DISCOGRAFÍA PROPIA

DA

CORAL DE RUADACORAL DE RUADACORAL DE RUADACORAL DE RUADA

Emilio Rodríguez Portabales Coralista de Mérito

CORAL DE RUADA

2

ÍNDICE

Limiar ............................................................................................................................. 3 Capítulo 1: Gravacións históricas (I) .................................................................................... 4

Capítulo 2: Gravacións históricas (II) ................................................................................. 10

Capítulo 3: Dirección de Manuel de Dios (I). “Así canta Galicia” .................................... 14

Capítulo 4: Dirección de Manuel de Dios (II). “Canciones de Galicia” ............................ 24

Capítulo 5: Dirección de José María González. “Cando o Miño chega a Ourense” ......... 32

Capítulo 6: Dirección de Juan José Rumbao. “Sempre De Ruada” ................................... 34

Capítulo 7: Dirección de Xoán Antón Vázquez. “De Ruada entre Amigos” ....................... 40

3

Limiar Pódese dicir que a CORAL DE RUADA foi unha das primeiras formacións musicais galegas en achegarse ó mundo da gravación, xa que gravou as súas primeiras cantigas en 1929 coa casa Regal1 (o primeiro coro galego que gravou as súas cantigas foi o xa desaparecido “Aires da Terra” de Pontevedra que gravou 22 cantigas coa compañía “La Cie The Gramophon and Typewriter et Sociétés Filiales”, delegación francesa da compañía inglesa do mesmo nome, en 1904). Eran aqueles discos chamados “de pedra”, “de lousa”, ou, como o seu propio editor indica, “eléctricos”. Dende entón foron moitas as cantigas e discos (singles, LP, casetes, CD e mesmo vídeo) gravados pola CORAL DE

RUADA en solitario e na compaña doutros grupos corais e instrumentais. O último traballo gravado enteiramente pola CORAL data de 2016 e titúlase “De Ruada entre Amigos” (en CD e DVD). Finalmente, en 2006 a casa Ouvirmos realizou unha coidada reedición dos primeiros discos de DE RUADA (1929 e 1950), o que supón un importante documento histórico, xa que eses discos estaban practicamente desaparecidos e os poucos que había eran de difícil reproducción. Neste estudio, polo tanto, ofrecemos unha relación cronolóxica da discografía da CORAL

DE RUADA . No relato das gravacións dos primeiros anos pode haber erros e ausencias, dada a dificultade de recuperar a estas alturas estes discos ou as súas referencias. Pouco a pouco, coa colaboración de todos, iremos perfeccionando esta relación. Para unha mellor comprensión das distintas etapas en que se produciron as gravacións, pareceume oportuno dividilas nos capítulos seguintes:

1 Estas gravacións realizáronse no verán de 1929 no teatro Principal de Ourense, a porta pechada, aínda que coa presenza de contados convidados (revista Céltiga, nº 111, 10-08-1929).

4

Capítulo 1: GRAVACIÓNS HISTÓRICAS (I) Abrangue a etapa 1929-1954. Esta etapa caracterízase por un gran número de discos publicados, se ben, moitos deles (a meirande parte dos publicados no período 1931-1954) corresponden a reedicións dos editados en 1929. Nesta etapa a dirección corresponde a Daniel González. 1929 Gravacións realizadas en REGAL. En todas elas CORAL DE RUADA está dirixida por Daniel González. Inclúense gravacións realizadas por solistas relacionados nesta época coa CORAL DE

RUADA (Jaime Montes, Faustino Santalices, Modesto Sánchez...). Na relación que segue, respectouse o texto tal como se atopa no catálogo, sen traducir ó galego nin adaptar os topónimos.

RS 1256: Alborada (Pascual Veiga). RS 1257: O quer que lle quer (polifonía gallega. M. Farto); Negra Sombra (polifonía gallega. Rosalía Castro, Juan Montes).

5

RS 1258: Os teus ollos (polifonía gallega. Curros Enríquez, J. Castro Chané); De Ruada (polifonía gallega. A. Bergés). RS 1259: Canto d’as chirimías (polifonía gallega. J. Prado, Daniel González); Alalá d’as Rías Baixas (popular. Daniel González). RS 1260: Foliada de Orense (popular. Daniel González. Gaitero Virgilio Fernández); Alalá de Bande (popular. Daniel González. Gaitero Virgilio Fernández). RS 1261: Foliada de Entrimo (popular. Daniel González); Pandeirada de Trasalva (popular. Daniel González). RS 1262: Foliada de Avión (popular. Daniel González); Alalá d’as Curuxeiras (popular. Daniel González).

RS 1263: N’a seitura (polifonía gallega. Daniel González); Ay la le lo (polifonía gallega. N. Almandoz). RS 1270: Muiñeira de Cartelle, Pasacorredoiras d’Arnoya (dúo de gaitas: Faustino Santalices y Modesto Sánchez). RS 1271: Muiñeira de Rubiás (dúo de gaitas: Faustino Santalices y Modesto Sánchez); Alborada antigua de Orense (dúo de gaitas: Faustino Santalices y Modesto Sánchez). RS 1272: Canto de seitura; Canto de romería (popular. Dúo de gaitas: Faustino Santalices y Modesto Sánchez). 1931-1954 Gravacións realizadas en COLUMBIA. En todas elas CORAL DE RUADA está dirixida por Daniel González. Moitas delas son reedicións das editadas en 1929 por REGAL e, incluso segundas edicións de COLUMBIA. A 1479: Alborada. Partes 1ª y 2ª (Pascual Veiga). A 1481: De Ruada (Muñeira, polifonía gallega / A. Bergés); Os

6

teus ollos (Balada gallega, polifonía gallega / Curros Enríquez, J. Castro Chané).

A 1482: Alalá d’as Rías Baixas (Canto popular gallego con acompañamiento de gaita de Virgilio Fernández / Daniel González); Canto d’as chirimías (Escena coral gallega, acompañamiento de chirimías. Polifonía gallega / Javier Prado, Daniel González). A 1484: Foliada de Entrimo (Canto popular gallego con acompañamiento de gaita de Virgilio Fernández / Daniel González); Pandeirada de Trasalva (Canto popular gallego con acompañamiento de pandero / Daniel González). A 1485: Alalá d’as Curuxeiras (Lugo) (Canto popular gallego con acompañamiento de gaita de Virgilio Fernández / Daniel González); Foliada de Avión (Canto popular gallego con acompañamiento de gaita de Virgilio Fernández / Daniel González). A 1486: N’a seitura (Escena coral gallega / Daniel González. Solista J. Borrajo); Ay la le lo (Escena coral gallega / N. Almandoz. Solista J. Borrajo).

A 1493: Pasacorredoiras d’Arnoya (Pasacalle. Dúo de gaitas: Faustino Santalices y Modesto Sánchez, solistas de CORAL DE RUADA , con acompañamiento de tambor y bombo); Muñeira de Cartelle (Dúo de gaitas: Faustino Santalices y Modesto Sánchez, solistas de CORAL DE RUADA , con acompañamiento de tambor y bombo). A 1494: Muñeira de Rubiás (Dúo de gaitas: Faustino Santalices y Modesto Sánchez, solistas de CORAL DE RUADA , con acompañamiento de tambor y bombo); Alborada antigua de Ourense (Dúo de gaitas: Faustino Santalices y Modesto Sánchez, solistas de CORAL DE RUADA , con acompañamiento de tambor y bombo).

7

A 1495: Canto de romería (Canto popular gallego. Faustino Santalices, solista de CORAL

DE RUADA , canta acompañado de zanfona); Canto de seitura (Canto popular gallego. Faustino Santalices, solista de CORAL DE RUADA , canta acompañado de zanfona). A 5018: Alalá de Orense (Escena coral gallega / Daniel González); Nos caneiros (Escena coral gallega / Daniel González).

A 6180: Negra sombra (Melodía gallega, del film “Polizón a bordo” / Rosalía de Castro y J. Montes); Foliada de Orense (Canto gallego / Daniel González). A 6181: O quer que lle quer (Muñeira / M. Farto); Alalá de Bande (Canto popular gallego con acompañamiento de gaita de Virxilio Fernández / Daniel González).

A 8571: Canto de seitura (popular); Canto de romería (popular). A 8572: N’a seitura (escena coral gallega .Daniel González. Solista J. Borrajo); Ay la le lo (escena coral gallega. N. Almandoz. Solista J. Borrajo). A 8573: Foliada de Orense (popular. Daniel González. Gaitero Virxilio Fernández); Alalá de Bande (popular. Daniel González. Gaitero Virxilio Fernández). A 8574: Canto d’as chirimías (polifonía gallega. J. Prado, Daniel González); Alalá d’as Rías Baixas (popular. Daniel González). A 8575: Os teus ollos (polifonía gallega. Curros Enríquez, J. Castro Chané); De Ruada (polifonía gallega. A. Bergés). A 8576: O quer que lle quer (polifonía gallega. M. Farto); Negra Sombra (polifonía gallega. Rosalía Castro, Juan Montes).

8

A 8681: Alborada (Pascual Veiga). A 8682: Foliada de Entrimo (popular. Daniel González); Pandeirada de Trasalva (popular. Daniel González).

A 8683: Foliada de Avión (Popular. Daniel González. Gaitero Virgilio Fernández); Alalá d’as Curuxeiras (Lugo) (Popular. Daniel González. Solista Jaime montes. Gaitero Virgilio Fernández).

A 8684: Muiñeira de Cartelle (Dúo de gaitas: Faustino Santalices y Modesto Sánchez, solistas de CORAL DE RUADA); Pasacorredoiras d’Arnoya (Pasacalles. Dúo de gaitas: Faustino Santalices y Modesto Sánchez, solistas de CORAL DE RUADA . Acompañamiento de tambor y bombo). A 8685: Muiñeira de Rubiás (Dúo de gaitas: Faustino Santalices y Modesto Sánchez); Alborada antigua de Orense (Dúo de gaitas: Faustino Santalices y Modesto Sánchez). A 9465: Alalá de Noya (Gaiteros Rosendo Santos y Antonio López / Daniel González); Pandeirada de Trives (Solista Claudio González / Daniel González). A 9479: Foliada de Amoeiro (Gaiteros Rosendo Santos y Antonio López / Daniel González); Canto de Berce (Canción de cuna; solista Celita Vide / Daniel González) R 14998: Faustino Santalices acompañado de zanfona: Antigua alborada popular gallega (Alborada); Marcha procesional (siglo XVI); Santa Lucía Prarairo (Orense).

9

V 6180: Negra sombra (Melodía gallega, del film “Polizón a bordo” / Rosalía de Castro y J. Montes); Foliada de Orense (Canto gallego / Daniel González). (Ten o mesmo contido que o A 6180).

Tamén desta época son os discos presentados pola casa ODEON baseados nas gravacións orixinais de COLUMBIA GRAPHOPHONE. Polo momento, soamente dispoño das fotografías e as referencias de dous deles: 29002: Alborada. Partes 1ª y 2ª (Pascual Veiga). 291004: Muiñeira de Rubiás (dúo de gaitas: Faustino Santalices y Modesto Sánchez); Alborada antigua de Orense (dúo de gaitas: Faustino Santalices y Modesto Sánchez. Acomp. Tambor y bombo). Trátase, con total seguridade, dunha nova reedición dos vellos discos de 1929.

10

Capítulo 2: GRAVACIÓNS HISTÓRICAS (II)

Daniel González deixou a dirección da CORAL DE RUADA en 1945, facéndose cargo da mesma Isolino Canal que, deste xeito, converteuse no segundo director da CORAL ó longo da súa historia. En 1947 volve Daniel González, cesando Isolino Canal. En outubro de 1952 Daniel González deixaría definitivamente a CORAL, sendo de novo substituído por Isolino Canal que permanecerá á fronte de DE RUADA ata outubro de 1955. Inmediatamente faise cargo da dirección da CORAL Antonio Jaunsarás pero dimitiu en decembro do mesmo ano. A primeiros de 1956 accede á dirección Manuel de Dios, que permanecerá na mesma -con algunhas interrupcións- ata 1990. Neste segundo capítulo da historia da discografía da CORAL DE RUADA tratarei o período 1954-1959, en que se editaron e saíron ó mercado os discos gravados (con anterioridade a outubro de 1955, naturalmente) baixo a dirección de Isolino Canal. Neste período, como se pode apreciar, tamén se reeditan cantigas gravadas anteriormente pola CORAL baixo a dirección de Daniel González. Inclúense gravacións realizadas polo baixo cantante, solista da CORAL DE RUADA , Jaime Montes, acompañado ó piano por Antonio Jaunsarás San Miguel e tamén dous discos gravados por Faustino Santalices, acompañándose de zanfona. Convén sinalar que, con posterioridade a 1959, editáronse discos con gravacións correspondentes á etapa que vimos de chamar “histórica” (1929-1959), que serán incluídos en próximos capítulos. Tamén cómpre indicar que no ano 1959 editáronse as primeiras gravacións (serán tratadas en próximas entregas) baixo a dirección de Manuel de Dios. 1954-56 No período 1954-56 (non coñezo a data exacta) a casa ALHAMBRA (con licencia de

Discos COLUMBIA S.A. de España) fabricou e editou en Venezuela un LP titulado “Cantigas da Terra”, con cantigas da CORAL DE RUADA , dirixida por Isolino Canal, e do coro coruñés Cántigas da Terra, dirixido por R. González: ALH 5168: Lado A: Estampa orensana (CORAL DE RUADA . Canción gallega. Adpt. Félix Molina); Patrona de Marín (CORAL DE RUADA . Canción gallega. Tenor solista Juan Moredo); Romance de Cerdedo (CORAL DE RUADA . Canción gallega. Rvdo. Padre Luis Ma. Fernández); Foliada de Berducido (Cántigas da Terra. Canto gallego. Gaiteiro solista Emilio Corral);

11

Mariñeiro de Cayón (Cántigas da Terra. R. González. Canto gallego). Lado B: Eu xa cho sei (Cántigas da Terra. R. González. Canto gallego. Gaiteiro solista Emilio Corral); Foliada de Araño (Cántigas da Terra. R. González. Canto gallego. Gaiteiro solista Emilio Corral); Miñas cousas (Cántigas da Terra. R. González. Canto gallego. Gaiteiro solista Emilio Corral); Foliada de Anllóns (Cántigas da Terra. Canto gallego. Gaiteiro solista Emilio Corral); Villancico gallego (A. Garaizábal. Soprano solista Paquita Cremor). Analizando polo miúdo o texto que acompaña ó propio disco, detéctanse dous erros: chama “Patrona de Marín” á cantiga “A Patrona de Marín” (tal como consta nos textos da capa e da contracapa). Por outra banda, nesta mesma cantiga (“A Patrona de Marín”) indica que actúa como tenor solista Juan Moredo, cando o excelente tenor ruadista actúa como solista na cantiga seguinte “Romance de Cerdedo”. 1956-57 En primeiro lugar, aparecen unhas gravacións, realizadas en ALHAMBRA, polo baixo cantante, solista da CORAL DE RUADA , Jaime Montes, acompañado ó piano polo organista da Catedral e excelente músico navarro afincado en Ourense Antonio Jaunsarás San Miguel (que tamén foi durante un breve período de tempo Director da CORAL DE RUADA). EMGE 70194: Unha noite n’a eira do trigo (M. Curros Enríquez); Lonxe d’a terriña (Balada gallega / A. J. Pereira y J. Montes); Meus amores (Balada gallega / S. Golpe y J. Baldomir); Un suspiro (Balada gallega / M. Martínez y C. Berea). EMGE 70195: Volve (Balada gallega / G. Álvarez Limeses y A. Cordal); Como foy? (Balada gallega / M. Curros Enríquez y J. Baldomir); Un adios a Mariquiña (Balada gallega); Meus amores (Balada gallega / S. Golpe y J. Baldomir). Seguen outras gravacións realizadas en ALHAMBRA pola CORAL DE RUADA dirixida por Isolino Canal. Entendemos que estes dous discos, malia seren presentados pola casa discográfica en 1956 e 1957, foron gravados entre 1953 e 1955, posto que Isolino Canal foi Director da Coral -por segunda vez- entre outubro de 1952 e outubro de 1955.

12

EMGE 70196: Negra sombra (Canción gallega / R. De Castro y J. Montes); Pandeirada de Tella (Pandeirada, con acompañamiento de pandero / Adap.: E. Dorado); Foliada da Perosa (Canción gallega, con acompañamiento de gaiteros, bombo, tamboril, pandero y triángulo) / Adap.: Félix Molina). EMGE 70197: Estampa orensana (Canción gallega / Adapt. Félix Molina); A Patrona de Marín (Canción gallega); Romance de Cerdedo (Canción gallega. Rvdo. Padre Luis Ma. Fernández. Tenor solista Juan Moredo). EMGE 70206: Alborada (Canción gallega / P, Veiga); Meus amores (Balada gallega / Jaime Montes, bajo cantante solista de CORAL DE RUADA , acompañado al piano por A. Jaunsarás San Miguel / S. Golpe y J. Baldomir); Un suspiro (Balada gallega / Jaime Montes, bajo cantante solista de CORAL DE RUADA , acompañado al piano por A. Jaunsarás San Miguel / M. Martínez y C. Berea).

O primeiro disco foi editado con dúas capas distintas, como pode apreciarse nas fotografías que se xuntan. Por outra banda, os dous primeiros discos foron reeditados no ano 1962 e o terceiro no ano 1963, coas mesma referencias (ver período 1962-63). 1959 A casa COLUMBIA edita dous discos de Faustino Santalices, acompañado de zanfona: ECGE 70918: Romance de Don Gaiferos (Romance del ciclo carolingio); Camiña Don Sancho e Axéitame a polainiña (Romances gallegos). ECGE 70920: Cántigas de ciegos (Cántigas); Alalá de Padrón (Alalás); Alalá de arrancar lino (Cantigas de faenas agrícolas); Pasei p-ola túa porta (Aires de jota de la Rías Bajas); Esta noite ei d’oir (debería dicir d’ir) alá (Aires de jota de la Rías Bajas). Ademais, COLUMBIA reedita, baixo o título “Galicia”, unhas vellas gravacións realizadas baixo a dirección de Daniel González e con Virxilio Fernández como gaiteiro solista. ECGE 71075: Alalá de Bande (Canto gallego); Foliada de Amoeiro (Canción gallega); Alalá d’as Rías Baixas (Canción gallega); O quer que lle quer (Muñeira. Polifonía gallega. Mauricio Farto).

13

SCGE 80684: Foliada de Avión (Gaita: F. Fernández); Foliada de Orense (Canciones gallegas); Pandeirada de Trives (Pandeirada. Solista: Claudio González); Foliada de Amoeiro (Foliada. Gaiteiros: Rosendo Santos y Antonio López).

A casa DECCA presenta un disco de longa duración que, baixo o título “Ronda de canciones regionales”, pretende abranguer o folclore de tódalas comunidades do Estado. LXT 29009: CORAL DE RUADA aporta a Pandeirada de Tella (Canto popular de Galicia). As demais pezas corren a cargo de grupos de todo o Estado (“Cántigas da Terra” de A Coruña, “Orfeón Donostiarra” de San Sebastián, Banda “Unión Musical” de Liria, cobla “Barcelona”, etc.).

14

Capítulo 3: DIRECCIÓN DE MANUEL DE DIOS (I) “Así canta Galicia”

Como indicaba no capítulo anterior, Manuel de Dios accede á dirección da CORAL DE

RUADA a primeiros de 1956. En 1964 deixa a Coral e sucédeno na dirección o seu irmán Álvaro de Díos, José Dacal, José Pascual e Bruno Fuentes. Regresará en 1969 e permanecerá na dirección de DE RUADA ata finais de 1990. Foron moitos os discos gravados (e reeditados) durante a súa dirección, polo que serán tratados en dous capítulos. Comezarei coa etapa 1959-1973, co subtítulo “Así canta Galicia”, porque a gravación deste disco marca dun xeito importante todo este período. 1959

Neste mesmo ano realízase unha gravación con temas populares coa casa HISPAVOX, dirixidos todos eles por Manuel de Dios Martínez, con acompañamento de “gaitas y pandereta”: HH 10-119: “Así Canta Galicia”: Foliada de San Xusto; Pandeirada de Ares; Foliada de Arnoya; Cantiga dos pescadores de Muxía; Alalá de Cebreiro; Foliada do Miño; Trullada de vendimia; Foliada de Entrimo; Alalá de Orense; Trío de gaitas; Foliada de Marín; Pandeirada de Entrimo; Foliada de Amoeiro; Alalá de Castro; Pandeirada de Tella; Foliada de Carballeda; Farruquiña; Foliada de Luintra; Muiñeira de gaitas; Foliada de Peroxa. Este disco de longa duración (30 cm e 33 rpm), que leva na contracapa textos de presentación de “Antonio Iglesias (Director do Conservatorio de Música de Orense)” e “Antonio Fernández-Cid (Crítico musical)”, tivo un grande éxito no seu momento, polo que a casa discográfica publicou tres discos pequenos (17 cm e 45 rpm), titulados “Canciones de Orense”, que recollen a meirande parte das cantigas (agás as Foliadas de Entrimo e de Luintra) do disco orixinal: HH 16-50: “Canciones de Orense” (vol. I): Foliada de San Xusto; Pandeirada de Ares; Cantiga dos pescadores de Muxía; Foliada de Arnoya; Alalá do Cebreiro; Trullada da vendima. HH 16-51: “Canciones de Orense” (vol. II): Trío de gaitas; Pandeirada de Entrimo; Foliada de Amoeiro; Foliada do Miño; Alalá de Castro; Foliada de Carballeda. HH 16-52: “Canciones de Orense” (vol. III): Foliada de Marín; Farruquiña; Muiñeira de gaitas; Foliada de Peroxa; Pandeirada de Tella; Alalá de Orense.

15

Este éxito chegou ó outro lado do Atlántico e a casa HISPAVOX realizou, cando menos, tres novas edicións do disco en Venezuela, México e Uruguai. A versión venezolana foi editada polo selo VENE VOX e a mexicana por GAMMA. Son practicamente iguais que a editada en España, agás o logotipo (na parte superior esquerda da capa, na versión venezolana, ou inferior dereita, na versión mexicana, e na parte superior dereita da contracapa, nas dúas versións) e as referencias (BL-114 en Venezuela e GH 10-119 en México). BL-114 ou GH 10-119: “Así Canta Galicia”: Foliada de San Xusto; Pandeirada de Ares; Foliada de Arnoya; Cantiga dos pescadores de Muxía; Alalá de Cebreiro; Foliada do Miño; Trullada de vendimia; Foliada de Entrimo; Alalá de Orense; Trío de gaitas; Foliada de Marín; Pandeirada de Entrimo; Foliada de Amoeiro; Alalá de Castro; Pandeirada de Tella; Foliada de Carballeda; Farruquiña; Foliada de Luintra; Muiñeira de gaitas; Foliada de Peroxa.

16

A edición uruguaia correu a cargo do selo ANTAR, S.A. INDUSTRIA URUGUAYA que leva a mesma referencia e ten o mesmo contido pero cambia a capa. Polo que respecta á contracapa, detéctase un curioso detalle: leva, ademais do índice de cantigas e nome do director, os mesmo artigos asinados por Antonio Iglesias e Antonio Fernández.-Cid, pero sen figurar o nome de ningún dos dous, é dicir, de xeito anónimo. HH 10-119: “Así Canta Galicia”: Foliada de San Xusto; Pandeirada de Ares; Foliada de Arnoya; Cantiga dos pescadores de Muxía; Alalá de Cebreiro; Foliada do Miño; Trullada de vendimia; Foliada de Entrimo; Alalá de Orense; Trío de gaitas; Foliada de Marín; Pandeirada de Entrimo; Foliada de Amoeiro; Alalá de Castro; Pandeirada de Tella; Foliada de Carballeda; Farruquiña; Foliada de Luintra; Muiñeira de gaitas; Foliada de Peroxa. Inclúo estes dous discos no ano 1959, a pesar de non figurar este dato nos mesmos nin nas súas capa e contracapa, debido ás similitudes que presentan co anterior (por exemplo, a contracapa). Ademais, emprega como capa o mesmo deseño do disco orixinal, no caso mexicano, e, no caso uruguaio, un deseño empregado por HISPAVOX noutros discos editados en España nese mesmo ano, concretamente os discos “Melodías gallegas” (volumes I e II), gravados polo Coro “Cantores de Madrid” e a “Orquesta de Conciertos de Madrid”. O disco “Así canta Galicia” (e os seus tres “fillos” en formato pequeno) gravado con HISPAVOX converteuse, como xa se indicou con anterioridade, nun enorme éxito, o que deu lugar a que a casa discográfica fixese unha reedición de dous dos tres discos pequenos co título de “Agarimos da nosa terra”. Os discos teñen a mesma referencia e, como se pode apreciar, conteñen as mesmas cantigas. Nesta nova edición cambiaron, eso si, a capa e os títulos.

17

HH 16-51: “Agarimos da nosa terra: Canciones de Galicia” (vol. 1): Trío de gaitas; Pandeirada de Entrimo; Foliada de Amoeiro; Foliada do Miño; Alalá de Castro; Foliada de Carballeda. HH 16-52: “Agarimos da nosa terra: Canciones de Galicia” (vol. 2): Foliada de Marín; Farruquiña; Muiñeira de gaitas; Foliada de Peroxa; Pandeirada de Tella; Alalá de Orense. 1961 A mesma casa HISPAVOX publica en 1961 un disco de longa duración titulado “Música Regional”. HHS 10-128: Como indica o título, tratase dunha recompilación de música folclórica española (Andalucía, Aragón, Cataluña e Galicia). A parte galega está representada pola CORAL DE RUADA dirixida por Manuel de Dios Martínez, con acompañamento de “gaitas y pandero”. En realidade trátase de catro das gravacións do disco “Así canta Galicia”, xa mencionado: Foliada de Marín; Pandeirada de Entrimo; Farruquiña e Alalá de Orense.

1962-63 Os discos editados pola casa ALHAMBRA en 1956, baixo a dirección de Isolino Canal, foron reeditados nos anos 1962 (EMGE 70196 e EMGE 70197) e 1963 (EMGE 70206), coas mesma referencias e conservando, practicamente igual, a capa e a contracapa (en realidade, no primeiro hai unha pequena diferencia na banda de texto da capa -como se pode apreciar nas figuras que se xuntan- e bastantes diferencias na contracapa). EMGE 70196: Negra sombra (Canción gallega / R. De Castro y J. Montes);

18

Pandeirada de Tella (Pandeirada, con acompañamiento de pandero / Adap.: E. Dorado); Foliada da Perosa (Canción gallega, con acompañamiento de gaiteros, bombo, tamboril, pandero y triángulo) / Adap.: Félix Molina). EMGE 70197: Estampa orensana (Canción gallega / Adapt. Félix Molina); A Patrona de Marín (Canción gallega); Romance de Cerdedo (Canción gallega. Rvdo. Padre Luis Ma. Fernández. Tenor solista Juan Moredo). EMGE 70206: Alborada (Canción gallega / P, Veiga); Meus amores (Balada gallega / Jaime Montes, bajo cantante solista de CORAL DE RUADA , acompañado al piano por A. Jaunsarás San Miguel / S. Golpe y J. Baldomir); Un suspiro (Balada gallega / Jaime Montes, bajo cantante solista de CORAL DE RUADA , acompañado al piano por A. Jaunsarás San Miguel / M. Martínez y C. Berea). A discográfica ALHAMBRA volve reeditar os discos gravados pola CORAL DE RUADA baixo a dirección de Isolino Canal, ou, cando menos, algúns deles. Eu soamente puiden localizar o: EMGE 70196: Negra sombra (Canción gallega / R. De Castro y J. Montes); Pandeirada de Tella (Pandeirada, con acompañamiento de pandero / Adap.: E. Dorado); Foliada da Perosa (Canción gallega, con acompañamiento de gaiteros, bombo, tamboril, pandero y triángulo) / Adap.: Félix Molina). 1964 No ano 1964 a casa COLUMBIA edita dous discos con cantigas gravadas durante a etapa de Daniel González como director da CORAL DE RUADA . O primeiro leva o título de “Canciones Gallegas” e o seu contido é o seguinte: SCGE 80684: Foliada de Avión (Daniel González. Canto gallego. Gaita V. Fernández); Foliada de Ourense (Daniel González. Canto gallego); Pandeirada de Trives (Daniel González. Pandeirada. Solista Claudio González); Foliada de Amoeiro (Daniel González. Foliada. Gaiteiros Rosendo Santos y Antonio López). A fotografía da portada, da autoría de José Mª Massó, representa un grupo folclórico galego con gaiteiros, pandereteiras, etc.

19

O segundo disco titúlase “Folklore Gallego” e nel inclúense catro cantigas interpretadas polos Gaiteiros de Soutelo de Montes, Faustino Santalices e Modesto Sánchez (“Solistas del Coro de Ruada”) e Los Chacareros “Cuarteto vocal”. SCGE 80686: Alborada Rosalía de Castro (Alborada. Por Avelino y Bautista Cachafeiro <Gaiteiros de Soutelo de Montes>); Alborada Antigua de Orense (Alborada. Por F. Santalices y M. Sánchez <Solistas del Coro de Ruada>); Foliada de Mahía (Alalá gallego. Mauricio Farto. Por Los Chacareros “Cuarteto vocal”) e Aldeíña de Baldayo (Foliada Gallega. Mauricio Farto. Por Los Chacareros “Cuarteto vocal”).

A fotografía da portada, da autoría de José Mª Massó, representa unha escena mariñeira. Realízanse gravacións coa casa COLUMBIA, baixo a dirección de Manuel de Dios. QE 7554: Vello Nadal (canción de Navidad); Pandeirada de Palmés (popular); Trullada de Cambados (popular); Trullada de Marín (popular); Alalá de Vilanova (popular). QE 7556: Pandeirada de Abelenda (popular); Neva (Serafín Gómez Pato e Manuel de Dios); Trullada de Sada (popular); Triadas (popular). QE 7558: Cantigas de namorada (Matín Códax); Cantiga de Mendinho (anónimo); Non (polifonía gallega. Manuel de Dios). SCGE 80758: Negra sombra (balada gallega. Rosalía de Castro y Juan Montes); Alalá de Soutelo (alalá); Pandeirada de Espadañedo (canción de romería). SCGE 80759: Vello Nadal (Canción de Navidad); Pandeirada de Palmés (Canción de romería); Trullada de Cambados (Canción de romería. Solista: Concepción Iglesias); Trullada de Marín (Canción de romería); Alalá de Vilanova (Alalá).

SCGE 80760: Pandeirada de Abelenda (Canción de romería); Neva (Canción de invierno. M. de Dios. Solista: Emilia Rodríguez); Trullada de Sada (Canción de romería); Triadas (Canción de romería).

20

SCGE 80761: Cantigas de namorada (Canción medieval. Matín Codax. Solista: Eva Fernández); Cantiga de Mendinho (Canción medieval. Anónimo. Solista: Eva Fernández); Cantigas dos Reis (Canción medieval. Alfonso X. Solista: Emilia Rodríguez); Non (Canción medieval. M. de Dios. Solistas: Emilia Rodríguez y Eva Fernández).

Na capa deste último disco pódese apreciar un curioso erro, xa que se lle asigna a dirección da CORAL a Juan de Dios, en lugar de Manuel de Dios. Este erro non se reproduce na contracapa nin no propio disco. Ademais, en todos eles, se detecta un chamativo erro na contracapa: todos levan o mesmo texto, no que se fai unha breve recensión da historia e características da CORAL, pero nun dos parágrafos pódese ler “Como todas las agrupaciones similares -vocales o instrumentales asturianos-, ha de considerarse la alta labor patriótica que realizan…”. Como se pode apreciar, o autor da recensión non era precisamente un experto en xeografía. Como se pode apreciar, os discos QE 7554, QE 7556, e QE 7558 correspóndense cos discos SCGE 80759, SCGE 80760 e SCGE 80761, agás o último no que, como se pode ver, a correspondencia non é exacta, senón que o SCGE 80761 ten unha cantiga máis (Cantiga dos Reis) que o QE 7558 (entendo que se trata dun erro). A razón desta duplicidade de numeración pode ter que ver co lugar de edición (ao parecer, non levaban a mesma referencia os editados en España e en América). 1966 A casa COLUMBIA edita o disco “Galicia canta”, onde se inclúen catro cantigas interpretadas pola CORAL DE RUADA baixo a dirección de Manuel de Dios. Figuran ademais no disco cantigas gravadas polo coro gallego “Cántigas da Terra” de La Coruña (dirixido por E. Suárez Pedreira), agrupación folklórica

21

gallega “Cantigas e Agarimos” de Santiago de Compostela (dirixida por R. Mato Hermida), coral polifónica “Casablanca” de Vigo (dirixida por Francisco A. Rey Rivero), Grupo de Gaiteros del Ayuntamiento de La Coruña (dirixido por Emilio Corral), Banda Municipal de La Coruña con la sección de gaitas (dirixida por Rodrigo A. de Santiago) e Grupo de Gaitas “Os Cruceiros” (dirixido por Jesús Portela). CP 9.004: As cantigas correspondentes á CORAL DE RUADA son: Trullada de Marín (Canción de romería. Popular); Alalá de Vilanova (Alalá. Popular); Negra Sombra (Balada gallega. Rosalía de Castro / Juan Montes) e Pandeirada de Espadañedo (Canción de romería. Popular). A mesma casa discográfica edita outro disco de características semellantes ó anterior. Interveñen no mesmo, ademais da CORAL DE RUADA e de Faustino Santalices, Joselín, Masa Coral Estradense, Banda Municipal de Lugo co seu grupo de gaitas e Cántigas da Terra. ECGE 70917: As cantigas correspondentes á CORAL DE RUADA son: Negra Sombra, Pandeirada de Tella, Foliada da Perosa (sic), A Patrona de Marín, Romance de Cerdedo e Estampa Orensana. As correspondentes a Faustino Santalices son: Romance de Don Gaiferos, Camiña Don Sancho e Axéitame a polainiña 1970 Nova reedición do disco “Así canta Galicia” gravado con HISPAVOX (esta vez o de longa duración). Como se pode apreciar, ten a mesma referencia e contén as mesmas cantigas. A capa, como pode verse, é moi distinta ás anteriores. Polo que fai á contracapa, ten un deseño distinto e contén, ademais do índice de cantigas, o texto de Antonio Fernández Cid, coa súa sinatura. Suprimiuse o texto de Antonio Iglesias.

HH 10-119: Foliada de San Xusto; Pandeirada de Ares; Foliada de Arnoya; Cantiga dos pescadores de Muxía; Alalá de Cebreiro; Foliada do Miño; Trullada de vendimia; Foliada de Entrimo; Alalá de Orense; Trío de gaitas; Foliada de Marín; Pandeirada de Entrimo; Foliada de Amoeiro; Alalá de Castro; Pandeirada de Tella; Foliada de Carballeda; Farruquiña; Foliada de Luintra; Muiñeira de gaitas; Foliada de Peroxa. A casa COLUMBIA, neste mesmo ano, edita o disco “Folklore de España. Galicia” , onde se inclúen tres cantigas interpretadas pola CORAL DE RUADA baixo

22

a dirección de Manuel de Dios, figurando ademais no disco cantigas gravadas polo coro “Cántigas da Terra” da Coruña (dirixido por R. González Enríquez), Grupo de Gaitas “Os Cruceiros” (dirixido por Jesús Portela), coral polifónica “Casablanca” de Vigo (dirixida por F. A. Rey Rivero), gaiteiros do coro “Cántigas da Terra” da Coruña (dirixidos por E. Suárez Pedreira) e “Cantigas e Agarimos” de Santiago de Compostela (dirixida por R. Mato Hermida). C 7082: As cantigas correspondentes á CORAL DE RUADA son: Alalá de Soutelo (Popular), Trullada de Cambados (Popular. Canción de Romería) e Foliada de Amoeiro (Daniel González. Gaiteiros Rosendo Santos y Antonio López). 1971 Columbia edita o disco “Folclore de España. Galicia. Santiago”, onde se inclúen dúas

cantigas int erpretadas pola CORAL DE

RUADA baixo a dirección de Isolino Canal e Manuel de Dios, figurando ademais no disco cantigas gravadas polo coros “Cántigas da Terra” da Coruña (dirixido por R. González Enríquez e E. Suárez Pedreira), “Cantigas e Agarimos” de Santiago de Compostela (dirixido por R. Mato Hermida), “Rosalía de Castro” (dirixido por Bernardo del Río), gaiteiros de Soutelo de Montes, gaiteiros do coro “Cántigas da Terra” da Coruña (dirixidos por E. Suárez Pedreira), Banda Municipal de Lugo (dirixida por F. Méndez Rodríguez) e Banda Municipal de A Coruña (dirixida por A. Rodrigo de Santiago).

C 7107: As cantigas correspondentes á CORAL DE RUADA son: A Patrona de Marín (Canción gallega. Rvdo. Padre Luís María Fernández. Dirixida por Isolino Canal), e Pandeirada de Abelenda (Canción de Romería. Popular. Dirixida por Manuel de Dios). 1973 Outra edición do disco “Así canta Galicia” gravado con HISPAVOX, dentro da colección Gaviota esta vez. Como se pode apreciar, son as mesmas cantigas con algunha alteración na orde. Cambiaron a capa e a contracapa. 150-58 S: Foliada de San Xusto; Pandeirada de Ares; Foliada de Arnoya; Cantiga dos pescadores de Muxía; Alalá de Cebreiro; Foliada do Miño; Trullada de vendimia; Foliada de Entrimo; Foliada de Peroxa; Trío de gaitas; Foliada de Marín; Pandeirada de Entrimo; Foliada de Amoeiro; Alalá de

23

Castro; Pandeirada de Tella; Foliada de Carballeda; Farruquiña; Foliada de Luintra; Muiñeira de gaitas; Alalá de Orense. A casa COLUMBIA edita o disco “Galicia y sus canciones”, onde se inclúen dúas cantigas interpretadas pola CORAL DE RUADA baixo a dirección de Manuel de Dios. Figuran ademais no disco cantigas gravadas polo coro gallego “Cántigas da Terra” de La Coruña (dirixido por E. Suárez Pedreira), agrupación folklórica gallega “Cantigas e

Agarimos” de Santiago de Compostela (dirixida por R. Mato Hermida), coral “Rosalía de Castro” (dirixida por B. Del Río), coral polifónica “Casablanca” de Vigo (dirixida por Francisco A. Rey Rivero), Grupo de Gaiteros del Ayuntamiento de La Coruña (dirixido por Emilio Corral) e Grupo de Gaitas “Os Cruceiros” (dirixido por Jesús Portela). CPS 9067: As cantigas correspondentes á CORAL DE RUADA son: Negra Sombra (Balada gallega. Rosalía de Castro / Juan Montes) e Pandeirada de Espadañedo (Canción de romería. Popular).

24

Capítulo 4: DIRECCIÓN DE MANUEL DE DIOS (II) “Canciones de Galicia”

No ano 1974 aparecen outros dous discos co nome de “Canciones de Galicia” que, como xa pasara con “Así canta Galicia”, tiveron unha grande repercusión, por iso subtitulo deste xeito este capítulo. Aínda que nun segundo plano, a presencia de Álvaro de Dios foi importante na vida da CORAL, tanto como axudante do seu irmán como asumindo a dirección nas ausencias de este. No ano 1974 aparece o primeiro disco onde comparten dirección os irmáns de Dios, Manuel e Álvaro. Neste capítulo relátase a discografía comprendida entre 1974 e 1990, cando Manuel de Díos abandona definitivamente a CORAL DE RUADA , se ben inclúese un disco recompilatorio de 1993 porque contén cantigas gravadas durante este período. 1974 Realízanse gravacións coa casa CBS, baixo a dirección de Manuel e Álvaro de Dios. Trátase dos dous discos titulados: “Canciones de Galicia” (volumes 1 e 2) S 80344 (Volume 1): Foliadas das terras altas (popular); Cantinela (popular); O San Martiño (popular); Cantiga número 100 (Alfonso X); Trullada de Pontevedra (popular); Lembranza de Ourense (popular. Armonización M. de Dios); Trulladas das Rías Baixas (popular); Pandeirada de Trasalva (popular); Ruada de Nadal (popular); Cantiga de Portugal (Alfonso X); Afife (Manuel de Dios); Panxoliña (popular. Armonización A. Jaunsarás). S 80345 (Volume 2): Foliadas das terras baixas (popular); Vinde picariñas (popular. Armonización X. R. Estévez); Canto de malla (popular); Airiños (popular. Armonización A. Jaunsarás); Tempo de bágoas (Matilde Lloria. Armonización M. de Dios); Ruada da Virxen da Barca (S. Aschero); Alalá de Taboadela (popular); A cinta de namorare (popular. Armonización A. Jaunsarás); Canto de seitura (popular); Bailías (X. Afonso); Camiño do alén (popular); Trullada do Señorín (popular).

25

1975 A casa CBS reedita os discos do ano 1974 “Canciones de Galicia” (volumes 1 e 2), pero baixo o selo Embassy. O contido é o mesmo, pero cambia o deseño da capa e contracapa. EMB 31227 (Volume 1): Foliadas das terras altas (popular); Cantinela (popular); O San Martiño (popular); Cantiga número 100 (Alfonso X); Trullada de Pontevedra (popular); Lembranza de Ourense (popular. Armonización M. de Dios); Trulladas das Rías Baixas

(popular); Pandeirada de Trasalva (popular); Ruada de Nadal (popular); Cantiga de Portugal (Alfonso X); Afife (Manuel de Dios); Panxoliña (popular. Armonización A. Jaunsarás). Os datos que figuran na contracapa deste volume son os seguintes: Voces solistas: Conchita Iglesias Palacios, Ramón González Fariñas. Instrumentistas: Gaita 1º: Eladio Quevedo Almoina, Gaita 2º: Paco Vázquez Fernández; Bombo, Pandereta y clave: José Gallego Aguiar; Pandero: Ramón González Fariñas; Tamboril: J.

Varela Fernández; Caña y Guiro: José Luis Vázquez Rodríguez; Flauta: Roberto Somoza. Directores: D. Manuel de Dios Martínez y Rvdo. Álvaro de Dios Martínez. Non teño, polo momento, datos do Volume 2. 1977 A casa CBS, baixo a marca SONDOR, S.A. INDUSTRIA URUGUAYA, reeedita o disco “Galicia y sus canciones” que xa editara en 1973 a casa COLUMBIA. Neste disco, como xa se indicou anteriormente, inclúense dúas cantigas interpretadas pola CORAL DE RUADA baixo a dirección de Manuel de Dios. Figuran ademais no disco cantigas gravadas polo coro gallego “Cántigas da Terra” de La Coruña (dirixido por E. Suárez Pedreira), agrupación folklórica gallega “Cantigas e Agarimos” de Santiago de Compostela (dirixida por R. Mato Hermida), coral “Rosalía de Castro” (dirixida por B. Del Río), coral polifónica “Casablanca” de Vigo (dirixida por Francisco A. Rey Rivero), Grupo de Gaiteros del Ayuntamiento de La

26

Coruña (dirixido por Emilio Corral) e Grupo de Gaitas “Os Cruceiros” (dirixido por Jesús Portela). Este LP xa fora editado por Columbia no ano 1973 coa referencia CPS 9067 e con, cando menos, dúas capas: a que figura na ilustración de 1973 e esta mesma. 19203 (ALS 794): As cantigas correspondentes á CORAL DE RUADA son: Negra Sombra (Balada gallega. Rosalía de Castro / Juan Montes) e Pandeirada de Espadañedo (Canción de romería. Popular). Co gallo do seu 50º aniversario (1927-1977) a casa de discos COLUMBIA edita un álbum composto de tres LP presentados nun estoxo baixo o título xenérico de “50 Años de Música Regional Española”. Como o seu nome indica, trátase dunha recompilación de temas floclóricos de toda España. A parte galega atópase no segundo LP e corre a cargo de: CORAL DE RUADA de Ourense, Coral Galega Rosalía de Castro de Madrid, Cántigas da Terra de A Coruña e Banda Municipal de Música de Lugo coa súa sección de gaitas. Como curiosidade, é preciso sinalar que nesta recompilación pódense atopar gravacións realizadas por “Agapito Marazuela y el Coro Cantores de Madrid”, “Manuel Ausensi y Coro Cantores de Madrid”, “Coro de Cámara del Orfeón Donostiarra”, “Coral Isidoriana de León”, Antonio Mairena, Perlita de Huelva, “Cobla Barcelona”, “Los Sabandeños”, etc. Os discos teñen as referencias CS 8261, CS 8262 e CS 8363. O marcado coa referencia CS 8262 é o que contén as cantigas galegas. Aínda que non figura no disco nin na documentación que o acompaña, a dirección artística da CORAL corresponde a Manuel de Dios.

CS 8262: (Cara 2) Negra Sombra (CORAL

DE RUADA de Ourense); A Virxe de Guadalupe (Coral Gallega “Rosalía de Castro”); Airiños, aires (Banda Municipal de Música de Lugo y Sección de Gaitas); Unha noite na era do trigo (Cantigas da Terra). Neste mesmo ano, realízase unha gravación coa casa ZAFIRO. A CORAL DE

RUADA e o coro infantil, que colaborou na gravación, estiveron dirixidos por Manuel e Álvaro de Dios. ZLF 814: Meu cabaliño(popular); Teño sardiñas no mar (popular); Cantiga do río

27

Miño (popular. Armonización Álvaro de Dios); Eu pasei o Portonovo (popular); Danza do ramo verde (popular); O merlo canta na rama (popular); O rodaballo (popular. Armonización J. Broto); Baila ti bon bailador (popular); Nunha lanchiña de vela (popular); Moreniña por te ver (popular); Cantigas de Falván (popular); A lúa vai polo aire (popular). Ademais, tamén con ZAFIRO, grávase un disco “single” con dúas cancións. Dirixe a CORAL Manuel de Dios. 00X-344(B): Hino galego (E. Pondal e P. Veiga); Hino a San Rosendo (A. Santorum e M. de Dios).

No mesmo ano, a casa NOVOLA-ZAFIRO edita un curioso disco de música galega que titula “Galicia hoxe” . Este LP contén cantigas de varios cantautores galegos (Bibiano, María Manoela, Emilio Cao, Benedicto e Xoán Rubia) e da CORAL

DE RUADA . ZLF-817: As aportacións da CORAL DE

RUADA son Hino galego (E. Pondal; P. Veiga), na cara A, e Cantiga do río Miño na cara B. 1980 A casa COLUMBIA edita unha casete recompilando cantigas da CORAL DE RUADA gravadas ó longo da súa historia baixo a dirección de Daniel González, Isolino Canal e Manuel de Dios. BC 3860 (B): Cara 1: Negra sombra (Rosalía Castro e Juan Montes. Dir.: M. de Dios);

Foliada de Amoeiro (Popular, D. González. Gaiteros: Rosendo Santos e Antonio López. Dir.: D. González); Trullada de Cambados (Popular. Solista: Concepción Iglesias. Dir.: M. de Dios); Pandeirada de Abelenda (Popular. Dir.: M. de Dios); Trullada de Sada (Popular. Dir.: M. de Dios). Cara 2: A patrona de Marín (Rvdo. P. Luis Mª. Fdez. Acompañamiento de gaitas, bombo, pandero, tamboril y triángulo. Dir.: I. Canal); Alalá de Soutelo (Popular. Dir.: M. de Dios); Foliada de Orense (Popular, D. González. Gaitero: Virgilio Fernández. Dir.: D. González); Pandeirada de Trives (Popular, D. González. Solista: Claudio González. Gaitero:

Virgilio Fernández. Dir.: D. González); Alalá de Vilanova (Popular. Dir.: M. de Dios).

28

No mesmo ano, a casa HISPAVOX edita unha casete baixo o título “Galicia y su música”. Esta cinta contén cantigas dos coros galegos CORAL DE RUADA , Cántigas da Terra, Follas Novas e Toxos e Froles. C 20281: As aportacións da CORAL DE RUADA son Farruquiña (popular), na cara A, e Foliada de San Xusto e Alalá de Ourense (populares) na cara B. 1982 A casa COLUMBIA edita unha casete titulada “Lembranzas de Galicia” con cantigas dos coros galegos Cántigas da Terra, Rosalía de Castro e Escolanía “Decus”, ademais do grupo de gaiteiros de Cántigas da Terra, Gaiteiros de Soutelo (Avelino e Bautista Cachafeiro) e Banda Orquesta Municipal de La Coruña. BC-3926: A aportación da CORAL DE RUADA é a Negra sombra na cara B. 1983 A casa CBS edita un disco, patrocinado pola Caixa de Aforros Provincial de Ourense co gallo do seu 50 aniversario, titulado “Nosas bandas, nosas cancións, ...nosa caixa”. LSP 15451:. Na cara 1 contén gravacións de bandas de música, mentras que na cara 2 hai gravacións de coros, da provincia de Ourense, námbolos dous casos. A cuarta gravación desta cara 2 contén a cantiga “Orense ao lonxe” (Estribillo popular. Manuel de Dios) cantada pola CORAL DE RUADA , dirixida por Manuel de Dios. 1984 O LP gravado pola CORAL DE RUADA en 1977 tivo unha grande acollida, polo que a casa Zafiro fixo en 1984 unha reedición, con nova capa e contracapa, editada e distribuída por Serdisco. LM 1086: Meu cabaliño(popular); Teño sardiñas no mar (popular); Cantiga do río Miño (popular. Armonización Álvaro de Dios); Eu pasei o Portonovo (popular); Danza do ramo verde (popular); O merlo canta na rama (popular); O rodaballo (popular.

29

Armonización J. Broto); Baila ti bon bailador (popular); Nunha lanchiña de vela (popular); Moreniña por te ver (popular); Cantigas de Falván (popular); A lúa vai polo aire (popular). Aínda que non teño a data, vou situar neste mesmo ano unha nova edición deste disco que, nesta ocasión preséntase en formato cassete. Foi editado por Caixavigo baixo o título “Folklore de Galicia: Coral De Ruada” e, como se pode apreciar, ten o mesmo contido, aínda que a orde das cantigas é distinta. SC 1401: Cara A: Meu cabaliño(popular); Teño sardiñas no mar (popular); Cantiga do río Miño (popular. Armonización Álvaro de Dios); Eu pasei o Portonovo (popular); Nunha lanchiña de vela (popular); O rodaballo (popular. Armonización J. Broto). Cara B: Danza do ramo verde (popular); Moreniña por te ver (popular); Cantigas de Falván (popular); A lúa vai polo aire (popular); Baila ti bon bailador (popular); O merlo canta na rama (popular). 1989 Realízase unha gravación coa casa EDIGAL. O disco leva por título “Ourense ao lonxe” e dirixe a CORAL DE RUADA Manuel de Dios. EDL. 20006: Ourense ó lonxe (M. de Dios); Coro de Primavera (J. Afonso); Vamos á Franqueira (popular); A Virxe do Portovello (M. de Dios); Cantigas de romería: Namorar, namoreime; Estreliña do alto ceo; Trasalviña (populares); Canto a Castelao (M. de Dios); Canción triste (M. de Dios); Cantiga de amigo (A. Barja); Baixando do Faro (A. Barja); Chora chuvia, chora (José Luis López Cid e Manuel de Dios); Cantarela (M. Prieto Marcos); Non (A. Tobar e M. de Dios). Este disco contén un caderno coa historia da CORAL e as letras das cantigas. Como dato anecdótico cómpre sinalar que a fotografía que aparece no interior co pé “Teatro Carlos Brussa – Montevideo – Abril 1986” corresponde, en realidade, a un Concerto dos Amigos, celebrado no Teatro Losada de Ourense o día 23 de xuño de 1989, no que tivo lugar a estrea da cantiga “Epitafio para un desconocido”, con letra do poeta ourensán José Ángel Valente e música do director da CORAL, Manuel de Díos. Neste mesmo ano, a casa GRUPO LIBRO, co patrocinio de Caixa Vigo, editou unha colección de dez discos LP presentados nun estoxo co título “Folklore de Galicia” no

30

que participan CORAL DE RUADA , Escola de Gaitas, Fausto, Faiscas do Xiabre, Galicia hoxe, Folklore gallego, Alma gallega, Xocaloma, Los Tamara, Emilio Cao… Non teño máis datos destas gravacións. Descoñezo a data en que a casa PUZZLE Records editou o disco “Folklore del norte de España”, pero decidín incluílo neste ano por conter unha cantiga (Meu cabaliño, concretamente) que foi gravada por primeira vez en 1977 e reeditada, como acabamos

de ver, en 1984 e tamén por ser un recompilatorio en que, como o que acabo de describir, coincide co grupo Xocaloma. Este disco, como indica o seu título, presenta unha escolma de temas populares do norte de España (Galicia, Asturias, Cantabria, País Vasco) a cargo da CORAL DE RUADA , Xocaloma, Los Chimberos, Agrupación folklórica “¡Sabugo tente firme!”, Hermanos Anoz e Indarra.

MPL-143: A participación da CORAL DE RUADA consiste nas dúas primeiras cantigas da cara nº 1: Moreniña por te ver e Meu cabaliño. 1990 Realízase unha gravación coa casa EDIGAL, titulada “Panxoliñas e cantos do Nadal”. Dirixe a CORAL DE RUADA Manuel de Dios. EDL 20009: Cantémoslle ó Neno (popular); Vinde picariñas (armonización X. R. Estévez); O neno durmía (Antonio Paz Valverde); Camiñaba a Virxe pura (armonización A. Losada); A Belén vinde pastores (armonización A. Jaunsarás); Vinde ver ó Neno (armonización A. Jaunsarás); Adeste

fideles (armonización A. Jaunsarás); Vinde rapaces (tradicional): Gloria in excelsis (tradicional francés); Os paxariños (tradicional vasco); O rei Wenceslao (tradiconal inglés); Fum, fum, fum (tradicional catalán); Noite de luz (armonización A. Jaunsarás). 1993 A casa FONOMUSIC edita a colección, coordinada por X. Luís Blanco e Juan M. Santabaya, “Gran Escolma da Música Galega” en seis casetes e CD. A casete/CD nº 1 está dedicada a coros e entre eles figura a CORAL DE RUADA . Os demais participantes na gravación son: Real Coro Toxos e Froles, Coral Polifónica de Pontevedra, Cántigas da Terra, Coral Polifónica Follas Novas, Cantigas e Agarimos, Orfeón

31

de Mondoñedo, Coral Casablanca e Coral Polifónica de Chantada. CD-1210: DE RUADA participa coas cantigas: Foliada de San Xusto e Alalá de Ourense. A casa EMI edita unha escolma de cantigas galegas titulada “Galicia y su Música” en formato casete e CD a cargo da CORAL DE RUADA , Cantigas e Agarimos, Polifónica de Pontevedra, Grupo de Danzas de la Sección Femenina F.E.T. y da las J.O.N.S. de La Coruña, Cántigas da Terra, Follas Novas e Banda Municipal de Madrid. CDP 7893232: DE RUADA participa coas cantigas: Farruquiña, Foliada de San Xusto e Alalá de Ourense.

32

Capítulo 5: DIRECCIÓN DE JOSÉ MARÍA GONZÁLEZ “Cando o Miño chega a Ourense”

A Manuel de Díos -que, como xa se indicou anteriormente, abandona a CORAL a finais de 1990- sucédeo Javier Jurado Luque a principios de 1991, permanecendo na dirección ata 1993. Nese mesmo ano toma o relevo José María Santos González Álvarez, que dirixirá a DE RUADA ata mediados de 2000. No período de Javier Jurado non se realizou ningunha gravación, pero si na etapa de Xosé María González Álvarez. 1995 Realízase unha gravación coa casa Edicións DO CUMIO, titulada “Cando o Miño chega a Ourense”. Dirixe a CORAL DE RUADA Xosé María González Álvarez. CD 1015: Airiños, airiños, aires (Popular. A. Jaunsarás); Pandeirada de Ourense (M. de Dios); Alalás de Taboadela e Ourense (Popular); Foliada da Rabeda (Popular); Foliada de Chantada (Popular); Aparta loureiro verde (Popular); A cinta de namorare (Popular. A. Jaunsarás); O neno durmía (X. Díaz / A. P. Valverde); Romance de Cerdedo (Luís Mª Fernández); Pandeirada de Entrimo (Popular); Trullada da vendima (Popular); Danza do ramo verde (Popular); Ourense ao lonxe (M. de Dios). 1996 A casa RULA, edita unha casete titulada “Aires de festa” con cantigas de CORAL DE

RUADA , Suso Vaamonde, Arroás, Escola de Acordeóns de Campelo, Taramela e Retrincos. MC 1-5002: DE RUADA participa coas cantigas: Foliada da Rabeda, na cara A e Foliada de Chantada, na cara B. 1999 Con temas da gravación “Cando o Miño chega a Ourense” do ano 1995, fíxose un vídeo conmemorativo do 80º Aniversario de CORAL DE RUADA (ver filmografía).

33

2000 Edicións XERAIS de Galicia edita un libro de Nicolás Camino Huertas (ver apartado publicacións) acompañado dun CD, titulados “Así canta Galicia: A Galicia polifónica en dous cambios de século”. VG.526.2000: Este CD contén gravacións dos coros galegos máis representativos e entre eles atópase, como é lóxico supoñer, CORAL DE

RUADA . Concretamente, a segunda gravación é a “Pandeirada de Ourense” (Popular. Arranxos M. de Dios). En realidade é a cantiga nº 2 do CD “Cando o Miño chega a Ourense” gravado pola CORAL DE RUADA en 1995 baixo a dirección de Xosé María González Álvarez.

34

Capítulo 6: DIRECCIÓN DE JUAN JOSÉ RUMBAO “Sempre De Ruada”

Como xa se indicou, Xosé María González abandonou a CORAL DE RUADA a mediados de 2000 e accedeu á dirección Juan José Rumbao Quequejo. En realidade, poderíase dicir que Juan José Rumbao regresa, xa que estivo como segundo director e director do coro infantil nos anos oitenta, nos que incluso viaxou coa CORAL DE RUADA a Lorient. 2003 En 2003 a Real Banda da Escola Provincial de Gaitas da Deputación de Ourense publica unha gravación, realizada co selo RTVE, titulada “Cantigas do Mar” , para recadar fondos destinados ós afectados pola catástrofe do “Prestige”. SGAE 62072: Nesta gravación colaboran, ademais da Real Banda de Gaitas, outros grupos e solistas (Real Coro Toxos e Froles de O Ferrol, José Ángel Hevia, Cristina Pato, Wenceslao Cabezas “Polo”, Jean Pierre van Hees, Iain MacDonald ...). No tema nº 2, “Foliadas mariñeiras” interveñen a Real Banda de Gaitas, o Real Coro Toxos e Froles e a CORAL DE RUADA , coa colaboración do recoñecido pandereteiro vigués Wenceslao Cabezas “Polo” dirixidos todos eles polo director da CORAL Juan José Rumbao Requejo. 2005 Dez anos despois da anterior gravación, a CORAL DE RUADA grava un novo CD que leva por título “Sempre De Ruada”. Este novo traballo foi gravado nos estudios

EDISCO de A Estrada (Pontevedra) e editado pola casa GALINOVA, co patrocinio da Dirección Xeral de Política Lingüística da Consellería de Educación e Ordenación Universitaria da Xunta de Galicia, sendo Conselleiro de Educación D. Celso Currás Fernández. A dirección correu a cargo de Juan José Rumbao Requejo. C 1433-05: Foliada de Luintra (Popular) e Foliada de Entrimo (Popular), Foliada da Rabeda (Popular) e Foliada de Oira (Popular), Pandeirada de Ourense (Popular. M. De Dios), Pandeirada de Falván (Popular. M. De Dios), Miña nai

deixoume a terra (Popular), Fun ó Carramal (Popular), Alalá de Canedo (Popular), Alalá

35

de Muxía (Polifonía galega), Canción de amigo (D. Dinís, s. XIII), Romance de Cerdedo (Popular. Harm.: Padre Luis María Fernández), Cantiga de Santa María nº 65 (Alfonso X “O Sabio”. Harm.: A. Jaunsarás), Cantiga de Santa María nº 100 (Alfonso X “O Sabio”. Harm.: Mompou), O Neno durmía (Antonio J. Paz Valverde), Teño un amor mariñeiro (Popular. J. J. Rumbao Requejo), Adiós (P. Prieto), Os paxariños “Aurtxoa seaskan” (Popular. Harm.: J. J. Rumbao Requejo), Las ruinas del monasterio (Sthelle), La corona de rosas (P. I. Tschaikowsky) e Airiños, airiños, aires (Popular. Harm.: A. Jaunsarás). O CD acompáñase cun libriño con fotografías da CORAL DE RUADA , historial, letras das cantigas, etc.. Foi presentado o día 29 de xullo de 2005 no salón de actos do Centro Cultural da Deputación (edificio Simeón) coa presenza -ademais do Presidente, Director, directiva da CORAL e coralistas- do Presidente da Deputación, D. José Luis Baltar Pumar, e do Conselleiro de Educación e Ordenación Universitaria (en funcións), D. Celso Currás Fernández. 2006 A editorial OUVIRMOS ven publicando, dentro da súa colección “A Tiracolo” a reedición das gravacións históricas galegas. Trátase de gravacións realizadas no primeiro tercio do século XX polos intérpretes e agrupacións máis senlleiros de Galicia. E, como non podía ser menos, nesta colección recupéranse as 15 gravacións realizadas pola CORAL DE RUADA nos anos 1929 coa casa REGAL e 6 gravacións realizadas en 1950 coa casa Columbia. Trátase de gravacións xa descritas nos dous primeiros capítulos baixo o denominador común de “Gravacións históricas” e dirixidas polo primeiro director da CORAL Daniel González. O CD leva o título de “Coro De Ruada: escena coral galega”. VRO 112: Alborada gallega (Pascual Veiga), O quer que lle quer (Muiñeira. Mauricio Farto), Negra sombra (Melodía galega. Rosalía de Castro e Juan Montes), Os teus ollos (Balada galega. M. Curros Enríquez e José Castro Chané), De ruada (Muiñeira. Adolfo Berges), Canto d’as chirimías (Escena coral galega. Javier Prado e Daniel González), Alalá das Rías Baixas (D. González), Foliada de Ourense (D. González), Alalá de Bande (D. González), Foliada de Entrimo (D. González), Pandeirada de Trasalba (D. González), Foliada de Avión (D. González), Alalá d’as Curuxeiras (D. González), N-a seitura (Escena coral galega. Daniel González), Ay la le lo (Escena coral galega. N. Almandoz), Alalá de Noia (D. González), Pandeirada de Trives (D. González), Alalá de Ourense (D. González), Nos Caneiros (Escena coral galega. Daniel González), Canto de berce (D. González), Foliada de Amoeiro (D. González).

36

Trátase dunha coidada edición na que o CD acompáñase cun libriño co historial -en galego- e abundantes fotografías da CORAL DE RUADA . Ademais, tamén dispón doutro libriño coa traducción do texto ó inglés, ó francés e ó castelán e unha tarxeta coa reproducción do cartaz realizado polo pintor ferrolán Camilo Díaz Baliño para a primeira xeira americana da CORAL. Este CD supón, como dicía no limiar, un importante documento histórico recuperado, xa que eses discos estaban practicamente desaparecidos e os poucos que había eran de difícil reproducción. Este traballo foi presentado á prensa o día 14 de decembro de 2006 na Deputación Provincial. O día 15 de decembro de 2006 foi presentado ó público nun acto que tivo lugar no Centro Cultural da Deputación (edificio Simeón) coa presenza do presidente da Deputación, D. José Luís Baltar Pumar, o director artístico da casa discográfica Ouvirmos, D. Ramón Piñeiro Almuíña, o presidente da CORAL DE RUADA , D. Eladio Quevedo Almoína, e a propia CORAL, que pechou o acto cunha breve actuación. 2007 Con pezas extraídas dos discos da colección “A Tiracolo”, entre eles o dedicado ao CORO

DE RUADA publicado en 2006, a editorial OUVIRMOS publica en 2007 un CD titulado “Folclore de Galicia. Grabaciones históricas”. VR0 305: A Virxe de Guadalupe-A Rianxeira (Cantigas e Agarimos, 1952), Alborada Gallega e Vivan os Mariscos (Os Montes de Lugo, 1973), O quer que lle quer e Negra Sombra (CORO DE RUADA , 1929), Muiñeira de Chantada e Foliada Rías Baixas (Os Gaiteiros de Soutelo, 1928), En er mundo. Pasodoble (Los Monfortinos, 1958), A volta da Festa (Coro Toxos e Froles, 1922), O gaiteiro de Soutelo (Manuel Dopazo, 1940), Muiñeira (Os Dezas de Moneixas,1960). Este CD saíu ao mercado en dous formatos, como CD convencional e como tarxetón para envío postal. Cabe salientar que a capa do disco, en ámbolos dous casos, emprega o famoso cartaz que Camilo Díaz Baliño pintou para a xeira americana da CORAL DE

RUADA en 1931. Tamén emprega este cartel no interior, debaixo do soporte do CD. A contracapa contén unha fotografía da CORAL

DE RUADA .

37

2008 OUVIRMOS, dentro da súa colección de libros-CD titulados xenericamente “Itinerarios Histórico Musicais”, publicou a mediados de 2008 o dedicado a Ourense: “Itinerarios Histórico Musicais: Ourense”. Este libro, que trata da historia musical de Ourense, dedica unha boa parte das súas páxinas á CORAL DE

RUADA e aos seus persoeiros (Faustino Santalices, Modesto Sánchez; Antonio Jaunsarás, etc.), con fermosas fotografías. O libro ven acompañado dun pequeno CD que contén seis cantigas relacionadas coa historia musical de Ourense. As cantigas que figuran no mini CD son: Lantururú (Resonet), Saudade (Obdulia Prieto), Alborada antiga de Ourense (Faustino Santalices), Angelines (Banda do Batallón Mérida de Ourense), O quer que lle quer (procedente das primeiras gravacións realizadas pola CORAL DE RUADA no ano 1928 coa casa Regal) e Esta vida me va a matar (Los Suaves). Neste mesmo ano, a casa SONYLEC, na súa colección “Viva”, publicou varios CD recompilatorios de música galega agrupados en estoxos que conteñen dous CD cada un. Nun dos estoxos, titulado “Viva Galicia” , aparecen varios temas gravados en distintas épocas por varios grupos e solistas galegos (Gaiteiros de Rianxo, Banda Orquesta da Coruña, Coros Rosalía de Castro, Coros y Danzas de las FET y las JONS, Xurxo Castro, Agrupación Coral de Marín, Banda de Monforte y Gaitas, etc.). VIVA 156 (1): Segundo o índice de temas, non hai ningunha cantiga interpretada pola CORAL DE RUADA , pero escoitando os distintos temas chegamos á conclusión en que hai tres cantigas cantadas por DE RUADA , aínda que erroneamente atribuídas a outros grupos. Estas tres cantigas son Alalá de Vilanova e Trullada de Marín (atribuídas á Agrupación Coral Rosalía de Castro) e Farruquiña (atribuída a Coros y Danzas de las FET y las JONS). VIVA 156 (2): Como no CD anterior, tampouco non hai, segundo o índice de temas, ningunha cantiga interpretada pola CORAL DE RUADA , pero en realidade hai dous temas

38

cantados por DE RUADA : Alalá de Orense e Foliada de San Xusto (atribuídas a Coros y Danzas de las FET y las JONS). Outro destes estoxos recompilatorios de música galega titúlase “Miña Galicia” e nel,

como no caso anterior, podemos atopar temas gravados en distintas épocas por varios grupos e solistas galegos (Banda Municipal de Lugo, Gaiteiros de Rianxo, Banda Municipal da Coruña, Coros Rosalía de Castro, Cántigas da Terra, Gaiteiros de Soutelo, Cantigas e Agarimos, Los Relámpagos, Andresiño, Grupo Gaiteiro de Monforte, etc.) entre os que se atopa a CORAL DE RUADA : VIVA 170 (1): Segundo o índice de temas, non hai ningunha cantiga interpretada pola CORAL DE RUADA , pero escoitando os distintos temas

chegamos á conclusión en que hai unha cantiga cantada por DE RUADA . Trátase da Pandeirada de Espadañedo (atribuída á Agrupación Coral Rosalía de Castro). VIVA 170 (2): Pandeirada de Abelenda (Coral De Ruada). O terceiro destes estoxos recompilatorios de música galega titúlase “Morriña galega” e nel, como no caso anterior, podemos atopar temas gravados en distintas épocas por varios grupos e solistas galegos (Cántigas da Terra, Coral Estradense, Toxos e Froles, Banda Municipal de Lugo, Coros Rosalía de Castro, Cantigas e Agarimos, etc.) entre os que se atopa a CORAL DE RUADA e Faustino Santalices: VIVA 172(1): Axéitame a Polainiña (Faustino Santalices), Camiña Don Sancho (FS), Alalá de Bande (CDR), Foliada de Arnoya (CDR), Trullada de vendimia (CDR), Foliada de Carballeda (CDR), Alalá de Castro (CDR), Foliada de Peroxa (CDR), Foliada do Miño (CDR). Ademais, hai unha peza titulada Trío de gaitas, atribuída a Gaiteiros de Ourense, que está interpretada polos gaiteiros da Coral De Ruada. VIVA 172(2): O querer [quer] que lle quer (Coral De Ruada), Pandeirada de Ares (CDR), Pandeirada de Entrimo (CDR), Romance de Don Gaiferos (Faustino Santalices), Alalá de Cebreiro (CDR), Foliada de Amoeiro (CDR). As cantigas da CORAL DE RUADA contidas nestas tres coleccións foron gravadas en distintas épocas baixo a dirección de Daniel González e Manuel de Dios. Aínda que non o podo confirmar, teño a fundada sospeita de outras cantigas atribuídas á Agrupación Coral Rosalía de Castro e aos Coros y Danzas de las FET y las JONS pertencen, en

39

realidade, a outros coros galegos (Cántigas da Terra, Toxos e Froles, Cantigas e Agarimos…). 2009 Co gallo da celebración do seu 90º Aniversario, a CORAL DE RUADA , co patrocinio da

Deputación de Ourense, Caixanova, Concellería de Cultura do Concello de Ourense e La Región, editou o CD “CORO DE RUADA: 1929. Primeiras gravacións ourensanas”. A edición correu a cargo da editorial OUVIRMOS. DL: LU 135-09: Alborada galega (Pascual Veiga), O quer que lle quer (Mauricio Farto), Negra sombra (Rosalía de Castro / Xoan Montes), Os teus ollos (M. Curros Enríquez / Xosé Castro Chané), De Ruada (Adolfo Berges), Pandeirada de Trasalba (Daniel González), Nos caneiros

(Daniel González), Alalá de Ourense (Daniel González) e Pandeirada de Trives (Daniel González). Trátase dunha selección das primeiras gravacións realizadas por DE RUADA en 1929 coa casa REGAL (cantigas 1 a 7) e en 1950 con COLUMBIA (cantigas 8 a 10). Este CD distribuíuse de xeito gratuíto e masivo co xornal La Región do día 12 de outubro. A discográfica PAI presentou o novo CD do grupo ourensán Brañas Folk titulado “Alalá do Cebreiro” . DL-VG438-2009: Este traballo contén 12 fermosos temas entre os que podemos atopar o “Canto das Chirimías da Catedral de Santiago” no que participou a CORAL DE RUADA . Dáse a circunstancia de que esta cantiga fora gravada pola CORAL DE

RUADA no ano 1929 e non se volvera gravar dende entón. Esta nova versión, adaptada polo director da CORAL, Juan José Rumbao, partindo da versión do exdirector Daniel González, estivo acompañada por Manuel Brañas (chirimías), organistrum (Luciano Pérez) e fagot (Victoria Folgado).

40

Capítulo 7: DIRECCIÓN DE XOÁN ANTÓN VÁZQUEZ “De Ruada entre Amigos”

Juan José Rumbao Requejo deixou a CORAL DE RUADA en setembro de 2009 e accedeu á dirección Xoán Antón Vázquez Casas, que é o actual director. 2011 No verán de 2010 callou un proxecto do grupo Treixadura iniciado varios meses antes, a gravación dun tema no que participaran os catro Coros Galegos Históricos. Treixadura quería pechar unha tetraloxía de gravacións, que iniciaba co CD “Unha noite no muíño”, con outro CD que levaría por nome “Esa si que é muiñada”. DL PO 69-2011: E, para abrir ese CD, quería gravar unha cantiga na que cantasen os Coros Galegos Históricos (Real Coro Toxos e Froles de Ferrol, Cántigas da Terra da Coruña, CORAL

DE RUADA e Cantigas e Agarimos de Santiago de Compostela). Esta cantiga titúlase “Foliada marmuradora”, ten letra popular e música de Paulo Nogueira, membro de Treixadura. Como xa queda indicado, no verán de 2010 un estudio móbil desprazouse até o paraninfo do I.E.S. “Otero Pedrayo” para proceder á gravación da cantiga mencionada. O CD “Esa si que é muiñada” presentouse en Cambados no mes de maio de 2011, se ben é certo que a “Foliada mariñeira” estreouse a noite do 24 de xullo de 2010 no programa especial da TVG co gallo do Día de Galicia, emitido dende o Pazo de Congresos de Santiago de Compostela. Un días antes da presentación, Toniño, membro de Treixadura, achegouse até o noso local para entregar persoalmente un CD a cada un dos membros da CORAL.

41

2013 A editorial Ouvirmos presentou, nos primeiros meses de 2013, o libro “Historia da Música en Galicia”, que contén dous CD con pezas representativas de tódalas épocas da historia musical galega. DL LU: 4-2013; VR1304-2: Concretamente, o tema 4 do CD 2 é unha cantiga interpretada polo CORO DE

RUADA : a “Alborada Gallega” de Pascual Veiga. Trátase da vella gravación “Alborada” do ano 1929 coa casa Regal (RS 1256) que foi dixitalizada e editada -con outras cantigas gravadas o mesmo ano pola mesma casa discográfica e o ano 1950 por Columbia- por Ouvirmos no ano 2006 na súa colección “A Tiracolo” co título “Coro De Ruada: escena coral galega”. Como o seu nome indica, o libro é un extenso estudio da historia da música en Galicia dende as súas orixes até a actualidade. Naturalmente, cando se trata de música galega nos inicios do século XX, dedica unha especial atención aos Coros Galegos en xeral e á CORAL DE RUADA en particular. 2015 O grupo folk “Luar na Lubre”, coñecido e recoñecido internacionalmente, editou -baixo o selo Warner Music Spain- o seu novo traballo “Extra:Mundi” para o que contou coa colaboración de varios grupos e artistas, entre os que se atopa a CORAL DE

RUADA que participou en catro das trece cantigas que contén o CD. WE833 LC 04281: As cantigas nas que participa DE

RUADA son as seguintes: 6. Foliada da Coruña / Ruada de Rebordelo; 8. Fisterra; 11. Cantiga de Falván; 12. Onde vas por agua / Nel campu ñacen flores.

42

Esta colaboración xurdiu como consecuencia da que, previamente, DE RUADA solicitou a “Luar na Lubre” para o seu novo disco “De Ruada entre Amigos”, tal como se pode ver na recensión do seguinte CD. As sesións de gravación tiveron lugar 7 de xuño e 25 de outubro de 2015. A CORAL DE RUADA foi convidada a participar no concerto de presentación deste novo traballo de “Luar na Lubre” que tivo lugar o 11 de decembro de 2015 no teatro Principal de Ourense. Posteriormente, DE RUADA tamén participou nos concertos de presentación do traballo nos teatro García Barbón de Vigo (8 de xaneiro de 2016) e Rosalía Castro de A Coruña (9 de xaneiro de 2016) e no programa “Luar” da TVG, dirixido por Xosé Ramón Gayoso (27 de maio de 2016). Foi unha nova e gratificante experiencia pola que lle estamos moi agradecidos a “Luar na Lubre” e, nomeadamente, ao seu líder Bieito Romero. 2016 Finalmente a CORAL DE RUADA puido levar a cabo un proxecto ideado trece anos antes: gravar un CD con colaboracións de artistas e grupos que gravaran cantigas do repertorio de DE RUADA e así o facían constar nos propios discos. Grazas á colaboración da Consellería de Cultura, Educación e O. U., nomeadamente do seu conselleiro D. Jesús Vázquez Abad e do secretario xeral D. Anxo M. Lorenzo Suárez, o proxecto culminou e así naceu o novo CD-DVD da CORAL “De Ruada entre Amigos”. AF 001/16 D. L. OU 334/2015: 1. Cantigas de Falván (Pandeirada de Falván) (tradicional) coa colaboración de “Luar na Lubre”; 2. Foliada de Mahía (tradicional; harmonización e arranxos: Juan José Rumbao Requejo); 3. Danza do ramo verde (O ramo verde) (tradicional; harmonización e arranxos: Milladoiro) coa colaboración de “Milladoiro”; 4. O quer que lle quer (tradicional; harmonización e arranxos: Mauricio Farto Parra); 5. Estreliña do alto ceo (tradicional) coa colaboración de Cristina Pato; 6. A cinta de namorare (tradicional; harmonización e arranxos: Antonio Jaunsarás Sanmiguel); 7. Foliada marmuradora (tradicional; Paulo Nogueira) coa colaboración de “Treixadura”; 8. Alalá do Castro (tradicional; harmonización e arranxos: Xoán Antón Vázquez Casas) In memoriam Joseph Stanley Cronshaw (1911-2004), pai de Andrew Cronshaw; 9. Morriña (José Fernández Vide); 10. Foliada de Castrelo (tradicional) coa colaboración

43

de “Os Melidaos”; 11. Ante un vello cruceiro (José Fernández Vide) interpretada ao piano por Irma Fernández Alonso; 12. Cantarela (Manoel Prieto Marcos) coa colaboración dos coros infantís dos colexios: Concepción Arenal, CEIP Curros Enríquez, Miraflores e Padre Feijóo-Zorelle;. 13. Alalá para a Coral De Ruada (tradicional; harmonización e arranxos: Andre Cronshaw e Tigran Aleksanyan) interpretada por Andrew Cronshaw (cídola e kantele) e Tigran Aleksanyan (duduk armenio); 14. Se chego no solpor (Víctor Campio Pereira e Xoán antón Vázquez Casas); 15. Millo Verde (tradicional; José “Zeca” Afonso; harmonización e arranxos: Brañas Folk) coa colaboración de Brañas Folk; 16. Canto de ronda de Randín / Trullada da vendima (tradicional; harmonización e arranxos: Gomes Mouro e Coral De Ruada) coa colaboración de Gomes Mouro; 17. A Virxe do Portovello (Manuel de Dios Martínez) coa colaboración de Cristina Pato; 18. Canto a Ourense (Xoán Antón Vázquez Casas). Ademais, o traballo contén un DVD (coa mesma referencia que o CD) duns quince minutos de duración no que se pode apreciar, nunha serie de entrevistas a varios membros da CORAL, o que significa DE RUADA para os coralistas e para Ourense e como se xestou e realizou este ambicioso proxecto. Como se pode apreciar, trátase dun traballo moi ambicioso gravado en varias sesións, durante o verán de 2015, no teatro Principal de Ourense e no salón de actos da Biblioteca Pública de Ourense polos técnicos da empresa ourensá Arteficción. Foi presentado á prensa o venres 17 de xuño de 2016 nunha roda de prensa na que participaron o alcalde de Ourense, Jesús Vázquez Abad, o presidente de Honra da CORAL, Eladio Quevedo Almoina, o presidente de DE RUADA , Samuel Lago Fernández, e o vicepresidente, Emilio Rodríguez Portabales. A presentación do CD-DVD ao público tivo lugar nun teatro Principal abarrotado de público o venres 24 de xuño durante o tradicional Concerto dos Amigos. Durante o mesmo interpretáronse cantigas do CD acompañados por “Os Melidaos”, “Gomes Mouro” e os coros infantís dos colexios: C. E. I. P. Curros Enríquez, C. E. I. P. Irmáns Villar e Colexio Padre Feijóo-Zorelle, todos eles de Ourense. O concerto foi un grande éxito e ao remate vendéronse preto de cen CD-DVD. 2017 O grupo folk “Luar na Lubre”, coñecido e recoñecido internacio-nalmente, editou -baixo o selo Mirmidon- un novo traballo en dobre CD que leva por título “XXX Aniversario” para o que contou, de novo, coa colaboración de varios grupos e artistas, entre os que se atopa a CORAL DE RUADA que participou na gravación dunha das cantigas que contén o CD nº. 1.

44

A cantiga na que participou DE RUADA é: CD1; 2. Fonte do Araño (nova versión). Na gravación desta cantiga de Emilio Cao, ademais da CORAL DE RUADA , participou o cantautor extremeño Ismael Serrano. DE RUADA foi convidada a participar no concerto de presentación deste novo CD no programa “Luar” da TVG (o 27 de xaneiro de 2017) e no Auditorio Abanca de Santiago de Compostela (o 28 de xaneiro de 2017).