In Nomine Jesu!DIsPUTATIO THEOLOGICA^//

D e

HOMINE INsTATU INTEGRITATIsPARADIsI AC£, IMAGINE DEI ET

JUsTITIA ORIGINALI.u £

A. D. T. O. M.Amplisiima Facultate Theologica approbant inclyta

ac Regia Academia Aboenst^P K £ s I D E,

ENEVALDO sVENONIO’G. AI. s. s. Theoi. Dodl. & P. P. nec non

p. t. Academiae RECTORE Magnifico» ac sti-pend. Rcg. Ephoro dexterrimo.R ssPO NDsNT8,

GEORGIO G. PRYTZIOBiorncburgo - Finlando.

Publicae ventilationi submittiturIa Auditorio superiori Maximo, die 6. luntj Amo %giseyorUs

/662. horis ab 8. antemeridianis.A B O

ImpidTaa Pet ro H ansonio Acad.Typ.

TUIsReverenda dignitate , Integritate ac Doctrina maxime consskuu

DN. GR E G ORIOTHOM Ai, Civitatis Q3i6r*tic&ttrgensihpenlis Eccl, Pastori, & sa*sacundiae Inserioris Praepo-Cto gravissimo; Mccaenatiluo aeternum colendo.

DN. A N D R EAL J.KECICONIO, Pastori in/JtritttiJ spectabili;Praeceptori ut non ita pri-dem optime merito ; itanunc promotori multisno-minibus aestimando.

DN.GUD MUNDO J.ROTHOVIO TempliCathedralis Aboensis Oeco-nomo sideli ssimo» nec nonVen Cons. Ecclesiastici No-tario expeditissimo , Fautoriac benefactori suo sili) piandhonore jugiterassiciendo.

DN. sIGFRIDO MAT-TH AI, Eccieliae Dei quae insffracolligitur,Paflori vigi#lantissimo: Avodilectissisia»gulari animi affectu perpe*tim honorando.

DN. JACOBO B. LLGNIPAO scholae Osior*

Moderatori at-tentissimo, praeceptori iti-dem maxime industrio,ae;*tatem venerando.

DN. GEORGIO N.| sprpg/ Verbi Divini Mioi-

I stro io 'Qflornsstorg st| maxime indcseslb: Patri

charissi debita pietate nun*quam non prolequendo..

Dn. Dn, Promotoribus 5 sautoribus & evergetisplurimum observandis, colendis

Exercitium, haece Academicum in perpetuum de*bitit observantix animi grati rsxjuj-gisr reverenter ojficioje consectat

ossertRespondens..

I. N, I. 7

49

COLLEGII THEOLOGICIdisputatio synopiica vil

HOMINE InT sTATU IN-TEGRITATIs PARADIsI ACAE,

IMAGINE "DEI ET JUsTITIAORIGINALI.

PR I D E,E N E V A LD O s V £N. Q, G. A!. s. s. Th. D.

8c Proseslbre Publico.Respondenre, GEORGIO G. PRTTZIO, Biorneb. Finlando,

sxamtnanda Abo<&, in Audit. Max. ad citem 6, lunij. A.g. i66t<The s. !.

DE Fine T hactenus egi; nunc quo-que de subjecto ejusdem, Homine videlicet, antea

paucis, bono cum Deo» agam quam medijs. Homoin s. scriptura proponitur sub diverso slatu, utpotc i.

Integritatis seu naturae institutae, 2. Peccati seu naturaedestitutae. j. Reparationis seu naturae restauratae. £t 4,

Glorificationis seu naturae constitnmatae & resectae. sinomnes omnium hominum conditiones spectentur,ad-di unus adhuc potest, ut sint 5: nempe Innocentiae, Mi-seriae» Gratiae, Gloriae» & Ignominiae aeternae. snoresPontificiorum de slatu purorum naturalium periculojissimos ,

suos secere Novatores ; nil morantes per tojdem ceu stgen ror, nimium tribui viribus humanis posi lapsum ; ob

quos tamen, Mamchxos (s Pehgianos olim ab Ecclejid danttnatos ejje conslat, vide Calixti Ppit. p. Pelagianimantis.

II. simus potius memores unde exciderimus,mo-nente Filio Dei, Apoc. 2; 5 Cogitemus quid suimus,meminerimus quid sumus. Discute, aitBernh c. 6^,me-dicat. quid Jis, quidsueris, quid ejje debueris, quid ejje poteris/

50quid sueris per naturam : quid medo sis per culpam : quid ejpdebueris per industriam: quid adhuc esie pesiis per gratiamssed quid mirum i ait B. Gerhard. de Imag. D, pteietlum noslrum plena ejus esfugiat cognitio> cujua jam du-dum perijt posiessio ?

III. status hominis ante lapsum suit longe sclicis.simus, in quo is ad imaginem Dei conditus summa vo-luptate cum colens, gratiosa inhabitatione s. Trinita-tis, & pulcherrima paradisi sede gaudebat, eaq.usus, do-nec ad aeternae vitae beatitudiocm transferretur, siaisses»Eccl. 7:30.Eph. 4: 24. 2. Cor. 11; 3.

IV. Integritas intellectus consistcbat in sapientiaconcreata& naturali. Gen. 1: £6.3! C0I.5; ro. Eccl, 1: x6. c.17:5. de qua testatur nominum iropositio,lieris agnitio, v. 23. Quam quoq; incrementa capere po-tuisse, tum per revelationem, tum angelorum conversaedonem orthodoxi statuunr.

V. Integritas voluntatis in vera sanctitate & liber-tate emicuit, hoc est naturali ad bonum propensione,liberaq, exscquutione eorum in quae propendebat. Asuti renovatur homo ad pristinam integritatem in justi-lia & sanctitate vera; ita in eadem primum suit condi*tus, testeApostolo.Eph, 4: ij- i<\.Facejsant Pontificianonnuilt*qui rebellionem ac pugnam virium animet-, (si inclinationem admalum i» eo slatu habuisie locum perperam docent Cumquibus conspirant non silum sociniani) jusium suisie horni,nem ne gantei ; sed (si Arminiam , qui Deum homini repugnan ■tiam indidi[se advectio legem asfirmant.

VI. Integritas appetitus sensitivi sita erat in recti-tudine & conformitate cupiditatum & affectuum cumrecta ratione, unde civrdgastet, castitas, temperantia &

51

puritas esfulgebat. Itaqjutnunc nuditas saeda, probrosa& ignominiosa csl> Ezcch. 16: 7. c. 23: 29. Apoc. 3: i{,ceu signum peccati) Gen. 3: 7, Et miseriae» Job. 1: 21. r.Tim. 6. 7. Nec non poenae Deut, 28: 48. Hosi 2:2. A-poc. 17: 16. Ita tunc nuditas erae gloriosa & innocen-tiae signum > qua ceu purissima veste homo totus Deoplacebat; ideoq; non erubeseebat. Gen. 2; 2j. Unde elegan-ser August. L. XI. de Gen. ad Lit. c. 1. ait: Omnindnuda erant corpora duorum hominum in paradiso con.versantium> nec pudebat eos: quid enim puderet.quan-do nullam legem senserunt in membris silis repugnan-tem legi mentis suae ? Nullus erat motus in corpore,cuiverecundia debebatur; nihil putabant velandum, quiaoi*hil sentiebant refraenandum.

VIL Errant scholastici in eo» quod hanc purita-tem & castitatcm homini non naturalem suisse, sed su-pernaturalem contendant» & casdcm cum bis tibias in-slantes syncrctistae, qui appetitum sensitivum dicunt ju-dicium mentis saepe antevertisse, saepcqj cum eo deccr-sassc: imo Deum hominem ali ter creare non potuiss e,Ca-iixt. Drejeri srslrttrtjng/p.ja. Quoinpas.su» Calvinianis & Arminianis, qui appetitum sensitivurarationali repugnassc.&justitia originali ceu fraeno superna*turali opus habuissiecontendunt, nc hilum meliores sunt.’

VIII. Persectio corporis consi slebat in pulchra parti-um <rvstju.tr tcmperamenti;nec non in na-turali quadam immortalitate & impassibilitate.licet hypo-thetica & propinqua.Unde pleriq; cum Augustino L 6. deGen.ad lit. distingvont inter Impotentiam moriendi-, tspottn»siant non moritndiXtw quod idem sXi\immortale est tum quodmnpose/i mori, tum quodpoteslnon mori. Nod priori, sed po-

n

52steriori resp. corpus Adami erat immortale. Ita Lom*bard. L. n. sent. d. 19- ast ; In primo hominis slatu, eratposse non mori; in secundo, non posje non mott ; in futuro, nonpojje mari. Habebimusenim oiim in rcsurrectione» cor-pora orrsvsiltrixd. 1. Cor 15.44, non quod in spiritualemsubstantiam liot transttura, sed quod spiritualibus sineexornanda dotibus; habuit autem primus bomo corpus

i.e. animale, non spirituale, v. 46. Quod au-tem Adam immortalis suit, inteiligendum est nvqiW»quia monendi principio caruit, idccq; nec dispositio*nem habuit, siveremotam sive propinquam ad mortem:dxvgcos vero non repugnabat naturae ejus mortalemsien.ac dsspositioaem ad mortem recipere: sed hocquoq; potius immortale dicendum est quam mortale, sa*tente Dn D, Calov. T- IV. Art. z. de st. integr. c. i.p*402. Ncq; enim mors conditio est $trias, sed poenadsttigritis, teste scriptura, Gen, 2: 17. Rom. 5:12 c.6; ij.1. Cor. 15: 21. Cons. sap. t: 15. 14. e. 2. 23. 24. sisuod 0-

mns objervandum esi contra Pelagianos , (si Pelagianizantessocini[Ixs (si Arminianos, qui negant immortalitatem sutjjeintrinsecam qualitatem sive conditionem ex natura corporisAdami necesjarid resultantem. It Augustino tesle c. si. depiares recte Pelagiam anathema dictum esi} quod tpsum quo%Adamum dixere, si non peccdjjet, corpore moriturum sutjje,neq, mortuum e(je merito culpa: , sed conditione natura.

IX. Ad felicitatem primi status pertinuerunt,ut sum-matim dicam , bona tum spiritualia & coelestia: gau-debat enim homo singulari Dei gratia & inhabitatione,laetitia & bona consicientia; tum corporalia & terrena,quo pertinuerunt omnis generis honestissimae vo-luptates & deliciae tortae ex dulcissima couversatione

53sbcictatis humanae, nec non jucunssissima sede parcd si,alijsq;in numeris commoditatibus. libi perperam nobisdicam senbit Bellarem L. de Gr, pr. hom. c. i. quasine-gemui dona Jupernaturalia in primis hommibui suisse: quumenim in renatis gratiose habitare dignetur, Joh. 14: 25.1. Cor. j: 1 6. c. 6:19. 2. Cor, 6. rd- Quante magis in ho-mine ante peccatum habitavit Ocus ? Verum dona su-pernaturalia cum denis & bonis naturahbus & con-creatis, cum ad imaginem Dei in justitia originali con*ditus suit homoi non lunt consundenda.

X. Paradist vox est, & dicitur, et. deNemore, Neh. 2: 8, /?. de quava horto arboribus consito»Ecd. 2; 5, y. de horto Malorum Punicorum , Cant 4*. 13,

pro horto sdenico, in quo constituti erant protoplasti,Gen. 2: g. qui situs suisle creditur a plerisq; circa sinesArmeniae ac Mesopotamiae* ut ex fluvijs Phrat seu Gu~plorate , Gen. 15: js. Deut. 1; 7. Jost 1: 4. & 2. Keg. 24'•7i Nec non Chiddekd seu Tigri, Dan. io: 4. consi Eia*$7:12 Fzech. 27; 25. colligunt. ConsulcCurtijLib. V. dccampcstribus inter Tigriro & Euphratem, s. Pro sedeBeatorum, ob voluptatum coelestium abundantiam, Luc.23: 43. 2.Cor. 12. 4. A.poc. 2: 7.

XI. Finis primaevae integritatis, praeter gloriamDei,erat coelestis beatitudo, ad quam homo sine mortis inter-ventu suisset,vitae terrenae curriculotransfacto, provehensdns. Erat enim non, primario ad hanc, sedfuturam vitam& aeternam conditus : quippe ad quam nunc per Chri-stum aramur; cujus inrctqxdxrse, si Eva non peccas-set, non suisset opus; quod contra errorem AndreaeOsiandri oblervandum : Completo naroq; per genera-tiones naturales numero salsandorum, janua vitae ecc#

G 3

54lestis suisscl aperta ; Ubi neq; ducenda est amplius u\xor, neq; mulier viro nubet, Matth. 22: 30 Fuisset tamen*procul dubio, peevddens ista alia, quam Enochi & Eiliae, vel etiam eorum,qui sn occursumDomino rapien-.tur novissima hora, 1 Thes. 4:i7.i.Cor. 15.H0s enim ali-quid etrdkoytrmorti sustinercveritati congrui t,Ebr.9; 27.

XII. Fuisset quocj; integritas primaeva, per primoshomines Adamum & Evam propagata in posterosjadcosdem enim quos creavit ad imaginem suam dixit:crcscite & multiplicamini, Gen. 1:27, Fabulam de prx.adamitis prostigavi in Gymnasio cap. P,at. hum.p. 223*

XIII* frat igitur imago Dei in primis parentibus, e»,eellens cum Deo Archetypo confirmitas , quoad virium nat.turalem integritatem , sapientiam mentis , sanHitatem appttitw), immortalitatem corporis , Dominium in creaturas, dDeo in creatione imprejsa, ad sui gloriam & ipsqrumbca-titudinera, Gen. 1:26. Eph. 4: 24. Coi. 3; 10.

XIV. Quamvis imago & similituda disserant ut lati-us & angustiu», juxta August. in hoc tamen themate»tanquam synonyma adhibentur a scriptura, Gen, i: zs.& in exeeutione deliberationis v. 27. saltem sit mentioimaginis; materialiter non disserunt, ut cum Calvinia-m statuunt nonnulli Pontifica. Cons. Gen. j. 3. c. p: &sap 2: 23.

XV. Etsi sano sensu dici possit, quaedam rudera i-maginis divinae, qualia sunt: Notitia naturales,

& qualc-cuaq; in animalia Dominium, quoad urijenr scilicct no-bis superede : tamen rudera manent, adeoq; si voximaginis usurpetur iPioos > recte curo D. Crawero dicerepossumus, imaginem Dei totaliter esso destructam.

55XVI. Dcstructio haec maxime incurrit in sensus

per mortem naturalem, quae ut dictum, non est natu-rae conditio, sicd peccati poena, <x. quia homo erat creatush a(pda§trt'a, sap. 2. 23. qussiimo exeeutio decreti divi-ni, Gen. 2:17. etiam de corporis morte hoc intelligen.dum suisse offendit, Gen. 3:19. /?. Quia homo con-ditus est ad imaginem Dei, Gen. i: 27. At imago Deicomplectitur immortalitatem, r

/. Quia 1 mors invidiaDiaboli intravit, & per peccatum protoplastorum,Rom. 5: 12. c. 6: 23. c. 8: 10. 1. Cor. 15: 22. 55. Quiain vita aeterna erit aotokcltasaris cravrar , Act. 3:20.

XVII, Imago Dei per syoechdochen appellatursaepe Justitia originalis, quae est habitus concreatus, vicujus, primi parentes lumine naturali, verum, tum sibu-lare tum spirituale, sine errore ac dubitatione cogno-sccbant, ac naturali propensione ad bonum libere se-rebantur, & citra pugnam affectuum, prompte, quodvolebant exsequebantur. Gen. 1: 31. Ecd. 7; 30. c. 15.14.c. 17: $. &c s

XVIII. Respieit ea, non tantum secundam tabulamdecalogi,scd primam quoq;, quae praecipit dc TimoreDei, Fide & amore, Apol. A. C. p, 53,54. Unde Lex in st.integr. suittum inscripta, dediligendo Deo & prox, tumpraeseripta & positiva, de non comedendo .fructu ar-boris scientiae boni 6c mali. Transgressio hujus le-gis ad poenam mortis, cum aeternae tum temporali»obligabat j observatio vero praemium vitae aeternae da-bat. Ubi quamvis opus gratia Dei erat, Rem, ii; 35.Non tamen Misericordia aut meritum Christi locumhabuit ante lapsuoj; ubi nulla erat miscria: justifica-

56tionis enim tum. ratio mere legalis suit, ad quam re-spicitur Luc. IO: 28- Fac hoc& vives. Perperam ergo faci-unt IFeigehani , qui doctrinam de Chrisio $ Fide , iransformant in doti, desuniistate vitA,

XIX. Ut legem Dei homo servaret, Libero arbi-trio instructus erat, & facultate eam implendi,neq; sp.s.deeratauxilium. Liber enim erat in sosidum, i* zsoa-#/i3«e,quia voluntas nunquam potest cogi. 2. a Ne-cejjitatey quia per nullum principium ad alterutrum op-positorum nccestario adflingebatur, Eccl. is: 14. Da-tum esi , inquit Bernhard. de lib. A. c. 4. Adamo»posle peccare, non ut perinde peccaret j sed ut glorio-sior appareret» si non peccaret,cum peccare posset. sedhanc libertatem plane amissam esse paulo poss patebit.

XX. Graviterproinde casiigandisunt Pelagiani,scholastici, exsaljd bjpo~thest de integritate virium liberiarbttrij, posi lapjum,B.operibus in articulo jusiificarionti (alutis*tern<s,nimium tribuunt 3 cumvires isias in (piritualibus jamexpirajje luculenterpatet, Eph. 4: zz. Coi. y 9. 1. Pet. 4:3.

XXI. Cum, ut illudobiter in prae senti moneam, para-disi terreslris slatus in Eden, luculentissimis depingaturcircumflaptijs, cum a sideli Dei servo Mose» tum ab arna-nuensibusdivinisalijs; isij, suisselongeaugustissimus indscred >tur: Coelestis vero paradisi conditio omnium horni,num intellectum, visdm ac eloquentiam, ceu cigsyrdv ri,longi (sime atq; infinitis intervallis transgrediatur; cogi-tate 6 ChariisiTsi, quanta perfectione , quanta satietatequantaq; laetitiaeorXyiiopoyot, abundabit terra viventium,ahi Deus er ; t omnia in omnibus, 2. Cor 12: 4,

Tanaim de homine integro ante lapsum. I.N.I,

PolhrjJirtUstLiD». 080RGIUM tRITZIU M,

Re[pondentenL->:17Er.assEas,autumnus, hyems: has quattuor anis* sunt rempestates orbe volubilibus.

Quattuor serares homo sic habet amplior, ecce_?

Qssi puer, hincjuvenis, mox vir,& inde senex:Qu arru or agn oscit11:arussi c; Integer is eil 3

Lapsu*) sc EreBui, possqi Beatu* homo.Qiippostremaresers ac discutis? approbo5

Gratulor ingenium non latuiile tuunu!L.

P R. £ s E s.

ss/nina ceu sulcis demandat vere colonus 0Reddat ut autumno sxnore gratus ager

sic tu Pierij persehx sontis alumn^Prytzi, nunc vigili mente pia<% faci.

Ut tandem reseras mpensi magna laboriPrxmia, qu& nudo sunt peritura dicj.

Ergo tibi merito Phzbxx nomine turbeGratulor, ex animo prosera capta vovent,-

Ferge bonis avibus, melioribus aty recurre •

Ipse tuum Glorisico proseret xquus iterHisec lineolis sinccro affectu magis quam,

polito versu» animitus gratulari»ut debui ita volui

MsNRICUs y. mLARTOPMUs.Regis.

REgis ut essigies precioso impressia metallo»Quae diu arenosis obruta forte latet

Glebis, quin maneant veteris vestigia formaelosuper, haud penitus tota perire Colet;

sic, sateor, tristis nobis jactura beataesortis» sub primo facta parente semel;

Perdita vita» remotarum Capientia rerumPerdita, & imperium justitiaeq; vigor.

Relliquias horum nunc usq; tamen supercsseDiscursus, Prytzd , sat probat iste tuus.

Progressius largire Deus, tum (osim tonus augur)Asseret hiece gravi gaudia mille patri.

Crajjo silo- hac appendebatgratulabundum

Matthias M. EpagiugQ3tstn£>ura Firmo,

T Nteger reBus toto% ex asse beatu*■*Ohsequio coleret prono nui cun&ipotentemFaliua Adamprimo esi 5 sedjamheu lethale venenumVipera dissudit: jam trilius vijcera morbu*Commaculat , totos livorque coinquinat artu*,Hocsuu* monsirat dijcurju* rite Georgi.Pergito sio do&as pernoxpervolvere chartasProgr essudifaciles concedet ah axe Jehova!

Hac paucula Dn. sympatriotsadjecit

Henricus H. Carckuensis.