filosofÍa da linguaxe ii - usc.es · signo y pensamiento: una introducción ... “gottlob...

1

GRAO EN FILOSOFÍA | 3º CURSO

GUÍA DOCENTE | 2016-17

FILOSOFÍA DA LINGUAXE II

1. INFORMACIÓN BÁSICA

DESCRICIÓN

A materia ten o código G5031325. É unha materia obrigatoria de 3º curso do Grao en

Filosofía, impartida durante o segundo semestre. É de 6 créditos ECTS, a los que

corresponden 150 horas ECTS, 51 presenciáis e 99 non presenciais, dependente do Dpto. de

Filosofía e Antropoloxía (Área de Lóxica e Filosofía da Ciencia).

PRERREQUISITOS

Non require necesariamente dunha formación previa, ainda que ter coñecementos xerais

sobre linguaxes formais e naturais como os impartidos en cursos previos nas materias de

Semiótica (1º curso de Grao) ou Lóxica Elemental e Filosofía da Linguaxe I (2º curso de

Grao) resulta de moita utilidade.

2

IMPARTICIÓN

Será impartida en lingua galega. De haber estudantes que por provir de fóra do territorio

galego teñan dificultades co idioma, recibirán todas as explicacións a maiores para unha

comprensión adecuada dos contidos durante o horario de titorías (o programa está

dispoñible en castelán nesta ligazón:

http://www.usc.es/gl/centros/filosofia/titulacions.html?plan=12721&estudio=12722&codEs

tudio=12330&valor=9 ).

A materia impártea a profesora titular da Área de Lóxica e Filosofía da Ciencia, Mª Uxía

Rivas Monroy.

A información relevante da materia, asi como os avisos e cualificacións, será subida á

páxina desta no campus virtual da USC.

O horario da materia é o seguinte:

Aulas expositivas: luns de 11:00 a 12:30h.

Aulas interactivas: xoves de 12:30 a 14:00h.

TITORÍAS

O horario de titorías é o seguinte: luns de 10:00 a 11:00h. e de 12:30 a 14:00h.; mércores de

11:00 a 12:30h.; xoves de 11:00-12:30h.; e venres de 10:00 a 11.00h., no despacho D-328,

situado no 3º andar. No caso de haber modificación do mesmo, indicarase ao comezo de

curso.

O número de teléfono do despacho é o: 881812525 (ou extensión 12525). O correo

electrónico é: [email protected] Por calquera destes medios pode acordarse o

establecemento de titorías particulares no caso xustificado de non poder consultar dúbidas

ou calquera particular no horario oficial establecido.

http://www.usc.es/gl/centros/filosofia/titulacions.html?plan=12721&estudio=12722&codEstudio=12330&valor=9

http://www.usc.es/gl/centros/filosofia/titulacions.html?plan=12721&estudio=12722&codEstudio=12330&valor=9

mailto:[email protected]

3

2. SITUACIÓN DA MATERIA NA TITULACIÓN

BLOQUE FORMATIVO NO QUE INTEGRA A MATERIA

É unha das materias obrigatorias que se oferta no 3º curso de Grao en Filosofía dende a

Área de Lóxica e Filosofía da Ciencia. É unha materia pertencente ao módulo “Filosofía da

Linguaxe e da Mente”, que comprende as materias de Semiótica (materia básica de 1º

curso), Filosofía da Linguaxe I (materia obrigatoria de 2º curso) e as materias optativas

Filosofía da Mente e Clásicos da Filosofía Analítica (optativas de 4º curso). As demais

materias deste bloque pertencentes á Área de Lóxica e Filosofía da Ciencia, que tamén

gardan afinidades temáticas coa materia son a materia de formación básica de 1º curso de

Grao Argumentación e Retórica; a materia obrigatoria de 2º curso de Grao Lóxica

elemental, e a materia optativa deste mesmo curso Filosofía e Intelixencia Artificial; e, por

último, as materias obrigatorias de 3º curso de Grao: Filosofía da Ciencia I, Filosofía da

Ciencia II e Filosofía da Lóxica.

PAPEL DA MATERIA DENTRO DO BLOQUE

A materia impártese no 3º curso de Grao, polo que o alumnado xa iniciou a súa formación

na Área de Coñecemento de Lóxica e Filosofía da Ciencia co estudio das materias de

Semiótica, Argumentación e Retórica, Lóxica Elemental, Filosofía da Ciencia I e Filosofía

da linguaxe I. A materia da titulación coa que garda maior afinidade temática é Filosofía da

Linguaxe I, que se imparte no curso anterior, e tamén con Semiótica (materia básica de 1º

curso), ambas pertencentes ao módulo “Filosofía da Linguaxe e da Mente”. É unha materia

que senta as bases para afondar nos coñecementos das materias deste módulo ofertadas en

4º curso con carácter opcional, a saber, Filosofía da Mente e Clásicos da Filosofía

Analítica, para as que sirve de materia introdutoria. Pero tamén permite establecer

vinculacións directas coas materias obrigatorias de 4º curso de Grao: Filosofía da Lóxica e

Filosofía da Ciencia II, ambas pertencentes á Área de Lóxica e Filosofía da Ciencia.

4

3. OBXECTIVOS DA MATERIA

1) Prestar atención ás discusións filosóficas que se orixinaron a partir dos autores que

propiciaron o xiro lingüístico na filosofía e o nacemento da Filosofía Analítica (G. Frege, B.

Russell, L. Wittgenstein e J.L. Austin), coa súa consideración de que os problemas

filosóficos eran problemas lingüísticos, que se resolvían ou disolvían mediante a análise

lóxica; e considerar as achegas dalgúns dos continuadores desta tradición (R. Carnap e W.O.

Quine). Estas discusións trataban de establecer as conexións entre verdade, coñecemento,

lóxica e linguaxe, atendendo deste xeito a cuestións ontolóxicas e epistemolóxicas e

empregando a lóxica como ferramenta de análise e solución de certos problemas filosóficos.

2) Presentar un dos principais enfoques semánticos no estudo sistemático da linguaxe, a

saber, a Filosofía Analítica, e os seus principais representantes da primeira metade do

século XX: dende a aceptación do significado como entidade abstracta ata as críticas a

reificación do significado, sen que por isto último perda sentido a idea de significado dunha

expresión como contribución significativa ao conxunto da oración da que forma parte.

3) Capacitar aos estudantes para analizar criticamente algúns dos textos fundamentais en

filosofía analítica da linguaxe.

4) Capacitar aos estudantes para traballar por si mesmos as cuestións sinaladas e

desenvolver, se cabe, as súas propias liñas de pensamento ao respecto.

COMPETENCIAS DE TIPO XERAL

1) Coñecer a disciplina, as teorías, os métodos, as correntes e as aplicacións, seguindo a súa

historia e as súas formulacións contemporáneas.

2) Coñecer a reflexión filosófica contemporánea sobre a linguaxe, as súas correntes e

aplicacións, abordada en detalle no programa da materia.

3) Saber explicar eses coñecementos e estar en condicións de aprender a ensinalos.

4) Saber ampliar e poder desenvolver ulteriormente eses coñecementos por medio da

investigación.

5

5) Saber aplicar eses coñecementos dentro e fóra do ámbito filosófico.

6) Capacidade para analizar e argumentar loxicamente, así como para debater e dialogar.

7) Capacidade para organizar a información, considerar e resolver problemas.

8) Desenvolvemento do razoamento crítico e o espírito inventivo e construtivo.

COMPETENCIAS DE TIPO ESPECÍFICO

1) Adquirir os coñecementos que permitan ter a competencia para desenvolver unha

discusión acerca do significado e dos principais problemas filosóficos cos que está

relacionado.

2) Fomentar as destrezas de análise e síntese a través do comentario de textos e a lectura de

libros.

3) Potenciar a discusión e expresión oral das ideas a través da presentación de textos polo

alumnado e do diálogo nas aulas.

Adquisición de experiencia na presentación oral das ideas propias

Esta consiste en saber presentar en público as propias posicións e facelo de maneira

argumentada, propiciando o debate e a crítica. A dinámica das clases interactivas busca

axudar ao desenvolvemento desta competencia, pero nas clases de docencia expositiva

tamén hai lugar para as mesmas, aínda que en menor medida.

Desenvolvemento das capacidades de comprensión e análise

Ao realizarse certas prácticas sobre a base de lecturas feitas con anterioridade terá que

desenvolverse a capacidade de comprensión do texto, en particular da literatura filosófica.

Así mesmo, terase que exercer a análise dos textos seleccionados, prestando atención aos

argumentos principais, á introdución de terminoloxía específica necesaria para expresión

adecuada das ideas, aos obxectivos e os problemas que no texto se pretenden resolver, etc.

Procurarase tamén fomentar a crítica ás ideas expostas nos textos a partir dos coñecementos

adquiridos.

6

Desenvolvemento da capacidade de composición de ensaios

Isto implica ter competencias nos seguintes aspectos:

(a) Planificar e organizar unha investigación, por reducido que sexa o alcance desta.

(b) Busca e manexo das fontes bibliográficas

(c) Comprensión da linguaxe técnica adecuada

(d) Exposición de ideas e, en consecuencia, estruturación do propio texto escrito.

(e) Coñecemento e uso dos distintos requisitos formais á hora de presentar un texto escrito

A materia debe ser unha oportunidade para desenvolver e exercitar estas competencias e

capacidades.

Estes obxectivos e competencias alcánzase co conxunto de actividades previstas para o

seguimento da materia, e serán avaliados a través das probas previstas para a avaliación da

docencia expositiva e a docencia interactiva.

4. CONTIDOS

I) DOCENCIA EXPOSITIVA

TEMA I: A SEMÁNTICA DE G. FREGE

1. Frege: Etapas do seu pensamento. Frege como lóxico, matemático e filósofo da linguaxe.

2. Teorías sobre a identidade. Modo de designación, modo de determinación, modo de

presentación.

3. Sentido e referencia. Principio de intercambiabilidade salva veritate e principio de

composición.

4. Sentido e referencia de expresións singulares, predicativas e oracións.

5. Sentido e referencia no discurso habitual, no discurso directo e no discurso indirecto.

6. Caracterizacións e función do sentido. Sentido e representación. Sentido e tono.

7. Características do pensamento. Pensamento e verdade. Pensamento e linguaxe.

7

OBXECTIVOS

(i) Facer unha breve presentación e introdución ó pensamento de G. Frege, destacando nas

súas obras as dimensións de matemático e lóxico como coordenadas que enmarcaron a súa

reflexión en torno á linguaxe.

(ii) Proporcionar o contexto previo á distinción sentido/referencia, que se atopa nas primeiras

páxinas da Conceptografía e que é retomada despois en “Sobre sentido e referencia”. No tema

se presentan aqueles aspectos básicos e máis relevantes da semántica fregeana e, de maneira

especial, se presta atención á distinción sentido/referencia e as súas aplicacións.

(iii) Facer ver a importancia do papel que a lóxica desempeña no pensamento fregeano. A

misión da lóxica como aclaratoria e dilucidatoria de pensamentos respecto á linguaxe, e a

concepción desta última como fonte de malentendidos, son características que permanecerán

nos subseguintes pensadores analíticos.

BIBLIOGRAFÍA

Fontes:

G. FREGE: Estudios sobre semántica, Ariel: Barcelona, 1973.

--- Investigaciones lógicas, Tecnos: Madrid, 1984.

--- Conceptografía. Fundamentos de la aritmética, UNAM: México, 1972. (Esp.: pp. 7-16,

26-27).

--- “Sobre sentido y referencia”, en Estudios sobre semántica. Tamén en La búsqueda del

significado, L.M. Valdés Villanueva (ed.), Tecnos: Madrid, 1991.

--- “El pensamiento”, Investigaciones lógicas, Tecnos: Madrid, 1984, pp. 49-85.

---“Introducción a la lógica”, Teorema, vol. XIV/3-4, 1984, pp. 497-509.

Exposicións xerais:

ACERO, J.J.: Filosofía y análisis del lenguaje, Cincel: Barcelona, 1985.

ACERO, J.J., BUSTOS, E., QUESADA, D.: Introducción a la filosofía del lenguaje, Cátedra:

Madrid, 1982.

BLASCO, J.L., GRIMALTÓS, T., SÁNCHEZ, D.: Signo y pensamiento: una introducción

filosófica a los problemas del lenguaje, Ariel: Barcelona, 1999.

8

BUSTOS, E.: Filosofía contemporánea del lenguaje I., UNED: Madrid, 1987.

GARCÍA-CARPINTERO, M.: Las palabras, las ideas y las cosas, Ariel: Barcelona, 1996.

GARCÍA SUÁREZ, A.: Modos de significar, Tecnos: Madrid, 1997.

HIERRO S. PESCADOR, J.: Principios de filosofía del lenguaje, Alianza Editorial: Madrid,

1986. (Esp.: pp. 177-179).

KENNY, A.: Introducción a Frege, Cátedra: Madrid, 1997.

RIVAS MONROY, Mª U.: “Aspectos semánticos de Frege”, Agora, 5, 1985, pp. 201-212.

--- “La noción de sentido fregeana: ¿semántica, epistemología u ontología?”, Agora, 9, 1990,

pp. 83-95.

Estudos:

ANGELELLI, I.: Studies on G. Frege and Traditional Philosophy, Reidel Publishing Co.:

Dordrecht, 1967.

BELL, D.: Frege’s Theory of Judgement, Clarendon Press: Oxford, 1979.

BURGE, T.: “Belief de re”, Journal of Philosophy, LXXIV, 1977, pp. 309-325.

--- “Sinning against Frege”, Philosophical Review, LXXXVIII, 1979, pp. 398-432.

--- “Frege on Truth”, Frege Synthesized, L. Haaparanta & J. Hintikka (eds.), Reidel

Publishing Co.: Dordrecht, 1986, vol. 181.

--- “Frege on Sense and Linguistic Meaning”, The Analytical Tradition, D. Bell & N. Cooper

(eds.), Basil Blackwell: London, 1990.

--- Truth, Thought, Reason. Essays on Frege, Clarendon Press: Oxford, 2005.

DUMMETT, M.: “Gottlob Frege”, Encyclopedia of Philosophy, P. Edwards (ed.), 1972.

--- Frege. Philosophy of Language, Duckworth: London, 1981.

--- The Interpretation of Frege’s Philosophy, Duckworth: London, 1981.

ECHEVERRÍA, J.: Análisis de la identidad, Juan Granica: Barcelona, 1987.

KLEMKE, E.D.: Essays on Frege, Urbana: London, 1968.

SCHIRN, M.: Studies on Frege/Studien zu Frege, 3 vol., Bard Cannstatt, Stuttgart, 1976.

SLUGA, H.: G. Frege, Routledge & K. Paul: London, 1980.

THIEL, C.: Sentido y referencia en la lógica de G. Frege, Tecnos: Madrid, 1972.

VON KUTSCHERA, F.: Filosofía del lenguaje, Gredos: Madrid, 1979. (Esp.: pp. 60-70).

9

TUGENDHAT, E.: “The Meaning of ‘Bedeutung’ in Frege”, Analysis, 30, 1970, pp. 177-

189.

Datas aproximadas:

Luns: 30/1/2016, 6/2/2017 e 13/2/2017.

TEMA II: B. RUSSELL: O ATOMISMO LÓXICO E A TEORÍA DAS

DESCRICIÓNS DEFINIDAS

1. O atomismo lóxico. A forma lóxica. Feitos, proposicións, particulares. A influenza de

Wittgenstein.

2. Coñecemento por familiaridade e coñecemento por descrición.

3. O predominio do referencialismo: a análise das descricións definidas e dos nomes

propios.

OBXECTIVOS

(i) Amosar a importancia que a lóxica e a análise lóxica teñen para o coñecemento e a

descrición do mundo na doutrina do atomismo lóxico. A filosofía do atomismo lóxico parte

dunha determinada concepción da análise lóxica, que conduce a unha determinada

ontoloxía. Se a análise lóxica proposta por Russell é atómica, é dicir, pretende chegar aos

átomos lóxicos, a ontoloxía o é tamén. O mundo está formado por átomos -particulares- que

se relacionan entre eles -feitos atómicos. A isto engádese unha tese semántica, baseada na

correspondencia entre átomos da linguaxe e átomos da realidade. Só falta engadir unha tese

epistemolóxica, relativa ó coñecemento deses átomos, para ter unha doutrina filosófica

consistente.

(ii) Desenvolver a teoría semántica russelliana vinculada ó atomismo lóxico, e apoiada

na distinción epistemolóxica entre coñecemento directo e coñecemento por descrición.

Amosar a importancia que ten a teoría das descricións definidas no pensamento russelliano,

10

e sinalar o relevante papel concedido por Russell á lóxica no seu pensamento. Tamén

incidir en como a filosofía da linguaxe de Russell, aínda ocupándose dos mesmos

problemas que interesaban a Frege, discorreu por derroteiros distintos ó estar guiada por

principios ontolóxicos e epistémicos tamén distintos.

BIBLIOGRAFÍA

Fontes:

B. RUSSELL: La evolución de mi pensamiento filosófico, Alianza Editorial: Madrid, 1982.

--- Los principios de la matemática, Espasa-Calpe, 1977.

--- “La filosofía del atomismo lógico” en Lógica y conocimiento, Taurus: Madrid, 1981.

--- “Sobre la denotación”, Lógica y conocimiento, Taurus: Madrid, 1981, pp. 51-74.

--- “Conocimiento directo y conocimiento por descripción”, Misticismo y lógica, Edhasa:

Barcelona, 1987, pp. 209-230.

--- “Descripciones”, en La búsqueda del significado, Valdés Villanueva, L.M. (ed.), Tecnos:

Madrid, 1991, pp. 46-56.

Textos xerais:



Madrid, 1982




CLACK, R.J.: La filosofía del lenguaje de Bertrand Russell, Fernando Torres: Valencia, 1976.


GARCÍA SUÁREZ, A.: Modos de significar, Tecnos, Madrid, 1997.


1986.

11

Estudos:

ALSTON, W.P. Y OTROS: Los orígenes de la filosofía analítica, Tecnos: Madrid, 1976.

AYER, A.J.: Russell, Ed. Grijalbo, Barcelona, 1972.

FREGE, G.: Gottlob Freges Briefwechsel, Felix Meiner Verlag: Hamburg, 1980.

GEACH, P.T.: “Russell’s Theory of Descriptions”, Analysis, 10, 1950, pp. 84-88.

--- “Russell on Meaning and Denoting”, Analysis,19, 1958, pp. 69-72.

KAPLAN, D.: “What is Russell’s Theory of Descriptions”, en The Logic of Grammar, D.

Davidson & G. Harman (eds.), Dickenson Publ.: Encino, 1975.

KLEMKE, E.: Essays on B. Russell, Univ. of Illinois Press: Urbana, 1970.

JAGER, R.: The development of B. Russell’s Philosophy, G. Allen & Unwin: London, 1972.

REGUERA, I.: “Bertrand Russell, el escéptico apasionado”, J.M. Bermudo (Dir.), Los

filósofos y sus filosofías, Vicens-Vives: Barcelona, 1983, pp. 281-330.

SCHILPP, P.A.: The Philosophy of B. Russell, Northwestern Univ. Press: Evanston y

Chicago, 1944.

SIMPSON, T.M.: Formas lógicas, realidad y significado, Eudeba: Buenos Aires, 1975.

VARIOS, Homenaje a B. Russell, Oikos-tau, 1967.

URMSON, J.O.: El análisis filosófico, Ariel: Barcelona, 1978.

Datas aproximadas:

Luns: 20/2/2017 e 6/3/2017.

TEMA III: WITTGENSTEIN: O TRACTATUS E AS INVESTIGACIÓNS

FILOSÓFICAS

1. Introdución: Lóxica e filosofía: os límites da expresión do pensamento.

2. O deseño ontolóxico: obxectos, estados de cousas, feitos, mundo, realidade.

3. A doutrina da figura. A linguaxe: a teoría da proposición.

4. O espazo lóxico: o posible e o verdadeiro. Dicir e amosar.

5. O abandono dos supostos do Tractatus. Os “xogos da linguaxe”, os “aires de familia” e

as “formas de vida”.

12

6. A doutrina do significado como uso. Os abusos do referencialismo. A importancia das

regras.

7. A filosofía como descrición dos usos lingüísticos.

OBXECTIVOS

(i) Este tema desenvolve unha liña de pensamento similar á do atomismo lóxico de Russell,

pero diferenciándose do mesmo nun dos puntos máis significativos do Tractatus, en opinión

do seu autor: a distinción entre o dicir e o amosar, e por conseguinte, o marcar o

establecemento de límites á expresión do pensamento. Novamente, ponse aquí de manifesto a

estreita vinculación existente entre unha teoría semántica e unha determinada concepción

ontolóxica, especialmente cando se parte do principio semántico de que o significado dos

nomes son os obxectos ós que eles se refiren. Wittgenstein distingue claramente entre dúas

funcións semánticas: a de nomear e a de describir ou representar, a primeira relativa ós nomes

e a segunda ás proposicións. Porén, e a diferenza da teoría de Russell, falta no Tractatus unha

teoría epistemolóxica. Esta obra é unha figura no sentido wittgensteiniano: representa, como

nun diagrama, as relacións de proxección entre linguaxe e realidade.

(ii) Destacar a dimensión transcendental e fundamentadora que adquire a lóxica en

Wittgenstein, ao ser o lugar da posibilidade da realidade e do mundo, deste xeito a importancia

da lóxica en Wittgenstein xa non se limita á de ser un instrumento de análise que reflicta máis

claramente o que a linguaxe ordinaria oculta.

(iii) O Tractatus contiña unha teoría semántica da linguaxe, baseada nunha concepción

atomista da realidade. A filosofía da linguaxe das Investigacións contrasta coa súa teoría

anterior pola relevancia que adquire unha dimensión ata agora esquecida, e que

Wittgenstein introduce por primeira vez: a pragmática. A consideración social da linguaxe

nunha dobre vertente: como unha actividade máis que acompaña calquera actuación

humana e como xeradora de accións sociais (ordenar, cantar, maldicir, prometer, etc.) son

aspectos importantes da súa nova concepción. A necesidade de vincular o significado coa

súa dimensión social supón un cambio importante na propia concepción do significado, o

cal depende agora do uso das palabras nos diferentes xogos da linguaxe dos que poden

formar parte. A dimensión transcendental que tiña a lóxica no Tractatus está ausente das

13

Investigacións, aínda que Hierro S. Pescador é da opinión que esta perspectiva sigue

estando presente nas Investigacións filosóficas, pois aquí Wittgenstein sigue ocupándose do

“sistema de condicións que fan posible á linguaxe”.

BIBLIOGRAFÍA

Fontes:

L. WITTGENSTEIN: Tractatus Logico-Philosophicus, Alianza Editorial: Madrid, 1973.

--- Diario filosófico (1914-1916), Ariel: Barcelona, 1982.

--- “Notas sobre lógica” e “Notas dictadas a G.E. Moore en Noruega”, ámbolos dous en

Diario filosófico (1914-1916). “Notas sobre lógica”, tamén en Teorema, Valencia, 1972.

--- Los cuadernos azul y marrón, Tecnos: Madrid, 1976.

--- Investigaciones filosóficas, Crítica: Barcelona, 1988.

--- Cartas a Russell, Keynes y Moore, Taurus: Madrid, 1979.




Madrid, 1982




CLACK, R.J.: La filosofía del lenguaje de Bertrand Russell, Fernando Torres: Valencia, 1976.




1986. (Esp.: pp. 189-200).

14

Estudos:

ACERO, J.J., FLORES, L., FLÓREZ, A. (eds.): Viejos y nuevos pensamientos. Ensayos

sobre la filosofía de Wittgenstein, Editorial Comares: Granada, 2003.

ALSTON, W.P. E OUTROS: Los orígenes de la filosofía analítica, Tecnos: Madrid, 1976.

ANSCOMBE, G.E.M.: Una introducción al Tractatus de Wittgenstein, Ateneo, 1977.

AYER, A.J.: Wittgenstein, Crítica: Barcelona, 1986.

BAUM, W.: Ludwig Wittgenstein, Alianza Editorial: Madrid, 1988.

BARTLEY, W.W.: Wittgenstein, Cátedra: Madrid, 1982.

BLASCO, J. L.: Lenguaje, filosofía y conocimiento, Ariel: Barcelona, 1973.

BRAND, G.: Los textos fundamentales de Ludwig Wittgenstein, Alianza Editorial: Madrid,

1981.

FANN, T.: La concepción de la filosofía en Wittgenstein, Tecnos: Madrid, 1975.

FERRATER, J. E OUTROS: Las filosofías de Ludwig Wittgenstein, Oikos-tau: Barcelona,

1966.

GARCÍA SUÁREZ, A.: La lógica de la experiencia, Tecnos: Madrid, 1976.

HARTNACK, J.: Wittgenstein y la filosofía contemporánea, Ariel: Barcelona, 1977.

HIERRO S. PESCADOR, J.: “La idea de mostrar en el Tractatus de Wittgenstein”, Theoria,

2ª época, vol. VII, 1992, nº 16-17-18, tomo B, pp. 859-874.

--- Significado y verdad, Alianza: Madrid, 1990.

JANIK, A. & TOULMIN, S.: La Viena de Wittgenstein, Taurus: Madrid, 1974.

KENNY, A.: Wittgenstein, Revista de Occidente: Madrid, 1974.

MALDONADO, T.: Vanguardia y racionalidad, Gustavo Gili: Barcelona, 1977.

MOUNCE, H.O.: Introducción al Tractatus de Wittgenstein, Tecnos: Madrid, 1993.

PEARS, D.F.: Wittgenstein, Grijalbo: Barcelona, 1973.

PRADES, J.L. & SANFÉLIX,V.: Wittgenstein: Mundo y lenguaje, Cincel: Madrid, 1992.

REGUERA, I.: La miseria de la razón, Taurus: Madrid, 1980.

--- “L. Wittgenstein, la razón de la miseria”, J.M. Bermudo (Dir.), Los filósofos y sus

filosofías, Vicens-Vives: Barcelona, 1983, pp. 333-377.

SÁDABA, J.: Lenguaje, magia y metafísica, Ediciones Libertarias: Madrid, 1984.

SCHULZ, W.: Wittgenstein. La negación de la filosofía, G. del Toro: Madrid, 1970.

15

STENIUS, E.: Wittgenstein Tractatus, Blackwell: Oxford, 1960.

URMSON. J.O.: El análisis filosófico, Ariel: Barcelona, 1978.

WAISMAN, F.: Los principios de la filosofía lingüística, UNAM: México, 1970.

Datas aproximadas:

Luns: 13/3/2017, 20/3/2017, 27/3/2017 e 3/4/2017.

TEMA IV: J. AUSTIN: CÓMO FACER COUSAS CON PALABRAS

1. Actos de fala. Acto fonético. Acto fático. Acto rético.

2. Emisións constatativas vs. emisións realizativas.

3. Doutrina dos infortunios.

4. Actos locucionarios, ilocucionarios y perlocucionarios.

OBXECTIVOS

(i) Amosar como, cada vez máis, vaise concretando a proposta wittgensteiniana (de apelar ao

uso e aos xogos da linguaxe para entender o funcionamento da propia linguaxe e evitar así os

problemas filosóficos), e como a consideración programática da filosofía como descrición de

usos lingüísticos vaise perfilando ata adquirir en Austin a forma dunha técnica.

(ii) Destacar a aportación máis interesante de Austin, a saber, a teoría das forzas

ilocucionarias, que fai baixar do seu pedestal aos enunciados –as oracións por antonomasia

para lóxicos e neopositivistas– ó situalos ao mesmo nivel que calquera outro acto lingüístico.

Aquí Austin sigue tamén baixo a onda expansiva de Wittgenstein, cando este criticaba o

excesivo reducionismo do atomismo lóxico, ao ocuparse unicamente das proposicións.

(iii) Mostrar a importancia dunha das principais ideas analizadas e diseccionadas por Austin,

a saber, a de que a linguaxe non só serve para falar, senón que ao falar facemos cousas con ela,

o que dá lugar a doutrina dos actos de fala. Esta doutrina constituíra a base para a teoría dos

actos de fala que sistematizará e desenvolverá J.R. Searle.

16

BIBLIOGRAFÍA

Fontes:

J. L. AUSTIN: Ensayos filosóficos, Alianza: Madrid, 1989.

--- Sentido y percepción, Tecnos: Madrid, 1981.

--- Palabras y acciones, Paidós: Buenos Aires, 1971.


ACERO, A.A.: Filosofía y análisis del lenguaje, Cincel: Madrid, 1985.





HIERRO S. PESCADOR, J.: Principios de filosofía del lenguaje, Alianza: Madrid, 1986.

Estudos:

ACERO, J.J.: “John Langshaw Austin, filósofo del linguaxe ordinario”, en Bermudo, J.M.

(Dir.), Los filósofos y sus filosofías, Vicens-Vives: Barcelona, 1983.

BLANCO SALGUEIRO, A.: Palabras al viento. Ensayo sobre la fuerza ilocucionaria,

Trotta: Madrid, 2004.

BLASCO, J.L.: Lenguaje, filosofía y conocimiento, Ariel: Barcelona, 1973.

CAMPS, V.: Pragmática del lenguaje y filosofía analítica, Península: Barcelona, 1976.

MUNDLE, C.W.K.: Una crítica de la filosofía lingüística, F.C.E.: México, 1975.

URMSON, J.O.: El análisis filosófico, Ariel: Barcelona, 1978.

URMSON, J.O., QUINE, W.V. y HAMPSHIRE, S.N.: “La filosofía de J.L. Austin”, en J.

Muguerza (ed.), La concepción analítica de la filosofía, vol. II, Alianza: 1974, pp. 529-551.

Datas aproximadas:

Luns: e 17/4/2017.

17

TEMA V: R. CARNAP: O POSITIVISMO LÓXICO DA FILOSOFÍA DA LINGUAXE

1. Carnap e o Círculo de Viena.

2. A teoría verificacionista do significado.

3. A crítica á metafísica.

4. A filosofía como sintaxe lóxica.

5. Empirismo, ontoloxía e semántica.

6. Verdade lóxica e verdade fáctica.

7. Intensión e extensión.

OBXECTIVOS

(i) Amosar ata qué punto a concepción neopositivista se reflicte na filosofía da linguaxe

mantida polo Círculo de Viena, especialmente por Carnap.

(ii) Subliñar a importancia que a lóxica e os sistemas formais alcanzan neste movemento,

constituíndo o punto culminante dunha liña de pensamento iniciada en Frege e continuada con

Russell e Wittgenstein.

(iii) Amosar como a concepción da filosofía como sintaxe lóxica é quizais a idea que mellor

resume esta peculiar forma de abordar os problemas filosóficos por parte dos positivistas

lóxicos.

BIBLIOGRAFÍA

Fontes:

R. CARNAP: Autobiografía intelectual, Paidós: Barcelona, 1992.

--- “La antigua y la nueva lógica”, en A.J. Ayer (Comp.), El positivismo lógico, F.C.E.:

México, 1978, pp. 139-152.

--- “La superación de la metafísica mediante el análisis lógico del lenguaje”, en A.J. Ayer, El

positivismo lógico, Fondo de Cultura Económica: Madrid, 1978, pp. 66-87.

--- “Psicología en el lenguaje fisicalista”, en A.J. Ayer, El positivismo lógico, pp. 171-204.

--- “Filosofía y sintaxis lógica”, en J. Muguerza, La concepción analítica de la filosofía, vol. I,

Alianza: Madrid, 1974, pp. 294-337.

18

--- “Empirismo, semántica e ontología”, en J. Muguerza, La concepción analítica de la

filosofía, vol. II, pp. 401-419.

--- “Sobre las oraciones de creencia”, T. Moro Simpson (Comp.), Semántica filosófica:

problemas y discusiones, Siglo XXI: Buenos Aires, 1973, pp. 331-334.

--- “Significación y sinonimia en las lenguas naturales”, en E. Coumet, O. Ducrot e J.

Gattegno, Lógica y lingüística, Nueva Visión: Buenos Aires, 1978, pp. 111-125.


ACERO, J.J.: Filosofía y análisis del lenguaje, Cincel: Madrid, 1985. (Esp.: pp. 118-126, 144-

152).

BUSTOS, E.: Filosofía Contemporánea del Lenguaje I (Semántica Filosófica), Cuadernos de

la UNED: Madrid, 1987. (Esp.: pp. 89-111).

GARCÍA SUÁREZ, A.: Modos de significar. Una introducción temática a la filosofía del

lenguaje, Tecnos: Madrid, 1997. (Esp.: pp. 227-229, 293-294, 452-453, 488-495).


(Esp.: pp. 360-378, 386-401).

Estudos:

AYER, A.J.: El positivismo lógico, Fondo de Cultura Económica: Madrid, 1978.

SCHILPP, P.A. (Ed.): The Philosophy of R. Carnap, Open Court: La Salle, 1963.

Datas aproximadas:

Luns: 24/4/2017, 8/5/2017 e 15/5/2017.

TEMA VI: A TEORÍA CONDUTISTA DO SIGNIFICADO: W.O. QUINE

1. Dous dogmas do empirismo.

2. A teoría conductista do significado. Significado estimulativo.

19

3. Oracións ocasionais, oracións permanentes, oracións observacionais.

4. A traducción radical e a súa indeterminación.

5. O criterio do compromiso ontolóxico.

OBXECTIVOS

(i) Este tema serve de ponte para indica-lo comezo dunha época e o remate doutra,

coincidente ademais cun cambio xeográfico importante: de Europa a Norteamérica.

(ii) Con Quine e o seu artigo “Dous dogmas do empirismo” a filosofía analítica, pode

dicirse, vai chegando o seu fin. Quine é considerado xa un filósofo postanalítico.

(iii) Establecer as relacións entre a filosofía da linguaxe de Quime é o mundo da ciencia e do

condutismo. Quine evita en semántica as nocións intensionais, pero non dúbida en introducir

nocións, psicolóxicas ou neurofisiolóxicas para explicar o significado; isto é obviamente, unha

nova perspectiva para abordar problemas semánticos.

(iv) Destacar a enorme importancia que tivo a crítica de Quine ao empirismo lóxico, a cal

pon de manifesto que o coñecemento científico non se pode basear unicamente na experiencia,

senón que está continuamente entrelazado de coñecemento teórico, dando lugar a unha

complexa rede de enunciados con distintos graos de dependencia da experiencia.

(v) A relatividade ontolóxica e a súa dependencia dun marco ou esquema conceptual, é outro

dos puntos de interese do pensamento de Quine que este tema quere enfatizar.

BIBLIOGRAFÍA

Fontes:

W.O. QUINE: “Sobre lo que hay”, en Desde un punto de vista lógico.

--- “Dos dogmas del empirismo", en Desde un punto de vista lógico. También en L.M. Valdés

Villanueva, La búsqueda del significado, Tecnos: Madrid, 1991, pp. 220-243.

--- Desde un punto de vista lógico, Ariel: Barcelona, 1963.

--- Palabra y objeto, Labor: Barcelona, 1968.

--- “Filosofía y decisión óntica”, en J. Muguerza (Sel.), La concepción analítica de la filosofía,

vol. II, Alianza: Madrid, 1974.

20

--- La relatividad ontológica y otros ensayos, Tecnos: Madrid, 1974.

--- Filosofía de la lógica, Alianza: Madrid, 1981.

--- Las raíces de la referencia, Revista de Occidente: Madrid, 1977.

--- La búsqueda de la verdad, Crítica: Barcelona, 1992.

--- “Significado y traducción”, en L.M. Valdés Villanueva, La búsqueda del significado, pp.

244-269.

--- Del estímulo a la ciencia, Ariel: Barcelona, 1998.

--- Acerca del conocimiento científico y otros dogmas, Paidós: Barcelona, 2001.

Textos xerais:

ACERO, J.J.: “Willard van Orman Quine, la preocupación ontológica”, en J.M. Bermudo

(Dir.), --- Los filósofos y sus filosofías, Vicens-Vives: Barcelona, 1983.

--- Filosofía y análisis del lenguaje, Cincel: Madrid, 1985. (Esp.: pp. 182-190).


(Esp.: pp.427-472

GARCÍA SUÁREZ, A.: Modos de significar, Tecnos: Madrid, 1997. (Esp.: pp. 106-108, 229-

230, 237-244, 496-514).

HAACK, S.: Filosofía de las lógicas, Cátedra: Madrid, 1978. (Esp.: pp. 63-71, 195-199).

KUTSCHERA, F.: Filosofía del lenguaje, Gredos: Madrid, 1979. (Esp.: pp. 98-139).


(Esp.: pp. 401-436).

Estudos:

BLASCO, J.L.: “El sentido de la ontología de Quine”, Cuadernos de filosofía y ciencia, 2,

Valencia, 1982.

DAVIDSON, D. & HINTIKKA, J. (Eds.): Words and Objections. Essays on the Work of W.O.

Quine, Reidel: Dordrecht, 1969.

GIBSON, R.F.: The Philosophy of W.O. Quine, Florida University Press: Tampe, 1982.

ROMANOS, G.D.: Quine and Analitic Philosophy, MIT: Cambridge, Mass. 1983.

R. SCHULDENFREI, R.: “Quine en perspectiva”, Teorema, V, 1, 1975, pp. 49-65.

21

SHANAN, R. W. & C. SWAYER, C. (Eds.): Essays on the Philosophy of W.O. Quine,

University of Oklahoma Press: Oklahoma, 1979.

VARIOS: Aspectos de la filosofía de W.O. Quine, Teorema, Valencia, 1975.

II) DOCENCIA INTERACTIVA

i) ANÁLISE DOS TEXTOS QUE SE INDICAN A CONTINUACIÓN (Total ou

parcialmente, a realizar na aula)

• G. FREGE, Conceptografía. Fundamentos de la aritmética, UNAM: México, 1972,

pp. 7-16, 26-27.

• G. FREGE, “Sobre sentido y referencia”, en Estudios sobre semántica, en L.Ml.

Valdés Villanueva, La búsqueda del significado, Técnos: Madrid, 1999, pp. 24-45.

• B. RUSSELL, “La filosofía del atomismo lógico” en Lógica y conocimiento, Taurus:

Madrid, 1981, pp. 249-395.

• L. WITTGENSTEIN, Tractatus Logico-Philosophicus, Alianza: Madrid, 1973.

(Proposicións 1-4, 4-4.1212 e 6.4-7).

• L. WITTGENSTEIN, Investigaciones filosóficas, Crítica: Barcelona, 1988,

Parágrafos: §1-§133.

• R. CARNAP, “Empirismo, semántica y ontología”, en J. Muguerza, La concepción

analítica de la filosofía, vol. II, pp. 401-419.

• W.V.O. QUINE, “Dos dogmas del empirismo", en Desde un punto de vista lógico.

También en L.M. Valdés Villanueva, La búsqueda del significado, Tecnos: Madrid,

1991, pp. 220-243.

O alumnado terá que entregar unha serie de preguntas sobre os textos arriba indicados

(máximo cinco preguntas sen contestar) antes de cada sesión (entregaranse o martes anterior,

na clase de docencia expositiva); destas preguntas algunhas serán seleccionadas para formar

un listado a partir do cal se fará un exame ao rematar cada unha das seccións.

22

Calendario provisional para a análise e control dos textos:

1. A semántica de G. Frege

Análise de textos:

1. “Prólogo”, pp. 7-11; 1. “Definición dos símbolos”, pp. 13-16; “A igualdade de contido”,

pp.26-27, de G. FREGE, Conceptografía. Los fundamentos de la aritmética, UNAM:

México, 1972.

2. G. FREGE, “Sobre sentido y referencia”, en Estudios sobre semántica, en L.Ml. Valdés

Villanueva, La búsqueda del significado, Técnos: Madrid, 1999, pp. 24-45.

Datas aproximadas:

Xoves: días 2/2/2017, 9/2/2017, 16/2/2017 e 23/2/2017 (neste día farase un exame de 30

minutos, a partir das preguntas elaboradas polo alumnado e seleccionadas pola profesora).

2. O atomismo lóxico de B. Russell

Análise de textos:

1. Conferencia I: “Hechos y proposiciones” y conferencia II “Particulares, predicados y

relaciones” de B. RUSSELL, “La filosofía del atomismo lógico” en Lógica y conocimiento,

Taurus: Madrid, 1981, pp. 249-285

Datas aproximadas:

Xoves: días 2/3/2017 e 9/3/2017 (neste día farase un exame de 30 minutos, a partir das

preguntas elaboradas polo alumnado e seleccionadas pola profesora).

3. O Tractatus de L. Wittgenstein

Análise de textos:

1. Prólogo e proposicións 1-4.; proposicións 4-4.1212; proposicións 6.4-7, de L.

WITTGENSTEIN, Tractatus Logico-Philosophicus, Alianza: Madrid, 1973.

Datas aproximadas:

Xoves: días 16/3/2017, 23/3/2017 e 30/3/2017 (neste día farase un exame de 30 minutos, a

partir das preguntas elaboradas polo alumnado e seleccionadas pola profesora).

23

4. Investigacións filosóficas de L. Wittgenstein

Análise de textos:

1. Prólogo e parágrafos: § 1-37; parágrafos: § 38-80; parágrafos: § 81-133, de L.

WITTGENSTEIN, Investigaciones filosóficas, Crítica: Barcelona, 1988, Parágrafos: §1-§133.

Datas aproximadas:

Xoves: días 6/4/2017 e 20/4/2017 (neste día farase un exame de 30 minutos, a partir das

preguntas elaboradas polo alumnado e seleccionadas pola profesora).

5. O positivismo lóxico da filosofía da linguaxe de R. Carnap

Análise do texto:

“Empirismo, semántica e ontoloxía” de R. Carnap, en J. Muguerza, La concepción

analítica de la filosofía, vol. II, pp. 401-419.

Data aproximada:

Xoves: día 27/4/2017 (neste día farase un exame de 30 minutos, a partir das preguntas

elaboradas polo alumnado e seleccionadas pola profesora).

6. A teoría condutista do significado de W.O. Quine

Análise do texto:

“Dous dogmas do empirismo” de W.V.O. Quine, en L.Ml. Valdés Villanueva, La

búsqueda del significado, Técnos: Madrid, 1999, pp. 220-243.

Data aproximada:

Xoves: día, 4/5/2017 (neste día farase un exame de 30 minutos, a partir das preguntas

elaboradas polo alumnado e seleccionadas pola profesora).

ii) LECTURA E RECENSIÓN DE TRES (3) DOS SEGUINTES LIBROS

a) Escoller dous dos seguintes libros:

L. WITTGENSTEIN (1979): Cartas a Russell, Keynes y Moore, Taurus: Madrid, 1979.

J. AUSTIN (2004): Cómo hacer cosas con palabras, Paidós: Barcelona.

24

R. CARNAP (1963): Autobiografía intelectual, Paidós: Barcelona, 1992.

A. DOXIADIS e C.H. PAPADIMITRIOU, Logicomix. Una búsqueda épica de la verdad,

Sinsentido: Madrid, 2011.

b) Obrigatorio

J.J. ACERO (1986): Filosofía y análisis del lenguaje, Cincel: Barcelona.

5. METODOLOXÍA DA DOCENCIA

TRABALLO PRESENCIAL NAS AULAS

Docencia expositiva: clases teóricas de exposición maxistral, abertas á intervención e o

debate.

Docencia interactiva: desenvolvemento das actividades programadas na parte interactiva

do programa da materia:

(i) análise de textos e presentación de cuestionarios;

(ii) realización de exames;

(iii) lectura e recensión de tres libros dos propostos no programa:

(iv) elaboración e presentación dun ensaio.

As actividades (iii) e (iv) son alternativas unha á outra.

Titorización en grupos: Programación e organización dos traballos correspondentes á

análise de textos e cuestionarios.

NORMAS PARA A ELABORACIÓN DA RECENSIÓN

A recensión consiste en dar noticia ou información breve sobre un libro, usualmente un libro

recentemente publicado, que é, polo tanto, unha novidade editorial. A recensión debe conter a

partes iguais unha presentación do contido xeral e da estrutura do libro e unha valoración do

mesmo. Como se trata dunha información breve, entre dúas e catro páxinas de extensión, é

importante realizar un exercicio de síntese e selección das ideas máis significativas e

novidosas que o libro aporta, así como destacar o enfoque ou a perspectiva orixinal dende as

25

que se introducen. Pero é igualmente importante posicionarse con respecto a ese contido,

estrutura ou enfoque, comentando todos aqueles aspectos que fan ao libro interesante, valioso

e digno de ler (ou non), é dicir, incorporando un posicionamento crítico e valorativo.

A recensión non debe ser un resumo detallado dos capítulos do libro un a un, senón que

debe manter un equilibrio destes dous aspectos xa mencionados, a saber, o obxectivo,

correspondente á presentación xeral do contido e da estrutura, e o subxectivo, correspondente

á valoración persoal, na que se recolle a opinión que o libro no seu conxunto lle merece a quen

fai a recensión.

Normalmente, debido á brevidade da recensión, esta non leva apartados nin epígrafes (tales,

como: resumo ou introdución, ideas principais, conclusión) e tampouco leva notas ao pé,

pois se trata dunha presentación de carácter xeral centrada no propio libro. Calquera cita

textual do libro debe situarse no texto principal, introducindo a referencia á súa localización,

isto é, o número da páxina onde se encontra, mediante o uso dos parénteses.

Rexeitaranse aqueles traballos que sexan meras copias, acumulacións ou seleccións dos

textos estudados, e nos que non haxa elaboración persoal. Todas as referencias a textos ou

citas deberán ir entre comiñas. (Ver a “Normativa de avaliación do rendemento académico

dos estudantes e de revisión de cualificacións”, especialmente o texto no que se indica:

“Considerarse fraudulenta, entre outras, a realización de traballos plaxiados ou obtidos de

fontes accesibles ao público sen reelaboración ou reinterpretación e sen citas aos autores e das

fontes”).

As recensións deberan entregarse por escrito en papel.

REALIZACIÓN E PRESENTACIÓN DUN ENSAIO COMO ALTERNATIVA Á RECENSIÓN DOS

LIBROS

Cara ao final do curso as alumnas e os alumnos que así o prefiran poderán escribir un ensaio

relativo á materia traballada no curso ata ese momento (desenvolvemento do programa,

lecturas de textos, discusións nas clases). O ensaio terá un máximo de 20 páxinas e deberá

aterse ás Normas de publicación establecidas para a revista Ágora. Papeles de

filosofía: http://www.usc.es/revistas/index.php/agora/about/submissions#authorGuidelines ,

http://www.usc.es/revistas/index.php/agora/about/submissions#authorGuidelines

26

que inclúen o título do traballo, un resumo e palabras claves tanto en español como en inglés.

O traballo deberá estar escrito a un espazo de 1.5 e con letra Times New Roman. Este ensaio

deberá presentarse na aula, nas últimas semanas do curso.

Para a valoración do ensaio terase en conta a redacción, a organización e a estruturación, a

orixinalidade nas propostas ou na discusión, o posicionamento crítico respecto o asunto

seleccionado, etc. O tema deberá estar estruturado en introdución –onde se indicarán as

motivacións e as razóns da elección do tema a tratar–, desenvolvemento –onde se tratarán

polo miúdo os aspectos máis salientables do tema– e conclusión –onde se destacarán moi

brevemente as ideas fundamentais que se querían poñer de manifesto ó longo do

desenvolvemento do tema.

Rexeitaranse aqueles traballos que sexan meras copias, acumulacións ou seleccións dos

textos estudados, e nos que non haxa elaboración persoal. Todas as referencias a textos ou

citas deberán ir entre comiñas. (Ver a “Normativa de avaliación do rendemento académico

dos estudantes e de revisión de cualificacións”, especialmente o texto no que se indica:

“Considerarse fraudulenta, entre outras, a realización de traballos plaxiados ou obtidos de

fontes accesibles ao público sen reelaboración ou reinterpretación e sen citas aos autores e das

fontes”).

Calendario provisional para a presentación de ensaios: Xoves, día 11 de maio de 2017: Presentación de tres ensaios, cada un deles de 25 minutos de

exposición e 5 minutos para preguntas.

Xoves, día 18 de maio de 2017: Presentación de tres ensaios, cada un deles de 25 minutos de

exposición e 5 minutos para preguntas.

6. AVALIACIÓN A avaliación constará de dúas partes:

a) un exame sobre o temario correspondente á parte de docencia expositiva e

27

b) a avaliación correspondente á parte de docencia interactiva, que inclúe a presentación de

preguntas, a realización de pequenos exames sobre os textos e a presentación por escrito

das recensións dos libros, ou como alternativa a esta última actividade a redacción e

presentación dun ensaio.

A cualificación global da materia obtense facendo a media entre a cualificación conseguida

no exame correspondente á docencia expositiva e a cualificación media correspondente á

docencia interactiva.

Para aprobar a materia é condición necesaria acadar a puntuación de 5 como mínimo

tanto na avaliación da docencia expositiva como na da docencia interactiva.

2ª Oportunidade

No caso de non superar a materia na 1ª oportunidade, todas as cualificacións obtidas que

sexan 5 ou superiores a 5 conservaranse para a 2ª oportunidade, tanto as correspondentes á

docencia expositiva como as da docencia interactiva.

DIMENSIÓNS DA AVALIACIÓN

a) Docencia expositiva: os exames consistirán nunha serie de preguntas relativas ao

programa da materia. A cualificación obtida nestes exames suporá o 50% da cualificación

global.

b) Docencia interactiva: proporciona o 50% restante da cualificación; repartida entre os

cuestionarios e exames dos textos e as recensións ou, como alternativa á recensión dos

libros, a redacción e presentación dun ensaio na aula. A media obtida coas cualificacións

destas actividades suporá o 50% da materia.

NORMATIVAS

“Normativa de Permanencia”, do 25 de maio de 2012:

Art. 5.2: “A cualificación dunha convocatoria na que o alumno non se presenta, ou non

supera os obxectivos establecidos será de ‘suspenso’, salvo que o estudante non realice

ningunha actividade académica avaliable conforme ao establecido na programación ou guía

docente, en cuxo caso constará como ‘non presentado’”.

28

“Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de

cualificacións”, aprobada no Consello de Goberno do 15 de xuño de 2011:

Art. 1.: “A realización fraudulenta dalgún exercicio ou proba esixida na avaliación dunha

materia implicará a cualificación de suspenso na convocatoria correspondente, con

independencia do proceso disciplinario que se poida seguir contra o alumno infractor.

Considerarse fraudulenta, entre outras, a realización de traballos plaxiados ou obtidos de

fontes accesibles ao público sen reelaboración ou reinterpretación e sen citas aos autores e

das fontes”.

TEMPO DE ESTUDO E TRABALLO PERSOAL

- Horas presenciais: 51h.

Horas de Titorías 3h.

Clases Expositivas 24h.

Clase Interactiva 24h.

- Horas non presenciais: 99h.

Docencia expositiva: 24 horas de traballo presencial do alumno ou alumna (asistencia a clase)

e 45 de seguimento e preparación da docencia expositiva (lectura e repaso diario do visto na

clase, preparación de esquemas e estudio regular da materia).

Docencia interactiva: 24 horas de traballo presencial do alumno ou alumna (asistencia as

clases e participación activa nas mesma) e 50 horas de preparación das actividades de lectura

de libros e recensión dos mesmos, das análises de textos e do ensaio.

Actividades titoriais en grupos: 3 horas para a organización e programación das análises de

textos e dos ensaios.

29

RECOMENDACIÓNS PARA SUPERAR A MATERIA

1. Asistencia diaria ás clases.

2. Lectura diaria, previa ou posterior á clase, dos temas que se van tratando nas aulas.

3. Lecturas das fontes.

3. Estudio sistemático e regular dos temas da materia.

4. Programar e preparar, coa antelación suficiente, as distintas actividades correspondentes

á docencia interactiva da materia.

5. Utilización das horas de atención ao alumnado para resolver dúbidas, problemas e todo

tipo de preguntas relacionadas coa materia.

7. BIBLIOGRAFÍA 1) BIBLIOGRAFÍA BÁSICA:

A) Obrigatoria


B) Textos para analizar

FREGE, G.: “Sobre sentido y referencia”, en Estudios sobre semántica, pp. 49-51. También

en La búsqueda del significado, L.M. Valdés Villanueva (ed.), pp. 24-45.

RUSSELL, B.: “Conocimiento directo y conocimiento por descripción”, Misticismo y

lógica, Edhasa: Barcelona, 1987, pp. 209-230.

WITTGENSTEIN, L.: Tractatus Logico-Philosophicus, Alianza: Madrid, 1973.

WITTGENSTEIN, L.: Investigaciones filosóficas, Crítica: Barcelona, 1988.

AUSTIN, J.L.: “Emisiones realizativas”, en L.Ml. Valdés Villanueva, La búsqueda del

significado, Técnos: Madrid, 1999, pp. 415-430.

CARNAP, R.: “Empirismo, semántica e ontología”, en J. Muguerza, La concepción

analítica de la filosofía, vol. II, pp. 401-419.QUINE, W.O.: “Dos dogmas del empirismo”,

en L.Ml. Valdés Villanueva, La búsqueda del significado, pp. 220-243.

30

2) BIBLIOGRAFÍA BÁSICA (Opcional)

FONTES

AUSTIN, J.L.: Cómo hacer cosas con palabras, Paidós: Barcelona, 2004.

CARNAP, R.: Autobiografía intelectual, Paidós: Barcelona, 1992.

- “Filosofía y sintaxis lógica”, en J. Muguerza, La concepción analítica de la filosofía, vol. I,

Alianza: Madrid, 1974, pp. 294-337.

- “La superación de la metafísica mediante el análisis lógico del lenguaje”, en A.J. Ayer, El

positivismo lógico, 1965, pp. 66-87.

FREGE, G.: “El pensamiento”, Investigaciones lógicas, Tecnos: Madrid, 1984, pp. 49-85.-

Estudios sobre semántica, Ariel: Barcelona, 1973.- Investigaciones lógicas, Tecnos, Madrid,

1984.

QUINE, W.O.: Desde un punto de vista lógico, Ariel: Barcelona, 1963.

- La relatividad ontológica y otros ensayos, Tecnos: Madrid, 1974.

- La búsqueda de la verdad, Crítica: Barcelona, 1992.

RUSSELL, B.: La evolución de mi pensamiento filosófico, Alianza, 1982.

- “La filosofía del atomismo lógico” y “Sobre las proposiciones: qué son y qué significan”,

ambos en Lógica y conocimiento, Taurus: Madrid, 1981, pp. 245-449.

- “Conocimiento directo y conocimiento por descripción”, Misticismo y lógica, Edhasa:

Barcelona, 1987, pp. 209-230.

WITTGENSTEIN, L.: Tractatus Logico-Philosophicus, Alianza: Madrid, 1973.

- Los cuadernos azul y marrón, Tecnos: Madrid, 1976.

- Investigaciones filosóficas, Crítica: Barcelona, 1988.

- Cartas a Russell, Keynes y Moore, Taurus: Madrid, 1979.

COMPLEMENTARIA


- Lenguaje y filosofía, Octaedro: Barcelona, 1993.

31

DOXIADIS, A.; PAPADIMITRIOU, C.H.; PAPADATOS, A.; e DI DONNA, A., Logicomix,

Sinsentido: Madrid, 2011.


GARCÍA SUÁREZ, A.: Modos de significar, Tecnos: Madrid, 1997.

HIERRO S. PESCADOR, J.:Principios de filosofía del lenguaje, Alianza: Madrid, 1986.

- Significado y verdad. Ensayos de semántica filosófica, Alianza: Madrid, 1990.

FRAPOLLI, Mª.J.e ROMERO,E.: Una aproximación a la filosofía del lenguaje, Síntesis:

Madrid, 1998.

PICARDI, E.: Teorías del significado, Alianza: Madrid, 2001.

VALDÉS VILLANUEVA, L.Ml.: La búsqueda del significado, Tecnos: Madrid, 1999

8. CALENDARIO DE EXAMES E DE PRESENTACIÓN DE TRABALLOS

A) Docencia expositiva

• 1ª Oportunidade: Xoves, 25 de maio de 2017, ás 10:00 h., aula 3.

• 2ª Oportunidade: Xoves, 29 de xuño de 2017, ás 10:00 h., aula 3.

B) Docencia interactiva i) Datas de entrega das recensións dos libros

• 1ª recensión: Xoves, 23 de febreiro de 2017.

• 2ª recensión: Xoves, 30 de marzo de 2017.

• 3ª recensión: Xoves, 27 de abril de 2017.

• 2ª Oportunidade: Luns, 12 de xuño de 2017, ás 14:00 h., Despacho D-328.

ii) NOTA IMPORTANTE A partir das datas indicadas non se recollerá ningún material, polo tanto, calquera das

actividades non entregadas no prazo estipulado non serán avaliadas na 1ª oportunidade

(maio), senón, no caso de ser necesario, na 2ª oportunidade (xullo).

Todos os traballos realizados durante o curso (cuestionarios, recensións, ensaios) deberán

32

entregarse por escrito en papel.

9. CALENDARIO DA DOCENCIA EXPOSITIVA E DA DOCENCIA

INTERACTIVA

A) Docencia expositiva

• Xaneiro 2017

Luns, día 30, de 11:00 -12:30h. (Presentación do programa da materia)

• Febreiro-2017

Luns, día 6, de 11:00 -12:30h.

Luns, día 13, de 11:00 -12:30h.

Luns, día 20, de 11:00 -12:30h.

• Marzo-2017

Luns, día 6, de 11:00 -12:30h.

Luns, día 13, de 11:00 -12:30h.

Luns, día 20, de 11:00 -12:30h.

Luns, día 27, de 11:00 -12:30h.

• Abril-2017

Luns, día 3, de 11:00 -12:30h.

Luns, día 17, de 11:00 -12:30h.

Luns, día 24, de 11:00 -12:30h.

• Maio-2017

Luns, día 8, de 11:00 -12:30h.

Luns, día 15, de 11:00 -12:30h.

B) Docencia interactiva

• Febreiro-2017

Xoves, día 2, de 12:30-14:00h. Análise de textos: G. Frege.

33



Xoves, día 23, de 12:30-14:00h. Análise de textos: G. Frege e exame.

• Marzo-2017

Xoves, día 2, de 12:30-14:00h. Análise de textos: B. Russell

Xoves, día 9, de 12:30-14:00h. Análise de textos: B. Russell e exame.

Xoves, día 16, de 12:30-14:00h. Análise de textos: Tractatus de L. Wittgenstein.

Xoves, día 23, 12:30-14:00h. Análise de textos: Tractatus de L. Wittgenstein.

Xoves, día 30, de 12:30-14:00h. Análise de textos: Tractatus de L. Wittgenstein e

exame.

• Abril-2017

Xoves, día 6, de 12:30-14:00h. Análise de textos: Investigacións filosóficas de L.

Wittgenstein.

Xoves, día 20, de 12:30-14:00h. Análise de textos: Investigacións filosóficas de L.

Wittgenstein e exame.

Xoves, día 27, de 12:30-14:00h. Análise de textos: “Empirismo, semántica e

ontoloxía” de R. Carnap e exame.

• Maio-2017

Xoves, dia 4, de 12:30-14:00h. Análise de textos: “Dous dogmas do empirismo” de

W.O. Quine e exame.

Xoves, día 11, de 12:30-14:00h. Presentación de ensaios.

Xoves, día18, de 12:30-14:00h. Presentación de ensaios.

B) Titorías personalizadas en grupo

• Xaneiro- 2017

Luns, día 30, de 17:00 -18:00h.

• Marzo-2017

Xoves, día 2, de 17:00-19:00h.

filosofÍa da linguaxe ii - usc.es · signo y pensamiento: una introducción ... “gottlob...

Documents