hitzaldiak etnografia insitutuak 20072008
TRANSCRIPT
![Page 1: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/1.jpg)
Bortxazko lanak
Francoren diktaduran
![Page 2: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/2.jpg)
![Page 3: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/3.jpg)
![Page 4: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/4.jpg)
![Page 5: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/5.jpg)
![Page 6: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/6.jpg)
Guk, nola izan genuen horren berri?
-Manolo Santamarina prisionero izandakoaren
ahozko testigantza
-Herrietako jendearen testigantza
![Page 7: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/7.jpg)
Lan motak Nafarroan:
-Errepideak
-Trenbidea
-Ubideak
-Fortifikazioak
-Beste batzuk (Aerodromoa, Arma kimikoak, nekazal lanak...)
![Page 8: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/8.jpg)
•Informazio iturriak
– Ahozko testigantzak
– Prisioneroak
– Herrietako biztanleak
– Senideak
– Soldadu zaindariak
– Artxiboak
– Herrietako artxiboak
– Artxibo militarrak
![Page 9: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/9.jpg)
•Elkarrizketak
– Alderik politena eta interesgarriena
– Jende jatorra topatu dugu
– Primeran tratatu gaituzte
– Asko ikasi dugu haien esperientzietatik
– Eta gainera...
–Beraiek emandako informazio asko ez da beste inon jasotzen, eta
– Jaso ezean, betirako galdu eginen da.
![Page 10: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/10.jpg)
•Oraindik lan asko dago egin gabe, eta zuek ere honen inguruko testigantzak jasotzen ahal dituzue
– Frankismo garaian errepresioa jaso izan duten emakumeen eta gizonen testigantza jasoz
– Gerran ibilitako soldaduen testigantza jasoz (beharbada errepresioan parte hartzea tokatu zitzaien)
– Lekuko gisa holako gertaerak bizi izan zituztenak (herrietako jendea...)
– Garai hartan umeak zirenak
![Page 11: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/11.jpg)
• Zergaitik aritu ziren prisionero hauek derrigorrezko lanak egiten? Kontestu historikoa (I)
•Errepublika eta gerra zibila
•Errepublika garaiko erreforma saioak: lurra, lana, eliza eta ejerzitoaren poterea, deszentralizazioa, emakumeen eskubideak... (1931-1936)
•Militarren eta goi klasen erantzuna: estatu golpea eta gerra zibila (1936-1939)
![Page 12: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/12.jpg)
•Kontestu historikoa (II)
•Errepresioaren garrantzia eta motak
• Afusilatuak (150.000, Nafarroan 3000)
• Erbesteratuak (450.000)
• Presoak espetxe eta kontzentrazio eremuetan (500.000)
• Emakumeen aurkako bortizkeria (bortzaketak, ile mozketak...)
• Bazterketa soziala eta pobrezia
• Konfiskazioak
•Derrigorrezko lanak
![Page 13: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/13.jpg)
•Kontestu historikoa (III)
•Zertarako errepresioa?
• Anikilazioa: “la acción ha de ser en extremo violenta”
• Beldurra sortu: “ hay que sembrar el terror”
• Errepresaliatuengandik onura ekonomikoa atera: “ contribuir directa o indirectamente a la reparación de los daños y destrozos perpetrados por las hordas marxistas”
![Page 14: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/14.jpg)
•Kontestu historikoa (IV)
•Eta Errepublikaren defendatzaileen artean?
• Errepresioa ere, baina:
• Askoz gutxiago (50.000)
• Gobernuak afusilamenduak geldiarazteko jarrera irmoa hartu zuen
![Page 15: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/15.jpg)
•Kontestu historikoa (III)
•Errepublikaren defendatzaileen artean?
• Errepresioa ere, baina:
• Askoz gutxiago (50.000)
• Gobernuak afusilamenduak geldiarazteko jarrera irmoa hartu zuen
![Page 16: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/16.jpg)
•Kontestu historikoa (III)
•Errepublikaren defendatzaileen artean?
• Errepresioa ere, baina:
• Askoz gutxiago (50.000)
• Gobernuak afusilamenduak geldiarazteko jarrera irmoa hartu zuen
![Page 17: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/17.jpg)
•Kontestu historikoa (V)
•Derrigorrezko lanen antolaketa
• Gerra hasi bezain pronto, herrietan, emakumeen derrigorrezko lanak
• Kontzentrazio eremuetan egindako lanak (Iratxerako errepidea)
•Presoen lanak (El Valle de los Caídos)
• Prisioneroen lanak: Batallones de Trabajadores (100.000) eta Batallones Disciplinarios de Soldados Trabajadores (45.000). (Nafarroan, 15.000)
![Page 18: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/18.jpg)
![Page 19: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/19.jpg)
Nola bizi ziren?
![Page 20: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/20.jpg)
Sebastián Erdoiza: <<Nik, ortusik eta, bueno! kristonak pasaten neban. Ortusik eta, oinetakorik ez. Mantie be bai ta, hankan loturik junda naz ni beharrera. Oinetakoak emoten
euskuen, baina ortusik gelditzen zana, bertan gelditzen zan. (...) Hotza eiten eben han, mekaguen!>>
![Page 21: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/21.jpg)
![Page 22: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/22.jpg)
Antonio Viedma (Galera, Granada)
<<Y a la caldera no iban más que los huesos. Y el que pillara un hueso de aquello era, era, no habían huesos pa todos. Se dio el caso de
uno roer un hueso, y después tirarlo e ir otro y seguir royendo, porque había mucha
hambre.>>
![Page 23: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/23.jpg)
Atanasia, de casa Castillo, en Vidángoz: <<Solíamos matar tres cerdos en casa,
entonces echábamos al caldero grande, que decíamos, unas pocas berzas, una remolacha
y encima una cesta de patatas, para los cerdos, para los cerdos, cocidas. ¡Entonces tenían tanto hambre los trabajadores, que se nos comían las patatas! ¡Oye, se las pelaban y se las comían! Y mi padre decía: ¡dejarles
que se las coman! ¡Y les dejábamos que se las
comiesen!>>
![Page 24: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/24.jpg)
Andrés Millán: <<Los barracones están hechos, una pared de piedra, con tablones de madera, con ranuras para
meter tablas, hicieron dos pisos para dormir, y arriba
pusieron chapa, pero cuando ya nevó aquello, pues nevaba
y el aire nos metía la nieve entre las mantas, y así
aguantabas, debajo de las mantas, con la cabeza debajo,
y respirar como los gorriones, para tomar
calor>>
![Page 25: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/25.jpg)
![Page 26: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/26.jpg)
Felix Padín:<<Te veías rebajao, te
veías, no sé, que por una cosa u otra te querían
eliminar, o por hambre o trabajando, a ver si se
te bajaba la moral o perdías la dignidad (...) Yo por lo menos no, y como yo, muchos; en
los ratos que nos juntábamos nos
dábamos moral y no nos dejábamos caer>>
![Page 27: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/27.jpg)
Luis Cano Martos: <<Y allí te echaban al pelotón de castigo, como estuve
yo, unos pocos días. Yo estuve nueve días en el pelotón de castigo, y allí estábamos, y allí llevábamos una piedra, que pesaba unos doce kilos, o por ahí, y nos la ataban con unos alambres, aquí al cuello, que
dolía luego aquello, ¡en la rabadilla! ¡En el hueso del espinazo! ¡No te dolía aquello! Pues así estuve yo,
¡nueve días estuve!, en aquello, el pelotón de castigo, que llamaban>>
![Page 28: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/28.jpg)
![Page 29: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/29.jpg)
Jesus Linzoain (Iragi):
“bazen grabadore bat, eta urte hartan bete zituen betiere 19 urte, hemen, eta bere aitetaz eta
ametaz ez zekien deus ere, eta bere aitak eta amak ez zekiten jai ere hontaz, eta gizajo hure, hori pasatu zen hemen eman ondoan, Egozkue eman ondoan, eta gizajo hure desesperatu zen,
burue kolpe hasi zen eta pikoarekin ari zen lanean eta eman zuen buruen, kopetean nonbait,
eta sargentu zahar batek ea zertako egin zuen hure eta –me quiero morir- erran zion, orduan bi tiro eman bere hartan eta bere hartan utzi zuten; gero etorri omen ziren aita eta ama, ni hortaz ez
naiz oroitzen, Egozkuen ziren, eta bai, Egozkueratu ziren aita eta ama”
![Page 30: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/30.jpg)
Harresietaz haratago:
Zigorraren eragina herrietan eta familietan
![Page 31: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/31.jpg)
Marcelino Pasquel (Vidángoz)<<Después mataron a uno también al
ladico de casa, al ladico de casa, y el padre y la madre, “¡no salgáis”, la sangre bajaba
por la calle>>
![Page 32: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/32.jpg)
![Page 33: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/33.jpg)
![Page 34: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/34.jpg)
![Page 35: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/35.jpg)
Concha Arjona Serrano, hermana de Rafael: <<Ná más que pensando en ellos! Si
mandaban la baja, si no la mandaban (…) El pánico siempre bien metío>>
![Page 36: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/36.jpg)
![Page 37: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/37.jpg)
Joaquín Laín, Lesaka: <<La familia, ¡imagínate!, mi padre, rojo, bueno, rojos todos, en paro, mi hermano mayor, Jesús, en la cárcel, por oficial, y voluntario, yo en batallón de trabajadores,
mi madre era mujer muy habilidosa, muy habilidosa, sostuvo la familia, cosiendo camisas, haciendo jerséis…
>>
![Page 38: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/38.jpg)
Eta gero zer?• Diktaduran zehar: isiltasuna eta estigma
• Transizioan: – isiltasuna.
– Beste diktadurekiko konparazioa
• Orain ere: – Memoriaren legea
– Nafarroako Gobernuaren jarrera
![Page 39: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/39.jpg)
Eta gero zer?• Hala ere, ekimena jendearengan dago:
– Mugimendu zabala estatuan zehar
– Nafarroan ere, ekimen ezberdinak daude• Memoriaren Parkea (Sartaguda)
• Ezkaba
– Derrigorrezko lanen inguruan:• Ikerketa zabaltzen parte hartu duten taldeak
• Memoriaren Bideak
![Page 40: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/40.jpg)
–Derrigorrezko lanen inguruan:
•Ikerketa zabaltzen parte hartu duten taldeak (Eguzki Bideoak, Geronimo de Uztariz Historia Institutua)
![Page 41: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/41.jpg)
–Derrigorrezko lanen inguruan:
•Memoriaren Bideak kolektiboa
![Page 42: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/42.jpg)
![Page 43: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/43.jpg)
![Page 44: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/44.jpg)
![Page 45: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/45.jpg)
![Page 46: Hitzaldiak Etnografia Insitutuak 20072008](https://reader035.vdocumento.com/reader035/viewer/2022062308/55be967ebb61eb3d578b4596/html5/thumbnails/46.jpg)