B, C. D.EXERCITiUM ACADEMICUM,

De

NUMEROREGNORUM NATURZE& in fpecie nuper addito

PVARTO S. AQ.VEO REGNO.Qvod

tenftntitnte Atnyk Facult. Pbi/ofiphica in Regia Academi*Abeenfi,

Sub PRiESIDIOYiri Maxime Reverendi (f Celeherrimi

D. JOH&ftNJSMJ'M.\.\s t v ' i. I_-/JL*i I

S. Theol. Do&. & Scient, Nat. Prof Reg. & Ord.DocJ&ttm cenfurx (f examini fiftit

JACOBUS ESTLANDER.Oflrobotnienfis,

In Auditor. max. Die XXV. Apr. Anni MDCCXLIV.Horis ante meridiem folitis.

ABO#, Ixcud, Joh.Ki*mpe, R, Acad.Typogrj

fire jdmodttm Relterendt) atcfi-e Am<liffimQM;.g. CLAUUiO HEDMAN [

Urbis Wafenfis Ecelenarumqve in Muftalari PAStO'Rl VigiiatftiffimOj adjscentis Diflriftus PRAiiosi-*fO adcura-idimo ,ac Scholse ibidem TriViahs |AT«

SFECWRJ graviffimo, PATRONO Magno,

Sreßatiff/fKo FiroDomi.no ©ERHARDO HELLBERG,

Provinciar*.»m C)(rro*Born, & paianabHrg. <$?&$1 ORI pfer multos Annoslong« digniffimo,.

FJlliOkl perqvam bcn*v&io.

~Uiro> flurif-ittm Revtrerd§ aicve Clariffms-I)n. ANDRE/E CAjANO ,

FJSJQRJ Pald.»moenfium meriuffiroo, vt antea IN~IQRMAIORI.itIx jam FAUTORI

«fturoatiilirao.

MqTe exifes bai htcuhrati-nts Qk favorem pro-fusJ[ IRO.sl (f FAUIQRSS optimi, in tefferam grati a»i~

tafundcrc calidif/im*Admodum Rever; Spefiat. at-

Clicns (f eultorAu&or &

Viv6 Admo^.um Retfrendu atqve Prsch.rifjtmoMc-ig: HEDvKiCO CAkLBORG,

EcckfiarenCq^ DEO in Nerpes, $Zstsn>\tffttarcf & Portrdfj eolliguntnr PRAitOSiio &. fjsiGßi

ionge mentiffimo , TAUfORI Maguo.

J3ro flurimum Rtverendo atcfae Prec-Uriffim*Mag PETROHELLBERG,

PASTORl Chrifhna-JLapfierdenfium, longe meritrTmovt olim PRjECFvIOftI "fideliflimo, ifa jam NUJkITIOLiberalifiimo &EVt:RGb.T&, qva par cii anirni reve-

rentia ad cmeres usqve coleado.

Viro plurimum Reverepdo atcfse Pr&tlariffimo ,Mag ISAACO PELDAN,

RECTORI Scholas Tnviabs, qvae &iorneb«rgi fljj>ret, merififfimo, fauTORI eat-

©ptatiffimo.

fingulnrem. mtxmtaefoe mthi pr^flita bemfeia. VOBIS PA»mi eonfeerat&s iwtui , frt ptrenni VESTRA intolumitate _»»-

pttnqfam intermiffurus.qve PracciaE, Nominura Veflroruic,«hfirvantifjfmtu.jR-efpondens.

QMtlim&ritUttU IttiChriftiM#rel>owe o$

fyKt HANS BERG,ocT

*3err hans uddman,Sftine gunflige tvdfepnare,

(55? $s U ffelfwcr mig fotbommart| £$ ci urfacet |6fa I4r/0m ><?cj nflnftn ffuoe attmm*

£n?afc jag €ber ffplbia ar.Slt jag m^cfef go6t erfarft/

SEBibgar ocf) befnfanct |a3/Sften em jag befji tt>ar^tg tvarlt

SBifar tatffamt fmnelofl.2>esfsr tif ttt w&r&faim mfnnc/

stf alt go&t i mig bet*t>t/JDef jag fSsinec t mit ftnrte

S33ar* ofwrfft&W ffieM/

£$foe g«ttpge it>te,Jp)6rfamfte

J4COB

£<m&elsKnfatJmic uti Ufjfed$tyre&erne oc£> JEtfgwdtoe&ta&f

£crr faul florin,ocf

§ttt HENRICH ESTLANDERSttm gunflfgc tudf^nnare oc^ $t6nbe.

gfcet ©tnmare ocf) Srdttber/£>tt>ai> jag drcfat atfroa ftamf3ag mct> tv6tbfams sfetta fdnfcer.g)etta rfnga w*crs fram.

3Bsrt>nafcis mdrcfet )a# toff $ttaSagen betfSr gunftfgt an/

§aft cf bMm da mel> tttta3aa, £&t gobfjct msta fam'

$cfn?cn jdlfa tfbenXitlt i fcbjneu fefaa mefjr;

JDcf) ndr rifcett dr f&rftben/€n>fg luft jag drtffar €§n

fl?mmre« ocs granfcestfenareESTL4HDEB..

CONPSECTUS.

fr&fatio, T)e ufu Lcgica in hftoria Naturali, prt*Jertim do&rina de notionibm nomtnaHbm £ff d$fptciebm ac generihm.§. I< Signifisationtm uocum expmdit.§. // '■friplicfs naturx, Regni cltffmntim exponit

g? confrmat»§. 111. Rcgm sfqyei notm cbaraßtrifticm fefit

£ff txaminat.§. Ik. hjmdem ulterim ideam gf clasfijicationem

examini fubjicit.§♦ V. Hoc Regnum comprehendi £ff abforberi rs-

liqvii demonflrat.§t Ht alia addit contra Regnttty

afvmm pugnantia*

PRjfcFATIO.

B/fl Agntfm Sc per totum eruditionis campurny ■ lafe fe extendenrem Logicae uftum ne-i m rho igriorat, qvi vei e limine Mufas fa-'-* lutavir, fnteile&uin enim noftrum, dura

infinita numero objesfta qua? mundi hujus vafliflimicapit ambitus,admirab.ili indagtne, peniitat & fcruta 1

tür, fi!o qvaii ducit Ariadneo. Primamoperam ponitin detegendis inveftigandisqve notiombus nemmali-bus, qvse unamqvamqve rem, *bomnibus aliis di-ilmgvunt. Nam hill ope Logica? erutae, noticnesclarae & deftfti&a? hiridamenti foco -fußfterrianturratiociniis. übiqve ihcertitudo & cpnfuftd dominf-hitur, & via ad certam rerurn coguinonem omnispra?clula erit; binc miferrimus fuit fcientiarumftaeus, fub $vo ncn tantum Barbaro, led etiarnSsholafKco, Sed cum nihilo minus indiuiduorumobrueremur miiltifudine infinUa, prkfertjm es lfint admodum angufti iacultatum intelleSualiurillimites, clafles idearum conftituere & notioaes ge-nerales formare Legiea docuir. Omnia proindeindividua, qv# funr fimilia, «sh prima ciafle coilocan-

A tür,

tur, quam deinde f^eciei appeliamus nomine. Simi-litudo autern fpecierum, five plurium fpecierumconveraientia inter fe in qvibusdam , clallem qvan-dam fuperiorem conftituit, q\~e gentis vocatur»Convenienda itcrum & affinitas qusdam pluriumgenertm ordines format, ordinum clafes; & fic por.ro ad fuperiora eluftarnur genera, donec demumin conceptibus fummis Metaphyficis omni enticomtnunibus iubfiftamus, Singulas vero fpecies »fingula genera, ordtnes clafles &c. " nomine fuofixo & immurabiii defignare Logica; prscipit.Hiflma ersa naturalis, qva; omnium primo id agit,vt fixas rerum naturali.um notiones nominales for»met, easqve apte fecundum iuperiora & inierioragenera ac fpecies difponat , Logicis fubfidiis qvammaxime opus habet. Negle&us cerrarum notionuraac juftar ciafhficationis illam confufionetn peperit,qvam /n icriptis antiqviorum Htftoricorum naturali-um, vt & Oeconcmicis, Medieis &c, arqve in ct-ficmis adhuc animadvertimus. Inde eft, qvod plu-rirni labores & inventa nuHi fint plui , cumdeicriptiones inteliigi neqvcant. qvod frpius, vt di-cunt, qvid pro qvo fumatur , ac eo ipfo homi-num fortunts & fanitas in difcrimen ducantur; &,tit exemplum addam in hiftoria narurah noriffi-_mum,qvod infinit* variationes pro fpeciebus no-bis obtrufar unt; qvis enim nefcif iolam Botani-cam pluribus iuxuriatam fuifle fpeciebns ? Sienim infhtuatur recenfio fpecierum ab au&oribusYenditatarum, ultra viginti mill.e inveniesjfed fi na-

tu-

_

%tnram confulas, vix dimidium conftituent nu-merum plantae ha&enus dete&ae. Nomma fpecifi-ca & genenca fingendi lubido eatenus crevit , vtpaupercula cenfeatur llla res naturahs, qv«e non trib9ad minimutmaut qvatuordiverfis nomimbusgaudea^muit;e viginti & triginta oftentent. In Botanicacerte tanta eft vocum farrago, vt Augice koc fia-buium repurgare, poft Cafparum Baubinum qvi nego-tium feliciter mchoavit, fed non perfecit, vix qvis-qvam fit aufus. Grarulamur ergo noftro feculoqvod hodie non nifi genuinas, per omnem Hifto-riae Naturalis campum admittantur fpecies, genui-na notione & fixonomine infiruda;, qvodqve infyftemata notionum iubordinatarum nuper aptifii-me coire jufla fint regna natura?. Cum vero intereruditos controverfum fit, an naturahbus fufficianttria antiqvitus tradita fumma genera feu regna, anvero qvartum addendum fit? Eam litern noftrsqvalicunqve cenfurae fubrrnttere aufi fumus in fe-qventibus pagellis, qvas vt henevolo Le&or per-luftret oculo, perofficiofe rogamus.

"§"».

MUnita fic ad inftitutum via, jam nunc ordi'nis fvadet ratio , vt ad explicanda ipfa vo-

cabula, qua; frons Diftertationis gerit, nofmecaccingamus. Regnum eft vocabulnm Politicum &Geographicum, qvo, vt notifiimum eft, ad defi-gnanda iraperia unius poteftati fubjecla, utimur»Ndtur£ vero nomen variurn admittit fenfum, &qvidem, vt alias ejusdern notiones reticeamus ,

A a com-

compjexurq corporum hiyus mundr fcaud raro Cignificat ; Hiftorias vero naturafes fcriptbres flgnifi-cationem vocabuli ad giobnm noftrum terraqveumreftringunt, atqve vuigo corpbra ibidem bccurren-tia in Ekmenta & NaturaliA diftinguurit! Per eie--menta autern intelHgunt qvatuor illa vuigaria, Virtt-Umh collegia corporum rajajofa, qva=, qva taliaPhyfrcis rWinqveripV, ve! feparatfm a regnis riatu>ra- cemfideranda elTe judicanr. Phrafi ergo N&ta-r^rrmornm mdigi^murfoja NaLuralitt feu individua fpe-cificafa i m claffes & fyftemata coeuritia Ratio-nern autern naturalium ciafßficatcrum, apte denomi-liatio regni exponif, fimi;itudine Geograpbica; vtemm regna pruvinciis, proviriciae territoriis , ter-ncoria paroecijs , paroeciae pagis, pagi ardibus;ha fuprerria naruralium genera, gvs regnadlcuntur j cfaflibus i cfeffes ordimbus, ordi-nes generibus, genera ipeciebus, fpeties indlyi-duis cbnftarit. Addam fi placet fimilirudinem ma-gis pniiticam: Popuius uniusfcrc cognationis ,fingvae 5c geriii fblet coire in unum , . principemfibi eligere , Magiftratus conftituere. Csves pofi-rno.durn in cerros ordrries", certasqve clalles di-ftribuuntur, qvorum nonnuili litteris, alii opifi-cirs, commerciis alii, addicuntur. Videnturirn-peria hxc riumana naruram imitando. ficta & erVloYrrtata; Adeo enirri mirus & ibi reperitur ordoac decens (übordinatio. Ut enim individua na-turalia civium plebejorum adinftar funt, ita notio-nes frjecificae famiiiam repraefentant j Magiftrscuum

qvafi

4

qvafi infimorum munera geftant generic* Idesc;fuperioris vicem gerunt magiftratus/orilincs ;fupre*mos vero fenatus. exhibent c!afTesI qvarum conveni»entia fupremam formar poreftarem, qvae per univer-(um fubordinatnm fibi regnum inrlair, & fubalrerna-tas omnes jdeas dirigiE. Abewnc praererea naturaliafecundum majus vel minus pretium fuum,fecun-dum has vei iilas propriefates, fecundum augefcendi& iherementa capiendi diverfos modos &c. in diver-fas qvau fpcietates&.vitee inftituta. .Urpote parroad regnum Politici judicant pcrfinere & jpfumtundum & opes aut fundi proventus& ipfos deniqvehomines, ita in naturae regnis fupdus eife poteft re-gmun Minerale, proventus regnum Vegetabile.anima-)ia incolae. Ec demum, vt qvodvis reganm pro-pria iingva propriisqve monbus gauder, itafum-mae naruralium cbiles fingulae lingvamqvafi vernacu-lam pofcunt & propriis chara&eribus dignofcuntur,

§. ih%':orum eft hiftoria; Naturalis fcriptores infmiraIjH numero Naturaiia in teilure obvia sd rria ge-nera fuprema Regna Naturae nuncupata , relerre.Qyamqvam autern tria haec regna, mutua inter fedependentia &arsifißm© connubio jundta fint, d.fte»runt tarnen tarn qyoad objecta , qvam qvoad eo-rundem generationern» mechaniimum,oeconom!3rn&c, Piimum horum vocatur regnum LApidenm,Foffiio tol iJMinerale, qvod giobum proxime cqnfti*tuit terraqveum , & terrarum cqr*tinet lapidum

Me-

4

Metallorum , fulphurum & falium gcnsrs. Hoc re-gnum , naturarn pede preffo qvi feqvuntur, inqvatuor difpefcunt ciafles, Terras nimirum, Lapi-des, Mineras & Foffilia S. Variata. Not» regniMmeraiis primaria?, qvibus a reliqvis differt, funt:qvod naturalia individua compU<ftarur inorganica,nrteehamfmo inrerno vafisqve carentia, artamenexefientia. Crefcere autern eft terminus seqvivocus; Di-cimus enim crefcere I» qvod principio interno au-gefeit, Uf: rami arborum & membra animalium a, qvod-cunqve ex aliqvo fit ahqvid. c, g. per mixtiones,compofitiones &c. 3. qvod «ugetur per appofitio»nern externam. 4. qvod qvomodocunqve au-getür, vt cj-efcit amor Nummi. j, qvod figurarnvegetantrs accipit. a. 3, & 5. acceptiones pras-cipue hujus funt loci. Crefcunt autern regni mine-ralis fubjec"l3 diverfis modis , qvi Henckelh au&o-re qvinqve funt: congelath, coatefetttia , germinatio,cbryfiatlifatio & ftetrificatio. de or. Lap, pag. 75. fq^addimus nos fenetrAtionem ; imo fi ad omnes no.tiones -~i crefcere attendarnus, ct>ili<foitionem, adufiio.nern & aiterationem neqve penitus excludendas cen-(emus; ftri&e tarnen loqvendo, omnis lithogene-fia ad congeUtitnem , coalefcentiam & ptnetrationem re-duci poteft, qvod tarnen nunc non eft explican*di locus; vSufficit corpora foffilia crefcere id licetnon ex principio interno, fine vita ac in vafiscorporis circuiantibus humoribus & absqve vilocomotiva, fiat. Nutriuntur vero eiemenus frnguia-

6

rrbus, qva; aer aqva 5c ignis adplicant Regnumalterum , qvod dicitur Ve*etnbi(e , continet planras,feu omnia naturalia qvae e terra progerrninant ,eandemqve veftiunr. Notae hujus regni chara&e-rifticje funt, qvod naturalia hie obvia fint orga-nica , rnechanifmo isterno gaudsntia , ac princi-pio interno crefcentia & viventia. Vegetabilia vi-vere dubitare folent iiii, qvi virara in fenfationeconfiftere putanr, Sed apople&ieus eadem caret,non camen vita privatus dici poteft, Senfa auternHiftoricis Naturaiibus familiari circulatio humorumper vafa, virarn conftituit, qvae in plantisaeqve ac inanimaiibus reperitur; perinde ergo emoriuntur r.a*mi arborum ac membra animalium ; fenfationetarnen plantae ac vi loco motiva carent; Nihilo-minus vim fibi fimilia procreandi pofndent» eum-qve in finem fexu &'fernine inftruftae (unt, qvo-utroqve foflilia deftituuntur, Nutriuntur vero fuc-co pecuiiari per vafa fluente. Tertium Naturasregnum /inimate qvod dicitur, ducbis caeteris longepra;ftantius, cornple&itur omnium, qvae in haetellure inveniuntur periecttffima Creatoris opera.Proprietates animaiium communes & univeriales,qvibus a reliqvorum Maturae regnorum incolis dit-fernnt, praecipua? numerantur duaei praeterqvamenim qvod crefamt principio interno atqve wvunt,gvs iiiorum vita ex circulatione fangvinis depen-det, etiam infuper [tntiuns, organis nirnirum appro-priatis donata lunt, & obje&a in eadem incur-

ren-

7

renfia percipere poftunt, ac fimu! habent taculta-tem hcamviivam, qvibus caetera naturalia proprie-tatibus, tacukate fcilicet [tnfitiia,& vi tocs tnotha pe*.hitns carent Brevker Cci, Linmus, eonfentienti-bus haudpaucis: Mneralia crefcurit, Fe^ttabilia cre.fctint & vivunc, AHmaiia crefcunt vivunc & ien-tiunt. Grefcunt hie numero characteres pro gra*du compofitionis 5c perfectionis naturalium. Inftngulo qvoi| regno gradus ebtinent perftcti.onis,gc^unura reliqva , aliqva jparte, cognationer qvaficontingere videctfr, lta i» animali pegno Homoplurimum a pjahtis diftat, Zoophyta unico fenfu 3cparca vi locp motiva praedica , iisdem qvam ma-xirrte affioia videaturx haec excipiunc vegetabiliumperfectiffima, Plantae vero imperfectiffimae, a.gae,lithophyta , lapideum regnum qvam proxime con-tSnguntj fimpliciffima autern lapidum genera, pa-rurn a cpitegiis feu elementis vulgaribus diftant.tJiterius differetttias & relationes regnorum confi-derantes deprehendirnus , qvod Minerale regnumconftituat globum noftrum, Vegecabile eunderruveftiat, Animale auguftum hoc emphitheatrum in-habitet. Praebent Vegetabilia efcam animalibus,Yegetabilibus terra , terrae elementa; ge viciffimanimalibus putrefa<3is eorumve excrementis cre-icunt, perinde ac propriis cineribus, planrasj Sed& humus atra Vegetabilium regno minerali vin-dicatur; obtinet qvoddam inter regna naturae, per-inde ac inter poiiticaqvaeritur, aeqvihbriuin, idem-

qve

9qve Sapreatfa ftlvTtfa inter tncolas cujuslibet regnieonftituit &. confervac In ipfo creationis ordmeprogretfus eft fapienculimus rerurti Auctoi* ab im-perfe&ioribus & firnpliooribds, ad magps compofita& perrectioraj ab elementis ad fcegnurn fbflile, aloffiii ad Vegetabile, hiricad anrmale-"; & randern o-mnibus regem dedit hominem. Paravit 'efcam 8cpenu neceflariarum, ariteqvam creaturas illo opus ha-bentes producereu ba Mintrale regnum pnmoere-atum baiis eft,bmniiim; hoc crcaro locus erac Ve-getabiiibus,- cfeatis autern plantis, dtfrnum prodibantVermes, reptilia, aves, hmc animalia & homo, qvicum ratione fir.guhs rtcte uci debebat. Sedhaec qvi-demjam ad icopum orarcife non pertinent-noftrumjVeniam camen B: Leetorem brevi epiiodio datu-rum conndimus.

$. 111.

f~"%h~ qvidem flccommuni fere confenfu PhilofophiJp (Utuerunt. omnia giobi terraqvei Naturaiia, ad

tria h«c Naturas Regna referri & pofle & debere.Extiterunt tarnen haud ita pridem, qvi, aqvasNaturaiibus annumerantes , easdem qvartmn con-ftituere Naturas Regnum opinati fint. Noftrum ve-ro jam eft, fundamenta hujus opinionis modeftoexa-mini tubjscere. Novum hoc regnum aqveum lliainfignitur ncta charad.erift.ca , qvod corpora ibi-dem obvia, Sc abfolute Cf revetative minttantur atqveot»t*i nifi pritu tranfmutats careant Miwnto, qv« enian

B prius

16«prius aqva in aliam formara tranfmutata j itcrum«un aqvam redit, vere 8. abfoiutealimentum dici aon"potcft. Afstute vero minui 'aqvas inde demonftra-■tur, qvod reliqva naturalia, qvas abfol.ute crefcunr,omne incrementum & augmentum ab aqva habe-ant. Aiiis prarterea argumentis idem probari folet,utpote: qvod aqva veimediate vel immediareingredi-atur omnium corperum terreftriumccmppfuionem ,"ac qvodtranfmutetur naturaiiter & artif^Sliter; Uite-"rius, a defidentia aqvarum in mari &Jte.cubus vera* &'«tandern qvoqveipla creanonishiftoria cifatnr, Qvidper immlnwtionem vero refativam inteiltgatur, neqjdilucide fttis expofkum eft, nee exempiis iliuftra-tum. Nos qvid fenriamus eandide fatebimur: i,\eriffime profeso dicitur, aqvae deberi augmen-tnm corporum crefcentium; licet tjonomne, nee foii;vehiculi vices fajpiusfuftmet; eandem compofirio-nem corporum ingredi fimiliter manifeftum eft at-qve taeiiitmurn demonftratu; qvod vero inde feqva*tür, aqvam abfaiute minui . h; c: propriam naturarndeponere aliamqve induere , adhuc certe non evi-fliim eft, imo cannariuro potius verum efle vide.turi cheneica enim arte extricatur e plurimis cor-poribus aqva,qva» cadern vei vt alimentum, velvt pars conftituriva ingrefla jfuit; manfit proindem compofirione ilia vera aqva; qvod fi artehuma-na a-icunde nonpofiit eiici,inde ramen non infer-re licec, cam natuta aqv-ea privatarn effe, cum po-tiore jure elementa aqva? prorfus immutabiiia, cen-

feajs-

feantur. %. Redit igitur totares ad venditatam il-lam naturaiem & artificiaiem tranfmutationem,- ü-bi notandum {<*) aqvam vi folvendi eximia gaudere,ac proinde piurium naturaiium -ramenta & folutaspsrtieuias gerere , qvamobrem etiam jure lixivium«aturee dici foler; terreis hinc 6. lapideis. rmprimiscalcareis, tepius abundat particulis, qvas qvandodeponit Stala&hhas format, lapidibus ißcrementumlargifur, alias res crufta circumdatlapidea &c; hucpertinet experimentum d*; accretione per aqvamaffuhm iapidis inphioSa, de qvo in Academia Lon«dmenfi relatum efle narrat Mmconnysfd)tdb p- 517. atqve Lejferi obfervatio Luhotheolo-gi^ §. togj nemqve reldtio Gajfendi de oblervationepeirefcji circagenerationtm fiiicis, de qva ratiocinan-temlegere operetpretiumerit stablium Spec: Beccher.pag. iog. übi experimento Beccheriano eadera iiiu-j&ratur. Variam qvancitatem iedimenti, qvam va-

ria? aqva; dederint, experimentis detexit foiertifli-inus Stepb. Hales Statical Efays Vol, 11, p. 241.{g- {£) Neqve in experimento HenckelH de Orig. lapi-dum p:4 iq- prseter feparationem heterogeneorumaqvse immixtorum aliqvid inveniemus. Difficuka-tem vero majorem parere videtur auftoritas fum-rnorum virorum: Boylei de Qrig1, Form: pag: 259.fq9 qvi narrat fe *co. deftillanonibusex uncia aqvaepuriifim» obtinuifie fex drachmas rerrae; cujus ex-perientiam approbat Newo-tm opt: parr. 3. qv. ;.o,P» 378, Roh litokii in a#. Erud. 1707. apud Fahri-

B z cium

t«

cium Hydrotheologitr Cap. 31. Eerridiiatqve Dickin*/3»iapud Henckslittm Plor. Saturniz. p. 357. %tc\ pa*cc tantorum nominum iiceat de rei veritare dubi*?tare; Henekelitts proteiflo ip(e cum Barchbuyfto in expe-rimenro B-rri<bia'm non aqvam ia terreurn corpustranfvtrti : fed rerram ex aqva feparari exift;maf.Et acutiffimus Befrbaavius EI. Chem, Tom. I. pag.m. 626. feg. in deftiiiatione Bofeaua, qv« tamena-liena fide niritur. cum Boyleut ipfe non nifi ter ira.principio adfuerit, rerramnon ex'aqvae tranimuta-tione- orfamefie, fed aliunde accefiifiefirmifilmis ar-gumentis demouftrar. (c) Qyod fi peregrinum a-liqvod aqvie archfiirno nexu iunsum, cujus veS abeadem (eparandi rwodum nefcit ars humana, aU«qvando natura vel caludeponatnr, non inde cqji-

cludere lieet aqvam trafmutatamefff* Ita in aqvafnanna adeft practer muriam, f^ogifticum aliqvid& amarum, in aiiis aiia.

3. Neqve aqvarum abfcluta in lacubus & maridefidentia omni prorfus caret dubio; fepius enimqvod uno loco perdunt, alrero recuperant. Ne-qve-negari poteft, preffione & attritu aqvarum_jfuados & alveos fluviorum ipfiusqve maris aiicu-bi reddi profandicres-, ac proinde multam & for-tafte omnem aqVarum defidentiam non effe, nifi re-lativarn". Obferv;;tionum forte myriadibus certitu-dinem hoc in negotio adqvirent / Nepotes coftri.4, Fruitra demum creationis /hiftoria in partestrahitur, qvousqve natura aqva: chaotic* nobis pe-

ni-

tl

nlt\~& igaofa manef. Nee facile qvis cum stoiciitafleref: fitire foiem & iunam aqvas.nofttas, Si hancfluvios , ilium roare pauiatim exhaurire, juxta il«lud Ana+reontis',

XlUu &'x Amtrtra o avpv?

6 l' >]hi(§h &ctriftrmr.Et ex di&is qvidem patcrc opinor, aqvts vel non

abfoiute miau;, vel fdceai iilam proprietatemcontroveffam efle,-ac piuriurn fecuiorum forte ex-perientia demum detegi poffe, proinde chata&eremregni ex cadern delumtum, neutiqvam refte for-matum efle, cum ex ejusmodi notis peri 'debuiflet,qva? plana; & cuivis primo inruitu obviae eflent.Ef C\ vel msxirne & vera & plana effec hsc nota,non tarnen (ufficit a d diftingvendum aqvam ab o»mnibus aliis naturaiibus, qvorum haud pauca^ c.g. terras, falia» fulphura &c compofitioncm corpo»rum ingrediuntur , ac proinde codemure qvo a-qva dici deberent ablolute minui. Sed immmutiaqvoqve relativa , qvam propter vaporis, glaciei &loci mutationem aqva? tribui hafiolor, pluribus va-rio modo naturaiibus communis efl, Qvod caren*tiam vero alimenti attinet, falfus omnino eft eha*ra#er; de genefi arqve mixtione proprie aqveanou difputo; vt Hiftoncum naturslem decet, ean-dem purarn potius vt elementum confidero & ve-hiculum eiementorum; fed qvatenus fpecifieantur 5cvt naturalia confiderrntur aqvae, utiqve a natura-

iibuf

libus frium regnorura aStmenta habent, a gvsrumicilicet exuviis, tota pendet aqvarum difterentiaiavod in feqventibus fufius demonftrabitur.

i IV.PUogrediamur ulrerius ad confiderandam ipfam

eiaffificationem m novo hoc regnos IV. au-tern corporum aqveomm confliruuntur clafles, qva-rum i, aqve* (implicti) communes & vuigares cora-"pkiftitur, qvae aut a#reae aut terreftres. vdam clas***fern acp>£ minerales conftifuunt, qvse in calidas, tepi-*vdas & frigidas dividuntun §:tia claffis aq-vU mira-*'bihbus conftat, qvales funt prscipitantes , fetriftcantett"fripdx, ehllientes &.C. qt* deniqve & ukimaclafEs,"aqvas Artifciales exbibet, qvaevel putrefa&ione, velHermentatione vel abftra&icne ortar funt. Pauca cir-ca hoc fchema regni aqvei norabimus- i.aqvae,qvas fimplices hie dicimtur, muitam imo piuri-mim partern etiam peregriais abundarit particulis;prajterea ftatus aqvze vaporofus differentiam ord»#piis fuppeditat, cum tarnen eadem fit aqvi five ca-Jore in vapores expanfa five frigore i» glaciem co-a#a; qvod fi ftatus hie fufifrceref, glacies tertiumconftituere debuiflet brdinem- %, Claffis fecundamanifefto ex Minerali regno defumta eft. De dif-ferentia ordinis ex gradu caloris depromta nondifputo $ moneo tantum, cum omnis diverfitas *mineralibus dependeat, etiam optime has aqvas, fe-eundum genera & fpecies mineralium dilponi.J^^terea fi conftitoere ptterint daffem aqv* mine*-

rale»,

t4

rales, .qyidni etiam VegetabilesatqveAnimales,< cumhaud minus horum regnorurn fpohis onuftae depre-hendantur aqv», qvam rnineralium? 3. Mirabilesaqvae fsepius dtfficulter a cseteris diftingventur & de-peißdent prsterea certe earundem efte&us ab ad-mixtis peregrinis e vegetabili & animali, freqven*tius tarnen e minerali regno, qvod piurimis ,faci«le eftet exemplis probare, nifi rem dofitis notifli-Ktarn loqverer» 4, Artificiales qvidem aqvae na-turalium cUftern conftituere neqveunt-; easdem ta-rnen haud infimum jn hiftoria aqvae locum mere-ri cenfeo. Dependent autern, qvi numerantur <~v»dines, etiam ab adrnixtis-triplicis naturae regni fpo-liisj dc vel naturahter cam mixtionem adipifcunrura-qvae; qvae ad fermentationem & putrefatftionemreqviritur; imo forte <5c putrefiunt re ipfa & fer-mentant. Spiritus proie&o ardenti? & iaiis volati-lis aicaiini copiam in atmofphaera pnefto effe, plu-rima funt qvae fvadeant. AbftradUones vero na-turaliter perfici vel vulgaris docet.experientia.

§. V.

Hls ita prarlibatis, accingimusnos ad ferendum ju"diciumde qvarto hocf» aqveo Naturae Regno.fckipiex autern nobis hie occurrit qvajftio. Primo e-nim difpiciendum eft, ah jure aqvae naturahbus aa-numerentur an fecys? ipfa vero notio naturaliumhiftoricis naturahbus familiaris & fuperius a mobisexphcata aqvam excludit; confideratur autern yiJuftoria naturaii fimpiieiuteleaaeaturo, qvippeqvip

ma-

'

mamfefte deprehenditur omnium mixtorum com«pofitionem ingredi» Nee obftat qvod peregrinaadraixta geratj non entm repug»at efle elemenrom& fimul menflruum. Ex vi autern folufiva k! habet,vt rp.rqvam natrrap iixivium confiderari debear, &vehiculum fitplurimarum varii generis parricularum,ivnde naturalia comppnuntur. An ptra ufpiiam velfimplex aqva occurrat, vel unqvam praftari poftit,nen difputo; patet tarnen aiiqvid cfle qvod pro-prie aqvara conftituit, & licet c. g. amarum iiiud& pblogifticum ab aqva marina feparari neqveat,ad aqveam tarnen iubftantiam eadem non necefla-rio pertinere facile perfpicimus ; & fi vel maximeaqvea elementa mixta eflent er ftmplicioribus com-pofita , raricnem tarnen elementorum habersntqvoad mixta fecundaria; Sed cum ultimae na-tur.e mixticnes vel profus non, vel falttm non nifidifficillime detegi poterint, vix a me impetrarepoilum, vt in claffificatione natnralium fpeculatio-nibus Philofophorum, qvantumYis optimis, locumconcedam, Sed fi aqvas vt mixta naturaiia con-fiderare vojuerimus , fuccedit ramen aha qv^ftio,an regnura proprium & naturae qvartum confti.tuere debeant? Difpiciendum igkur qvid & qvan-tum iliis proprium fit Nemo autern infcias ibit,tiibus narurae regnis omnium primo tnbui debereqvod ex eorundem exuviis gerit aqva; Sai enimc. g. in aqva folutum, non minus eft lal, qvanj«jvando in fggregato txhibetstr} qvodfialiter pro-

gte<

i6

gredi voluerimus, maxima in naturali hiftoriao*nrctur confufio. His vero detnrir, pauciffnnse pro-fe<fic reftabunt aqvarum differentiae, nee fortenifi a (iatu, hco (f fnu; qvae, anfpecies, genera, or-diues, clafles & confeqventer Regnum propriumconftiuiere poflinc, pronum eft judicare, Non qvi-dera cum lilis facio, qvi aqvarn qva talern , ad Re-gnum minerale referunt} rarionibus enim haud be-ne fubdudtis illa nitirur «tfXrrtio: Mineraiis ramen &reliqvorum Regnorum iubjecla, in aqvis foluCa &natantia, jure optimn propriis in (edibus coM-dero, aqvamqve uf matricem, vehiculum, folvtns (

"lcerans &c. dmul ctto, Hss addo, qvod , qvi no-ftras concrariam foveric feMtenriam cogetur iimitesadamafi Regni aqvei , in immenlum extendere,aon eriim tamum[atia c. g. magnam a«jv«* i. phieg.»maris eopsam gsrunt, fed mixta orania trium fe-gaorum ," aliqvo pa&o ad illud ipfurn novum Re-gnum reduci poflenf. Qvaiem aqvarum qvi exci-tdvenr rebeliionem, ipfe viderie qvomodo pacem £zjranq^iliifatemcum genoinis ejosdem fru<SibusNaCu-;-t£ Kegno reftituere poterit.

y, VI,

CUra igitur encia praeter necefTieatem non fintrnulriplicands, (atis e% di£tis pacsre opinor ,

fefftcere Naturahbus fria antiqvirus iftabilita Kegna 0

Imo rtec a folica divifione recedendum efle puto^nili fumma urgente neceffitate. Qyod fi aqvaepro*ffmm conftuuenc Regnum g eodem profedo jure „"

ifdjedt

tf

idem privilegfum aer fibi vindicaret, qvippe qvi vtchaos Niiuraf, ialtim ranra qvanta aqva confpicu-us eft varietate,- pofletqve adeo qvincum hoc Re-gnum, aeqve bonis inftrui notis eharacterifticis &inajori rere ftipari generum & fpecierum cacerva.lmo fexturn igneum , fi vel fpeciem juftitiae confer-rare aiiqvam volueris, nullo excludi pofiet pacto; i-pia deniqve terra proprium pofcere poflet Regnum,fi aeqvalitas juriuminter aeqvales obrinebit. Qyodumautern haec ipfa multiplicatio/' Mciius ne foret fme(uptrbo Regni tirulo hiftoriam elementorum vulga-rium, (eu collegiorum raajorum condere, cum ni-hilominus omnes tere differemiae fpecificae, qvibusfpeciem naturalium induerent, e triplici naruraeRegno mutuo fumi debeant. Haec t*men non e-um infinemdifputataeffe volo, acfiomnemaqvarumclaffificationem refpuerem ; utile enim erit invenra-rium eorum, qvae gerit aqva, modo ad genuinarnomnia referantur originem. Et doleo certe aqva-rum hiftoriam naturalem non fatis huc ufqve ex«eultara efle; qvod fi tantillum cituli privilegium ,fortern aqvarum pefthacmelioremefricere qviverit,haud difficulter confenfus a me exrorqvebitur. Par-vula faepe inventionis gloria ftimulum sddit natu-raeftudiofis; mallem tarnen ita inftitueretur nego-aiuni» vt& prolixura naturae ftudiura reddatur faci-

lius, & maximus e labore frudtuspercipiatur.

SOLI DEO GLOWA,

"8