monzon - eitb2012/03/08 · monzon abiloa zale monzon, habil-hoa zalu. zalu: arin erosle haigü...

EITBk prestatu bertsioa

MONZON

LEHEN PEREDIKUA LEHEN PEREDIKUA

1 1Agur bat beroa dügü Agur bat beroa dugukantatzez nahi hedatü kantatzez nahi hedatu;Honat jin zideen oroer honat jin zareten orori jin: etorrihistoria bat kontatü. historia bat kontatu.

2 2Monzonen bizitzea da Monzonen bizitzea daegünko gei berezia egungo gai berezia.Trajeria honekilan Trageria honekin trageria: pastoralikertüz haren bizia. ikertuz haren bizia.

3 3Hau sortürik zen Bergaran Hau sorturik zen Bergaran. sortu: jaioIkasi züen gazterik Ikasi zuen gazterikTolosa ondoan eüskara Tolosa ondoan euskaraarbasoen xendetarik. arbasoen xendetarik. xenda: bide

4 4Haütatü züan Maria Hautatu zuen Mariaemazte zoin berezia emazte. Zein berezia!Ekintzetan, nekezietan Ekintzetan, nekezietan,lagüntza paregabea. laguntza paregabea.

5 5Bere eüskaldün ideiak Bere euskaldun ideiakgoizik zütüan asmatü goizik zituen asmatu,Eta politika mailan eta politika-mailanbere bidea haütatü. bere bidea hautatu.

6 6Eüskal Herriko bozketan Euskal Herriko bozketan bozka: hauteskundehaütatürik ordezkari hautaturik ordezkari,Izentatürik izan zen izendaturik izan zenbarne ministro güdari. Barne ministro gudari.

7 7Gerla galdü bezain sarri Gerla galdu bezain sarri sarri: lasterHürrün ihes egin züan urrun ihes egin zuen.Ameriketan zen hasi Ameriketan zen hasiantzerki idazlanetan. antzerki-idazlanetan.

8 8Geroztik iparraldean Geroztik Iparraldean,Donibane Lohizunen Donibane Lohizunen.Et(a) Eüskal Herri barnean Eta Euskal Herri barneangoraki obra hedatzen. goraki obra hedatzen.

9 9Anai Artea Alkartea Anai Artea elkarteasortürik ihesliarren sorturik iheslarien, iheslarien: iheslarien aldeBere zonbait lagünekin bere zenbait lagunekindüe hanitx salbatüren. dute anitz salbatuko.

1


10 10Prentsaurreko eta mitin Prentsaurreko eta mitineginen dü hanitxetan eginen du anitzetan.Gose oporra, presoa Gose-oporra, presoa gose-opor: gose-grebadirate ondoramenetan. dira ondoramenetan. ondoramen: ondorio

11 11Abertzale handietan Abertzale handietanDate haren historia dateke haren historia, dateke: izanen da, izango daIzan beita egiazko izan baita egiazkoeüskaldün zerbütxaria. euskaldun zerbitzaria.

12 12Orai gitean goxoki Orain gaitezen goxoki,so-egile maitagarriak so-egile maitagarriak,Pastoral baten izadian pastoral baten izadian izadi: mundusar lasaiki oro lotüak. sar lasaiki, oro lotuak.

2


SATANAK SU EMAILE SATANAK SU EMAILE

Jalgi antzerki barrenetik Lazkarro eta Lozabi satanak.

Lazkarro Lazkarro13 13Nontik horra hiz Lozabi Nondik horra haiz, Lozabi, horra izan: etorrinahasbide ezaririk nahasbide ezarririk?Hegoaldeko bidetik Hegoaldeko bidetikala Xibero aldetik. ala Xibero aldetik?

Lozabi Lozabi14 14Zure menpean nükezü Zure menpean nukezu nukezu: izango nauzugüdarier bühürtzeko gudariei bihurtzeko, bihurtu: aurre eginPoesiaz, antzerkiaz poesiaz, antzerkiazbehar bada trüfatzeko. behar bada trufatzeko. trufa egin: burla egin

Lazkarro Lazkarro15 15Behar diagü nabarki Behar diagu nabarkiizan süpizle gidari izan su-pizle gidari,Tilet zonbait haütatürik tilet zenbait hautaturik, tilet: zirikada, ziztadatraputzak gure bazkari. traputzak gure bazkari. traputz: esamesa

Lozabi Lozabi16 16Gizon pardeildünentako Gizon fardelendako fardel: ganorabako, inozobadit dantza egiteko badut dantza egiteko. aztal: orpoAltxa detzagün aztalak Altxa ditzagun aztalak peku: gaiztakeriaPekü sordei ezarteko. peku sordei ezartzeko. sordei: txar

3


LEHEN JELKALDIA LEHEN JELKALDIA

Baserrira joaten da Monzon bere euskararen trebatzera.

Isidro Isidro17 17Zeren gü heben ützirik Zeren gu hemen utzirik zeren: zergatikjoaiten hiz baserriala joaten haiz baserrira?Entelegatzen ez diat Entelegatzen ez diat, entelegatu: ulertuaitak et(a) amak bezala. aitak eta amak bezala.

Monzon Monzon18 18Ago bakean Bergaran Hago bakean Bergaran;Etxekoak lagünt goxoki etxekoak lagun goxoki.Nik behar diat emeki Nik behar diat emekieüskara hezi osoki. euskara hezi osoki.

Aita Aita19 19Arren hola denaz gainen Arren, hola denaz gainen, arren: berazAbiloa bihotz arin; habil-hoa, bihotz arin. habil-hoa: habil + hoaGü botzik gütükek beti Gu pozik gaitukek beti gaitukek: izanen gaitukharremanetan hirekin. harremanetan hirekin.

Ama Ama20 20Urkizun ene semea Urkizun ene semeabadük arren adiskide baduk, arren, adiskide. arren: berazEüskaldünak dira oro Euskaldunak dira oro.egin etzak hire kide. Egin itzak hire kide.

Lizardi Lizardi21 21Ni ere han bizi nüzü Ni ere han bizi naizhaütatürik ber bidea hautaturik ber bidea.Agian ene lagüna Agian ene laguna sarri: lastersari dükek ber fedea. sarri dukek ber fedea. dukek: izango duk

22 22Errepüblika horra da Errepublika horra da. horra izan: etorrinon da eüskaldün gogoa Non da euskaldun gogoa?Behar da egün hedatü Behar da egun hedatuheben abertzalegoa. hemen abertzalegoa.

4


KANTA I KANTA IBai euskarari Bai euskarari

a1 a1Eta bai!, eta bai! Eta bai!, eta bai!Nik euskarari bai (e)ta bai. Nik euskarari bai eta bai.

a2 a2Uso zuria, uso gorria Uso zuria, uso gorria,Dantzan nabil suaren gain... dantzan nabil suaren gain.Uso gorria, uso zuria, Uso gorria, uso zuria,Herriak euskarari bai! Herriak euskarari bai!Neure kabia daukat garretan Neure habia daukat garretan;Neure umeak, neure zain! neure umeak, neure zain!Nago odoletan garretan Nago odoletan, garretan,Txinparta gainetan. txinparta gainetan.Neure umeak, neure zain... Neure umeak, neure zain.

a3 a3Uso zuria aurkitu dute Uso zuria aurkitu duteHotzak dardaraz erd(i)hila... hotzak dardaraz erdi hila.Uso gorria garretan dator Uso gorria garretan datorEuskal Herriaren bila... Euskal Herriaren bila.Uso zuria lehengoa duzu, Uso zuria lehengoa duzu;Uso gorria geroa... uso gorria, geroa.Euskal Herritik uso bakar bat Euskal Herritik uso bakar batEguzki aldera doa... eguzki aldera doa.

a4 a4Sanjuan loreek usaina dute, San Joan loreek usaina dute,Eta herriek arima... eta herriek, arima.Euskal Herria euskara barik Euskal Herria euskara barik,Irin gabeko ogia! irin gabeko ogia!Euskal Herria euskara gabe, Euskal Herria euskara gabe,Hegal gabeko usoa! hegal gabeko usoa!Uso gaztea airatu hadi Uso gaztea, airatu hadi,Eta eguzkiraino hoa! eta eguzkiraino hoa!

a5 a5Eta bai!, eta bai! Eta bai!, eta bai!Nik euskarari bai (e)ta bai! Nik euskarari bai eta bai!Eta bai! Eta bai! Eta bai! Eta bai!Guk Euskarari beti bai!!! Guk Euskarari beti bai!!!

5


BIGARREN JELKALDIA BIGARREN JELKALDIA

Aberriaren aldeko mitina.

Maria Josefa Maria Josefa23 23JEL Alderdian sartürik JEL alderdian sarturik,Eüskadiko buru batzar Euskadiko Buru Batzar.Eta laster depütatü Eta laster diputatu.badüzü indar non ezar. Baduzu indar non ezar.

24 24Emazte güzientako Emazte guziendakobalükezü egiteko bazenuke egiteko.Eta prefosta ere bai Eta prefosta ere bai prefosta: zalantza gabeEüskaldünen laüdatzeko. euskaldunen laudatzeko.

Monzon Monzon25 25So egizü üngürüan So egizu inguruanHerriaren zerbütxüan Herriaren zerbitzuan.Bagira hanitx bidean Bagira anitz bideanabertzaletarzünean. abertzaletasunean.

26 26Bena bestalde zuretzat Baina bestalde zuretzatene bihotza zitazüt ene bihotza zaitAldikal süaz beztitü aldikal suaz beztitu. aldikal: aldiro, aldi bakoitzekoegün aitortzen dereizüt. Egun aitortzen dizut. beztitu: jantzi

Maria Josefa Maria Josefa27 27Beti plazer handia dit Beti plazer handia dutnik ere zure ondoan nik ere zure ondoan.Zü ezagütüz geroztik Zu ezagutuz geroztikamodioa düt gogoan amodioa dut gogoan.

Andoni Andoni28 28Zoinen eijer amodioa Zeinen eijer amodioa eijer: eder, polithitzik gabe begietan hitzik gabe begietan!Plazer düt züen ikustez Plazer dut zuen ikustez,gaineala ber bideetan gainera, ber bideetan.

Ajuriaguerra Ajuriaguerra29 29Algarrekilan xedeak Elkarrekin xedeakhola dira egingarri hola dira egingarri.Emaztea gizonaren Emaztea gizonaren gizonaren: gizonarentzatzonbat ordüz altxagarri. zenbat orduz altxagarri.

30 30Bena bizi dük jentea Baina bizi duk jendeatenore lazgarrietan tenore lazgarrietan.Behar diagü plantatü Behar diagu plantatu,irabazi bai bozketan. irabazi bai bozketan. bozketa: hauteskunde

6


HIRUGARREN JELKALDIA HIRUGARREN JELKALDIA

Monzonen ezteiak, Maria Josefa Ganuzarekin.

Auzapeza Auzapeza31 31Egün gira plazerekin Egun gara plazerekinbi bihotzen jüntatzera bi bihotzen juntatzera.Heltü oro algarrekin Heldu oro elkarrekin,hau beita biltzar ederra. hau baita biltzar ederra.

Apeza Apeza32 32Maria Josefa Ganuza, hartü nahi düzüa esposetako, Telesforo Monzon hortxe dena?

Maria Josefa Ganuza, hartu nahi duzua esposetako Telesforo Monzon hortxe dena?

nahi duzua: nahi al duzuespos-etako: senar-tzat

Maria Josefa Maria Josefa33 33Bai Bai

Apeza Apeza34 34Eta zük Telesforo Monzon, hartü nahi düzüa esposatako Maria Josefa Ganuza heben dügüna?

Eta zuk, Telesforo Monzon, hartu nahi duzua esposatako Maria Josefa Ganuza hemen duguna?

esposa-tako: emazte-tzat

Monzon Monzon35 35Bai Bai

Apezak Apezak36 36Jinkoak eman deizüe Jainkoak eman dizueamodioa, fedea amodioa, fedea.Ez desegin deüserengatik Ez desegin deusengatikgure legea eliza gure legea, Eliza.

Aingeruak Aingeruak37 37Egün zidee ezkontürik Egun zarete ezkondurikJinkoaren aitzinean Jainkoaren aitzinean.Hor lagün eta lankide Hor lagun eta lankideborrokarien bidean. borrokalarien bidean.

38 38Bizia lüze dateke Bizia luze dateke; dateke: izanen dabeharko norabidetü beharko norabidetu.Ertza eder ikusteko Ertza eder ikustekoalgarri beti fidatü. elkarri beti fidatu.

7


KANTA II KANTA IIAmodioaren hatsa Amodioaren hatsa

b1 b1Igaraiten denean, bi jenten artean Igaraten denean bi jenderen artean jende: pertsonaEz da behar bühürtü, holako denean ez zaio behar bihurtu holako denean. igaran: igaroAspaldian gogoan, edo ühülgüan Aspaldian gogoan edo uhulguan, bihurtu: aurre eginHeltzen zaikü oroer, bihotzen barnean. heltzen zaigu orori bihotzaren barnean. uhulgu: burrunba

b2 b2Amodioan oreka, hauskor artetarik Amodioan oreka hauskor arteetarik,Hartzen dü zonbaitetan, molde orotarik hartzen du zenbaitetan molde orotarik.Ordüan egon azkar, ez ützi arterik Orduan egon azkar, ez utzi arterik, azkar: sendoHola beita egiten, bizi bat ederrik . hola baita egiten bizi bat ederrik.

b3 b3Amodio goxoa, zoiñen miresgarri Amodio goxoa, zeinen miresgarri,Batean solasbide, bestean pizgarri batean solasbide, bestean pizgarri.Aize gorri bai xuri, beti sendigarri Haize gorri bai zuri, beti sentigarri,Ausarki dü etxeki, esposer lokarri. ausarki die atxiki esposei lokarri.

Errepika Errepikab4 b4Amodioaren hatsa, heltzen da isilik Amodioaren hatsa heltzen da isilik.Haren hegalaren pean, ez üken axolik Haren hegalaren pean ez ukan axolik.Mendre ala pare gabe, ez da haütatürik Mendre ala paregabe, ez da hautaturik. mendre: kaskar, ziztrinAlta zahar edo gazte, denak aldatürik. Alta, zahar edo gazte, denak aldaturik. alta: hala ere

8


LAUGARREN JELKALDIA LAUGARREN JELKALDIA

Monzon, Madrileko Parlamentuan diputatu, beste gazte zenbaitekin.

Monzon Monzon39 39Eüskal Herriak goraki Euskal Herriak gorakierakutsi dü bozketan erakutsi du bozketan:Autonomia dü nahi autonomia du nahi,geroa hartüz esküetan. geroa hartuz eskuetan.

Don Justo Don Justo40 40Badakiagü oroek Badakiagu orokProbintzia güzietan probintzia guzietanGei düzüela berriz jarri gai duzuela berriz jarri jarri gai duzue:hori nahaskerietan. hori nahaskerietan. jartzekoak zarete

Agirre Agirre41 41Hegoaldeko indarra Hegoaldeko indarraeraiki behar dügüla eraiki behar dugula;Popülüaren galtoa populuaren galdea galde: eskariez düt ahazten seküla. ez dut ahazten sekula.

Don Astolarri Don Astolarri42 42Eüskaldüna lanjerosa Euskalduna, lanjerosa; lanjeros: arriskutsuemaiten dü arrenküra ematen du arrangura. arrangura: kezkaBeti danik gure traba Betidanik gure traba,hedatzen beitü gezürra. hedatzen baitu gezurra.

Irujo Irujo43 43Zer den egün züen lotsa Zer den egun zuen lotsa lotsa: belduraskitan ikusi dügü askitan ikusi dugu.Eta züer üztartzeko Eta zuei uztartzekoez girate aski bürüngürü. ez gara aski buringuru. buringuru: burugabe

Don Kasko Don Kasko44 44Erresumaren honetan Erresumaren onetanhar dezagün Nafarroa har dezagun Nafarroa.Eta ikusiren dügü Eta ikusiko dugueüskaldün ahoberoa. euskaldun ahoberoa.

Badoaz diputatuak.

9


BOSGARREN JELKALDIA BOSGARREN JELKALDIA

Militarrak altxatu direla, euskal gobernu bat eraikitzen du Agirrek. Armen erostera igortzen du Monzon, gerla hullan baita.

hullan: hurbil

Agirre Agirre45 45Eüskadiko Lehendakari Euskadiko lehendakariBozken bidez haütatürik bozken bidez hautaturik,Orai behar düt altxatü orain behar dut altxatugobernü bat bertan txütik. gobernu bat bertan zutik. bertan: berehala

46 46Gerla zibila beitügü Gerla zibila baitugu,behar diagü armatü behar diagu armatu.Monzon abiloa zale Monzon, habil-hoa zalu. zalu: arinerosle haigü haütatü. Erosle haigu hautatu.

Monzon Monzon47 47Banoazü orai bertan Banoa orain bertan.Europa düt kurritüko Europa dut korrituko. korritu: zeharkatuErtzaintza bat airatürik Ertzaintza bat airaturik,heben züen zerbütxüko. hemen zuen zerbitzuko.

Leizaola Leizaola48 48Frankistak dira hüllantzen Frankistak dira hullantzen. hullantu: hurbildubehar dügü Gipuzkoa Behar dugu GipuzkoaIfernütik begiratü infernutik begiratu,zaintüz eüskaldün gogoa. zainduz euskaldun gogoa.

Irujo Irujo49 49Bizkaiko gazteria Bizkaiko gazteriaDate bihar güdaria dateke bihar gudaria. dateke: izanen da, izango daAltxa dezagün armada Altxa dezagun armada,segitzez Lehendakaria. segitzez lehendakaria.

10


SEIGARREN JELKALDIA SEIGARREN JELKALDIA

Eibarreko guduka 1936ko irailean. Armak heltzen itsasotik.

Monzon Monzon50 50Itsasotik heltzen zaikü Itsasotik heltzen zaiguLezo de Urreztieta Lezo de UrreztietaNik erosi armekilan nik erosi armekin.har detzagün esküetan. Har ditzagun eskuetan.

Agirre Agirre51 51Lehen beno lehen dütügü Lehen baino lehen dituguhorik oro karreiatü horiek oro garraiatu.Eibarren ekürüarazi Eibarren ekurarazi, ekurarazi: geldiaraziotso beltzak kanporatü. otso beltzak kanporatu.

Pikaza Pikaza52 52Ni aldiz Ertzaintzarekin Ni, aldiz, Ertzaintzarekinbanoazü Bilborano banoa Bilboraino.Konpainia bat hartzen düt Konpainia bat hartzen dutgüdarien lagüntzeko. gudarien laguntzeko.

Beldarrain Beldarrain53 53Orai lürreko armada Orain lurreko armadaontsa dügü antolatü ontsa dugu antolatu. ontsa: ongiGoratü behar düt Lezo Goratu behar dut Lezo,harek beitü baldintzatü. hark baitu baldintzatu.

Rezola Rezola54 54Aski badit bülegoan Aski badut bulegoaneginik lan itzalpean eginik lan itzalpean.Italiano, aleman Italiar, aleman,ezar ditzagün kanpoan. ezar ditzagun kanpoan.

Leizaola Leizaola55 55Lürrean eta zelüan Lurrean eta zeruanfaxistarren alkargoa faxisten elkargoaBehar dügü beheratü behar dugu beheratu,eta garaitü otsoa. eta garaitu otsoa.

Jalki turken aldedik: Mola bere soldaduekin, Schmidt eta Wandel alemanak, eta italiar zenbait.

Mola Mola56 56Egün heziren zütüegü Egun heziko zaituztegu;ontsa lagüntürik gira ontsa lagundurik gara,Suntsitürik beitateke suntsiturik baitateke dateke: izanen daeüskaldünen aberria. euskaldunen aberria.

Schmidt Schmidt57 57Gure hegazkin arinak Gure hegazkin arinakdira zure zerbütxüko dira zure zerbitzuko.Bonba tornü bat barnean Bonba-tornu bat barneanaisa dügü hedatüko. aise dugu hedatuko.

11


Guduka. Schmidt eta Wandel hilik. Euskaldunak garaile. Frankistek ihes, turken aldetik.

Irujo Irujo58 58Etsaia gibel hasi dük Etsaia gibel hasi duk, gibel: atze(ra)agian beita düdatü agian baita dudatu.Beste güdükarik badate Beste gudukarik badateke guduka: gudu, batailabehar dükeagü prestatü. behar dikeagu prestatu. dikeagu: izanen diagu

Monzon Monzon59 59Popülüa ari zaikü Populua ari zaigupresoneren porrokatzen presoneren borrokatzen. presoneren: presoen aldeEkürüarazi behar diat Ekurarazi behar diat, ekurarazi: geldiaraziez beitüe gogozkatzen. ez baitute gogozkatzen. gogozkatu: gogoeta egin

Agirre Agirre60 60Ehüneta lauetan hogei Ehun eta lauretan hogei lauretan hogei: laurogeihilik ezin ekürüarazian hilik ezin ekurarazian. ekurarazi: geldiaraziEgin ditzegün ordari Egin ditzagun ordari ordari: ordainehortzetak agerian. ehortzetak agerian. ehortzeta: hileta

12


KANTA III KANTA IIIItxaropena Itxaropena

c1 c1Itxaropena eder, haurraren begian Itxaropena eder haurraren begian,Egoiten balinbada, haren bizitzean egoten baldin bada haren bizitzean.Zure itxura argi, gaühaldi beltzean Zure itxura argi, gaualdi beltzean.Ezaxol zirateke, beti bihotzean. Ezaxol zarateke beti bihotzean. zarateke: izanen zara

c2 c2Esperantxaren garra, batean desbardina Esperantzaren garra, batean desberdina.Goiz edo berant zira, bai dolore mina Goiz edo berant zara, bai, dolore mina.Esküak apaltürik, gogoan jakina Eskuak apaldurik, gogoan jakina, jakina: dakigunaBena zer egin behar, goatzan aitzina. baina zer egin behar? Goazen aitzina.

c3 c3Gizon ala emazte, ber itxaropena Gizon ala emazte, ber itxaropena.Amets baten izarra, hori da ororena Amets baten izarra, hori da ororena.Zü zira ederrena, gaü eta egüna Zu zara ederrena, gau eta eguna,Bakoitxari eskentzez, gogoan dügüna. bakoitzari eskaintzez gogoan duguna.

Errepika Errepikac4 c4Itxaropena beti, behar da ospatü Itxaropena beti behar da ospatu.Zühainaren erroak, barnatik lantatü Zuhainaren erroak barnetik landatu. zuhain: zuhaitzEüskaldün izateko, zütügü haütatü Euskaldun izateko zaitugu hautatu.Gogoa zurekilan, gira abiatü. Gogoa zurekin, gara abiatu.

13


ZAZPIGARREN JELKALDIA ZAZPIGARREN JELKALDIA

Euskadiko buruzagiak eta gudariak gerlaren norabideaz elestan.

elesta: hizketa

Agirre Agirre61 61Ixterbegia orotarik Izterbegia orotarik izterbegi: etsaiorai heltzen ari zaikü orain heltzen ari zaigu.Ihesbiderik ez dügü Ihesbiderik ez dugu.behar dügüa etsitü. Behar dugua etsi? behar dugua: behar al dugu

Monzon Monzon62 62Eibar, Durango, Elgetan Eibar, Durango, Elgetangure hilen omenetan gure hilen omenetanEz dezagün ützi ere ez dezagun utzi ereBilbo haien esküetan. Bilbo haien eskuetan.

Leizaola Leizaola63 63Egün Bilboko karrika Egun Bilboko karrika karrika: kaleetxeki behar dügüla atxiki behar dugula;Hori da ene xedea hori da ene xedea.haien menpean seküla. Haien menpean, sekula ez.

64 64Heben diren presonerak Hemen diren presonerak presoner: presolagüntüko dütüagü lagunduko ditiaguLekü segür batetara leku segur batera.ez da behar mendekatü. Ez da behar mendekatu.

Jalgi Mola eta Mancini bere soldaduekin. Guduka.

Ajuriagerra Ajuriagerra65 65Bilbo galdü bezain sarri Bilbo galdu bezain sarri sarri: lasterAgitü niz ordezkari agitu naiz ordezkari. agitu: gertatuEnetako da kargüa Enetako da karguaizateko tratülari. izateko tratulari.

66 66Armak pausatzen dütügü Armak pausatzen ditugusegürtatüz larderia segurtatuz larderia. larderia: gogorkeriaNahi dizügü halere Nahi dugu, halere,presoneren ohorea. presoneren ohorea.

Mancini Mancini67 67Gerla galdürik düzüe Gerla galdurik duzue.Baldintza xüxenak dira Baldintza zuzenak dira.Hartzen düt erabakia Hartzen dut erabakiaeta hortan ba(ra)tzen gira. eta horretan baratzen gara. baratu: geratu

14


KANTA IV KANTA IVZuri Euskal Herria Zuri Euskal Herria

d1 d1Nork ikusi dü, goiz azkorrian, leinürü paregabetan

Nork ikusi du goiz azkorrian, leinuru paregabeetan?

azkorri: egunsenti

Nork ezarri dü, besten menpean , betikoz dolü batetan

Nork ezarri du besteen menpean betikoz dolu batean?

leinuru: distira

Bere legeak eta foruak, galdürik gaü zabaletan

Bere legeak eta foruak galdurik gau zabaletan,

Eüskal Herria, bere jentea, egün pena handietan.

Euskal Herria, bere jendea, egun pena handietan.

d2 d2Gure bihotzez eta begiez, zütügü beti miratü

Gure bihotzez eta begiez zaitugu beti miratu.

miratu: miretsi

Paregabeko izar berezi, kantüz ere izentatü

Paregabeko izar berezi kantuz ere izendatu.

Bena etsaiak egün zanpatü, dolürik gabe zapatü

Baina etsaiak egun zanpatu, dolurik gabe zapatu.

zapatu: zanpatu

Ikusi gabe, argiñabarra, behar düzü akabatü.

Ikusi gabe arginabarra, behar duzu akabatu.

Errepika Errepikad3 d3Hebenko lürraldea, beitzen lotsagarri Hemengo lurraldea baitzen lotsagarri lotsagarri: beldurgarriJoan behartü zaikü, ützirik lokarri joan behartu zaigu, utzirik lokarri.Bena egonen gira betikoz güdari. Baina egonen gara betikoz gudari,Zuri Eüskal Herria, lotürik egarri. zuri —Euskal Herria— loturik, egarri.

15


ZORTZIGARREN JELKALDIA ZORTZIGARREN JELKALDIA

Euskal Herritik joan behar du Monzonek, bere emaztearekin.

Maria Josefa Maria Josefa68 68Lehen beno lehen dügü Lehen baino lehen dugubehar orai abiatü behar orain abiatu,Franco-ren esküpeetan Francoren eskupeetanez beita behar baratü. ez baita behar baratu. baratu: gelditu, egon

69 69Donibane Lohizüne Donibane Lohizunebehar dizügü haütatü behar dugu hautatu.Ezagützen dit etxe bat Ezagutzen dut etxe bat,behar beitügü gordatü. behar baitugu gorde.

Monzon Monzon70 70Ez girateke gorderik Ez garateke gorderik garateke: izanen garaFrantzian beit(a) alemana Frantzian baita alemana.Egün güziez ondoan Egun guziez ondoangoatzan Ameriketara. goazen Ameriketara.

Maria Josefa Maria Josefa71 71Marseillatik abiatüren Marseillatik abiatukogira itsasuntziarekin gara itsasontziarekin.Mexicon egonen gira Mexikon egonen garabeste lagün zonbaitekin. beste lagun zenbaitekin.

16


BEDERATZIGARREN JELKALDIA BEDERATZIGARREN JELKALDIA

Monzon bere emaztearekin horra da Ameriketatik 1946an gerla Europan urrendu bezain sarri. Donibane Lohizunen egonen dira. Harremanetan sartzen da Begiraleak taldearekin.

horra izan: etorriurrendu: amaitusarri: laster

Monzon Monzon72 72Züen agurtzera nüzü Zuen agurtzera nauzuegün horra plazerekin egun horra plazerekin, horra izan: etorriJakinik antzerkietan jakinik antzerkietanahal badela zer egin. ahal badela zer egin.

Larzabal Larzabal73 73Guretako ohorea Guretako ohorea,zure heben ükeitea zure hemen ukaitea.Aisa dizügü eginen Aise dugu eginen aise: errazzerbait ikusgei haütüa. zerbait ikusgai hautua. hautu: eder, ez edonolakoa

Gaxuxa Gaxuxa74 74Entzün dit Ameriketan Entzun dut Ameriketanere idatzi düzüla ere idatzi duzulaAntzerki bat edo biga antzerki bat edo biga. biga: biegia hori hon deizüla? Egia hori? On deizula!

Dominika Dominika75 75Nik badakit besten ganik Nik badakit besteenganikegin düzüla kantore egin duzula kantore. kantore: kantaEman ezagüzü otoi Eman iezaguzu, otoi,Gaur entzüteko fabore. gaur entzuteko fabore.

Maider Maider76 76Audela ments badizügü Gainera ments badugu ments: eskasia, faltagure taldean arizale gure taldean arizale. arizale: antzezleAisa emanen deiküzü Aise emanen diguzu ditxo: zirikadaDritxoa oroer zalhe. ditxoa orori zalu. zalu: arin, laster

Maria Josefa Maria Josefa77 77Nik uste dit Telesforo Nik uste dut Telesforo"lau kantari eta txori bat" "Lau kantari eta txori bat"Horiekilan emaiteko horiekin ematekoizan ahal lizate bat. izan ahal litzatekeela bat.

Monzon Monzon78 78Ikusten dit ez düdala Ikusten dut ez dudalaorai mintzatü beharrik orain mintzatu beharrik.Ordüan dütüt gogo honez Orduan ditut gogo onezzüekilan hartüko kargüak. zuekin hartuko karguak.

17


HAMARGARREN JELKALDIA HAMARGARREN JELKALDIA

Jalgi artzainak 1946ko uztailean bortuko bazkaleku batean.

bortu: mendi

Battitta Battitta79 79Eüskal Herriko mendia Euskal Herriko mendiabedatsean zoin berdea bedatsean zein berdea! bedatse: udaberriGogoan aldiz artzainak Gogoan, aldiz, artzainakbere aberri maitea. bere aberri maitea.

Antoni Antoni80 80Hortxe diaigü gure lürra Hortxe diagu gure lurra:alde batetik faxisma alde batetik faxismoa,Bestetik lagüntzalea bestetik laguntzailea.horren esküetan arma. Horren eskuetan arma.

Mattin Mattin81 81Iratzar hadi lagüna Iratzar hadi, laguna.Heltü dük libertatea Heldu duk libertatea,Frantzian bai Espainian Frantzian bai Espainianorai beitügü bakea. orain baitugu bakea.

Johane Johane82 82Goatzan arren kantatzera Goazen, arren, kantatzera arren: beraz, badaAhüzkiko ütürriala Ahuzkiko iturrira,Antsiaren ohiltzeko antsiaren ohiltzeko ohildu: egotzi, botaahal bezain berehala. ahal bezain berehala.

18


KANTA V KANTA VBortuetan artzaina Bortuetan artzaina

e1 e1Bortüetan artzaina, bedatsean ageri Bortuetan artzaina bedatsean ageri. bortu: mendiArdi saldoarekin, han dü bizigarri Ardi-saldoarekin han du bizigarri. bedatse: udaberriLagün zonbaitekilan, hartürik lokarri Lagun zenbaitekin harturik lokarri saldo: taldeEüskal Herri orotan beita maitagarri. Euskal Herri orotan baita maitagarri.

e2 e2Botzik egoiten bada, bortüan berbera Pozik egoten bada bortuan berbera. goibehera: aldapaEzagützen ere dü, hanko goi behera Ezagutzen ere du hango goibehera. aro: eguraldiHaro gaitza denean, ardien biltzera Aro gaitza denean, ardien biltzera. ments: faltaEta ments badelarik, baxen ikertzera. Eta ments badelarik, baxen ikertzera. baxa: amildegi

e3 e3Beti danik badaki, zer den batarzüna Betidanik badaki zer den batasuna.Ardane, Nabolegi, ber alkartarzüna Ardane, Nabolegi, ber elkartasuna.Lürralde güzietan, ber anaitarzüna Lurralde guzietan, ber anaitasuna.Artzaina bortüetan, zer handitarzüna. Artzaina bortuetan, zer handitasuna. bortu: mendi

Errepika Errepikae4 e4Bortüetan artzaina, behar da aipatü Bortuetan artzaina behar da aipatu.Herria maite beitü, harek dü moldatü Herria maite baitu, hark du moldatu.Arbasoen indarra, ere ohoratü Arbasoen indarra ere ohoratu.Süharki gure lürra, betiko laüdatü. Suharki gure lurra betiko laudatu.

19


HAMAIKAGARREN JELKALDIA HAMAIKAGARREN JELKALDIA

Eusko Gudarostea desarmatu behar du Leizaolak.

gudaroste: armada

Leizaola Leizaola83 83Berri txarra behar deizüet Berri txarra behar dizuetzorigaitzez jakinarazi zorigaitzez jakinarazi:Desarmatü behar dela desarmatu behar delaarmada hel bezain sarri. armada hel bezain sarri. sarri: laster

Ordoki Ordoki84 84Frantzian gerla eginik Frantzian gerla eginik,güdüka bat irabazirik guduka bat irabazirik, guduka: gudu, batailaOrdai deüsere ez dizügü ordari deusere ez dugu ordari: ordainükenen horien eskütik? ukanen horien eskutik?

Leizaola Leizaola85 85Ikustaterik ez düe Ikustaterik ez dute ikustate: esker onaFrantzian eta mündüan Frantzian eta munduan.Amerikak ützi gütü Amerikak utzi gaitu,jarriz Francoren aldean. jarriz Francoren aldean.

Ordoki Ordoki86 86Eüskal Herriko mendian Euskal Herriko mendianprestik dira batailuak prestik dira batailoiak.Zer erran behar deiegü Zer erran behar diegu,horik orotan hedatüak? horiek orotan hedatuak?

Leizaola Leizaola87 87Bürüaz beste egite Buruaz beste egitelükek Francori lotzea lukek Francori lotzea.Lagüngoa gabetarik Lagungo gabetarik lagungo: laguntzaezinezko dük leizea. ezinezko duk leizea. gabetarik: gabe

88 88Deitü behar dütük oro Deitu behar dituk oroGobernüaren izenean Gobernuaren izenean.Ez dük best (e) elkibiderik Ez duk beste ilkibiderik ilkibide: irtenbideegoera ahül hontan. egoera ahul honetan.

20


HAMABIGARREN JELKALDIA HAMABIGARREN JELKALDIA

Gobernutik urruntzen da Monzon, erakustez bere ezadostasuna lehendakariari.

Monzon Monzon89 89Agur Lehendakari jauna Agur, lehendakari jauna,atzoko gazte lagüna atzoko gazte laguna.Egün deiat aipatüko Egun diat aipatukoene gogoan düdana. ene gogoan dudana.

90 90Enetako gobernüa Enetako gobernuagaur dük sütondo xokoan gaur duk sutondo zokoan.Eta eüskaldün jentea Eta euskaldun jendea,etsaiaren üztarrian. etsaiaren uztarrian.

91 91Eüskararen ikaskuntza Euskararen ikaskuntzaeta ondare güzia eta ondare guziaOrai galtzen ari dira orain galtzen ari dira.Zinez ahalkegarria. Zinez ahalkegarria. ahalkegarri: lotsagarri

Agirre Agirre92 92Eüskadiren altxatzeko Euskadiren altxatzekobehar dük entelegatü behar duk entelegatu entelegatu: ulertuEüropan demokrazia Europan demokrazianahi dügüla lantatü. nahi dugula landatu.

93 93Audela Errepüblika Gainera Errepublikaarrajinen dük Espainian arrajinen duk Espainian. arrajin: itzuliEnetako harekilan Enetako harekinegin behar diagü lan. egin behar diagu lan.

Monzon Monzon94 94Enetako ez dük hola Enetako ez duk holabehin ere salbatüko behin ere salbatuko.Horrengatik hürrüntzen nük Horrengatik urruntzen naukEüskadiren bermatzeko. Euskadiren bermatzeko.

21


KANTA VI KANTA VIBatasuna Batasuna

f1 f1Aupa gizona, jaiki mutil! Aupa gizona, jaiki mutil!Atzar emazte (e)ta neskatil! Hatzar emazte eta neskatil! hatzar: itzar hadiBorrokarako dei eginez Borrokarako dei eginezIrrintzi bat dabil! irrintzi bat dabil!Euskal Herria diagu zai, Euskal Herria diagu zain.Presoak eta hilak ere bai! Presoak eta hilak ere bai.Abertzale izan ezkero gaur, Abertzale izanez gero gaur,Gauden denok anai! gauden denok anaia!Borrokari, luza zaidak eskua! Borrokari luza iezaiok eskua.Huna hemen nerea zabalik! Hona hemen nirea zabalik.Euskaldunok banan-banan hiltzea, Euskaldunok banan-banan hiltzea,Otso beltzak ez dik beste nahirik! otso beltzak ez dik beste nahirik!Euskadiren alde Euskadiren aldeloturik bagare, loturik bagara,Goaz borrokara! goazen borrokara,Nagusituko bai gare! nagusituko baikara!Gerokoak geroko utzi! Gerokoak geroko utzi.Gaur Herriak ziok: Gaur Herriak ziok:Nahi diat bizi! «Nahi diat bizi».

f2 f2Otso beltza gauaren gauaz heldu, Otso beltza gauaren gauaz heldu,Artzainak zebiltzala kalakan... artzainak zebiltzala kalakan.Goizean goiz, odolez gorrituak Goizean goiz odolez gorrituakHamaika ardi hilak belarditan... hamaika ardi hilak belardietan.Artzain kalakari, Artzain kalakari,Atsoa diduri, atsoa dirudi.Har makilak eskuan Har makilak eskuanEta lotu etsaiari! eta lotu etsaiari!Anaien aurka ez habila! Anaien aurka ez habil!Otso beltzarentzat atxik makila! Otso beltzarentzat atxiki makila!Agur agur! Ander(e) askatasuna! Agur, agur, andere askatasuna!Agur agur biharko! Euskadi Agur, agur, biharko Euskadi!« Eguzkitan dantzatuko gaituzu » «Eguzkitan dantzatuko gaituzu»,Errana diot maiteñoari! errana diot maiteñoari.Besoak loturik, Besoak loturik,Ez dugu pestarik, ez dugu festarik,Nola dantzatuko Nola dantzatukoBiok belaunikaturik? biok belaunikaturik?Lehenik urratu katea, Lehenik, urratu katea.Gero libro izanen dantza egitea. Gero, libro izanen dantza egitea. libro: libre

22


HAMAHIRUGARREN JELKALDIA HAMAHIRUGARREN JELKALDIA

Agirre lehendakaria hil da Parisen 1960ko martxoaren 22an. Jalgi Maria Josefa eta Telesforo. Kanpotik horra zaie Irala, lehendakariaren idazkari nausia.

Irala Irala95 95Berri gaixtoz horra nüzü Berri gaiztoz horra naiz. horra izan: etorriAgirre zentü ziküzü Agirre zendu zaigu.Lehendakari berria Lehendakari berriaLeizaola dikezügü. Leizaola dukegu. dukegu: izanen dugu

Monzon Monzon96 96Gizona, harritzen naizü Gizona, harritzen naiz.nolaz ote da posible ? Nolaz ote da posible?Eri zenik ez dit entzün, Eri zenik ez dut entzun. eri: gaxorikAzkarra züzün Agirre! Azkarra zen Agirre. azkar: sendo

Irala Irala97 97Arrenkürek higatürik Arrangurek higaturik arrangura: kezkagaizkitü da bihotzetik gaizkitu da bihotzetik, higatu: gastatuEta denbora gütiñiz eta denbora gutiñiz gutiñiz: gutxitxoanBaratü hatsa galdürik. baratu hatsa galdurik. baratu: gelditu, egon

98 98Haren azken nahia da Haren azken nahia da pausatu: (betiereko)Donibanen pausatzea Donibanen pausatzea. atsedena hartuNola ikusten düzüe Nola ikusten duzue ehortzeta: iletaehortzeten plantatzea ? ehortzeten plantatzea? plantatu: prestatu

Maria Josefa Maria Josefa99 99Elizalako bidean Elizarako bideanetxe hau harena date etxe hau harena dateke, dateke: izanen da, izango daEta jentetze güziak eta jendetza guziakheben bisita dezake. hemen bisita dezake.

Monzon Monzon100 100Parropia (e)ta herriko Parrokia eta herrikobürüzagi jaunekilan buruzagi jaunekinBehar dena eginen düt behar dena eginen dutohoreak üken ditzan. ohoreak ukan ditzan.

Irala Irala101 101Zinez eskertzen zütüet Zinez eskertzen zaituztet,adiskide hoberenak adiskide hoberenak.Politikaren gainetik Politikaren gainetikoro hartzen gütü penak. oro hartzen gaitu penak.

23


Jalgi gorpua, monsinore Mathieu Akizeko apezpiku hazpandarra, apezak eta aingeruak.

Mons. Mathieu Mons. Mathieu102 102Egün joan zaikü beraz Egun joan zaigu, beraz,heben borrokatü eta hemen borrokatu etaDeitürik Jinkoak bere deiturik Jainkoak berezelüetako alorreta(ra). zeruetako alorretara.

103 103Eüskal Herriarentako Euskal Herriarendakoeman dü bere bizia eman du bere bizia.Horren gatik ere orai Horrengatik ere orainüken dezala zelüa. ukan dezala zerua.

Aingeruak Aingeruak104 104Ezagütü düzü pena, Ezagutu duzu pena,gerla eta franko neke gerla eta franko neke.Zelüko Jinkoarekin Zeruko Jainkoarekinhar ezazü otoi bake. har ezazu, otoi, bake.

105 105Zure bizia llabür zen Zure bizia llabur zenbena izan da betea baina izan da betea.Bihar ikusiren düzü Bihar ikusiko duzuzure lürra salbatüa. zure lurra salbatua.

Omenaldi bat dantzaz.

24


HAMALAUGARREN JELKALDIA HAMALAUGARREN JELKALDIA

Ikastaldia Garroko jauregian 1960ko abentuan, Jean Hiriart-Urruti apezak deiturik.

Hirriart-Urruti apeza Hirriart-Urruti apeza106 106Egün gurekilan dügü Egun gurekin duguTelesforo Monzon jauna Telesforo Monzon jauna,Antzerkigile, poeta, antzerkigile, poeta,ihardesle ezagüna. ihardesle ezaguna.

Monzon Monzon107 107Antzerkia, poesia Antzerkia, poesiazoinen diren miragarri zeinen diren miragarri,Bizitzea hola beita bizitzea hola baitagabezia harrigarri. gabezia harrigarri.

Henri Henri108 108Zure idazlana dügü Zure idazlana dugubeti danik amiatü betidanik amiratu. amiratu: miretsiIndar emaiten osoki Indar ematen osoki,nahi nüke ohoratü. nahi nuke ohoratu.

Maritxu Maritxu109 109Talentüz beterik zira Talentuz beterik zarakantü ederren hontzeko kantu ederren ontzeko.Gogo honez nüzü beti Gogo onez naiz beti prestik: prestprestik horier behatzeko. prestik horiei behatzeko. behatu: entzun

Joana Joana110 110Badakigü aberria Badakigu aberriadüzüla lehentarzüna duzula lehentasuna.Aipa izagüzü otoi Aipa iezaguzu, otoi,nola egin batarzüna. nola egin batasuna.

Monzon Monzon111 111Aberria, batarzüna Aberria, batasunaHerriaren hontarzüna Herriaren ontasuna.Egün oroz behar üken Egun oroz behar ukangogoan alkartarzüna. gogoan elkartasuna.

Maite Maite112 112Iparraldean behar da Iparraldean behar dagiro berri bat moldatü giro berri bat moldatu.Eüskaldünak aküilatü Euskaldunak akuilatu,jentartea bai aldatü. jendartea, bai, aldatu. jendarte: gizarte

Monzon Monzon113 113Ikusten düt gazteria Ikusten dut gazteriakartsü dela heben ere kartsu dela hemen ere.Plazer düt hola ikustez Plazer dut hola ikustez.geroko date fabore. Geroko dateke fabore. dateke: izanen da

25


HAMABOSTGARREN JELKALDIA HAMABOSTGARREN JELKALDIA

ETAko elibatekin Kordelieren karrikan.

Iñaki Iñaki114 114Agur Telesforo jauna Agur, Telesforo jauna;ikusi düzü güdüka ikusi duzu guduka. guduka: gudu, batailaGük aldiz orai gorderik Guk, aldiz, orain gorderikegiten dügü borroka. egiten dugu borroka.

Andoni Andoni115 115Ezinezko zapatzeaz Ezinezko zapatzeaz zapatu: zanpatugira ahoak tapatürik gara ahoak tapaturik.Orotan da polizia Orotan da poliziaarmaz ere kargatürik. armaz ere kargaturik.

Pantxika Pantxika116 116Ehünka düe zehatü Ehunka dute zehatu, zehatu: jipoituabertzale (e)ta langile abertzale eta langile,Demokraziarik gabe demokraziarik gabediktatüra beita jabe. diktatura baita jabe.

Monzon Monzon117 117Ikusten diat maleruski Ikusten diat maluruski maluruski: zoritxarrezzertan den gure Herria zertan den gure Herria.Askatü behar da bihar Askatu behar da biharhorrez gure aberria. horrez gure aberria.

Xabier Xabier118 118Hanitx lagün badirade Anitz lagun badiradeheben presontegietan hemen presondegietanOinazkatürik gogorki oinazkaturik gogorki, oinazkatu: oinaze emanegartezin gogoetan. egartezin gogoetan. egartezin: higaezin, ahulezin

119 119Bortizkeria dateke Bortizkeria dateke dateke: izanen dabihar gure epaikari bihar gure epaikari. epaikari: epaileLibertatearen alde Libertatearen aldeetsaia dezagün bahi. etsaia dezagun bahi.

26


KANTA VII KANTA VIIItziarren semea Itziarren semea

g1 g1Itziar-en semeak Itziarren semeakEz du laguna salatzen... ez du laguna salatzen.Eta zakurren aurrean, Eta zakurren aurrean,Tinko ta isilik egoiten. tinko eta isilik egoten.

g2 g2Itziar-en semea; hori duk mutila! Itziarren semea, hori duk mutila!Nihor salatu baino nahiago du hila... Nehor salatu baino nahiago du hila.Harro egon litake Maddi neskatila, Harro egon liteke Maddi neskatila,Ezpetxetik jali (e)ta joanen zaio bila! espetxetik jalgita joanen zaio bila! jalgi: irtenMaddi neskatila, hori dun mutila! Maddi neskatila, hori dun mutila!Nihor salatu baino nahiago du hila! Nehor salatu baino nahiago du hila!« Haurra, zer egin haute holan agertzeko? Haurra, zer egin diaute hola agertzeko?Ama, jo egin naute mintza arazteko! —Ama, jo egin naute mintzarazteko.Izenik eman al duk? Esantzak egia! Izenik eman al duk? Esan ezak egia!Ez ama, ez dut eman! Jalgi naiz garbia! —Ez, ama, ez dut eman. Jalgi naiz garbia.Jalgi haiz garbia? Jalgi haiz garbia?Bai ama, egia! » —Bai, ama, egia!(E)ta amak eskaini zion klabelin gorria... Eta amak eskaini zion krabelin gorria.

g3 g3Zazpi gizon nituen joka inguruan... Zazpi gizon nituen joka inguruan.Makilaz hartu naute ostikoz lurrean... Makilaz hartu naute ostikoz lurrean.Baina nik ez dut eman lagunen izenik! Baina nik ez dut eman lagunen izenik,(E)ta hantxen gelditu dira fitsik jakin barik! eta hantxe gelditu dira fitsik jakin barik.Lagunen izenik ez baitut eman nik... Lagunen izenik ez baitut eman nik.(E)ta hantxen gelditu dira fitsik jakin barik! Eta hantxe gelditu dira fitsik jakin barik!

g4 g4Lau aldiz sartu naute urean burua... Lau aldiz sartu didate urean burua.Zangotik euki naute zintzilikatua... Zangotik eduki naute zintzilikatua.Baina nik ez dut eman lagunen izenik! Baina nik ez dut eman lagunen izenik,(E)ta hantxe gelditu dira fitsik jakin barik! eta hantxe gelditu dira fitsik jakin barik.Zangotik zintzilik, ni beti isilik! Zangotik zintzilik, ni beti isilik!(E)ta hantxen gelditu dira fitsik jakin barik! Eta hantxe gelditu dira fitsik jakin barik!

g5 g5Izerdia (e)ta odola burutik behera... Izerdia eta odola burutik behera.Ezpainak urratu (e)ta azazkalak atera... Ezpainak urratu eta azazkalak atera.Baina nik ez dut eman lagunen izenik, Baina nik ez dut eman lagunen izenik,Ta hantxen gelditu dira fitsik jakin barik! eta hantxe gelditu dira fitsik jakin barik.Odolez beterik, ni beti isilik! Odolez beterik, ni beti isilik!(E)ta hantxen gelditu dira fitsik jakin barik! Eta hantxe gelditu dira fitsik jakin barik!

g6 g6Itziar-en semeak Itziarren semeakEz du laguna salatzen... ez du laguna salatzen.Eta zakurren aurrean, Eta zakurren aurrean,Tinko (e)ta isilik egoiten... tinko eta isilik egoten.Ezpetxerat igorri dute, Ezpetxerat igorri dute.Amak ez du ezagutu... Amak ez du ezagutu.(E)a maddik, polliki polliki, Eta Maddik, polliki-polliki,Eman diozka bi musu... eman dizkio bi musu.

27


HAMASEIGARREN JELKALDIA HAMASEIGARREN JELKALDIA

Anai Artea elkartea eraikitzen da 1969. urtean iheslariei heldura egiteko.

heldura: laguntza

Monzon Monzon120 120Bada hanitx borrokari Bada anitz borrokalarihegoaldean bilatürik hegoaldean bilaturik.Behar dügü zerbait egin Behar dugu zerbait egin,balin bada batarzünik. baldin bada batasunik.

121 121Alkarte bat sor dezagün Elkarte bat sor dezaguniheslarien hartzeko iheslarien hartzeko.Lana eta segürantxa Lana eta segurantzahorier heben eskentzeko. horiei hemen eskaintzeko.

Aita Larzabal Aita Larzabal122 122Etxalte bat ikusten düt Etxalde bat ikusten dutDonibane Lohizünen Donibane Lohizunen. hegatz: teilatuHolaz hegatz bat dükegü Holaz hegatz bat dukegu dukegu: izango duguOrai danik behardünen. oraindanik behardunen. behardunen: behardunentzat

Aita Arregi Aita Arregi123 123Ni bezala lagün franko Ni bezala, lagun frankobadira ihes joanik badira ihes joanik.Emanen deiküe orai Emanen digute orainlagüngoa bihotzetik. lagungoa bihotzetik. lagungo: laguntza

Fagoaga Fagoaga124 124Nik ere parte hartzen düt Nik ere parte hartzen dutalkartearen lanetan elkartearen lanetan,Bedeziaren beharra bedeziaren beharra bedezi: mediku, sendagilebeitate zorigaitzetan. baitateke zorigaitzetan. dateke: izango da

28


HAMAZAZPIGARREN JELKALDIA HAMAZAZPIGARREN JELKALDIA

Burgoseko auzia 16 euskaldunendako 1970eko abenduan. Ber denboran Donostiako aleman kontsula ETAk hartzen du.

Etxabe Etxabe125 125Bihar bertan den auziaz Bihar bertan den auziazerran behar da berria erran behar da berria:ETAk hartürik dela ETAk harturik delaDonostiako Beilh kontsüla. Donostiako Beilh kontsula.

126 126Burgoseko adiskideen Burgoseko adiskideenzortea ikusi eta zortea ikusi, etaHaren bizia dateke haren bizia dateke dateke: izango daeüskaldünen bermegoa. euskaldunen bermegoa. bermego: garantia

Aita Larzabal Aita Larzabal127 127Behar dügü arrunt erran Behar diegu arrunt erran arrunt: berehalaelkarrizketa egitez elkarrizketa egitezMündüko berrikarier munduko berrikariei berrikari: berriemailealkartearen hots bidez. elkartearen hots bidez.

Monzon Monzon128 128Banoazü erraitera Banoa erraterahel ditean guregana hel daitezen guregana.Aipa dezegün halaber Aipa diezaiegun, halaber,presoneren izatea. presoneren izatea. presoner: preso

Hirurak badoaz kanpora.

Franco Franco129 129Manzanas eho düzüe Manzanas ero duzue, ero: hil, erailterroristak beitzidie terroristak baitzarete.Holako tzarkeriekin Holako tzarkeriekin tzarkeria: gaiztakeriahiltzea merexi düzüe. hiltzea merezi duzue.

130 130Eüskaldün abertzalegoa Euskaldun abertzalegoaErauzle baizik ez beita erauzle baizik ez baita, erauzle: iraultzaileMündüari behar dügü munduari behar dioguerakutsi eztabada. erakutsi eztabaida.

Auzitegiko presidentea Auzitegiko presidentea131 131Audela Iruñan ere Gainera Iruñean eresartü dira presontegi(a)n sartu dira presondegianEsküak armaz beterik eskuak armaz beterik.zer behar da horier egin? Zer behar zaie horiei egin?

Izko Izko132 132Ez gira gü ehaileak Ez gara gu eraileak. eraile: hiltzailenahi günüan libratü Nahi genuen libratuArantxa gure lagüna Arantxa gure laguna,hau beitzünüen zerratü. han baitzenuten zerratu.

29


Auzitegiko presidentea Auzitegiko presidentea133 133Isilik egon ziteie Isilik egon zaitezte,nahastiar ezinagoak nahastari ezinagoak nahastari: nahasleZer da züen helbürüa Zer da zuen helburua,eüskaldün bürü beroak. euskaldun buruberoak?

Onaindia Onaindia134 134Nahi dügü Eüskadi bat Nahi dugu Euskadi batsozialista eta libro... sozialista eta libro. libro: libre, aske

Auzitegiko presidentea Auzitegiko presidentea135 135Ago isilik ertzoa Hago isilik, ertzoa. ertzo: zoro, eroarmak eraiki armada... Armak eraiki armada.

Onaindia Onaindia136 136Gora Espainiako langileak Gora Espainiako langileak!Gora Euskadi Askatuta... Gora Euskadi Askatuta!

Presonerek kanta.

h1 h1Eusko gudariak gera Eusko gudariak gara,Euskadi askatzeko Euskadi askatzeko.Gerturik daukagu odola Gerturik daukagu odolaBere aldez emateko. bere aldez emateko.Irrintzi bat entzun da Irrintzi bat entzun daMendi tontorrean: mendi tontorrean.Goazen gudari danok Goazen gudari denokIkurriñen atzean! ikurrinen atzean!

Kanpo eramaten dituzte guarda zibilek euskaldun presonerak.

Auzitegiko presidentea Auzitegiko presidentea137 137Bederatzü ehaiteko Bederatzi eraiteko. ero: hil, erailbesteak aldiz presoner Besteak, aldiz, presoner.Azkenekoz hori dükegü Azkenekoz hori dukegu dukegu: izango dugueskentzeko eüskaldüner. eskaintzeko euskaldunei.

Franco Franco138 138Kontsüla libratü düe Kontsula libratu dute.mündüa zaikü mintzatü Mundua zaigu mintzatu.Presoner ditiat üzten Presoner ditiat uzten.hori diat egün finkatü. Hori diat egun finkatu.

30


KANTA VIII KANTA VIIILepoan hartu Lepoan hartu

i1 i1Lepoan hartu (e)ta segi aurrera, Lepoan hartu eta segi aurrera.Lepoan hartu (e)ta segi aurrera. Lepoan hartu eta segi aurrera.

i2 i2Gazte bat lurrean aurkitu dugu Gazte bat lurrean aurkitu dugu,Lore gorriz beterik kolkoa lore gorriz beterik kolkoa.Burdinen artetik ihesi dator Burdinen artetik ihesi datorEuskal gazteriaren oihua. euskal gazteriaren oihua.Mutilak, eskuak elkar gurutza Mutilak, eskuak elkar gurutza,Ekin (e)ta bultza denak batera, ekin eta bultza denak batera.Bidean anaia erortzen bazaik Bidean anaia erortzen bazaik,Lepoan hartu (e)ta segi aurrera! lepoan hartu eta segi aurrera!La-la-ra... La-la-ra...

i3 i3Ez dugu beldurrik, ez dugu lotsarik Ez dugu beldurrik, ez dugu lotsarikNor geran, zer geran aitortzeko. nor garen, zer garen aitortzeko.Ez gaituk lapurrak, ez eta zakurrak Ez gaituk lapurrak, ez eta zakurrak,Kataiaz loturik ibiltzeko katez loturik ibiltzeko.Gizonak bagera jo zagun aurrera, Gizonak bagara, jo dezagun aurreraGure Herriaren jabe egin arte, gure Herriaren jabe egin arte.Askatasunaren hegal azpian Askatasunaren hegal azpianKabia egiten ohituak gare, habia egiten ohituak gara.Ibiltzen aspaldi ikasia dugu Ibiltzen aspaldi ikasia dugu,Otsoak eskutik hartu gabe. otsoak eskutik hartu gabe.La-la-ra... La-la-ra...

i4 i4Arrotzek ezpataz hil nahi banaute Arrotzek ezpataz hil nahi banaute,Izituko gaituztelakoan. izutuko gaituztelakoan,Zutitu (e)ta euskeraz mintzatuko naiz zutitu eta euskeraz mintzatuko naizNere hiltzailearen aurrean. nire hiltzailearen aurrean.Mutilak, ez gero nigarrik egin Mutilak, ez gero negarrik eginErortzen banaiz gau ilunean. erortzen banaiz gau ilunean.Izar berri bat piztutzera noa Izar berri bat piztera noaEuskal Herriko zeru gainean... Euskal Herriko zeru gainean.

31


HAMAZORTZIGARREN JELKALDIA HAMAZORTZIGARREN JELKALDIA

Gose greba Baionako katedralean 1971ko maiatzean. Frantziako Gobernuak kanporatzen ditu iheslariak.

Txillardegi Txillardegi139 139Administrazioak ez dü Administrazioak ez dieiheslarier onartzen iheslariei onartzenLanean heben aritzea lanean hemen aritzea.zer egin behar da horien? Zer egin behar da horien? horien: horien alde

140 140Gaineala gütüe nahi Gainera gaituzte nahikanporatü zerentako kanporatu. Zerendako? zerendako: zergatikUste nüan demokrazia Uste nuen demokraziabazela ororentako. bazela ororendako.

Monzon Monzon141 141Gaüza horien salatzeko Gauza horien salatzekoegin dezagün Baionan egin dezagun BaionanGose opor bat oroek gose-opor bat orok gose-opor: gose-grebakatedralaren erditan. katedralaren erdian.

Mons. Vincent gose-grebalariei mintzatzen zaie.

Mons. Vincent Mons. Vincent142 142Horra nüzü jakitera Horra naiz jakitera horra izan: etorrizerentako katedralean zerendako katedralean zerendako: zergatikZidien egün jüntatü zareten egun juntatu.nork nahi dü zerbait erran? Nork nahi du zerbait erran?

Monzon Monzon143 143Heben gira erraiteko Hemen gara erratekonahi girela bizitü nahi garela bizitu bizitu: bizi izanEüskal Herriko lürretan Euskal Herriko lurretan,beikütüe debekatü. baitigute debekatu.

Mgr Vincent Mgr Vincent144 144Ezarten düzüe segür Ezartzen duzue segurzatikatze baita beste zatikatze; baita beste.Galtegiten dereizüet Galdegiten dizuet: galdegin: eskatuhebentik kanpo zoazte. hemendik kanpo zoazte.

Monzon Monzon145 145Zure maitarzün eleak Zure maitasun-eleakhola balin badirade hola baldin badira,Gure lürretik kanporat gure lurretik kanporatbortxaka joanen girade. bortxaka joanen gara.

Mons. Vincent Mons. Vincent146 146Aski badüt gaüza horiez Aski badut gauza horiez,Audela züen entzütez gainera zuen entzutez.Ikus dezazüen arren Ikus ezazue, arren, arren: berazegoitea hobe denez? egotea hobe denez.

32


Mons. Vincent joaten da. Jalgi prefeta, igorririk frantses hedexuriak.

hedexuri: jendarme

Komandantea Komandantea147 147Legea dezagün sararaz Legea diezaiegun sarrarazbühürtzen diren oroer bihurtzen diren orori, bihurtu: aurre eginBürümakila eskentzez burumakila eskaintzez burumakila: garroteeüskaldün kasko gogorrer. euskaldun kaskagogorrei. kaskagogor: burugogor

Prefeta Prefeta148 148Txillardegi eta Monzon Txillardegi eta MonzonGers departamentüalat Gers departamenduratEraman beharko dira eraman beharko dira,horik beitira nahasleak. horiek baitira nahasleak.

33


HEMERETZIGARREN JELKALDIA HEMERETZIGARREN JELKALDIA

Algortan hiltzen da Mendizabal "Txikia" guduka batean 1973ko apirilaren 19an. Madrilen hiltzen da Carrero Blanco 1973ko abenduaren 20an; ETAk jauzarazten du bonba batez.

Carrero Blanco Carrero Blanco149 149Arrunt eho behar dira Arrunt ero behar dira arrunt: berehalaholako asegarriak holako asegarriak. ero: hil, erailBakearen ükeiteko Bakearen ukaiteko asegarri: nekarazlegoatzan hola Frankisteak. goazen hola frankistak.

150 150Gora Espainia bakuna Gora Espainia bakuna!zeha Eüskadi libroa Zeha Euskadi libroa! zehatu: jipoitu, zigortuZapa dezagün eüskara Zapa dezagun euskara, libro: libre, askeeta eüskaldün gogoa. eta euskaldun gogoa. zapatu: zanpatu

Jalgi ETAko gazte zenbait. Guduka. Bonbaz hiltzen da Carrero Blanco.

Argala Argala151 151Hau zen Francoren lagüna Hau zen Francoren laguna,haren gogozko semea haren gogozko semea.Segi dezagün borroka Segi dezagun borroka,beitükie ahülezia. baitukete ahulezia. dukete: izango dute

152 152Behar dügü popülüa Behar dugu populuagurekilan azkarkiago gurekin azkarkiago. azkarki: sendokiHel gitean bürützera Hel gaitezen burutzeraEüskadiren askatzeko. Euskadiren askatzeko.

153 153Marxismo-Leninismoa Marxismo-leninismoabeharko gure geroa beharko gure geroa,Ez beita esküintiarretarik ez baita eskuindarretarikkanbiatüren giroa. kanbiatuko giroa.

34


KANTA IX KANTA IXTxikia Txikia

j1 j1Txikia zuen guda izena Txikia zuen guda-izena,Bera gizon osoa izan arren bera gizon osoa izan arren.Mendizabal, Sasetaren urrena Mendizabal, Sasetaren hurrena,Biak txiki, bizkor eta lerden biak txiki, bizkor eta lerden.Saseta hil zen gudarien aurrean Saseta hil zen gudarien aurrean.Mendizabal hil zaigu bakarrik Mendizabal hil zaigu bakarrik.Baina biok daukate Herri osoa Baina biok daukate Herri osoaAtzo (e)ta gaur heuren atzetik atzo eta gaur euren atzetik,Euskadirentzat hil dire-ta Euskadirentzat hil dira-etaGorputzak arantzaz beterik. gorputzak arantzaz beterik.Harro hadi Kantauri itxasoa Harro hadi, Kantauri itsasoa,Ta heien betiko loa eta haien betiko loa.Betiko kanta zak, Betiko kanta ezak.Geroari esaiok olatuetan Geroari esaiok olatuetanHerri-izarrak ez direla itzaltzen herri-izarrak ez direla itzaltzen,Gure haurrek biharko ikastoletan gure haurrek biharko ikastoletanHeien izenak abestu ditzaten haien izenak abestu ditzaten,Arantzetan biak hil baitziren. arantzetan biak hil baitziren.

j2 j2Harro hadi Kantauri itxasoa Harro hadi. Kantauri itsasoa,(E)ta heien betiko loa eta haien betiko loa.Betiko kanta zak, Betiko kanta ezak.Geroari esaiok olatuetan Geroari esaiok olatuetanHerri-izarrak ez direla itzaltzen herri-izarrak ez direla itzaltzen,Gure haurrek biharko ikastoletan gure haurrek biharko ikastoletanHeien izenak abestu ditzaten, haien izenak abestu ditzaten,Herriarentzat biak hil baitziren. Herriarentzat biak hil baitziren.

35


HOGEIGARREN JELKALDIA HOGEIGARREN JELKALDIA

Franco hilik, 1975eko azaroaren 20an.

Doña Lehu Doña Lehu154 154Franco hil da maleruski Franco hil da maluruski; maluruski: zoritxarrezhartü behar da segida hartu behar da segida.Eüskaldünen zapatzeko Euskaldunen zapatzeko zapatu: zanpatugorets dezagün armada. gorets dezagun armada.

Doña Gazi Doña Gazi155 155Aldakatü nahi dügü Aldakatu nahi dugu aldakatu: aldatugüdü ideologia gudu-ideologia.Gora Espainia bardina Gora Espainia berdina,eta haren monarkia. eta haren monarkia!

Doña Pertika Doña Pertika156 156Erabili beharko da Erabili beharko daoroetan castellanoa orotan gaztelania,Horrek beitü ezariko horrek baitu ezarrikoizate bat hobeagoa. izate bat hobeagoa.

Doña Sarde Doña Sarde157 157Frantzian bürüzagiak Frantzian buruzagiakgurekilan dira bertan gurekin dira bertan, bertan: bat-bateanErauzleen ezarteko erauzleen ezartzeko erauzle: iraultzaileZerrategien barnean. zerrategien barnean. zerrategi: esparru

Doña Piper Doña Piper158 158Goatzan bertan bozkatzera Goazen bertan bozkatzera, bertan: berehalaeüskaldünen tapatzera euskaldunen tapatzera,Mündüaren aitzinean munduaren aitzineanorai pezü egitera. orain pezu egitera. pezu: pisu

Doña Lozebiña Doña Lozebiña159 159Gero ixilka dezagün Gero isilka dezagunhorier kuntre heda herra horiei kontra heda herra, herra: gorrotoEz dezen sekülan ikus ez dezaten sekulan ikusplomatürik egoera. plomaturik egoera. plomatu: orekatu

36


HOGEITABATGARREN JELKALDIA HOGEITABATGARREN JELKALDIA

Hegoaldera deiturik dira Maria Josefa eta Telesforo.

Elkoro Elkoro160 160Franco tirano zaharra Franco tirano zaharrahil ziküzün azkenean hil zitzaigun azkenean.Ordü da berriz Eüskadi Ordu da berriz Euskadisar dadin askatarzünean. sar dadin askatasunean.

161 161Indenpendentzia piztü Indenpendentzia piztu,dinamika bat abiatü dinamika bat abiatu.Behar lizate guretzat Behar litzateke guretzatnorbait herri(a)n abokatü. norbait herrian abokatu.

Maria Josefa Maria Josefa162 162Egünkari zonbaitetan Egunkari zenbaitetanikusi düt pizten dela ikusi dut pizten delaOrain zerbait igidüra orain zerbait higidura, higidura: mugimendugertakizün bat badela ? gertakizun bat badela.

Emaztea Emaztea163 163Horren gatik horra ginen Horrengatik horra ginen horra izan: etorrizüer galto egitera zuei galto egitera. galto egin: galdegin, eskatuBeharrezko lizateke Beharrezko litzatekegurekilan etortzea. gurekin etortzea.

Monzon Monzon164 164Asmüa düt aspaldian Asmoa dut aspaldianabertzale mündüaren abertzale munduarenBiltzea denek hartzeko biltzea, denek hartzeko sail: lan, eginkizunBozketan sail geroaren. bozketan sail geroaren. geroaren: geroaren alde

165 165Goatzan beraz algarrekin Goazen, beraz, elkarrekinaihari baten egitera afari baten egiteraBergarako etxeala Bergarako etxera,gauza horien aipatzera. gauza horien aipatzera.

Laurak itzul elkarrekin.

37


HOGEITABIGAGARREN JELKALDIA HOGEITABIGAGARREN JELKALDIA

Monzon berriz diputatu. Herri Eguna 1977ko urriaren 28an Arazuri zelaian.

Xabier Xabier166 166Berriz depütatügoala Berriz diputatugorahaütatü zütü herriak hautatu zaitu herriak,Monzonen behar handia Monzonen behar handiaBeitü beti aberriak. baitu beti Aberriak.

167 167Indenpendentziarentzat Indenpendentziarentzategin dezagün ibilte egin dezagun ibiltze,Eüskal Herriko bideetan Euskal Herriko bideetanArazuri zelai arte. Arazuri zelai arte.

Mikele Mikele168 168Apala adiskidea Apala adiskideanahi dü kanpo igorri nahi du kanpo igorriFrantziako poliziak Frantziako Poliziak.ez da behar gaüza hori. Ez da behar gauza hori.

169 169Hortako nahi günüke Horretako nahi gunukezüen bien lagüngoa zuen bien lagungoa, lagungo: laguntzaHel gitean ehün mila hel gaitezen ehun milabidetarik bilgiala. bidetarik bilgiara. bilgia: biltoki

Monzon Monzon170 170Gogoa bero düzüe Gogoa bero duzue;hori dügü preziatü hori dugu preziatu.Eüskal Herriarentako Euskal Herriarendakobehar dügü borrokatü. behar dugu borrokatu.

171 171Kantore bat hontüko düt Kantore bat onduko dut kantore: abestigaur ützüliarentako gaur itzuliarendako.Altxa dezagün mündüa Altxa dezagun munduadenek Eüskadirentako. denek Euskadirendako.

Oro joaten dira. Jalgi kanpotik Monzon eta lagun zenbait, ihes joanik zirenak.

k1 k1Euskal Herria jaiki hadi Euskal Herria, jeiki hadi(e)ta eman hadi bidean eta eman hadi bidean.Erreka ondoan jarriko haiz Erreka ondoan jarriko haizargi hastea sortzean. argi-hastea sortzean. argi-haste: egunsenti

k2 k2Ibil (e)ta ibiliz ibilian Ibil eta ibiliz ibilianAurkitzen baduk askatasuna aurkitzen baduk Askatasuna,Esango diok gure herria esango diok gure herriaBidez bide bere bila dabila. bidez bide bere bila dabilela.

38


Monzon Monzon172 172Altxa dezagün Eüskadi Altxa dezagun Euskadizazpi probintzietarik zazpi probintzietarik,Esküetan ikurriña eskuetan ikurrinaaitzinean airatürik. aitzinean airaturik. airatu: altxatu, aireratu

173 173Indenpendentzia date Indenpendentzia dateke dateke: izanen da, izango dagure dagün hitzordüa gure daugin hitzordua. daugin: datorren, hurrengoAski zapatze, tiroka Aski zapatze, tiroka... zapatu: zanpatugora Eüskadi berria. Gora Euskadi berria!

Makilak altxatzen dituzte orok, erratez: «independentzia», «independentzia». Jalgi guarda zibilak. Jendea moldegaizki barreiatzen dute. Monzon atxilotzen dute.

39


HOGEITAHIRUGARREN JELKALDIA HOGEITAHIRUGARREN JELKALDIA

Populua biltzen da, Elkoro buru. Manifestaldia. Monzon libratu behar dute guarda zibilek.

Elkoro Elkoro174 174Ez da demokraziarik Ez da demokraziarikheben ordüan ahalgarri ? hemen. Orduan ahalgarri? ahalgarri: posiblePresontegiak beterik Presondegiak beterik,hori zaikü asegarri. hori zaigu asegarri. asegarri: nekarazgarri

175 175Altxa berriz oroek botzak Altxa berriz orok botzak,askatzeko güdariak askatzeko gudariak,Zehatürik beitirade zehaturik baitirade. zehatu: jipoitu, zigortusala holako gaizkiak. Sala holako gaizkiak.

Maria Josefa Maria Josefa176 176Badakigü armadarrak Badakigu armadakherra düala guretako herra duela guretako. herra: gorrotoOro baliatzen dütü Oro baliatzen ditugüdarien ehaiteko. gudarien eraiteko. ero: hil, erail

177 177Adin hortan düt senarra Adin horretan dut senarraberriz ere zerratürik berriz ere zerraturik. zerratu: itxiBihotzetik akitüa Bihotzetik akitua, akitu: nekatuheltüko zaikü zentürik. helduko zaigu zendurik.

178 178Ütziko düenez arren Utziko dionetz, arren, arren: berazenekilan etortzera enekin etortzera,Güdaldeitze honekilan gudaldeitze honekin gudaldeitze: eskabidebanoazü jakitera. banoa jakitera.

Monzon libraturik da. Herri Batasunak antolaturiko mitin batean parte hartzen du Gazteizen.

Monzon Monzon179 179Hitz indar hitz erraiteko Hitz indar, hitz erraitekoabertzale mündüari abertzale munduari:Altxa dezagün Eüskadi altxa dezagun Euskadibeti borrokan güdari. beti borrokan, gudari.

180 180Zumalakarregi zer zen ? Zumalakarregi zer zen?Santa Cruz, Agirrek zer züen ? Santa Cruz, Agirrek zer zuten?Orai bardin da gazteen Orain berdin da gazteen. gazteen: gazteentzatEüskadi da eüskaldünen. Euskadi da euskaldunen. euskaldunen:

euskaldunentzat181 181Argala, Etxebarrieta Argala, Etxebarrieta,eüskaldün zerbütxariak euskaldun zerbitzariak.Olhagaray, Mendizabal Olhagarai, Mendizabal,denak ziren güdariak. denak ziren gudariak.

40


Oro joaten dira kantatzez.

l1 l1Eusko gudariak gera Eusko gudariak garaEuskadi askatzeko Euskadi askatzeko.Gerturik daukagu odola Gerturik daukagu odolaBere aldez emateko. bere aldez emateko.Irrintzi bat entzun da Irrintzi bat entzun daMendi tontorrean: mendi tontorrean.Goazen gudari danok Goazen gudari denokIkurriñen atzean! ikurrinen atzean!

41


KANTA X KANTA XIrabazi dugu Irabazi dugu

m1 m1Irabazi, irabazi dugu, odolez (e)ta malkoz irabazi dugu.

Irabazi, irabazi dugu, odolez eta malkoz irabazi dugu.

Irabazi, irabazi dugu, burdinen atzetik irabazi dugu.


Hi, Gudari, Herriko zaindari, Gernikako sua begietan argi...

Hi, gudari, Herriko zaindari, Gernikako sua begietan argi.

Hau loria, Burgosko auzia, ezpatari nausitu zaio Herria.

Hau loria, Burgosko auzia, ezpatari nagusitu zaio Herria.

m2 m2Ekin, ez etzan lotara, bideari ekin. Ekin, ez etzan lotara, bideari ekin.Dator, odoletan dator argi-hastea Dator, odoletan dator argi-hastea argi-haste: egunsentiMugarik gabeko ludi zabal bat dugu nahi. Mugarik gabeko ludi zabal bat dugu nahi. ludi: munduArmadak suntsitu, urrea be bai, Armadak suntsitu, urrea ere bai.Askatasuna dugu nahi. Askatasuna dugu nahi.Euskadi berri bat dago gure zain. Euskadi berri bat dago gure zain.









loria: aintza, ospe

m4 m4Bultza, bidean ez jarri, izerditan bultza, Bultza, bidean ez jarri, izerditan bultza.Bultza, eskuak, odoltuz bultza (e)ta bultza. Bultza, eskuak odolduz, bultza eta bultza.Gure lurrazpitik hilek irabazi dute. Gure lur azpitik hilek irabazi dute.Txakurtegietan, oinazetan Txakurtegietan, oinazetanDeiadarka dabiltzatenok deiadarka dabiltzatenokAberri gazte bat sortu digute. aberri gazte bat sortu digute.









42


HOGEITALAUGARREN JELKALDIA HOGEITALAUGARREN JELKALDIA

Baionako ospitalean hiltzen da Monzon, 1981eko martxoaren 9an.

Erizaina Erizaina182 182Ez otoi lüzaz ingana Ez, otoi, luzaz engaina. engainatu: entretenituegün dügü akitürik Egun dugu akiturik, akitu: nekatuBarda lo güti eginik barda lo guti eginik. barda: bartbadate beste aldirik! Badateke beste aldirik. dateke: izango da

Isidro Isidro183 183Popülüak aldi hontan Populuak aldi honetanzinez zure dü bozkatü zinez zure du bozkatu. zure: zure aldeHerri Batasunarekin Herri Batasunarekinzira berriz depütatü. zara berriz diputatu.

Monzon Monzon184 184Lotü nüzü borrokari Lotu natzaio borrokarinahi benüan aldatü nahi bainuen aldatu,Giro berri bat ezari giro berri bat ezarri,Eüskal Herria jüntatü. Euskal Herria juntatu.

185 185Egün ütziren zütüet Egun utziko zaituztetgaüza hanitx egiteko gauza anitz egiteko.Jinkoak hartü nai bere Jainkoak hartu nau berealorraren ikusteko. alorraren ikusteko.

Maria Josefa Maria Josefa186 186Pena egiten deitazüt Pena egiten didazuhola mintzatzez senarra hola mintzatzez, senarra.Ez besoak apal otoi Ez besoak apal, otoi,beitügü zure beharra. baitugu zure beharra.

Monzon Monzon187 187Adio ene lagüna Adio, ene laguna,banoazü ordezkari banoa ordezkariJinkoaren ikustera Jainkoaren ikusteraetxekirik Herriari. atxikirik Herriari.

Azken otoitza kantatzen du Monzonek.

43


KANTA XI KANTA XIAzken otoitza Azken otoitza

n1 n1Herioaren itzala, da enegatü Herioaren itzala da eneganatuIkusi gabetarik, ez nüan galtatü ikusi gabetarik. Ez nuen galdatu. galdatu: galdegin, eskatuBanüke estakürüa, sentipen, bekatü Banuke estakurua, sentipen, bekatu. estakuru: aitzakiaArgiñabar heltzea, ezin ezeztatü. Arginabar heltzea ezin ezeztatu. arginabar: egunsenti

n2 n2Abertzalegoari, eman düt bizia Abertzalegoari eman diot bizia.Hortaz izanen sarri, gei elestaldia Hortaz, izanen sarri gai elestaldia sarri: lasterAitaren aitzinean, aipatüz Herria Aitaren aitzinean, aipatuz Herria. elestaldi: hizketaldiZer date arren ene, gaur erabakia? Zer dateke, arren, ene gaur erabakia? ene: enetzat, niretzat

n3 n3Han ere erranen düt, zer ahalkegarri Han ere erranen dut, zer ahalkegarri, ahalkegarri: lotsagarriAzkarraren legea, zoinen asegarri azkarraren legea zeinen asegarri. asegarri: nekarazgarriEta ez balinbada, nihor epaikari Eta ez baldin bada nehor epaikari, epaikari: epaileÜtziren düt borroka, hortan lagünari. utziko diot borroka horretan lagunari.

n4 n4Adio abertzale, handi txipiari Adio, abertzale handi txipiari,Ezari düt makila, bidean ageri Ezarri dut makila bidean ageriBerriz har dezazüen, ene ordezkari berriz har dezazuen ene ordezkari,Izan dadin Eüskadi, bihar süstagarri. izan dadin Euskadi bihar sustagarri.

44


AZKEN PEREDIKUA AZKEN PEREDIKUA

188 188Eskerrik hanitx oroer Eskerrik anitz orori,egün beitzen miragarri egun baitzen miragarri. egun: gaurko egunaOmenaldi baten hatsa Omenaldi baten hatsazüekin zoin altxagarri. zuekin zein altxagarri!

189 189Gizon handi batekilan Gizon handi batekinegin dügü bidajea egin dugu bidaia,Bere denbora güzian bere denbora guzianüken beitü sinestea. ukan baitu sinestea.

190 190Kantore eta antzerki Kantore eta antzerki, kantore: abestiitzaleko borrokari itzaleko borrokalari.Historiaren ardürak Historiaren ardurakmerexi dü oritgarri merezi du oroigarri

191 191Eüskaldünen altxatzeko Euskaldunen altxatzekozütüan gano güziak zituen gano guziak gano: gogoHaren lanaren segidan Haren lanaren segidanzabal detzagün begiak. zabal ditzagun begiak.

192 192Eüskaldünek üken düe Euskaldunek ukan dutemüga bat üsü erdian muga bat usu erdian. usu: sarritanEta noiz ahal dateke Eta noiz ahal dateke dateke: izango daibilten ber baratzean. ibiltzen ber baratzean.

193 193Eüskararen jarraikigoa Euskararen jarraikigoa jarraikigo: jarraierabehar da gogoan hartü behar da gogoan hartu.Arbasoen irakaspena Arbasoen irakaspenagure üngürüan sartü. gure inguruan sartu.

194 194Orit gitean halaber Oroit gaitezen, halaber,Europa egiten dela Europa egiten dela,Eta eüskaldünak ere eta euskaldunak erepresoetan badirela. presoetan badirela. preso: espetxe

195 195Demokrazia dateke Demokrazia dateke, dateke: izango daagian gure salbamena agian, gure salbamena,Eta gazteriarentzat eta gazteriarentzatesperantxa hoberena. esperantza hoberena.

196 196Gur(e) Eüskal Herri maitea Gure Euskal Herri maitealaüdatü züan Monzonek laudatu zuen Monzonek.Ahalaz egin dezagün Ahalaz egin diezaiogun ahalaz: ahal den neurriangeroari indar denek. geroari indar denek.

197 197Hortan üzten zütüegü Horretan uzten zaituzteguguri soegile güziak gure soegile guziak.Parka gure hüts txipiak Barka gure huts txipiak.berriz ere goraintziak. Berriz ere goraintziak.

45


KANTA XII KANTA XIILarraine, gure herria Larraine, gure herria

Errepika ErrepikaLARRAINE, gora da bortüan, Larraine, gora da bortuan,Jarririk ORHIren altzoan, jarririk Orhiren altzoan,Sartürik ene odolean, sarturik ene odolean,Ta bürüa txütik, EÜSKAL HERRIan! eta burua zutik Euskal Herrian.

m1 m1ARGALArekin besarka, Argalarekin besarka,Jarraiki düzü borroka, jarraiki duzu borroka,Estatüek honar dezela estatuek onar dezatelaEüskal Herri, Bat ta Librea! Euskal Herri bat eta librea.

m2 m2MONZON jauna, zü bezala, Monzon jauna, zu bezala,Larrainen oldartzen gira, Larrainen oldartzen gara,Herri honen düintarzüna, herri honen duintasunaNihork ez dezan, aztaparka! nehork ez dezan atzaparka.


m3 m3Heben hüilant ez dadila, Hemen hullan ez dadila hullandu: hurbilduErhia südür peala, eria sudurpera,Bestelan izanen beita, bestela izanen baitaBerriz ere ke eta txinka! berriz ere ke eta txingar.

m4 m4Larrainen Eüskal Herrian, Larrainen, Euskal Herrian,Libreki bizi giotean, libreki bizi gaitezenEtxek makila esküan, atxiki makila eskuan,Entelegüa bihotzean! entelegua bihotzean.


m5 m5MONZON jauna zük bezala, Monzon jauna, zuk bezala,Jarraik dezagün borroka, jarraiki dezagun borroka,Estatüek honar dezatela estatuek onar dezatelaHeben nagusiak, gü girela! hemen nagusiak gu garela.

Errepika ErrepikaLARRAINE, gora da bortüan, Larraine, gora da bortuan,Jarririk ORHIren altzoan, jarririk Orhiren altzoan,Sartürik ene odolean, sarturik ene odolean,Ta bürüa txütik, EÜSKAL HERRIan! eta burua zutik Euskal Herrian.Ta bürüa txütik, GURE LÜRREAN! Eta burua zutik Gure Lurrean!

46

monzon - eitb2012/03/08 · monzon abiloa zale monzon, habil-hoa zalu. zalu: arin erosle haigü...

Documents