SPECIM.EN PHYSIOLOGrCUMGontinens

QV^D 'M RATIONUM PONDFRA PROPOSiTI V A £T RE ALI

QYALITATUMPHYSICARUM,

fn fphscrA naturaliexiftentia; qvibus acccfse*runt Iccascenfetitiura potiores opiniones,

GfvodAUS P I C \ O D I VT N O

ctnfenfu (f decreto Amphffim* F.<cu(tatis-Philofophicx , in Regia ac incljta Academi*

Aboenfi,SUB PRMS^IDIO

VIRI AMPLISSIMt>.n, Mag.PETRI .H-AHN,prasnominaro Mufarum Palladio Phyfices

'rofsfforis Orditr. &Bsb!ietfaec: dexterrirni,Prae«ccptoris & Proruotoris gra?iffima mernoria

«uiem colendi,Liberalis Exercitii gratia

ttblict fcbriePhiiofophanjium examini, modeffiaqua par eft, fubmittit & effert,

Al, Reg,OKAN N E S M. A G R'E LL

Wex.'Sme!.'iatribc Maxima Die p^ufipmb.Afld refiitut»

grati* nomgeGmi quarti luprs roiiie-fimuoi & fexcettts£mw*n->,

Ampiiffimo Pl.Reverendis clarijf.DoclifiJntegerr,jpeft:,&Humaniff, Vi%\%

Dn. GUDMUNDO" 'Jpbbtf Acad* Abo-

erifis Qvafiori fideiiffi-mo, Fsutor; ac B. n -fa&ori perpetuo Cttltu_. ,o_ '];;.:...' "'.

M. VETROJpaQtUbttt, Ecclefittuin '£yf-Mttjb & SSpiW&tlt Pa-ilori meritifl^r,o,Terri'torii ofboeuuspraepoit-to vigiiantiifimo, Fau*tori & Evergeta mui»tuoa honorando.

M. ERLANDO COL:Ll ANDRO, in %:tf.i»t)i,/ paftori & propofitofidelifiima, oiim pra:-eeptorifuojugiter coicn«b,

M.ERLANDO DSELIO, Paftoficisfiaram junecopi& ifut^atumcnfigniffimo nec noiiftri&us <m.ra Pr.(ito griviUimo.;

Dn.NICOLAO^Priniario eitrariaeSmoiandiam '

&ftrogoth.inipedtoritnduftrio olim «i- tio iuo nusii|yamsiu.ando.

Dn.fONvE SVAUDRO, in 3fct& 3f?fl / Paftori Vigitiffimo, Fautcri acncfs&eri rrnjUisntnibus hauorsndo.

Dn.ZACHARWS ME- Dn. L AURENTICLOVIO, Eeclcfianamin grtjeiof & "OmWt-Paftori longe meritiffimo.

Dn. M A T T H I JE O-LAI, Lcgionis fcribaperind^ftrio, nutritio& smico fingttllri,

Dn-JOHANNlgmifiißs/Territorioru£jbo»enfls & 9Sstfbfenfisy r-ctori adcuratiffisnoAmico fincero.

Dn. NICOLAO<|C£Ria» Comminr in'HUt, & S_iso fids-iisfimc, Fautori & a.niico honorando,

KROKro iti \BnmtVO PaftorifidelifiimoFsutori fingulariter ho^norando.

Dn. Z A C H A R I ACOLLANDRO, in^

fm&Sga Paftori V igilan-tiflimo.

Dn* ERICO <Frftn<j/We&iaaiium in Zma\(a »d "JjXdtlgatbbprara<fto Soiertiffimo.

Dn, GABRIEU JMg<(m«n inV. D. Comminiftro fijdeiisfimo Fautori wamico fingulari, ;|

BEneficia Veftrl.Ma.eet_. Patraiii Promot.&FauLmei Opt. quorum maxin.uj *b ipfis Cu_.abuiisroihi acccffit cumulus, eximia p!sne& autjquam

fatis I-tudanda, brev"i?er hic esplicare aonpoffum _ cum tanta tamque mui.ifaria fint, ut_,cct tnarmorea grstitudints e_.ftn.fta furerit fta.ua,imen ca VerbisCoiwenientibus non inicribi necil-»c depraedicari poffirtt, raulto t-.ir.us una pag.ll»omprchendi, Ne igitur indigneraini qvod au-m Veftris Norainibus rudi & cruda Minervadeco-cas hasliacolas iijicribere, Sed sdmittitc quaeioereno vu!tu hoc quaiecunque cogititionum mca=ini Speeimen, quod ianquam Levidenfe fignutraimma; meas ia Vos obiigationis & gratiflimi a«imi offero, raeafque Spes prope adflisftas pro fo»,o crga omnes ia ftudiis occupatos favorc , bcni-no animo fubievate / Et fic Valebitis diu incolu-»ics, feiicej Reip» Ecclefiac, Vobis, Veftris ! oxtodovebit»

Yef., Noir_«

4ddi!HomuiJOH. AGRELI,

Ps, Au®>

DOCTRINA PRORSUS LAUDABILInec non

Virtutibw extmiis commcndjitifjfitmViRO JUVENI

Dn. JOHANNi AGRELLamico fuo diuprobariffimQ, dum Difputati-

onem proprio Mane dofte elaboratam cgregic defeuderet-.*

GRATULATIO,

OT folet irriguis mage Palm* virefcereinhortisConteritur plantis, quo magis illa pedunuiSicmagisatg; roagis, revirefcit pondere virtusjEt mire conftans in probitate manet ;

Continuo morbis, AGR EL vexatu?, at incfeVis fua judicii, non temtrata fuit, j

Nanc igitur vires Naturse edifierit amplas f£t quaerit mentis nobilioris opes..'

Hoc ipfo obftringit fibi grato munere ;Mufjs,Et quotquo-- Phcebo gens operata fumus.

Ms&e tuis ftudiis A GRE L , doftasque CaoisensjDiiige , Nam veniunt prcemia digna brevi,

Atque übi iera rnanus tibi Parca injccerit atrasParca in cordatos non fatis acqua viros,

Noa totus moriere tamen ,coft funer» vives ,;Laude fuper tcrris., fpiritu apud fuperos.

JONAS MOLLIN,

Eidm:

J'o A N NES M. A G R' E LL,WXe, iUe'nos m<!gm ve!* Ager, mille annos,

Syiiogifmo Anagrammstico Eie:-fticho.

QV, fpretis alik. Stttdiis noßcsque diesqueSedulus mpigilat.Re Nos magaa \\\t fat ipfeEdocct: Mqui AGRELL, mi vere tf candide

amice ,J^a&r Studiis animum, mage quam Tu, intenderat

unquam%G)ui<, fcmper fugiens mala defidis otia vite ,

Adfiduo incubuifii opcri, indefeffus agendo,Hoc ->js?\vS!■evP-b.iflov rcputando femper übique;Non jscet in mplli veneranda Sckntia iefto,Ergo, cmid mirum efs,fi, ex Je, nos msgna, JO-

ANNES,Speramus; cum t_> jpemfat doUab,ec pagma firmct, \6)uam, fatk Egregie cenfcriptati, rite tuerk.Mafie lua hacVhtut', AGRELL.ficitur ad aftra.^Crcde mihi, bic Virtutk ager nunquamfterilcfcet, \Si vel mille &nnos fuerit ftne fine (vbaßut. 'mioD reLTqUUM efi; Vofea, Ut ViVas hIC Ncfiorjs

annos!4Cfti(srk SlWe 1$ rUtlLilMfics sWUs inaXe\

QlloDqUe, *n> & «X anlMo,VoVec;,& fcLICIa qUaqtk !

JOHArfNES HELWUSWex: Smol,

/. n, r.Jehova Meum Auxilium

§. i.;|f^gf T Serietn P.omzna. Hifto-

X riarardiscompfigibusinclu-fgjljjl fam, rlypeoqve infcyjptam,lAV crebra cogitanone digcrer>%

tefte Virgiiio, miratur rerum<|ignarus Jmsgine gaudet; ita nemi-nem tam inlenfarse mentis elfepu-tamus, cuiDivini Numinis Tnnuniusprovtdentiam & in organis Natur^ ve»re harmonicis dispofitum adaptatuinq;lopificium penitus confideranti, nonfummainjiciatur admiratio! Condide-ratmundi Archite&us, juxta qvandamichnographiam, hunc mundum, per-petui/ qvibusdam mutationis iegibusconftantiffimum, & aftralia qvidemmundi corpora,uti perpetuS qvadam& indefefla vertigine,ita & mundumElementarem perpetud Elemento-rum pericydofi, cum inceffabili qvo-dam confli&u, qvahtatumqvecontra-riarum amit«chnia confervare fibi

A comt

complacuitJnqvarumlndolem inq^i-fituri, nalium in unk-enl naturali phi*'lofophia, argumentum seque contro-verfura, tot tantisque digladiantiumpugnis Sc certarninibus expofitum _.tot differentium opinionum nionftrisfcecundum deprehenditnus, acilluddequalitatibns corporum Nat* Ut proin-de hacrcns nobis animus vereatur,n£tanta controverfiarum divcrfitas, nosrcrum ignaros in crrorum charybdinpracipiter,& aka fcrutantes ad imapro-fternat, Ideoqve premendum potiushoc Eridis $o.r_um, quam tangendum,Qusatamenabdka quaeque deledlatio»nem nt plurimum pariunr,quam inftan-tiffime incitamur, ut in jucunebffimoqualiratum campo verfantes adfpe&u& contempiatione dulciffima, pafca-mus oculos pariter <k animuro, certocertiores, nemincm didlurum nos ex-tra debitum differtationis fcopum di-vagari; fi, priusquam inftrumento Lo-gico rcceffus qualitatum Cor, Nat, adiaperiendos mvadanius, in liminc hu-jusdifcurfus, pauca iuud contetnnen-di roboris momenta, earundem exi-ftciuiam adftruentia, praspaitteremiss,

Hqq

Hoc enim ufu rec&ptnm eft, in fcho-'Jis adcuratius philofophantium, ucquaeftio T> «?', tefte Philofophoruni

1 phofphoro, pratcedat quarftionem 7^&£}>. fruftra naroque alicui rei operairapcnditur, übi num exiftat in rerumNatura1 nec ne, extra dubitationis ale»amnen eft: fitura.

§. ".

IN frontispicio argumentum proin»de hoc alto pecloris fcrutinio dispi-

cicnti & pon<Jeranti conftabit, quodDcus inenarrabili quadam fapientia,inomnibusQrganisnatura.,tum3d ab*lectamentum, tum ad oeconomicumwfum qvalitates depofuerir, iifqve fu-fam indolem afiignaverit. Qyalita-tes* qvas nos in corporibus rationisindagine venamur , non funt Ens ra*tionifjUtpotc qvxprifHo vere & reahter,per roodum accidentis, fubftantiis, fi*nitis & creatis omnibus immerfa: in-ha_rent, etiam nullo hominum atten-A^ntcfecnndo : quo minus fint Ensratitnis probibet id ejtu qvidditaSyqva: nec fubfiftentiam necinexiften-tiam includit, qvibusomne fcibile phi-

nit.tur. Verum enim ve-Ai __

ro non iure qvalitatibus inexiflentiafnodala mbuitur: hanc ncc effe ent

proprie (fflri&c fic di(3um'<, nemo, cuiianumfinciput,(rne infigniftultit_a_ no-ta audebit inficiari- Ens enim varii;comitantur & feqvuntur modi , qvifi Entscatem inclu.erint, fucs haberentjmodos entitativos & fic via proccflfuifterneretur ininfinitum, & qvo abhor-ret natura,deinde: rigorofe loqvendo,£cen_u .tccident.um extermmanda eft,nam non per modum accidentis fub-ftsntiaro afficit: fed qvaliratibus inha_.rentia entitativa, nonrejpeclivaj fed ab>foiuta vindtcabitur. Oitendk deniqveVeterum Ph-lc.ophoru.huic fententiaefufFragantium , & calculum haud ni-grum addentmm, confentiens adpro-batio, qvalitates, ut effentiam negati-vam fileam, ncqve privativi Entis na-ttsram redolere, idqve praccipue abe-yosformaliracione,qvx dicit abfentiamrei pofitiva. in fubjc&o cui vel inerar,vel per nuurx convenientiam ineffcdebuit. Qyalitatum autemvisCorpo-ra Natur. peificit, fsciendo ea tatnfimplicia qvam n.ixta,cum formis fub--4hnt_alibus fcibiiia, eorumqye notio-

IKf

nes infenfui incurrere: Nec minuseainftruit &ornat,qvarn periftyiia & ti-gna, qvibus ftrudtara illuftrium paia*tiorum innititur. Ut illis labantibus,etdificia coliabafcere neceffum ha-bent» fie fine inexifteatibus qvalitati-bus, opificia corporum naturalium h*bafcunt &in momcnto pereunt, lil»timol nec Qvalitatcs reponuntur m n\x»mero eorumentium,qvacin fcnshilrc-aliratishabem%pr<£terejfe cognitit^ qvo-zdConceptum objeliiwumflatutnqve ide-*lem,\iczt qvoadfiatumfMidametalemt

rei alicujus cognitionem confeqvan-tur, & reahtatem ponant, per qvam

< aufa menti exhibetur, ut takm concc-ptum fabricet,cfeqv9 hujusmodi Entiaoriantur, qvalia Rationis, Entia confe»tjventer , funt Relationes Rationis,Notiones fecundac,feu technica Voca-bula, Grammat, Rhet* Log, Qvalita-tates autem hujusmodi Entium indo-lem non fapere, ftatuminandi nulla e-rit difficu!tas,ptaeprir»is cx defcriptionehujusmodiEntium, qvain& per feni-hil habentpraerercfTc obje<^ivum,cumfundamine tamen in re defcribuntur.His proinde praefuppofith, radiis fola-

Aj a-ibus

Vlbui ctarius eft,qvllitatu fph*ram,nojitanfum qvoad Cmceptum objeßtvu, fed& flatum fundamentaiem in reaii exi>ftentiac cardine & axe pofirivo,veroCir«cumrotari, veritate, puta phyfica, qvae;Conformitatem rei cumchvino intei*!lecftu involvit; nam ex Ordinationedivind jam inde a rerum primordiis incorporibus Naturalibus per modumpotentiac naturalis funtradicatae atqveimpreffae.

5- I"."Driusqvam vero defiinitio hujus in re

iiteraria maxime utilis&neceflariatnateriei proferatur, ratio nomints^reifte pofitis calculis, eft nobix ineun-da, incepta calculatione ab hujus vo-tis etymo , deqvout multis fimus fo.liciti uon eftopus, cum in ejus.ratio-siemtum inprimisinqviritur, cumim-pofitio nominis haud facile cuivis Citobvia.noncnimeftrccensaPhilofophi*inventa vox, nec ab iifdem a novo&vulgari ufu difcrepante fignificationeveflita, fed ejusdem valoris apud Phi*loiophos,ac infamigeratifiimis Philo-logorum fcholis, qvalitas cft» Qyiter*minus n.ullasr» affsnitatem alit cum ali-

v&

qvavoceLatinis dotni nata &educata,qvoadfignificationrm, nedumcum pe«regrinis lingvis ratione derivationi»,unde fyncnymum argumento huic il-luftrando compctens adfnveniatur, l»dso Etymologiae- 8c fynonymiac eno-datione omiira,homonymiac intricatif-firao ambiguitatis& deceptionis iuvo-lucro aiiqvantifpcr inhasrebimus, cu-jusobfuriratesnifi tollantutin antecef-fum, ut tutus fiat progefTus, ncceffe eftomncm nofttamin accurarioribusope-ram cfle Crrationem,& difcurfum huncnoftrum, non fuper rebus, fed nomi-nibus, inftitui. llna ergoceu potior,cacteris feclufis, qvalitatis acceptio.nc-ftro inftiruto fufficiens nobis referva,bitur, nempe. noftrum negotium eftde qvalitate generaliteraecepra, & fub-ftantix contradiftin&a, prout prima-rioCorp.Nat- comperit, ceu propria& proportionata affedlio.

$♦ iv«pilm jamhis Prxmiftis cuilibet ,ni»

fi ocules in calcaneo geftanti, ma-xime confpicuum fit, ar^umentumcii»-ca qvod,adrationis fcruriniutr,revoca*turn in prxfcnti occupati fumus, Ob-

A 4 ?v«

je&i(cibili* &' ned____.ri. indolem, at-«jve fic realitatem; effentiis pofitivam-qve cxiftentiam habere, non vero na-turam non- Entiura fapere, qvorum,qvocunave tandem veniant nomine,null-c funtfcientia_. itaqvcnon de reliauci adturi, ad Pracmonita & exem»pla fubadioris ingenii Philofophorum,ne ante pofitum oyum immaturus ex-cludatur fcetus, ipfius definitionis ftru-fturam ecu certam ad qvalitatum ady*ta referanda rationem manuducenteeruditiffimo Spcrlingio, condimus ta*lem; ghalitas eft ajf.fli* intrinfecaCerp, Natt qvk illnd eftpotens adagendttm (fpatiendum* Dieendumeftliic ,* poffe qvidem admitti aliam defi-iiitionem, fi meiior detur, kd hancretineri, rum qvia melior vix habetur,tum etiam, qvia Phyficus qvaiicunqvedefcriptione, pro fuo inftituto, con-tentus fit. Manu igitur & verbis noscontra ornnia eorum rationum pon-dera confirmamus, qvi genuinam &unicam illam Vetitatem Philofophi-tam, pcr Logicnm, tamqvam conren-tionis fatram & tenebrarum artifici-wajj, obfcuratiim iri proteftantur, qvx

t_-I,_H

tmin apudfomnts fcrudfitat gcnicsnbikfolum cft csdcm fcd & in omni fcicndigencre maxime neceffaria habita eft,&urilem modum veritatisinveniendaefubminiftrat. Exadverfo,qvantomajorinifu absqve fubfidio Logico vcritatemdeguftaffe exiftimarunt fceptici, tantolongius ab infigni Vcritatis Ccntro de-clinarunt, & do&rinas non veras, fedvanas & falfas, imo ipfas mangonumimpofturas aliiscommendarunt.

§, V.lAm neceffitas rei & ratio inftituti

absqve ambagibus ad 7r^ay_uefnAe»yictf, feu reiipfius definiti->ncm ut pe-dem promoveamuj monet, qva: dupliciconftat conceptu, Clmmnni feu Con-venientisy & refirtngenti feu difion-"venientiaw Pcr qvos, ob cacitatem in-telie<_-us,derebus inoperibus ceu fpe-culo adumbratis, ratiocinamur: qvibusfine jejuna eft atqve exfangvis totiusdefinitioms ratio. Ponitur vero'gene-ris loco affec.io; qvippe omnes qvali-tates communiter fub divifionc ina__i-vas & pai-ivas continentur, &cum in-ter has, qvx casdem femper in genereoperauones retinent, certum difcri.

A £ mei.

jneticonftitui neqveat, remat.et,ut re-ferantur & definiantur,per conceptumqvendam convenientem, qvem qvali-cas habeteundem una cum qvantitarcy4jvat funt qvafi fpecies univoca., fub eo-«lem genere contentar: qvod bini hi 1

termini affcfiio intrinfeca ccnfpectui& mentis fcrutinio fifiunt. Qyortamtheoria, ut adcuratius tradita. defini-tionis-pretium indagemus, convenien-ter ooftulat, Ut ergo Qyalitatem ef-fe affedionem intrinfecam extra du-bitationis periculum ponatur: Hic in«trinfecum cx obfcuritatis involucrise-volvendum eft. Dicitur intrinfecum,

illud qvod eflentiam fuppofitinon fecus ac pars _v?a2«Bs Confiituir,fetundtj ratione fubjefti, fub vocis in-trinfecae caufiis tegitur, qvicqvid ipfiiineft fnbjecT:o,non tamen eft ejus pars,undeqvodeftintrinfceum,ratio!_.cfub-|e<fti, non protinus eft internum, per"75. j> ismttvw priorfenfus affe&ioni \ntrw-fta competit, qvia evsraltKUc. Corpujnaturale non pcrmeat,ccu altera parsad conftitutionem eflentialetn rei,Nam ut materiam qvantitas & exten-fio infcqvitur» fic formssn qvalitas &_ intc.i*

intenfio concomi.an.urv' Et ut fof-ma & materia partes effentiales con-ftituences^ejusdem funt convenientiac,ut utraqve influxum conftitutivumimportent, ad intrinfecam w<m*i>i it_qvantitas & qvalitas earumproles; illa,ne planc fit otiosa, ad miminum, fa-am a-tivitatem habet, pernudamreful-tautiam, ha:c autem pcr modum poten-tiae acluationis,qvac in Corporibus zi_i-oni & paffioni fufficit.

$♦ VI.difcouvenientix, Cen

reftringentem, abfolvunt «ocescac-tera: feqventibus in difinitioneVcrbisexpreffac, qvi cottceptus defumitur &fubjec.o &fine»fubje__um§'_Wfeude-nominationis repraefentant corporanaturalia, tam ftmplicia, qvam mixta^in qvibusqvalitates,vclut aureumCle-nodium, continentur, qvo ut pretio-fiffimo ea ornavit Creator. Jgvo vc-ro feu radicale & proximum, funtcor-porum fimplicium feu mixtorum for-"mae» 1110 fenfu totum fuppofitum ope-rationum cffe fundamentum , cxpor-rec.is concedicur digitis, hoc non i-tm* Porro. hi| ita prasfuppofitis,non

qvec,

«jVCo non afferre infuperad ftafumi-fiandam formac fubftantiahs cxiftenti'am, fundamina ex Script, S. g.za col-le&a, titivilitii habiti*,qva_ excipiunt,sacram paginam autontati Philofophiaecrepta contendentes, qvippe ficutOeusnaturae autor eidem non eft contrari-us, ita nec ipfius verbum iJJi contra-rium cft ,]contraietate vera. Sacrac igi-tur pandedt» Pro noftr^ ratione fir-tnanda, feqventia fuppedkan» ponde-ra, Gcn. <_"♦ v. 17. Perdam omnem car-«cm , in qva D^n r\Y\ hoc eft,Spiritus vitarum, __ cap. 7. v. 12.VSns D^n rm hD-^3 -wn .0qva: momenta fatisi fuperqvc confir-mant animalibus brutis, plantis, & o-tnnibuscorporibusaliisaqve ac homi-rr.inibus inefle animam fubftantialem,quae alio nomine juxta modum lo-qvendi Philofophisufureceptu,T,nun-cupatur Forma, qva_|uti fublhntia eftutiqvensn immediatum fuarum a&i-onum principium. Disqvirimus ergoita; fubftantiae agunt, ergo vel per ie-ipfas immedia.e, absqve beneficio ac-cidentis, vel mediate, minifterio acd-dentiuni. At vero Deus folu? imme-

diate

diate fuas operationes exerit,itt qvCm,cum nullampLjne sguofcat compofiti-©nem, nuiia etiam cadunt accidentia,remoto itaqvc accidente , & tamenconcrffa aclione, ibiipfafubftantia im-medhte operetur neceffe eft. Sub-ftantiae autem finitae cretrtx quia funccompofirac^mmediate abfqve bcnefi-cio acndenrium a_f_ionibus fubftarOneqveunt Et ficqviaomne corpus agifcvelpatitur& omnecorpuseft qvale,&per confeqve-_s qvaiuas erjt corporisn-.turaljs,ut tah's,generalis affe<__io,Fi-nem declarat omnium qvalitatum mu-sius,quo s£Hcnibus & paflionibus in*ferviunt»Uni.ycrfalibu_ igitur qvalita-tibus generalei, particu.aribus fiugu-lares a<s_icnes & paffiones accen-fentur, Latet in humana mente veri-tatis cognofcendaecaditus ei inditus,ne.fcio qvis, igniculus, qvo femel accenfaagitataqve, null-i qvicte fruipoteft do-nec id,ad qvod tanto fmur\iefiderio,tandetn pertingat: itaqve deftitutavento fecundo,vela obliqvare nccef-ium habet, hxrendo circa accidentiaceu corticem, cumnucleumlnon invc-niat, id eft,, dum fugit cam ipfa for.

mai

inaruin cogmrio: Überiorem huicdefinitioni enodafionem fubne&ere«Kifvadet ftudiu brevitatis& ratio tem-poris,cujus avaritia tantum eft honcfta.

§, VI!.l__fls,ut confidimus, fatis demonflra-* tur & infallibilicertitudine evinci-tur, omnibus corporibus naturalibusineffe qvalitatem; cum clareat totamnaturam, inqva nihii ef.otiofum,nonnifi ope accideutium, efficacem effepoffe; ha.c autem no» funt qvantita*tes qvae, ut facile cuilibet, rem acrioritnentis indagine cingenti, inclarefcitprofluunta fcaturigine qvadam princi-pii paffivi, adeoqve uou funt a_-ivae:fed qvalitatts, qvsc ab a&ivo principioemanant, qvod radkale qvalitatum a-«ftuofarum forma eft, nonextra mate-rsam -> (ei in materia fi materialis cft.Ev-dentiflimum etiam de qvahtatibustefiimoniii exhibent fcnfuum judicia,qvoruracxamini easqvi non fubjiciunt,temeritati obnoxii videntur,nam ututab iis tanqvam fallacibus, adverfariicontrariam foventes fententiam di-cant omnes opiniones de rcbus co-gu@fcibilibus & fpcculativw yeJ aliun-

dc

ide hauftas, tam eiu ex animo dirao«vendasjimo falfas cffe fingendass do-'nec fingula? poftdiligenscxamen,poft-liminio qvafi recipianturi dicimus ta-men nos feufus, in qvos qvalitates cxomnibus accsdentibus maxime incur-runt, non circa inveftigationem vcri-tatis naturalis accuratam , qvae operifenfus & intelle&us conjunclim acqvi-ritur, fed juxta nudum rerum intui-tum, nudam perceptioncm, fepofitiulteriori disqvifitione, medium con-tcmplativum fenfuale e_Te,ideoqve eo-i-«m minifterium,ad veritateminda-gandam, primario reqvirivclimus, De-itide, fi fcnfuum ope nihil opus eflec.ad fadeiidamfider.., in Naturalium in-dagatione, qvam fruftra horainei, ni-miae & intempeftiva. follicitudini de-diti a Sp, S, rcmittuntur ad gramina& yolatilia cceli, ad ea oculos dirigen-dos fvadente., ut vacent ab inutili ill£craftin_e diei cura, cur non ftatim a-

■maudantur ad cognitionis vim & in-telle&us virtutem *. fed novit ille in-exhauftac fapicntiae fons, hominem nonfacile reiaflentiri, nifi per fenfusarfiu-al« experimcmum «lotftus fuerit dc

" " ■ V»

ipfa rei veritate, Horum igifur indici-um&argumentumrepudiare non tamerror,qvam ftupor cffet- Utpote qvijadcognofcentem facultatem vcrgont&:ad rerum fenfibilium. utpote qvaJ«ta-tum, cognitionem ve) raanu ducunt,Itaqye in harum nauuaro paucis in>"qvirere, opera: erit prctium; difpe-fcendo eas*duce Speriingio, pnmoperfe & fua natura* in aftivas & paflivas.quarum utraque cftvelrealis velinten-tionalis.

§, VIII.ORimum momentum dififionis nc-* ftreeoccupant Qyalitates a<ftivar, qui-bus corpora «aturalia intime fibi indi-tis, effe&usfuae fpeciei producuntcon-'venientesjhas übiqve locorum depre-hendi, certum eft. Qnamenim late fediffunditformarum fpecificarum ambi-tus, tam latedimanac quafitatumrivu-lus.Nulla fpeciesnon operofa,non fu-astacentquahtates aftra, in haec inferi-oraiinfigni & maximavirtute agentia.Sicjuxta fapientiffimiDei confiliuraadconfervatione & produclione reruro,Solcalore corporamundifoeciidafjlicetfubje&ivc &fornia.itemon fitcalidus,

Luna

Luna" 6x überibus "fuisTuccos cujuJ-dam humidi generanvi inftiitat; reli-qua fidera partitis officiis Isrge corn-municareluarum dotium vires ioient,Quodfo'a.ftu fuo treiut ex_iccar,id Ju-na refrigerio quodam reftaurat,humo-risque beneficiis emollir, abaque aftrafcenigna interpolacione concoqviuic& fovent. Communis quoque hodiecft fententia dodorum , varium fttutnLunae, maris parere a-fium, qvcdvide-mus in fuo motu eandem cum Luna,temporis proportionem fervare.Qyae omnia ex infita quadam vi, quamQualitatem dicimus , fiunt, tlemen-tis naturali magnetifmo orbfm ter-rarum componentibus, fuper certa &immobiJi bafi fundatis, fuasdenegareQualitates, eft, rationi & quondiana:experientia., manifeftum belium -tnfer-re: nam cumcorporis tangibilis &;ge»uerabilis principia effe debeant, nul-laque fubftantia fit, quae non iis con-ftet, de eorum virtute participet, in-dequevelutex fonte operationes ma-gneticas, AttraUionis , repuifionis^affi,Tnilationis^ptuationiSjeommumcntionisdeducat hauriatquej certas ctiam Qjia-

B lita-

litatesmaxime manifeftai, quibus no-bis innotefcant patefiantque, in fein-vicem agant,&ad omnem mixtio-nem efficiendaro idonea fint,-obtine-ant,neceffe eft, Ha: corporum mixto-rum generationis& corruptionis caufafunt:quodlibetenimmixt«m ex inimi-citiis irreconciliabilibus,planc inaequa»liter concurrentibus conflatum eft,qu_sex qualitatibus ortum ducunt. Effi-caciorem a&uofitatem in Corporibuafeabent, faciliusque ea «uitant & ma-gis certatim agunt, quo calor acluo-fior ad vitam & generationem, proutcalidum innatum ab eo plus vel mi-nusparticipat: frigus veroad mortem& corruptionem, Pr_eter harc qvat-vor qualitatum fymbola, Flemento-rum numerum quaternarium expri-mentia, qua: Elementis afiignantur,folent innumeras alias Qualitates uctfuritiem & mollitiem, ariditatem,& lubricitatem, lentorem & friabilita-tem, &c. convafare,verum har non tamElementis, quam Elementatis infunt.Itaque de his, qua: dicenda effent,pu-blico discurlui refervamui.

§, IX Mo-

§■ IX.

MOmentum fecundum fit.cer._t fi-de tentabit> potentias ob rerurrsvarietatem pafiivas promulgare,

quod brcvibus abfolvctur, dicendojilli in vafta recipiuntur errorum tef*-qna, multifque tortuofis anfratfluumtricis implexa, qui rationum noftra-rum vim &veritate infringunt,quibus$ nobis ftatuitur omnes qualitates ele-mentoru maximeeffe a<ftivas:atquc flcerraffe nimium effcrate nimis tumultu*antes Ariftotelis juratifatellitcs,quihu-midita_em& ficeitatcm paflionibusan-numerarunt,nam fi fenfus ad judiciumadhibeatur, rem cuivis jufta mcntistrutina pcnfitanti comparcbiti omncsqualitates primaseffemaxime a&ivasjquatenus fcilicet fui fpeciem impri»munt in fenforium, quae enim adtio©mni debetur fenfili. Ex his omnis-(iontrarietas; unde intenfio & remif-fio inter eas admittitur* non per fe& rationc effentia., qua: uno modo indefinitione exponitur , fed Per acci-dens, ratione fubjec-i, eui inharrent.Perplurima tamen corpora aptitudine<juadam gaudentad paflionci & varias

ttu-tationes ind.ue_.das, Hujusmodidifpofitio fulphuri rS> xKtvfupipa,, quodnrsaxime inflammabile eft, inha_ret.Hoc fi careremus,flamma&omni fer-jmeigue deftitucremur. Materiac com-buftili fi non incffet fulphur, nec cak-fa<ftioni,nec coctioni inferviret. Qyoitaque fulphuris copia ditior, eo sd ~v>gnem concipiendum eft facilior, Sicin montibus ignivotrsis fulphuris &bituminis maxima copia, e vifccribusterrac ad eorum fummitatem,expulfa,longo incendio fufficit, Vcrum falejpfum fulphur fuperante. non nifi dif-ficylter ab ignc excipitur. Idem decleo efto di&um, Quibus corporibusfi expcrientiam artis fpagyrica., rerum-que naturaliumindolemcsndida men-te examinare velimus,deprehendemusterraqueum Orbero undiquaque forerep]etum,nec ulium ufpiam inveuiri lo-cum, quea.horum balfamumnon oc-cupaverit* Q«od vero operationesin hujusmodi corporibusfint intentio-res & remifliores, fit id ob mar.eriaehabilitatem : Nzm,receptivum , inquitfubtilitatis Magifter Scaliger, reiipitmn per mndtim imprimentis, (ed permodumfu* rcceptivitatti* §% X, Abf«

§. x.Abfqufc prarjudicio iiif;>nri«, quali-

tatibus, vim agendi & patiendi,cum aliud in toti accidentium

ferie nullum excogitari, nedum nomi-nari queat principium, fuis formis perBltftuas operas tam communicabiie,ac qvalitates, inconeuff. ratione con-tra adverfarios admerimur» quos i-guorantia formac fubftantialis,quamni-hil aliud efle alfcrunt, nifi com»piexionem certorum quinqueacciden-tium modorum, ex tali vel tali matc-xix combkutione exfjrgentium,eo ad-igit, ut omnia , quse de Quaiitatibusformae fuperftruciis,dicuntur,pro com-mento fabulofo, ficlitio, & ceu inau-guftia cerebclii noftri tartum' excogi-tato Ente habeant. llnde ftacumi-nant: aquam,cum liquida fir, ad ca-lo-rem & frigus effe indiffercntem , nccuni magis,quam alteri fubjediim; quiaindole fua majoris vel miuoris agitati-onis eft recepriva, qvo accidit: ut ca-Jida, & trigida fentiatur* Verumcnimaquam, cui cum ab igne calefa&ac in-natus fit genius, qvo paulatim ad fri-gu£propeudeat_.&idonea quat ejus na-

B 3 turaii-

turam fua fponte induat, fumtne %_*lidam , & frigefac-ioncm primariamfrigoris a&ionem effe tam certum,quam quod certiflimum eft, Confi-mili ratione autumat Cartefius, maleeoncludi ignem effe calidae naturx,<|vod ad eum calefiamus, fallique fen-fus, inquit, & mortales per eos, quibusnatura fenfum dedit, noa ut per eum,effentia: alicujus receffum pcnctrarepoffint,fed ut tantum oftendant, qvidampledendum, quidve fugiendum fit.Sed cum forma irnmediate effc&usfuos non producat, fequiturq» ergo in-tallibiliter aliud fupponendum effeprincipium, a quo ditflae operationes,nempe frigefadio & ealefa_tio fluunt& promanant* Omnis enim operatioa&a pr_s_fupponit caufam , ac-uali &pofitiva exiftentia gaudentem. Nam ü-bi evidenti cxperientia ccrnitur pro-prietas rei, feu, proprjum accidens, ibiqvoque adeffe ipfum fubje&um, ne-ceffe eft, a qvo illud ineffe dependet,illud vero aliud effe neqvit, quam cor-pora naturalia, Dicimus proporro,integra veritate, in his oranibus,qva_nficile dixerit,tam facilcerraveritCar-

tefius

tefius cum fenfus ad praecife forman-dum , de qualitatibus Elementaribusjudiciura,fideles judices cffe non fen-ferit,quorum teftationem ad res pra-portionatoriim , & in cognofcendaObje&i indolc primum officium exhi-bentium falfam non effe, nec veriea-tem objecT.oru.-n immediate ab intel»leclu pofle peti, pijetcrmiffis & neg-le&is fcnfibus.

§> XI.

QUoniam ex fuperiusaddudispra:*gnantibus rationum momcntis,fufficienter eviclum cft, omnino

dari accidentia realia, Qualitatcs anobis vocata, quac,ut in primordiis re-rum, ifti chao, foecundo rcrum o-mnium feminario, radicaliter infita c-rant, & per intimos ejus receffus dif-fufa, ita poft fingulorum produtftio-nem miro conjugio formis defponfa-bantur. Et quamdiu hae vigent, tamdiu accidcntia hxc in natura perftant;eadem prolixiori rationum fcrie evi-dentiora non redderemus, nifi non-nullas adverfariorum procellas ca fe*rirc, & fuis quatere atietibus, dcpre-Jienderemus,cenfentium talpa cscio-

B 4 res.

Ves effe,qui"opittion_l.usin fcbolisr£ceptis adftipulando ad qualitatcs rea--scs recurrunt ut naturat effeftus cxpo»siantur, & ilia velut immcdiata a__io»num phyficarum principia conftituan-tur, fdcirco contra eorum dogmata,pro deftruendis qualitatibus reahbus ,ab illis elaborata, &judicia crroribusflucluantia, noftra principia, ne fuafponte dimoveantur, fundamenta hisfuperftruda , -firmiflimo feptum imusmunimeto, Doc.rinaergo accidcntiumrealium maximeeftneccffaria ; & nifiElemenca his dotibus inftru_.a effentcontrariis, qtiibus discordem eoncor-.■diam affedane, effent hic ficcitas hu-mor, calor& frigus mere intentiona-lia. Has affedliones Elementa nun-«quam deponunt, nec a fuis.ufaje_.istauquam propriis incanabulis, falvamanente effenria, unquam fepararipoffunt. Idem de gravibus & levibuscfto di#um, qux virtute fibi impreffa,furfum & deorfummotrice po!lent,cuinatura gravitationti 8c levitationk foci-.ali foedere & conjugto indiffolubiiijundta cft.

§. XII. Hinc

'§. xir.

Hlnc fatentur Adverfarii, titillantftrerumnovarum dulcedine allcdt,fenon poffe percipcre quare qua-

litatcs reaies, qu__ lanac Philofophiaerepugnare videntur, tanto conamineab Ariftotelicis introducantur,cumne-mo unqua poflit percipere unamrem,ab alter_l,cui inh_eret,diftin_-_sm,&Hul-lam tamen cxiftentiam nifi dependen-terabea habere; unde hanc fibi for-mant fentcntiam veritati reclxque ra«tioni non confonara. Quicquidreale eft, aptitudinalitatem invol-vere ut exiftat, acproinde fubftanti-am effe» pro qua inventione fic argu-mentantur:quicquid clare, & diftinßecogmftitur , illud verum eft, atquiclare(f diftinßeintetligimus accidem effeEnt reaie,(fpoffe tndependentera fubje*&» exiftere, E. actidensfubfiantta eftdi»eendum, cum nibil aliud in conceptufuh-ftantU includatur, Majus enim arga-mentum adferrinon poteft ad proban-dumduo Enriaeffeeadem,qiiadicereu-nam definitionem iis competere;hxc illi.Verum hane objc&ionem folve-te» non efl; ut puto ire per cxtenfum f«-

lf ~ nens

tifcm* oos enim modum Cxiftendi' qua*litatibus realibus, beneficio corporum«aturalium ,compctcre,facile concedi-«nus.Qvibus «dcuratiori fcrutinio per-fpe&is, fine umbonc repellitur tclummodo in caftra noftra.nje_.um, quoqualitates feu accidentia realia nume-ro fubftantiarum fubjicere fatagunt.Quod ut palam vidcatur, ad redi-mcndum tempus,cum longum Cit, o-mnes inconvenientias hinc exfurgen-ses, enutnerare, breviter hanc ipfis og-gerimus argumentationem : gui i*gnorant difcrimen inter fubftanitam(faccidcns, UU crafi/c pbilofophantur ;At advtrftrii Erge, Praeterea acci-dentia exiftere nunquamncgamus, fedea ultimatam habare rationem fabfi-ftendi,& fubftantias cffc,fummocona-mine inficias ibimns. Cavendumnamque eft, ne objc&orum nume-rus, nulla neceffitate urgente,augca-tur, & nc niroii fubtilitate iis fubfi-ftentiam afignemus', quibus fubfifterercpugnat. Fertur cnim unum ex fexPeripateticoru abfurdis,accidcntia perfe fubfifterc, remoto namque fuofubje_lo_,utaqua: natur^ remota,non ma-

net

jfiet fola humiditas. Subftantil lapi-dis remot-t, non manet fola durities.Omnia igitur qua: hic dicuue, exi-gua duntaxat veritatis afpergiwe dilu-untur,dum ex iis,tenebrashocdiftincTi-onis radto diicutimus, difcriminandofc. exifientiam, quae ctiam accidcnti-bus convenit, & fubfiflentiam , quasfubftantiis eft propria. Nec ullam un-quam veritatis fpeciem vel veri vicemobtinet, qvod accidens cum fubftantiieandem habet dcfinitionem* Suntdeinde qui qvicqvid realitatem haber,corpus dicendum effe reputant, undeLaertius : -is c-a.f*9t,£' e<;i kci}'kvjitg y ittriot.Pllltarchus J ifj* ya-g '1* rupetfeb««aSw. Hinc non modo DEum ani-mas, genios, fed qualitates omnes, vir-tutes, vitia, facultates animae, artes,affec-tus in corporum cenfu reponunt.Cum vero ex pracfuppofitis cuilibetconfpicuum fit, i€thiopem lavare, &omnem operam & oleum perdcreil-los, qui hujusmodi argumentatione ,pro evertendi accidentium realiumindcle utuntur. Itaque non opus eft,ut contra illos prolixius difputenws.

5, XIII.

Jnfirmis infupcr nititur rationibus hjr-pothefis illa, qva probatumdant,ni-

foil molle,nihil durum, corporaqve gra-via & levia ad adfcenfum & defcenfumeffe indifferentia, & nullo interno vclpropriogauderc principio,qvo ad mo-tum furfum & deorfum propenfa cien-tur, fed a materiaCcelefti undiqve eaambiente,inqvcomcs eorumporos fefcinfinuante, qvac totius melis terra: oc-curfu, qvo minus fecundum lincamre_.am, fuum motum perfeqvi poffit,impeditur, ad motum dctcrminari,verfusqve centrum fuum propelli. At~qvc in hoc natura gravitatis & levita»tis corporum terreftrium confiftere au-tumant. Sed argumentum hoc in pri-ml qvidem fronte aliqvid polliceri vi-detur, penitiori vero mentis trutiniillud examinanti,nihilfohdi in receffurepracfentat» Non argre itaqve hujus o-pinionisfatellitibustribuimusillud3 qvodnA calcem Principiorum fuac Pf_ialofophiae jure poftujat Cartefius, utnihiladtnittamu_.,nifi qvod ciara ratioperfvadtft, hocfi facimus, utiqve to-■tarnfeaac, hjrpothefin esp!odsmus> ma-

"~" nife»

siifefte enim conftat, qvod natflra perfe & ordinarie non pra:pedita,null ibi fuajura mutet, femper eadem fui fimilisinfallibili certitudine fua munia obit,Nec unqvam legcs a fummo legislato-re latas tranfilit, qvod probatum ibitlapilius plusmilliesin acrem proje_-U$cujusindoles nullaafvetudine attre&a-ri poteft, ut fua fponte adfcend.it, fiihoc, nempe qvod corpora ad gravita-tionem & levitatibnem fint iudiffe-rentia, admitteretur, multa abfurdatam inphilofophia,qvam in Theologiafeqvercntut, llndib nulium effet mira-culum , vel infolitum, qvod ferrumolim innataverit aqvis. Hisitaqveer-rorum nimbis difptilfis, vela contra-here allubcfeit & fub fereno veritatisphcebo qviefcere,diccndobreviter,mo-tum , qvo gaudcnt corpora levia __gravia,ut furfum& deorfum movean-tur,planeeffenaturalem, qvi media-te ab interno effentia: principio, im-mediate a Qyalitatibus fluir* Qvas rea*»leseffejcumidipfum probetcxperientiafortiffima illa in nccandis opinionuntmonftris magiftra,noncautieffetingeniidcocgarcjqvia dikentem ©portet prin-

cipiis

cipiis credere. qvibus explofis, velutradice eruta, cum trunco. corruereqvoqve cacumen & ramos neceffe eft,

§. XIV.

DEfcendit jam noftra contemplatioad virtutum qualitatu intentiona-

liumingeniofum fcrutinium, qva: _. fub-je&ofuo difperfa:,inobvia qvzvis diffii-duntur,fubje_.umq;vel medium non af-ficiendo operari faciunt. Has adeo eiiffi-ciliscognitionis cffe dixitnon nemo, ucignorando cognofcantur,&cognofcen-do iguorentur, Qyivis igiturnaturae fpe-culator afaftu & praejudicio infantia: im-munis coquerinon erubefcat, imper-veftigabilia & inacceffa effe natura: ab-dita,nullumque laborem inphyficis tan*tumcffc,utdici queat nimius: unde ma-x»ma qvae fcimus, funt minima eoru quaenefcimus, Non tameabsterrcrinos pati-cmurabinvcftigandaearumnaturd,qva*tcnus inftituti noftriratio permittit, O-mncs dc iisfubtilitates& diflkultates ex-eutere,animuscum nobis noncft, brcvi-ternoscxpediemus diccdo easfubftati-amneccorpoream,ncc incorporea cffc,Jed accidens & corpore produ_.uni, Suntergo qualitatej foac Entia imentionaha,

pro

pro omni fpecie fpiritali reale obje--lum repraefentante accepta, five ea fitfenfilis, five imellcdilis. Sic color itttarbore realis ef_,qui vero ab arborein hominis fub arborc jacentis vefti-menta fpargitur,intentionalis dicitur.Sic lumen etiam in mundum inferio-rem demiffum, tam £ qvalitatibus E-lementaribui quam a luce, quae poftcreationem in immenfa coeli corpora,a Mundi Archite<_to fuit diftributa, di-verGflima: eft natutae, non fecus acvi-riditas apparensa viridate reali: nihil-lominus tamenita Ens reale cft,quoc_extra animi noftri op c ationem,fu_in_effehabeat, imo quam aliae fpeciesin-tentionales didlae,officium nobiliusha-beat, & non folum ad repracfentatio-nem, fed & alias efficaccs operationesdeftinatumfit. Quia namque ccelumrion eft conjunclum cum fais inferio-ribus, credidere multi, influcntias abalriffimisftellisin hacc inferiora demit-ti nullas, nec poffe ex iis conjici ali.quid, proptcr effufam cceli pernicita.tem,quae avolantia fidera a fua ftatio-n, avocar, & confufa vertigine con*vafat» Hacc illi rcrum ignari praefe

ferunt

ferunt, Verum enim verorc_r_umeft int-.riora omnia fuperioribus fub-iftare, quamvis fint remotiffima &di-Titiffima, mirabili namque conju-gio & aetet nitatis confilio cautum eft,ut a fuprcinis ad media, a mediis ininfimas mundi abyffos, abstrufosquereceffus, virtus tum omnium,tumfin-gulorum peneti-et; ut ex varia confi.fgurationisconfteflatione fucceffutemJporis nonnihil varient corpora fub-lunaria,& patiantur. Ex Baptifta no-lum cft & Pfinio_, oleam, falicem, ti-liam, ulmum, fidfiitium demonfirarey

frondes obverterey (flanugine canefcen* <tes dorfum ofiendere, Sentit formicafiderum vices, interlunio cefifat, pleni-\luni* totit no&tbus operatur. Scara-iteus pilttlam ex fiercore bumo effofifamnjiginti ocle> diebiu obruit, tantispereondens, donec ambiat figniferum lunat*d interUwium revertitur ,fcrobem a»ferit, fjfmvam fiobolem excludit, Plu-ra ext.mpla adferre non intereft, cumfatis egregia haec fine, nec maleillu»ftr ent cerpora ccelcftia conjungi cur»inferioribus mediantibus quali.atibusjpon feciii ac operatio anima; fit inter- \

yenm '

Lntu facultatum,qvae funt accidentiaU eflentia anima-& inter fe diftindta,Wi fic, ut didumeft, qvalitates erunt im-Lediatum operandi principiunu,

§. XV,§.

INgens quoque naturae Majeftas fe-fe pandit,circa qualitatcs, quasnofvefimus,refpe&u noftri in occultas

"& manifeftas effe divifas "> in quibus in-veftigandis veteres plurimum occu-Patos fuiffe ex eorum monumentisPatet. Quidam manifcftas qvalita-tes iu qvatuor graduum latitudinemdiftenderunt, ita ut nonnulla effentprimo gradu ealida; alia primo gra-du frigida; alia primo gradu ficca;aila primo gradu humida. atqve hacgraduum divfione complexos fe effeuniverfam vegetabilmm naturam exi-ftimarunu Alii vero, dum videbantpauciores effe gradus, qvam confti-tuta divifio fubfiftere poffet/ autnaturae rerum, qvs: varietatis maximeappetens eft, congrueret earu latifun-dium complexifunt, ternaria diftribu-tione, qvalitatcs manifeftas intra tresclaffes ponentes. In prima: qvatvorprimaj qvaliwtes Elemsntorum, in'-- —* * " q ~ fecm*

Iccunda: gravitatem, levitatem, fa,cukatem rarefaciendi attenuandi ,foIvendt,digerend,&c. facultatemadftrin'gendi,obftrueavi,molliedi, &induradi,(Intettia:facuitateurinasciend!,calcu!oi'fragendi & vomitum movendi. An ve'Jro teale difcrimen & fpecificum intelhas qvalitates imerfit, vel an adcurat;& fufficiens computatio fir, nuncnoneftdifceptandii.llludfakimmovebimusiattendcndas qvalitates manifeftas effe,«on csco faftu practereundas, Non de-roganda calori fua poteftas, nec fua'frigoti, Senfum igitur demittere iniis, qva: per apertas fenfuum portasirsgrediuntur , & rationem qva:rere ,infirmitas intelieclus eft, Nam ele-menra maxime harum qvalitatum in-cunabula immenfae funt a&iviratis ,ut harumintemperata proportione adeompofitionem corporis compofitianimanria quzvh juxta»qvosda intereat,Undeqvidam omnia veuena cujuscun-qve generis demum fint, per eceffumprimam qvalitatum agere putant,Ve-rum valde in hoc haliucinantur. Sie-nim in folo exceffu primarum qvali-taiwn coofifteret venenojum aftio,

& non

j& nonhaberent aliud quidpiam,qvodmiroshujuimodieffecfyproducere^fe-

i! queretur omnes hujusmodi prodigiofos1 effeftus quatuor fimplicibus& manife-''ftisqualitatibus adfcribi poffc,quod cx-'perientia: repugnat, nam ncn effetra*rltio, cur aqua, piper, zingibcr, aut vi-IMum fublimatum, fimiliaque inter ve--1 nena haberi, non queant. Non tamcn1negamus hoc loco, communem Medi-jcorum regulam, qua contraria contra-

iriiscuranda percipitur;item morbis ca»; lidis frigidafrigidis cafida, ficcis humi-da, humidis ficca adhibentur. Sed hsecvulgo hominum uti nota funt, itadeiis longius differendo, non tcmpusperdcmus. Ergo pra-ter calorem &frigus, humiditatem & ficcitatem,aliisqualitatibus opus eft, fcilicet fpecificis,«juibus vehementia illa, qua: inintoxi-catis fpeiftantur, fymptomata effician-tur. " Quae cum Mediciuam porius,quam Phyficam fpeftant, Medicis cas

relinquimus.inquirendas

§. XVI.

LOnge eft certifiimum, nos nuncrem difficilmam, devirtutibus oc-cukis expedire.aggveffuros, imo

C % vero

y_ro z&eo abftrufam »ut ckiui pfcr«'fcrutari poffimus ordinem formatio.nis membrorum in utero materno,quam hoc propemodum arduuni ne-gotium cvolvere, Interim tamen,cumabscondita quaeque fint quoque pul«jcherrima, vehementer cupk animusjpauca hanc difficukatem illuftrantia,ex eorum commentariis adferre, quicuriofo labore, indefeffaopera, expertifunt,noftrumintelle&umomnibus cau-fis finguiaribusqverebus explicandis vaUde effe imparem. Unde nec eorumtemeritatem approbamus, qui omniavanc venditant manifefta, quafi nullxdarentur potentiae naturales abfcodits& latcntes,quibus res aliquid agunt velpatiuntur, cujus caufa vera refpeclu ha-betudinis noftri intellec^us certo daritton poteft; nec eorum negligentiamlaudamusj qui omnia ad occultas quali-tates referunt, Ia mukis enim re.busPhyficisratiodaripoteft &dcbet. Hincingnorantiam fuam prodere nonta:dctadVerfarios, ajentes: quorfum qualtta-ses t tanquam res a fitbfiantia rcatite?deflmcict.ah Arifiotcheis recipiantur\ a»Ua prof&o ram m» wurrtt_ ctium us

lis forvis fkam\ tgmrmtUm cehnt, (9quod eosfugit, magvifico pocabuh fe in*telligere pr_e fe ferunt. Unde, fii tnter-rogentur, cur Medicamenta e,g, purgentlillico audies.quia fpecificam habent qua»htAtem, £h>are magnesferrum alli»cit ?aut verftts mundi pohs nbvertitur?quonia occulta qualitnteimbuitur* 0 terquaterque Phihfophos. qui norunt mtg-

gnttem ad polos mundt dirtgi , ignemcahdum effe ,c&rbanem atrut.n,mel dul-ee, bilem amaram , propter infitas iUittquahtates.fed ignotas, (fmeatis nofir*CApturn fagientes : Enimvesro haec ra-tionum pondera, parvi habendaefleacrnajori verborum pornpa jatftari,quarciut claroveritatis fulgeant radio,certumeft. Quid enim aliud torrnento hoclargo nugarum & abfurditatura, im«»& falfitatum cfficiunt, adverfarii, qvamquod captihoc volandi prolubio &va->nae eruditionis fiducia , pennis fuis ni-mis fidant. Quamvis exhujus velilli-us igoorantia advires abftrufasnonbe-ne,ut paulo antc infinuatura eft, con-cludatur, tamen nimis liberali nobi-cura agunt manu) dumeas afylum in-'gnorantia: appellitant, Meliuieoim eft:

Cj hic

hic curoSafomone EccJ. i, £, confiterijCunclas rts efie dtffictles,necpoffe eas ho-minem explicare fermene, nec fatiareoculum vifu , nec aurem auditu implere.Impaffibilecfi,_\\c\t infuper Sengverdus,fhyfices certitudinem in eo fundarifeien-tificAm qvodiUa poffibilis fit.homini con-Ttexionemcaufarum cttm rebtu cognofcen-ti. Itaque non dedecet Philoiophumjmbicillitateintelle&ushumania&u,adqualitates latentes confugere, dum re-rum arcana natut is & viribus dehtefcen-tibus inveftigari & indagari non peffunt,Qvis auteni nos unquam adeo certosreddet, ut rerum cognitionem conve-nienter naturse, certam habeamus.Nam Ci aliquis rationem & viam , quaMagnes ille, ingeniorum cos, fefe expolo in polumexporrigat,deinde circafefe adliviratis fphacram fundat, intraqvam admiffum fymparhicum corpusalhcit non re&e & diftintfte percepe-rit, dicat aliquis adverfarius, quorfiimconfugiendum fit, nifi ad caufam la-tentem. [qvanquam naturat arcana re-ferendo planius manifeftas conanturreddere qualitates, qua: haftenus fue-runt occulttt, attamsn perduntoleum

&ope-

& operam advCrfari», Nam cum fub-fiantiae non fint contraria:, fed omnispugna in quafitatum gremio habetur,mique ab earnm contrarietate depre-henfa, pleno gradu inoffenfopede adcaufam contrariam quamvis occultamargumentando ire licet. De originecarundem cum res cft, non omnes adcandem accedunt fentctiam, quidam e-as a fonte&temperie primani qualita-tum derivare Saborant, fed frnftraneohbore; cumillarum _}ires,ut fcribit M-lianus, i. 9. de animal c. 5. longe fintmaj.ores (f nobiliores, quam ut ad Ele-menttiresquahtatcsreferrjpeffint. Nihilautem agstakra vires fuae fpeciei, Nositaqiie cum Sperlingio , aliisquc noninfimt commatis viris ut omnes alias,ita & has qualitates, ex peculiaribusfuis formis fpecificis, fubordinatis,accidentariis, partalibus, genus fuumduccre exiftimamus. Et hinc eft,quod quaedam certis fpCciebus, iifquefolis & omnibusj quardam certis in-dividuis,&pecu!iaribuspartibuscompe-tat.lidem luculentcrprobant,qua!itatcs,Elementares, fiaas, aftiones non nifiin magna quantkate, & cum aliqua

mora,

«nora , edentes»' Occultae vero inminima mole , & in momento, fuasexerunt operationes: ut particula vctieni inpun^o temporis enecat homi-siem : necat etiam calor & frigus,fedcummora. InyEthiopiagranum eft,cu-jus fubtiliflimus meminit Scaliger,Ex,sjB« §* «" eujus decima pars fumta,hominemintrahorae quadrantem ene-cat, Concludimus ergo, veneno in-cffe qvalitates, & proprietates abEle-mcntaribus multo divcrfas , quae ani-Kiostemperatosomntno fugiunr,Curi-

ofisque illudunt, Idem etiamnosdealiistebus di&um volumus*

$ednfanum dc tabulS,

viim j

fr&ftmtjffimo *c ?_litijfm*DmJOHANNI M. AGRELL

Pfeilofophiac Studiofo felertiffimo, acute imatcria fabtili difcjaireati Fsutori fu»

& P«p uUri honcre tndeEcente»j3srofc<pread©.zCtyxxgpai

OFMterf fuleri dum profers dogmat,pulcro-» (qvam~*.. Inginii , quod de vero nec diffidet un

fi cur felici fucceffu Utor amici^&e faeilem votis det vafii Re&or Olympi'Vocepretor humili, mentttn viresqvejetundmSttfftciat , demum tardus gravitatefenihConiingas vita placidam metam Aufpict

Chrifto,

[OLAUS JUNHOLMSmtUni,

NE pigeat do&is animumcoluiffe camaenisSudaflfc &;lingv«j qvcnquam juvenilibusi

( annisAhltc*

lAthletis almaav?an<3et patnaffia rupesScilicet i|>fa viam,callem carpentibus altuniDoftrina, Segnisquorumnon acmulus exftatfannes Pracceptor follers,paritcrque fidclij;|Ingcnii fetus doarinae figna remonftratNamq> Thefesftatuis fitnul atque fophifmata

( SolveImmotas, Viftor fana ratione decorustvadiscerte: Tandem tibiSerta favcntesJklufa: contexent camque illis clara Minervafloribus accumulans pulcris juveniliamembratedorc &u!terius cun&a fervente fovebuntDoncc eransaAo curfu fcliciter aeviSufcipiaftandcm nkidura tcNumc olympuraiU cecinit ia gratiam praceptoiis

CAROLUS ERLING,NyUadu«