ARAN

Numerò; 80 _ NOTICIARI ARANÉS _ DIMARS

17-IV-90

MOSSEN

JUSEP

CONDÒ

SAMBEAT

Jusè p Condò Sambeat, neishec en Hontcorhau, eth 29 de març de 1867. Es sòna pairs Jusèp e Francesca , e et h nòm dera casa en pòble e i coneishuda per çò d'Antòni. Es prumè r es letres les apren en estudi de Be tlan, pr'smar dera inexisténc ia d'estudi en Montcorbau. En aguesta 8ua mainadea8 c omenc en a campar es sòna sentimen t s vocacionaus camin deth sacerdòci, açò hè que se'n baishe entà Viel ha on i auie emplaçada us prec epto r i a o seminari mene r, dedic at a balhar es prumè r i c orsi dera longa c arrèra sac erdotau . Aciu realisarà es prumèrs estudis d'umanitats e de latin, ça'm par ~'nquiath tresau cors.

( seguis darrèr ) Impresi sense adreça

AG d'Aran - Toti. Noticiari Aranés (Vielha) 17/05/1990 - Página 1

( continuacion dera noticia )

Un viatge açò, s upe rats aguesti estudis iniciaus, tA seteme de 1881, tamb 15 ans, pren et h viatge e ntà La Se u, e ingrèsse e n Seminari.

Aquiu eth sòn esperit literari ei e n.h iscat pera reviscolada dera lengua c atalana e ntame nada per J . Verdaguer, tamb es s ues òbres c apdaus: L'At lan tida " e "Canigò", e posse a Cond ò a ce r c ar e arrecuperar aque res valors esperituaus deth pais, autanti ans desbrembats e en abandon.

Eth 28 de mai de 1891 ei o rd e nat sacerdòt e tamb es sòns 24 ans se trape plen de gòi e afans de co me nça r un trabalh pastorau fructifer, e nta t h quau s'auie pre mani t tamb i11usion e estrambòrd . Eth s ò n prumèr destin estèc en Sa11ent (Organyà), et h 15 de Junh de 189 1 e i demo rèc enquiath me s d'agost de 189 3 , en qu'estèc tras1adat e ntA Gabassa. En 1892 se hè co né isher co ma poeta ath préner part en ce rtamen l iterari que co nvòqu e tot i es 8n s era AC8dè mia Mariana de Lleida , tamb et h sòn poèma en catalan "La vida d'una Mare" .

De Gabassa estant seguis prenent part e ne s ce rtamens literaris dera adè s nomentada Académia Har iana, tamb poèmes e n laudança ara Mair de Oiu.

En 1896 a un nsuèth destin, ara ei Moror, en parçan de Tr e mp , on seguis tamb eth sòn mest ièr poètic e d' i nvestigacion, en tot guanhar naui prèmis enes certamens dera Acadèmia Mariana de Lleida .

Ei en mai de 1905 que Mn. Condò torne tara Val d'Aran, tA sa tèrra m8irau, destinat tara parròquia de Gessa. Açò ve n a d eterminar un retrobament tamb es sòns arra1CS uma ns e esperituaus, talament atau qu'a compdar d' alavetz enlà era sua òbra poètica se r A redigida lèu , tà no n dider tota, ena lengua dera tèr ra, lengua shurmanta, tindenta e beruganta.

Cinc ans mès tard, en agost de 1910, ei noma t ricto r d e Salardú. Aui e alavet z 43 ans e era sua activitat literària, è re arreconeishuda dejà coma ua des aportacions mès meritoses entath moveme n t des felibres d e ra Gasconha.

Ad aguesta tempsada salardune nca corresponen quauques ues des melhors des sues òbres , talame n t com, era nov è lla c uerta: " Era isla des diamant s" , bèra narracio n fantasiosa a trauèrs dera quau e r auto r i magine uns e migrant s a r a nesi en tot rebastir e n un país luenhe nc ua reproduccion pariona dera sua engUegeua Val, tamb t oti es pòbles, montanhes, arrius, glèises, pònt s , hòn ts , bòsqui, eca .

Tanben d'alavetz ne son era listra de conde s cuerts, ser de sies en totau,

mie janet" e e th Eth dia 1 de

de B09sòst, as

"Dues costums araneses " , "Eth long poèma: " Era Maladeta" . ma i d e 191 5, Mn. Co ndò ei neminat r icte r sòns 48 ans, o n seguis t 8mb possa era

AG d'Aran - Toti. Noticiari Aranés (Vielha) 17/05/1990 - Página 2

sua creacion literAria . tamb pèces coma : "Era net de Sant Joan", "Eth pastor as est relhes ", "Eth darrèr cant der om" e e ra revirada que hè en arané s deth c atecisme de Piu X.

Pendent er iuèrn d e 1918, Mn. Co ndò c ome nc e a trapar es prumères hissades dera malauti a , qu ' a desp ie t dera 9ua g rana volontat de víuer , anar A de c ada dia esqu içant era sua salut e nqu ia sa mòrt arribada eth 5 d'agost de 1919 quan compdaue tamb 52 ans.

Aué saj am, donc . g ràcies a tu e ath tòn mest ritge , Mn. Condò , de desvelhar entàs sòns arral c s ath pòble aranés , arralc5 que tanplan saberes c erc ar e t r oba r coma ac esp r òves ena tua poesia deth Garona:

...... e me tròbi en casa mia en s é n te r parlar gasco n .

Eth parlar q ue jo vos dèishi, coma ua pè r la, sauvatz-lo, c om un bèth jardin, sauc 1atz-10 ... Non c ambie t z! ... Tos temp gascons!

Aguestes dade s 50:1 Sánc hez i Vilanova , " Mn.

trètes d eth libe de Ll o r e nç J osep Co ndò i Sambeat " .

ACTES EN AUHENATGE A HN. JUSEP CONDÒ SAHBEAT

Dia: 20 d 'ab riu de 1.990 Lòc : Glèisa Parroquiau de Bossòs t o plaça dera Glè isa .

En t è s 18 ores : -H issa conce l e b r a da per t oti es Va l,arane si e simpat i sants nòst i, representac i o n d e th viel h avescat Come nges .

• •• Entè s 18.45 ores :

c a perans d e ra atau c om ua (bisbat) de

-Benediccion dera labada funerària e n c e mentè ri parroquiau de Bossòst, s u f ragada pes parròquies araneses . - Gl òsa e et h c ant dera "CARITAT" de Mn. J. Co ndò

••• Entàs 19.4 5 : -Presentacio n per Sr . Lau renç Sànc he z e Vilanova. -Era Val d'Aran (poesia) -Era l e ngua aranesa (ídem) -Hn. Co ndò e era nòsta lengua. -Canço ns araneses. -Carta d'un hilh a sa mare (poes i a ) -Parlament de Hn. Jusèp Amielh. - Era net de St . Joan (poe s ia) -Canço ns araneses. - ParA.ules d'adiu . -Aqtteres montanhes.

AG d'Aran - Toti. Noticiari Aranés (Vielha) 17/05/1990 - Página 3

EDITORIAU: Pendent aguest mes d'abriu va celebrar era Val

d'Aran dus actes de nauta importància istorica e culturau. Era un ei era c onmemorac ion eth dia 22, deth 478 au. aniversari deth trac tat de "Lies e patzeries" signat eth 22 d'abriu de 1.513 en Plan d'Arre. (8th cant de Hòs e deth Pònt de Rei) I entre era Val d' Aran t Ribagòrça, Pallars , Gi s tau. Ve scomdat de Vilamur, Vath de Sent Beat, d' Oe il, de Loron, Larbo9t, Barossa, Lui s hon, Frontinhas enquia e ra vila de Sent Bertran, era senhoria d'Aspet, eth Coserans, era Baronia de Castilhon, es vile s de Sent Lisi è r e Sent Girons.

Aguest trac tat auec c oma finalitat, ath deuant deth neishement des e stats c entralistes de França e d'Espanha. era de deféner eth s ò n espac i e c onomic montanhòu organi s at, c aracteri s at pes condi c ions de vida pariones e pera complementarietat des rec ors i d'un e un aute aiguave ssant, nòrd e sud (lan, sau, òli, bestiar, eca),

Aguest evenime n t i s to ric , ath deuant dera nau a o rganisac i o n d'Eu ròpa , a de terminat a quauques muni c ipa li tat s der estat fr a ncés e der e s panh òu, a c e l e brar agues t a ni ve r s a ri tamb e r o bjec tiu de pe rméter as r e descenden t s e "ereus geografi c s " d' agues t , de t ornà- s e a a massar e s a jar de renauir un au t e còp es vi e lhe s r e lac ions. Un prumè r pas entà deuant de: "Euròpa s e n se t e rmi è r e s (frontè r es) ",

Er au te a cte o rgani sat pe r a Gl è isa aranesa e qu e se c elebrarà e th dia 20 en Bossòst , a coma finalita t e ra de r é ne r aume natge a t h nòste caperan e p o et a nac ionau a r anés , pe r tant gascon e donc occi tan, Mn, Jusè p Co ndò Sambeat, e n conme mo rac i o n de th 71 aniversari dera s ua mò rt ,

Ath deuant d' a gues t ò me q u'exprimic e th s ò n liri s me en l e ngua nòs ta tamb au tan t a naturalitat, mès non pas per aque r ò manc ada de se ns ibilitat, he c a laurar es mo t s ath l o ng de t h vè r s tamb .estritge e domeni, ath madeish temps d' èster un gran c o nei she d o r deth pòble aranés.

Era sua mò rt l i terària que plan ge ne rac ions a vi e r.

do riua segu r

e st r o nquèc n' a ur ie

u a .hèt

prod uc cion parlar a s

Aranesij An auut d e passa r 71 an s ent à que nosa t i a j am arreco neis hut e r a labo r de Mn. Condò , 71 .ns en que c ap d'aut o r it a t aranes a s e n'a brembat de hè ju s ti c ia ad agues t h i lh de ra t è r r a que t a nt estiaèc e qu'exprimi c ague s t s ò n a mor e pat rio tisme per mi e i de sa l e ngua ma irau. (1)

Plan pe r a çò , a r anesi t oti , e th di a 20 en Bo ssò s t. a massetz-mos - i t à pré ne r part en a guest acte d' a umena tge e a t h madeish temps de reparac :on i s tos'ic a

AG d'Aran - Toti. Noticiari Aranés (Vielha) 17/05/1990 - Página 4

(1) Eth 22 d'agost de 1.925 en L~s i Quec un acte literari en eth quau eth creado r de "Era Escòla deras Pireneas", Bernat Sarriu, ennauti c en sòn parlament era figura deth nòste poèta.

OPINION: Eth Cap dera Oficina Comarcau det h DA RP ena Val d ' Aran Sr . Miquel Cerdà Bibiloni mos a hèt arribar agues ta nòta s us es HUECS tara sua publ icacion e difusion e n aguest noticiari .

De~ut principaument ara bon~nça climatolog ica der iuern presen t çò qu ' a da t loc a un risc de huecs impròpi dera sason ena que mos t rapam , era Direccion Generau deth Miei Naturau a dec idit enviar eth segue nt escrit damb era idia de consc i e nciar as vesi ns de que c au préner tota c l as se d e mesures :

Era normativa vige nta , Decrèt 31/89 , norme s generaus de prevencion de huec s d ' abriu e eth 15 d ' o c t o bre de cada an .

es tablis ues entre eth 15

Es ac t uaus cond icions clima t o logiques marcades per ua ma nca perl o ngada de p l oge s e ues nautes temperatures en ta r a e pòca de r a n ena qu' è m, hè n qu ' eth risc de huecs s igue superio r 21th normau .

Ei co nve nie n t qu ' e r us deth huec enquia eth 15 d ' a b riu , entà qui s evo lha activitat. mès primordiaument entà cremar r os tolh s , peishius . segalhs , cabeçades e r a mat ges d ' aprofitament s fores tau s se hèsq ue tamb era max i rna prec auc ion.

Ca u hè' c , se c a u, en dies umits e sense vent e tamb es persone s e es mieis que cau entà qu ' eth bon u s trad i c ionau deth hue c non se c onvertisque en causa de "huecs ~orestaus " .

Vos de mani a t o ti era maxirna c ollabo r a c i on ena d ivulgac i o n d ' agues t es consideracions e e nes ahèrs de pr e venC.lon des huec s , en tot demorar qu ' era . sua u t i l isac ion no n hès que auança"r es da tes d ' en trada en vigor de r a norrnativa abantes nomentada .

Pe r part nòsta c o ma r e presentant s deth De par tament d ' Agr i cu l tura ena comarc a , auem a co rdat da r ua maxima divu lga c i o n e contribuir ara con sc i e ncia c ion de qu'era de f e ns a deth bòsc e i c ausa de t o ti e non s o ngue d' a qu e !"e s Entitat s e Organ i sme s que d ' ua manera e s peciau s on obliga ts a e v i t ar eth huec e amort à -lo \,ln còp s ' a produi t .

AG d'Aran - Toti. Noticiari Aranés (Vielha) 17/05/1990 - Página 5

Ièr. CONCURS LITERARI

DE NARRACION

Objectlus det h co n co rs: PrebotJar e n tre miei dera societat aranesa er i n te rès pet h coneis h e me n t dera nòsta c\lltura e estimular era s ua pròpia c apaci tat de c reacio n.

BA S E S

1. - En aguest l Concors Lite r ari poiràn p r éne r pa r t totes aqueres persones de 14 8 n s ensus .

2. - Es òbres seràn ori ginaus e i n e dites. escrites e n ara nés (occitan dera Val d'Aran) o en q uaussevol h auta va r ian ta dera le ngua occ itana .

3 . ­con c or s eca . ) .

Eth tema escuelhut entà desvolopar en aguest serà liure (lege nd a ,novèlla c ue r ta. co nde ,

4.- Era este nuda d ' aguest tèma aurà un me nd re de ueit (8 ) fòlis (DIN A-41, mecanografiats a do bl e espaci per sonqu'ua c ara .

5 .- Eth dia limit de llurar e s traba lhs serà eth 15 de noveme de 1.990, ~ deueran ester manats a: CENTRE DE NORMALISACION LINGUISl'ICA DERA VAL D' ARAN. çò de Saforcada . Plaça dera Generalitat. ~5530 VI ELHA.

6.- Erles originaus i sera eth titol dera òbra e eth su bernò m qu e tierà er autor. En ua auta engolòp8. e barrada,e n a sua part de dehòra s'escriue r à eth ti t o l dera òb ra e et h subernòm, e e n sò n laguen s eth titol d era òbra atau co m et h n ò m e cog n ò ms der auto r, e ra sua adreça postau e telefon.

7.- Se liurarà un rece but a c reditatiu dera r ecepc ion des trabalh s presentats .

8 . - Et h " Ce n tre de Normalisacion Li ngUis tic a d e ra Val d ' Aran " harà ua pru mè ra publi c a c ion des òb res pre miades e n o n pre miades un viatge hè tes aqlleres co rrecc ions de beso nh.

9 . - Eth Jurat sera f o rma t pe r et h nò m des quaus se harà co néi s her

ues sies pe r sones , e n 5òn mome nt.

10 . - Eth veredicte det h Jurat se harà p ub l ic et h dia 7 de deseme de 1 . 9 90 e sera comu nicat a toti es participants . Eth liurament de prèmis s e c elebrarà et h dia 22 de de seme lagu e n s d ' un acte lite rari

( seguís dejós deth crotzament de l" _.t::o ) AG d'Aran - Toti. Noticiari Aranés (Vielha) 17/05/1990 - Página 6

e o N S T R U e e I o N

o E N A A V A B L D S A H P A N L I A U F o T R E ç A A H e T R I V A l R T A U E R N E S T U 1\

ç T S D R E D U l e s A A D E S S A l S E G A P N H D E S V o L o P A M

T S E U Q l R T e E L E

S E N T D E 'r H T o R l S R E S T A U R A N '1' S

CROTZAMENT DE MOTS

1 . - Pèça d ' abr ic tath cap . 2 . - Lòc a on era gen t normau -

SAUSSÈR DE

LETRES 9 l òcs a a n era ge n t pòde n t rabalhar abi­t u a ume nt s e n a Val d i Ara n, act iv i ta ts la­borau s de qua uques pe r sones .

< • I

me n t camine . l 3 . - Hèr un tipe d ' accions peri~ d icamen t cada 24 o r es . 4.- Er acte de n o n arturà-se e J anar tà deua nt ( iof. ) 5 . - Lòc a on s 'amassauen es c r istians p nes granes c iutat s 4 ta celebrar ac tes relig iosi . 6 . - P laçara e th mac ho enes brancars d e ra carreta . 7 . - Forma tà e xpresar un es tat d ' alegria .

v e n dera pla n a d e d e u a n t )

11. - Es prèmi s seràn en metalli c:

I è r p r è mi 2 au .. 3 au .. 4 au ..

55 . 000 pts 4 0 . 000 pts 25.000 pts 15 . 000 pta

12.- Era partici pa c i o n e n aguest concors dete rm i ne era a ceptarion des bases det h madeish .

ARANES, ÒC, BREMBA - TE ' N

AG d'Aran - Toti. Noticiari Aranés (Vielha) 17/05/1990 - Página 7

E S E S p o P R A E N A V

o N N T E P B o v o M o M E

SOLUCIONS ATH TOT!

S U l R E B R T S O L U E A e T l e p A M T A T A e o M A L E A N S o T A N H l S M S O U E S E S S S A N A M e l e A R A P E N T R O U E r o O T E L e l

COWCURS CULTURAU

Na 79

TOTI _ HOTICIARI ... RANts _

DIRECC I ON GENERAU DE POLITICA LINGUIST I CA CONSELH COMARCAU DERA VAL D ' ARAN .

EDITE E lMPR I Hl s :

Entorne]~ damb un cerele are conte Bte bona. Centre de Norma l isaClon Lingai st ica deca Val d'Aran .

1.- Are seguida as ath nOm de qU4uqui peiahi. N' i 4 un Qur s l' trapa en c...r:onll; quin ai1 8arb. Saumon.

cSabilai;) Bechet. Cllr~. 2.- Eth contt"e ri de "naut" el 'baiah", me. qui~ ath cont ca ri de 'hòrt'?, Selat, alap, lI~c9. IIgCII, ~ Còto Saforcada , s/n o

te!.: 6 4 00 92 ~. - Ua 'bonar!!' o 'bahp' ei, U" pèire. un tn.t. ua erba, ,, ~ malllutill, CUn an1....,10nn) 2553 0 V l E L II A 4 .- Ccc<plè tll aguea t arcep&n-è rl . Plo" ..... 1tl.u no n deat r i<!,,1I . o ," pllg ':lIr.ent. ath IIole l . )ocnll ahudad:lI. a th CO~ CIIU . OEPÒS IT LI::GAU: 5.- E .. , Edllt qlJe SI!

L - l.J28 - 1.987

CLUB SOROPTJMJS VAL D'ARAN

Eth club Soroptimis dera Val d'Aran organise coma en es darrèri ans eth sopar anuau de beneficénci a, Enguan aguest sopar serA tà ajudar ena luta contra eth càncer.

Era celebracion d'aguest acte e eth harà eth dia 12 de Mai tAs 21,00 ores Tuca" de Batren.

sopar se en "Hotèl

Tot i a q uer i que se volguen inscrfuer pòden telefonar as numeròs: 64.00.30 e 64.01.63 de Vielha, e ath numerò: 64.82.16 de Bossòst.

Es IIropèrs ~les 20, 21 e 22 a'abrlu. et~ pòble ~e ~1elha, Icuelher6 era Vlua. alassada de grops de teatre des Tèrres de llelda. Aguesta anassada anulu a COI1l obJect lus dar a coneuner e potenclar es lan 1 feStlCl0nS teatraus non professlonaus Que se desvo lop en enes conarQues lheldatanes. Ena ed lCl0n d'enguan 1 aura era part lcl oa elon des grops de teatre de 16rre91 , lIol1erusl, ge 11p1l19 , Ba1aguer , AlIIacel1as, eea. En representm on dera ~I l d' Aran 1 Pltt lclpar6 eth gr op de teatre Juven l1 deth Oepartnent de C\lltura deth Ajuntuent de '/l elha-MiJ lfln Que representar6 era òbra de Y. CIIIPS 'B ilnca vídul d'un vIU'.

Es Ictes dera a ~ a ssada se conençar!" eth laI tin deth du lO , dllb un acte de recepclon presld lt peth Sr. Alcllde de l'l elha -1I1J aran dant era oen~enguoa a tot! es qrops D!ttlClp~nts en! c1aça deth AJunt slent de Ylelha. Tat~ torn de I!e ~dla , eOl"enç!r!n es representacl0ns tea t '! 'lS en C1M! oe V1elna, Qu ' lI1p l1tàn f,Ota er! vre5 pada . Hn dISsabte du .!, 1 au ri naues representacl0ns i n ~Jll espcrtlU ae Salardú. Ath long des dus ~ H!~ ,au ra ~ctes Us grops part lcl pan~" ta Qu'a gen era oportunltat de C" ' tl~i:hi~ l~ l hor e escaebur es sue .1 ~ p~~'én·jq:. tant uunes Cal! profes' : I:~

AG d'Aran - Toti. Noticiari Aranés (Vielha) 17/05/1990 - Página 8