tema 15
TRANSCRIPT
A DITADURA FRANQUISTA
Anos 40
DICTADURA FRANQUISTA
CARACTERÍSTICAS XERAIS DO RÉXIME APOIOS DA DICTADURA ORGANIZACIÓN DO ESTADO: AS LEIS
FUNDAMENTAIS A POSTGUERRA
REPRESIÓN, EXILIO E OPOSICIÓN IMPACTO DA SEGUNDA GUERRA MUNDIAL A AUTARQUÍA
OS ANOS 50
Características xerais Concentración de poderes en Franco
Lei de Administración central do Estado de 1938 Xefe de estado Xefe de goberno (Poder executivo) Xefe do partido único Xefe dos exército (xeneralísimo) Poder lexislativo
Caracter antidemocrático na teoría e na práctica Rexeita a tradición liberal e os principios teóricos da
democracia. (separación de poderes, pluralismo, dereitos e liberdades individuais, participación, etc)
Forte nacionalismo español Centralismo político
Catolicismo: nacionalcatolicismo Identificación do catolicismo co español. Papel fundamental da igrexa
Características xerais Control ideolóxico
Censura: prensa, literatura, cine, teatro Propaganda: Culto a persoalidade
“Caracter providencial” do poder (o poder ven de...) Moedas, estatuas, texto, cine, etc
Instrumentalización do ensino Creación de organización para favorecer o control ideolóxico e a
formación: Frente de Xuventudes, Sección Femenina Recurso constante a represión
Estado policial militarizado Encarcelamentos, execucións, tortura, xuízos sen garantías Pretende:
Eliminar o enemigo activo Crear un clima de terror e medo que impida calquer intento de
oposición Papel fundamental de policía, Garda Civil, Exército, xuíces e
falanxe (informar e as veces actuar) División permanente entre vencedeores e vencidos
O réximen e o resultado dunha victoria militar duna facción e mantense sempre esa división
Os pilares da ditaduraO exército Pilar fundamental do
réxime Aporta a forza necesaria
para mantelo, a capacidad de coerción, de represión
Fidelidade absoluta a Franco
Militares ocuparan sempre postos fundamentais: ministros, gobernadores, mandos da polícía, etc
Os pilares da ditaduraA Falanxe Mobililización de masas Propaganda e formación: OJE.
Sección Femenina Represión e control social
Moibilización de masas Control da opinión pública Adoutrinameto
Control do movemento obreiro a través do sindicato vertical
Máis peso nos primeiros anos Controlada polo ditador dende
a guerra
Os pilares da ditaduraA Igrexa Da “lexitimidade”o réxime cara ó
interior e tamén no exterior Usa a súa influencia social en favor
do réxime Colabora na represión: acusacións,
control social, etc Fiel a dictadura aínda que o final
xorden algunha svoces críticas A cambio obten privilexios
Recupera propiedades e poder social Presuposto a cargo do estado Control da educación Exerce a censura Establece a moral pública (as norma
particulares do catolicismo convertense en normas xerais a través da do poder civil)
Os pilares da ditaduraA oligarquía Terratenientes, grandes
empresarias, vella aristocracia foron os principais beneficiados do réxime
Aseguran a súa preminencia social e económica
Freno ó peligro das reformas da República
Movemento obreiro controlado Benificianse do poder político:
contratos do estado, corrupción prebendas,
O franquismo contou tamén cun importante apoio de sectores das clases medias e dos sectrores católicos das clases baixas Medo á revolución durante a
guerra Crecemento económico nas
anos sesenta A desmobilización política
procurou un apoio pasivo ou cando menos unha resignación de boa parte da clase media ante ó réxime debido a Propaganda Censura Represión Educación
LEIS FUNDAMENTAISLei de administración Central do
estado (1938). Concentración de poderes en
Franco xefe do estado xefe de goberno potestade legislativa xefe do exército xefe do partido único
Fuero del Trabajo (1938) Establece teóricamente os
dereitos dos traballadores e pretende domesticar ó movemento obreiro
Sindicato único de afiliación obrigatoriam baixo o control de Falanxe
Prohibidos os demais sindicatos Prohibida a folga
Lei constitutiva das Cortes (1942) Cortes non elexidas por sufraxio
“Procuradores” nomeados polo ditador, polo sindicato único, por ocupar cargos na administración, etc
Non teñen o poder lexislativo: refrendan as propostas do
goberno ou propoñen proxectos
En 1967 (Lei orgánica do Estado) modificase a composición permitíndose a elección de
dous procuradores por provincia
So votan os cabezas de familia
Unha lista única
LEIS FUNDAMENTAISLei do Refrendo nacional (1945) Permite realizar condultas
populares. Votaría homes e mulleres mayores de 21 NOS
Queda en mans do goberno realizar estas consultas
Foro do españois. Especie de declaración de
dereitos e deberes se gsrantíasLei de sucesión (1947) España é un reino Franco xefe de estado vitalicio O xefe de estado pode designar ó
seu sucesor
Lei de Principos del Movimiento Nacional (1958)
Recopilación dos principios ideolóxicos de réxime
Lei orgánica do Estado 1967) Recolle as anteriores con
algunhas modificacións Pretende ser algo parecido a
unha constitución Aspira a perpetuasr o réximen
tras a morte do ditador
Anos 40: A REPRESIÓN
Estado policial, militarizado Crecemento tremendo dos
corpos de seguridade Leis específicas para
exercer a represión Lei de Responsabilidades
Política Lei de Represión da
Masonería e o Comunismo Lei de Seguridade do
Estado Lei de Represión do
Bandidaxe e do Terrorismo
Nos anos cuarenta practícase unha política de terror que continua a realizada durante a guerra e que pretende eliminar a máis minima oposición Campos de concentración e
cárceres especiais, traballos forzados, torturas,
Casi 40.000 execucións nos anos 40
Clima de presecución social contra os “rojos”:
Delación, certificados de boa conducta, etc
Importante papel de falanxe e da Igrexa
Censura extrema Depuración de funcionarios
Anos 40: a oposición
A Guerrilla A principal oposición nos anos
40 ven da guerrilla Guerrilleros que actuaban xa na
retaguardia enemiga na guerra Fuxidos que tras a derrota non
lles queda outra Incidencia en zonas rurais e en
Barcelona Importante actuación gerrilleira
en Galicia Auxe entre 1944 e 1948
Invasió Valle Aran: fracaso Intensificació guerrilla en Galicia
Dende 1948 redúcese a loita armada: fin da esperanza dun apoio aliado contra o franquismo Debilidade militar Represión e cansancio reduce o
posible apoio interior Falta de apoio exterior
A clandestinidade Redes clandestinas de CNT,
UGT, PCE Escasa capacidade de
actuación Dura e eficaz represión Medo Divisíon da oposición: conflictos
que teñen a súa orixe na guerra
Anos 40: o impacto da Segunda Guerra Mundial
Neutralidade a inicio da guerra.
Non belixerancia (xuño 1941): apoia a Alemaña
España non entra na guerra: Alemaña non acede as
pretensións españolas para entrar na guerra (mito de Franco negándose a ceder ante Alemaña)
Conquista Xibraltar Colonias francesas Armas, materias primas,
etc Envía a División azul Minerais: volframio
1944 volta a neutralidaeA victroai alemana non parece xa posiblePresións dos aliados: bloqueo á importación de enerxía, alimentos, etc
ANOS 40: O illamento internacional 1945-1950
España intenta romper a súa vinculación co nazismo e o fascismo trala derota do Eixo Suprímese o saludo brazo en alto, a camisa azul, etc Lei do Refrendo nacional, Foro do españois, etc (leis que
pretenden aparentar a existencia de dereitos e perticipación dos cidadáns)
Resposta internacional: exclusión da ONU, retirada embaixadores, redución relacións comerciais
Reacción española: ultranacionalismo e recrudecemento da represión Para afianzar a ditadura: lei de sucesión
Finais anos 40: acercamento de USA e Gran Bretaña No contexto da naciente Guerra Fría comezan a ver en España un
posible aliado fronte a URSS (ditadura si, pero anticomunista)
Anos 40: Autarquía e crise económica
Anos 40 son anos dunha profunda recesión económica Ata 1953 non se recuperan os niveis de renda per cápita
anteriores a Guerra Civil Ata finai dos anos 50 non se recuperan os niveis de produción
agrícola anteriores á guerra Nos anos 40 os niveis de pobreza aumentan e a fame e
a compañeira cotidiá de moitos españois. Esta situación débese a
A guerra civil A situación internacional (Guerra Mundial e illamento da
Postguerra) Principalmentee á política económica do réxime (Ter en conta
que tanto a Guera Civil como o illamento internacional son tamén responsabilidade da ditadura)
Anos 40: Autarquía e intervencionismoAutarquía Busca a autosuficiencia
económica Ideal dos fascismos e
nacionalismos radicais Imposta tamén pola situación
internacional Nefasta para un país que
tradicionalmente sufre un considerable retraso tecnolóxico, que depende da importación de bens de equipo, tecnoloxía, e capitais. limítase ó 25% o capital
exterior en empresas españolas
Redúcense as importacións
Intervencionismo estatal Regulación de prezos e
racionamento Creación do INI
Favorecer o desenvolvemento industrial en sectroes estratéxicos
Creación de empresas estatais: SEAT, RENFE, Telefónica, etc
Mala dirección, persoal escasamente preparado
Corrupción e política de favores
Se usa o estado para favorecer a determinados intereses privados. Os da oligarquía que apoia o réxime
Anos 40: atraso económico
Industria Atraso tecnolóxico Escaseza de investimentos Falta enerxía
Comercio Redución da demanda interior
A maior parte da poboación non ten capacidade de consumo
Desaparición da demanda exterior
Agricultura Atraso técnico: falta maquinaria,
fertilizantes, formación, etc Mantense o latifundismo no sur
con todos os seus males Diminucuón dos rendmentos e
da produción total. A produción non chega para abastecer o mercado Fracaso das medidas de control
para asegurar o abastecemento do mercado. Servicio Nacional do Trigo
O 50% da produción acabano mercado negro
Para o réxime toda a culpa vai ser da seca
Anos 40: Probreza, fame, racionamento
Salarios moi baixos. Clase obreira e campesiña derrotada
Medo, reprsión Prohibición de sindicatos, etc
Produción agrícola insuficiente: escaseza e fame Racionamento dende finais da Guerra ata inicio dos
anos 50 Estraperlo e mercado negro
Enriquecemento dos sectores que se poden aproveitar da situación Dos baixos salarios, das longas xornadas, etc Do estraperlo As veces do traballo dos presos