tabeiros terra, nº 5, xuño 1998

8/14/2019 Tabeiros Terra, n 5, xuo 1998

1/24

\

Con este nmero, textos inditos de Varela Buxn

Xornal Cultualda tradaP EMIOSIsaac Daz Pardo,premioSanMartio'A toda un avida'

O .fljldroado d undacinSitn Marttnf) fallaba na ltimsecnana de a11tubro, t)s. premio San M :tfo de te imo.cunha terna de galardn queeutregQnn prximaroen ('.O premjo a wda unhavida' correipondeulle a IsaacDfa.t: Partlo. pota sft u m c ~ -toria longo de moitos anosdefendeudo nos 'ulturnO pci:mio S.m Martio aaquebl persona entidade -0uinfo:iti a j1:: inbit


2/24

J

21 Clrnheirs Clrerrn, novembro de 1998

Un XEITO unha VIDA 111)Eran os tempos terribles do inicio da Primeira Guerra Mundial, e na sa viaxe de regreso, non tiveraproblemas para chegar Espaa.

Xa de volta en Barro, tia unha forte magoa na alma pola morte do esposo da sa irm, Meripepa quesempre estivo disposto a axudar.Ergueuse moi cedo e ollando dende a fiestra pequena do seu cuarto,. aparecan diante del, a verde paisaxedos montes do Cdavo lonxe, e mis de preto as casias de Xobrei. Miraba todo como se non estivesevendo a realidade, ata que baixando os ollos, chegoucoa sa vista a dar nas antigas colmeas, xa estragadas,e fiselle {) pensamento a tdalas viaxes que fixera antes de marchar para Arxentina na busca do preciadomel e da cera. Nunhas curtas palabras: o que puido sere non foi. Aquelo xa non vala para nada, Miraba acol adiante, colgadas dun pao, unhas cuneas e uns paucios vellos poanselle diante da facianapara lembrarlle o que tanto andivera con eles, cando fixera a rota da cera noutros tempos, na que percorreradende Forcarei, na provincia de Pontevedra, ata Carballo de Bergantios, na provincia da Corua.Todas eran lembranzas de cando .... mis agora devolta da Atxentina tia que tomar unha determinacin;mellor dito, xa a tomara na viaxe. Para facer algo quelle gustara tia diante del o instumento axeitado: a m-quina de face-las-fotos. Xos tia amigos, e adoitaba visita-los bares de Codeseda, s veces para xogar unha partida de domin.Pero tamn al sementaba a primeira parte do seu traballo: buscar xente que quixese facer un retrato.Pasar:on uns das e escomenzou o traballo na propiacasa de Barro, oride facendo prcticas fotografaba sanimais, a paisaxe e mesmo s persoas que chegabanpor al.Pouco a pouco foi facendo unha pequena clientelaque como o fermento do pan foise extendendo por todaa bisbarra dende Curantes ata Soutelo de Montessando por Liripio e pola outra banda por Moraa, Cequeril e mesmo Campo Lameiro.Non fara as Amricas, pero como se di o negocioa aaiante eso si, moi traballado. Os domingos principalmente, por ser feira en Codeseda, sempre tia unhaboa carga de traballo, como se di agora, e con tal motivo perante a semana tia que revelar as placas, das quesacara despois as fotos.Non era un traballo moi doado, pois as placas habaque retocalas, cun lpis, logo tamn as fotos con tinta,e eso un traballo moi tardn. Pero Xos era un homemoi meticuloso no traballo, e naqueles tempos para ti-rata foto, en vez de pelcula, empregbase unha placade cristal tratada cunha substanciaqumica que recollaa imaxe na cmara escura. Esta placa adoitaba ter asmedidas seguintes: 3 x 8 cms e cando se facan fotosde carn cortbaa en catro partes pero sempre a escu-

Estamos xa dentro do sabor do outono. O ano vaise a remate e con el oadicado no noso Concello a ManuelVareta Buxn, o filsofo do arado comolle chamou Castelao. sa figura enteira,xunto coa de Manuel Garca Barros e a detantos outros referentes de ns estradenses, debe levamos a anoa-los nosos saberes e mailos pensares de xeito eficaz -nofeito claro que nos define como estradenses. Saber dos noss homes e mulleres,exercer na sa comn exemplariedade,non ha ser medir cualidades as polas boase si comprendelas mellor, pois sen as certezas de a onde irmos, non ha ser doadosabermos a onde querermos chegar. TdoJos seus exemplos deben sumar comobens enerxticos dentro dos nosos sentimentos.

PORXAVIER RAMOSras. Logo o papel que usaba poda ser mate, brillante,cor sepia, etc ..Para levar a cabo todo o proceso de revelado, lmesmo, lembrndose dos seus anos de carpinteiro, fixoun cuarto escuro, con tboas de pieiro, e mercou unhas cubetas para poe-los cidos do revelado, que lmesmo preparaba. Por .certo que mercaba todo en Vigo, nunha tenda especializada.Anda recordo o xeito de como estaban colocadasas cubetas nunha tboa dentro do cuarto: na parede haba un farol cunha pequena luz de gas que penas deixaba ver algo por un buraquio no que Xos lle instalara un cristtl vermello. De seguido era a _ubeta docido de revelado no que botaba os papeis brancos, e pouco sa.a .a imaxe. O carn estaba a cubeta da augalimpa, que precisamente era para eso: timpa-lo cidoque puidese quedar na foto. No mate haba a cubeta dofixador que segundo dica el, tian que queda-las fotosunha media hora para que se fixase a imaxe.Mais non todo sera traballar como xa dixen, a Xocs gustballe de cando en vez, ir polos bares e non s axoga-la partida senn tamn a buscar os clientes e pouco a pouco, deixbase caer a coto nun bar no que unhanena serva copas e cafs con moita gracia.Un da e mais outro, Xos faca tempo e via bar,e de paso que tomaba algo tamn foi trabando leria conaquela rapaza, que parecer tamn estaba de acordo.As que un da e outro foi nacendo unha relacin benvista polos pais dela, que naqueles tempos eran os quemandaban e despois duns meses, tiveron a presentacin e fixaron a data da voda. O da 18 de xaneiro de1926, na parroquial de San Xurxo de Codeseda tivo lugar o casamento de Xos Ramos Garrido, da familia do 'Herdeiro' de Barro, con Xosefa Prez Paz, da familia da 'Fieira'.Despois da cerimonia os noivos e os familiares tiveron un bo xantar, e anda que nbn foron s Canarias,tamen tiveron a sua la de mel. Viaxaron ata A Corua, cidade na que estiveroil uns poucos das e anda estaran mais, se non fose que como a Xosefa lle gustaban moito os pasteis Xos mercoullo's e caronlle tanmal, que tiveron que regresar o mis axia posible.Vivindo na casa da muller comenzou o traslado doseu 'estudio' a Codeseda. Montou outro 'cuarto escuro do que falei anteriormente, e argallou unha salagrande que haba na casa, pondolle un teito de cristai.s, para que entrase a luz anda que tamn preparouunhas cortinas d4 tea branca, que por medio de aramios tapaba aqu e acol, cando o sol era moi intenso.Polas nbites,adoitaba empregar un foco elctrico.

Axia montou o seu estudio fotogrfico na Sagrada,al preto da fonte de Codeseda, que sera co tempo unha sinal para dicir onde estaba ese fotgrafo.Dentro da sala, inventara un soporte, un trpode demadeira e ferro, para pousar nel a mquina tia unharoda un pouco rois grande para subir ou baixar e outramis pequena que serva para enfocar.A clientela mais asdua eran as mozas, e para eso,Xos mandralle facer a un albal un sitio para queelas tivesen onde porse guapas, se que xa non vian,ou retocarse, a palabra mis axeitada. Este cuarto dasmozas levou moito tempo o nome anda despois dedeixar de traballar.Cando elas chegaban casa, o primeiro que facanera peitearse, e despois pasaban sa_a onde o Xo's lles, preguntaba para que son as fotos?, e unha dica -parao meu noivo que est en Suiza, e outra para o que estaba na mili, e .... as cada unha 'confesbase, e tia queser as porque as fotos de carn, facanse nunha esquina da parede, que estaba pintada de branco, e po-lacontra, se non eran para eso, entn haba outras posturas e outro decorado, parecido escenario dun pequeno teatro.Non s faca fotos de estudio, tamn cada quincedas mis ou menos, coincidindo coas feiras, saa comoxa dixen a Moraa, Cequeril ou Campo Larneiro, e para eso tia unha mquina mis pequena e tamn un tr-pode de madeira que fixera.Anos e anos de duro traballo coa fotografa, e con tando tamn co esforzo da sa dona que traballaba nocampo, foron construndo unha familia que medrou;primeiro un fillo, logo unha tilla, despois outra filia epor ltmo, un filio, que foron bocas que alimentar.Coido que xa no primeiro captulo dixen que Xosera moi maoso, e cando non tia que facer fotos, adi-cbase a todo un pou- . .co, xa fose paraarranxar algo na casaou para outros. Astanto se poa a pre-parar unhas madeiras REVIST CULTURAL Dpara facerlle a caixa a ESTR Dun reloxo de parede,como unha travesa

para un carro. Nernbargarites, os reloxoseran a sa debilidade,e case sempre habaalgn que precisabaunha reparacin, nonimportando que fosede parede ou de -pulso.El haba de bus-carlle o amao.

EDITA:FUND CION CULTUR LD ESTRADAC/ Benito Vigo, 10436680 - A EstradaPontevedraXERENTE:Manuel Arca CastroCONSELLODEREDACCIN:X. Manuel Reboredo BaosDavid OteroCarlos Loureiro

vez mis anuncimolo, tdolos estradenses, neste noso proxecto, tendes un lugarde expresin.Expresin baseada na construccin esen impedimentos. Construccin que sobrepase polos erros e que nos sirva paracomprendermos mellor as claves do nosopobo. Construccin dende a Lingua e maila Cultura, pois elas constiten alimento exeran razns de suficiencia, integradorasdo mellot que posumos , para trmo-lasintuicins que nos axuden a camiar a onde ternos que ir e as os aportes que nosamplen horizontes.

Xoan Carlos GarridoOlimpio Arca CaldasXos Lueiro LemosValentn Garca Gme zXos Rodrguez

A Estrada ten que ser para ns unhaboa xeografa. Irse dela, quedando dentro,non ser unba boa viaxe. Non podemospasarnos por alto e sentirnos, como dicCastelao,.galias cando ventan eclipse.Non vale dicir que agora vir o que Deusqueira e deixarnos ir coa enxurrada. Pensemos sobre o que sentimos e emocionmonos coque pensamos.-Tan dificil serestradense na Estrada? A nosa memoriaten de contido o que damos por perdido?

Xos VilarioXos Luna SanmartnFOTOGRAFA:Marcos MguezXos E. CarbajalGonzalo GarcaArquivoDEPSITO LEGAL:BG: 282/1997MAQUETJ\.CIN:FILMACIONP R GIMPRESIN:Tameiga SL

1 cdiforial c:o mpomrrrctt ariameme a opiJ,Mntfos seus cnlaboradQre e p r ~ s a c l i h r ~ m m t t uesln

Sentimentos que se conxuguen en futuro - do mis perfecto : xa que as nosascrencias de estradenses, como as de galegos, tern que saber elas moito das nosasemocins. De todos ben coecido quecoidando uns campos soamente e deixandoa ermo outros, estamos a fabricar abismos e ese non pode se-lo noso caso. Nestaintencin e no que nos corresponde a TABEIROS TERRA , aportaremos no que

poidamos a semente limpa para que ningn aspecto necesario que nos promova,quede chou e que este sexa logo quendecida o que nos convn. Por iso, e unha

De seguirmos ignorando quen somos,irnos pasalo maL As nosas aspiracipnsnon poden ter existencia de aparecidos ecada cousa a facer non.ha constitur un sobresalto.

f Clist11. iVon se p r1nite areprru/11cd6n do pttblic,adosu1 penntw e preso daedi1orial.


3/24

'ma:heirs 'merra:, novembro de 1998 3

era GARCIA BARROS, ou un mst r na aldea

e mprceme evocar hoxe a figura amiga dun. home cememente galego, labrego de raz, ensinante eescritor. Falo de Manuel GarcaBarros, que popularizou o seudnimo de Ken Keirades. Coecino por vez primeirasendo eu adolescente, con ocasin dunha visita a Compostela.Era daquela un home de breveestatura, tirando a loiro, deolios azis. Chegaba desde asa parroquia estradense, co esprito animado por un teimudoamor a Galicia, e unha fiestraaberta ao ensoamento. Reencontrmonos moitos anos despois, cando Garca Barros eraxa octoxenario. Sen ser gratosos motivos do reencontro, o vello mozo segua a vivir na sorrisa de se sentir seguro da sasegreda sinxeleza e bondade. Afe galega que o singularizabaera porque era, e non haba porque lle dar voltas.Tratbase dun campesio,apegado rexamente sa raz,que exerceu a docencia en escolas rurais. Cultivou tamn operiodismo, e escribiu contospopulares na fala labrega por eltan querida. E n certo xeito, KenKeirades aparcenos como unheroi da nosa xenia, dentro dasa humildade. Non vesta armadura, nen posea barudez. A

PORXESS ERRO ~ I B LH xe que moitos urbanitas se incorporan solidariamente i, galego,.temos literaturae medios de comunicacin e xulga- dos e notaras en galego. Posiblemente os da aldea nuncadariamos feto esa conquista. A vida urbana un acelerador doscambios sociais e benia as cidades galegas nas que se fraguou a nosarecuperacin.Pero, sen mingua da gratitude que esto nos merece, honesto recoecer que inevitablemente esto estendeu un galego esqueltico e deemerxencia,. un galego prendido en tan pouco tempo, que pareceque o vocabulario se reduce. A palabra xenrica rbore asolaga castieiros, carballos, bidueiros, salgueiros, ameneiros, cerdeiras, pra-dairos e similares e parece que s sobreviven eucalipto, pieiro ecarballo. Peor a situacin no mundo das aves: anda se oe falar degaivotas e de corvos, pero a palabra xenrica paxar asolagou meltos, pegas, choias, carrizos, andorias, bubelas, petos, e tantas outrasespecies que felizmente anda nos acompaan. Figura que carniamos a unha nica maneira xenrica e aproximativa de falar, denominar e dici-las cousas. Coma se o galego fo{ unha lingua sen capacidade de matizar. Cando isto lles acontece a escritores, que nonalimentan a sa lingua nese hrreo lingstico que a aldea, sell sunha lingua esqueltica que contrasta coa requintada tcnica literariaou a inmensa capacidade de fabulacin que felizmente moitos demostran. Sabedores disto, uns rebuscan en diccionarios e outros ali-mntanse das creacins efmeras dos barrios baixos urb'nos. Outrosconfunden a lingua coas opcins relambidas pero monocromas doestndar neutro, e caen na tentacin lusista, coma se en portugusnon tivesen os mesmos e maiores problemas.Eu son da idea de que quen queira enriquece-lo seu galego nonten outra opcin, hoxe por hoxe, ca embeberse de natureza, de aldea. e de mar. Como outros van a Inglaterra a aprender ingls, os que escriben en galego teen que ir vivir boas tempadas aldea. Ela anosa despensa lingstica. Como di Neira Vilas isto non baixar pobo: subir pobo.Garca Barros, gracias a isto, mestre da fartura lingstica; senestar moi lonxe do que hoxe o galego normativo, unha boa mostra da enorme capacidade de matiz da nosa lingua, da el).orme variedade de maneiras de dicir, dese tesauro lingstico que perfila contrazos ntidos a personalidade da nosa lingua fronte casteln e portugus. Garcia Barros suba pobo como unha abella s flores azuga-lo nctar da sa lingua vitaminosa.Vexamos novas mostras.Cando el quere dicir Acompaar permanentemente a algun , diNon sar do pe del Estivo tres das na cama sen despegar osollos .. A aboa non lTe sau dop (GARBA2094). E para ceder di

.O PLUMAS CONVIDADASMEMORIA donGALEGO exemplar

F rancisco Fernndez Del Riego,colabora neste nmero de Tabeirs Terra aportando mun artigo sobreManuel Garca Barros.Fernndez del Riego, escritor sobradamente coecido en Galicia, e o presidente daReal Academia Galega e colabora habitualmente con xornais galegos, no que deixa im-. pronta da sa pluma axil e sempre agarimosa.sa arquitectura corporal, casefeble, via ser, certamente, docomn. Nembargante, atraanos

a sa enerxa indmita, un sereo estoicismo, un apromadoestar. Tan austeiros, tan xustos,

Vir a razns ou Virse s boas Vndose s boas, baixbanse 6 caboos 'Xenerales' a revistar as forzas (GARBA2028). E para Perdersealgun que vai en grupo'', di Perde-lo tino uns dos outros Atordegados pola so/presa, perdronse o tino uns dos outros, vndoseobrigados a coidarse cadaqun de s mesmo (GARBA2251).Ns hxe diramos Estar encamado mentres Garca Barros diParar na cama A nai para na cama xa fai tempo (... ) hai que coida-:la (QARBA2105). Ns diramos Estar enemistado con , el diEstarde cornos con Os mozos dabaixo, os que estaban de corno cos darriba, foran tamn feira. (GARBA2250). Ns diramos Esta-laporta aberta'', el di Esta-la entrada franca Na mit do camio xa ostoparon de volta, participando que a entrada estaba franca (GARBA20l9). Ns diriamos Gaarlle a algun, vencelo , el di Collerllea dianteira (. .) poideron ver ..) cmo algns dos dabaixo ( ..) llesvendan parola s do Outeiro. Isto marcha ben , dixo o Manoel (:.. )Seguramente xa as estn comprometendo pra collernos a dianteira(GARBA2253). Ns diramos Eu gstolle a.,. ,el di Ser gustantede a min gstame a Sabla, e coido que ela tamn gustante de 'min (GARGA2202).Unha das maneiras de dicir Estar atento a algo Estar mira: desfeita da feira, os mozas estiveron mira de cando e as[as mozas] sasen, i ver chegado o momento botronse tras delas(GARBA2249). O 'Quiolas' estaba mira dende o campanario, ecando veu que baixaban o cadaleito cova dou a folga de enterrar,unhafolga longa e apurada (GARGA2218). Estaban 6 avo i mira de quen daba cunha disas espigas vermellas que lle chaman'Reinas, pois o que atopaba unha quedaba por 'rei' ( ..).A Rosiaxa se vira reina tres veces(. .): S6 [eles] non reinaran nunca (GARBA2236). ( ..) o Pepe i o Martio ( ..) esfollaban no calco mis al.Estaban avo i mira de quen daba cunha disas espigas vermellasque lle chaman 'Reinas" (GARBA236). Alberte chegara da escala( ..)O pai, que estaba mira, berroulle (GARBA2l0l).Poucos hoxe acertaran a dicir cortar coa locucin Darlle unfo, como fai Ken Keirades: a ta Xacoba puxo enriba da artesadous pratos, cada un coa safilloa ( ..). Lourenzo dispxose a partir C.). Dou un fo, partindo do centro ore/a". (GARBA211 l). Acousa de verd sinxela: bscase unha sobreira que dea o gordo,dselle un fo en redondo que pase a cortiza sin entrar no pau.(GARBA 1095). Il sabia c6mo faca o seu pai cando parta unha filloa e tratu de facer o mesmo. Dulle un flo pola mit (GARBA2074).Quero rematar hoxe u n h ~ proba de que o descoecemento doinundo rural leva a que os lectores urbanos de hoxe poidan not1 percibi-la gracia dalgns dilogos, ignoraren inxenuamente, coma Farruquio, que as vacas non teen dentes superiores.-E non comprache, Farruquio? -Qu 'haba comprar Qu'habacomprar -Logo: non topcu;he ningunha de xeito? -Como topar, topei, topei; pero, mire anque lle Jora o demo De cantas mirei ningunha, nin pormilagre, lle tia dentes e riba (GARBAl 161).que nos impoan o silencio e orespecto.Na sa pequena aldea, ondeconflen a paisaxe ulln e a zona de montaa, Garca Barrosmantia viva a ilusin dunhaGalicia mellor. Acariaba futuros para a lingua propia, e paravalores do esprito autctono.Alternando as faenas campesias coa lectura de libros galegos, nutriu os seos ltimos anoscos alimentos que lle fomecano contacto coa terra e as xentes.Cada partcula do seu sentir vi-a ser un apretado feixe freboso. Nada se derrancaba nel. Nada se ll e indisciplinaba noservicio a unha limpa emocin.Ns quereriamos ollar as,naquel home marxe de calquera pintoresquismo trasnoita o a expresin dun carcterrexo, fondo, temperado. Un carcter rotundo, cabal, carentede acenos inteis. Pero co alento caldeado por unha cemudaactitude de galeguidade etraable. Outros desexos solicitan aoshomes no vivir cotin: O rodeoperante as dificultades, o barullo, a cambadela. Aqu, nembargantes, nada se esconda. Oque foi vello labrego, modesto,crebadzo, breve de corpo, axigantbase, a s nubes, sen deixar a terra que tripaba e que

amaba con increbantable decisin.Nin para despois do seu pasamento, esqueceu a identificacin co pas natal. Expresounono seu testamento: Fai profesin dun entraable amor a Galicia, esta doce terra na que naceu e viviu, e en cuio seo ter adita de repousar en sono eterno.Foi Galicia o obxecto e ilusinde toda a sa vida, e a ela adicoulle as sas forzas e a saproduccin literaria.Por ela loitou e sufriu. Desde o mis ntimo do seu corazn desxalle no futuro das deprosperidade e ventura' .Vela, pois, seu segredo: Aposesin chea dunha moral idealista, a vocacin tica, a dignidade irrevocable.Condicins todas que consti ten un vello tesouro. Peroque por estar nioitas veces ausentes da nosa realidade, cons

ti en un edificante exemplopara secundar. Ao evocar agoraa sa figura, imaxinmolo coidando o gando na sa aldea dePousada, xa pasados os oitentaanos.Rememormolo pousandoos seos ollos medio veados sobre as pxinas galegas dun libro calquera, mentres as azoadas neboas aboiabanvagariantes na paisaxe ...


4/24

4 'IDnheir :\ 'IDerrn, novembro de 1998

PLUMAS CONVIDADAS

UNHA D S ACTIVIDADES QUE SE PROGRAMABAN NO INSTITUTO ERAN S EXCURSINoite de iilvema trouxoa neve vila e s seus, , arredores, norte fria con

vento norte, a neve medosa dosol niarchou a pouco de rompero da. perosostia a s.:apanas cimas montesas. Con todanormalidade, sen temor norteque sopraba fro, celebrouse otumo das clases e dar as do-ce, o profesor de debuxo e maiseu rematamos o traballo e osalumnos, homes e mulleres, pedronnos -que fsemos de paseodeica monte. Era un intre connimo de aprender algo e nontirar bolas de neve como os sol-

dados franceses. Pasamos o arboredo e fomos subindo connimo e coa esperanza -de veras cimas montesas cubertascon capa de neve. Chegando beira do camio estieito e depouco uso; haba un modarrnque o sol cu_bria e no seu anipa:ro, das mulleres maiores sentadas abrigo do vento, cadaunha con cadansa roca, estaban a fiar, estampa de traballoque emocionou profesor dedebuxo. As mulleres erguronse para figurar no grupo de mozas e de mocios, os cales situados en retesa, buscaban o

ansioso minuto de quen recollaa escalada humilde do galanomodarrn. Como no amor tenun emprazarnento os ciumes noiva, unha elegante e miguapa valenci desconfiaba daneve que nunca v-ira e se as das mulleres non seran mozasdo lugar. A foto do Jugar deuclara resposta a tan dubidosopensamento. Ns pensarnos deseguida os versos:

A velliafafa noite e daenon d fiado.

O ARTIGO

NEVOUpolanoitentonio Fraguas Fraguas

Xa non queda neve misque nos abrigos e no paso econmico ternos que yalrar o toxo que o poeta da montaa resalta no intre que florece e esea voz de Noriega:Eu amo a flor de toxoque amare/aO toxo tivo a sa aplicadn_na economa agraria para estraras cortes e os currais. A saflor curada na sombra era medicina aplicada en forma de te

para curar doencias _do figado.Era elemento valioso para aboar terras que folgaban un anoentranto outras tian o cultivocorrespondente .Remata o noso paseo paraver o nevado, volvndo, desandando o carnio, baxar, e m ~bramos a s e n t e n c i ~ do poeta:Caminante no hay caminose hace camino al andar.Un diio popular comenta: fi-

xo o camio en hora e media,velelqu o carnio feito. Entncontamos a resposta do rapaz aquen lle preguntaron: para on-. de vai este carnio? E respondeu: Para ningures. Como para ningures? O camio vaisepor el e vense por el, espaciode moi diferente arnplitude polo que se vai dun lugar para outro.Baixamos por xunto do modarrn, no cal, abrigo, fiabanas das mulleres, cavilando fetos de tempos idos e tecan soos de esperanzas de labouras ede festivas horas guiadas poloscamios da vida. Narnentras escoitando o potico consello:

Fa mia nena fiafa e nonjfes cartos.Tampouco fes dos homesque son eles moi lagartos.A neve que de ano en anovn facer a sa visita agradcese sempre polos favores quepresta.

E sur da terra de Tabeirs CodesedaUn extenso val coroadopolo outeiro de Monteagudo, coas escoltas daserra de Cabanelas polo leste eas de Arca e o Cabado polooeste, e aberto polo norte mirando na lonxana Pico Sacro.Un val regado polo Umia -eas sas veas: o regato da,sQuintas, o da cantareira fervenza, quen fai casamento naPresa co regueiro de lnsuela e,xa sendo ro, corren por terrasde Campos e Fragoso na buscada sa ineta a poza da Zapateira. Uns centos de metros denantes de chegar reciben aaperta do fronteirizo regueirodo Soutio, e xuntos os tresvan morrer na gran poza do paiUmia.Ro e val seguen cara o solpor por terras de Souto e Arcapara perderse n o ~ barrancosd s terras cuntienses de Vilar eCequeril.Este frtil val codesn; todoel pradeira natural, semella serhoxe unha selvapoboada dexestas, silvas; toxos, pieiros eeucaliptos, maquillada cos enfeites dalgunha carballeira oumarxada con veigas de pata-cas, millo ou coles cabe as casas solaregas.Mais este rico val, foi, ataos anos 60, unha manta ateigada de.milleirais, pataqueiras ecereais. O millo non colla nos

hrreos, os tubrculos acogulbanse e perdanse, por vellos,nos pataqueiros, e as arcasarrecendan a centeo. As her-beiras semellaban esmeraldasque enxoiaban as beiras dos ros, as sombrantes carballeirasapoliaban polas ladeiras dosmontes e os pieirais eran sbosque en Fontenlo, Filgueirase Abragn; pois nos outros lugares s se atopaban pinos solitarios coma o cantado poloinmorrente Cabada.Os camios limpos e coidados, levaban a algn sitio; osregos, desbordando uga, regaban as fincas; e os montes rozados non er n pasto do lumecomo son hoxe, senn pacedeiros dos rabaos de ovellas ecabras (en cada aldea de Entrambolos ros haba unha veceira); das vacas, (en tdalascasas haba gando, na que menos unha xugada); e d s bestasmansas, qu non s das bravasde Sabucedo.Esta terra qe sempre se ga-bou, ata en coplas:nene Codeseda ahorael mejor de los honoresuna carretera al centroy una iglesia con dos torres.nene Codeseda ahorael mejor de los honoresseis escuelas nacionalesy una iglesia con dos .torres.Da sa igrexa de das torres, con bsida romnica; da

SEGUN OVENTIN

sa feira co seu cuberto e osseus bancos e mazadiros deride o centro da Sagrada ata ocemiterio, sombreada por unh acentenaria carballeira, e ondese venda de todo; vacas, porcos, millo, centeo e ata caos egatos; dos seus cruceiros que

eran admiracin de propios eestraos; dos seus dous salnsde baile a onde se traan as mellores orquestras do momento eonde atopba-las mozas mislouzanas do contorno; dos seuscomercios, bares, botica, consultorios mdicos, cuartel dagarda civil e ata dun colexioprivado na Casa Vilas (fonteque manou cultura en tantos dens e onde, guiados por Mi-guel de Isolino e Manuel deLiborio, iniciaron os seus estudios ducias de mestres, mdicos e tcnicos, anda hoxe enexercicio e esparexidos por toda a xeografa universal) ..Digo, este val, terra de promisin de caseiros e peixeiros;mata-fame-s de mil mendigantes; paraiso de estraperlistascampolameirns (eran recuasde burras cargadas de millo asque cruzaban cada semana oMal Paso, cara a Pa:inceiros e aArmonda) ..Este terruo, berce de artistas da pedra en terras alleas (osPicallo e Cervio na Universidade Laboral de Xixn; 0sCervio e Barreiro na presados Barrios de Luna (Len), osmesmos, Os Souto e outros naGudia e os Peares de Ourense, os Ventn nas canteiras deSanabria, de onde saron para amorte; e tantos e tantos outrosque o feto de s nomealos fa

ran unha ristra intermina -

ble) .. e tamn berce do inmorrente Cabada quen tanto olouvou nos seus versos ..Este colmeal de aldeas,22), despensa de cobizosostratantes gandeiros; lugar decita de xogantns; enxame deemigrantes que en un principiobuscaron na Amrica o pole eo mel e despois dos 60 libaronos nectarios da Suza, Alemania e Francia ..Digo que este val onte tanpoboado e rico, tan ilustre, hoxe o que antes dixen, caseunha bouza habitada por unhasducias de vellos pensionistas.que gozan das ventaxes da modemidade, e un puado de cativos que lle fan compaa sseus avs. A xente podente foise a inversti-los seus aforros Estrada, Santigo, Pontevedrae Vigo. .Todos fixemos de Codesedaimha terra de lembranzas e visitas. Os mis vimos un queoutro sbado e os menos pasannela as vacacins do vern.anda que nos doe vela morrer,non facemos nada por salvala.Todos :queremos enfemo,

p r ~ os sentimentos ss nonsotfmencia. anda as, Codeseda, omeu \fal, a mia terra, segueestando a sur da Terra de Ta:beirs, co outeiro de Monteagudo po coroa. Segue send.o

raa.


5/24

'IDabeirs 'Citerra, novembro de 1998

.

Ourense 19 do Maio 1970Sr. D. Mario Blanco FuentesNa EstradaMeu sempre querido e lembrndo amigo:U.n al;razo. Onte, en Santii/go por botarm e de polos 82, pillei un catarro queme fix_o. acollerme feto chegar a ista casa. E no Jeito escribo, como podo1 isagabanza do San Paiq e d.gstr_aqa. Prgolle 4e llenon gastare, a bote o corbedos paps. Vai nsta ca rtameu persoal agra.decementoa tantas probas de amizade.Enxamais, pe..nso eu, podeser acolllda millor, unha Sociedade Literaria cqmo aAcademia G a l e g a Pra minfoi a xornada. mis leda Bfermosa da mia vellez. .Sempre antigo e .agradecido amigo, pr.egnrJ,olle comuniql -e .un respitoso s ~do a


6/24

6J .. ).. ....

E tamos con Pepe Bar. e con Leonor a sua do-na. Facmolo na sa casa, en Serafn Paio, por xovesde agosto noitia,_xa case queabrndolle a porta a setembro.Non hai moitO. que marchou o .fontaneiro. O seor Pepe dinosque x perdeu moita memoria enon - certo. Sen a no escano eLeonor est moi pendente del.Por veces seica se olvida de toma-la medicia, Mentres riosfala,. tal como s.e o fixese da samellar cancin de tradicin nobre, que a domina perfectamente; o seor Pepe fuma un pitillo. A sa amabilidade acerteza que nos aluma e quenos motiva a escoitalo coriatencin.- Nacn en Bedel/e polo ano 14cando o da guerra, a fin deano, :Xustamente o 31 de deembro. Meus pas tia ) la-branza en Bdelle e era meuirmn Gabino quen se encargaba d facenda. Logo - .e Jalacon ton acariado- el quedoucego na guerra. do 36. Eu adiqueimf semprr;, da hostelera.Meu pai - den(ltes de se ir paraCuba - traballou facendo a Casa do Concello, a de hoxe. Case que todo este_erreo e moitosoutros eran de Don ManuelRodrguez Sjo, O Perito"._Non nos daba unha maz (di oseor Pepe como chamndollenon moi xeneroso) pero ns,cunha cana dosfoguetes, collimoslle-las-uvas. Ben queprotestaba, per


7/24

' ( H _ a h e i r ~ s 'C errn, novembro de 1998 /7. .

COMAR A.NS DE .. hon.ra- - ~ - - ~ - - - - - - - - - ~ - - - - - - - - ~ - - , - - ~ -

por viviJo -todo conio estrdense de cerne de gozar por selo.Non precisa dar volta atrs, mi-ra futuro e sabe moi ben decomo se viva daquela. Cadaseu silencio unha pxna qued principio a moitas preguntaspara as que el sempre ten contesiacins. O fogar no que estamos a facer corre-las notas desta en t_ev'ista pntase nunhaatmsfera vital chea de- entoacins azucradas. No moito quefalamos da casa do Escobeiro,a da farola, seguimos a pregan-tarlle por a - Don Manuel -O Escobeirovu-de Cuba .Os obre ros quetrabal/aban na obra da Farolaos do contrastista Sanmartlida Soinoza- cernan todos fronte ,de aqu, na de Picns. Oscantei'ros dbanlle pedra naparte de atrs do Banco de Simeqn. A Don Manuel -O Esco-.eiro- gustballe moito xogar billar. Despis de xantar, co af, fumaba sempre un puro.Eu dicalle que como un: homede tantos coma el fumaba mataq uintos. Contestbme que _no'} pensase que o faca pornon _ astar. E que me satisfn,didame.O seor Pepe-pasa outra folla: _- As festas facanse na GranVa, p Porta do Sol e.na farola. As veces na de MiJ.rtnezAn4o. Os da -Corporacin,despoisda procesin, sempre,vian oto Bar. A mocidade es~ g b a aq moito. Tamn facaguateque,s por finais de curso.Este 'era un _bar de moitas partidas. Xogbase moito "tresillo", "julepe_e domin, "gar_rafina ". Vian clientes detdalas clases sociais. Notbase moito cando Igrovi funciolba. Foi unha perda. Despismoita xente tivo que se ir paraVilagarca. Tamn os "Cama-

bales", si seor._ Facanse noTeatro Principal; no Casino, nocaf de-Pampn (onde est ag-0-ra a ifetera Praza), que tamt, poa cine mudo. Colocaban bancos fta. Tamn noSaln "Novedades'. Eran o domingo ema seguidoSacaba cada verso Un dos

seus fiUos, Manolo, tivo as"Catro Vigas" e David, o outtofilio, levaba contabilidades nade Montero e na de Neira enBerres. Agor soamente viveMara. Don Manuel tristemert- ,te tivo que vivir da agriultura.Tia terra, pero daba pouco.

" ... Don Bldoinero era unmestre curioso ...cando abraunha porta, sacaba un pa-no .. Non sei a que lle tiamedo ou que pensaba .. ,, .

Otero Abel7eim era da parte deSan Xurxo. Tia a librera LaArtstic" e a imprenta. Couceiro, o da imprenta desta ra,_ raballou con el de chaval. Alfonso Castro Dono, galeguistaestupendo, estivo de mestre naCarda. Estaba casado en Guimarei. _Estivo escondido. Se_gqde, o pai_do quefoi fun'Cionaridno Concello, era o coflinda'nfede p$tO e _mandoll retado.Dxolle ql{e sase, que.non pasaba nada. Traballou na Xestora "Torres' , aqu lado. Despois dronlle a escolaCando se fala disto, sobretodo de Don Manuel GarcaBarros; Leonor, a dona-do seor Pepe abre os ollos da samem()ria con f i n e ~ a e elegan..:cia. Na sensibilidade de quensabe apreciar, intervn para fa-famos: de Kenkeirades, do se-

.or Manuel de Vilancosta deBerres, e1a filla dun sobriodo Patriarca Don Manuel, deJess Garca Bouzn e cntanos con detalle como na casa,en Ulla de Berres, lle lan a euirmn Jess, a sa irm Manuela e mais a ela, os libros de

Garca Barros.-O de -hoxe na hostelera -dinoso seor Pepe- non traba/lar,Trabal/abamos -dinos Leonor -para nos.-quentar. Aquna cas-segue o seo r Pepe- facase undos mellores cafs. Hoxe cambiou todo, quen traballa,, gaa.Aqu haba quen botaba todo oda e parte da nte a xogar econ un caf. A mocidade dexaba ganancia. Ningn filio quixo seguir co negocio. Colocronse doutro x to e penso quefixeron ben.Nos records deles dous, deLeonor e de Pepe do B_ar; que- -dan tamn o Becerra, que veude Santiago, que cantaba moiben e era un grande. amigo dePepucho Varela - nlbolos do9sdirectivos -de sempre do s t r a ~dense - e de Pedro Sande OPibe . Os tempos de militar enVigo, en Lavadores, barrio qu_ile chamaban La Rusia-chiquita . A presencia accidental no xuzo de Bveda. O Santiso do Viso q u ~ foi purgadopor retorcido e logo -por mandato da garda civil- tivo que llepoe-lo trapo vermello a un pieiro para transportalo lombocomo manda a lei. O seor Cirilo, 'contratista da obra daigrexa de San P a i por temposde Dona Melania, hai cen anosda sa primeifa pedra e andanon quedou como deba. Tamn os Profesores do institutvello -como a-s lle chamaneles dos- Don Antonio, Lino,Mosquera, Souto (que se foi aMxico). D.on Antnio Fraguastomaba caf na de Mosquera.onde o seor Pepe traballabacando mozo. Ben seguro que oavin feito do motor d cochede carreiras, en 's de -lenzp;agora ' por tdolos mundos dosde bo corazn, funcione dollor nas as enerxas do futuroque respiramos coa memoria- limpa de dous estradenses xenerosos.

CURSOS DE:

C/ San Paio, 21 -Tfno e Fax:986 57 20 25 - A ESTRADA

Informtica - M ~ a n o g r a f aContabilidade Xestin de EmpresasIdiomas Recuperacins

FORMAClN OCUPACIONAL E EMPRESARIALACTIVIDADES_ESTRAEXC OLARES


8/24

8/

ERRAS DE TABEIRS

EN OR ZO FtXERONSE MOIT S D S C MPS D S IGREXI S D BISB RR ESTR DENSEMIGUEL LOUZAODurante si;:ulos as camps quepresiden os carnpnarios foronlin dos mis apreciados benscolectivos das aldeas .galegas:as camps repenkan noo dasde festa, choran cando morteun yecio da parroquia e serventamn para avisar de sucesosextraordinarios, ..caso dun incendio forestal ou dalgn inmoble da parroquia, inclusose empregaron nestas latitudespara a chamada s armas contra

os franceses. Ahondan unhassimples badaladas para activara so1idariedade da vecianzaque, acode de inmediato convoca.tori a. Mais ,en Orazo ascamps teen un engadido noimaxinario popular, son algomis que un smbolo colectivo,_son, sobre .todo para as xeracins mis vellas, o sinal deidentificacin da parroquia. Unmotivo de orgullo que figura enprimeir lugar na carta de presentacin de caJquera vecio danosa parroquia. Na lembranzafican cad.ms para saborear devagar: "Vian, via moita xente, bot b n o d enteiro.un:s vi n cqmpr r camps,moitos vian mirar como se facan . O que as faJa e ManuelSenn ao que acudimos para recllermps a embranza dun home que s _ eus noventa anosdesbrdanos .con ancdotas ecomentarios sobre o Campaneiro de Orazo, a palabra lcidadun home que traballou naquela aventura de fabricar badaladas. fonte popular recorreu tamn Manuel Reimndez Portela -para recadar datos sobre ocampaneiro de Orazo que inclur no seu minucioso libro AEstrada Rural (Pontevedra, Depuracin de Pontevedra, 1990)no que algunhas_das informacins difiren das que aqu irnoscontar e que teen como baseunha testemua directa. O nosoquere_ser polo tanto; unhaachega, unha contribucin fiels palabras do noso interlocutorco aval de ter participado nosltimos anos daquela prsperaempresa, co desexo de que sirva para coecer un pouco misa historia d.a parroquia de Orazo.O noso informante non se

DREPORTAXEORAZO, a fbricadas badaladasando tocaba a camp procurabaturrar con moito xenio pola cordaou polo batel. Quera_que a ouvisentodos. Nas casas, no agro, no monte. Por

forza tian que lembrarse de min.- Cadabadalada era como un berro; -un chamadobroux nte que dica en toda a volta:aqu{estou "(Memorias dun neno IAbrego, Xos N eira Vilas .atreve a aventurar a data exacta Fose como fose o caso quedo cornero da fabricacin das a industria implantrase na pacamps en Orazo, mis tendo rroquia. Foi o tillo de Juan, Joen canta que os promotores in- s Liste Villanueva o autnticociai's morreron a comezos


9/24

'fa:heirs 'fer.rn, novembro de 1998 9

XosAli nso emrdez

Recordan con alento e agarimoos mis vellos o fiar paseniodos rodicios timbrdeiros pdos nosos regueiros. Frescor derecunchos xa esquecidos; roana coto as pedras, esmagado xa,o bendito gran. Historias de lobos, curuxas e bruxas; o fachico de palla ten alumeado o t e n ~ro mirar namoreiro das mozas emozos do lugar que adoecanpor achegarse calor preguiceiro das noites lumiosas pedo muio cantareiro.Aberto o fichueiro, o correrdesperto da auga e o seu batergarimoso contra as penlas dorodicio s era acompasado polo.tintineo temoroso do tarabeloque moitas cantigas e romancesten .espreguecido. En mans dotenipeio e mailo caer paseni od_gran .debullado; a pedra repieada pola man firne do rudocanteiro esmagaba contra o po ouro amarelo convertido asen faria mida e polvorenta.O trimiado; a adella, o caixnarrexuntado c.on barro e coidadosamente gobernado ca barriscadela de xesta; recollan afoula polvorenta e a fariamunda que tralo peneirado haba converterse en xeitosa platada de papas para os m_is cativos ou ansiada fomada e sopasde vio para mozos e vellos acarn da lareira nas longas noites de invema. Coas primeirase tmidas raiolas de sol tra-labufarda; carreiros e revoltas op dos rgueiros contemplabano carrexar acompasado deica ofogar dos mozos brincadeiroscoa preguiza que aquela fariamunda haba procurar nun sabroso. codelo de pan co caldodo xantar.Parieiros, lugareos, mozose mozas, aorabari as as longasnoites de muiada a carn doregueiro co montono r.epicardo tangao. Muiadas alonga-.das espera do mozo namoreiro longas noites de contos e trouladas, ledicia de enredos ecoteleadas espreguecidas polocanto lonxano da curuxa; choran os rigueiros pola perda e- aoranza do roer fariento.Bendito pan de millo, cantigas garimosas, biquios escapada. Na memoria, no recordo,no sentimento,Qun sabe xa onde se atopa o_postq C h l Y ~ _1ui,_i@?, _ .

Tes un cara, rapaza, que lle levmt o rabo mesmo llllde Sm Roque.

gumentos ao tillo para que nonabandone aterra aparece alomenos noutras catro ocasins entre1915 e 1918, na citada Voz deGalida bonaerense, en El Sol deMadrid e no lbum Ns; sufrindo leves variacins tanto no grfico como no texto que as acompaa. Esta evolucin, comentadapor XosE M Monterroso no sentraballo A emigracin en CasteIao de 1987, e analizada tamnno anunciado estudo de Xos M.Castao, obsrvase tanto nas f i ~guras como no fondo, no que aigrexa de Ouzande substituida

metfora da vella Galiza castrada pola emigracin.... significativo que as mesmas rbores aparezan anos despois na lmina A derradeira lec-cin do mestre no primeiro doslbuns da guerra: Galicia mrtire tamn ede salientar o feto deque Castelao debuxante conmoita facilidade de figuracin,insista tantas veces


10/24

10 Maheirs 'Merra, novembro de 1998J?EPORTAXES NA FIN DO MILENIO

Varela Buxn vive dende os tresanos no Carballal con Pilar Figueiras e aos seis anos, o pequeno Manuel Daniel - segundo datos aportados polo seu amigo evecio de Cercio, D.Csar SestoSobrado - acode regularmente escola onde se atopan tdalas innovacins e adiantos pedagxicos da poca. Estamos a falar da'nin de Rubn'. Do seu pasopor ela ten escrito un fermosotigo titulado: 'O mellar faro praimpedir q u ~ o s pobos tropecen, unha escala', publicadona pxina catorce da revista da UninEs tradense na Arxen tina, enMaio de 1941, do que extraemosestas sas verbas:... quera aporveitar pra daras mis sentidas graceas aoshirmns estradenses de Cuba,por haber Jeito unha escala n'aque se m 'insinu a formar aspirmeiras letras e nmeros: 'Aescota de Rubn'. N'aquela .escola qu os mastica- hostias, acen,< e-cirios e manexa-botafumeirostildaban de 'laica', por ser n'aque menos- incenso se queimaba,insinusem'a coecer e querer oqu'es ben, rechazar e odiar oqu'esta mal; d'aquela escolia,graceas a prutica e liberal insinanza d'o s seus mestres, sau omeu espritu alumado c'os destetos d'a lucia que parte d'o potente farol d'a libertade, i-a mia concencia pulida de tal xeitoque m 'abriga a entender qu oshomes, poi-o s Jeito de perteecer a especie humn, somos dias de que se nos diferencie d'as

DENDE 1915 ATA A MORTE DE PILAR FIGUEIRAS EN 1921 M NUEL DANIEL ACODE ESCOLA DE RUBN

demis bestas .. -Na pxina catro da devanditarevista apa rece un fermoso einesquecible artigo de Castelaotitulado: 'Aos Estradenses'. Sabemos, por Csar Sesto, que Varela Buxn falaba moito da escola de Rubn con Castela9, nassas constantes visitas aparta-

e vicesecretario: Xos Fondevila,promotor de centos de escolasque os emigrados crearon en Galicia (ata un total de 298). O quenon fai o estado vano facer osnosos emigrantes.Unha vez constituda a Sociedade de emigrantes, brese unhasubscricin popular para construr a esco la en Rubl. Nun artigo, datado na Habana o 20 deabril de 1907 e publicado no n22 do xornal 'E l Estradense',Francisco Paz escribe sobre asintencions da Sociedade que pre-

Paz e o seu irmn 250 pesetas. As sociedades de instruccinson o xermolo da poltica educativa do Agrarismo que se est aexpandir, nestes primeiros anosdo sculo, polo Partido Xudicialda Estrada, co apoio do grupo deEl Estradense, onde estaran a familia Losada, Torres Agrelo eGarca Barros.Por que a necesidade daescota de Rubn?

Unha posible resposta a este interrogante atopmola nun artigo de

'Algun, de quen non lembr'o nome neste intre - Escribe Vareta Buxn - dixo: Opobo que conta con mis nmero d'escolas, o mis progresivo; se non o hoxe,

serao man.Toda unha didctica da vida:A Unin de Rubn , aescola de Varela Buxn

R Xmento R do 7 piso da ra Belgrano 2605. Xa de volta na terra,- estiven vinte anos na Arxentinae parece que non estiven nin vinte das-, dille en varias ocasins seu amigo Csar- o noso dramaturgo gustaba de conversar sobre a sa escola con PreciosaQuesada, unha rubinense casadaen Cercio.

Orixe da escota de RubnO 2 de decembro de 1906 fndase a Socied ade de InstruccinUnin de Rubn de Cuba, con delegacins en Cdii, coa seguintedirectiva: presidente: FranciscoPaz, 'vicepresidente: Ramn Taboada, secretario: Pedro Fragoso

side:Difundir a instruccinfundando en Rubn unha escotaapropiada de nenas e nenas contdolos adiantos pedagxicosmodernos e con edificio propioque rena as condicins axeitadas, a misin que esta Sociedade se impuxo e que pensa reali

zar cumplidamente, para o -cal -necesita o entusiasta apoio detdolos fillos de Rubn e demaisparroquias co lindantes de boavontade ... mesmo tempo publcase,no devandito xornal, unha relacin da subscricin iniciada polaCo lonia de Rubn na Habana,aportando o mesmo Franc isco

Antn Losada Diguez, publicado. po xornal 'El Estradense' o 3de agosto de 1907, asinado baixoo seudnimo de Pedro Enxebre... Nace un labrego e xa nenotropeza con ese valo de caci-ques; atpase sen escalas e senpoderse instrur, porque eses homes que todo o dominan, ignorantes como eles ss, non coecen os beneficios da instruccin,e cando os coecen, non dubidanen aproveitarse dos cartas destinado s escalas ou empregadnnelas, senn que escollen sempreo primeiro . .A escola de Rubn nacera como froito dunha necesidade social gracias a unha entusiasta co-

Jonia de emigrantes que non dubidan en querer dalo todo polasa terra e polos seus. Eles saban perfectamente que a nica forma de loitar contra o caciquismoera dar nova xeracin un faro,unha escola, para impedir que ospobos tropecen.Toda unha revolucinpedagxica

O sistema educativo do momento-baseado na famosa lei Moyanodo 9 de setembro de 1857- era,segundo Antn Costa, clasista,seletivo, autoritario, irracional,acientfico, cuituralmente uniformador e amplamente deficienleno terreo cuantitativo e cualitativo. Fronte este tipo de ensino, engrande medida memorstico e reproductor da ideoloxa da clasedominante, abroia unha escolaque vai plantexar toda unha revolucin pedagxica. As clases impartidas na escola mixta de Rubn eran prcticas,dbaselle maior atencin experimentacin dos alumnos/as, quepartan primelramente do coecemento do seu propio entornopara pasar despois mis alonxado. Xunto a esta funcin quesera a de transmitir a nosa herdanza cultural dunha xeracin aoutra, a Unin de Rubn teraoutro obxectivo mis ambiciosoque sera o de renovar a sociedade: crear personalidades libres,fomentar a capacidade crtica efacilitar o progreso humano, proporcionando s labregos unhaeducacin tcnica-agricola e cultural.Sera, segundo Varela Buxn,ensinar a coecer e querer oque est ben e rechazar e odiar oque est mal . Nesta mesma liade renovacin pedagxica ternosun artigo asinado por uha rubinense publicado, co gallo da Festa Agraria do 16 de maio de1916, no xornal 'Eco de la Estrada' no que se di: .. a escotanon simplemente unha preparacin para a vida, como manti

a Spencer, senn que ou debeser a vida mesma.

Unha hiptese a investigar:Quen foi o mestre de VaretaBuxn na escota de Rubn?Anda que o verdadeiramenteimportante a influencia da filosofa que sen dbida a escola deRubn exerceu, para sempre, napersonalidade de Varela Buxn, inevitable, chegado este momento, preguntarse: quen foi o seumestre en Rubn?. Pois ben, supoendo que Varela Buxn fose escola de Rubn con 6-7-8 anos,estariamos nos anos 1915-1916-1911. O mestre nestes ans;is, enRubn, foi (teo a constatacinoral de das alumnas de GarcaBarros: Dona Dolores Brea Paz,sobria de Francisco Paz Andine Dona Argentina Brea Marque)o insigne estradense ManuelGarca Barros, que tia o ttulode 'Maestro de t Ensino Ele-mental' dende 1905.A primeira dbida lxica quexorde por que non hai ningnescrito de Varela Buxn ou deGarca Barros sobre esta cuestin?.A resposta est, quizais, napxina 113 do libro de bautismosde Santa Mara de Rubn: .. EuD. Jos Louzao Andin coadxutor da parroquia de Santa Marade Rubn e San Versimo de -mas, coa licencia de D. AntonioVzquez Rodrguez, prroco dasdevanditas parroquias bauticei aun rapaz nado o da 3 de marzode 1909, na aldea de Sanlou-zns, filio natural de Angela Buxn Vilela, natura l da parroquiade Merln, no concello de Palasde Re ... Foron padrios Manuel Castro oriuado de San Versimo de n ~ s e Manuela Folgar oriunda de Santiago deTabeirs e vecia de Pardema-rin. ..O noso egrexio persoeiro eradaquela un rapacio coecidopolo seu mestre e compaeiroscomo Buxn Vilela, que marchoupara Cercio cando so tia 12anos e, al, corra o ano 1921,onde vai mudar definitivamentede apelidos ser recoecido porXess Varela. A investigacinest aberta.


11/24

IDaheirs IDerrn, novernbro de 1998

ESCRIBIU moito encol dos costumes das aldeas da Estrada onde naceu e se criou, San Breixome de Lamas eSalouzans. A derradelra unha aldea rica, de emigrantes a Cdiz, onde se

adicaban fritura de pescado, ou a NovaYork. Escribiu encol dos costumes das xentesas como das loitas que viviu de mozo das so-ciedades agrarias. -

Manuel D. Varela Buxn emigrou a Buenos Aires polo ano 30 e xa levaba consigo as cuartelesdunha obra de teatro, Se o sei non volvo ca-sa , que estrenou en aquela cidade no TeatroMaravillas no ano 38.Dende entn moito o que fixo polo teatro galego. Montou e dirixiu a Compal Galega deMaruja Villanueva que actuu perante unsonce anos dende o 38 49 nos Teatros Avenida,Mayo, Liceo, Argentino. Variedades, todas elas

de Buenos Aires, no Teatro Comedia da cidadede Rosario, tamn no da Comedia de BahaBlanca e no Sols de Montevideo. Na sa com

paa destacronse, aparte do gran actor Fernando Iglesias Tacho as), e Maruja Villanueva, Alfonso Constenla, Antonio Cubela,Maruja Boga e Eva Carreras.

Estreou diversas obras sas. Ten f eito, amaisda que xa citamos, Pola nosa culpa A xustiza do muieiro 0 Ferreiro-de Santn Taberna sen dono Galicia canta Meu PaiAs tres Maruxas Por borrachns e ten porestrear 0 cego de Fornelos. En casteln escribu estreada, Gracias padre Ramn e por

estrenar Cazando viudas. Estrenou a obra deCastelao Os v l l o ~ non deben de namorarse erepresentouna en Buenos Aires e en Montevi-deo alternando coa sua Taberna sen dono.

Da obra de Castelao fixronse en Buenos Airesvintedas re presentacins consecutivas.Varela Buxn flxo unha gran laboura polo teatro galego nos vinte anos da sa emigracinnesa cidade.Voltou a Galicia no 50.Aqu, representu, en Ourense e Laln Si osei non volvo a casa e publicou en EdicionesCelta 0 Ferreiro de Santn Taberna sin do-no con un f ermoso prfogo de Otero Pedrayo,onde fala con autoridade do teatro costumistae analiza os personaxes de algunhas das obrasde Varela Buxn.

Carlos Casares escribiu tamn un artigo queos que vivimos en Buenos Aires e coecemos oesforzo de Varela Buxn, agradecmosllo. Como outros poucos escolleu, V. Buxn, o camiodifcil de adicarlle seu traballo e vida a Gali-cia e fixo do xeito que puido, facendo teatro.

~ s e s anos en que el o fixo non se faca nadaen Galicia no seu idioma. V. Buxn coa saobra axuda a facer Galicia,algo que Casares destaca.

Nunha nota que firma, en LA VOZ DE GALICIA dise tamn, e ns.estamos de acordo: 0

seu teatro, que ogall sigamos coecendo, unha leccin de comprensin desa Galicia que inventou unha arte do dilogo e unha cadencianetamente teatrs. Varela Buxn ademira ecoece do teatro galego do prximo pasado aCastclao, Otero Pedrayo, Dieste, Blanc o Amor,

Carr. Nan de Allariz, Prado Lamciro, algnsdos cales fixeron un teatro populista comff o deV. Buxn. De ent re os mozos destaca a labourado Teatro Circo-de A C rua, que dirixe Manuel Lorenzo, e o que estn facendo os mozos

en xeral en toda Galicia.


12/24

12

A CAPITAL DEGALIZAOllanse manifestacins e escotanse falando das posibres capitalidades para o asento do nosopirmeiro Gobemo autnornicoda nosa Terra. Tanto nas manifestacins coma nas opinins,llase pouco sentimento galego, pouca galeguidade. As cibdades galegas que ternos, tudasteen o memso orixen, tudasnasceron do mesmo colme enutrironse da mesma Savia, aoque algunhas tean un chiscomis mritos .que outras.Pero son muitas as Conselleras a esparxer por Galizaadiante, polo que non ser difcile compracelas a tudas. Considerando istas cousias consentimentos de galeguidade,pensamos que iste o intrem


13/24

'< rnbeirs '< rerra, novembro de 1998

_QUEN FOI E QUEN DANIEL DAS PALLOTAS?

Todos sabemos qun foi istehome: ttn moza de familia homil-de nascido no axuntamento daEstrada e que veu pra Cerciocando tia doce anos que vvu e que foi msico na Bandade.Mato si que se poida decir-que fixo mal a ningun. lste foio Daniel das Pallotas que tudas coecemos. Cando iste mozo contaba con 19 anos cum-pridos sin mis cultura que aque eiqu na nosa Terra e nomedio rural se poda lograrnaquiles tempos emigru aBos Aires terras en que permaeceu dende 1930 hastra o1950 cultivando o seu espritoe a sa intelixecia. De regresoa Galicia voltu pra antre osseus vecios de Cerci pra antre ns no ano de 1950Todos coecamos Daniel dasPallotas que se Jora prs Americas pero moi poucos Da-niel que regresaba. Il nuncanos jalaba do que era do quedel soupemos cando os Diariosde Galicia poideronfa lar con mis liberdade. Xa devolta en Galicia no ano 1950

e xa ben entrado en .anos anda se puxo ao estudo da homil-

de ca eira de Auxiliar Sanitario facndose praitican te enmedicia; foi s oposicis equitu a praza do 3 Distrito- de Laln Distrito ao que pertenece a nosa parroquia de C -cio na que se quedou hastraque se xubilu pondose

sempre a disposicin dos querecurrimos a l en demanda dosseus servicios profesionles;tamn loitu sempre por lograro que l consideraba ventaxaspra a parroquia como foi a

trada da luz elctrica a carreteir de Cercio Go-. leta ete.Agora a traveso dos meiosde informacin entermosnosde que aquil Daniel das Pallo.tas e o mesmo que hoxe coecdo nos meios inteleituaies en

Galicia e jora dela polo nomede Varela Buxn pola sa laboura desenrolada en Es.Aires longo dos vinte anos que alestivo adicado a actividadesnteleituais formando a pir-

meira Compaa teatral galegaque se coeceu dirixndoa e escribindo pra elamoitas comedias nas que feguran nomesque todos coecemos: Fom elos Santn a Goleta Comadoetc. etc. nos que seve que iste

home nunca se esquenceu dens nin dos nasos sitios; aparesendo o pirmero galega naAmerica que orgaiza e dirixe apirmeira Compaa teatra{comercial galega pra percorrer

/ 13

os millores teatros da Arxentina e do Uruguay con obra dasa autora e unha de Castelao.Coma noso vecio que benmeresce unha mostra do carioe simpata que lle ternos; comodestacado galega no campo

das letras xustos sern de cote os agasallos que a nosa parroquia de Cercio e Galicia llefagan a ste noso vecio amigoVarela Buxn Patriarca doTeatro Galega.

ESTESDOUS TEXTOS ATA ODE AGORA INDITOS DElXOULLOS O NOSO ILUSTREDRAMATURGO AO SEUAMIGO E VECIO CSARSESTO SOBRADO

N VENDA DEPISOS V.P.L. e V.P.O. PRAZAS DE GARAXE _A ARTAMENTOSON 2 HABITACJNSDENDE

6 100 000 Pts.

Infrmese nas novas oficinas de atencin o cliente:ra Calvo Sotelo, 9 -Baixo- A Estrada. 57,25.38

e BAIXOS COMERCIAIS _ AWM fA t p. ~ ~ 7 .

~ BAMARTI S L~ e = > .. . t : . .__. i e::::: .. .


14/24

4/ W:nbeir.s W:errn novembro de 1998

O a 4 de xuo do ano pois estou segura que dada aimportancia que tia o certame,esa documentacin hase atoparnalgures.O gran atranco co que meatopei dende aquel da do 20 demarzo de 1996 no que D. Olirnpio Arca me informara da existencia deste acontecemento non outro que o lamentable estadoen que se atopan os documentos que a conteen.Pero, a pesar


15/24

IDa:heirs IDm:a:, novembro de 1998

t SEMANA CULTURAL EN TABEIRS- - - - - - - - - - : : : - - _ . . Na primeiradecena domes de se-tembro aparroquiade Santiagode ;rabeirscerebra afestvidade

de Nosa Seora daConsola ' -cin. Co gallo


16/24

16( 'aheirs 'erra, novembro de 1998

N ste nmero f acemosun repaso polas actuacins das distintasagrupacins corais que, naEstrada, tiveron sempreuncaldo de cultivo importante. Da man do mestreOlimpio Arca a l d a s ~ via- -xamos polas cancins desempre e de agora, nas voces pn vilexiadas dosmembros das distintasagrupacins cotais ..

s .CoraisestradensesN os ltmos das do mesde Abril tivo lugar unhaactuacin da Coral Polifnica Estradense no saln doRecreo Cultural. Baixo a direccin do seu director Javier Co

mesaa Pereira; os 61 compoentes in :terpretaron converdadeira mestra un selecto repertorio: 'Cantade Seor', 'Aylinda amiga', 'Os teus Olios','La vacacin', Nocturnio','Pues que ya nunca n.os veis','Na noite queda' 'Habanera' eFoliada da ra de Marn'. Encolaboracin coa banda Municipal cantaron: 'La del Soto delParral' e o 'Himno Estradense'.

Diante


17/24

I D a : h ~ ~ ~ s 'IDerra:, n9verp.bro de 1998vo Lpez, pota ausencia de Rogelio Groba que estaba drixindoa banda noutra localidade. Nestecerta111e cada o. prirreiro premio.En decembreo


18/24

OPULSO DUNHA COMARCA

LOGOTIPO DO MOBLE D ESTRADA CAMPAA DE PROMOCINNA QUE PARTICIPA ACTIVAMENTE O COLECTIVO EMPRESARIAL

/../. }-/ 1//

I / I

I .

O ECONOMAAFeira doMoble deGalicia un paso adianteE n setembro r-ematou a Feira do Moble de Galicia pero ata hoxe son moitos os pasos que se deron de cara a potenciar aprxim edicin. Entre outras cousas a celebracin dunhafeira s p r profesionais que acaparar boa parte dos esforzos d organizacin. Por certo a prxim feir ser do 4 -de setembro de1999 . .

REDACCINA Estrada vive, durante os prim e i r o ~ das de setembr, )endente da Feira do Moble de Galicia, un certame que xunta osmellores fabricantes do sector'galego, e que sirve de escaparate para os estradenses que, cadaan, concorren de fonna maioritaria os salns da Fundacinde Exposicins e Congresos,organizadora da feira. .Pero, cando se remata o ano98, e oa valoracin final doacontecido, son xa vrios ospasos que se deron para a prxima edicin.

o 4 2 de setembroA destacar en primeiro lugar

L

a fixacin da que ser a data de ir adiante nu n pavilln especelebracin para o prximo cilmente estrinxido para osano: do 4 12 de -setembro. p r o f e s i n a i ~ do sector, en .con-A segunda gran novidade - sonancia coa demanda do seclogo dunha xuntanza do sector . tor stradense .do moble coa Fundacin de Ex_- Destacar1 finalmente, que aposicins. e Congresos da Es- Asociacin de Comerciantes etrada- a celebraci n dunha Fabricantes de Mobles da Esfeira profesional, que nas mes- trada, colaborar activamentemas datas altehar as visitas na organizacin da prximados profesionais a un pavilln edicin da feira, formando parespecialmente reservado para te dun comit asesor da propiaeles. Fundacin, e no que aportarnXos Fer nndez Vi itez, a sa experiencia para un mepresidente executivo da Funda- llor desenvolvemento do sector.cin, anunciaba'en RADIO ES- Mentres, estn poendo enTRADA, que anda sen saber marcha unha campaa publicise o novo pavilln q ue se de- taria cun selo especial que tentamanda estar ou non rematado promover as posibilidades e apara a data a feira profesional calidade do moble estradense.

. . 1

..- _;.:

~ ~ ~ .

As ser .. eas overemos: OTEATRO PRINCIPALREDACCINUns d o u s c ~ n t o s millns de pesetas, e sobre todo, a necesidade de que a Estrada_ ontase cuncentro cultural axeitado a demanda dos estradens.es, son osculpables' de que pronto, case

7 1:7 11=1 7

E;. -> q

uns das despois de que teadeseste n mero de TABEIRSTERRA nas mans, se inaugureo Teatro Principal.Un centro pensado para actuacins divenas, desde cine ateatro ou exposidns e que foi

rehabilitado para converter a .unvello recordo dos estradeses, ovell c i n e nun centro culturald primeira orde na Comunida- .de Galega. 'f.ABEIRS TERRA adiantouse esrr:ea do centro, e pu-

.

blica na foto que encabeza esteescrito un plano detallado do .que ser o futuro Teatro Princi-.pal, con capacidade para misde catrocentas persoas, camerinos e vestiarios para os artistas,e cunha programacin cultural

que, nestes momentos seestultimando desde o departinento de cultura do Concello.Un centro que, nuns das,ser o punto de cita de tdolosestradenses, preocupados _polacultura. ':r 11;177

:1 ~ '- . l


19/24

BREVEti CURSOS DE INICIACION E PERFECCIONAMENTODE LINGUA GALEGA Foron misde un cento. as persoasque este anorealizaronna nosa vlacursos de

iniciacin eperfccionamento lingua, concedido s pola. . Direcci.nXeral de Poltica Lingstica e organizados polo Concello da Estrada, a Agrupacin de Voluntarios de Proteccin Civil, a Oficina de Infortnacin Xuvenil e a Asociacin de Amas de Casa .Actualmente estase a impartir un de perfeccionamento organizado pola Fundacin Cultural. As cada ano vn sendo maior a demanda deste tipo de cursos para adultos que-queiran perfecciona-la lingua tanto no seu rexistro oral como escrito, podendoinformarse para o ~ s t e r i o r e s ~ u r s o s no Servicio de NormalizacinLingstica do concello (tlf. 986-570165).ti NOITE DA MSICA TADICIONAL EN COUSOUn ano mis en Couso a Noite da Msica Tradicional volveua convoca-lo venres 14 de agosto, unha gran cantidade de xentepara disfrutar das Festas desta parroquia que dende hai uns anosachganos grupos de renome en todo o pas, este ano _ivemos;Os Cemps, Os Diplomticos do Acorden, ~ a n d e i r a m u s e Outras Herbas.ti FESTIVAL FOLCLRICO Pazo de Oc'A 2 edicin do Festival Folclrico Pazo de Oca, chegou < > sbado 1 1 de xullo_pola tarde, no incomparable marco da Praza deOca, coa actuacin dos grupos Tequexetldere, Grupo Folclricode Cercio (Laln), a Agrupacin Folc lrica Devadoi ra de Oca,un srupo asturiano e un grupo Portugus. Todo un despregue dmsica tradicional l onde lembramos o grupo Airios do Ula.ti CONFERENCIA SOBRE OS TROBADORES,DE MERCEDES BREA . .Neste ano 98, dedicado pola Real Academia s trobadores da rade Vigo Meendinho, Joan de Cangas e Martn Cdax, qun mellor que a catedrtica da Facultade de Filoloxa de de Santiago aestradense Mercedes Brea para falarnos dos que foron os Trobadores de Vigo e os daEstrada Pai Gmez de Taveirs e Velho deTaveirs, segundo os estudios da eminente profesora, xa confirmados como trobadores de Terra de-Montes. Sumamente interesante esta conferencia do 19 de xuo no saln de plenos do concello, organizado pola asociacin Fillos e Amigos da Estrada eque contou cunha gran asistencia de pblico.ti A ASOCIACION DE COMERCIANTES DA ESTRADA(ACOE) .A recentemente creada Asociaein de Comerciantes da Estrada(ACOE), vn de desenvolver unha campaa de divulgacin dosseus asoiados dirixida a toda a xehte da Estrada e visitantes cofin de prestixia-lo comercio estradf'.nse. Entre outras inidativas,ternos que destaca-la presentacin da tarxeta de compras 'Centrotiendas' que ofrece a posibilidade (entre outras) de pagar en 3meses sen xuros de ningn tipo; esta tarxeta ttalmente gratute a sa subscricin ou mis informacin pode obterse en c a l q u e ~ra dos comercios pertencentes devandita asociacin. Por outrabanda, ACOE, divulgou as sas actividades na pasada edicin daFeira do Moble de Galicia, onde baixo o ema de A Estradavende se presentaba A Estrada e o seu comerdo como melloropcin de. compra para os que nesta vila facemos vida. A relacin de tdolos asociados, as como da confianza, calidade e prei os competitivos que ofrece A Estrada a mellr garanta destaasociacin a que aqu lle auspiciamos un brillante futuro.

lnstale a Ca,orEcorimica de niel Fenosa. - .:-... . . -- . . Coece xa o Pagamento Fixo Mensual?

i

Pague o consumo da sa calefaccinelctrica comodamente longode todo o anoLembre, por 150* ptas. un da de calor coacalefaccin elctrica por acumulacin.

CALOR ECONOMICO

; F ~901-380 220 UNION FENOSA

. / 19

MOMENTO DA ENTREGA Dd PREMIO DE XORNALISMO MANUEL REIMNDESZ PORTELA, NA FEIRADO MOBLE DEGALICIA. SETEMBRO, 1998VALEN'I1N GARCIA .Oremio xornalstico da. . , nosa vila foi parar esteano a terras de Sta.Mi-a de Oa,


20/24

J

20/ .B R N Z ~ O FOXO

Nacn en Viveiro namaria luguesa perodalg xeito ta_mn mesinto da Terra de Tabeirs, onde casei cunha filfa do mdico R o ~In da Estrada van almis de vintecincoanos, que moito tempo, con moitos das delecer e de .comer. Eusempre fun de bo d e n ~te e naquela casa comase tan ben por certo que hasta a m:iasogra, Lina Varela publiCou. un libro de .cocia, moi axeado e

convidaba perdices,das da bisbarra, das_pardas da pata roxaque el mesind cazabae amaaba en salsaperdigueira, con viobranco e moitas cebolas, 'unha eraveteadacon cravos de ulir qued arrecendos e gos- 'tosos regoldos de corriida de abades comocando guisamos unsparrulos recheos demazs e orellns, dosda niada da' lagoaSacra, a turbeira asolagada perto de Sille-tan ldo que xa nacuarta edicin. POR da que hoxe andanprotexidos .Faciamos moita vi-da no Foxo a carn domeu concuo : JessLpez, unha casa boa,chea e farturenta comoeran antes as dos mdicos e con cocieiras

FAUSTO GALDOSECRETARIO DAACADEMI'A GALEGADA GASTRONOMA

Outras perdices eran agasallo das xentesdo Fbgueteiro que andaban a pegar tirosnos cotos de Castela.Nunha das viaxes ato-dispo.stas e de tradi-cin, anda. lembromoitos dos xeitos deprepara-las ' mantenzasben distintos dos damia xente;: que esto ben curioso .en Glicia,a poucas legoas. cm-bianse s nontes dasasas e o modo deamaalas, pasa mesmoco mis comn, comopden se-tas partes doporco, ou as filloas,que na mia bisbarrachamamos freixs, queteen un amoado moiparello, anda que unpouco niis gordias e fanse sempreen filloeira de ferro, no Foxo son dapedra de perpiao, que unha industia moi de aqu.Na feira .do Foxo que polo visto moi anterga, sempre houbo e sigue ocostume de comer o polbo, que xa conta por certo de xeito ben fermosoA l f ~ e d o Vicenti nos Perfiles gallegos (A orillas del Ulla). O relato colorista, recolle lembranzas da tempada que pasou; tra sterrado en Oca pormor das liortas polticas al polo1870, chama a atencin _ue o aceitepara o polbo mercbase parte. '0polbo seco foi dende o s.culo:XIImonopolio dos frades da Oseira quetian os ceciais en pagamento de foros dos portos de Marn ede Ancorados, no F;oxo haban ,se-los de Aci-- beiro os que tian trabucos na feira. Oaceite via de Portuga l que o nosoPas f9ra castigado .pola raa catlicasen oliveiras, cando a Doma dlReyno de G a l i c i que conta ZuritaAs oliveiras arrincronse para protexe-lo aceite andaluz por acordos conaquel mouro Boabdil el Chico cando entregou Granada Raa, de todoxeito nesta terra houbo oliveras, quenon anda moi lonxe a parroquia deOlives. O pementn que viera deAmrica con Coln na primeira viaxenon chega a tdolos currunchos ,deGalicia ata a fin de aquel sculo XIX,da nian dos maragatos e a pedido dosindianos. -Lembro


21/24

Wahei:rs Werm, novembro de 1998

Pero os anos vieroncaendo , en nada, untras outro e Ramn foimedrando ata que,pouco a pouco, empe- .PORXOS

O outro da atopoua Ramn na Picota edxolle o que pasara.Este, coa tranquilidade que o cualificaba,falou para si: - O domingo bo da.zou a amosar unha forza fra do comn, ascomo unha habelenciasingular .no modo deaplicala, cousa que foichamando a atencin aVILARIO Non fixo falta mandar aviso. Uns e outros souberon do encontro.amigos e vecios. Sanai, sabedora de todoisto, levouno a Vilabnde se descubra quetia dous tendns nopulso e nada ruis. Era un homenormal, de regular estatura, forte constitucin e sano, moi sano. Por outrabanda era Ramn home afable e tranquilo, moi querido e buscado comoamigo por moitos que sabendo da saforza e do seu carisma ningun se .atreva a molestalos.Un destes amigos, se cadra o ruis, foio Antucho, coprotagonista de moitasdas sas historias,Antucho era da idade de Ramn etamn nacido na Somoza. Seu pai eraun palanqun. Botaba o da na tabernae moitas noites non era quen de che

gar asa polo que durma a chea encalquera silbadeiro. Sa nai era unhaescrava. Traballaba xornal d e sot asol e nin as lle chegaba para dar decomer sa prole, e iso que en tdalas casas a trataban ben, sobre todo nade Ramn. Canta fame lle quitaronAntucho, argallante e falangueiro,rillote e lizgairo, de poucas carnes emoito nariz, nin grande trin peqqeno,ollos de lagarteiro e pernas cambas,tamn foi desenvolvendo o seu corpos poucos e como puido e- sen desatarse foise facendo c-ada vez misamigo de Ramn.Os dous aprenderon a segar coagadaa e coa fouce, a xunta-la herbacoa forcada, a arar, a cavar, a rozar, aderramar, a ir muo, en fin... a todas aquelas labouras propias dos labregos. Pero tamn andiveron xuntosen trangalldas e enredos, en festas eromaxes, en troulas e esmorgas.Os dous eran mozos e saan xuntosdecote. Pero aquel da de TdolosSantos que tian fixado para ir feirado Foxo non puido ser. Ramn, quetia un achego na parrquia, dxolle avspera que non poda ir; que tiacousas que facer, que ... Total que oAntucho marchou s. Aqiiela camiata, abrente, por lugares de Guimarei, O Viso, Callobre e Rubn na compaa de xente e bechos fartouno. Erao seu. E despois aquela feira de sonamerecida onde haba de todo.Que satisfacs:inDespois de xantar, e cando as mulleres e os rapaces do lugar recollan abosta, unhas con cestas e os outroscon cestos, foi tomar un cuartillocarro de Bastin. Veunos vir. Coecade vista a algn. Xa ora falar deles.Pxose rxido. Pero ben saba qe vian cara el. O mis forte foise, achegando pachorrento e como quen nonquere a cousa, dixo: -Ei, seica es moi amigo dun tal Valente da Somoza?-Pois son- o medo non lle deixaba falar.O matn con aire de milhomes, espetoulle: - Dille que en estou en Ouzande.E virndose deulle un lampreazonos peteiros que o deixou medio aparvado. Eso si, ou a meaza: "Non pasedes por al"Era corrente naquelas pocas o enfrontamento, moitas veces a paos, entre os mozos de distintas parroquiasque queran demostrar quen era omis forte.

Aquel domingo, despois de xantar, osdous saron da aldea.Ata o outeiro quesepara as das parroquias todo foi moi ben. Autucho diante, falando e falando, rindo a cachne, s veces, ata filosofando. Ramn,con aquel seu andar pousado, dei cndose ir.Todo cambiou no alto. Al no fondo albiscbase un fato de mozos. Areaccin foi inmediata. Antucho, atadaquela ledo e bardallas, mudou a cara. Simulou, meteuse na carballeira, _sau, pasoulle a man polo lombo compaeiro, volveu entrar, dxolleque si, pero que bo , total que, andaque tentaba disfrazarse de destemido,b.en se va que o medo lle saa plosollos.Ramn, con aquel acougo de seu;non se alterou. A modio, e comoquen non quere a cousa, achegouse aun c_rballo, apolitou por el, arriba dacachopa tronzou unha boa pla e baixar comezou a despezala coasmans .E as se presentou disposto .lo ta.O de Ouiande foise quedando s.Ramn xa o estaba. - Cmo qure-lapelexa, a mans libres ou a paos?- dixoRamn. O outro ver aquel home,cadrado de corpo, de forte mirada edisposto que fose e o vasto pao preparado unicamente coas mans, botouatrs e foi recuando xeito, ata que,mesturado cos outros, esvaeuse polacongostra. Na volta aldea, Antuchonon paraba de gaba-la afoute:l.a deRamn. - Isto foi rois doado c doslobos, eh?Ramn non contestan; pero o seupensamento voltou a aquel da.Era polo vern. PaStlfa o da segandona herba na vecia parroquia de Tabeirs e, noitia, botando a gadaa lombo e collendo o seu rebolo e r aun bo reboleiro e sempre. o levaba porse apareca algn coello-, pxose decarnio cara a casa. A distancia nonera moita pero o camio debo non tia nada. Pasando pola Rosela, xa naxunta da noite, notou algo estra_ .Parouse e mirou a tdolos lados. Deprincipio non viu nada; pero candoquixo segui-lo camio descubre nomedio do espeso uns ollos brillandocomo tizns acesos. Pousou a gadaa,e revirarse, viu outro lobo que llepechaba o paso. Botou a andar de lado para non volve-las costas, e amodio, foi mirando de esguello a un e outro. Os lobos caminaban un diantee outro. detras, como agardando. Descato o primeiro parouse e o outrocomezou a regaa-los dentes. Ramntomou un acordo case instintivo.Mandoulle un rebolazo que tia -fronte acertndolle na cabeza e dei-xndoo pampo, e, case sen tempo,aprestouse coa gadaa a recib-lo outro. O lobo atacou e Ramn dun gadaazo abriulle o bandullo.Cando chegou casa comezou asuar e tremer. Foi al cando se deuconta do desmedido prigo polo quepasou.- ...e vela nin caso.Ramn decatouse que o Antuchoestaba un pouco alporizado e con razn. Viera bate que bate e el non seenterara de nada.

/ 21

FOLLETO ANUNCIADOR D CAMPAA DE ACOE REFRENDANDO A ESTRADA COMO UNCENTRO NICO DE COMPRAS. Abaixo folleto da terxeta CENTROTIENDAS

COEAsociacin de Comerciantes da Estrada, toda unha granrealidade q ~ e impulsa o tecido econmico da Estrada

. REDACCIONA constitucin da Asociacin de Comerciantes daEstrada - ACOE- significou un paso adiante na estructura molecular do tec ido produc tivoestradense, ata o punto deque en apenas un ano aasociacin conseguiuaglutinar s comerciantesda Estrada en torno a unproxecto.comn. Desde a presentacinen pblico da tarxeta Centrotiendas, nun acto multitudinario, ata as campaasconxuntas de publicidadee o agasallo dunha viaxepara un cliente. ACOEdeu os primeiros pasos dasa vida tentando de levaradiante aqueles vellos soos dun comercio estradense necesitado, comonunca, de unin.

OMPREYP GUE N M S S.S R S S


22/24

22/ 'CUaheirs 'erra, novembro de 1998

PULSO DUNHA COMA CAO CULTURA

Baile Galego con races_na ArxentinaA isita Estrada do corpo de baile doCentro Cultural o Partido d Estradaen Bos Aires lembrounos a todos a ne-cesidade de artellar mis e mellores relacinsculturais cos galegos da dispora. Baile desempre de Galicia pero con ese inconfundibleacento arxentino. Fo todo un placer ..

VALENTIN GARCAOs representantesdo centro daEstrada en Bos Aires, co seupresidente Ignacio Turnes e osecretario Sr. Iglesias, chegarono 15 de xullo pasado, froito dunconvenio entre o concello daEstrada, a Deputacin Provincial e o Centro Cultural do Partido da Estrada en Bos Aires.Con eles via o Corpo de msica e baile trasladouse a Galiciapor primeira vez para facer galado bo traballar naquelas terrasos nosos bailes tradicionais d eOalicia, este grupo, co a sa directora fronte, Marta Pardl,inclua tamn mostras de baile

folclric


23/24

mnbeirs merrn, novembro de 998 23

INMEMORf NO DEPORTES

M anuel Coto Ferreiro Piso , concelleiro de deportes, estradense, deportista e amigo de tdolos estrad ens es, morra na primeira semana desetembro -o domingo 6- a causa dun in rto.Unha morte que, desgraciadamente, converteuse nunha demostracin de af _cto multitudinario de tdolos estradenses hacia el e a safamilia. O pleno do concello concedalle a medalla de honra, e os seus compaeiros de corporacin honraban a sa memoria con dousdas de loito oficial. .En Tabeirs Terra, queremos sumarnos iniciativa que desde os colectivos deportivosda Estrada se tomaba de cara a bautizar opa-villn municipal co seu nome, tempo quequeremos lembralo cunha escolma das fo tos -as sas fotos- que con tanto cario el mesmoensinaba s amigos. Ata sempre, Piso. Piso,,ampeon ...Foto histrica a superior: Piso, captan o D Estradense, en Santa Isabel fronte Compostela. Abaixo,esquerda, coa camisola o Melilla, equipo no que militou durante a mili. Debaixo, en Moreira, nun daqueles

equipos parroquiais. Debaixo destas lias, formacin histrica do D Estradense. Debaixo, equipo de ft-bol sala, A Nosa Casa, onde faca tndem defensivo c on Maceira.

..


24/24

/

- . -

Ven aGalicia -p o l o : ~ m i o de Santia.go .. . . - . . -

..

. elez p i s ~ ehistoria. Non aesquecers.

AGalicia polo Camio _e Santiago.

UNT CONSELLERA E CULTURA E COMUNICACIN SOCIALDE GALICIA cill > . .

. ' C \ O N ~ ~O S A de Xestin do Plan Xacobeo . -

.ocP - . Ao1

.

tabeiros terra, nº 5, xuño 1998

Documents