facultade de ciÉncias da educaciÓn psicopedagoxia … · facultade de ciÉncias da educaciÓn...

27
FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA C URSO A CADÉMICO 2011-2012 DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR Prof. JURJO TORRES SANTOMÉ Catedrático de Universidade de Didáctica e Organización Escolar Departamento de Pedagoxia e Didáctica http://www.udc.es/dep/pdce/Jurjo/

Upload: others

Post on 10-Jul-2020

7 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA … · FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA CURSO ACADÉMICO 2011-2012 DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR

FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN

PSICOPEDAGOXIA CURSO ACADÉMICO 2011-2012

DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR

Prof. JURJO TORRES SANTOMÉ

Catedrático de Universidade de Didáctica e Organización Escolar Departamento de Pedagoxia e Didáctica

http://www.udc.es/dep/pdce/Jurjo/

Page 2: FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA … · FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA CURSO ACADÉMICO 2011-2012 DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR

JURJO TORRES SANTOMÉ 2

«Preocúpa-me que teñan sempre presente que ensinar

quere dizer mostrar. Mostrar non é doutrinar, é dar información pero dando tamén, ensinando tamén, o método para entender, analisar, razoar e cuestionar esa información. Se algún de vostedes é un deficiente mental e cre en verdades reveladas, en dogmas relixiosos ou en doutrinas políticas seria saudável que se dedicase a predicar nun templo ou desde unha tribuna.

Se por desgraza seguen nisto, traten de deixar as supersticións no corredor, antes de entrar na sala de aula. Non obriguen ao seu alumnado a estudar de memória, iso non serve. O que se impón pola forza é rexeitado e en pouco tempo esquéce-se. Ningún mozo ou moza será mellor por saber de memória o ano en que Cervantes nasceu. Póña-se como meta ensinar-lles a pensar, a que duviden, a que se fagan perguntas. Non os valoren polas súas respostas. As respostas non son a verdade, buscan unha verdade que sempre será relativa. As mellores perguntas son as que se veñen repetindo desde os filósofos gregos. Moitas son xa lugares comúns, pero non perden vixéncia: que, como, onde, cando, por qué. Se tamén nisto admitimos iso de que "a meta é o camiño", como resposta non nos serve. Describe a traxédia da vida, pero non a explica. Hai unha misión ou un mandato que quero que cumpran. É unha misión que ninguén lles encomendou, pero que eu espero de vostedes, como ensinantes, que se impoñan a si mesmos: esperten no seu alumnado a dor da lucidez. Sen piedade. Sen límites».

(DO FILME LUGARES COMUNES. DIR. ADOLFO ARISTARÁIN. 2002).

Page 3: FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA … · FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA CURSO ACADÉMICO 2011-2012 DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR

DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR 3

CONCEPCIÓN DO PROGRAMA As metas que guian a seleción dos contidos e a metodoloxia coa que vamos a desenvolver este Programa poden enunciar-se da maneira seguinte: • Fazer ver que non se está diante dun corpo de coñecementos

acabados ou inmutáveis. É necesário comprender que as questions curriculares non dispoñen dun corpus de coñecementos completamente desenvolvido e aceptado por toda a comunidade científica e profisional; polo contrário, existen asuncións e perspectivas teóricas e práticas distintas; hai modelos en conflito, con reelaboracións e reformulacións contínuas. É preciso, asimesmo, admitir que os conflitos e controvérsias son consustanciais á ciéncia; que o motor do desenvolvimento de novos coñecementos, do progreso da sociedade, está no "escepticismo razoável" que debe fomentar-se, dia a dia, en todas as instituicións universitárias.

• Aprender a aprender. A provisoriedade do coñecemento, ao igual que a existéncia no presente de perspectivas enfrentadas en muitos dos contidos desta disciplina obríga-nos a fomentar modos válidos de refletir e avaliar críticamente a información coa que entramos en contacto ou elaboramos, de xenerar e construir nova información e de criar novas formas de pensar acerca do mundo no que vivemos. No programa desta matéria non se pode pensar en aprender todo o necesário para comprender e traballar na prática real, pois estamos limitados polo tempo; mais si devemos tratar entre todas e todos de que os temas, leituras e documentos audiovisuais que selecionemos para traballar sexan verdadeiramente relevantes e valiosos para o voso futuro como profisionais refletivos e críticos nas institucións educativas. • Familiarizar-se coas diversas tradicións intelectuais mais

relevantes para o pensamento e a prática como profisionais rigorosos no sistema educativo.

Para elo é preciso levar a cabo procesos de reflexón sistemática sobre aquelas perspectivas teóricas, conceptos e valores mais importantes; proporcionar esquemas interpretativos amplos que

Page 4: FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA … · FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA CURSO ACADÉMICO 2011-2012 DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR

JURJO TORRES SANTOMÉ 4

garantan a significatividade das aprendizaxes e a capacitación profisional. Educar en sociedades abertas e democráticas obriga a prestar muita atención às diversas vozes que as integran e às múltiples e conflitivas interpretacións que realizan das situacións nas que participan. • Fomentar hábitos de reflexón, de colaboración e de traballo en equipa.

Entre outras razons porque, como subraia o informe de Ulf P. LUNDGREN (1988, páx. 322) "é dentro da formación do profesorado onde se reproducen as tradicións educativas"; daí a importáncia deses hábitos, imprescindíveis para o traballo das psicopedagogas e psicopedagogos nos seus futuros lugares de traballo.

• Entrar en contacto con fontes primárias e relevantes de

información. Estratéxia moi urxente e necesária nas novas sociedades do

coñecemento e das novas tecnoloxias para poder fazer frente con rigor ás inovacións e desenvolvimentos que van tendo lugar, dia a dia, neste ámbito de coñecimento e acción. É necesário garantir que os textos aos que acedemos non son de autoria anónima; polo contrário, devemos comprobar que son traballos rigorosos e relevantes. A educación está atravesada por dimensións culturais, afectivas, morais e políticas que é preciso ter sempre en conta. Daí a importáncia do debate e da reflexión crítica. As institucións escolares son os lugares que contribuen a lexitimar e a deslexitimar culturas e realidades, e muitas vezes sen argumentos relevantes ou sen verdadeira consciéncia do que se está a realizar. Xa que logo, é decisivo interrogar-se continuamente acerca de quen e como se establece o que o alumnado precisa aprender; a que intereses sirven esos obxectivos, quen saen prexudicados, como poden as institucións escolares contribuir a ampliar as miradas e propósitos educativos.

• Posibilitar que se podan vivenciar novos modelos de traballo e

de inovación curricular nos centros escolares e aulas. Considero urxente a necesidade de criar un ambiente de

optimismo sobre as posibilidades de traballar con modelos curriculares inovadores nos dentros de ensino. Hai muitos centros escolares, profesoras e profesores que veñen desenvolvendo práticas que merece a pena divulgar muito mais para convencer-se de que “outro mundo é posível”.

Page 5: FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA … · FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA CURSO ACADÉMICO 2011-2012 DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR

DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR 5

METODOLOXIA DE TRABALLO NA AULA

O traballo na aula non pode ser só espazo de "recollida de apuntes". Pensar que asistir a clases na Universidade é asistir a unha clase de "dictado" é, a meu modo de ver, algo inconcebível no século XXI. Algo que sí podia ter senso na época medieval, cando non era posível dispor das fontes documentais existentes na actualidade. A estrutura horária de que dispomos permite-nos converter cada seson nunha "clase-seminário", onde o debate e o contraste de informacións e opinions sobre as leituras realizadas deve ser a norma. A dinámica da aula estrutura-se en grupos de traballo de catro persoas. Os tres primeiros cuartos de hora de cada clase adicarémo-los ao debate no seio dos grupos do traballo realizado individualmente na casa. O tempo restante será para a posta en comun do debate grupal e para o debate aberto entre todos e todas.

AS PRÁTICAS Adicaremos alguns módulos horários á: • Traballos de investigación sobre materiais curriculares. A avaliación final das práticas consistirá na presentación e defensa ante todas as compañeiras e compañeiros da clase dun traballo de investigación sobre materiais curriculares, realizado en grupos de tres persoas. Este traballo deverá entregar-se antes do 16 de Marzo. • Convidaremos a profesoras e profesores que están a desenvolver proxectos curriculares inovadores de centro e de aula para para que nos informen do seu traballo diario nas aulas, dos seus meios e dificuldades. • Análise documentos oficiais sobre o curriculum escolar. • Cine - Fórum sobre filmes e documentais de experiéncias, inovacións escolares e problemas educativos de actualidade.

Page 6: FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA … · FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA CURSO ACADÉMICO 2011-2012 DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR

JURJO TORRES SANTOMÉ 6

AVALIACIÓN DO CURSO Dado que pretendemos favorecer a capacidade de "aprender a aprender", non podemos cair na contradición dunha modalidade de avaliación que contradiga as metas que orientan este proxecto de docencia. Se pretendemos fomentar a capacidade de reflexón crítica é preciso que as estratéxias e provas de avaliación que promovamos permitan comprovar até que ponto se mellorou na capacidade de análise e reflexón crítica sobre as perspectivas teóricas e práticas que estudamos durante o curso. Xa que logo, a avaliación constará das seguintes partes: *** De maneira principal, valorara-se a participación nos debates

no seio dos grupos e nos debates abertos a toda a aula sobre as leituras realizadas.

** A cualidade dos traballos de investigación das práticas. * Exame final de toda a matéria. Este exame valorará

especialmente a forma de argumentar de xeito coerente e con a adecuada fundamentación sobre un tema amplo, que cruza vários dos núcleos e temas desenvolvidos durante o curso. Para a realización deste exame póde-se utilizar todo o material bibliográfico de que se dispoña e notas persoais. Terá unha duración de catro horas.

En xeral, tanto para valorar os traballos, como a participación nos debates e o exame final terei en conta:

* a utilización do coñecimento disponível; * a comprenson das ideias básicas desenvolvidas; * o domínio conceptual; * a elaboración de ideias; * a capacidade para relacionar ideias; * a profundidade nas análises e na sua fundamentación; * a capacidade crítica, e * o estilo próprio e a claridade expositiva.

Page 7: FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA … · FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA CURSO ACADÉMICO 2011-2012 DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR

DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR 7 OS CONTIDOS da matéria agrúpan-se en catro módulos.

MÓDULOS DO PROGRAMA MÓDULO 1. BASES PARA UNHA TEORIA E PARA O DESENVOLVIMENTO DO CURRICULUM

• O concepto de curriculum escolar como selección de cultura. O curriculum manifesto e o curriculum oculto nos proxectos educativos. Relacións entre os contextos escolares e as estructuras económicas, culturais, relixiosas e militares. Práticas escolares e poder. A cultura transmitida como sistema de categorias de percepción, linguaxe, pensamento e valoración.

• As teorias da reprodución e as teorias da produción en educación.

As posibilidades do curriculum como praxis contrahexemónica. O papel do profesorado nunha pedagogia crítica. Os direitos e deveres do alunado. O curriculum e a educación dos cidadaos e cidadás nunha sociedade democrática.

• O curriculum e a igualdade de oportunidades. O multiculturalismo

através do curriculum. MÓDULO 2. PROCESOS DE ELABORACIÓN DE CURRICULA.

• A estrutura e as características do curriculum nos distintos niveis do sistema educativo. Significado das políticas de comprensividade. A descentralización e o controlo do curriculum como marco para o desenvolvimento da praxis educativa. A política curricular no Estado Español: a Lei Orgánica de Educación (LOE). A política curricular en Galiza.

• O deseño curricular como ponte entre a teoria e a prática. As fases

do deseño curricular. A instituición escolar como lugar de concreción e decisons sobre a acción.

• Modelos de racionalización nos procesos de deseño curricular. A

"modernización" psicoloxicista das políticas educativas. A

Page 8: FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA … · FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA CURSO ACADÉMICO 2011-2012 DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR

JURJO TORRES SANTOMÉ 8

despreocupación polos contidos dos programas escolares. O significado e funcións no ensino de filosofias e linguaxes como: "eficácia", "calidade", "exceléncia" e "competéncias". Os modelos procesuais.

• Deseño do curriculum e "imaxens" sobre a competéncia do

profesorado. A descualificación e a recualificación docente. O deseño como toma de decisons contextualizadas.

• A programación como actividade reflexiva e crítica, e como

estratéxia para a renovación pedagóxica. • A reflexibilidade e a acción crítica en educación. A Investigación-

Acción baseada na instituición escolar: estratéxias e recursos.

MÓDULO 3. MÉTODOS, ESTRATÉXIAS E MEIOS DE ENSINANZA.

• Os contidos culturais na educación institucionalizada: funcións e significado. A construción, reconstrución e valoración do coñecimento. As dimensons conflitivas dos contidos culturais no seio da instituición escolar.

• Os critérios de selección dos contidos curriculares e a sua

problemática. A significatividade e adecuación dos contidos. Os intereses individuais, sociais e comunitários e a selección dos contidos.

• A organización dos contidos do curriculum. As esixéncias lóxicas,

psicolóxicas e pedagóxicas na organización dos contidos culturais. O curriculum organizado por disciplinas. As asignaturas no curriculum tradicional: análise crítico. A problemática do "desembalaxem" do coñecimento dunha disciplina.

• A interdisciplinariedade. Modelos de interdisciplinariedade. A falsa

interdisciplinariedade. Funcións sociais da interdisciplinariedade. Significación didáctica da interdisciplinariedade. Condicións para estabelecer un modelo interdisciplinar.

• O curriculum integrado. Sentido e significado da globalización: o

paidocentrismo. O curriculum integrado como modelo superador

Page 9: FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA … · FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA CURSO ACADÉMICO 2011-2012 DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR

DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR 9

do curriculum interdisciplinar e da globalización. Modalidades de curriculum integrado: método de proxectos, unidades didácticas, centros de interese, módulos curriculares, etc. O curriculum en espiral. Os modelos piramidais e as redes de tópicos.

• Os recursos didácticos. O material curricular e a regulación da

prática docente. A perspectiva tecnolóxica e o controle político e relixioso através dos materiais curriculares.

• Os materiais impresos e o Curriculum. O livro de texto no ensino:

características e funcións. O livro de texto e a descualificación do profesorado. Materiais curriculares alternativos: características e funcións. O profesorado como deseñador de materiais: posibilidades e limitacións.

• Critérios e técnicas para a análise e seleción de materiais

curriculares. • As tarefas escolares. As tarefas escolares como mediadoras da

aprendizaxe. As tarefas escolares condicionadas polos meios. A estrutura das tarefas como matriz de socialización. As tarefas escolares e a profisionalidade do profesorado. A comunicación entre teoria e prática através das tarefas escolares.

• A comunicación didáctica. A comunicación verbal e non-verbal. A

comunicación e interación didáctica: características. As relacións comunicativas docente-estudante. As relacións estudante-estudantes. O problema das expectativas: o efecto "pigmalión" e o efecto "halo". Modelos de comunicación implícitos nas distintas metodoloxias didácticas.

• O ambiente de aprendizaxe. A organización e distribuición do

espazo de aula como condicionante de procesos de aprendizaxe. A organización do espazo e as interacións e comunicacións na aula. Modelos de organización do espazo. A disponibilidade e o aceso aos materiais.

• A avaliación do curriculum. A avaliación e a construción de

realidades. Funcións da avaliación no curriculum. O curriculum desenvolvido e o curriculum avaliado. Critérios para un programa

Page 10: FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA … · FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA CURSO ACADÉMICO 2011-2012 DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR

JURJO TORRES SANTOMÉ 10

de avaliación. A avaliación como instrumento de investigación. • Procedimentos e instrumentos de avaliación. Os instrumentos de

avaliación do alumnado como seleccionadores da información a recoller. Os procedimentos de avaliación como favorecedores ou inibidores de procesos de aprendizaxe. A construción do fracaso escolar. Os exames convencionais. O problema da obxectividade e da subxetividade na avaliación.

MÓDULO 4. ESTRATÉXIAS DE INCLUSIÓN E DE ADAPTACIÓN CURRICULAR RESPETUOSAS COAS DIFERENTES SITUACIÓNS SOCIAIS E PERSOAIS.

• A filosofia da inclusión e da comprensividade nos sistemas educativos. O curriculum e a diversidade. O curriculum e a resposta ás necesidades sócio-educativas especiais. A integración de alunos e alunas con necesidades especiais nos programas e aulas ordinárias. Modalidades de curricula para a integración.

Page 11: FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA … · FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA CURSO ACADÉMICO 2011-2012 DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR

DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR 11

BIBLIOGRAFIA BÁSICA

APPLE, Michael W.; AU, Wayne e GANDIN, Luís A. (Comps.)

(2011). Educação Crítica. Análise internacional. Porto Alegre, Brasil. Artmed.

CARBONELL, Jaume (2006). La aventura de innovar. El cambio en la escuela. Madrid. Morata, 3ª ed.

CONNELL, Robert W. (2006). Escuelas y justicia social. Madrid. Morata, 3ª ed.

GIMENO SACRISTÁN, José (Comp.) (2010). Saberes e incertidumbres sobre el currículum. Madrid. Morata.

GUTTMAN, Amy (2001). La educación democrática. Una teoría política de la educación. Barcelona. Paidós.

RUDDUCK, Jean e FLUTTER, Julia (2007). Cómo mejorar tu centro escolar dando la voz al alumnado. Madrid. Morata.

TORRES SANTOMÉ, Jurjo (2011). La justicia curricular. El Caballo de Troya de la cultura escolar. Madrid. Morata.

TORRES SANTOMÉ, Jurjo (2006). Globalización e Interdisciplinariedad: el curriculum integrado. Madrid. Morata, 5ª edic.

WRIGLEY, Terry (2007). Escuelas para la esperanza. Una nueva agenda para la renovación. Madrid. Morata.

Page 12: FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA … · FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA CURSO ACADÉMICO 2011-2012 DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR

JURJO TORRES SANTOMÉ 12

BIBLIOGRAFIA XERAL

ACKER, Sandra (1995). Género y educación. Reflexiones sociológicas

sobre mujeres, enseñanza y feminismo. Madrid. Narcea. ADELMAN, Nancy E.; EAGLE, Karen Panton Walking e HARGREAVES,

Andy (Eds.) (2003). Una carrera contra el reloj. Tiempo para la enseñanza y el aprendizaje en la reforma escolar. Madrid. Akal.

ADORNO, Theodor W. (1998). Educación para la emancipación. Madrid. Morata.

AINSCOW, Mel (2000). Funcionamiento de las aulas inclusivas. Madrid. Narcea.

AINSCOW, Mel e WEST, Mel (2008). Mejorar las escuelas urbanas. Liderazgo y colaboración. Madrid. Narcea.

ÁLVAREZ MÉNDEZ, Juan Manuel (2001). Evaluar para conocer, examinar para excluir. Madrid. Morata.

APPLE, Michael W. (2001). Política cultural y educación. Madrid. Morata. 2ª ed.

APPLE, Michael W. (1996). El conocimiento oficial. Barcelona. Paidós. APPLE, Michael W. (1989). Maestros y textos. Una economía política de

las relaciones de clase y de sexo en educación. Barcelona. Paidós -M.E.C.

APPLE, Michael W.; AU, Wayne e GANDIN, Luís A. (Comps.) (2011). Educação crítica. Análise internacional.Porto Alegre, Brasil. Artmed. [The Routledge International Handbook of Critical Education. Nova Iorque. Routledge, 2009]

APPLE, Michael W. e BEANE, James A. (Comps.) (2005). Escuelas democráticas. Madrid. Morata, 4ª ed.

BALL, Stephen J. (Comp.) (2001). Foucault y la educación. Disciplinas y saber. Madrid. Morata - Fundación Paideia, 4ª ed.

BARTON, Len (Comp.) (1998). Discapacidad y sociedad. Madrid. Morata - Fundación Paideia.

BAZALGETTE, Cary (1991). Los medios audiovisuales en la educación primaria. Madrid. Morata M.E.C.

BEANE, James A. (2005). La integración del currículum. Madrid. Morata. BECHER, Tony (2010). Tribus y territorios académicos. Barcelona.

Gedisa. BELTRÁN, Francisco e SAN MARTIN, Angel (2000). Diseñar la

coherencia escolar. Madrid. Morata. BERNSTEIN, Basil (2001). La estructura del discurso pedagógico

(Clases, códigos y control. Vol. IV). Madrid. Morata - Fundación Paideia, 4ª ed.

Page 13: FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA … · FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA CURSO ACADÉMICO 2011-2012 DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR

DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR 13 BERNSTEIN, Basil (1998). Pedagogía, control simbólico e identidad.

Madrid. Morata - Fundación Paideia. BEYER, Landon e LISTON, Daniel P. (2001). El currículo en conflicto.

Perspectivas sociales, propuestas educativas y reforma escolar progresista. Madrid. Akal.

BLANCO GARCÍA, Nieves (2000). El sexismo en los materiales educativos de la E.S.O. Sevilla. Instituto Andaluz de la Mujer.

BOURDIEU, Pierre (1997). Capital cultural, escuela y espacio social. México, Siglo XXI.

BOURDIEU, Pierre e PASSERON, Jean-Claude (1970). La reproducción. Barcelona. Laia.

BOWLES, Samuel e GINTIS, Herbert (1981). La instrucción escolar en la América capitalista. México. Siglo XXI

BRUBACHER, John W.; CASE, Charles W. e REAGAN, Timothy G. (2000). Cómo ser un docente reflexivo. La construcción de una cultura de la indagación en las escuelas. Barcelona. Gedisa.

BRUNER, Jerome (1997). La educación, puerta de la cultura. Madrid. Visor.

BUCKINGHAM, David (2002). Crecer en la era de los medios electrónicos. Tras la muerte de la infancia. Madrid. Morata - Fundación Paideia.

CALVO BUEZAS, Tomás (1989). Los racistas son los otros. Gitanos, minorías y Derechos Humanos en los Textos Escolares. Madrid. Popular.

CARR, Wilfred (2002). Una teoría para la educación. Hacia una investigación crítica. Madrid. Morata - Fundación Paideia, 3ª ed.

COCHRAN-SMITH, Marilyn e LYTLE, Susan L. (2002). Dentro/Fuera. Enseñantes que investigan. Madrid. Akal.

CONTRERAS, José (1997). La autonomía del profesorado. Madrid. Morata.

CONTRERAS, José e PÉREZ DE LARA, Nuria (Comps.) (2010). Investigar la experiencia educativa. Madrid. Morata.

CROOK, Charles (1998). Ordenadores y aprendizaje colaborativo. Madrid. Morata.

DARLING HAMMOND, Linda (2001). El derecho de aprender. Crear buenas escuelas para todos. Barcelona. Ariel.

DADZIE, Stella (2004). Herramientas contra el racismo en las aulas. Madrid. Morata.

DAY, Christopher (2006). Pasión por enseñar. La identidad personal y profesional del docente y sus valores. Madrid. Narcea.

DEFRANCE, Bernard (2005). Disciplina en la escuela. Madrid. Morata. DELVAL, Juan (2006). Hacia una escuela ciudadana. Madrid. Morata. DEWEY, John (2004). Democracia y educación. Madrid. Morata, 6ª edic.

(edic. completa).

Page 14: FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA … · FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA CURSO ACADÉMICO 2011-2012 DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR

JURJO TORRES SANTOMÉ 14 DEWEY, John (1989). Cómo pensamos. Nueva exposición de la

relación entre pensamiento reflexivo y proceso educativo. Barcelona. Paidós.

DIJK, Teun A. van (2009). Discurso y poder. Barcelona. Gedisa. DUBET, François (2005). La escuela de las oportunidades ¿Qué es una

escuela justa? Barcelona. Gedisa. DURKHEIM, Emile (2002). La educación moral. Madrid. Morata. (Edición

ampliada). ECOLOGISTAS EN ACCIÓN (2007). Educación y Ecología. El

currículum oculto antiecológico de los libros de texto. Madrid. Popular.

EGAN, Kieran (1999). Fantasía e imaginación: su poder en la enseñanza. Madrid. Morata, 2ª edic.

EGAN, Kieran (1991). La comprensión de la realidad en la educación infantil y primaria. Madrid. Morata - M.E.C.

ELLIOTT, John (2009). La investigación-acción en educación. Madrid, Morata, 6ª ed.

ELLIOTT, John (2000). El cambio educativo desde la Investigación-Acción. Madrid. Morata, 3ª ed.

ELLSWORTH, Elizabeth (2005). Posiciones en la enseñanza. Diferencia, pedagogía y el poder de la direccionalidad. Madrid. Akal.

ENTWISTLE, Noel (1988). La comprensión del aprendizaje en el aula. Barcelona. Paidós - M.E.C.

EPSTEIN, Debbie e JOHNSON, Richard (2000). Sexualidades e institución escolar. Madrid. Morata - Fundación Paideia.

FERNÁNDEZ ENGUITA, Mariano (2009). Educar en tiempos inciertos. Madrid. Morata, 3ª ed.

FERNÁNDEZ ENGUITA, Mariano (1990). La cara oculta de la escuela. Madrid. Siglo XXI.

FERNÁNDEZ SIERRA, Juan (Coord.) (1995). El trabajo docente y psicopedagógico en Educación Secundaria. Archidona, Málaga. Aljibe.

FLICK, Uwe (2007). Introducción a la investigación cualitativa. Madrid Morata - Fundación Paideia, 2ª ed.

FOUCAULT, Michel (1982). Vigilar y castigar. Madrid. Siglo XXI, 3ª ed. FREINET, Celestin (1996). La escuela moderna francesa. Una

pedagogía moderna de sentido común. Las invariantes pedagógicas. Madrid. Morata.

FREIRE, Paulo (2001). Pedagogía de la indignación. Madrid. Morata. FREIRE, Paulo (1993). Pedagogía de la esperanza. México. Siglo XXI. FREIRE, Paulo (1975). La pedagogía del oprimido. Madrid. Siglo XXI. FULLAN, Michael (2002). Las fuerzas del cambio. Explorando las

profundidades de la reforma educativa. Madrid. Akal.

Page 15: FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA … · FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA CURSO ACADÉMICO 2011-2012 DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR

DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR 15 FULLAN, Michael e HARGREAVES, Andy (1997). ¿Hay algo por lo que

merezca la pena luchar en la escuela?. Morón (Sevilla). M.C.E.P. Kikiriki Cooperación Educativa.

GALE, Trevor e DENSMORE, Kathleen (2007). La implicación del profesorado. Una agenda de democracia radical para la escuela. Barcelona. Octaedro.

GARDNER, Howard (2000). La educación de la mente y el conocimiento de la disciplinas. Lo que todos los estudiantes deberían comprender. Barcelona. Paidós.

GARDNER, Howard (1993). La mente no escolarizada. Cómo piensan los niños y cómo deberían enseñar las escuelas. Barcelona. Paidós.

GARRISON, D. Randy e ANDERSON, Terry (2005). El e-learning en el siglo XXI. Barcelona. Octaedro.

GEE, James Paul (2005). La ideología en los Discursos. Madrid. Morata - Fundación Paideia.

GIMENO SACRISTÁN, José (2008). El valor del tiempo en educación. Madrid. Morata.

GIMENO SACRISTÁN, José (2007). El curriculum: Una reflexión sobre la práctica. Madrid. Morata, 9ª ed.

GIMENO SACRISTÁN, José (2005). La educación que aún es posible. Madrid. Morata.

GIMENO SACRISTÁN, José (2003). El alumno como invención. Madrid. Morata.

GIMENO SACRISTÁN, José (2002). Educar y convivir en la cultura global. Madrid. Morata, 2ª ed.

GIMENO SACRISTÁN, José (Comp.) (2009). Educar por competencias, ¿Qué hay de nuevo?. Madrid. Morata, 2ª ed.

GIMENO SACRISTÁN, José e PÉREZ GÓMEZ, Ángel I. (2008). Comprender y transformar la enseñanza. Madrid. Morata, 12ª ed.

GIROUX, Henry A. (2003). La inocencia robada. Juventud, multinacionales y política cultural. Madrid. Morata.

GIROUX, Henry A. (1996). Placeres inquietantes. Aprendiendo la cultura popular. Barcelona. Paidós.

GIROUX, Henry A. (1990). Los profesores como intelectuales. Barcelona. Paidós - M.E.C.

GOETZ, Judith P. e LECOMPTE, Margaret D. (1988). Etnografía y diseño cualitativo en investigación educativa. Madrid. Morata.

GÓMEZ LLORENTE, Luis (2000). Educación pública. Madrid. Morata. GOODMAN, Jesse (2001). La educación democrática en la escuela.

Sevilla. Publicaciones M.C.E.P. GOODSON, Ivor F. (2000). El cambio en el currículum. Barcelona.

Octaedro. GOODSON, Ivor F. (1995). Historia del curriculum. La construcción

social de las disciplinas escolares. Barcelona. Pomares Corredor.

Page 16: FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA … · FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA CURSO ACADÉMICO 2011-2012 DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR

JURJO TORRES SANTOMÉ 16 GORE, Jennifer M. (1996). Controversias pedagógicas. Discursos

críticos y feministas como regímenes de verdad. Madrid. Morata - Fundación Paideia.

Grupo Eleuterio Quintanilla (1998). Libros de texto y diversidad cultural. Madrid. Talasa.

GUTMANN, Amy (2001). La educación democrática: una teoría política de la educación. Barcelona. Paidós.

HAIGH, Alan (2010). Enseñar bien es un arte. Sugerencias para principiantes. Madrid. Narcea.

HARGREAVES, Andy e FINK, Dean (2008). El liderazgo sostenible. Siete principios para el liderazgo en centros educativos innovadores. Madrid. Morata.

HARGREAVES, Andy (2003). Enseñar en la sociedad del conocimiento. Barcelona. Octaedro.

HARGREAVES, Andy (1998). Profesorado, cultura y postmodernidad. Cambian los tiempos, cambia el profesorado. Madrid. Morata, 2ª ed.

HAYDON, Graham (2003). Enseñar valores. Madrid. Morata. HICKS, David (Comp.) (1998). Educación para la paz. Madrid. Morata -

M.E.C., 2ª ed. JACKSON, Philip W. (2009). La vida en las aulas. Madrid. Morata -

Fundación Paideia, 7ª ed. JOHNSEN, Egil Børre (1996). Libros de texto en el calidoscopio.

Estudio crítico de la literatura y la investigación sobre los textos escolares. Barcelona. Pomares Corredor.

KEMMIS, Stephen e McTAGGART, Robin (1988). Cómo planificar la Investigación-Acción. Barcelona. Laertes.

KINCHELOE, Joe L. e STEINBERG, Shirley R. (1999). Repensar el multiculturalismo. Barcelona. Octaedro.

LACASA, Pilar (1994). Aprender en la escuela, aprender en la calle. Madrid. Visor.

LANKSHEAR, Colin e KNOBEL, Michele (2009). Nuevos alfabetismos. Su práctica cotidiana y el aprendizaje en el aula. Madrid. Morata, 2ª ed.

LAVAL, Christian (2004). La escuela no es una empresa. El ataque neoliberal a la enseñanza pública. Barcelona. Paidós.

LISTON, Daniel P. e ZEICHNER, Kenneth M. (2003). Formación del profesorado y condiciones sociales de la escolarización. Madrid. Morata - Fundación Paideia, 3ª ed.

LÓPEZ OCAÑA, Antonio Mª e ZAFRA JIMÉNEZ, Manuel (2003). La atención a la diversidad en la Educación Secundaria Obligatoria. La experiencia del IES “Fernando de los Ríos” de Fuente Vaqueros (Granada). Barcelona. Octaedro.

LÓPEZ SÁNCHEZ, Félix (2009). Las emociones en la educación. Madrid. Morata.

Page 17: FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA … · FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA CURSO ACADÉMICO 2011-2012 DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR

DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR 17 LOUGHLIN, Catherine E. e SUINA, Joseph H. (1997). El ambiente de

aprendizaje: Diseño y organización. Madrid. Morata M.E.C., 4ª ed. LUKE, Carmen (Comp.) (2000). Feminismos y pedagogías en la vida

cotidiana. Madrid. Morata. MARRERO ACOSTA, Javier E. (Comp.) (2009). El pensamiento

reencontrado. Barcelona. Octaedro. MARTÍNEZ BONAFÉ, Jaume (2002). Políticas del libro de texto escolar.

Madrid. Morata. MARTÍNEZ BONAFÉ, Jaume (1998). Trabajar en la escuela. Profesorado

y reformas en el umbral del siglo XXI. Madrid. Miño y Dávila. MARTÍNEZ RODRÍGUEZ, Juan Bautista (1999). Negociación del

curriculum. La relación enseñanza-aprendizaje en el trabajo escolar. Madrid. La Muralla.

MARTÍNEZ RODRÍGUEZ, Juan Bautista (2006). Educación para la ciudadanía. Madrid. Morata.

McCARTHY, Cameron (1994). Racismo y educación. Madrid. Morata -Fundación Paideia.

McKERNAN, James (1999). Investigación-Acción y curriculum. Métodos y recursos para profesionales reflexivos. Madrid. Morata.

MEIRIEU, Philippe (2009). Aprender, sí. Pero ¿cómo?. Barcelona. Octaedro.

MORIN, Edgar (2001). Los siete saberes necesarios para la educación del futuro. Barcelona. Paidós.

NEILL, Sam e CASWELL, Chris (2005). La expresión no verbal en el profesorado. Barcelona. Octaedro.

NIETO, Sonia (2006). Razones del profesorado para seguir con entusiasmo. Barcelona. Octaedro.

OLWEUS, Dan (2006). Conductas de acoso y amenaza entre escolares. Madrid. Morata, 3ª ed.

PÉREZ GÓMEZ, Ángel I. (2004). La cultura escolar en la sociedad neoliberal. Madrid. Morata, 4ª ed.

PERRENOUD, Philippe (2007). La construcción del éxito y el fracaso escolar. Madrid. Morata - Fundación Paideia, 4ª edic. ampliada.

PERRENOUD, Philippe (2006). El oficio de alumno y el sentido del trabajo escolar. Madrid. Popular.

PERRENOUD, Philippe (2004). Diez nuevas competencias para enseñar. Barcelona. Graó.

POPKEWITZ, Thomas S. (2009). El cosmopolitismo y la era de la reforma escolar. Madrid. Morata.

POPKEWITZ, Thomas S. (2000). Sociología política de las reformas educativas. Madrid. Morata - Fundación Paideia, 3ª ed.

POPKEWITZ, Thomas S. (1998). La conquista del alma infantil. Política de escolarización y construcción del nuevo docente. Barcelona. Pomares – Corredor.

Page 18: FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA … · FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA CURSO ACADÉMICO 2011-2012 DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR

JURJO TORRES SANTOMÉ 18 PRZESMYCKI, Halina (2000). La pedagogía de contrato. El contrato

didáctico en la educación. Barcelona. Graó. RODRÍGUEZ MARTÍNEZ, Carmen (Coord.) (2004). La ausencia de las

mujeres en los contenidos escolares. Buenos Aires. Miño y Dávila. SALINAS, Dino (2002). ¡Mañana examen! La evaluación: entre la teoría

y la realidad. Barcelona. Graó. SANTOS GUERRA, Miguel Ángel (2006). La escuela que aprende.

Madrid. Morata, 4ª ed. SANTOS GUERRA, Miguel Ángel (1990). Hacer visible lo cotidiano.

Teoría y práctica de la evaluación cualitativa de los centros escolares. Madrid. Akal.

SHORES, Elisabeth F. e GRACE, (2004). El portafolio paso a paso. Infantil y Primaria. Barcelona. Graó.

SHORT, Katny G. (2000). El aprendizaje a través de la indagación. Docentes y alumnos diseñan juntos el currículo. Barcelona. Gedisa.

SLEE, Roger; WEINER, Gaby e TOMLINSON, Sally (Eds.) (2001). ¿Eficacia para quién? Crítica de los movimientos de las escuelas eficaces y de la mejora escolar. Madrid. Akal.

SMYTH, John (Comp.) (2001). La autonomía escolar: una perspectiva crítica. Madrid. Akal.

SOPEÑA MONSALVE, Andrés (1994). El florido pensil. Memoria de la escuela nacionalcatólica. Barcelona. Crítica.

SQUIRES, David e McDOUGALL, Anne (2001). Cómo elegir y utilizar software educativo. Guía para el profesorado. Madrid. Morata - Fundación Paideia, 2ª ed.

STEINBERG, Shirley R. e KINCHELOE, Joe L. (2000). Cultura infantil y multinacionales. Madrid. Morata.

STENHOUSE, Lawrence (2010). Investigación y desarrollo del curriculum. Madrid. Morata, 6ª ed.

STENHOUSE, Lawrence (2007). La investigación como base de la enseñanza. Madrid. Morata, 6ª ed.

STOBART, Gordon (2010). Tiempos de pruebas: Los usos y abusos de la evaluación. Madrid. Morata.

TANN, C. Sarah (2004). Diseño y desarrollo de unidades didácticas en la escuela primaria. Madrid. Morata - M.E.C., 3ª ed.

TOMLINSON, Carol Ann (2005). Estrategias para trabajar con la diversidad en el aula. Barcelona. Paidós.

TORRES SANTOMÉ, Jurjo (2010). «Curriculum, justicia e inclusión». En José GIMENO SACRISTÁN (Comp.). Saberes e incertidumbres sobre el currículum. Madrid. Morata, páxs. 84 - 102.

TORRES SANTOMÉ, Jurjo (2009). La desmotivación del profesorado. Madrid. Morata, 2ª edic.

TORRES SANTOMÉ, Jurjo (2008). Multiculturalismo Anti-Racista. Porto (Portugal). Profedições.

Page 19: FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA … · FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA CURSO ACADÉMICO 2011-2012 DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR

DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR 19 TORRES SANTOMÉ, Jurjo (2009). «Obviando el debate sobre la cultura en

el sistema educativo: Cómo ser competentes sin conocimientos». En José GIMENO SACRISTÁN (Comp.). Educar por competencias, ¿Qué hay de nuevo?. Madrid. Morata, 2ª ed., páxs. 143 - 175.

TORRES SANTOMÉ, Jurjo (2008). «Diversidad cultural y contenidos escolares». Revista de Educación, Nº. 345 (Enero - Abril), páxs. 83 - 110.

[http://www.revistaeducacion.mec.es/re345.htm] ou [http://www.aulaintercultural.org/article.php3?id_article=2779] TORRES SANTOMÉ, Jurjo (2008). «Xustiza curricular e sociedades

informacionais e do coñecemento». Grial. Revista Galega de Cultura, Nº. 177 (Xaneiro - Marzo), páxs. 26 - 35.

TORRES SANTOMÉ, Jurjo (2007). Educación en tiempos de Neoliberalismo. Madrid. Morata, 2ª edición.

TORRES SANTOMÉ, Jurjo (2007). «Performance indicators as a strategy for counter-reformist change in educational policy». Journal for Critical Education Policy Studies. Volume 5, Nº 2 (November), páxs. 1 - 22.

[http://www.jceps.com/index.php?pageID=article&articleID=111] TORRES SANTOMÉ, Jurjo (2006). «Profesoras y profesores en el ojo del

huracán». Foro de Educación. Nº. 7 y 8 (Mayo), páxs. 81 - 102. [http://www.educacionenvalores.org/article.php3?id_article=1781] ou

[http://www.forodeeduacion.com/numeros7_8.htm] TORRES SANTOMÉ, Jurjo (2005). El curriculum oculto. Madrid. Morata,

8ª edic. VV. AA. (1999). Volver a pensar la educación (Vol. I). Política,

educación y sociedad. Madrid. Fundación Paideia - Morata, 2ª ed. VV. AA. (1999). Volver a pensar la educación (Vol. II). Prácticas y

discursos educativos. Madrid. Fundación Paideia - Morata, 2ª ed. WALKER, Rob (2002). Métodos de investigación para el profesorado.

Madrid. Morata, 3ª ed. WHITIN, Phyllis e WHITIN, David J. (2000). Indagar junto a la ventana.

Cómo estimular la curiosidad en los alumnos. Barcelona. Gedisa. WHITTY, Geoff; POWER, Sally e HALPIN, David (1999). La escuela, el

estado y el mercado. Delegación de poderes y elección en educación. Madrid. Morata - Fundación Paideia.

WILD, Rebeca (2009). La vida en una escuela no-directiva. Diálogos entre jóvenes y adultos. Barcelona. Herder.

WITTROCK, Merlin C. (Comp.) (1989-90). La investigación de la enseñanza. (3 Vols.). Barcelona. Paidós.

WOLTON, Dominique. (2010). Informar no es comunicar. Contra la ideología tecnológica. Barcelona. Gedisa.

ZEICHNER, Kenneth M. (2010). La formación del profesorado y la lucha por la justicia social. Madrid. Morata.

Page 20: FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA … · FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA CURSO ACADÉMICO 2011-2012 DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR

JURJO TORRES SANTOMÉ 20

BIBLIOGRAFIA DE MOTIVACIÓN

BANDA DESEÑADA BAUDOIN, Edmond (2007). Piero. Bilbao. Astiberri. GIMÉNEZ, Carlos (1977-2003). Paracuellos. (6 Vols.). Barcelona. Glenat. GIMÉNEZ, Carlos (2001). Barrio. Barcelona. Glenat. MARÍN, Xaquín (1978). Gaspariño. A Coruña. Rueiro. MARÍN, Xaquín (1982). Gaspariño 2. Vigo. Edicións Xerais. QUINO (2001). Todo Mafalda. Barcelona. Lumen, 5ª ed. TONUCCI, Francesco (1994). Con ojos de niño. Barcelona. Barcanova, 6ª

ed. TONUCCI, Francesco (1988). Niño se nace. Barcelona. Barcanova, 2 ª ed. TONUCCI, Francesco (1989). Como ser niño. Barcelona. Barcanova. TONUCCI, Francesco (1993). La soledad de los niños. Barcelona.

Barcanova. TONUCCI, Francesco (2003). Cuando los niños dicen ¡Basta!. Madrid.

Fundación Germán Sánchez Ruipérez. LITERATURA BOUIN, Anne (2007). De camino a la escuela. Madrid. SM BOYNE, John (2007). El niño con el pijama de rayas. Barcelona.

Salamandra. GOSCINNY, René (2001). El pequeño Nicolás. Madrid. Alfaguara, 24 ed. GOSCINNY, René (2001). Los recreos del pequeño Nicolás. Madrid.

Alfaguara, 16 ed. GOSCINNY, René (2001). Las vacaciones del pequeño Nicolás. Madrid.

Alfaguara, 20 ed. GOSCINNY, René (1988). Los amiguetes del pequeño Nicolás.

Barcelona. Salvat. HASKI, Pierre (2004). El diario de Ma Yan. Madrid. Maeva. HENTIG, Hartmut Von (2003). ¿Por qué tengo que ir a la escuela? Cartas

a Tobías. Barcelona. Gedisa. MACHADO, Antonio (1991). Juan de Mairena: sentencias, donaires,

apuntes y recuerdos de un profesor apócrifo (1936). Madrid. Castalia. McCOURT, Frank (2006). El profesor. Madrid. Maeva. PENNAC, Daniel (2008). Mal de escuela. Barcelona. Mondadori.

Page 21: FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA … · FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA CURSO ACADÉMICO 2011-2012 DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR

DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR 21

BIBLIOGRAFIA SOBRE CINE ESPELT, Ramón (2001). Jonás cumplió los 25. La educación formal en

el cine de ficción, 1975-2000. Barcelona. Laertes. Instituto Pedagógico “Padres y Maestros” (2003). Cine y transversales.

Treinta películas para trabajar en el aula. Bilbao. Mensajero. ZAPLANA MARÍN, Andrés (2005). Entre pizarras y pantallas: Profesores

en el cine. Badajoz. Departamento de Publicaciones de la Diputación Provincial de Badajoz.

FILMES PARA O CINE-FÓRUM A LINGUA DAS BOLBORETAS (1999). DIR.: JOSÉ LUIS CUERDA.

Prémio Goya 2000 ao mellor guión adaptado. [História da relación entre un neno que comeza con medo a acudir à

escola e un mestre de ideas republicanas nun povo de Galiza nos momentos anteriores ao comezo do golpe de estado fascista de 1936 contra a II República. Como ensinante traballará para que o seu alumnado aprenda a coñecer o mundo no que viven e a ser libres, nun contexto no que o cacique do povo e o cura representan as ideoloxias que van a apoiar o levantamento militar do 18 de Xullo contra o governo lexítimo. “A lingua da bolboreta é unha trompa enroscada como un resorte de reloxo. Se hai unha flor que a atrae, desenrólaa e métea no cáliz para zugar. Cando levades o dedo humedecido a un tarro de azucre, ¿a que sentides xa o doce na boca como se a xema fora a punta da lingua? Pois así é a lingua da bolboreta"]. BILLY ELLIOT (EL DESEO DE APRENDER) (2002). DIR. STEPHEN DALDRY [En 1984, baixo o goberno conservador de Margaret Thatcher son moi intensas as folga de mineiros no Reino Unido, os enfrentamentos entre traballadores e policías están à orden do día. Nunha vila mineira do condado de Durham, entre os que protestan están Tony e o seu pai. Este último está empeñado en que o seu fillo mais pequeno, Billy, receba clases de boxeo. Billy, sen embargo, prefire e fará todo o posíbel para ser aceitado nas de baile; mais antes debe superar obstáculos de todo tipo. A sua meta é ser bailarín].

Page 22: FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA … · FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA CURSO ACADÉMICO 2011-2012 DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR

JURJO TORRES SANTOMÉ 22

DIARIOS DE LA CALLE (FREEDOM WRITERS) (2007). DIR. RICHARD LAGRAVENESE. [Con 23 anos, ainda con aspecto de estudante, a idealista Erin Gruwell (Hilary Swank) parece disposta a comer-se o mundo o dia que entra no instituto Wilson para estrear-se como profesora. Mais a sua aula é demasiado complicada e heteroxénea: un grupo multiétnico de adolescentes con oríxenes diversos, afroamericáns, latinos, asiáticos, delincuentes xuvenís, pandilleiros e estudantes de bairros pobres. O único que parecen ter en común é o ódio que se profesan entre si e à instuición escolar. Erin, sabiendo que cada estudante posue unha história que contar, anima-os a que escreban un diário cos seus pensamentos e experiéncias. Estos diários acaban por se converter en instrumento de afirmación persoal e de luta contra a intoleráncia]. EL CLUB DE LOS POETAS MUERTOS (DEAD POETS SOCIETY) (1989). DIR. PETER WEIR. Oscar ao mellor guión en 1989.

[Un grupo de estudantes dun estrito coléxio privado, que manten rituais moi tradicionais e clasistas, descobren a poesia, o significado de "Carpe Diem" -aproveitar o momento- e a importáncia de ter soños e ideais grazas a un novo profesor que rompe con algunhas pautas da escola tradicional e ensaia outras formas de motivar e xerar novos intereses]. HOY EMPIEZA TODO (ÇA COMMENCE AUJOURD'HUI) (1999). DIR. BERTRAND TAVERNIER.

Prémio da Crítica Internacional no Festival de Berlín, 1999. [Daniel é profesor e director dunha Escola Infantil nunha poboación deprimida do norte de Francia. É un home sensíbel e tenaz que sinte paixón polo seu traballo, mais atópa-se atrapado por estructuras xerárquicas que non lle permiten extralimitar-se nas suas funcións como educador, estando obrigado a seguir unhas normas ríxidas. Pese aos obstáculos, Daniel luita e consegue o apoio da comunidade. História da luita dunha comunidade educativa coa finalidade de que para o seu alumnado hoxe comece todo].

Page 23: FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA … · FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA CURSO ACADÉMICO 2011-2012 DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR

DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR 23 LA CLASE (ENTRE LES MURS) (2008). DIR. LAURENT CANTET

Palma de Ouro no Festival de Cannes, 2008. [Descrebe a vida nunha clase nun centro escolar que escolariza

adolescentes dun bairro conflitivo de París. O profesorado se esforza en motiva-los para que a sua educación sexa ópima. A inmigración e a falla de sentimiento de perténcia a un país, as distintas culturas e actitudes do alumnado, así como os problemas do sistema educativo francés, se entremesclan nos procesos cotidianos de ensino e aprendizaxe no marco dunha escola comprometida con educar unha nova cidadanía mais democrática]. LAS HERMANAS DE LA MAGDALENA (THE MAGDALENE SISTERS) (2002). DIR. PETER MULLAN

Prémio Leon de Ouro no Festival de Venecia, 2002. Discovery Award no Festival Internacional do Cine de Toronto [Os conventos da Magdalena en Irlanda eran xestionados polas

Irmáns da Misericórdia en nome da Igrexa Católica. Acollian a rapazas enviadas polas suas famílias ou polos orfanatos. Alí quedaban fechadas e eran obrigadas a traballar nas lavandarias para expiar os seus pecados. Traballaban sen perceber nengunha retribución, 364 dias ao ano. Pasaban fame, eran sometidas a castigos físicos, humillacións, violéncia fisica e moral. Miles de mulleres vivian e morrian alí. O derradeiro convento da Magdalena en Irlanda fechou as suas portas en 1996. Película de ficción, mais lamentábelmente está basada nunha história verdadeira]. LOS CHICOS DEL CORO (LES CHORISTES) (2004). DIR. CHRISTOPHE BARRATIER

Prémio à mellor banda sonora no European Film Awards 2004 (Prémios do Cine Europeo).

[En 1949, un profesor de música desempregado, comeza a traballar como vixiante nun internado de reeducación de menores. Os métodos represivos e autoritários do director do centro non serven nin para manter a disciplina. Este ensinante sinte polos rapaces unha mistura de desconcerto e compasión. Nos seus esforzos por achegar-se a eles, descobre que a música atrae poderosamente o interés do alumnado e, xa que logo, trata de familiariza-los coa máxia do canto, ao tempo que vai transformando as suas vidas para sempre].

Page 24: FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA … · FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA CURSO ACADÉMICO 2011-2012 DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR

JURJO TORRES SANTOMÉ 24

LUGARES COMUNES (2002). DIR. ADOLFO ARISTARÁIN

Prémio ao mellor guión no Festival de Cine de San Sebastián (2002). Concha de plata à mellor actriz (Mercedes Sampietro). Dous prémios Goya 2002 ao mellor guión adaptado e a mellor actriz (Mercedes Sampietro).

[Fernando Robles (Federico Luppi) é porteño, xa ten cumplido os sesenta anos e traballa como profesor na universidade. Ensina a ensinar. Está casado cunha catalana, Liliana, que traballa como asistente social nos bairros máis pobres de Bos Aires. O seu fillo, Pedro, traballa en Madrid, onde vive nunha urbanización de clase média alta. O ambiente intelectual no que se desenvolve Fernando muda radicalmente a partir do momento no que lle obrigan a unha xubilación forzosa]. SER Y TENER (ÊTRE ET AVOIR) (2002). DIR. NICOLAS PHILIBERT.

Primeiro Prémio Tempo de História no Festival de Cine de Valladolid, 2002. Prémio ao mellor documental no European Film Awards 2002 (Prémios do Cine Europeo).

[Filme no que se mostra a vida dunha pequena escola unitária rural ao longo de todo un curso. Unha mirada à Educación Infantil e Primária nunha pequena vila francesa, St. Etienne-sur-Osson, povo duns douscentos habitantes na rexión de Auvergne. Un grupo de estudantes de entre 4 e 10 anos de idade, agrupados nunha mesma aula, na que se imparten todas as materias por un único profesor, Georges Lopez (nome real), moi comprometido co seu traballo. O mestre acompaña ao mesmo grupo de estudantes até a sua chegada à adolescéncia, preocupándo-se das suas aprendizaxes, mediando nas sus disputas e prestando atención a todos os seus problemas. Esta dedicación se complementa coa das famílias que, a pesar das suas limitacións, se implican no proceso].

Page 25: FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA … · FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA CURSO ACADÉMICO 2011-2012 DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR

DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR 25 WEBS DE EDUCACIÓN Asociación de Enseñantes con Gitanos http://aecgit.pangea.org/

CIDE (Centro de Investigación y Documentación Educativa do Ministerio de Educación) http://www.educacion.es/cide/index-ga.htm

Cine y Educación http://www.uhu.es/cine.educacion/cineyeducacion/index.htm

Consejo Escolar del Estado http://www.educacion.gob.es/cee

Conselleria de Educación e Ordenación Universitária - Xunta de Galiza http://www.edu.xunta.es/portal/index.jsp

Directorio Europeo de recursos para la igualdad y la prevención de la violencia de género: http://www.educarenigualdad.org/default.aspx

L´école democratique http://www.skolo.org/?lang=fr

EURYDICE - Information on Education Systems and Policies in Europe http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/index_en.php

European Commission - Directorate-General for Education and Culture http://ec.europa.eu/dgs/education_culture/index_en.htm

Fírgoa. Universidade Pública - Espazo Comunitário http://firgoa.usc.es/drupal/index.php

Fórum Mundial de Educação http://www.forummundialeducacao.org

IEA (International Association for Evaluation of Educational Achievement) http://www.iea.nl

Instituto de Avaliación - MEC http://www.institutodeevaluacion.mec.es

Internacional de la Educación http://www.ei-ie.org/

Ministerio de Educación http://www.educacion.es/portada.html

OCDE - Education http://www.oecd.org/topic/0,2686,en_2649_37455_1_1_1_1_37455,00.html

OEI (Org. de Estados Iberoamericanos para la Educación, la Ciencia y la Cultura) http://www.oei.es

PISA (Programme for International Student Assessment) http://www.pisa.oecd.org

UNESCO - Oficina Internacional de Educación http://www.ibe.unesco.org/es.html

UNICEF http://www.unicef.org/

Page 26: FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA … · FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA CURSO ACADÉMICO 2011-2012 DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR

JURJO TORRES SANTOMÉ 26

REVISTAS DE INTERESE

• AULA DE INNOVACIÓN EDUCATIVA. • CUADERNOS DE PEDAGOGÍA. • INVESTIGACIÓN EN LA ESCUELA. • REVISTA DE EDUCACIÓN. • AULA INTERCULTURAL - http://www.aulaintercultural.org • CURRÍCULO SEM FRONTEIRAS - http://www.curriculosemfronteiras.org • EDUCACIÓN EN VALORES - http://www.educacionenvalores.org • A PÁGINA DA EDUCAÇÃO - http://www.apagina.pt • PROFESORADO - http://www.ugr.es/~recfpro • EDUCATION POLICY ANALYSIS ARCHIVES - http://epaa.asu.edu • J. for CRITICAL EDUCATION POLICY STUDIES - http://www.jceps.com • RETHINKING SCHOOLS - http://www.rethinkingschools.org • BRITISH JOURNAL OF SOCIOLOGY OF EDUCATION. • CURRICULUM INQUIRY. • E-LEARNING. • EDUCATIONAL ACTION RESEARCH. • EDUCATIONAL POLICY. • EDUCATIONAL RESEARCHER. • GENDER AND EDUCATION. • HARVARD EDUCATIONAL REVIEW. • INTERNATIONAL JOURNAL OF INCLUSIVE EDUCATION. • JOURNAL OF CURRICULUM STUDIES. • JOURNAL OF EDUCATION POLICY. • JOURNAL OF TEACHER EDUCATION. • PEDAGOGY, CULTURE & SOCIETY (antes CURRICULUM STUDIES). • TEACHERS COLLEGE RECORD. • THE CURRICULUM JOURNAL. • THEORY AND RESEARCH IN EDUCATION.

Page 27: FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA … · FACULTADE DE CIÉNCIAS DA EDUCACIÓN PSICOPEDAGOXIA CURSO ACADÉMICO 2011-2012 DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR

DESEÑO, DESENVOLVIMENTO E INOVACIÓN CURRICULAR 27

HORÁRIO DE TUTORIAS

LUNS: 16 - 19 horas

MARTES: 16.30 - 19.30 horas

E-mail: [email protected] http://www.udc.es/dep/pdce/Jurjo/ http://www.jurjotorres.com/