7~

Nota: parte deste traballo foi presentado xunto ao médi-co, catedrático e artista José Luis Mari Solera “Licho” nunhomenaxe que se lle fixo ao surrealista galego EugenioGranell (acaba de morrer en outubro 2001 en Madridaos 88 anos) na Fundación que leva o seu nome en San-tiago de Compostela no Pazo de Bendaña sito na popu-lar plaza do Toural no corazón da Cidade Vella, e que seconvertiu tamén nun centro de documentación, exposicióne estudo do surrealismo.

Pasos, estacións lorquianas por esos bares deDeus e do DemoA miña viaxe lorquiana ten os seguintes pasos, asseguintes estacións:

Primeiro paso, primeira estaciónNova York, a lúa... Romance trip-hop “Luna, luni-ta, lunera...”. Iníciase co poeta en Nueva York en planrapero alternativo-“raptivist”, co efecto Sinatra andLorca “Flying to the moon”-Vó á lúa”. Comeza no

Café de Henry e remata en Harlem,no tugurio corro-sivo, no bar The Last Poets co título:“O home bran-co ten complexo de Deus e o negro de Demo”. Edice así este rap lorquiano un pouquiño hardcoriño:“Corre negro, negro corre/ juega negro, negro jue-ga/ ¿hasta cuándo?, ¿quién vendrá? ¿y por donde?/Juega el negro, juega el blanco y ambos son jugados/¿hasta cuándo el negro y el blanco lucharan contrala sujeción de los colores para ser personas libres desus prejuicios, de los papeles en los que los encie-rran, a los que los condenan?

Permítanme que con estos versiños, con estas pala-briñas:“Eu son ninguén” (Pessoa);“O importante esaber que un non sabe nada, non é nada, salvo unhasombra na pedra inalterábel e, se cadra, unha moipequeniña luz, un soño na oscuridade cósmica”(Rubén Darío:“Ser y no saber nada/ y ser sin rum-bo cierto/ y el temor de haber sido y un futuroterror”); “Sombras nada máis entre a túa vida e a

POESIA POPULAR, RIXOSA E COMBATIVA NOS CAFÉS

DO XOGO DA V IDA / MORTE

POR LORCA E N GA L I Z A ,

POR OUTROS ARTISTAS GALEGOS

E EN DEFENSA DA P OESÍA, ARTE,

DAS VELLAS E NOVAS TRADICIÓNS.Miguel Cancio

i t e r a t u r a

V i t a

e S o c i o l o x í a

I I ª p a r t e

8~

miña/ sombras nada máis entre o teu amor e omeu”; “Que somos, que non somos?/ ¿Luz, oscuri-dade, sombra, alento,paixón e soño? (“La vida es unsueño” bolero de Arsenio Rodríguez cantado a dúopor Benny Moré e Pedro Vargas)/ ¿Serán as sombraslorquianas, as de Tanizaki ou Platón, as de PedroVega, de Contursi y Lomuto?/ ¿Que somos, que nonsomos?/ ¿Será un soño imposíbel que busca a som-bra?/ ¿Qué será, será?

Permítanme que teña un recordo para Granell queacaba de morrer cando recibía as probas de este arti-go (a Granell, despois de chegar do exilio a Madrid,inviteino a dar unha conferencia na Faculdade deEconómicas e Empresariais de Santiago de Com-postela, fai bastantes anos logo de ler unha entrevistasúa surrealista no suplemento cultural de Diario 16que dirixiron Cesar Antonio Molina e o gran poeta,articulista e amigo José Miguel Ullan.Deu unha con-ferencia-coloquio sobre o Santiago que viviu na súainfancia e adolescencia, brillante, chea de inxenio,combate e ironía. Seguidamente, fomos comer casúa dona e Isaac Díaz Pardo. Continuo moi brillan-te, humano, xeneroso, divertido); e para o amigoPepe, camareiro do Café Ideal Bar Azul na rúa doFranco –por onde entraban os pelegríns francesescamiño da catedral- que morreu cando escribía esteartigo. No Azul celebrábamos e seguimos celebran-do intensas tertulias con Moncho e Carmiña os jefes,cos camareiros Pepe, Guillermo, Pepiño, Fernando,Jorge,Rogelio e cos clientes:o Señor Castiñeiras quemorreu con máis de 93 anos, era o cliente máis anti-go con máis de 40 anos de clientela, foi a este barhasta unhas semanas antes da súa morte e recorda-

ba moi ben as súas correrías e amoríos;os abós seño-res de Sande, do Real Madrid que teñen unha cade-liña chamada Lily que ladra cando lle meten un golao seu equipo; a señora Virucha de Malpica moi doDepor xunto ao seu marido Ricocho –50 anos dedura faena no mar, calado ao lado dela e moi namo-rados-, coa que discutimos sobre os partidos doDomingo; Roberto García Figueiras, riguroso radió-logo en constante preparación polo mundo adiantepara mellorar, corredor de fondo por todo Santiago,que lé moitos libros, ve moitas películas e é do Bar-ca, ¡estamos rodeados¡; Adolfo Sobrino, médico eprofesor universitario de anatomía patolóxica,xene-roso e sempre amábel, volcado no mundo da arte,abriu dúas salas de arte contemporáneo en Com-postela e Vigo, e tamén do Barça; Carballal que foiconcellal e sempre vai a ver e apoiar o Compos;Suso, que un día se foi mental e confusamente paraas nubes, que embarulla un pouco as cousas e queme trae kiwis galegos da finca que ten a súa familiaen Brión.

No Azul e outros bares de falar e mirar, de pasmar(unha lembranza para o amigo Diego Bernal quemorreu no vran do 2001, compostelano de procomo Licho, con o que me encontraba neste eoutros bares ou paseando polas rúas, e que era unhome aberto e convivencial,de bares, tertulias e moi-tas máis cousas), estar e esperar, de “junar” e poñera caña; no Azul, os que se van, os que andan incirri-zados nas súas cousas, os que deliran máis da contae do permitido socialmente,atopan un sitio de paso,acollida, consolo, parloteo, onde se sentaren sós ouacompañados, onde largar, acougarse. Citemos, nes-te senso, a personaxes coñecidos en Santiago e quepasaban por este e outros bares como Horacio,“Comete tus muertos,cabrón”,Currinchi,Franco delCarro, etc.

Na tertulia participan tamén os profesores PedroArias, López Suevos, José Luis Mari Solera “Licho” eo seu irmao Juan Luis “Galín” antes de marcharsepara Ferrol e Madrid (Galín tiña outra tertulia noDerby) e os irmaos Villar Trillo. Os domingos inter-veñen na mesma:o señor Suárez,empresario;Valiño,os señores de Rey, Antonio de Xavestre tasador demadera;Arufe, un pequeno empresario de 61 anos,feito a si mesmo e angustiado por lle gañar tempo avida ventureira que se nos vai; o dentista Lens, oparado Cabanas formando tanden con Licho e quenos deu un susto e case se nos foi a causa dos eflu-vios da “auga da vida e da morte”.

Nova York, a lúa... Romance Trip-hop “luna, lunita, lunera...”.

9~

Todo se nos vai, nada é, nada permañece, como can-ta maxistralmente Roberto Goyeneche “El Polaco”,que tamén se nos foi, no tango amargo “La últimacurda” do grande Aníbal Troilo “Pichuco” e C. Casti-llo: “La vida es una herida absurda/ y es todo tanfugaz/ tan fugaz/ que es una curda ¡nada mas¡/ ¡miconfesión!/ ¿No ves que vengo de un país/ que estade olvido, siempre gris, tras el alcohol?”. Ou nesesoutros:“Nostalgia de las cosas que han pasado/ are-na que la vida se llevó/ pesadumbre de pueblos ybarrios que han cambiado/ y amarguras del sueñoque murió”;“Vivir es cambiar/ darle paso al progre-so/ que es fatal/ con deslealtades, amores traicione-ros y con garrafón,más,mucho más/¿Por qué tendréque amar y, al fin, partir?”.

Nos anos setenta, anos dourados de moito amor emoito combate (“Anos dourado” bossa de Jobim eBuarque cantada por María Bethania, e que non nospoñían da histórica discoteca Johakin onde discutí-amos sobre as vías revolucionarias para darlle a vol-tas á tortilla), celebrábase pola noite no Azul unhatertulia político-futbolístico-erótica na que partici-paban: Gonzalo de Vilalba, Lolo que foi alcalde doValle do Dubra, Pepa da Isla, Miguel Piñeiro de Vila-garcía e Toñuco de Aeroportos; a finais dos setentae principios dos ochenta houbo outra tertulia, noCafé Bar Miami e no Azul, de estudiantes e de loitauniversitaria, amatoria e festiva nas que interviñan:José Aznares, Javier Ferreiro, Luis Seria, Ricardo Val-dés, Mercedes,Titi, Rosa, Conchita, Romina, etc.

Como lles dicía, celebrábamos con eses amigos eoutros idos, vidos, ausentes, intermitentes e presen-tes, animadas tertulias políticas, económicas, bolsís-ticas, futbolísticas, locais,globais, sexuais...Como llegustaba ao moi picarón de Pepe,Guillermo e demaisesto da erótica... do poder.

Guillermo traíame as manzás da súa horta de Calo etamén o conexo –galego da Veiga-Vegadeo, meupovo- “Prometeo enconexado” que nos serviu parapresentar a “fauna universitaria” na Sala Sargadelosde Santiago de Compostela, con Agustín García Cal-vo e Galín; para dar conta dunha “Universidade aco-nexada, enconexada, de vellos e novos caciques,burócratas, mandaríns e aspirantes a señoritos enomenklaturistas”; dunha Universidade sarcófagopanteón de cuarta,onde xace que non pace o saber,a crítica e o coñecimento. Na universidade galega eespañola, na que levo máis de 30 anos, sigue vixen-te o funcionarismo, acriticismo, servilismo xerár-

quico e caciquil; o burocratismo, mandarinismo,clientelismo,chanchullismo,que xeneran unha gran-de insatisfación e inseguridade con a formación queimparte. En lugar de loitar activamente para contri-buir ao desarrollo individual e social, local e global,o progreso humán, a traballar e vivir mellor indivi-dual e socialmente,de forma máis honrada,creativa,humana e competente,e contra a sociedade dos trestercios, a sociedade do infantilismo, victimismo,entontecemento e envilecemento dominantesimposto sobre todo pola televisión pero non só, auniversidade galega e española sigue a ser a “guar-diana da ignorancia” –Kepler-, a guardiana dos inte-reses creados, o reiño dos intereses funcionariais,corporativos, das apariencias... E, nalgúns casos,empeorou,algúns vellos e novos mandaríns,pola for-ma de organizarse os departamentos, polo tipo degoverno, estructura, organización e funcionamentoda Universidade, sacaron do caixón modos e manei-ras neofeudais que o presidente Clinton, entreoutros altos e menos altos dignatarios, volveron apoñer de máxima e moi quente actualidade. O pro-blema e que os estudantes e profesores máis xóve-

A rúa do Franco, por onde entrabanos pelegríns franceses camiño da Catedral.

10~

nes se deixaron recuperar por os intereses com-pensatorios,polo sálvese quen poida para o que valeabsolutamente todo,o peor,pola ostentación,as apa-riencias, o clientelismo, o señoritismo e nomenkla-turismo,por tratar de sacar taxada do público comoseña desde o publico ou desde o privado, en lugarde loitar responsábel, activa e rigurosamente por osintereses de emancipación, obxectivo no que a Uni-versidade,a investigación,a ciencia e a educación enxeral terían que desempeñar un papel fundamental.

Volvendo á erótica... do poder, Clinton metea, Clin-ton non a mete... a pata,o puro.Clinton, antes e des-pois de rezar publicamente en familia o acompaña-do do reverendo Jackson (a outro que colleron “inbraganti”), ponse ¡e como¡ ao teléfono, co fío den-tal e no salón oval.Clinton cas súas clintonadas:“Fai-me un clinton, Mónica”. Clinton e Hillary embelesa-dos por Granaá e o seu duende. O que Lorca, o ver-derolo, tan ben ataca:“Eros con bastón,eros con plu-món,eros con sol y sombra,con mucho jadeo,menu-do sofocón”;“Sonetos turbios del amor oscurísimo¡mi arma¡, ¡mi pollón/ ¡cuánta, tantísima satisfacción/¡que cabrón¡”:“El sol se pone por el Generalife/ y tume arañabas/ El sol amanece por la Alhambra/ y tume atizabas coup de langages en las orelliñas/ en lospliegues, las rajas, las protuberancias/ Jugábamos conlos agujeros negros/ jugábamos con los encarna-dos.../ y yo te daba besos/ pellizcos/ mordiscos/arrebuñois/ trabois/ trabonzois/ al sol y a la luna gra-naina ¡Mi Madriña¡ ¡que braguiñas, que cachiñas”/Granada la bella, Granada la santa/ la de las puestasde sol/ la que te enciende el alma”.

Discutíamos sobre o divino, o humán, o máis mate-rial,o máis espiritual e o máis carnal. ¡Ave María Purí-sima¡ ¡Virgen del Amor Fermoso¡. Discutíamos conos Pepes e Pepas, con os que se quedaron (“Te que-darás”,“Amor Fugaz”,“Dolor y perdón”,“Como fue”,“Oh vida”, “Conocí la paz”, “Que te hace pensar”,“Hoy como ayer”, “Cienfuegos”, “Que bueno bailausted”,Perdí la fe,etc. interpretados por Benny Moré“El Bárbaro del ritmo”, cuio apodo o di todo, e man-dou moito tolete na Habana, en México..., e agora OBenny quedouse con nós, cos nosos “corações”,podemos gozalo gracias ás novas tecnoloxías estasda “comunicação”) e se nos foron,no Azul,nos cafésda vida, das fugas e os soños, do acougo e da morte,da paixón e da resurrección. Pois, vimos de alí e alívolvemos,a este café e a outros.Volvemos a eles coasnosas grandezas e miserias, ensoñacións e pesares,soedades e depresións, tristezas e alegrías, xogos e

aventuras, amores vividos, finxidos, sufridos, parti-dos e imaxinados. Hoxe, recordámolo e ao facelorevivimos. Neles, seguimos estando sós e xuntos,falando destas e outras moitas cousas, xogando,mirando,“junando”, lendo,murmurando,escribindo,rumiando a vida en silencio, berrando (mira queberramos), cabreándonos, ríndonos... Pois ¿que é avida, eso que lle chaman “gañar tempo”,“ter éxito,conquerir triunfos”?, ¿cal e a verdadeira vida quemerece ser vivida e loitar por ela, pola verdadeirafamilia para conquerir a propia liberdade, autono-mía e realización, o verdadeiro amor e amizade, asauténticas aventuras,as verdadeiras paixóns e eman-cipacións?, ¿que e a morte e como a asumimos, nosenfrentamos a ela?, ¿como nos enfrentamos a nósmesmos e ao outro, a eso que chamamos vida, mun-do, escasez, traballo, creación, paixón, amor, amiza-de, dor, sufrimento e morte?. ¿Enfretámonos conegoismo, soberbia, endeusamento, violencia, odio,rencor, amargura, envexa, resentimento, mentiras,trampas...;con amor,amizade,xenerosidade;con tra-ballo ou traballa ti que a min dame a risa,poesía, filo-sofía, ironía,viño,cafés,xamón, fillos,cans,gatos, fút-bol, viaxes, pastillas... e moita televisión; con xogolimpo o sucio...? Enfrentámonos sen enfrentarnos,deixándose ir, levar,vivir e morrer,deixándonos man-gonear, ningunear?, ¿enfrentámonos loitando, arris-cando honrada, responsábel e comprometidamentepolo arte de vivir a vida crítica, apaixoada, humana,irónica e lediciosamente en liberdade?.“Pibe, pebe-ta/ vive apaixoadamente la vida/ sin dejarte llevar,sin dejarte engatusar, sin dejarte sujetar”; “Nuestroamor se hundió en la sopa/ nuestras utopías se con-virtieron en la peor de las escorias/ la corrupción yel envilecimiento reinan/ el dinero y las aparienciasson Dios” (Amadori, Avilés, Aznar, Baffa-Berlingieri,Barbier,Battistella,Cadicamo,Canaro,Canet,Caruso,Catan, Cayol, Cobian, Collazo, Contursi, Dames,Demare, Discepolo , Donato, los Expósito, Macedo-nio Fernández, Filiberto, Flores, Fontaina, Francini,Carlitos Gardel, Garello, Garzo, Lenzi, Lomuto, Mai-zani, Malerba, Manzi, Maroni, Mores, Pelayo, Le Pera,Pereyra, Peñaloza, Pettorossi, Piazzola, Pontier, Raz-zano, Rinaldi, Rizzuti, Rubinstein, Saborido, Sanders,Sanguinetti, Santos Discepolo,Schiamarella,Simone,Soliño, Sosa, Stampone, Stamponi, Taboada, Varela,Vilado, Villoldo, Vodani, Waiss, tantos e tantos tan-gueiros, milongueiros).

O rap lorquiano segue cunha especie de romance de“Oficina, denuncia e bruma para a lúa”. E dise así:“Debaixo das multiplicacións, das sumas, das divi-

11~

sións/ debaixo das revolucións/ debaixo das trans-formacións/ debaixo da lúa hai sangue, ferruñe, fer-mento, cal, terra estremecida, carne tumefacta, pen-samento inmundo,carne vencida,vendida, rota,piso-teada/ Denuncio a conxura dos siniestros oportu-nistas/ despiadados nomenklaturistas/ fanáticosnacionalistas e integristas de alta, media e baixaintensidade/ que radian agonías/ saldan mitoloxías/venden salvacións chave en mao e impoñen falsasquimeras (“soft power”: as formas complexas dedominación)/ Borran ou manipulan os programas,asasinan a memoria, organizan guerras virtuais, lim-pas, sucias, ecolóxicas, biolóxicas, santas/ denigrane saquean con algarabía/ violan, torturan, aterrori-zan, matan con alevosía (“hard power”: as formasarcaicas de dominación). E ofrézome a ser cornea-do polos touros afeitados/ a ser rumiado,a luz negrada lúa, polos porcos, os coellos e as pitas adultera-das, estruxadas/ polas vacas carnívoras, tolas,corrompidas e subvencionadas/ polas vacas patri-monializadas por ladróns e estafadores públicos eprivados/ polas pólas esquizofrénicas/ polos polan-cóns e polanconas contaminados/ cando os berrosde toda a manada, de toda a xauría enchen o val do

Hudson,o Mekong,o Amu Darya,o Helmand,Tumen,o Kolima, o Peace, o Bravo, o Roxo, o Colorado, oAmarelo,o Arkansas,o Azul,o Yang Tse Kiang,o Gan-ges, o Ubangui, o Zambeze, o Amazonas, o Nilo, oRhin, o Sena, o Elba, o Danubio, o Don, o Neva, oKolyma, o Tiberíades, o Tigres e o Eúfrates, o Indo, oKrisna, o Volga, o Gúaldaquivir, o Mulhacen, o Jucar,o Tajo,o Douro e Genil,o Manzanares,o Ebro,o Segu-ra, o Miño, o Guadiana, o Eo, o Navia, o Narcea, oMonjardín (en francés da Veiga, de Vegadeo que é omeu povo), o Brahmaputra, o Missisipi e o Missouri,o Victoria, o Deseado, o Mexcala, o Matanzas, o Dar-ling, o Blanco, o Negro.../ Ríos, vales, mares, montese montañas emborrachados con o falso aceite,a eco-loxía funcionarial, fundamentalista, comisionada, depoetas mortos, aceituneiros nada altivos e máis benbastante chourizos, de cargos, funcionarios, profe-sionais, liberados e empregados,de científicos e téc-nicos,de intelectuais, artistas,poetas, cantores, acto-res, directores, escribidores, movementistas, onge-nistas, cazaprimas, mercados, domesticados, funcio-narizados, neutralizados co PER, cos fondos senreserva,cos fondos reservados,cos fondos de reptís,sanguijuelas e abutres carroñeiros, cos fondos do

París, sempre nos queda París...

12~

bartering e merchandising, do vending, mobbing epackaging, cos fondos traxinados/ ca cuota leiteira,ca cuota cárnica e pataqueira, ca cuota verduleira,ca cuota viñateira e liñeira, ca cuota gandeira,made-reira e pesqueira,ca cuota intelectual, artística e cul-tureteira, con todo tipo de cuotas funcionariais echanchulleiras/ Quen dira que a auga, o tequila, oron e o viño,o wisky e a vodka,que o aceite e o oru-xo, que o liño es as flores, que a carne, que o leitena desmesura da súa brancura,que a mismísima luz,levan un lume fatuo e cruel de berros grises,de lodopurulento, de cores descoridos, de sangue morta eviciada/ ¿Que dirá por onde retumba e morre a auga/por onde se apaga a luz/ por onde estalla o tempo?/¿Como é posíbel,en nome da ciencia,da cultura libe-radora, da patria, da natureza, da razón, da superti-ción, da salvacións, chegar a tanto torpor, a tantohorror,perpetrar tanta dor, sembrar tanto odio e ren-cor, tanta mentira e terror?.

Corre negro, corre/ xoga negro, xoga/ Corre-te-lapor ti mesmo/ Juega-te-la por ti mesmo/ Negro,blan-co,mulato, roxo,azul,amarillo,do color que queiras/podes correrte ou non correrte...de turno,de color/podes pensar, falar,escribir,cantar,danzar,pintar,pro-vocar, contar, gañar, figurar..., sempre que sexas ser-

vil, que te deixes levar, controlar, trincar... Nonpiques, carallo. Pero, amiguiño, de ti depende e deí-xate de excusas, de deudas históricas e demais xus-tificacións.

Novo paso, nova estaciónParís sempre, nos queda París... De novo en fran-cés da Veiga:“Petite fiction des temps dur/ Nourri-ture de l´homme que sauve l´ordure/ Les rhéteurs-recteurs bricolent de débris banals/ imposés hautdans ce pauvre carnaval”. Pequena ficción de tem-pos ferruxentos/ alimento do home que salva abasoira/ que salva o noxento/ Os retóricos-rectoresque mandan, os que aspiran a controlar o cotarro/chapotean entre refugallos banais, promovendo acastración mental/ encaramados en tronos,púlpitos,estrados, tribunas, tribunais, chair e sillóns de doma-dos, acomplexados, pretenciosos e ostentóreos car-navais de mascaras mortas, de disfraces sen vida/levando en bastantes casos ao seu povo á barbariee a catástrofe.

A segunda estación, o segundo paso ten lugar noque queda do Barrio Latino de París, no Café “AuxDeux Magots” e no restaurante La Coupole, ondeLorca, Severo Sarduy, Barthes, Foucault, Lapassade e

El sol se pone por el genalife / y tu me arañabas / el sol se pone por la Alhambra /y tu me dabas coup de langages en las orelliñas...

13~

outras boas pezas tómanse uns cafeciños e pinchosmorunos antes de sair de cacería e se lanzaren fre-neticamente ás noites barbaras ao ritmo “Ne me qui-tes pas” de Jacques Brel ou “Putón respetuoso” deBrassens, interpretados nunha descarga salseira deMachito, Cachao, Cortijo e o seu Gran Combo dePuerto Rico,Oscar d´ León,Maelo Miranda,El Cana-rio,Palmieri,Willy Colón,El Conde,Celia Cruz e TitoPuente, coa savia nova de Albita, Gloria Estefan eYuri Buenaventura e sen esquecernos de Cheo Feli-ciano (“Ponte duro bongo,ponte duro”.Un dos him-nos, das romanzas orxiáticas, das bacanais do Burgodas Nacións) e Azuquita (“Pónmela dura”, que toca-ba nas cavas tropicais do Barrio Latino parisino).Poralí se atopan: Beckett, Ionesco, Cioran, Bataille (“ábúsqueda do divino na maldición e no misterio deEros”),Picasso (empalmado como sempre e semprecruel por moi artista que fose),Topor cos seus topo-linos xunto o seu camarada Debord o rebelde situa-cionista de “in vino veritas”; René Char (acerdosa-damente cas súas cochonneries:“Odio os vosos deu-ses que non existen, eu adoro os meus porcos quesi existen, carnosos, delicieux”); Buñuel (tan empal-mado hasta o final ao menos como Picasso, peromoita mellor persoa e arreando estopa aos bombos,boum-boums, aos tambores da paixón), Bretón deConxo, Bretón de París e Bretón dos Ferreiros (naVeiga había moitos ferreiros como Suso de Cula, OsManexos, etc., ou os do taller de Galochia: Pepe“Latas”, Xorra,Tiburia, el marido de Visita, etc. Conalgún deles,na súa forxa escoitaba pola radio o Tourde Francia); Dalí en alpargatas, moi repoludo e coaboquiña pintada (“Federico píntate os beizos/ deí-xate de boberías/ maquíllate os morriños e ven abailar o son”, Elíades Ochoa cos seus guajiros e asublime ilusión de volver a escoitar “Dos gardenias”de Isolina Carrillo cantada maxistralmente por Ibra-him Ferrer, despois de actuar en New York –toda amiña solidaridade contra o bárbaro atentado dosterroristas, totalitarios e/ou fundamentalistas aos quehai que combatir sen descanso- con todos os mitosde “Buena Vista Social Club” xuntados por Ry Coo-der e filmados por Win Wenders que denuncia enimaxes a miseria material e sobre todo existencialimposta pola dictadura totalitaria castrista); Lorcacoas cexas postizas e en bata de cretona (vivir earriscarse por xogar activamente o xogo da vida,disfrazarse libertariamente e, se cadra, gozar coneles/elas e recordar. Somos máscaras andantes quevan e veñen tratando de crear e recrear, algúns coamaior honradez e dignidade,os papeis que nos toca-ron en sorte ou en desgracia, que presentamos e

representamos, que buscamos e xogamos “se nosdeixan”-José Alfredo Jiménez Sandoval e tendo moipresente a JuanGa, Dona Lola Beltrán e a VicenteFernández-); Mouna en bicicleta, Lacan máis agarra-do que a unha e co seu abrigo de pel de panteira...E elas, deusas, raiñas, bruxas e diablas: Kiki de Mont-parnasse, Kiki de Aquí, Kiki de Ala e Kiki Machaca-ma Xa (como conta Jesús Pardo “Pardito” de Cela e

de Cunqueiro nos seus dos libros de memorias);Boca de Alcantarilla do Moulin Rouge, Helena Iva-nova Diakonova “Gala”como unha loba cando se tra-taba de devorar os poliños e poliñas,os lechonciñosque a rodeaban e que constantemente se procurabacon Dalí de por medio; Bi-Amadanda Lear, Dianapecadora de Carballo que tiña unha lanchiña e quenon ten nada que ver con a pecadora “princesa dopovo” Lady Di, Françoise Philippe, bruxa bretonaque deixou os seus sortilexios amorosos polo Bur-go das Nacións de Compostela (gran albergue depelegríns da época franquista, convertido en resi-dencia universitaria aberta, festiva, combativa, dio-nisíaca e autoxestionaria despois dunha loita memo-rábel, a do burro, o porco, as pitas e demais biche-ria);Veronique La Parisien chamada por Galin pararevivir o maio 68 francés; Pilar de roces excitantes,braguitas axustadamente provocadoras para marcarraxa debidamente e cú respingón; Esther alegrisi-mamente santiagueira-ourensana, heladeira de bei-

Sevilla a contaminada, Sevilla a do macho cabrío.

14~

zos de lume e noites sen fin (“Arboleda ben planta-da, sempre parece arboleira/ a muller emancipadacon ou sen marido/ sempre será libre, responsábele festeira”;“Depende”, Jarabe de Palo), Rosa “Espritde finesse” con peitos de taichi e cadeiras de judo-ka,Tere “La Jacometti” de boca depravada e curvasde terciopelo,Marta “Martita a filósofa bolerista”conbotas de montar e que finalmente se casou en Flo-rencia con un príncipe; Montse, a bela pesimista,recalcitrante e calada que xogaba a moitas bandas,corazón pechado ¡que peniña¡; Olga “A checa”, rusasubxugante con Catulo de por medio e o seu manan-tial primordial; a silente Ester “Chica Grande dePadrón” en mini estratexicamente entreaberta conmirada desexante e insinuante que non pasou doplatonismo lúbrico (“les machines desirantes” deDeleuze, sardónico e divertido, cos seus sombreirosante o espello e unha entrevistadora televisiva des-pampanante amosaba a pernacola mentres o filóso-fo degranaba o seu diccionario sabrosón); Cristina aamábel e guapa empresaria de hostelería que estáadelgazando (¡que lacra¡ esto da liña e ¡que perigotan grande¡) e me alegra as mañás, Iriana a inquietacubana-venezolana, familiar de Severo Sarduy,primade Oscar d´ León e sobriña de Condolezza Rice,conbemba afro-cubana prometedora (una cousa é a ide-oloxía proclamada e outra moi diferente a prácticareal, é esto temos que aplicalo pero ¡ollo¡ empe-zando por un mesmo: non fagas aos demais o quenon queres que che fagan a ti) e luar de cine;as poli-ñas sonrosadas de peitiños alimonados e,sobre todo,as menos lolitas como Dona Leopoldina e Dona Leo-nardina ¡menudas leopardas¡ ¡vaia par de lolazas¡.Henri Michaux: “Une entre mille autres, continue-llement posibles et toujours prêtes”.

Todos e todas na mesma loita, camiño da VerdadeAbsurda, da Verdade Triste e Dura, da Verdade Festi-va e Sabrosona, da Verdade Tenebrosa, da VerdadeEnroscada,da Verdade Mentirosa (“Que se me caiganlos dientes, si miento”, de novo Benny Moré o can-te do son montuno, do guaguancó), Verdade Inal-canzábel...Bergamin cantáballe así á verdade da boa:“Odio a verdade cando é mentira. A verdade paraselo de “verdá”da boa debe arder e queimarse/quei-marnos”. E engadía León Felipe:“E ser radicalmentedesnudadora meus cuates”. León, exiliado en Méxi-co e namorado de Sara Montiel a de “Veracruz”.

Ao tanto, a uns pasos en Casa Flora, no Café de Flo-re –unha sucursal da Casa de Dona Bernardina Alba-, estaban Arrabal, Lapassade da Universidade trans-gresora París VIII-Vincennes que foi arrancada de

cuallo do Bois de Vincennes en 48 horas,Vallejo,Cer-nuda...Bon,os de sempre,a cuadrilla Arrabal e Paqui-ño Rabanne rabóns rabóns/ tolón tolón/ nabónsnabóns. Paquiño “O do Rabo” estaba como a el llegusta estar: reencarnado no Tutankamon e no ProfetaDaniel, rodeado dos seus contertulios e lanzandounha apocalíptica excomunión das súas:“Maldigo asgrandes top models, a Claudia, Noemi, Cindy e com-pañía, auténticas arpías andantes, tontas, capricho-sas,codiciosas...Maldigo a moda flácida,a moda ano-réxica, a moda de lacón de costela...”

Lorca, deitado ante un pase de modelos no Diwando Tamarit e non o de Jiménez Losantos, ponlle aguinda fucsia, marelo poliña, pardo zorrona, a estasmaldicións rabonianas, rabelesianas na súa “Gacetae gacelas do mercado matutino, vespertino e noite-riego da moda dos shows rooms”, onde di: Quemoda/ que maniquís para o meu castigo/ que levan-tan as saias e sacan os seus para un mercado senprincipios/ Que clavel enaxenado/ que cabezasanestesiadas/ que peitos siliconados/ que corposvendidos, magreados, drogados e torturados/ Nonquero verte posar/ para sofrer os teus caprichos epoñerme a chorar/ Que moda gris ou multicolor dodiñeiro/ meteuche o bisturí/ desangrouche o cora-zón/ e fixo de ti unha moneca articulada/ ¿Qué alfi-letes de cactus envelenados/ asesinan os espellos/ easfixian o noso elan vital?”

Cantemos, pois. Gocemos da moda “ese salto deltigre cara o pasado e/ou futuro para representar,para fruxir do presente”. Da moda como campo dedisfraces, aventuras e paixóns para, se cadra, abrirnovos camiños libres e venturosos, multiplicar asnosas capacidades xugetonas. E non da consumo-patía,da modapatía,da moda como vellas e/ou novasformas, códigos, dispositivos, imaxinarios, aparatosde dominación,exclavización (“fashion victim”,“ima-ge victim”), como campo de suxección (suxeitossuxetados polo sexo e o seso, a bolsa e o bandullo,os hábitos, a pinta, o estilo, a apariencia), para amar-garlle a vida ao personal,deprimilo, torturalo,empu-tecelo, cabrealo, normativizalo, inicializalo, arruina-lo, suxetalo ainda máis; fonte de sufrimento,control,represión, enaxenación, alienación, enfermidade emorte.

Arrabal e a súa cuadrilla prepáranse para marcharende procesión á Sevilla de Curro Romero, á Maes-tranza “Catedral da arte de Cuchares”, a se luciren,verse, gustar e gustarse. Queren ver pasar a Curropola porta do Príncipe (“Rabo y Oreja” que Benny

15~

Moré compuxo despois de ir aMonumental en México).Acto sacra-mental entre o principio de vida,placer e o principio de sacrificio,demorte. “Oda ao Santísimo Sacra-mento do Altar no traxe Alba de Glo-ria”, “Gloria: ouro, coito, incienso,rexóns, sangue e mirra”.“Como unincensario cheo de olores e des-exos/ plantácheste na tarde lumi-nosa e clara/ con a sangue quenteante o animal encendido/ e o sexoprotuberante clavado nos seusollos/ Paixón famenta de lances delume/ mística eterna do inferno car-nal/ que grande desafío para os teusatributos/ o dos teus humores/ odos seus/teus cornos”.

Lorca, en contacto con todos estosperdularios e outros peores, apórtanos os seus ver-sos do “Romance azibeche de pena negra” taméncoñecido como “Muiñeira nadaista pata negra, fadomouro da pata moura”. Que, máis ou menos, di algoasí: “Nada empezou/ nunca houbo nada máis quenunca e nada/ Empero, nada hai sen azar e funda-mento/ con e sen xumento/ con e sen presunto/nada, para nada e nada”. Polo demais, se cadra/ anada con xamón de landra ou bellota está moi sabro-sota (fixémonos, neste senso, nos instalados nadais-tas galegos,españois e de outros países como lle dano xamón ibérico ben instalados nas súas mansiónse piscinas e moitos,a mayoría deles, funcionarios ouaspirantes a selo, a vivir da teta pública desde todotipo de actividades) e, en calquer caso, por conse-guinte, a nivel de, pase o que pase, caiga que caiga(o humor instalado, comprado e domesticado), eudiría... a nada con caviar beluga, con xamón patanegreira e moito máis levadeira. O mestre AmadorSantos Bartolomé, director da banda municipal demúsica de Santiago de Compostela, dirixía o 13 dexuño de 1999 (día en que tiveron lugar as elecciónseuropeas e municipais en España), nun concerto ao

ar libre da Cidade Vella, na Rúa do Villar desembo-cando na praza do Toural, o pasodobre, compostopor el, titulado:“Lacón con grelos”.Anteriormente abanda tocou o pasodobre:“Rosas para os porcos”domestre Del Río, a fantasía “La Dolorosa”,“La boda yel baile de Luis Alonso” e o “Capricho italiano” deTchaikowsky. Máis tarde,Amador Santos Bartoloména Praza de Platerías presentaría para o público deSantiago de Compostela e visitantes a peza “Muiñei-ra das gaivotas”coñecida como “Muiñeira para Novo-neyra” que interpretou a banda de música que diri-xe, e que creou o médico, catedrático, poeta, artistae gaiteiro José Luis Mari Solera “Licho” en homena-xe ao grande poeta do Caurel “Uxío Novoneyra”,despois da súa morte e que espallou polo mundo a“Coordinadora pro gran poeta do Caurel Uxío Novo-neyra:Novoneyra forever & ever”.Licho,portavoz dedita Coordinadora, estivo presente na praza frente acatedral cando a banda interpretou a súa “Muiñeirapara Novoneyra”.

A verdade do ser, que e un ser para a morte, para anada (“Unha nada fumos, somos, seremos/ florecen-

Clinton e Hillary embelesados por “Granaá”.

16~

do,rosas de nada,de naide”),está na liberdade,no ris-co, no desplegue do desexo. Desexo desexante paraseguir desexando/ para seguir loitando/ para seguirxogando/ Desexo sempre de verdade. Sabendo queesta, a verdade como a felicidade (canción maravi-llosa do brasileiro António Carlos Jobim como “Insen-satez” ,“Vivo sonhando”,“Por causa de voçê”,“Des-afinado”,“Dindi”... que interpretou como ela o fixoElla Fitzgerald, e tamén Astrud Gilberto xunto a StanGetz),non se alcanzan todas en nunca.“Mentira/ Ver-dade/ Dareicha/ Non ma darás/ Non se chega nuncao fondo do mar...”. Pero sabendo, tamén, que nonbatirse por elas, sen chanchullos nen compoñendas,conduce á corrupción, á claudicación, ao papanatis-mo, á mediocridade, ao lamento, ao sometimento, áperdición vital.“Non queremos un mundo no que agarantía de non morrer de fame se compense coa his-teria posesiva e obsesiva de obxectos materiais e/ou

cultureteiros, coa garantía de morrer de aburrimen-to, de matar televisivamente o tempo” (texto feito apartir dunha pintada de Maio 68 e tendo presente aInternacional situacionista de Debord e a Interna-cional pasteleira “Crema e Castigo”de Copacabana).

Nada val nada, pero se cadra, hai que facer como setodo valese todo... Avanzamos shakespeare-celania-namente en sombras cara o abismo,nun mundo cheode furor e de ruido, de dor e de horror, de vellos enovos mamporreiros,caciques, traficantes (incluidosos dos mercados da salvación, os dos mercados dacultura, da distinción, da música, da arte, etc.), ricos-cultos e nomenklaturistas, que non significa nada eque, se cadra, entra mellor con nata montada, a quelle poñen múltiples e diversos estafadores de todotipo de utopías e ucronías, mercaderes varios de ilu-sións e salvacións. Desgraciadamente hai moitos

Al sol y a la luna granaina. ¡Mi Madriña! ¡Cuánta enjundiaña!, ¡Que cachiñas!

locais, comarcais, provinciais, diputacionais, autonó-micos,estatais,etc.Galiza,que non se queda atrás nes-to,está a punto de alcanzar a porcentaxe dun premiopoético,literario...por habitante.Asturias,síguelle moide perto, ou, se cabe, xa a superou...

En fin, cada un de nós ten dentro de si a posibilida-de de mentir, enganar, de dar gato por lebre... E a dedicir, buscar, traballar pola verdade. Debemos, polotanto, optar sabendo co traballo individual entendi-do e buscado como actividade libre, esencial e per-manente (superar uns desafíos para dar paso aoutros) para realizarse personal e socialmente, -oesforzo por añadir algo positivo para os demais epara un mesmo, por mellorar as cousas individual esocialmente-, e non como forma de quietismo, con-formismo, corporativismo, funcionarismo, mandari-nismo, vedetismo, alienación, carga, tortura, tor-mento,encadeamento,explotación,sometemento (oque hai que denunciar,ao que hai que combatir sem-pre e en todo lugar), é básico para a búsqueda, paraa loita pola verdade, pola emancipación.

Cuarta estación, cuarto paso (saltámonos outrospasos por razóns de espacio)

Sevilla. Sevilla a florida, Sevilla a sombría, Sevilla acontaminada, Sevilla a do macho cabrío. Pere Gim-ferrer, en plan académico coplero antisevillí:“É bai-xo ser servo dun/ non poñades as garras aquí/ soninsumiso deste governo/ quincallería sevillí/ gover-no de ropavejeros”.

Todas as batallas perdidas resúmense en dúas pala-bras:“Demasiado tarde”. Boa parte das batallas pér-dense por ceder en claudicar no campo dos prin-cipios, dos medios ademais dos fines; por deixarfacer, deixar pasar, deixar mentir, deixarse avasallar,deixarse comprar, levar e traer; por non arriscar omáis mínimo...

A cuarta estación é no Café de Chinitas, despois datertulia ultraista do Café Alameda. Un paso por bule-rías co grande cantaor El Cabrero de negro, ca súabarba negra e o seu sombreiro negro e cordobés,xunto a La Niña de los Peines de negro e cas súasgafas negras de blueswoman (Dolores Jiménez Alcán-tara de la Puebla de Cazalla-Sevilla, naceu en 1909 emorreu en xuño de 1999, coas gafas, as “botas pos-tas”.Deulle un ataque cerebral mentres cantaba a súaúltima soleá para un grupo de amigos dunha peña fla-menca de Huelva. Como cantaba “Los campaniñe-

17~

papanadas, abundan os papanatas, aburren os caco-parlantes, atufan os merdafalantes, multiplícanse osintelectuais,profesionais,escribidores e artistas mam-porreiros “voces e plumas dos seus amos”, máisempresa ca propia empresa.

¿Por que a poesía, a literatura, a arte, a filosofía, aciencia, a técnica... terían que se opoñer á búsque-da da nada e do todo, do infinitamente grande e doinfinitamente pequeno, da verdade, da utilidade, dariqueza individual e social, da felicidade, do que nosmaravilla, do que contribue a pensar o non pensa-do, amar o non amado, vivir o non vivido?. E ti pre-gúntasmo, cabrón de merda, que vendiches a túapalabra,a túa dignidade,a túa vida.E ti pregúntasmo,egoísta, ególatra, traidor, manipulador, revanchista,amargado,vendido,arribista, logreiro,resentido,envi-dioso,vanidoso,chulo,soberbio do carallo,cos coña-zos que largas, cas mentiras que colocas, cas puta-das, mariconadas, cabronadas que ves facendo.

¡Ollo ao dato¡, queridiños, coas poesías, as narra-cións, as ciencias, as técnicas, as artes, as ideoloxías,as filosofías,as culturas,as educacións,as salvacións,as elucubracións... proclamadas, que é necesariopoñer sempre en relación coas prácticas reais e osespacios posicionias dos poetas, literatos, artistas,intelectuais, científicos, profesores, filósofos, técni-cos, profesionais, críticos... proclamadores: a provado algodón.

Aunque o mesmo Faulkner diga que un bon poeta,escribidor... poder ser un mal bicho, desalmado, senprincipios, moi mala persoa, un trepa, un oportu-nista..., convén sempre sabelo. Ser boa persoa, ale-gre, irónica, rigurosa, xenerosa, comprometida caverdade, a xusticia e a liberdade, esforzarse nelo, éunha das principais grandezas (“Nengunha grande-za neste mundo val o que a amizade dun bon amigocon principios”) e obxectivos que é menester bus-car nesta xungla social, neste mundo cruel...

Non obstante,hai quen di que para ser escribidor,artis-ta... hai que ser moi malo e ter sufrido moito, almor-zar todas as mañás media ducia de sapos. Hai, tamén,quen di (e algúns creeno) que para escribir ben, facerarte... hai que se colocar con todo tipo de productos.Neste sentido, España, polo numero de “colocados”con alcol e todo tipo de tomas,tería que ocupar os pri-meiros lugares do mundo.Claro que,ben mirado,Espa-ña e unha das nacións do mundo que concede máispremios poéticos, literarios, culturais... Hai premios

18~

ros”!, un dos seus grandes éxitos; con que duende,forza,presencia e empaque!) o seu vello e mellor fla-menco (non hai que olvidar neste senso aos “Márti-res del compás”), mentres a Tía Anica “La Piriñaca”,framenquísima e con un montón de anos,outra “mon-trua” de musha embergadura lánzase, coa súa grasiaque era mu grande, mu grande, polo pau da farruca,e Beni de Cádiz “O Grande Beni” facía palmas.

El Cabrero pastorea as cabras e os poemarios de Lor-ca:“El macho cabrío encabronado”,“Poemas jondosde mu mala leshe”,“Suites,blasfemias y canciones”.Ecanta así o Cabrero por soleás,seguidillas e tanguillosco sombreiro ben plantao:“O sangue que eu mamei/non o contaminou nadie/ o sangue que eu mamei/veu directamente a min/ desde o peito da miña mai/e por eso son así”;“Se a verdade é o que ofende/ nonme importa que se espanten/ os paxarracos, oscabrón que non a quere ver/ os traidores que a ven-den/ que a manipulan, que non a entenden”.

“Na lúa negra/ dos navalleiros/ cantan as espuelas./Cabaliño negro/ ¿onde levas ti, o teu xinete morto?/Na lúa negra ¡un berro¡/ É o corno longo do queixi-do/ Cabaliño frío/ ¡que perfume de flor de cuchillo”.

O xinete de bronce monta os cabalos salvaxes deSpinoza, Pushkin, Lorca, Vallejo, Cernuda-Carnuda,Guerra da Cal, Dieste, Blanco Amor, Lois Pereiro,Novoneyra,Carlos Oroza...Ao escoitar os seus berrosde verdade e liberdade, cantados polo Cabrero, LaNiña de los Peines, La Niña de la Puebla, bailadospola Piriñaca, Silvie Gullem e acompañados por ospalmeiros de Lola Flores e O Pescadilla, encabrítan-se,corren maxestuosamente polo tempo,cara o infi-nito e, por uns instantes, fannos sentir o ceo.

Quinta estación, quinto pasoBuenos Aires. Mi Buenos Aires queridos,cuando yoos vuelva a ver, a sentir arrabaleramente, a ouvir laqueja de un bandoneón...Argentina fúndese no fan-go da corrupción política, económica, intelectual,cultural e social; na corrupción e perversión dosvendedores, no poder e na oposición, de salvaciónschave en mao.

“Nas miñas horas de febre e orxía/ farto xa de pra-cer e loucura/ en ti penso, cidade, patria miña/ paracalmar a miña amargura/ saborear tanta melancolía/Noites porteñas baixo o teu manto/ risas, amores epranto/ E á saída do bulín/ ao deixar o cafetín/ aodespedir a milonga/ choran as nenas polo deus Pan/

por iso que no gostan/ sempre solloza unha pena/Até nunca, Malena”.

Galiza profunda, festeira/ Galiza negra, verbeneira/Galiza violenta, fogueteira/ Galiza carnal, palleira/Galiza rabona, arrabaleira/ Galiza feiticeira, tanguei-ra/ Galiza pequena e sometida,plañideira/ Galiza devellos e novos caciques, mentireira, chanchulleira/Galiza virtual, gaiteira...

Doña Elisa Cancelo de Amio, boa amiga que morreuno 2000, viuva guajira do Pino, labradora moi pobree sufrida nunha agricultura galega brutal e moi dura,explotadora e atrasada, coa casa e o petate sempreen marcha, que aprendeu a ler moi maior, con 78anos de presencia enjuta e moitos fillos desparra-mados polo mundo (como outros moitos galegoscomo ela); Dona Elisa, xubilada con 56.000 pesetasda Agraria, cuidou o cebou até o final o seu porcocon verdadeira paixón e esmero para a festa familiar,festa local, festa carnal, do cirio leitas, do cirio pas-cual...“Marica dos Merimée,a dos suizos, se vas á fei-ra non merques porco rabelo/ mércamo con un bonrabo para mostralo no cortello”.A súa neta, ca quevivía como muitas netas fillas de emigrantes que sequedaron ca súas aboas, e que estivo inxustamenteen paro moito tempo, lle gustaba moito escoitar aLeo Ferré, María Callas e Rachmaninov.

A quinta estación é na Arxentina, en Buenos Aires,por onde andivo Lorca, no Bar-restaurante do gale-go Pepe Fechorías, na zona da Boca, a onde acudíaa bohemia arrabaleira, artística e teatreira, a se zam-par bons churrascos pampeiros, despois de escoitarno “Colón”, aos inolvidábeis tangueiros RobertoGoyeneche “El Polaco” e Aníbal Troilo “Pichuco” ,entre outros.

Os versos lorquianos son do “Romance do porco flo-rido, do porco festivo”, tamén coñecido como“Romance do rabo, da untuosa carnalidade”. Recor-demos que Lorca fálanos da Suntuosa Leonarda, car-ne pontifical e traxe blanco.Oscilando ven o teu cú,desparramado na súa apoteose , apoteósico na suredondez/ axamonado na súa oronda desnudez.Deu-sas o Deuses Pan, Ceres, Venus, Safo, Hermes, Afro-dita, Dionisos... na retórica de carne, en épica demarmore.

Pola súa parte, María Zambrano aludía á UntuosaSensualidad e Rene Char sentenciaba:“O esencial dacarne vese constantemente ameazado polo ruido-

19~

samente insignificante”. Se cadra, oefímero fru-fru ao que se referíaErnesto Junger que reivindicou aostitáns (recordemos tamén a orques-tra galega “Los Titanes” interpretandoos boleros: “Tu mi delirio” de CesarPortillo de la Luz y “Humo y espuma”de Rolando S. Rabi).

Os versos do Romance do porco flo-rido, do porco festivo, do rabo e dauntuosa carnalidade plantexan adialéctica dos desexos entre o podermaterial,carnal, lechal e o poder espi-ritual, verbal, nerval, virtual:“¿Que é o verbo?, o ver-bo e a gramática xenerativa da carne (Chomsky) dorabo do cerdo. E ¿que é a carne? É o rabo con ner-vio, o rabo ludens, o rabo hipermegamediático, orabo ciberpunk, o rabo icónico, o rabo simbólico, orabo imaxinario, e dicir, o rabo freudiano-lacanianodos nús borromeos que se move entre o real, o sim-bólico e o imaxinario. Empero, vale máis ser unhome insatisfeito que un porco satisfeito, que unconexo/a feliz. Sen o desexo, desexo sempre de ver-dade, non hai nada pero a súa satisfacción, se cadra,racha ca norma e ca pana (Estopa, despois do daraxa), cuestiona a orde macro e micro rabal e/ouconexifera (o paso ou converxencia entre o falona-bocentrismo e o coñoconexacentrismo), pon enperigo as nosas convencións e canóns. Empero, alíonde esta o perigo xurde tamén o que libera, máis,queridiños, ternuriñas, alí onde se di que está o quelibera poden xurdir e veñen xurdindo ao longo dahistoria catastróficas e terríbeis perdicións.

A linguaxe fala,a carne fala,o rabo fala,o rabo engor-da e o do touro, antes das vacas tolas a fuer de car-nívoras,máis.Outros din que todo o que se di do tou-ro, incluido o do rabo, é unha mentira, un estereoti-po interesado,un rol falso e agotador:o de Don Juan,o touro bravo, o home erectus, machomán, o latin

lover con un rabo descomunal e poderosísimo noque radica a súa razón de ser e estar no mundo,sem-pre erecto e disposto a cubrir todo o que se lle poñapor diante, alcanzar as maiores prestacións e mar-calas na canana.

O porco evoca, convoca, trastoca, sofoca, o porcoprovoca...colesterol.Empero,o que é paixón no cor-po é tamén,e necesariamente,paixón na alma. ¿Teráa alma colesterol,padecerá de anquilosamento,sufri-rá de arteroesclerose?.

Sobre a túa carne había rosas e espiñas (Dona Isa-bel Pantoja, a mellor posta en escea da bata de colaracialmente toreiro-copleira, desvelando e descons-truindo o xogo dialéctico liberal-hegeliano-marxianodas espiñas e das rosas, das formas arcaicas e com-plexas da paixón liberadora, da paixón emancipa-dora,da paixón enaxenadora,da paixón dominante.“Madriña/ por fora, xardín de rosas/ por dentro, cár-cel de espiñas”), penas e alegrías, froitos imperece-deros, desexos perennes, frustracións infinitas, peri-gos definitivos...

Como estamos na Arxentina con Lorca degustandouns chorizos criollos...,agora,co milongueiro de Bor-ges (do que se celebrou o seu centenario en 1999 e

Sevilla. Sevilla a florida,Sevilla a sombría.

20~

que definiu a Lorca como “andaluz profesional”),antes de rematar,quero cantar (acompañando a MaríaBethania na fermosísima bossa nova “Último desejo”),se vostedes mo permiten;quero defender a boa poe-sía, a boa pintura, a boa casqueria, a boa carnicería.Cantar no homenaxe a Lorca, Granell, Reinaldo Are-nas (¡Abaixo a dictadura totalitaria castrista e todasas dictaduras,as demagoxias populistas nacionalistase non nacionalistas e os fundamentalismos!, sen dei-xar de lado a crítica permanente as democraciascorruptas, amañadas, tecnoburocrático-nomenklatu-ristas), ao burro Zenon de Kotapos, ao porco JuanJacobo Paradox, as insignes galiñaceas que bullicio-samente irrumpiron no Paraninfo alborotando o gali-ñeiro universitario compostelano, a tutti cuanti cita-dos e por citar, incluido Tutto Pavarotti e Pucho Boe-do o neto de Puccini, que nos animan/complican avida, axudándonos a levala, reflexionala, correla, adesvelala, a descubrila, creala... Quero cantarlles conestas palabras máis ou menos borgianas e lorquia-nas:“Para fuxir dos amores tristes, insulsos, trampo-sos, desleais e insoportábeis/ para fuxir da realidadetantas veces insufríbel e inaguantábel/ para fuxir dostempos dos embaucadores/ dos aburre as vacas e asovellas/ dos arribistas, oportunistas, trepas e menti-rosos/ se cadra, queridiños, chega con metela mao/metela ben.../ poñela sobre uns bos versos, sobreboas historias/ emocionarse ca música/ contemplara gran pintura, saborear a boa carne, as boas verdu-ras os bons cogumelos, o peixe e o viño, as obrasimperecedeiras/ e soñar, vagar e gozar despertos”.Vagamos sós, na noite cósmica perdidos nos buratosnegros do tempo, a onde van a parar todos os des-perdicios. Soedade dura/ soedade insegura/ soedadegozosa/ soedade frondosa/ soedade segura plagadade dudas, de amarguras, de conxeturas.

Sexta estación, sexto pasoPortugal, África, Brasil, Santiago de Compos-tela: Café Ideal Bar Azul, Café a Brasileira, CaféAntonio’s.A sexta estación, o sexto paso, e remato definitiva-mente, lévanos de novo ao principio, despois defacer unha fuxida oceánica comunitaria-universalis-ta, lévanos ao Bar Azul, onde José Luis Mari Solera“Licho” aportoume este poema seu que leo, refagoco seu permiso, que me parece xenial, de aires lor-quianos-borgianos-agustinianos-jupiterinos (de SanAgustín García Calvo “Júpiter Enoxado”): “Perdidono laberinto dos soños/ vinme prisioneiro do tem-po/ saín da ensoñación e funme ao ar/ para que melevara o vento”.

Finalmente, derradeiramente (¿soa ben eh?), o ar, osventos lorquianos sonnos propicios e lévannos,nun-ha penúltima fuxida e da mao de Pessoa ao Café ABrasileira de Portugal,Brasil,África...Pero antes face-mos unha paradinha no restaurante Antonio’s quefundou e animou en 1967 en Rio de Janeiro na Ave-nida Bartolemeu Mitre moi perto da Praia Leblón, ogalego de Santa Comba Manuel Rieiro Romar. OAntonio’s de Rieiro foi un centro estratéxico da “inte-lligentzia” política, intelectual, cultural, mediática,musical e artística de Rio de Janeiro e por dondepasaron grandes persoeiros do todo o mundo comoNeruda, Nureyev, Mick Jagger e Marianne Faithfull,etc. Este lugar de vida e encontro estaba presididopor un cadro feito aos seus clientes: Sérgio Porto,Vinicius de Morães, Maysa, Lúcio Rangel, ReginaRosemburgo, Gilson Amado, Juscelino Kubitschek,Djanira, Leila Diniz (“musa de Ipanema e do Bulevardo Leblón”), Di Cavalcanti, Irineu García, Cyro Mon-teiro e José Carlos de Oliveira”. Por alí pasaron, ade-mais dos citados,grandes personalidades brasileiras:Jorge Sarney, António Carlos Jobim, Jorge Amado,Niemeyer, Chico Buarque, Nelida Piñón... Que sefixeron amigos de Manolo Rielo “Antonio’s” e llededicaron escritos, pinturas, caricaturas. Rielo quetraballaba no ministerio de xusticia e no Museo deArte Contemporáneo, foi nomeado “Cidadão de Riode Janeiro”. No Antonio’s compuxeron grandes can-cións os pais da bossa nova e amigos de Rielo:Vini-cius, Jobim, Buarque e Toquinho, que eran “gente dacasa”.Recordemos que Vinicius de Morães e AntónioCarlos Jobim compuxeron “The Girl of Ipanema”-”Garota de Ipanema” que cantou Astrud Gilberto eda que fixeron unha interpretación histórica en duoSinatra e Jobim.O “Antonio’s”antes de ter este nometiña o de “Strangers in the night”, o grande éxitomundial de Sinatra nos 60.

Dentro da música andiveron polo Antonio’s: JoãoAraujo,Sérgio Cabral,Erlon Chaves, José Otávio Cas-tro Nunes, Dori e Nana Caymmi, Haroldo Costa, EdúLobo, André Midani, Miele, Nelsinho Motta, BademPowell, Sérgio Port, Lúcio Rangel, Solano Ribeiro,etc. Para acabar ben recordemos bossanovas como:“Abre alas”de Ivans Lins,“Canto de Ossanha”de Vini-cius de Morães e Banden Powell cantada por esteúltimo,“Wave” de Jobim e Vinicius de Morães canta-da por Rossinha de Valença e Flavio Faria,“Bahiana-da” do seu autor Jose Barrense-Días, etc. Sobre o“Antonio’s” , Mário de Almeida publicou o libro:“Antonio’s: caleidoscópio de um bar, Ed. Record,Rio de Janeiro 1992.

21~

Estación terminus, a modo de resumo final de todasas estacións que tiveron lugar até o de agora,en bocade Zirano de Chandrexa de Queixa: “Mentres unsarriba ou que se creen arriba e dintinguidos, vellose novos ricos-cultos, señoritos, caciques, mediócra-tas, nomenklaturistas e traficantes varios, cos seuscantares,cantautores e cantaores, intelectuais,exper-tos, poetas, escribidores, mamporreiros, tecnoburó-cratas,sindicatos,corporacións e sociedades de auto-res, gozan arbitraria e inxustamente do bico da glo-ria/ outros abaixo sen historia,teñen que facer frente á miseriamaterial e-ou existencial, con-formarse coas migallas, versecondenados á escoria”.

O peor é que moitos, na oscuri-dade da caverna, no reiño domedo (Spinoza: “Un ten no seupoder ao outro cando lle lograimpor o seu medo”), da envexa(o éxito dun é o fracaso do veci-ño, do outro), da claudicación edas sombras, son felices coassúas sombras, cos seus opreso-res,cos seus compradores e abu-sadores.Retozan nas lameiras docubil, no envilecemento danegrura, do lóbrego, e vendida asúa dignidade,renunciando a loi-tar por faceren a súa propia his-toria, láianse, sométense, con-fórmanse... e hainos que soñan,aspiran a seren como os seusseñoritos, como os seus vellose/ou novos amos,domadores/dominados/ feu-dais/servos/ pelotilleiros/domi-nadores.

A verdade, ás veces, é tan amar-ga, tan dura e tan difícil, que osque aman ou defenden outracousa distinta a ela, queren queo obxecto amado ou defendidosexa o verdadeiro.

Acabemos, se cadra, en positivo, volvendo ao prin-cipio, ao título, sentido e fin de este traballo: a poe-sía popular, vital, rixosa e combativa. Para o cal,facemos unha descarga poético-galega-salseira-española-brasileira, cantando a coro como nos

vellos tempos, no restaurante Asesino, ou diante dafachada de San Martín Pinario. Cantando: “Eu seique vou te amar” do inmenso en sempre presenteVinicius de Morães, o autor do “Soneto do amortotal” que lles recomendo que escoiten recitadopor el e que tamén se titula:“Samba em prelúdio”que compuxo con Baden Powell. Antes, e paraquentarse, poderíamos atacar a samba brasileira-gaiteira “Portela.O mundo de Pixinguinha”que bor-da Grês.

No coro están: osartistas polifacáticosKukas e Licho cassúas gaitas en clavesgaiteiras, a de Kukasde Kukas e a de Lichode Ricardo Portela eMallou; o PrincipeGalin,o poetas Novo-neyra, Oroza e Maxi-mino Castiñeiras, otanguerio BernardoParís, os funcionariosuniver s i tar ios ecopleiros de arribapara os de abaixo oDuo Cupletista-Filo-sófico Popular Agus-tín e Isabel (AgustínGarcía Calvo e IsabelEscudero) e os ami-gos e achegadoscomúns.

Eu sei que vou te amar

Por toda minha vida eu vou-te amar

Em cada despedida eu vou-te amar

Desesperadamente, eu sei que vou-te amar

E cada verso meu será

Para te dizer que eu sei que vou-te amar

Por toda minha vida

Eu sei que vou chorar

A cada ausência tua eu vou chorar

Mas cada volta tua há de apagar

O que esta ausência tua me causou

Eu sei que vou sofrer

A eterna desventura de viver

A espera de viver ao lado teu

Por toda minha vida

(De tudo, ao meu amor serei atento

Antes, e com tal zelo, e sempre, e tanto

Que mesmo em face do maior encanto

Dele se encante mais meu pensamento

Quero vive-lo em cada vao momento

E em seu louvor hei de espalhar meu canto

E rir meu riso e derramar meu pranto

Ao seu pesar ou seu contentamento

E assim, quando mais tarde me procure

Quem sabe a morte, angústia de quem vive

Que sabe a solidão, fim de quem ama

Eu possa me dizer do amor que tive:

Que não seja inmortal, posto que é chama

Mas que seja infinito enquanto dure)

Eu sei que vou sofrer...

Eu sei que voute amar

XAVIER BARREIRO LUCES

Santiago

Técnico Superior de Restauración de

Santiago de Compostela. Colabora-

dor gastronómico nas revistas

Aunios, Raigame e A Taboada. Web-

master da páxina gastronómica gale-

ga gastromania.fiestras.com.

Interesado pola etnografía culinaria

centrouse na gastronomía galega

anterior ó s. XX. Reflexo das súas

conclusións é a temática dos artigos

publicados, que abranguen dende a

cociña celta á cociña medieval en

Galicia, ós mil anos de gastronomía

no Xacobeo, ó vocabulario de coci-

ña galega, sen esquecerse das recei-

tas.