naog.gov.mn › cfs › files › files › qun3x87ejdogaspih › pim 2019 9... ТӨСВИЙН...

ТӨСВИЙН ХӨРӨНГӨ

ОРУУЛАЛТЫН УДИРДЛАГА

2019 он

Эдийн засаг, санхүүгийн тэнхим

Ахлах багш Б.Ариунтуул

[email protected]

1Төсвийн хөрөнгө оруулалтын

удирдлагын тогтолцоог

сайжруулахын ач холбогдол

Төсвийн хөрөнгө оруулалтын удирдлага гэж юу вэ?

Төсвийн хөрөнгө оруулалт гэдэг нь эдийн засгийн тогтвортой

өсөлтийг хангахын тулд нийгэм, эдийн засгийн суурь дэд бүтцийг

хөгжүүлэх чиглэлээр улсаас оруулж буй хөрөнгө оруулалт буюу

Засгийн газраас зарцуулж буй зардал юм. Үүнд:

Эдийн засгийн дэд бүтэц: нисэх буудал, авто зам, төмөр зам, эрчим хүч,

харилцаа холбоо гэх мэт салбарууд;

Нийгмийн дэд бүтэц: иргэдийн эрүүл мэнд, боловсролын хэрэгцээг хангах

чиглэлээр эмнэлэг, сургууль барих;

(Дээрх хөрөнгө оруулалтын үр дүнд биет хөрөнгө бий болдог)

3

Төсвийн хөрөнгө оруулалтын удирдлагын онол, хандлага

Төсвийн хөрөнгө оруулалт удирдлагын асуудал 1950-1970-аад онд

хөгжиж буй улс орнуудын хувьд дэд бүтцийг байгуулах чиглэлээр

хэрэгжүүлж ирсэн төсвийн хөрөнгө оруулалтын төслүүдийн үр

ашгийг дээшлүүлэхээс үүдэлтэй юм.

Хөгжиж буй орнуудын засгийн газрууд үндэсний хөгжлийн

төлөвлөгөө боловсруулж, хөрөнгө оруулалтын төслийг хэрэгжүүлж

ирсэн бол хөгжлийн түншлэгч орнууд эдгээр төслүүдийн дутагдсан

санхүүжилтийг нөхөж, өртөг-үр ашгийг тооцоход техникийн хамтын

ажиллагаагаар дэмжлэг үзүүлж байсан. Гэхдээ энэ нь хэд хэдэн сул

талтай байсан. Үүнд:

o Төслийн ерөнхий санаа санхүүжилт, хөрөнгө оруулалттай уялдахгүй байх

o Санхүүжилт, хөрөнгийн хуваарилалт уялдахгүй байх

o Давхар санхүүжилт хийгдэх (судалгаа, төлөвлөлт буруу)

o Илүү нэмэлт хөрөнгө оруулалт шаардагдах

o Үр ашиггүй төслийн хөрөнгө оруулалт болох

o ТЭЗҮ хангалттай түвшинд хийгдээгүй байх

4

Төсвийн хөрөнгө оруулалтын удирдлагын онол, хандлага

1980 Дэлхий банк Төсвийн хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр гэдэг

ойлголтыг авч үзсэн:

Хөгжлийн төлөвлөгөөтэй төсвийн хөрөнгө оруулалтын төслийг уялдуулах,

маш сайн боловсруулалт бүхий төсөл бий болгох зорилго бүхий;

Гэхдээ энэ нь олон улс орнуудын хувьд зөвхөн хөрөнгө олох зорилго бүхий тэргүүлэх

чиглэлээ тодорхойлж чадаагүй “мөрөөдлийн” гэхээр төслийн жагсаалт байсан.

1990 онд хөгжлийн түнш орнуудын зүгээс Төсвийн хөрөнгө

оруулалтын удирдлагыг сайжруулах тулд дараах 3 зорилгыг

тавьсан. Үүнд:

Төсвийн сахилга батыг дээшлүүлэх;

Хөрөнгийн стратегийн зорилгоор хуваарилах;

Үйлчилгээний хүртээмжийн үр ашгийг нэмэгдүүлэх;

2000 оны сүүл үеэс Тогтвортой хөгжлийн зорилт 2030 хүрээнд дэд бүтцийг

хөгжлийн зөрүүг арилгах зорилго бүхий:

Дэлхийн банк “The Diagnostic Framework for Public Investment Management (DF-PIM)”, 2010

IMF “The Public Investment Management Assessment (PIMA)”, 2015

IMF “The Public Investment Management Assessment (PIMA)”, 2018 шинэчилсэн

JICA “Public Investment Management Handbook for Capacity Development”, 2018

5

Төсвийн хөрөнгө оруулалтын удирдлага, тогтолцоог сайжруулахын ач холбогдол

1. Улс орон урт хугацааны хөгжлийн алсын хараа, хөгжлийн

төлөвлөгөөний зорилгоо биелүүлэхэд хувь нэмэр үзүүлэх

2. Төсвийн удирдлага санхүүжилтын зорилго биелэгдэх

Төсвийн сахилга батыг дээшлүүлэх;

Урт хугацаанд төсвийн нийт хөрөнгө оруулалтын зардал болон төсвийн тогтвортой байдлын

уялдаа холбоо хангагдах

Хөрөнгийг стратегийн зорилгоор хуваарилах;

Сонгосон төслүүд нь Засгийн газрын үндэсний болон салбарын тэргүүлэх чиглэлд нийцсэн

байхыг шаардах ба төсвийн хөрөнгийг илүү бүтээмжтэй салбарт хуваарилах

Үйлчилгээний хүртээмжийн үр ашгийг нэмэгдүүлэх;

Төсөл, хөтөлбөрийг хүргэх үйл ажиллагааны үр дүн, үр ашгийг зардал хэмнэх байдлаар

дээшлүүлэх

3. Төсвийн хөрөнгө оруулалтын гүйцэтгэлийг дээшлүүлэх

6

Төсвийн хөрөнгө оруулалт

Үр ашигУлсын дэд бүтэц

(Эдийн засаг& Нийгэм)Бүтээмж Эдийн засгийн өсөлт

Төсвийн хөрөнгө оруулалтын гүйцэтгэл Эх сурвалж: IMF (2015b)

Төсвийн хөрөнгө оруулалтын удирдлагын системийн хандлага

ТХОУ-ын систем улс орон бүрт ялгаатай, өөрийн онцлогтой учир яг ижил

төсөл хэрэгжүүлэвч ижил үр дүнтэй байхгүй нь ойлгомжтой. Иймд ТХОУ-

ын үр дүн тухайн улс орны нийгэм эдийн засгийн суурь тогтолцоо,

хөгжлийн чадавхиас ихээхэн хамаардаг. Үүнд:

1. ТХОУ-ын тогтолцоо (систем), удирдлагын мөчлөг

Эх үүсвэр: JICA “Public Investment Management Handbook for Capacity Development”, 2018

2. ТХОУ-ын оролцогч талууд (ажил үүргийн хуваарилалт, хараат бус, ил тод

байдал, чиг үүрэг, уялдаа холбоо, нүсэр байдал, эрх мэдэл, засаглал):

o Төв байгууллага (Сангийн яам, ҮХГ)

o Төслийг хэрэгжүүлэгч байгууллага (Салбар яам, агентлагууд)

7

Удирдлагын үе шат Агуулга

Улсын хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөө

Үндэсний болон салбарын түвшин дэх улсын хөрөнгө

оруулалтын төлөвлөгөөний дунд болон богино хугацааны

удирдлагын систем

Төсвийн удирдлага

Хөгжлийн санхүүжилтийн удирдлага. Дунд хугацааны

төсвийн хүрээний зохицуулалт хийхэд чухал үүрэгтэй. Мөн

улсын дэд бүтцийн ашиглалт, засвар үйлчилгээний зардлыг

урсгал төсөвтэй нягт уялдуулахад чухал ач холбогдолтой

Төслийн удирдлага

Төсвийн хөрөнгө оруулалтын төслүүдийн менежмент, түүний

төлөвлөлт, боловсруулах, хэрэгжүүлэх, дуусгах, үнэлэх,

ашиглах


2. ТХОУ-ын оролцогч талууд (ажил үүргийн хуваарилалт, хараат бус, ил тод

байдал, чиг үүрэг, уялдаа холбоо, нүсэр байдал, эрх мэдэл, засаглал):

o Төв байгууллага (Сангийн яам, ҮХГ)

o Төслийг хэрэгжүүлэгч байгууллага (Салбар яам, агентлагууд)

8

Ангилал Төв байгууллага Төслийг хэрэгжүүлэгч байгууллага

Ерөнхий цар хүрээ

ТХОУ-ын системийг ерөнхийд

хариуцна

Хуулийн хүрээнд болон чиг үүргийн

хувьд төв байгууллагын хэлтэс

нэгжийн ажил үүргийг маш сайн

нягтлах нь чухал ач холбогдолтой

Төсөл, хөтөлбөрийн төлөвлөлт,

боловсруулалт, хэрэгжилт, гүйцэтгэл,

гэрээ байгуулах, үр дүн, үнэлгээ,

ашиглалтын удирдлагыг хангаж

ажиллана.

Үндсэн ажил үүрэг

ТХОУ-ын системийн загвар гаргах,

байгуулах, нийтэх түгээх

Нэвтрүүлэх

Хөндлөнгийн үнэлгээ

Төслүүдэд хөрөнгийн хуваарилах

Үр дүнгийн үнэлгээ хийх

ТХОУ-ын хүрээний хууль, дүрэм

журмыг баримтлах, дагах

Улсын хөрөнгө оруулалтын

төлөвлөгөөний чиглэлээр хөтөлбөр,

төсөл боловсруулах

Төслийг төлөвлөх, зохиох,

боловсруулах

Санхүүжилтийн хүсэлт гаргах

Хэрэгжүүлэх шатанд гэрээ

байгуулах, хяналт тавих, тайлагнах

зэргээр төслийн удирдлагаар хангах

гэх мэт



3. Төсөл хэрэгжүүлэгч байгууллага (Салбар яам, агентлагууд, аймаг,

нийслэлийн засаг дарга)

Хуулийн хүрээнд болон чиг үүргийн хувьд дээрх байгууллагуудыг маш сайн нягтлах нь

чухал ач холбогдолтой

9

Ялгаа Тодорхойлолт

Салбар яам дангаараа төсөл хэрэгжүүлэгч байгууллага

байдаг

Төсвийн хөрөнгө оруулалтын төслүүдийг Засгийн

газрын дээд түвшинд төлөвлөж, боловсруулж,

төсөвлөж, хэрэгжүүлдэг. Засгийн газрын дэд түвшин

дэх төрийн байгууллагууд төслийг төлөвлөх, төсөвлөх

эрхгүй.

Зарим салбар яам засгийн газрын зарим байгууллагын

хувьд төсөл хэрэгжүүлэгч байгууллага болдог

Зарим салбар яамдын хувьд харъяа төрийн

байгууллагуудаас ирүүлсэн төслийн хүсэлтийг

боловсруулдаг. Эдгээр салбарын яамд эдгээр

төслүүдийг төлөвлөж, боловсруулж, төсөвлөдөг.

Харин харъяа төрийн байгууллагуудаас төсөл

боловсруулахад шаардлагатай мэдээллийг

шаардлагын дагуу ирүүлдэг ба дээд байгууллагынхаа

төсөл боловсруулж эрэмбэлэх чадавхид найддаг

байна.


Төсвийн хөрөнгө оруулалтын удирдлагын чадавхийг бэхжүүлэх хүрээ

ТХОУ-ын чадавхийг бэхжүүлэх хүрээ (PIM-CDF) нь ТХОУ-ын системийг ойлгох, дүн

шинжилгээ хийх, хөгжиж буй орнуудад ТХОУ-ын хамтын ажиллагааны стратеги,

чадавхийг хөгжүүлэх төслийг боловсруулж хэрэгжүүлэх боломжийг олгодог.

Түүнчлэн хөгжиж буй орнуудын ТХОУ-ын JICA-ийн техникийн хамтын ажиллагааны

төслүүдийн туршлага, сургамж дээр үндэслэн ТХОУ-ын чадавхийг бэхжүүлэх

төслүүдийг боловсруулах, хэрэгжүүлэх үе шатуудын талаарх хэрэгцээтэй зөвлөгөөг өгдөг.

ТХОУ-ын чадавхийг бэхжүүлэх хүрээний үе шат (PIM-CDF)

10


Үе шат 1

ТХОУ-ын системийн цар хүрээг гаргах,

ойлгох

Үе шат 2

ТХОУ-ын асуудал,

чадавхийг шинжлэх

Үе шат 3

ТХОУ-ын стратеги

төслийн хамтын ажиллагааг

тодорхойлох

Үе шат 4

Төслийн гүйцэтгэлийн үе шатыг шинжлэх

2ТХОУ-ын тогтолцооны

(систем) цар хүрээг


1. ТХОУ-ын тогтолцооны (систем) цар хүрээг тодорхойлох

ТХОУ-ын тогтолцооны (систем) цар хүрээг тодорхойлох

12


Зүйл 1

Хөгжлийн зорилго,

хөгжлийн төлөвлөгөө

стратеги, макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүд

Зүйл 2

Төсвийн хөрөнгө

оруулалтын төлөв байдал

(бодлого), ТХОУ-ын шинэчлэл

Зүйл 3

Улсын төсөв, хөгжлийн төсөв

боловсруулах

Зүйл 4

Төсвийн хөрөнгө оруулалтын

төслийн хэрэгжилтийн

байдал

Зүйл 5

ТХОУ-ын байгууллагууд,

төрийн захиргааны удирдлага

Зүйл 6

ТХОУ, Төсвийн удирдлага

санхүүжилтийн тогтолцооны шинэчлэлд хөгжлийн

түншлэгч нарын дэмжлэг


Нэг. Хөгжлийн зорилго, хөгжлийн төлөвлөгөө стратеги, макро эдийн засгийн

үзүүлэлтүүдийг тодорхойлох

13

Дэд зүйл Арга зам

1-1 Хөгжлийн төлөвлөгөөний бүтэц

Дунд хугацааны хөгжлийн төлөвлөгөөний бүтэц,

хөгжлийн зорилго, стратегийг тодохойлох

Эдгээрийн хоорондын уялдаа холбоог тодорхойлох

1-2

Нийгэм, эдийн засгийн салбар, орон нутаг,

бүсийн хөгжлийн хөтөлбөр байгаа эсэх,

эдгээрийн үндэсний хөгжлийн хөтөлбөр дэх

уялдаа холбоо

Салбар, бүсийн, орон нутгийн хөгжлийн хөтөлбөр,

стратегийг судлах

Улсын хөгжлийн хөтөлбөртэй хэрхэн уялдаж

байгааг тодорхойлох

1-3Макро эдийн засаг, хөгжлийн шалгуур

үзүүлэлтүүд

Макро эдийн засгийн өнөөгийн байдлыг шалгуур

үзүүлэлтээр гаргах

1-4 Дэлхийн хөгжлийн чиг хандлага

Улсын хөгжлийн бодлогын Тогтвортой хөгжлийн

зорилт, бусад хөгжлийн бодлоготой хэрхэн нийцэж

байгааг тодорхойлох


Хоёр. Төсвийн хөрөнгө оруулалтын төлөв байдал (бодлого), ТХОУ-ын

шинэчлэл

14


2-1Төсвийн хөрөнгө оруулалтын хүрээний хууль

эрх зүйн орчин, бодлого

Төсвийн хөрөнгө оруулалттай холбоотой бодлогын

баримт бичиг, хууль, дүрэм журам, зохицуулалтын

жагсаалтыг гаргах

Төсвийн хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр, төсвийн

удирдлага, төслийн удирдлагын хүрээнд ангилах

Төсвийн хөрөнгө оруулалтад хууль, бодлогын баримт

бичгийн үзүүлж буй үүрэг, нөлөөг тодорхойлох

2-2Төсвийн хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн цар

хүрээ (хөтөлбөр байгаа эсэх)

Төсвийн хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр байгаа эсэхийг


Хэрэв байгаа бол үүнийг (салбар, төсөв, үе шатаар

ангилах)

2-3 Төсвийн хөрөнгө оруулалтын агуулга

Төсвийн хөрөнгө оруулалтыг хэмжээ, тоо,

санхүүжилтийн хэлбэрээр ангилах (улсын төсөв, орон

нутгийн төсөв, ХАЁТ, Зээл, ТХХТ гэх мэт)

2-4ХАЁТ-ын байдал, өөр санхүүжилтийн эх үүсвэр,

ТӨҮГ, орон нутаг, бусад сангийн эх үүсвэр

ХАЁТ, хөгжлийн тусгай сан, ТӨҮГ, ТХХТ, орон нутгийн

хүрээний хууль эрх зүйн баримт бичиг, бодлогын баримт

бичиг, дүрэм журам зохицуулалтыг тодорхойлох

2-5Төсвийн удирдлагын шинэчлэл/ Төсвийн

хөрөнгө оруулалтын удирдлагын шинэчлэл Энэ чиглэлээр шинэчлэл хийгдсэн эсэхийг тодорхойлох


Гурав. Улсын төсөв, хөгжлийн төсөв боловсруулах

15


3-1 Төсвийн хуваарилалт Төсвийн хуваарилалт, хөгжлийн төсвийн хөрөнгө

оруулалтын хэмжээг тодорхойлох

3-2 Төсвийн зарцуулалт

Төсвийн хөрөнгө оруулалтын хуваарилалт, зарцуулалтыг

гаргах, зөрүү байгаа бол яагаад гарсан шалтгааныг


3-3Дунд хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдэл,

бүтэц, агуулга

Дунд хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдлийн хуульд

заасан хугацаа, үе шат, дүрэм журам, зохицуулалтыг


Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрийн дунд

хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдэлтэй нийцэж байгаа

байдал

3-4Төсвийн тэнцэл ба өр

Өрийн удирдлагын тухай хууль эрх зохицуулалт, төсвийн

алдагдлын талаарх хууль эрх зохицуулалт, бодлогыг

судлах

3-5 Жил бүрийн төсвийн хүрээний мэдэгдэл

Жил бүрийн төсвийн хүрээний мэдэгдэл хийхтэй

холбоотой жилийн төлөвлөгөө, хуанлийг зохиох

Төслийн удирдлагатай холбоотой ажио үүргийг



Дөрөв. Төсвийн хөрөнгө оруулалтын төслийн хэрэгжилтийн байдал

Үүний зорилго нь төслийн удирдлагын хүрээнд улсын хөрөнгө

оруулалтын төслүүдийн зардал, цаг хугацаа хэтэрч байгаа эсэхийг

хянах замаар гүйцэтгэлийг үйл явцыг баталгаажуулах явдал юм.

Энэ нь төлөвлөсөн хугацаа, төслийн төсвийн дагуу төслийн

менежментийг хэр зөв удирдаж байгааг үнэлэхэд тусална.

16


Тав. ТХОУ-ын байгууллагууд, төрийн захиргааны удирдлага

17


5-1 Байгууллагын бүтэц

ТХОУ дахь гол төв байгууллагуудыг тодорхойлж,

тэдгээрийн ТХОУ дахь эрх мэдэл, чиг үүргийг гаргах

Төсөл хэрэгжүүлэгч гол байгууллагуудыг тодорхойлж,

тэдгээрийн ТХОУ дахь эрх мэдэл, чиг үүргийг


5-2 ТХОУ-ын байгууллагуудын гол уялдаа, холбоо

ТХОУ-ыг хэрэгжүүлэгч байгууллагуудын хоорондын

газар, хэлтсийн чиг үүргийн хуваарилалтыг шинжлэх.

Үүнд: 1) төлөвлөлт хийдэг байгууллага (ҮХГ) болон

Сангийн яам; 2) төлөвлөлт хийдэг яам болон төсөл

хэрэгжүүлэгч байгууллагууд; 3) Засгийн газар болон

орон нутгийн түвшинд

5-3 ТХОУ-ын гол байгууллагуудын шинжилгээ

ТХОУ-ын гол байгууллагын дотоод бүтэц, үйл

ажиллагааг шинжлэх

Бусад байгууллагатай хуулийн хүрээнд хэрхэн харилцан

уялдаатай ажилладаг талаар судлах

5-4 Төрийн захиргааны удирдлагын тогтолцоо ТХОУ-ын хүрээний ажиллаж буй төрийн албан хаагчдын

хүний нөөцийн чадавхийг тодорхойлох


Зургаа. Улсын төсөв, хөгжлийн төсөв боловсруулах

Энд хөгжлийн түншүүдээс Төсвийн удирдлага санхүүжилт/ТХОУ-ын

чиглэлээр техник хамтын ажиллагааны дэмжлэг үзүүлж байгаа эсэхийг

тодорхойлох юм.

JICA-ийн чадавхийг хөгжүүлэх төслүүдийн гүйцэтгэх үүргийг тодорхойлох, хөгжлийн

бусад түншүүдтэй хамрах хүрээг тодорхойлоход тусална.

18

2. ТХОУ-ын асуудал, чадавхийг шинжлэх

Үе шат 2. ТХОУ-ын асуудал, чадавхийг шинжлэх

19


Зүйл 7

Төсвийн хөрөнгө

оруулалтын хөтөлбөрийн

удирдлага

Зүйл 8

Төсвийн удирдлага

Зүйл 9

Төслийн удирдлага

Зүйл 10

Бусад удирдлагын үе

шат

Зүйл 11

Удирдлагын Мэдээллийн

систем

Шинжилгээ 1. ТХОУ-ын тулгамдаж буй асуудал

Шинжилгээ 2. Чадавхийн шинжилгээ

ТХОУ-ын асуудал, чадавхийг шинжлэх

Долоо. Төсвийн хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн удирдлага

7-1. Төсвийн хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн үндсэн функц

20

Гол асуулт

1

Хөгжлийн шалгуур үзүүлэлт:

- ТХОХ дэх улсын хөрөнгө оруулалтын төсөл бүрийн шалгуур үзүүлэлт хөгжлийн шалгуур

үзүүлэлтийн зорилтыг хангаж байна уу.

2

Хөгжлийн шалгуур үзүүлэлт:

- ТХОХ бүхэлдээ хөгжлийн шалгуур үзүүлэлтийн зорилтыг хангаж байна уу.

- Эдгээр шалгуур үзүүлэлт дунд болон урт хугацааны хөгжлийн төлөвлөгөөтэй нийцэж байна уу.

3Төслийн өртөг:

- ТХОХ дэх улсын хөрөнгө оруулалтын төслийн өртөг нийт төслийн өртөг эсэх.

4

Төслийн өртөг:

- ТХОХ дэх улсын хөрөнгө оруулалтын нийт төслүүдийн өртөг төслүүдийн төсөвлөсөн эсхүл бодит

үнэ эсэх.

5Төслийн хугацаа:

- ТХОХ дэх улсын хөрөнгө оруулалтын төсөл бүр төслийн хугацаатай эсэх.

6

Засвар, үйлчилгээ:

- ТХОХ нь улсын хөрөнгө оруулалтын төслийг хэрэгжүүлсэний дараах засвар үйлчилгээний зардлыг

багтаасан эсэх.


Долоо. Төсвийн хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн удирдлага

7-2. Төсвийн хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн удирдлага

21

ҮЕ ШАТ Гол асуултууд

1Стратегийнудирдамж

УХОХ-ийн агуулга цар хүрээ (хөгжлийн шалгуур үзүүлэлт) бүхий л улсын хөрөнгө оруулалтын төслүүдийн нийт зураглалыг агуулсан эсэх?

2Улсын хөрөнгө оруулалтын шинэ төслийг боловсруулах

Улсын хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрт төслийг боловсруулах арга зүйн

зөвлөмжийг тодорхой байдлаар оруулсан эсэх?

3Хөндлөнгийн үнэлгээ

Улсын хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрт төсөлд үнэлгээ хийх талаар

зөвлөмжийг тодорхой байдлаар оруулсан эсэх?

4Төслүүдийгтөсөвлөх, эрэмблэх

УХОХ-т төслийг сонгох, шалгаруулах, санхүүжүүлэх талаарх мэдээлэл арга зүйн зөвлөмж байгаа эсэх?

УХОХ-ийн төсөв нь улсын хөрөнгө оруулалтын төсөл бүрийн жилийн төсөв болон урт хугацааны зардлын өнөөгийн тооцоог тусгасан уу? УХОХ-ийн төсөвтодорхой үечлэлтэйгээр (жишээ нь жил бүр, хагас жил тутам) шинэчлэгддэг үү?

5Төслийг хэрэгжүүлэх, хянах

УХОХ-ын гүйцэтгэлийг үе шаттайгаар хянаж байна уу? УХОХ-ын дунд хугацааны хэрэгжилтийн үнэлгээ хийгдэж байна уу?

6Төслийг өөрчлөх, тохируулах

УХОХ нь төслийн гүйцэтгэлийн дунд үе шатны үнэлгээний үр дүнтэй нийцэж байгаа эсэх?

УХОХ дэх төслийн төсөвт өртөг дэх гүйцэтгэлийг өөрчлөлтийг тохируулга хийх талаар тусгасан эсэх?

УХОХ дэх төслийн гүйцэтгэлийн дунд үе шатны үнэлгээнээс бий болсон бусад өөрчлөлтийг тохируулга хийх талаар тусгасан эсэх?

7Төслийг гүйцэтгэх, төслийн хэрэгжсэний дараах үнэлгээ

Улсын хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрт төслийн гүйцэтгэлийн үнэлгээг хийх арга зүйн зөвлөмжийг тодорхой байдлаар оруулсан эсэх?

Үнэлгээний үр дүнг Улсын хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн агуулгад багтаасан

эсэх?

8 Засвар, үйлчилгээ УХОХ дэх засвар, үйлчилгээний төсвийн талаарх мэдээлэл дунд

хугацааны төсвийн хүрээний мэдэгдэлтэй нийцэж байгаа эсэх?


Найм. Төсвийн удирдлага

8-1. Төсвийн хөрөнгө оруулалтын төслийн санхүүжилтийн задаргаа

(8)-1: Төслийн төсвийн санхүүжилтийн задаргаа:

(1) санхүүжилтийн эх үүсвэрийн дэлгэрэнгүй мэдээлэл (жишээ нь, дотоодын болон гадаад эх

үүсвэр ХАЁТ болон тэдгээрийн эзлэх хувь хэмжээ;

(2) байгууллага/яамны төсвийн хөрөнгө оруулалтын төсөв (жишээ нь, засгийн газар, харъяа

байгууллага, ТӨҮГ, тусгай нөөцийн сан) ба тэдгээрийн төлөв байдал;

(3) салбарын төсөв, тэдгээрийн төлөв байдал.

Энэхүү мэдээлэл нь улсын хөрөнгө оруулалтын төслийг санхүүжүүлэх боломжит хувилбарыг

(санхүүжилтийн эх үүсвэр, байгууллага / яам, салбарууд) тодорхойлох, шалгахад тусална.

22



8-1. Төсвийн удирдлага

23


1 Стратегийн удирдамж Дунд хугацааны төсвийн тооцоо байгаа юу? Санал болгож буй төслийн дунд хугацааны зардлын төсвийг хангах

тогтолцоо бий юу?


Төслийг боловсруулах, үнэлэх, батлуулах, төсөв боловсруулах ажлын

явцыг зохицуулж байгаа юу?

Төслийг боловсруулах, үнэлэх, батлуулах үйл явцад санхүүжилтийн

хүрэлцээ ямар түвшинд яригддаг вэ?

Төсвийн төсөвт нийцэх байдал (төсөл дууссаны дараа ашиглалт, засвар

үйлчилгээний зардал орно) шалгагдсан уу?3 Хөндлөнгийн үнэлгээ

4 Төслүүдийг төсөвлөх, эрэмблэх

Давтагдах болон хөгжлийн төсвүүдийг тус бүрд бэлтгэдэг үү?

Салбар яам, харьяа засгийн газар бүрийн төсвийн хамгийн

сүүлийн хязгаарыг үндэслэн төслүүдийг эрэмбэлэх, сонгон

шалгаруулах ажил хийгдэж байгаа юу? Төслийг эрэмбэлэх

тодорхой шалгуур байдаг уу?

Төсвийн баримт бичгүүдийн агуулга (жишээ нь, жилийн төсөв)

болон УХОХ (PIP) хооронд нятгах нийцүүлэх тохируулах

(нэгтгэх) систем бий юу?



8-1. Төсвийн удирдлага (үргэлжлэ)

24


5 Төслийг хэрэгжүүлэх, хянах

Худалдан авах ажиллагааны гүйцэтгэлийг төсвийн төлөвлөгөөнд

тогтмол хяналт тавьж байдаг уу?

Төлөвлөлтийн гүйцэтгэлийг төсвийн төлөвлөгөөний харьцуулан үе

шаттайгаар хянаж байдаг уу?

6 Төслийг өөрчлөх, тохируулах Дунд хугацааны төсвийн тооцоог хийдэг оронд төслийн төлөвлөгөөнд

гарсан өөрчлөлтийг харгалзан төсөл бүрийн төсвийн төсөлд тохируулга хийж байгаа юу?

7Төслийг гүйцэтгэх, төслийн хэрэгжсэний дараах үнэлгээ Төслийн өртгийн гүйцэтгэлийн хувь хэмжээг үнэлдэг үү?

8 Засвар, үйлчилгээ Засвар үйлчилгээний зардал төсөвт хэлэлцэгдсэн эсэх?


Ес. Төслийн удирдлага

9. Төслийн удирдлага

25


1 Стратегийн удирдамж

Төслийн урьдач судалгаа хийгдсэн эсэх? Төслийн урьдач судалгааны агуулгыг

гаргасан эсэх?

Улсын хөгжлийн болон хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөөний (PIP) тэргүүлэх чиглэлд

үндэслэн төслийн боловсруулсан саналыг төслийн урьдач шинжилгээ хийх тогтолцоо

бий юу?


Төслийн урьдач судалгаа хийгдсэн эсэх? Төслийн урьдач судалгааны агуулгыг гаргасан

эсэх?

ТЭЗҮ-д хийгдсэн төслийн өртөг, үр ашгийн шинжилгээ найдвартай эсэх?

Төслийн үнэлгээ хийгдсэн үү? Төслийн үнэлгээний агуулга, шалгуур үзүүлэлтүүд

тодорхойлогдсон уу?

Төслийн үнэлгээнд төслийн ашиглалт, засвар үйлчилгээний (O&M) зардлыг төслийн

үнэлгээнд авч үзсэн үү?

3 Хөндлөнгийн үнэлгээ Төслийн үнэлгээний ажлыг төсөл хэрэгжүүлэгч байгууллагуудаас бусад хөндлөнгийн

шинжээч явуулдаг уу? Хөнлөнгийн шинжээчийн үнэлгээний агуулга, шалгуурыг

тодорхойлсон уу?

4Төслүүдийг төсөвлөх,эрэмблэх

Олон жилийн эсвэл нэг жилийн төсвийн урьдчилсан тооцоонд үндэслэн санал болгож

буй төслүүдийн харьцуулалтаар эрэмбэлэх ажлыг хийсэн үү?

Төслийн агуулгыг төсвийн тааз дээр үндэслэн тохируулж байгаа юу?

Нэн тэргүүнд эрэмбэлсний дараа төсвийн хуваарилалт аваагүй төслүүдэд тодорхой

журам заасан уу?

Төслийн ашиглалт, засвар үйлчилгээний O&M-ийн санхүүжилтийг O&M төлөвлөгөө,

санхүүжилтийн төлөвлөгөөнд үндэслэн хүсч, төсөвлөсөн үү?


Ес. Төслийн удирдлага

9. Төслийн удирдлага (үргэлжлэл)

26


5 Төслийг хэрэгжүүлэх, хянах

Худалдан авах ажиллагааны дүрэм, журам мөрдөгдөж байгаа юу? Төслийн санхүүгийн болон бодит хэрэгжилтийн үйл явцыг үе шаттайгаар хянаж байдаг

уу? Төслийн дунд хугацааны үнэлгээ хийгдэж байна уу?

6Төслийг өөрчлөх, тохируулах

Хяналт шинжилгээ, дунд хугацааны үнэлгээ / үнэлгээний үр дүнгээс хамааран төслүүд

өөрчлөгдсөн үү? Дараах журмууд хэрэгжиж байна уу?

- Төслийн саналыг хянан үзэх журам (их хэмжээний өөрчлөлт орсон тохиолдолд)

- Төслийн төсвийг тохируулах журам (зардал хэтрүүлсэн, цаг хугацаа хэтрүүлсэн

тохиолдолд)

- Улсын хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөө PIP-ийг тохируулах журам (төслийн зорилго

өөрчлөгдсөн тохиолдолд)

7Төслийг гүйцэтгэх, төслийн хэрэгжсэний дараах үнэлгээ

Төсөл бүрийн хувьд төслийн гүйцэтгэлийн тайлан бэлтгэгдсэн үү? Төслийн эцсийн (Терминалийн) үнэлгээг хийдэг үү? Төсөл хэрэгжсэний дараагийн үнэлгээ ба/эсвэл нөлөөллийн үнэлгээг хийдэг үү?

8 Засвар, үйлчилгээ

Төслөөр байгуулагдсан байгууламжууд төсөл дууссаны дараа ашиглалтад ороход бэлэн

байна уу?

Төслийг хэрэгжүүлэх явцад O&M төлөвлөгөө нь төсөл дууссаны дараа үйл ажиллагааг

жигд эхлүүлэхээр бэлтгэгдсэн үү?

O&M систем нь төслийн гүйцэтгэлийн тайлан, терминалын үнэлгээний үр дүнг

тусгасан уу?

Хөрөнгийн бүртгэл, менежментийн систем бий юу?


Арав. Бусад удирдлага

10-1. Төсөл хэрэгжүүлэгч байгууллагуудын удирдлагын мөчлөг

10-2. ХАЁТ-ийн удирдлагын үе шат, ЗГ-ын тусгай сангийн үйл ажиллагааны мөчлөг, ТӨҮГ, ТХХТ

10-3 Бүс нутгийн хөгжлийн төлөвлөгөөний удирдлагын мөчлөг (газрын ашиглалтын төлөвлөгөө гэх

мэт)

27


Арван нэг. Удирдлагын мэдээллийн систем

28

Үзүүлэлт Гол асуултууд

(11)-1Мэдээлэл технологийн дэд бүтцийн ерөнхий

байдал

Засгийн газрын мэдээллийн технологийн дэд бүтэц:: Засгийн газарт цахим засаглалын талаар санаачилгууд бий юу? Санаачилгын явц ямар байгаа вэ? Мэдээллийн технологийн дэд бүтцийн (жишээ нь, техник хангамж,

програм хангамж) үндэсний болон дэд төв засгийн газрын одоогийн нөхцөл байдал ямар байна вэ?

Интернет холболт, үндэсний болон харъяа төрийн захиргааны байгууллагуудын менежментийн өнөөгийн байдал ямар байна вэ?

Төрийн албан хаагчдын IT мэдлэг ямар түвшинд байна вэ?

(11)-2Төсвийн хөрөнгө

оруулалтын УМС

УМС төсвийн хөрөнгө оруулалт байдаг уу? Төсвийн хөрөнгө оруулалтын УМС-ийн үйл ажиллагаа, хамрах хүрээ юу вэ?

УМС-ийн хувьд ХАЁТ хэрэгжиж байна уу? Энэ нь улсын хөрөнгө оруулалттай холбоотой юу?

Санхүүгийн УМС (FMIS) байдаг уу? Энэ нь улсын хөрөнгө оруулалттай УМС-тэй холбоотой юу?

Өөр УМС байна уу? (жишээ нь, салбарын тусгай төслийн менежментийн систем эсвэл худалдан авалтын менежментийн систем)

(11)-3Удирдлагын

мэдээллийн системийг ашиглаж буй байдал

УМС-ийн төсвийн хөрөнгө оруулалтыг дэмждэг хууль эрх зүйн орчин бий юу?

Улсын хөрөнгө оруулалтын УМС-ийн үйл ажиллагааны талаарх гарын авлага байна уу?

Төсвийн хөрөнгө оруулалтын УМС-ийг ажиллуулах, хадгалах чадвартай ажилтнуудын чадавхи ямар түвшинд байна вэ?

ТХОУ-ын асуудал, чадавхийг шинжлэх 29

Дэлхийн банкны “Улсын хөрөнгө оруулалтын менежментийн 8 үзүүлэлт”

Эх сурвалж: The Power of Public Investment Management, Anand Rajaram et al, WB 2014

ТХОУ-ын асуудал, чадавхийг шинжлэх 30

Дэлхийн банкны “Улсын хөрөнгө оруулалтын менежментийн 8 үзүүлэлт”

Үзүүлэлт Монгол улсын хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрт нийцүүлэх

1. Guidance & Screening

Энэхүү мөчлөгийн үндэслэл болох хууль, журам, хөгжлийн бодлого, төлөвлөлт, зорилт

4 жил тутам улсын хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр боловсруулна (Монгол улсын төсвийн тухай хуулийн 28

дугаар зүйл). Монгол Улсын тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал-2030, Засгийн газрын үйл ажиллагааны

хөтөлбөр (2016-2020), улсын хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр хоорондын уялдааг шалгана.

2. Formal Project Appraisal

Салбарын яам газрын түвшинд хийгдэх улсын хөрөнгө оруулалтын төслийн дүгнэлт, F/S, загвар, Cost-Benefit Analysis

хамаарна.

Улсын хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрт тусгагдах шинэ төслийн саналыг (30.0 тэрбум төгрөгөөс дээш

хэмжээний) салбарын яам боловсруулж, Үндэсний Хөгжлийн Газарт хүргүүлнэ. (Монгол улсын төсвийн

тухай хуулийн 28 дугаар зүйл) .

3. Independent Review of Appraisal

Хөтөлбөрт тусгахаар санал тавигдаж буй хөрөнгө оруулалтын төслийг бие даасан байгууллага урьдчилан үнэлнэ.

Хөндлөнгийн байгууллагаар үнэлгээ хийлгэн Optimism Bias (өндөр өртөг, илүү зардал) үүсэхээс сэргийлнэ.

Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтыг төлөвлөх шатанд хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрт тусгах төсөл, арга

хэмжээний саналыг Үндэсний Хөгжлийн Газар үнэлнэ (Монгол улсын төсвийн тухай хуулийн 28.6 дугаар

зүйл). Хөрөнгө оруулалтын эдийн засгийн үр ашиг, нийгмийн ач холбогдлыг харгалзан, төслийн үр дүнг

тооцох аргачлалыг санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн батална. (Монгол улсын

төсвийн тухай хуулийн 28.11 дүгээр зүйл) .

4. Project Selection and Budgeting

Хязгаарлагдмал санхүүгийн эх үүсвэрийг ашиглахдаа төслийг тэргүүлэх зэрэглэлээр эрэмбэлэх, дунд урт хугацааны

санхүүгийн эх үүсвэрийг хуваарилах, төслийн санхүүгийн эх үүсвэрийг хангана.

Улсын хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрт төсөв, гадаад зээллэг, тусламж болон концессын гэрээ, Засгийн газрын

өрийн баталгаа, Хөгжлийн банкны санхүүжилтээр хэрэгжих төсөл, арга хэмжээ хамаарна. (Монгол улсын

төсвийн тухай хуулийн

28.10 дугаар зүйл) . Монгол улсын төсвийн тухай хуульд улсын хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийг төлөвлөх

үед тэргүүлэх зэрэглэлээр эрэмбэлэх хэмжүүр, санхүүгийн эх үүсвэрийг хэрхэн хангах талаар тодорхой

заагдаагүй байна.

5. Implementation

Төсөл хэрэгжүүлэх нарийвчилсан төлөвлөгөө боловсруулах, мониторинг хийх

Улсын хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн гүйцэтгэлд үндэсний хөгжлийн асуудал эрхэлсэн төрийн

захиргааны байгууллага хоёр жил тутам хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ хийнэ. (Хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийн

тухай хуулийн 11.4 дүгээр зүйл)

6. Project Adjustment

Төслийн зардал талаас хяналт, зохицуулалт хийнэ.

Төслийн зардалд өөрчлөлт орсон тохиолдолд авах арга хэмжээ, төслийн үр өгөөж, төсвийн эх үүсвэрийг судлана.

Улсын улсын хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийг жил бүр тодотгоно. Төсвийн хөрөнгө оруулалтын удирдлагын

тухай “Улсын хөрөнгө оруулалтын санхүүжилтийн журам”-д (Сангийн сайдын 2012 оны 290 дугаар

тушаалын хавсралт) заасан байдаг.

7. Faciity Operation

Төсөл хэрэгжсэний дараах 1)урсгал зардал, засвар үйлчилгээний хяналт, ашиглалт хариуцагч байгууллагад шилжсэн байх,

2) урсгал зардал төсөвт тусгагдсан байх, (3) хөрөнгийн хяналт тодорхой байх шаардлагатай.

Улсын хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн түвшинд төсвийн хөрөнгө оруулалт хэрэгжсэний дараах засвар

үйлчилгээнд хамаарах тодорхой заалт байхгүй.

Улсын хөрөнгө оруулалтын төслийн төлөвлөлтийн үе шатанд хөрөнгийн ашиглалттай холбоотой зардал, орон

тоог санхүүжүүлэх шаардлагатай гэсэн заалт холбогдох хуульд бий (Монгол улсын төсвийн тухай хуулийн

29.2 дугаар зүйл).

8. Completion, Review and Evaluation

Төсөл хэрэгжсэний дараа, төслийн дараах үнэлгээг хийнэ. Хөтөлбөр, төслийн гүйцэтгэл, тогтвортой байдал, үр дүнг

тооцож үнэлнэ.

Улсын хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн гүйцэтгэлд хоёр жил тутам хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ хийнэ.

(Хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийн тухай хуулийн 11.4 дүгээр зүйл) .

Эх сурвалж: Монгол улсын хөгжлийн бодлого төлөвлөлт, улсын хөрөнгө оруулалтын салбарын суурь судалгаа, ЖАЙКА, 2017 он.

3 Асуулт, хариулт

Ном зүй

1. Public Investment Management Handbook for Capacity Development, Japan International Cooperation Agency,

Industrial Development and Public Policy Department Governance Knowledge Management Network, September

2018, Ch.I, pages 4-12 https://www.jica.go.jp/activities/issues/governance/ku57pq00001wwbna-

att/strengthen_public_investment_management_capacity_handbook_e.pdf

2. Монгол улсын хөгжлийн бодлого төлөвлөлт, улсын хөрөнгө оруулалтын салбарын суурь судалгаа,

ЖАЙКА, 2017 он.

3. Холбогдох хууль, тогтоомж

32

https://www.jica.go.jp/activities/issues/governance/ku57pq00001wwbna-att/strengthen_public_investment_management_capacity_handbook_e.pdf

naog.gov.mn › cfs › files › files › qun3x87ejdogaspih › pim 2019 9... ТӨСВИЙН...

Documents