j.irakurketa 07 08

JENDAURREKO IRAKURKETA - ahoskera, azentua eta intonazioa-PK - 1

NOLA IRAKURRI JENDAURREAN

MODU ERAGINKORREAN

AHOSKERA, AZENTUA

INTONAZIOA


Pako Eizagirre-Gasteiz-2008


Sekuentzia didaktikoa

Jendaurreko irakurketa

Azken eginkizuna: norberak hautatutako testu bat modu

egokian irakurri jendaurrean, irakurle onari dagokion eran.

Helburuak

1.- Euskara jasorako ahoskera, azentu eta intonazio

arauak ezagutu eta bete.

2.- Esatari egokiaren trebakuntza-urratsak ezagutu eta

erabili.

3.- Jendaurrean egoki irakurtzen trebatu. Autoestima

hobetu.

4.- Irakurketarekin gozatu eta gozarazi.

5.- Jendaurrean hitz egiterakoan ahoskera, azentu eta

intonazio egokia erabiltzen trebatu.

Urratsak

1.- Hainbat arau eta irizpide ezagutu.

2.- Ereduak aztertu: testu irakurriak eta grabatuak.

3.- Prestaketarako urratsak erabili eta talde txikian

trebatu.

4.- Jendaurrean irakurri.

Testu-motak

1.- Narrazioak. Ipuinak. Antzerkiak.


2.- Testu literarioak.

3.- Saiakera eta artikuluak.

4.- Klasikoak.

5.- Testu zientifikoak.

6.- Bestelakoak.


NOLA IRAKURRI JENDAURREAN

MODU ERAGINKORREAN

Jendaurreko irakurketa ekintza komunikatibo sortzailea da.

Jendaurrean irakurtzen dugunean, besteentzako irakurtzen

dugu. Beraz, testuaren eta entzulearen artean bitartekari

lana egiten dugu.

Bitartekari lana egiteko, irakurleok seguru sentitu behar

dugu testu bat irakurtzerakoan. Eta horretarako ondo

prestatu behar da testua. Ezagutzen dena baino ezin da

irakurri ondo.

Irakurketa on batek testuak dituen zailtasunak linguistikoak

(ahoskera, azentua, intonazioa, etenak…) era egokian

konpontzea eskatzen du. Hori beharrezkoa da, baina ez da

nahikoa. Testuari zentsu egokia eman behar zaio.

Testua sinesgarria eta estetikoki atsegina izan behar da

entzulearentzat. Eta hala izan dadin, irakurleok ere sinetsi eta

bizi egin behar dugu testuak dioena, gozatu irakurtzen

duguna, emozioak eta sentimenduak adieraziz. Irakurlea ez

da komunikatzen esaten duenarekin, esaten duenaz

sentitzen duenarekin baizik.

Beldur eszenikotik plazer eszenikora pasatzea posible da.


Irakurlea ez da jaiotzen. Egin egiten da. Jardunak bihurtzen

du trebe irakurlea.


Irakurketa on batek, beraz, ezaugarri hauek izan behar ditu:

ulergarria : hitzak ongi ahoskatu, etenak eta tonak

ongi egin, ahots bolumen egokia erabili…

adierazgarria : tonu aldaketak egin (goi-soinuak eta

behe-soinuak), hitz garrantzitsuenak nabarmendu

edo enfatizatu.

Zentzuzkoa : testuaren egitura edo parteak, ordena,

loturak eta progresioa ondo adierazi. Unerik

garrantzitsuenak aditzen lagunduko duten

baliabideak erabili: tentsioa igo ala jaitsi, abiadura

azkartu ala moteldu, isiluneak erabili…

Sinesgarria : edozein testu mota dela ere, bizi eta

gozatu egin behar da.

Jendaurreko irakurketak arriskuan jarri lezake irakurlearen

irudia eta estima. Hori gainditzeko behar beharrezkoa da

testua ongi prestatzea, behin eta berriz praktikatzea eta

irakurketa unerako egoera prestatzea eta konfiantzazko

giroa sortzea.

Prestaketan kontuan hartzekoak:

Entzuleen interesa pizteko baliabideak erabili.

Ahotsaren modulazioa, enfasia, erritmoa, ahoskera…

zaindu.

Paperatu eta entzuleari begiratu. Burua eta gorputza

tente mantendu.

Aurpegiko adierazpena eta gorputz mintzaira erabili:

Zutik irakurri: bizitasuna eta hurbiltasuna

ematen du.


Natural irakurri: zu zeu izan. Keinuak, ahotsa,

begiradak…

Begirada : autoritatea eta konfiantza eskaintzen

du.

Eskuak : adierazkortasuna ziurtatzen dute.

Ahotsa : tonua, abiadura, bolumena, enfasia…

Gogo bizia : irakurketa pertsuasiboa, sinesgarria,

kutsakora… izan behar da.


IRAKURKETAN PARTE HARTZEN DUTEN

GAITASUN KOMUNIKATUBOAK

GAITASUN

SOZIOLINGUISTIKOA

GAITASUN ESTRATEGIKOA

Irakurketa zertarako den

erabaki

Entzuleen ezagutza maila eta

interesak kontuan izan

Testu egokiak hautatu

Irakurlearen eta entzuleen

kokapen egokia ziurtatu

Entzulea erakartzeko

begiradak, keinuak,

galderak… erabili

Keinuak, begirada… erabili

Ahotsaren bolumena erabaki

Abiadura azkarragoa edo

motelagoa erabiltzen jakin

Ideia edo kontzeptu bat

nabarmentzeko

intonazioarekin jokatu

Ideia edo kontzeptu bat

nabarmentzeko ahots

bolumenarekin jokatu

Arreta galtzeko arriskuak

ekiditu

Irudien edo audioaren

laguntza izan

GAITASUN DISKURTSIBOA GAITASUN LINGUISTIKOA

Testuaren egitura orokorra

ezagutu

Testuaren zatiak ongi bereizi

Hasera eta bukaera egokiak

eman

Une garrantzitsuak

Ahoskera zuzena erabili:

Bokal bilkurak eta

kontsonanteak

Kontsonante bilkurak

Hitz elkarketak

Azentu zuzena erabili


nabarmentzeko baliabide

adierazgarriak erabili

Mintzaira zuzena eta

zeharkakoa bereizi

Hainbat markadore edo

konektore nabarmendu

Esaldien intonazioa: hitz

kateen arteko etenak eta

tonuak ongi markatu

Hitz klabeak enfatizatu,

nabarmendu

Etenak eta isiluneak egin

Ahotsaren bolumena aldatzen

jakin

Danbolin jole magikoa

Narratzailea: Danbolin jole hura gerratik zetorren. Pobrea zen,

hain pobrea ere, danbolin bat besterik ez baitzeukan.

Baina, hala ere, pozik zetorren bere etxera hainbat

urte gerran jardun ondoren. Urrutitik entzuten zen

danbolinaren hotsa: tarrapata, tapata, tan!,

tarrapata, tapata, tan!

Horrela zihoala, amonatxo batekin egin zuen topo.

Amonatxoa: -Aizu, soldatutxo, emango al didazu

txanpon bat?

Danbolin jolea: -Amonatxo! Bat ez, bi ere emango nizkizuke

edukiko banitu. Baina nik ez daukat txanponik.

Amonatxoa: -Ziur al zaude?

Danbolin jolea: -Bai! Poltsikoak ongi arakatu ditut gaur goizean,

baina ez dut ezer ere aurkitu.


Amonatxoa: -Begira ezazu berriz! Begiratu ongi, zerbait izango

duzu eta!

Danbolin jolea: -Berriz begiratzeko? Bai, bai, begiratuko dut,

baina ikusiko duzu... Arraioa! Zer da hau?

Amonatxoa: -Txanpon bat. Ikusten duzu?

Danbolin jolea: -Zin egiten dizut ez nekiela! Harrigarria

benetan! Tori, zuretzat! Nik baino behar gehiago

edukiko duzu, eta har ezazu.

Amonatxoa: -Eskerrik asko, soldadutxo! Nik ere zerbait eman

nahi nizuke egin didazun mesedea eskertzeko!

Danbolin jolea: -Bai? Baina... nik ez dut ezer behar.

Amonatxoa: -Nola ezetz! Bai, bai. Sorginkeria iruditzen bazaizu

ere, hauxe da nik emango dizudan oparia: zure

danbolina jotzen hasten denean dantzan hasiko dira

entzule guztiak.

Danbolin jolea: -Eskerrik asko, amonatxo! Inork ez dit sekula

horrelako erregaliarik egin.


ERREGEREN PORROTA

MONGOLIA

Bazen behin errege bat bere herrian ohar bat ipinarazi zuena:

"Niri gezur on bat esateko gai den umeari opari handi bat emango

diot". Gorteko aitorren seme eta armadako ofizialek oharra entzun

zuten, eta beren semeak erregerengana joan ziren era guztietako

gezurrak kontatzera, baina bat bera ere ez zitzaion erregeari

gustatu. Hala, bada, eta azkeneko unetxoan, mutiko behartsu bat

azaldu zen erregeren aurrean.

—Eta zu, zertara etorri zara? –galdetu zion erregek.

—Aitak bidali nau zuregana, Maiestate, zuk harekin duzun zor

bat kontatzera –erantzun zion mutikoak.

—Zure aitarekin ez dago zorrik, gezurra diozu –esan zuen

erregek.

—Benetan gezurra esan badut, benetan zerbait arrazoirik

gabea esan badut, orduan emadazu saria –erantzun zuen mutikoak.

Errege amarruaz ohartu, eta segituan erantzun zuen:

—Uste dut oraindik ez duzula gezurrik esan.

—Nik ez badut gezurrik esan, orduan ordain ezazu zure zorra

–egin zion eraso mutikoak.

Erregeri ez zitzaion beste erremediorik gelditu urrea eta

fruituak ematea baino, agindu zuen moduan.


Jertse informatizatua

Pentsa ezazu baduzula zure medikua egun osoan bizkar

gainean eramaterik. Antzeko sistema asmatu dute duela gutxi: gure

osasuna zaintzen duen jertse informatizatua. Jertse honek gure

gorputzaren martxari dagokion informazioa jasotzen du etengabe:

gure bihotz-taupadak zenbatekoak diren, arnasaren erritmoa

nolakoa den… hori dena jasotzen du. Informazio guztia gerrikoan

lotuta daramagun ordenagailu txiki batean gordetzen da. Gerrikoan

bildutako informazioa, Internet bidez, web batera bidaltzen da, eta

bertan dauden medikuek, erabiltzailearen osasunean egon

daitezkeen aldaketak kontrolatzen dituzte.

Sistema hau Marvin Sackner doktoreak asmatu du, eta bere

esanetan “pertsona lanean ari den bitartean, estres-egoeran edo

etxean lasai-lasai eserita dagoen bitartean nola dagoen jakin

dezakegu”.

Hizkuntzaren zilargina

Hartu arnasa. Utzi kezkak alde batera. Kendu zapatak, modua

baldin badaukazu. Askatu pijamako botoiak ere, ohean baldin

bazaude. Orain, patxadan eta jarrera egokian zaudela, heldu esku

artean duzunari eta hasi irakurtzen, esperientzia berezi bat

deskubritu behar duzu eta.


Xabier Mendiguren ElizegiUnai Elorriagaren SPRAKO TRANBIA nobelari

egindako hitzaurrearen lehen pasartea


Argi bat iluntasunean

Izaroko fraile batek kutun bat ei eban Bermeon. Fraile maite-mindu hori, besteak lotaratu ondoren, igerian joaten ei zan gabero, Bermeora. Itsasoan eta inguruan ilun egon arren, zuzen heltzen ei zan bere kutunak kandela-argia ipinten eutsalako leihoan, gidaritzat. Baina behin deabrua sartu ei zan bitartean. Kutunaren krisailu-argia amatau, eta askoz urrunagoko auzo batean argia biztu. Eta frailea, indarrak galduta, ezin helduta, ito egin ei zan.

Peru eta Mari Gureak - Agustin Zibikarai – (Ondarru, 1914)“SAUTRELA” saiotik hartua. Hasier Etxeberriak irakurria (CD)

Zalduna

Zaldunak herrialde urrun bateko erregea hiltzea hartu zuen helburu. Eta zaldiz ibili zen eguzkipean eta ilargipean. Behin, norabide bera zuen beste zaldun batekin egin zuen topo. Eta jana banatu zuten eta hitz egin eguzkipean eta ilargipean. Gaizkileak ez zuen bere bidaiaren xedea argitu harik eta erregea bizi zen hiriko harresietara heldu ziren arte, eta orduan esan zion: “laguna, ez zaik komeni elkarrekin ikus gaitzaten, erregea hiltzera etorri bainaiz eta harrapatuko banindute heu ere urkatuko hindukete”. Lagunak, burumakur, erantzun zion: “bete ezak hire betebeharra, neu naiz erregea”. Gaizkileak erregea besarkatu zuen eta sorterrira itzuli zen.

Agenda - Jose Hierro.SAUTRELAtik jasoa. Hasier Etxeberriak irakurria (CD)

Habanara

Itsas bazterreko portura itzuli ziren txalupak. Eta hustu zituzten: kendu arrainak, kendu paluak, kendu belak, sareak, otarreak eta guztiak, arraunak ezik. Eta gauzak eraman zituzten herrira. Arrantzale zahar batek erabaki zuen gaua bere txalupan iraganen zuela. Eta hortxe eman zen gauan eta lotan gelditu zen. Gauaren gauean hurbildu zitzaizkion bi andra gona gorriz jantzita; sartu txalupan, hartu arraunak eta formula bat ematen dutela: “a cada palada, cien leguas” , “arraunaldi bakotx, ehun legua”. Eta orduan altxatu zen txalupa eta, uraren gainean, haizea bezala urrundu zen.

Eta laster heldu zen Habanara. Hara heltzean, bi andrak txalupatik jausi ziren eta beren gauzen egitera urrundu. Gizona ere altxa zen eta txalupatik jausi eta hondartzan ikusi zuen, hantxe, zuhaitz bat. Hurbildu eta abar bat kendu zion. Eta bueltatu zen txalupara, pipa piztu eta itxoiten. Laster itzuli ziren bi andra gonagorridunak. Umm! Tabako usaina? Zer da? Gizon bat badabil hundik ala?

Gizona txalupan zegoen aurkituko zutela beldurrez. Orduan, andreak, txalupan sartu, bi arraunak hartu eta, formula berarekin eta abiada berarekin, berriz abiatu zen itsasuntzia uraren gainean.

Gaua bukatu baino lehen, portura heltzean, bi andrak, txalupatik jausi ziren eta urrundu eta desagertu, nonbait.

Orduan, gizon zaharra, abarra eskuan, herrian zehar, denetan ibili zen Habanako bidaiak kontatzen. Baina herritarrek ez zuten sinetsi.

Eta zuk, sinistuko ote zenuen?Koldo Ameztoy – Bixente Martinez

BEHIN BAZEN ipuin bildumatik hartua. Koldo Ameztoyk irakurria. (CD)


Carmen

Egunsentian benta bakarti batean gelditu ginen, baseliza txiki batetik hurbil samar. Hala esan nion han Carmeni:

-Begira, dena ahaztu dut. Ez dizut ezer aipatuko; baina gauza bat agindu behar didazu: nirekin Ameriketara etorri eta han lasai egongo zarela.

-Ez -esan zuen berak zapuztuta bezala-; ez dut Ameriketara joan nahi. Ondo nago hemen.-Lucasen ondoan zaudelako. Baina pentsa ezazu ondo, zeren, sendatzen bada ere, ez baita

luzaro biziko. Eta gainera, zergatik botatzen diot errua berari? Nekatuta nago zure maitale guztiak hiltzeaz; oraingoan zu hilko zaitut.

Berak, bere begirada basatia nigan jarri, eta hala esan zidan:-Beti pentsatu dut hil egingo ninduzula azkenean. Aurreneko aldiz ikusi zintudanean, apaiz bat aurkitu berria nuen nire etxe atarian. Eta gaur gauean, Cordobatik ateratzerakoan, ez al duzu ezer ikusi? Erbi batek bidea zeharkatu du zure zaldiaren hanken artetik. Idatzita dago.-Carmencita -galdetu nion nik-, ez al nauzu jadanik maite?

Ez zuen ezer erantzun.P. Merimée-ren CARMEN nobelatik hartua.

Jose Manuel Goikoetxeak irakurria (CD)

*********************************

Prestatu beste testu labur hauek jendaurrean irakurtzeko,

Laponiarren aita

Denboraren hasieran Jainkoak bi anaia munduratu zituen eta giro epel eta gozoko lurralde

menditsua eman zien bizitzeko. Halako batean elurte bortitz batek lurralde hura astindu zuen eta bi

anaiak elurpean hiltzeko zorian egon ziren. Bata, babestearren, harpe batean gorde zen. Bestea aire

zabalean gertatu eta elur-ekaitzari aurre egin zion. Atertu ostean biak onik zeuden. Ekaitzari aurre egin

zionak munduko lurralderik hotzena hautatu zuen bizitzeko: laponiar guztien aita izan zen.

Ekologia akustikoa

Ez al zaizue inoiz gertatu mapan galdutako herriska batera joan, bertako pentsio bateko gela

alokatu eta gauean ezin lorik egitea inguruko erabateko isiltasunarengatik? Edo autopista ondoko zuen

etxetik oporretara joan, kotxeek sortutako etengabeko zarata hilabete baterako ahaztu nahian eta

mendiko herriska idiliko horretako hotelean gauean begiak ezin itxi eta ohean bueltaka ibiltzea,

aldameneko elizaren kanpaien danbatekoengatik?

Ludger MeesEUSKOEUROPA liburutik hartua


Lapur adeitsuak

Bazen behin bikote progre bat.

Autoa bere lekutik desagertu zen egunean, sekulakoak eta bi esan zituzten lapurren eta -batez

ere- horrelako jendea sortarazten duen gizarte-munduaren kontra.

Handik pare bat egunera, desagertutako lekuan agertu zen berriro autoa, oso-osorik. Barruan

lore-sorta bat eta honako ohar hau: “Barkatu autoa eraman izana. Hil edo biziko larrialdia izan dugu,

eta zuei egokitu zaizue. Sentitzen dugu”. Lore-sorta eta oharrarekin batera, operarako bi txartel:

“Onar ezazue opari xume hau kalte-ordaintzat”.

Gizartearekin adiskideturik, abiatu da gure bikotea operara. Handik etxeraturik, etxea hankaz

gora topatu dute, baliozko zer guztiak falta direla.

Bikote progre bat gutxiago dago, egun hartatik, munduan.

Joxerra Garziaren

“Egonean doazen geziak” liburutik hartua.

Irribarrearen zientzia

Gure munduan ez dago zientziak ikertuko ez duen gauzarik.

Medikuntzak gure gorputzaren zati guztiak aztertu ditu eta horretan

darrai. Soziologiak gure arteko harremanak ditu aztergai, psikologiak

gure barneko arazoak eta kezkak. Baina zientziak, gaixotasunez eta

giza arazoez arduratzeaz gain, guretzat inolako garrantzirik gabeak

diren eguneroko gauza txikiak ere aspaldi sartu ditu bere zerrendan.

Horrelako bat, irribarre egiteko modua da. Orain dela gutxi aldizkari

bateko artikulua irakurri ondoren, nire iritzia aldatu behar izan nuen.

Izan ere, lehen garrantzirik ematen ez banion ere, orain badakit,

irribarrea munduko gauzarik garrantzitsuenetako bat dela,

gizabanakoen portaeran baduelako eraginik. Gainera, irribarrearen

azterketa ez da lanik gabe gelditzeko zorian zegoen zientzilari ero

bati bururatutako lelokeria izan, ikerketa horrek tradizio luzea baitu.

Irribarrearen inguruko lehen teoria Israel Weinbaum frantses

sendagileak osatu zuen orain dela 90 urte. Berak aurkitu zuenez,

irribarrea, gure arimaren ispilua izateaz gain, gure osasunerako ere


oso onuragarria da. Zergatik? Weinbaumek emandako erantzuna oso

erraza da: irribarre egiten dugunean, aurpegiaren giharrak lanean

jartzen ditugu. Horren ondorioz, odol gehiago iristen da burura,

gorputzaren tenperatura igotzen da eta hobeto sentitzen gara.

Ludger Mees

EUSKOEUROPA liburutik hartua


X izpien tresna azkarragoa diamanteei esker

Diamante-meategietan langileak X izpiekin behatzen dituzte. Orain, sistema hori medikuntzan hedatzeko asmoa dute.

Munduko diamante gehienak Hegoafrikako Errepublikako meategietan eskuratzen dituzte. Eta egunero langile guztiak X izpiekin behatzen dituzte batere lapur ez dezaten. Horretarako, 1980ko hamarkadan garatu zuten sistema digitala erabiltzen dute eta nahikoa dira 13 segundo gorputz osoaren erradiografia egiteko.

Orain arte, ezin zen gorputz osoaren erradiografia egin; zatika egin beharra zegoen eta 45 minutu behar ziren horretarako. Meategietarako sistemarekin, ordea, denbora asko irabazten da, irudien kalitatea hobea da eta, gainera, pazienteek ohiko sistemarekin baino % 45 erradiazio gutxiago jasotzen du.

Sistema berria jada erabiltzen zuten Hegoafrikako Errepublikako ospitale batzuetan. Orain, lehenengoz herrialde horretatik kanpo erabiliko dute, Maryland-en.

Tira, meategietatik ospitaleetara doan teknologia dugu, beraz. Batzuetan bai zaila dela aurrerapenak nondik etorriko diren igartzea!

Elhuiar

Botikak lentillen bidez

Askotan, botika dosi txikian baina etengabe ematea da egokiena, baina hori ez da beti erraza erietxean egon ezean. Hori ahalbidetuko duten pilulen bila dabiltza, baina, bitartean, lentillen bidetik etor daiteke aukera.

Medikuntzan batzuetan arazoa izaten da botikak nola eman, zenbat denboraz, botiken albo-ondorioak, gorputzean nola hedatu…, baita botikak dosi txikian, baina etengabe, ematea ere.

Azken hori lortu nahian, botika pixkanaka askatuko luketen lentillak ari dira ikertzen. Begian tantak bota ordez, lentillatik askatuko litzateke pixkanaka tantetan egon ohi den botika. Hain zuzen ere, Floridako Unibertsitatean horrelako lentilla bigunak egitea lortu dute.

Botika mikrokapsula ikusezinetan dago.Egin dituzten lentillek ez dute balio bista zuzentzeko, oraingoz,

helburua botika ematea baita. Dena den, bista zuzendu eta botika askatuko luketen lentillak egitea ere posible litzatekeela diote.


Begietako gaitzak sendatzeko botikekin egin dute proba, normalean tanten bidez botatzen diren botikekin, baina, beharbada beste botika batzuk edota antibiotikoak emateko ere balioko dutela diote ikertzaileek.

Elhuiar


1. AHOSKERAEuskaltzaindiaren arauak gogoratuz...

1.1 Bokal bilkurak eta kontsonanteak.

G geologia, ginekologoa...biologia, arkeologia...

Z zapata, Zaragoza...ofiziala, artifiziala...

TZ bihotza, partziala...hotza, komertziala...

TS hotsa, ahotsa, lotsa...otsoa, indartsua, eutsi...

IL mila, zaila milla, zallamaila, hila malla, hilla

IN baina, mina baña, miñalaino, keinu laño, keñu

J jauna, jakin yauna, yakinjoan, jausi yoan, yausi

X Xabier, goxo, sexu, taxi seksua, taksia

CION erlazioa, klonazioa...

SION sesioa, okasioa...

XION erreflexioa, flexioa...

ON baloia, kamioia…

CIAL partziala, komertziala..

IA-IE-... anbulantzia, Arrieta, soziala…


UA-UE... Murua,Salburua…


1.2 Bestelakoak...

HITZ ELKARTUAK

zuri-beltza zuribeltzalaranja-azalak laranjazalakbihotz-taupadakbihoztaupadak

-Z GERO EZKEROikusiz gero ikusi ezkerohonez gero honezkeroona zenez gero ona zen ezkero

ETA TAEz, badut eta! Ez, baduteta!Ui! Ordua da eta! Ordua data!Ehun eta bi! Ehunda bi!

BADA BA

Zer duzu, bada? Zer duzu ba?Zatoz, bada! Zatozba! Zatozpa!Baietz, bada! Baietz ba! Baiezpa!

Sanson zein zan?Sanson Sanson zan!

Eta Sanson Sanson ez bazan,

Sanson zein izango zan?

Sanson Sanson ez bazan

ez zan Sanson izango!

Sanson zein zan?Sanson Sanson zan!

Eta Sanson Sanson ez bazan,

Sanson zein izango zan?

Sanson Sanson ez bazan

ez zan Sanson izango!


1.3 Kontsonante bilkurak.

EZ+BEZP

Ez baduzu ekarri ez kezkatu, neuk utziko dizut. Ez badakar dirurik ez diot ezer ere emango. Ez bazenekien, galdetzea zeneukan! Ez badago etxean geroago deituko diot. Ez bazenu galdetu ez nizun erantzungo, aizu! Ez bazabiltza argi ikusiko duzu zer gertatuko zaizun!

EZ+DEZT

Ez daukate lotsarik, egun osoa alferkerian! Gaurko egunkariak ez dakar berri txarrak besterik. Zaude ixilik aizu, ez duzu arrazoirik eta! Ez dirudi euririk egingo duenik datozen egunetan. Ez dago eskubiderik, 300 euroko isuna jarri didate! Utziozu, berak ere ez daki zer nahi duen eta!

EZ+GEZK

Ez genekien hona etortzekoa zinenik. Horrelako erabakiekin ez goaz inora, aizu! Nahi duzuna esango duzu baina gu ez gaude

konforme. Azkenean ez ginen enteratu zer gertatu zen. Zu eta biok ez gatoz bat ia inoiz baina ez gara

haserretzen. Etxera joan ginen, ez geneukan zer eginik eta!


EZ+ZETZ

Dirudienez, ez zaude batere gustora gure artean. Zer egin ez zekitela zeuden ni joan nintzenean. Joan ginen jaialdira baina ez zegoen aparteko

girorik. Ez zegoen gustura eta ez zuen ezer esan. Ez zeukan arrazoirik. Halere, bereari eusten zion. Ez zuen lagunik eta ez zegoen txantxetarako.

EZ+NEN

Ez nuen ulertu. Beraz, ez nekien zer egin. Antartidara? Ez nintzateke sekula santan joango! Ez nengoen ziur eta ez nintzen ausartu erantzutera. Ez noa afaltzera, ez nago ondo eta! Ez ninduzun ikusi ala? Ez nuen zure agurrik jaso. Belauniko eskatuta ere ez nizuke emango.

EZ+LEL

Irteera bat egitea? Ez litzateke batere gaizki egongo. Egizu igerian. Ez lizuke batere kalterik egingo. Zertarako eman azalpenak. Ez liguke ulertuko

seguruenik. Atsedenaldi bat? Aizu, ez litzaiguke gaizki etorriko. Gonbidatuta ere ez lirateke etorriko. Ariketaz aldatzea? Ez legoke gaizki, honekin

nekatuta gaude eta!


L+ZLTZ

Ixil zaitez behingoz, astakeriak besterik ez dituzu esaten eta!

Nire aitona-amonak aspaldi hil ziren. Erabil ezazu nire bizikleta eta eraman ezazu zurea

konpontzera. Bil ezazu lurrean dagoena, zeuk bota duzu eta! Nire katua hil zorian egon da bi aste eta azkenean

bizirik atera da. Nire lagunaren zakurra autoak harrapatuta hil zen.

R+ZRTZ

Har ezazu atsedena lan handia egin duzu eta! Ekar ezazu apalean dagoen hiztegi lodikote hori. Sar ezazue material guztia armairuan. Ohar zaitezte zer gertatzen den ura gatzarekin

nahasten denean. Sar zaitezte lasai, badago lekua eta. Biharko saiorako ekar ezazue nahi duzuen

kontakizuna.

N+ZNTZ

Ez zuela ezer ulertu esan zidan.Halere, zerbait egin zuen.

Jan ezazu, mesede egingo dizu eta! Kokoteraino naukazu eta joan zaitez popatik

hartzera! Bukatu eta gero egin ezazue nahi duzuena. Hura poza eman zidana! Bi musu eman zizkidan! Zer esan zion zozoak beleari? Eta zer erantzun zion?


1.4 AriketakSaia zaitez egoki ahoskatzen ondorengo esaldi hauek:

Milaka ikasle ofizial daude inginiaritza eskoletan. Jakina! Zaila da maila oneko jokalaria izatea. Begira, sagu bat dago taxi horren azpian. Ahots atsegina du horrek, bihotza hunkitzeko

modukoa. Bihotzekoa izan eta anbulantzia batean eraman

zuten.

Era guztietakoak dira klonazioari buruzko balorazioak.

Bi eta batekoa ez da azken emaitza, partziala baizik. Etxe komertzial batean hasi da lanean, gustura

gainera. Izugarrizko afizioa du kamioiak gidatzeko. Sexoari buruzko informazioa gero eta aberatsagoa

omen da.

Zaila egiten zait existentzialismoaz mintzatzea. Atentzio handia jartzen du jolasean baina trakets

samarra da. Faxez bidaliko dizut eskatutako informazioa. Arnasketa artifiziala egin eta anbulantzian eraman

zuten. Atzo ez, baina gaur indartsu ikusten zaitut.

Jan ezazu, on egingo dizu eta! Honez gero han egongo dira, gu baino lehenago irten

dira eta! Emango ez dizut bada arrazoia? Jakina, bada! Arrazoi

duzu eta! Aukera izanez gero neu ere joango naiz, bada! Ez nizun agurrik egin, ez zintudan ikusi eta!

Etxez etxe eta atez ate ibili ohi dira inkestak egiten.


Zoaz, ikasketa burua zure zain dago eta! Ez bada! Ez dut jango, ez dut gustuko eta! Etxe barrura sartu da, atea irekia zegoen eta! Baietz bada! Egia da, lagun batek kontatu dit eta!

Zoaz pikutara, kokoteraino naukazu eta! Utzidazu zure arkatza, nirea etxean ahaztu zait eta. Irakasle-eskolan ezagutu nuen, eta harrez gero ez

dut ikusi. Goazen, bada! Irakaslea ez da agertzen eta. Zer dela eta suspenditu da futbol-partida?

2. AZENTUA

2.2 TALDE FONIKOA edo AZENTU UNITATEA silaba batez edo gehiagoz osatutako HITZA edo HITZ MULTZOA da, eta etenik gabe irakurri behar da.

Talde fonikoan azenturik markatuena egoki ematerakoan bi zailtasun ditugu batez ere, biak gaztelerak eraginda:

a.- gazteleran hitz bakoitzak du bere azentu markatua eta beti silaba berean egon ohi da, esanahia aldatzen ez den bitartean. Adibidez:

sa la profesores sa la de profesores (hitz bakoitzak bere azentua

du eta silaba berean mantentzen du).

euskaran, ordea, askotan bi hitzek edo gehiagok osatzen dute talde fonikoa eta hitz bakarra balitz bezela irakurri behar da. Azentua silaba batetik bestera alda daiteke. Adibidez:

irakasleak gela


irakasle gela (biak etenik gabe irakurri behar dira, hitz bakarra balitz bezala).

b.- gazteleran, ordea, hitz gehienetan azken aurreko silaban ematen da azentua (llanismoa).

Mendizorroza / caminaron / astronomia

euskaran, ordea, ezkerretik hasi eta bigarrena markatzen da gehien, eta azkena ere bai.

Mendizorrotzan ibili ziren Astronomia irakatsiko dute unibertsitatean

…+2……..……-1_ _ _ _ _ _…+2……..……-1_ _ _ _ _ _

EtxeaEtxebizitza

Etxe ondoanEtxean dago

Etxean dago eta!

EtxeaEtxebizitza

Etxe ondoanEtxean dago

Etxean dago eta!


2.3 Honako irizpide hauek bultzatu eta landu beharko lirateke azentuari dagokionez, orokorrean:

(Deikariak eta hitz markatuak geroago ikusiko dira, salbuespen gisa.)

2.3.1 Talde fonikoa edo azentu unitatea BI SILABAKOA baldin bada, LEHENENGO SILABAN zein BIGARRENEAN jarriko da azentua.

Nortzuk joan dira oporretara?

ama aita Iker eta Nere ama aita Iker eta Nire

Zer egin duzu zapatarekin?

hartu jantzi eta lotu hartu jantzi eta lotu

2.3.2 Talde fonikoak HIRU SILABA baldin baditu, EZKERRETIK HASI ETA BIGARRENEAN eramango du azentua. (Lehenengoan ere jarri ohi da zenbait zonaldetan)

Beraz, hiru silabakoekin...

Andonik esan dit, baina gaizki ez... Andonik esan dit. Bernardo etorri omen da. Bernardo etorri

omen da.

Hernanin izan dira festak. Hernanin izan dira festak. Bilbora joan da. Bilbora joan da.

Ez dator gurekin. Ez dator gurekin.Ez dauka arrazoirik. Ba dauka zer

esana.

Non dago zure laguna? Non dago zure laguna?


Han dago zure zain. Han dago zure zain.

Leihotik behera bota du. Leihotik behera bota du.

Har ezazu nahi duzuna. Har ezazu nahi duzuna.

Lur mota asko dago inguruan. Lur mota asko dago inguruan.Su festak izango dira gero. Su festak

izango dira gero.

2.3.3 Talde fonikoak lau silaba edo gehiago baditu, geroxeago ikusiko ditugun salbuespenak salbuespen, hasi ezkerretik eta bigarren silaba markatuko da gehien, bukaerakoarekin batera. (*)

ezkerretik, bigarren silaba eskuinetik, azkena

+2..............-1

Hitz bakunak

Alejandro Unamuno ArkonadaAlbacete Orinoco VenezuelaMendizorrotzaZaramaga Mendizabalamedizina aspirinak anbulantziainternauta fisikaria pedagogiamaitagarria Ametzaga IlarduiaUrrunaga Arroiabe UllibarriEstibalitz

- Hitz konposatuak

Miren Edurne Ines Mari Jose ManuelCoca Cola Costa Rica Euskal

Herria

- EZ edo BA +Aditz trinkoa:


Ez dakizu nor naizen. Ez dakarte berri onik.

Bagenekien lehendik ere. Badirudi hala dela.

- OTE, OMEN,...+Aditz trinkoa:

Afaria omen dauka. Zertara ote dator?Noizkoak ote dira? Dena omen dakite.

*************************Oharra:

Ondorengo adibideetan bakarrik azenturik markatuena (+2) nabarmendiko da, eta ez azkena (-1), azentu markatuena ongi ematean baitago kontua.

- IZENA, IZENLAGUNA, ADITZLAGUNA... +Aditz trinkoa:

Amak dauka, ez nik. Gainera, asko dauka.Ona dago pastela. Ondo daukazu jertsea.

- Galdetzailea / erakuslea / ... +Aditz trinkoa:

Non daukazu mina? Hortxe daukazu behar duzuna.

Zertan zabiltza ate ondoan? Nola dakizu nor izan den?

- Aditz nagusia + laguntzailea:

Atzo ikusi nuen. Zuk esan zenidan.Handik hartu zenuten. Gustura joan zineten.Lagunek deitu zidaten. Berehala ikusi

zaituztet.

-Aditza+ honelako partikulak:


Ikasi ezean jai duzu! Ikasiz gero alde ederra!

Ekarri arte nola jakingo duzu? Gauzak esan bezala gertatu ziren.

-Aditza + BEHAR, NAHI, EZIN, AHAL:

Hori ere entzun behar! Ai, ama! Ulertu nahi eta ezin!Zein da horren esan nahia? Ez daukat gogorik baina egin behar!

Beste hitz bat + ERE:

Aita etorri da. Ama ere bai. Ikusita ere ezin dut sinetsi.Atzo ere ez zen etorri. Izan ere gaixorik dabil aspaldian.

- Izena, aditza + ETA:

Miren eta ikusi ditut lehen. Aita eta etxean gelditu dira. Goazen, bukatu du eta. Dirua dela eta haserretu da.

- Hitz elkartuak:

Gizarte etxera joan da. Vital Kutxan sartu da.Giza Zientziak ditu gogoko. Kontu-kontari egon dira.Zezen plazara doaz. Idiazabal gazta nahi

nuke!Musika eskolan ikusi dut. Informatika gelan egon

naiz.- Izena+posposizioa:

Etxe ondoan gorde da. Kalez kale ibili gara.

Diru bila joan da. Laguntza eske etorri zaigu.


- Izena+determinatzailea:

Neska batek esan dit. Txakur hori izan da.Mutiko horrek badaki. Mesede gutxi egingo dizu!

- Bestelakoak:

Ederki asko irakurtzen du! Arrazoia du ziur aski.Gaizki samar omen dabil. Nahikoa larri ikusi dut.Ezer gutxi esan dezaket. Nekatu gabe bukatu zuen.

Oharra:Gauzak horrela, lau silaba edo gehiagoko talde fonikoekin kontuz ibili behar

dugu. Gazteleraren eragina nabarmena da eta, "llanismoa dela eta" ezkerretik hasita BIGARRENA markatu ordez eskuinetik hasita AZKEN AURREKOA markatzeko joera zabaltzen ari da.

Hainbat kasutan lehengo silaba markatzeko joera ere hor dago, eta onargarraia da. Adibide gisa: Non daukazu? Zer zabiltza? Horrek daki, ez nik.

Beraz, kontuz honelakoetan ! :

andereño esan behar da, eta ez andereño

Mendizorrotza eta ez Mendizorrotza

ikastola eta ez ikastola

Eskerrik asko eta ez eskerrik asko

Kaixo, aspaldiko! eta ez Kaixo, aspaldiko!

Unibertsitatea eta ez Unibertsitatea.

Nire ama eta ez nire ama. Zure lagunak eta ez zure

lagunak. Joan ginen eta ez joan ginen. Salburuan dago eta ez Salburuan

dago.


Medikuntzan ari da eta ez medikuntzan ari da.

Sukaldaritza eta ezSukaldaritza

Miren Edurne eta ez Miren Edurne

Aranburu eta ez Aranburu Venezuela eta ez Venezuela Babilonia eta ez Babilonia


AZENTU UNITATE BAKARREAN SARTZEN DIREN HITZ MULTZOAK

Miren Edurne Jose Ignazio Costa Rica Coca Cola San Donato

Giza eskubideak Irakasle gela Hizkuntz ereduak Literatura lanak Ortografi arauak Kultur astea Garapen maila

Iragarki taula Behi esnea Esne behia Jaiotza data Bilera eguna Gari irina

Egur pila Azukre koskorra Metro erdi Kilo laurden Hanka arrastoa

Arrain zopa Sagar tarta Ardi gazta Sagardo botila Haragi salda

Seme-alabak Senar-emazteak Zuri-gorriak Sartu-irtena Joan-etorria

Tarteka-marteka Nahaste-borrastea Zehatz-mehatz Banan-banan Plisti-plasta Kezka aurpegia Gaizto itxura Lelo aurpegia Zikin fama

Pausoz pauso Kalez kale Kalerik kale Mendiz mendi

Liburu bila Diru eske Lotsa falta Santa eskean

Etorri berria Bukatu berria Egin beharra Ikasi ezina Ulertu nahia

Kale bazterrean Etxe aurrean Armairu azpian Ate ondoan

Gaizto samarra Eder askoa Seguru asko Azkar asko

Ez dakigu Badakigu Zer dakigu? Asko dakigu Al dakigu! Omen dakigu Ote dakigu

Esan zidaten Ikusi zaituztet Etorri da eta! Hartu zutelako


2.4 Gehienetan ondorengo eredua jarraitzen bada ere…

ezkerretik, bigarren silaba eskuinetik, azkena

+2..............-1

badira salbuespenak:

2.4.1 Hitz markatuetan lehenengo silaban eman ohi da

azentua:

Gai gaiarekin gaiarentzat gairako Dei deitzeko deituta deitzea Aurre aurretik aurrera

aurreko... Testu testuan testutik testurako... Datu datuarekin datu hori datu

bat... euskara euskarari euskaragatik

euskaraz... galdera galderarik galdera bat

galdera hori...

Oharra: Hitz gutxi batzuk kenduta (oso finkatuak edo direnak...)

gainuntzeko guztiekin arau edo joera orokorra beteta ere ondo legoke, ez baitago hain garbi hitz markatuen multzoa zein den.

2.4.2 Deikariak azken silaban eraman ohi du azenturik

markatuena.

Adibide gisa hemen dituzu ondorengoak:

Aizu, Eneko! Zer nahi duzu? Kontuz, neska! Ia erori zinen! Horrelaxe dira gauzak, adiskide! Kontuan izan, entzule, ondorengoa. Aupa, neskatxa! Hori hori, Maite! Ondo dakizue, lagunok, nola diren gauzak. Ikasle maiteok, gaurkoz nahikoa da. Ea ba, Mikel eta Edurne, zatozte hona! Zer zabiltza hor, Enrike? Lagunok, gaur nire kontu izango da kafea!


Ez ahaztu, aizu, ogitartekoa ekartzea! Zu, Begoña! Zaude isilik! Eta zuk, Mertxe, kontatu

zerbait! Aupa, Luisma, gutxi falta da eta! Lehen ere esan dizut, mutiko, ez nagoela

txantxetarako.


2.2 Ariketak

Saia zaitez ahoskera eta azentu egokia erabiltzen ondorengo esaldiak irakurtzerakoan:

Ez dago esan beharrik, birziklaia beharrezkoa da irakaskuntzan.

Aizu, adiskide, nora zoaz kezka aurpegi horrekin? Kontuz, neska, hartu duzun ardura ez da nolanahikoa eta! Han zebilen gure laguna, eskolarako liburu bila. Ondo asko dakizu zer gertatzen den hemengo neska-

mutilekin. Armairu gainean dagoen aldizkari-sorta ez dakit nork utzi

duen. Zergatik duzu hainbesteko beldurra kobazuloan sartzeko? Aizu, Ana, nola dakizu nire seme-alabak dantza-eskolara

doazela?

Ez liguke kalterik egingo mendi-buelta bat emateak. Giza Zientziak ikasi nahi ditu eta hor dabil buru-belarri. Ate ondoan egon omen zen diru eske, zer janik ez zuen

eta. Gure ikasleak perretxiku bila joan ziren baso barrura. Jator askoak dira horren seme-alabak. Ia sekula ez dira

haserretzen. Aizu, adiskide, zer zabiltza ordu hauetan egunkari bila? Hartzazue goxoki bana eta utz nazazue pakean!

Rosa Mari, non dago Mari Joseren lore-sorta? Zer zabiltza hor ate ondoan? Noren zain zaude ordu

hauetan? Vital Kutxara joan nahi nuke, ez baitaukat xentimorik! Aupa, neska, ia bukatu duzu eta zure lana!


Ba al duzue galderarik atseden ostean argitzeko? Ez dakizu zuk zer gertatu den Florida kalean! Kalez kale ibili nintzen ogi bila, egin berria erosi nahian.


3. INTONAZIOA

3.1 Kontuan izan behar dugu hitzak ez direla, askotan, bakarka eta isolaturik ahoskatzen, aurrekoekin edoeta atzekoekin lotuta baizik, etenik egin gabe. Etenik gabe esan behar den hitz multzoari HITZ-KATEA esaten zaio.

Adibide gisa: ehun eta zortzi ehundazortzi etxe txiki bat etxetxikibat erori egin delako eroriegindelako egin duzun lan hori eginduzunlanhori duela hamarren bat egun

duelahamarrenbategun

***************3.2 Hitz-kateen bukaerako etenetan INTONAZIO ezberdinak eman behar dira, testua ulergarria izan dadin. Honela:

Galdegaia eta aditzaren aurreko hitz kateak goruntz Joan zen astean Ander nire laguna berandu etorri zen gure etxera afaltzera.

Galdegaia eta aditzaren ondorengo hitz kateak beheruntz

Joan zen astean berandu etorri zen Ander nire laguna gure etxera afaltzera.

Esaldiaren bukaerakoak behera Joan zen astean berandu etorri zen Ander nire laguna gure etxera afaltzera.

Irakurri beste hauek:Euri zaparrada ederra egin zuen atzo etxera

nindoala.Atzo etxera nindoala euri zaparrada ederra egin zuen.Nik egin nuen azterketa zalantza handiak izan arren.Nik egin nuen azterketa zurearen antzekoa izan zen. Nik egin nuen azterketa, ez nire lagunak.

***************


3.3 Puntuazio-zeinuak ez datoz beti bat etenarekin. Koma bat egon arren, batzuetan ez da etenik egin behar. Eta komarik egon ez arren, egin behar dira etenak.

Ni ongi nago; zuk, berriz, ez duzu itxura onik.

Hemengoak ziren batzuk; besteak, ordea, kanpotik

etorritakoak.

Aizu, Ixone! Ni zurekin joango naiz afaltzera. Patxo

ez, ordea!

Lasai, neska! Gaur neuk lagunduko dizut etxera.

***************3.4 Intonazioaren bidez adierazten dugu esaldia amaitu dugun ala ez.

Gaur igeritokira joango naiz. Gaur igeritokira joango naiz biok elkarrekin joatekotan.

Irakurri beste hauek:Nik esandako orduan etorri zen. Nik esandako orduan etorri zen nik agindutako lekura. Ni ez naiz afaltzera joango. Ni ez naiz afaltzera joango zu joan ezean.

***************3.5 Etenak eta tonu aldaketak egoki egiteak garrantzi handia du esaldiaren kohesioa eta ulergarritasuna ziurtatzeko.

Gaur gure ikastetxera etorri den irakasle berriak sekulakoak esan ditu. Gaur gure ikastetxera etorri den irakasle berriak sekulakoak esan ditu.

Irakurri beste hauek:Joan zen astean ikastetxean idatzitako ipuina galdu nuen.Joan zen astean ikastetxean idatzitako ipuina galdu nuen.Barkatu baina, nik egin nuen azterketa. Barkatu baina, nik egin nuen azterketa.


***************3.6 Kontuz ibili behar dugu galdera zuzenekin eta zehar galderekin. Galdera egiteko partikula bat baldin badaukagu, partikula horretan eman behar da enfasia, eta esaldiaren bukaeran tonuak behera egin behar du.

Aizue, noiz egin behar dugu hurrengo afaria? Etorriko al zarete gure etxera? Bukatu duzu lana?

Irakurri beste hauek:Hartuko dugu zerbait? Hartuko al dugu zerbait? Begira ea nor datorren. Zuk ba al dakizu nongoa naizen? Nork esan dizu horrelako astakeria?

***************3.7 Harridura perpausetan ere harridura partikula nabarmentzen da, eta ez harridura marka.

Bai jatorra zarela! Zein ederki egin duzun! Baietz asmatu zenbat urte dituzun!

3.8 Esaldi batean intonazioa nola egin behar den jakiteko garrantzitzua da GALDEGAIA zer den eta MINTZAGAIAK zer diren argi edukitze:

Galdegaia: Esaldian, informazio berria daraman edo dakarren perpausaren zatia.

Bereziki azpimarratu nahi den osagaia, sintagma.

Mintzagaia: Esaldian, aldez aurretik ezagutzen duguna errepikatzen duen atala.

Adibideak: Anek lore-sorta bat ekarri dio Kepari. Zer ekarri dio?

Bai, ekarrio dio Anek lore.sorta bat. Ekarri dio, bai ala ez?

Anek esan du lore-sorta bat ekarri diola. Zer esan du Anek?

Beste sintagmak mintzagaik dira.

G +A Ag

A +G

G +A Ag

A +G


Beraz, hona hemen JOKABIDEA etenak egoki egiteko:

a. Esaldi nagusiko aditza aurkitu.-Jon gaur joan da Bilbora. -Irratiak esan du bihar euria egingo duela.

b. Galdegaia aurkitu. Horretarako, GOGOAN EDUKI ondorengo hiru kasu

hauek:

a- galdegaia den hitz-katea (sintagma) ADITZAREN AURREKOA izan ohi da askotan. Horrelakoetan, aditzaren aurreko galdegaiari eman behar zaio enfasia, eta aditzarekin batera irakurri behar da, inolako etenik gabe.

-Jonek auto berria erosi du, lehengoa saldu eta

gero. (Zer erosi du Jonek?)

-Auto berria erosi du Jonek, lehengoa saldu eta

gero. (Zer erosi du Jonek?)

-Jonek erosi du auto berria, lehengoa saldu eta gero.

(Nork erosi du?)

-Auto berria Jonek erosi du lehengoa saldu eta gero.

(Nork erosi du?)

-Irratiak esan du bihar euria egingo duela. (Zeinek

esan du hori?

Oharra: galdegaiaren ezkerraldera dauden hitz-kateak (mintzagaiak) goruntz dute intonazioa; galdegaiaren eta aditzaren eskuinaldera daudenak, aldiz, beheruntz.


b- galdegaia ADITZA BERA izan ohi da hainbat kasutan. Hala da, bai ala ez?, zer egin du?, zer gertatu da? bezalako galderei erantzuten ari gatzaizkienean. Horrelakoetan, aditza bera denez galdegai, aditzari berari eman behar zaio enfasia.

-Jonek erosi du auto berria, nahiz eta zalantzak

izan. (Erosi du, bai ala ez?)

-Jonek erosi egin du auto berria, ez du alkilatu.

(Zer egin du, erosi ala alkilatu?)

-Irratiak esan du bihar euria egingo duela;

telebistak… ez dakit. (Esan du, bai ala ez?)

Oharra: galdegaiaren ezkerraldera dauden hitz-kateak (mintzagaiak) goruntz dute intonazioa; galdegaiaren eta aditzaren eskuinaldera daudenak, aldiz, beheruntz.

c- galdegaia ADITZAREN ONDORENGOA izan ohi da beste hainbat kasutan, batez ere galdegaia luzea denean eta informazio ugari ematen duenean. Horrelakoetan, aditzaren ondorengoari eman behar zaio enfasia, subjetoaren eta aditzaren intonazioa gorantz eginik (intonazioa, gorantz zintzilikatua)

Besteak beste, honelakoetan onartzen da galdegaia aditzaren ondoan jartzeko lizentzia:

perpaus konpletiboetan (adierazpen aditzak darabiltzagunean):

-Gaur goizen irratiak esan du bihar euria egingo duela.

(Zer esan du irratiak?)

-Irratiak horixe esan du.

-Zuzendariak adierazi du datorren astean izango dela

hurrengo bilera. (Zer…?

-Zuzendariak hala adierazi du.


Definizio luzeak ematerakoan :

-Upela da ardoa nahiz beste zenbait likido gordetzeko

edo garraiatzeko erabiltzen den zurezko ontzi

gerrizabala.

-Astrofisika da astroen izaera fisikoa, sorkuntza eta

bilakaera, eta Unibertsoaren egitura oro har

aztertzen duen fisikaren adarra.

Baita honelakoetan ere:

-Kontua da nik esandakoa ez zela behar bezala ulertu

eta berriro adierazi behar izan nuela.

-Arazoa da ez dakidala zer egin behar den gauzak

behar bezala bideratzeko.

Oharra: subjetoaren eta aditzaren ezkerraldera dauden hitz-kateak (mintzagaiak) goruntz dute intonazioa; aditzaren ondoren ere gorantz mantentzen da, eta hortik eskuinaldera daudenak, aldiz, beheruntz.

Ariketa

Eman intonazioa egokia, azpiko galdera kontuan izanda:

Ikasleak idatzi zuena irakurri zuen.

(Zer irakurri zuen?)

Ikasleak idatzi zuena irakurri zuen.

(Irakurri zuen, bai ala ez?)

Irakaskuntzari buruzko gaiek izango dute lekua irratsaio

honetan.

(Zeintzuk izango dute lekua?)

Irakaskuntzari buruzko gaiek izango dute lekua irratsaio

honetan.

(Izango dute lekua gai hauek?)


Ama haserretu da etxeko lanetan inork lagundu ez diolako.

(Zein haserretu da?)

Ama haserretu da etxeko lanetan inork lagundu ez diolako.

(Haserretu da ama, bai ala ez?)

Alkateak jakinarazi du aurtengo jaietan ez dela su-festarik

izango.

(Zer jakinarazi du?)


izango.

(Zeinek jakinarazi du?)


izango.

(Jakinarazi du? Seguru?)


Aztertu zein galderari erantzuten dioten esaldi haueketa irakurri ahots gora

informazio garratzitsuena nabarmenduz:

Errezilgo (Gipuzkoa) mendi gailur batean izan zen istripua.

Korrikalari asko, herrialde guztietatik etorriak, bilduko dira

Elgoibarren.

Korrikalari asko bilduko dira Elgoibarren, herrialde guztietatik

etorriak.

Venezuelako gorabeherak direla eta, gutun bat idatzi zidan joan

den astean Xabinek.

Venezuelako gorabeherak direla eta, Xabinek gutun bat idatzi

zidan joan den astean.

Venezuelako gorabeherak direla eta, joan zen astean gutun bat

idatzi zidan Xabinek.

Venezuelako gorabeherak direla eta, Xabinek idatzi zidan gutun

bat, joan zen astean.

Venezuelako gorabeherak direla eta, joan zen astean idatzi zidan

gutun bat Xabinek.

Venezuelako gorabeherak direla eta idatzi zidan gutun bat

Xabinek, joan zen astean.

Neska bat, egun asko ez dela, hona etorri zen unibertsitatea non

zegoen galdezka.

Geunden goialde hartatik toki isil eta sosegu baten traza hartzen

zitzaion munduari.


Nekazal-etxe hartan ez zuten mutil bat beste-seme alabarik. Mutil

horren gurasoek, jakina denez, beren seme bakar horrengan

zeukaten etxeari jarraipena emateko itxaropena.

Badiara pertsonak irribarre egiten dizutenean zer pentsa ez

dakizula uzten zaituztenak.

Badakit abesti bat zuk aipatu duzun gai hori primeran jorratzen

duena.

Badakit arazo hori ez dela atzo goizekoa, baina saiatu gaitezen

konpontzen.

Aitortzen dut ezer gutxi dakidala atera berri duen gai horretaz.


ESATARIEN IDAZKI-PRESTAKUNTZA

Esatari, aktore, bikoizle eta hizlari guztiek aldez aurretik prestatu behar izaten dute irakurgaia. Testua nork bere erara landuko du, jakina, langintza bakoitzak bere ezaugarriak dituenez eta langile bakoitzak bere joerak. Hala ere, aldarrikapen-mota edozein delarik ere, komenigarria deritzogu ondoren adierazten diren oinarrizko aholkuak pausoz pauso jarraitzeari:

1. Idazki osoa gaingiroki irakurri (irakurketa isila).

2. Berriro irakurri, astiro oraingoan, hitz ezezagunak eta

zalantzazkoak azpimarratuz (irakurketa isila).

3. Hiztegia erabiliz, hitz ezezagunen esanahia begiratu eta

zalantzak uxatu, mezuaz jabetu eta idazkia ongi ulertu arte.

4. Ahots gora eta arretaz irakurri —irakurri ahalean entzunez—

zailtasunez ohartzeko.

5. Ahoskerari dagokion lotura, bustidura eta abarrak markatu.

6. Diptongoen, batez ere goranzkoen, ahoskera seinalatu.

7. Hitzen azentua markatu.

8. Puntuazio-marken funtzioari erreparatu eta haien tonu-aldaketa

markatu (harridura, azalpena, galdera...).

9. Perpaus nagusiari eta menpekoari erreparatu eta haien arteko

harremanaz jabetu.

10. Etenaldiak seinalatu, sintagmaren osotasunaz erreparatuz.

11. Galdegaia markatu , etena non egin behar den jakiteko.

12. Ahots gorako bigarren irakurraldia egin seinalatutako ohar

guztiak kontuan harturik.

13. Ahots gorako azken irakurketa: aldarrikapena. Aktore-lana

izanez gero, bizpahiru tonu dramatiko ezberdinetan saiatzea

komeni izaten da. Irrati-telebistako albiste-emankizunetan, aldiz,

recto tono deritzana erabili behar da; hau da, batere gorabehera

dramatikorik gabea.


Esatari trebeak aldi berean ematen ditu hamalau urratsok;

batik bat, berak idatzi badu testua. Nolanahi ere, ez ahaztu

esaera zaharra: Azkar eta ondo, usoak hegan.

Aholku hauek ITZULIDATZ lan-taldeak prestatuak dira.


JENDAURREKO IRAKURKETA PRESTATZEKOKONTUAN IZAN BEHARREKOAK

1.- AHOSKERAN:

Hainbat kontsonante: baina, maila, taxi, jakina, geologia....

Hiatoak: anbulantzia, ofiziala, komertziala, afizioa..

Kontsonante bilkurak: ez daukat, ez nuen entzun, ez litzateke gaizki egongo... irakurriz gero, ibiliz gero, aztertuz gero... . ehun eta hogei, seiehun eta hamar... bezalakoak.

Bestelakoak: horrela bada, nekatuta nago eta...

2.- AZENTUAN:

Izenak, izen lagunak, aditz lagunak...: Andereñoa, unibertsitatea, astronauta, Unamuno, Maria

Luisa, Mendizorrotza... Aditz trinkoak:

Ez daukagu, ez zekitelako, ez dakite eta, badaukagu... Aditz trinkoa+galdegaia:

Hortxe dago, asko daki, ona dago, berehala dator... Aditz konposatuak:

Deitu zidaten, eramango nuke, begira ezazu, ikusiko duzue...

Galdera+aditz trinkoa: Zertan zabiltza, nora zoaz, zertara zatoz, zer daukazu...

Posesiboa+izena: Nire lagunak, gure ama, zure bizitza...

Posposizioak: Etxe ondoan, bide ertzean, etxetik gertu, diru eske, liburu

bila, kalez kale... Hitz konposatuak:

Giza Zientziak, ikasketa burua, buru belarri, irakasle gela... Behar, nahi, ezin, ahala...:

Ikasi behar, ikusi nahia, ulertu ezina, egin beharra... Ere, omen, ote...:

Igandean ere, asko omen daki, hala ote da?...Izena+erakusleak:

Neska hori, kale horretan, mutiko hauek... Deikariak:

Aizu, Edurne; Kaixo, lagunok; Zatoz hona, Andoni!...Hainbat hitz markatu:

Primeran, benetan, auskalo, utikan, sekula, euskara, testua...


3.- INTONAZIOAN:

Galderak: Nork esan dizu horrela dela? Ekarri al duzu eskatutakoa?

Harridurak: Zein ondo ulertu dizudan azalpena! Bai ondo egiten dituzula marrazkiak!

Hitz kateak: Nire ondoan eserita, lasai asko eserita gainera,

dagoen honek primeran irakurtzen du. Gaur goizean gosaltzen ari nintzela irratian entzun

dudanak harrituta utzi nau.Galdegaia+aditza:

Ama etorri da . (etenik gabe eta galdegaia nabarmenduz)

Zuk emandako liburua irakurri dut , ez Patxik emandakoa.

Aditza galdegai denean: Ama / etorri da. (etenarekin eta aditza nabarmenduz) Zuk emandako liburua / irakurri dut, baina ez zait

gustatu. Zuk emandako artikulua gorde egin nuen, ez bota.

Aditza+galdegaia: Irakasleak esan du harretaz irakurri behar dela

artikulu osoa. Kontua da oraindik ez dudala eskuratu zorioneko

artikulu hori.Komak:

Ni ongi; zu, berriz, ez dakit nola zabiltzan.

--------------------------------------------------------

Testu bat jendaurrean ahots gora irakurri behar dugunean, nolabaiteko prestaketa teknikoa egiteko eman behar diren pausoez aparte, ondorengo hauek ere kontuan izan behar dira testuari beharrezko sinesgarritasuna eta aldarrikapena emateko:

Zer-nolako testu mota den ikusita (azalpena, iritzia, narrazioa, ipuina, antzerkia…) eta zer-nolako entzulea daukagun aurrean kontuan izanda:

o Ahotsari dagozkionak: Intsentitatea edo bolumena Abiadura Tonua: alaia, tristea, serioa, ironikoa,

distantea, hurbila…


Geldiuneak eta isiluneak: suspentsea…o Gorputzari dagozkionak:

Jarrerak eta mugimenduak Eskuen eta besoen keinuak

Aurpegiera eta keinu-imintzioak Begirada Irakurketa antzeztua?


EUSKARA BATUAREN AHOSKERA ZAINDUA

Atarikoak 1

Batasuna zertarako

Arantzazuko Biltzarrerako prestatu zuen txostenean, Euskara Batua euskara idatzirako zela mugatu zuen Koldo Mitxelenak eta, euskara idatziaren barrutian, irakaste lanetarako. Irrati eta telebista euskaldunak ditugunetik bereziki ahoskeran ere batasunerako irizpideak ematea beharrezko iruditzen zaio bati baino gehiagori. Eskari horri erantzunez ematen ditu ondoko arauak Euskaltzaindiak, beti ere gogoan izanik hizkera zaindua, maila jasokoa, erabili behar denerako direla, irrati-telebistetako berri-emanaldietarako, jendaurreko hitzaldietarako, eskolako azalpenetarako eta horien antzeko egoeretarako.

Bestalde, ahoskera-kontuetan ohiturak aldatzea zein zaila den kontuan izanik, ohartzen gara oraingo arau hauek denbora gehiago eskatuko dutela idatzirako ematen direnek baino.

Zer da Euskara Batuaren ahoskera zaindua

Euskara Batuaren ahoskera zaindua (EBAZ) ahozko hizkuntza estandarra izango da, alegia hiztun ororen erreferentzia tresna, hizkuntzaren maila formaletan erabili beharko dena.

EBAZ ez da orain arteko hizkeren ordezkotzat hartu behar, osagarritzat baizik. Ez da Euskara Batua ahoskatzeko modu bakarra eta are gutxiago, noski, euskalkiak ahoskatzeko era.

Besteak beste, horrek esan nahi du EBAZ ingurukoaz edo irakaslearen ahoskera biziaz gainera irakatsi beharko dela eta ez haren ordez. Era berean, on da, komunikabideek ere askotariko eredua edo eredu malgua ematea.

Ahoskeraren aniztasuna eta arauen malgutasuna: Arauak nola ulertu behar diren

Arauak ematean, aintzat hartu dira:

1. Euskalki ezberdinetatik datorkigun nahitaezko aniztasuna eta, EBAZ erabiltzean, ezberdintasun minimoak izango direnak (<hau> esatean, <h> ahoskatzen dutenak eta ahoskatzen ez dutenak; <agian> esatean, <ia> silaba bakarrean ahoskatzeko erritmoan hitz egiten dutenak eta hitz hori hiru silabatan neurtzen dutenak; <garaje> esatean, <j> belarra egiten dutenak egungo gaztelaniaz bezala eta egungo frantsesaren erara egiten dutenak). Aniztasun hori gaindiezina da hizketa berri bat asmatzen ez bada behintzat eta ez da euskara berri bat asmatu nahi, duguna erabilera zaindurako baliabidez jantzi baizik.

Ahoskera arauak euskalki- edo hiztegi-eremuaren araberako gutxieneko aldakortasuna islatzen du.

Ahoskera zaindurako artamendatuan aukera bat baino gehiago daudenean, aukera horiek adierazten dira 2.

2. Bada hizkuntzaren bizi-iturri den aniztasunaren beste alderdi garrantzitsu bat: hiztun bakoitzarengan gertatzen dena. Hizkuntzaren funtsezko ezaugarri da, izan ere, hizketa gertatzen den egoerara, gai duen edukiari, entzulearen ezaugarriei, hizketa-lagunen arteko distantziari eta abarri egokitzea. Horregatik, hizketa egokia hizketa malgua da: ahoskerari dagokionez oso garrantzitsu da (eta erabat beharrezko EBAZak euskara aberastuko badu) ongi ulertzea euskaraz ere, beste edozein hizkuntza osotan bezala, ez dela berdin ahoskatu behar testu akademiko baten jendaurreko irakurketan eta adiskide edo senideekiko elkarrizketan, berrien mikrofono aurreko aurkezpenean eta ama eta haurraren arteko elkarrizketan. EBAZen lekua lehenengo erabilera horietan dago ez bigarrenetan.

Horrela, hizkuntza baten ahoskera behar bezala ezagutzea esaldi beraren ahoskera bat baino gehiago ezagutzea da. Esaldiak formaltasun mailari egokitzeko gaitasuna guztion esku egon dadin, beharrezko dirudi

erabilera zaindurako arauekin batera, gainerako mailetarako proposamenak ere ematea 3. Oso da aintzat hartzekoa asko direla gure artean hizkuntza etxean ikasi edo ikasten ez dutenak eta, horretaz gainera, hizkuntza maila formal gehienetan lehen aldiz ari garela erabiltzen gure belaunaldietan.


Aniztasuna, dena den, ez da kaosa eta hizkera zainduenetatik arduragabeagoetarainoko mailak gauzak nahasi gabe egin behar dira. Horregatik arauetan ematen diren adibideak lekuan-lekuko edo norberaren sistemaren arabera hartu behar dira. Esaterako, ahoskera zainduko etxea etxea, erabilera arduragabeagoan etxia izango da ea > ia ordezkatzea egiten den euskara batean, bokal bilkura horretan ordezkatzerik egiten ez den euskaran etxea etxea izango da hizkera maila guztietan. Era berean mila mila eta maila malla esaten duen baztandarraren ahoskera bere horretan uzten du VII. Arauak.

Beraz, ahoskera malgua eta askotarikoa dela esatean ez da esan nahi edozein nahaste egokitzat ematen dela. Hizkera zainduenetik (EBAZrako arauak erabiltzen dituenetik) informalagoetarainoko mailaketa euskalkietan barrena egingo da. Adibidez, II.b Arauak ez dio inori baimenik ematen batzuetan ogixa, beste batzuetan ogiya nahasirik hitz egiteko hizketa arduragabearen aitzakian.

ARAUAK

Bokalak

I. <a, e, i, o, u> Idatzi bezala ahoskatu: [a, e, i, o, u]; sei bokaleko sistema duten Iparraldeko euskaretan <u>ren ahoskera biak onartzen dira ([u] eta [ü]) hala eskatzen duten hitzetan eta baita ere euskalkiaren erabilera zainduan.

Bokal bilkurak

II. Bokalak bokalen ondoan daudenean ere idatzi bezala ahoskatuko dira hizkera maila zainduetan: etxea etxea, geroago geroago, mendia mendia, burua burua.

Gainera aintzat hartu behar da:

II.a. <ea, oa> idazten direnen bestelako ahoskerak egoki eta zuzen direla gainerako hizkera mailetan (hala nola: etxia, etxie; geruago, telefonua eta kidekoak).

II.b. <ia, ua> idazten direnen bestelako ahoskerak egoki eta zuzen direla gainerako hizkera mailetan (hala nola, zerbait tartekatuz: mendiya, mendixa, mendiza; buruba eta kidekoak edo, bigarren bokala aldatuz edo kenduz: mendie, mendi; burue, buru eta kidekoak).

III.1. Bokal bi elkarren segidan daudenean, lehenengoa <i> edo <u> bada, bokal bilkura bi silabatan ahoskatuko da (hala nola: abi.an, sozi.ala, zi.ur). Dena den, badira hitz batzuetan ui diptongoak.

III.2. Bokal bilkura hauek silaba bakarrean (diptongoan) ahoskatzen dituzten Ekialde eta Iparraldeko euskalkietako hiztunengan hizkera zaindutzat hartuko da ahoskera hori.

IV. Bokal biren artean <h> idazten denean, <h> ahoskatzen ez den euskalkietako hiztunek ere bokal bakoitza silaba batean ahoskatzera joko dute hizkera maila zainduan (hala nola: za.harra; na.hi du; bi.hurturik; a.hula; be.hi).

Kontsonanteak

V. Idatzi bezala ahoskatuko dira hizkera maila zainduan

<b, d, f, g, k, l, ll, m, n, ñ, p, r, rr, s, t, ts, tx, tz, z>

Beraz:

1. <g> <e> eta <i> bokalen aurrean beste bokalen aurrean bezalaxe ahoskatu behar da ahoskera zainduan behintzat (hala nola geologia). Azken orduko maileguetan, salbuespenak banan-bana markatuko dira. Esaterako, dagoeneko onartua dugun gin (edaria).

2. <s, z> eta <ts, tz> Hizkera zainduenetarako pare hauek bereiztea hobetsiko da. Bestalde <z>


euskaraz beti (eta areago hizkera zainduetan) zistukaria da eta gaitzetsi egin behar da gaztelaniazko ahoskera hortzartekoa (gaztelerazko zapato hitzaren lehen kontsonantea, alegia). Beraz, eskizofrenia hitzaren lehen eta hirugarren kontsonanteak zistukariak dira (bata apikaria eta bestea bizkarkaria); halaber soziologia hitzaren lehena eta bigarrena.

3. <b, d, g, r> bokalartean gertatzen direnean, hurrenkera honetan handiagotzen den oparotasunaz desager edo alda daitezke hizketa arduragabean (hala nola: ari naiz ai naiz, horiek (h)oiek, egon eon, edan ean, eran, etab.). Ahoskera horiek erabat egoki eta bidezko dira gainerako hizkera mailetan, baina hizkera zainduan bokalarteko kontsonanteak ahoskatu egin behar dira.

4. <r, rr> euskaraz beti (eta areago hizkera zainduetan) hortzobikari dira eta gaitzetsi egin behar da frantsesezko ahoskera ubularra (frantsesezko rue hitzaren lehen kontsonantea, alegia).

VI. <h> Letra hau hostuna den Iparraldeko euskalkietako hiztunek idatzi bezala ahoskatuko dute hizkera zainduan. Letra hoskabea den Hegoaldeko euskalkietako hiztunen ahoskera zainduan ere <h> ez da ahoskatuko. Letra horren mututasunaren salbuespen bakarra Hegoaldekoen ahoskeran zihoan, zihoazen bezalakoetan gertatzen da, hor <h> [x] belarraz ahoskatzen delarik (gaztelaniazko jamón hitzaren lehen kontsonanteaz, alegia).

<h>az esanak berdin balio du <ph, th, kh> ahoskeretarako: erabat egoki da ebakera hasperenduna halakoa duten Iparraldeko euskalkietako hiztunengan (hala nola eperra epherra eta kidekoak).

VII. <il, in> letra bilkura hauek <(i)ll> eta <(i)ñ> (hala nola: mila milla edo mailua mallua, bina biña edo baino baño) ahoskatzen diren euskalkietako hiztunengan bustikuntza hori ahoskera zainduan ere egoki da (ahoskera zaindua <ll> —milla— da eta ez <y> — miya—). Bustikuntza hori ez duten euskalkietako hiztunengan, noski, bustidurarik gabea izango da ahoskera zaindua ere (hala nola: mila mila edo mailua mailua, bina bina edo baino baino).

VIII. <j> letraren euskarazko ahoskera oinarrizkoa <y> da eta hori da hizkera zaindurako hobesten den ahoskera oro har. Halaz ere eta beraz:

VIII.1. <j> hitz hasieran <y> ahoskatuko da (hala nola jateko yateko, jokalariak yokalariak).

Badira [x] belarraz ere ahoska daitezkeen hitzak. Hitz horietako batzuk hizkera maila zainduetan gertakortasun urrikoak dira, beste batzuk (Heg. marka daramatenak) Hegoaldean erabiltzen dira (hala nola jertse, jipoi, jira).

VIII.2. <j> hitz barruan gertatzen denean, <y> izango litzateke ahoskera zainduena. Hala ere, gaurko egoera kontuan izanik, Hegoaldeko [x] belarra (gazt. jamón) eta Iparraldeko <> sabaiaurrekoa ere (fr. jambon) onartzen dira hizkera zainduan garaje, ijito bezalako hitzetan.

IX.1. <x> Ahoskera sabaikaria du lehengo euskal hitzetan: xagu, xoxo, Xabier.

IX.2. <x> Maileguetan bokalartekoa <ks> ahoskatzea hobesten da hizkera zainduan (hala nola: sexua seksua, taxian taksian, faxez faksez). Hitz amaieran oso gutxitan agertzen da eta hitz bereziak dira. Horietan ere [ks] ahoskera egin daiteke.

Kontsonante bilkurak

X. <zb, zd, zg> Ahoskera zaindurako ere ez adberbioaren ondoren ondorengo <d> kontsonantea (aditz formen hasieran agertuko dena) ahoskabe ebaki behar da (hala nola ez da: ezta). Ez adberbioaren ondorengo <b, g> kontsonanteak ere ahoskabe ebakitzea hobesten da (hala nola: ez gara: ezkara; ez bada: ezpada). Hortik kanpo ere <z> eta <b, d, g> ahoskeran biltzen diren guztietan ahoskabetzea onargarria da hizkera maila zainduan ere.

XI. <zz> Ahoskera zaindurako ere ez adberbioaren azkeneko <z> kontsonantea eta ondorengo <z> (aditz formen hasieran agertuko dena) batera ebaki behar dira afrikatua osatuz (hala nola: ez zara: etzara; ez zetozela: etzetozela; ez zenion: etzenion; ez zuen: etzuen).

XII. <nz, lz, rz> eta <ns, ls, rs> Letra bilkura horietako zistukaria (<z, s>) afrikatu (<tz, ts>) egin ohi da


euskaraz (hala nola unibertsitate, Frantzia, faltsua). Hitz mugan ere ordezkatze hori egiten den euskaretan afrikatzea onartzen da ahoskera zainduan (hala nola esan zuen: esantzuen; eman zion: emantzion).

XIII. <zn, zl, zh> Ahoskera zaindurako ere ez adberbioaren ondoren <n, l, h> kontsonantez hasitako aditz formak agertzen direnean, euskara batzuetan <z> ez da ahoskatzen. Ahoskera zaindutzat hartuko da horrelakoetan <z> ahoskatzea eta baita ez ahoskatzea ere (alegia, ez naiz: eznaiz edo enaiz; ez luke: ezluke edo eluke; ez haiz: ezaiz edo ehaiz).

1 Adibideetan hitzen forma ortografikoa letra etzanean agertzen dena da: jateko yateko. Bigarren formak ahoskera adierazten du. Batuaren ortografian ez dauden ikur batzuk erabili behar izan dira ahoskera islatzeko: <>: sabaiaurreko ahostuna (Lekeitioko ogia azken kontsonante hori); <y>: <j> letraren ahoskera sabaikaria adierazteko gardentasunaren izenean eta askotan egiten den <j>-[x] belarrarekiko loturaren haustea grafikoki nabarmentzeko; [x] igurzkari belarra da (gazt. jamón hitzaren lehen kontsonantea).2 Arauaren zenbaki erromatarraren ondoan zenbaki arabiarrak ematen dira, ulerterraztasunagatik araua zatitu denean (esate baterako, III. eta III.a).3 Arauaren zenbakiari letrak gehitu zaizkio, ulerterraztasunagatik araua zatitu denean (II.a eta II.b).

(Euskaltzaindiak, Donostian, 1998ko ekainaren 26an onartua)


BIBLIOGRAFIA

1. Euskara Batuaren Ahoskera Zaindua (EBAZ)

Euskaltzaindia: ARAUAK, 2. karpeta, 87.araua / 805-808. orr.

2. Euskaltzaindia:EGLU I eranskina, 15-41. orr. 1987.

3. Andres Alberdi: Eskola Gramatika. Elkar – GIE. 1996.

4. Zubimendi J.R.; Esnal P.: Idazkera liburua. Eusko Jaurlaritza. 1993.

5. Zubiri Ilari eta entzi: Euskal Gramatika Osoa. Didaktiker.1995.

6. Txillardegi: Euskal Azentuaz.. Elkar. 1994.

7. Iñaki Gaminde: Euskaldunen azentuak. Labayru ikastegia. 1998.

8. Zubimendi J.R.; Esnal P.: Irakurbideak. Sendoa. 1997.

9. Jose Ignacio Hualde: Euskararen azentuerak. Gipuzkoako Foru

Aldundia eta EHU. 1997.

10.Santiago Alcoba: La expresión oral. ARIEL. Bartzelona. 2000.

11.Juan Manuel Sosa: La entonación del español. CÁTEDRA. Madril.

1999.

Bibliografia hau ITZULIDATZ lan-taldeak prestatua da.

12. Juan Garzia Garmendia: Joskera lantegi. IVAP. 1997

j.irakurketa 07 08

Documents