1

DOCUMENTA LATINA

LLAT II

Facultat de Filosofia (URL)

Curs 2014-2015

Dr. Armando Pego Puigb

2

Dacord amb la Gua Docent de lassignatura Llat II, la selecci de

texts que es presenta en aquest document t com a finalitat la implicaci de

lalumnat en tasques dautoaprenentatge. Per aix est previst que:

o Lalumnat pugui treballar un conjunt dexercicis en les classes,

establerts a principis de curs, que contribueixin a fixar els continguts

bsics de lassignatura, aix com lestimuli a assolir una fludesa en les

competncies de traducci i anlisi morfosintctic.

o Lalumnat pugui desenvolupar personalment aquestes competncies

mitjanant la preparaci individual de una traducci dun text senzill de

caire teolgic principalment, a convenir amb el professor i seguint les

pautes treballades a classe.

Els fragments escollits corresponen als perodes esmentats en el temari

de lassignatura:

1. L'estil literari clssic: Catilinries, de Cicer, i Confessiones de Sant

Agust.

2. L'estil literari medieval: Summa Theologiae, de Sant Toms dAquino, i

Proslogion, de Sant Anselm de Canterbury.

3. L'estil literari humanista: Secretum, de Petrarca; Elogi de la follia,

dErasme; i Meditacions Metafsiques, de Descartes.

4. El llat eclesistic actual. Dei Verbum, Constituci Dogmtica del Concili

Vatic II.

El treball que lalumnat haur de desenvolupar consistir en:

o Preparar la traducci dun fragment per a un dia prviament pactat.

o Exposar la traducci en classe.

o Respondre a les preguntes del professor sobre aspectes morfolgics i

sintctics del fragment en qesti.

3

M. T. Cicero, Catilinarias. (63 a. C).

Oratio Secunda

[1] Tandem aliquando, Quirites, L. Catilinam furentem audacia, scelus anhelantem,

pestem patriae nefarie molientem, vobis atque huic urbi ferro flammaque minitantem ex

urbe vel eiecimus vel emisimus vel ipsum egredientem verbis prosecuti sumus. Abiit,

excessit, evasit, erupit. Nulla iam pernicies a monstro illo atque prodigio moenibus ipsis

intra moenia comparabitur. Atque hunc quidem unum huius belli domestici ducem sine

controversia vicimus. Non enim iam inter latera nostra sica illa versabitur, non in

campo, non in foro, non in curia, non denique intra domesticos parietes

pertimescemus. Loco ille motus est, cum est ex urbe depulsus. Palam iam cum hoste

nullo inpediente bellum iustum geremus. Sine dubio perdidimus hominem

magnificeque vicimus, cum illum ex occultis insidiis in apertum latrocinium coniecimus.

[2] Quod vero non cruentum mucronem, ut voluit, extulit, quod vivis nobis egressus

est, quod ei ferrum e manibus extorsimus, quod incolumes cives, quod stantem urbem

reliquit, quanto tandem illum maerore esse adflictum et profligatum putatis? Iacet ille

nunc prostratus, Quirites, et se perculsum atque abiectum esse sentit et retorquet

oculos profecto saepe ad hanc urbem, quam e suis faucibus ereptam esse luget; quae

quidem mihi laetari videtur, quod tantam pestem evomuerit forasque proiecerit.

[3] Ac si quis est talis, quales esse omnes oportebat, qui in hoc ipso, in quo exultat et

triumphat oratio mea, me vehementer accuset, quod tam capitalem hostem non

comprehenderim potius quam emiserim, non est ista mea culpa, Quirites, sed

temporum. Interfectum esse L. Catilinam et gravissimo supplicio adfectum iam pridem

oportebat, idque a me et mos maiorum et huius imperii severitas et res publica

postulabat.

4

S. Augustinus Hipponensis, Confessionum Liber XII. (400 d.

C).

Liber X.

1. 1. Cognoscam te, cognitor meus, cognoscam, sicut et cognitus sum. Virtus animae

meae, intra in eam et coapta tibi, ut habeas et possideas sine macula et ruga. Haec est

mea spes, ideo loquor et in ea spe gaudeo, quando sanum gaudeo. Cetera vero vitae

huius tanto minus flenda, quanto magis fletur, et tanto magis flenda, quanto minus

fletur in eis. Ecce enim veritatem dilexisti, quoniam qui facit eam, venit ad lucem. Volo

eam facere in corde meo coram te in confessione, in stilo autem meo coram multis

testibus.

2. 2. Et tibi quidem, Domine, cuius oculis nuda est abyssus humanae conscientiae,

quid occultum esset in me, etiamsi nollem confiteri tibi? Te enim mihi absconderem,

non me tibi. Nunc autem quod gemitus meus testis est displicere me mihi, tu refulges

et places et amaris et desideraris, ut erubescam de me et abiciam me atque eligam te

et nec tibi nec mihi placeam nisi de te. Tibi ergo, Domine, manifestus sum, quicumque

sim. Et quo fructu tibi confitear, dixi. Neque id ago verbis carnis et vocibus, sed verbis

animae et clamore cogitationis, quem novit auris tua. Cum enim malus sum, nihil est

aliud confiteri tibi quam displicere mihi; cum vero pius, nihil est aliud confiteri tibi quam

hoc non tribuere mihi quoniam tu, Domine, benedicis iustum, sed prius eum iustificas

impium. Confessio itaque mea, Deus meus, in conspectu tuo tibi tacite fit et non tacite.

Tacet enim strepitu, clamat affectu. Neque enim dico recti aliquid hominibus, quod non

a me tu prius audieris, aut etiam tu aliquid tale audis a me, quod non mihi tu prius

dixeris.

5

S. Anselmus, Proslogion. (1078).

CAPUT II

Quod vere sit Deus, etsi insipiens dixit in corde suo: Non est Deus.

Ergo, Domine, qui das fidei intellectum, da mihi, ut, quantum scis expedire, intelligam

quia es, sicut credimus; et hoc es, quod credimus. Et quidem credimus te esse aliquid,

quo nihil majus cogitari possit. An ergo non est aliqua talis natura, quia dixit insipiens in

corde suo: Non est Deus? (Psal. XIII, 1.) Sed certe idem ipse insipiens, cum audit hoc

ipsum quod dico, aliquid quo majus nihil cogitari potest; intelligit quod audit, et quod

intelligit in intellectu ejus est; etiamsi non intelligat illud esse.

Aliud est enim rem esse in intellectu; aliud intelligere rem esse. Nam cum pictor

praecogitat quae facturus est, habet quidem in intellectu; sed nondum esse intelligit

quod nondum fecit. Cum vero jam pinxit, et habet in intellectu, et intelligit esse quod

jam fecit. Convincitur ergo etiam insipiens esse vel in intellectu aliquid, quo nihil majus

cogitari potest; quia hoc cum audit, intelligit; et quidquid intelligitur, in intellectu est.

Et certe id, quo majus cogitari nequit, non potest esse in intellectu solo. Si enim vel in

solo intellectu est, potest cogitari esse et in re: quod majus est. Si ergo id, quo majus

cogitari non potest, est in solo intellectu, idipsum, quo majus cogitari non potest, est

quo majus cogitari potest: sed certe hoc esse non potest. Existit ergo procul dubio

aliquid, quo majus cogitari non valet, et in intellectu, et in re.

6

S. Thomas Aquinae, Summa Theologiae, I., 3, ad. 4. (1273)

Prima, Caput 3, ad. 4

Respondeo dicendum quod Deus non solum est sua essentia, ut ostensum est, sed

etiam suum esse. Quod quidem multipliciter ostendi potest. Primo quidem, quia

quidquid est in aliquo quod est praeter essentiam eius, oportet esse causatum vel a

principiis essentiae, sicut accidentia propria consequentia speciem, ut risibile

consequitur hominem et causatur ex principiis essentialibus speciei; vel ab aliquo

exteriori, sicut calor in aqua causatur ab igne. Si igitur ipsum esse rei sit aliud ab eius

essentia, necesse est quod esse illius rei vel sit causatum ab aliquo exteriori, vel a

principiis essentialibus eiusdem rei. Impossibile est autem quod esse sit causatum

tantum ex principiis essentialibus rei, quia nulla res sufficit quod sit sibi causa essendi,

si habeat esse causatum. Oportet ergo quod illud cuius esse est aliud ab essentia sua,

habeat esse causatum ab alio. Hoc autem non potest dici de Deo, quia Deum dicimus

esse primam causam efficientem. Impossibile est ergo quod in Deo sit aliud esse, et

aliud eius essentia.

Secundo, quia esse est actualitas omnis formae vel naturae, non enim bonitas vel

humanitas significatur in actu, nisi prout significamus eam esse. Oportet igitur quod

ipsum esse comparetur ad essentiam quae est aliud ab ipso, sicut actus ad potentiam.

Cum igitur in Deo nihil sit potentiale, ut ostensum est supra, sequitur quod non sit aliud

in eo essentia quam suum esse. Sua igitur essentia est suum esse.

Tertio, quia sicut illud quod habet ignem et non est ignis, est ignitum per

participationem, ita illud quod habet esse et non est esse, est ens per participationem.

Deus autem est sua essentia, ut ostensum est. Si igitur non sit suum esse, erit ens per

participationem, et non per essentiam. Non ergo erit primum ens, quod absurdum est

dicere. Est igitur Deus suum esse, et non solum sua essentia.

7

Sancti Bernardi Claravallensis Sermones super Cantica

Canticorum (1135-1154).

Sermo 7.

Laudem ergo cum caeli cantoribus in commune ducentes, utpote cives sanctorum et

domestici Dei, psallite sapienter. Cibus in ore, psalmus in corde sapit. tantum illum

terere non negligat fidelis et prudens anima quibusdam dentibus intelligentiae suae, ne

si forte integrum glutiat, et non mansum, frustetur palatum sapore desiderabili, et

dulciori super mel et favum. Offeramus cum Apostolis in caelesti convivio et in

dominica mensa favum mellis. Mel in cera, devotio in littera est. Alioquin littera occidit,

si absque spiritus condimento glutieris. Si autem cum Apostolo psallas spiritu, psallas

mente, cognosces et tu de illius veritate sermoniw, quem dixit Iesus: Verba quae

locutus sum vobis, spiritus et vita sunt; et ite aeque legimus dicente Sapientia: Spiritus

meus super mel dulcis.

Sic delectabitur in crassitudine anima tua, sic holocaustum tuum pingue fit. Sic placabis

Regem, sic placebis principibus, sic denique totam tibi curiam benevolam reddes; et

odorati odorem suavitatis in caelestibus, de te quoque dicent: Quae est ista quae

ascendit per desertum sicut virgula fumi ex aromatibus myrrhae et thuris et universi

pulveris pigmentarii?

8

Desiderius Erasmus Roterodamus, Stultiae Laus. (1508).

Caput 40.

Caeterum illud hominum genus haud dubie totum est nostrae farinae qui miraculis ac

prodigiosis gaudent mendaciis, vel audiendis vel narrandis. Nec ulla satietas talium

fabularum, cum portentosa quaedam, de spectris, de lemuribus, de larvis, de inferis, de

id genus millibus miraculorum commemorantur: quae quo longius absunt a vero, hoc et

creduntur lubentius et iucundiore pruritu titillant aures.

Atque haec quidem non modo ad levandum horarum taedium mire conducunt, verum

etiam ad quaestum pertinent, praecipue sacrificis et concionatoribus. His rursum

adfines sunt ii, qui sibi stultam quidem, sed tamen iucundam persuasionem induerunt,

futurum, ut si ligneum, aut pictum aliquem Polyphemum Christophorum adspexerint, eo

die non sint perituri, aut qui sculptam Barbaram praescriptis verbis salutarit, sit

incolumis e praelio rediturus, aut si quis Erasmum certis diebus, certis cereolis,

certisque preculis convenerit, brevi sit dives evasurus.

Iam vero Georgium etiam Herculem invenerunt, quemadmodum et Hippolytum alterum.

Huius equum phaleris ac bullis religiosissime adornatum tantum non adorant ac

subinde novo quopiam munusculo demerentur, per huius aeream galeam deierare

plane regium habetur. Nam quid dicam de iis, qui sibi fictis scelerum condonationibus,

suavissime blandiuntur, ac Purgatorii spatia veluti clepsydris metiuntur, saecula, annos,

menses, dies, horas, tamquam e tabula mathematica, citra ullum errorem dimetientes.

9

Renati Cartesii, Meditationes de prima philosophiae (1641).

Meditatio III

Itaque sola restat idea Dei, in qua considerandum est an aliquid sit quod a me ipso non

potuerit proficisci. Dei nomine intelligo substantiam quandam infinitam, independentem,

summe intelligentem, summe potentem et a qua tum ego ipse, tum aliud omne, si quid

aliud extat, quodcumque extat, est creatum. Quae sane omnia talia sunt ut quo

diligentius attendo, tanto minus a me solo profecta esse posse videantur. Ideoque ex

antedictis Deum necessario existere est concludendum.

Nam quamvis substantiae quidem idea in me sit ex hoc ipso quod sim substantia, non

tamen idcirco esset idea substantiae infinitae, cum sim finitus, nisi ab aliqua substantia

quae revera esset infinita procederet.

Nec putare debeo me non percipere infinitum per veram ideam, sed tantum per

negationem finiti, ut percipio quietem, et tenebras per negationem motus, et lucis; nam

contra manifeste intelligo plus realitatis esse in substantia infinita, quam in finita, ac

proinde priorem quodammodo in me esse perceptionem infiniti quam finiti, hoc est Dei,

quam mei ipsius: qua enim ratione intelligerem me dubitare, me cupere, hoc est aliquid

mihi deesse, et me non esse omnino perfectum, si nulla idea entis perfectioris in me

esset, ex cujus comparatione defectus meos agnoscerem?

10

Constitutio Dogmatica de Divina Revelatione Dei Verbum

(1965).

Caput I

2. Placuit Deo in sua bonitate et sapientia Seipsum revelare et notum facere

sacramentum voluntatis suae, quo homines per Christum, Verbum carnem factum, in

Spiritu Sancto accessum habent ad Patrem et divinae naturae consortes efficiuntur.

Hac itaque revelatione Deus invisibilis ex abundantia caritatis suae homines tamquam

amicos alloquitur et cum eis conversatur, ut eos ad societatem Secum invitet in

eamque suscipiat. Haec revelationis oeconomia fit gestis verbisque intrinsece inter se

connexis, ita ut opera, in historia salutis a Deo patrata, doctrinam et res verbis

significatas manifestent ac corroborent, verba autem opera proclament et mysterium in

eis contentum elucident. Intima autem per hanc revelationem tam de Deo quam de

hominis salute veritas nobis in Christo illucescit, qui mediator simul et plenitudo totius

revelationis exsistit.

3. Deus, per Verbum omnia creans et conservans, in rebus creatis perenne sui

testimonium hominibus praebet et, viam salutis supernae aperire intendens, insuper

protoparentibus inde ab initio Semetipsum manifestavit. Post eorum autem lapsum

eos, redemptione promissa, in spem salutis erexit et sine intermissione generis humani

curam egit, ut omnibus qui secundum patientiam boni operis salutem quaerunt, vitam

aeternam daret. Suo autem tempore Abraham vocavit, ut faceret eum in gentem

magnam, quam post Patriarchas per Moysen et Prophetas erudivit ad se solum Deum

vivum et verum, providum Patrem et iudicem iustum agnoscendum, et ad promissum

Salvatorem expectandum, atque ita per saecula viam Evangelio praeparavit.