Vanzelf Mediawijs?

Een verkennend onderzoek naar het gebruik van digitale media door

jongeren in hun vrije tijd.

Marrije Prins & Sophie Geelen voor Mediawijzer.net

De bril waardoor wij kijken …

Marrije Prins – Agoog en antropoloog

Ziet ontwikkelingsmogelijkheden en

het belang van context en cultuur.

Sophie Geelen – Marktonderzoeker

Kijkt vanuit de beleving van de

jongeren die wij spraken.

Opgroeien in de jaren 80 en 90

• Veel buitenspelen

• Klasgenootjes hadden een videorecorder

• Liedjes opnemen van de radio

• Michael Jackson & Madonna waren een decennium (of langer) King en Queen of Pop

• Gorbatsjov en Reagan zetten de wereld op zijn kop

Opgroeien nu

• Omringd door digitale media

• Internet altijd en overal

• Spelletjes spelen, alleen en met elkaar, online en ‘wereldwijd’.

• YouTube als bron van informatie

• Ariana Grande en Bruno Mars staan nu op nr. 1, maar dat kan morgen anders zijn.

Jongeren als experts

Wij volwassenen en professionals denken te weten ‘hoe het zit’ en ‘wat waar is’ in de begeleiding van jongeren richting mediawijsheid …

Maar … wij zijn gesocialiseerd in een tijd zonder digitale media. De jongeren zijn onderdeel van de eerste generatie die opgroeit met digitale media. Zij zijn meer ervaringsdeskundige dan wij ooit zullen zijn.

Om echt te weten hoe zij omgaan met digitale media is het daarom belangrijk om telkens weer het perspectief van de jongeren te kennen en met hen de wereld te bekijken.

• Onderzoek onder jongeren tussen 12 en 15 jaar

• Mix van leeftijd, geslacht, woonplaats, opleidingsniveau en socio-economische achtergrond

• 11 jongeren geïnterviewd

• 7 jongeren hebben een media-dagboek bijgehouden

• 1003 jongeren hebben een online vragenlijst ingevuld

De opzet van dit onderzoek

De bevindingen

De invloed van ouders blijkt uit de normen en waarden, en persoonlijke voorkeuren en interesses

die jongeren overnemen. Een paar voorbeelden uit de interviews:

• Quint, als zoon van twee ondernemers, maakt regelmatig gebruik van een aanbiedingen-app

• Daisy zet op Insta net zulke positieve quotes als haar moeder in de woonkamer heeft

opgehangen

• Maarten, wiens vader bij een schietvereniging zit, is nadrukkelijk geïnteresseerd in en

geïnformeerd over wapens en pistolen

Ouders, jullie invloed is groot

Dit blijkt ook uit de cijfers uit de online vragenlijst:

• Toen we vroegen “van wie leer je het meest in je vrije tijd?” eindigden ouders met stip op nr. 1

met 34%, vóór vrienden (15%) en informatieve sites online (9%).

• Toen we vroegen “hoe bereikt groot nieuws jou als eerst?” eindigden ouders ook met stip op nr.

1. met 64%

• Toen we vroegen "waarom kocht of kreeg jij je een smartphone" gaf 64% aan dat zij een

smartphone kregen/kochten omdat hun ouders wilden dat zij bereikbaar zouden zijn

tegenover 44% die een smartphone kocht omdat ze zelf bereikbaar te zijn.

Ouders, jullie invloed is groot

… Een wereld waarin zij, los van hun ouders, zichzelf kunnen zijn en zich kunnen ontwikkelen. Die

eigen wereld is zo essentieel dat zij hun smartphone afschermen voor ouders en peers:

• 68% laat geen onbekenden toe als volger

• 71% zet hun social media accounts op ‘prive’

Je telefoon afgeven is geen vanzelfsprekendheid, want zoals Juan het zegt:

“Er staat heel veel op; contacten, gesprekken, .. dingen die gewoon privé zijn. Stel dat iemand je

een gevoelig berichtje stuurt, dan wil je niet dat iemand anders jouw telefoon in zijn hand heeft”

De smartphone is een poort naar de eigen wereld

Toen we vroegen “Stel je voor… je kunt je smartphone 3 maanden niet gebruiken… Hoe is jouw

leven dan anders dan nu? En hoe zou jij je daarbij voelen?” kregen we uiteenlopende antwoorden:

• “Dan voel ik mij gehandicapt”

• “Dan zou ik zo snel mogelijk een andere smartphone regelen”

• “Dan zou er veel mis gaan, omdat er nou eenmaal heel veel dingen via WhatsApp

gecommuniceerd worden”

• “Dan kan ik mij niet meer afsluiten voor de rest van het gezin”

De smartphone is een poort naar de eigen wereld

• Jongeren hanteren onderling sociale regels of omgangsvormen waardoor het contact vorm

krijgt. Meisjes doen dit meer dan jongens

• Contact wordt belangrijker naarmate jongeren ouder worden.

• 13 tot 15 jarigen hebben meer dagelijks digitaal contact met andere jongeren dan 12-

jarigen

• 13 tot 15 jarigen schaffen vaker een smartphone aan om apps als Whatsapp en Insta te

kunnen gerbuiken

• Voor meiden is contact belangrijker dan voor jongens; zij hebben meer dagelijks digitaal

contact met vrienden dan jongens (82% vs. 62%).

Alles draait om contact

Jongeren geven hun contact online bewust vorm door bepaalde apps voor bepaalde situaties wel

of juist niet te gebruiken.

“Kijk, via WhatsApp doe je niet zomaar een berichtje sturen van ‘kijk dit ga ik doen, ik ga ergens

heen’. Weet je wel? Dat doe je op Snapchat, want dat is ook gewoon interessant voor andere

mensen. Het is raar als je in 1x tegen iemand op WhatsApp zegt ‘ik ga naar mijn oma toe’.” –

Quint, 14 jaar, havo

Alles draait om contact

• Jongeren willen, net zoals wij vroeger, gewoon ‘spelen’ met digitale media. De vorm van hun

spel is door digitale media anders geworden.

• Meiden spelen vooral via social media,

• Jongens spelen meer door te gamen

• Bijna 1 op de 3 jongens heeft minstens een paar keer per week contact met mensen die zijn

online tegenkomen om mee te gamen.

• Gamen doen jongeren het liefst samen - “in je eentje gamen is saai, want dan kun je met

niemand praten” – Maarten, 12, gymnasium

Jongeren willen gewoon ‘spelen’

• 24% van de jongeren heeft minstens een paar keer per week digitaal contact met vrienden die

zij online hebben leren kennen.

• Online vrienden zijn net zo goed ‘echte vrienden’ als vrienden die zij in real life kennen.

• Fysieke nabijheid is voor jongeren dus niet voorwaardelijk voor het ervaren van vriendschap…

• Zo zegt Saar (14, havo) “Je weet hoe ze eruitzien, hoe ze reageren en hoe ze dingen

aanpakken… en wat je dan kunt verwachten. En ik weet ook wel wat van hun privéleven.”

Jongeren willen gewoon ‘spelen’

• De digitale wereld biedt jongeren de kans om zowel hun eigen identiteit als de wereld om hen

heen te ontdekken

• Ze verruimen hun blik ontwikkelen zowel sociale als technische vaardigheden en leren het

perspectief van anderen kennen.

• Zo zegt Sabine (15, havo) “Online kan ik andere dingen te zeggen dan thuis. Ik heb het over

filosofische dingen, ideologen, bepaalde stromingen van politiek

• Ook kan ze relatief ongestraft dingen in het contact met anderen uitproberen. Want “stel je

zegt iets raars, dan is dat niet perse ‘raar’.”

De mogelijkheden om te ontdekkenzijn eindeloos

• Ontwikkelen gaat zowel bewust als onbewust:

• Soms gebeurt het ontwikkelen via digitale media bewust door de keuze voor bepaalde

apps die helpen bij huiswerk of het aanleren van nieuwe vaardigheden.

• Vaak gaat het ontwikkelen via digitale media onbewust, doordat jongeren bijvoorbeeld op

YouTube kijken om daarna door te klikken op andere content en zo gaandeweg nieuwe

dingen te leren kennen en vaardigheden af te kijken.

• De wens om nieuwe dingen te willen ontdekken en beter te worden in iets speelt meer onder

hoogopgeleide jongeren en jongeren uit een hogere sociale klasse.

De mogelijkheden om te ontdekkenzijn eindeloos

Gebruik de kennis en vaardigheden die jongeren van nu over digitale media hebben en benader

hen als de experts die zij zijn in gesprekken over digitale media en mediawijsheid.

Tot slot…