yatiqirimasija1

Post on 09-Dec-2015

241 Views

Category:

Documents

14 Downloads

Preview:

Click to see full reader

DESCRIPTION

libro aymara para el alumno

TRANSCRIPT

Perú markana uñanchapa

DISTRIBUIDO GRATUITAMENTE POR EL MINISTERIO DE EDUCACIÓNPROHIBIDA SU VENTA

Wiphala Perú Markana Warurt’awipa Uñancha

El 10 de diciembre de 1948, la Asamblea General de las Naciones Unidas aprobó y proclamó la DeclaraciónUniversal de Derechos Humanos, cuyos artículos figuran a continuación:

Declaración Universal de los Derechos Humanos

Aymara Aru

Q’alpacha yatiyawiAymarataPayiri yatiña

2Y

ati

qir

im

asi

jaA

ym

ara

ta

MINISTERIO DE EDUCACI NÓ

Artículo 1.-

Artículo 2.-

Artículo 3.-

Artículo 4.-

Artículo 5.-

Artículo 6.-

Artículo 7.-

Artículo 8.-

Artículo 9.-

Artículo 10.-

Artículo 11.-

Artículo 12.-

Artículo 13.-

Artículo 14.-

Artículo 15.-

Artículo 16.-

Artículo 17.-

Artículo 18.-

Artículo 19.-

Artículo 20.-

Artículo 21.-

Artículo 22.-

Artículo 23.-

Artículo 24.-

Artículo 25.-

Artículo 26.-

Artículo 27.-

Artículo 28.-

Artículo 29.-

Artículo 30.-

Todos los seres humanos nacen libres e iguales en dignidad y derechos y (...) deben comportarse

fraternalmente los unos con los otros.

Toda persona tiene todos los derechos y libertades proclamados en esta Declaración, sin distinción

alguna de raza, color, sexo, idioma, religión, opinión política o de cualquier otra índole, origen nacional o social,

posición económica, nacimiento o cualquier otra condición. Además, no se hará distinción alguna fundada en la

condición política, jurídica o internacional del país o territorio de cuya jurisdicción dependa una persona (...)

Todo individuo tiene derecho a la vida, a la libertad y a la seguridad de su persona.

Nadie estará sometido a esclavitud ni a servidumbre, la esclavitud y la trata de esclavos están

prohibidas en todas sus formas.

Nadie será sometido a torturas ni a penas o tratos crueles, inhumanos o degradantes.

Todo ser humano tiene derecho, en todas partes, al reconocimiento de su personalidad jurídica.

Todos son iguales ante la ley y tienen, sin distinción, derecho a igual protección de la ley. Todos tienen

derecho a igual protección contra toda discriminación que infrinja esta Declaración (...)

Toda persona tiene derecho a un recurso efectivo ante los tribunales nacionales competentes, que la

ampare contra actos que violen sus derechos fundamentales (...)

Nadie podrá ser arbitrariamente detenido, preso ni desterrado.

Toda persona tiene derecho, en condiciones de plena igualdad, a ser oída públicamente y con

justicia por un tribunal independiente e imparcial, para la determinación de sus derechos y obligaciones o para el

examen de cualquier acusación contra ella en materia penal.

1. Toda persona acusada de delito tiene derecho a que se presuma su inocencia mientras no se pruebe su

culpabilidad (...)

2. Nadie será condenado por actos u omisiones que en el momento de cometerse no fueron delictivos según el

Derecho nacional o internacional. Tampoco se impondrá pena más grave que la aplicable en el momento de la

comisión del delito.

Nadie será objeto de injerencias arbitrarias en su vida privada, su familia, su domicilio o su

correspondencia, ni de ataques a su honra o a su reputación. Toda persona tiene derecho a la protección de la ley

contra tales injerencias o ataques.

1. Toda persona tiene derecho a circular libremente y a elegir su residencia en el territorio de un Estado.

2. Toda persona tiene derecho a salir de cualquier país, incluso del propio, y a regresar a su país.

1. En caso de persecución, toda persona tiene derecho a buscar asilo, y a disfrutar de él, en cualquier país.

2. Este derecho no podrá ser invocado contra una acción judicial realmente originada por delitos comunes o por

actos opuestos a los propósitos y principios de las Naciones Unidas.

1. Toda persona tiene derecho a una nacionalidad.

2. A nadie se privará arbitrariamente de su nacionalidad ni del derecho a cambiar de nacionalidad.

1. Los hombres y las mujeres, a partir de la edad núbil, tienen derecho, sin restricción alguna por motivos de raza,

nacionalidad o religión, a casarse y fundar una familia (...)

2. Sólo mediante libre y pleno consentimiento de los futuros esposos podrá contraerse el matrimonio.

3. La familia es el elemento natural y fundamental de la sociedad y tiene derecho a la protección de la sociedad y

del Estado.

1. Toda persona tiene derecho a la propiedad, individual y colectivamente.

2. Nadie será privado arbitrariamente de su propiedad.

Toda persona tiene derecho a la libertad de pensamiento, de conciencia y de religión; este derecho

incluye la libertad de cambiar de religión (...)

Todo individuo tiene derecho a la libertad de opinión y de expresión (...)

1. Toda persona tiene derecho a la libertad de reunión y de asociación pacíficas.

2. Nadie podrá ser obligado a pertenecer a una asociación.

1. Toda persona tiene derecho a participar en el gobierno de su país, directamente o por medio de representantes

libremente escogidos.

2. Toda persona tiene el derecho de accceso, en condiciones de igualdad, a las funciones públicas de su país.

3. La voluntad del pueblo es la base de la autoridad del poder público; esta voluntad se expresará mediante

elecciones auténticas que habrán de celebrarse periódicamente, por sufragio universal e igual y por voto secreto u

otro procedimiento equivalente que garantice la libertad del voto.

Toda persona (...) tiene derecho a la seguridad social, y a obtener (...) habida cuenta de la organización y los

recursos de cada Estado, la satisfacción de los derechos económicos, sociales y culturales, indispensables a su

dignidad y al libre desarrollo de su personalidad.

1. Toda persona tiene derecho al trabajo, a la libre elección de su trabajo, a condiciones equitativas y satisfactorias

de trabajo y a la protección contra el desempleo.

2. Toda persona tiene derecho, sin discriminación alguna, a igual salario por trabajo igual.

3. Toda persona que trabaja tiene derecho a una remuneración equitativa y satisfactoria, que le asegure, así como

a su familia, una existencia conforme a la dignidad humana y que será completada, en caso necesario, por

cualesquiera otros medios de protección social.

4. Toda persona tiene derecho a fundar sindicatos y a sindicarse para la defensa de sus intereses.

Toda persona tiene derecho al descanso, al disfrute del tiempo libre, a una limitación razonable de la duración del

trabajo y a vacaciones periódicas pagadas.

1. Toda persona tiene derecho a un nivel de vida adecuado que le asegure, así como a su familia, la salud y el

bienestar, y en especial la alimentación, el vestido, la vivienda, la asistencia médica y los servicios sociales

necesarios; tiene asimismo derecho a los seguros en caso de desempleo, enfermedad, invalidez, viudez, vejez u

otros casos de pérdida de sus medios de subsistencia por circunstancias independientes de su voluntad.

2. La maternidad y la infancia tienen derecho a cuidados y asistencia especiales. Todos los niños, nacidos de

matrimonio o fuera de matrimonio, tienen derecho a igual protección social.

1. Toda persona tiene derecho a la educación. La educación debe ser gratuita, al menos en lo concerniente a la

instrucción elemental y fundamental. La instrucción elemental será obligatoria. La instrucción técnica y profesional

habrá de ser generalizada; el acceso a los estudios superiores será igual para todos, en función de los méritos

respectivos.

2. La educación tendrá por objeto el pleno desarrollo de la personalidad humana y el fortalecimiento del respeto a

los derechos humanos y a las libertades fundamentales; favorecerá la comprensión, la tolerancia y la amistad entre

todas las naciones y todos los grupos étnicos o religiosos, y promoverá el desarrollo de las actividades de las

Naciones Unidas para el mantenimiento de la paz.

3. Los padres tendrán derecho preferente a escoger el tipo de educación que habrá de darse a sus hijos.

1. Toda persona tiene derecho a tomar parte libremente en la vida cultural de la comunidad, a gozar de las artes y a

participar en el progreso científico y en los beneficios que de él resulten.

2. Toda persona tiene derecho a la protección de los intereses morales y materiales que le correspondan por razón

de las producciones científicas, literarias o artísticas de que sea autora.

Toda persona tiene derecho a que se establezca un orden social e internacional en el que los derechos y libertades

proclamados en esta Declaración se hagan plenamente efectivos.

1. Toda persona tiene deberes respecto a la comunidad (...)

2. En el ejercicio de sus derechos y en el disfrute de sus libertades, toda persona estará solamente sujeta a las

limitaciones establecidas por la ley con el único fin de asegurar el reconocimiento y el respeto de los derechos y

libertades de los demás, y de satisfacer las justas exigencias de la moral, del orden público y del bienestar general

en una sociedad democrática.

3. Estos derechos y libertades no podrán, en ningún caso, ser ejercidos en oposición a los propósitos y principios de

las Naciones Unidas.

Nada en esta Declaración podrá interpretarse en el sentido de que confiere derechos algunos al Estado, a un grupo

o a una persona, para emprender y desarrollar actividades (...) tendientes a la supresión de cualquiera de los

derechos y libertades proclamados en esta Declaración.

DIRECCIÓN NACIONAL DE EDUCACIÓN BILINGÜE INTERCULTURAL

Aka panka qillqata ullañä

MINISTERIO DE EDUCACI NÓ

Nicanor Apaza Suca

Nicanor Apaza SucaNonato Rufino Chuquimamani Valer

Nicanor Apaza Suca

Mónica Isela Ramírez Vigo

1 Yatiqiri masija

Equipo de Elaboración:1 Q’alpacha Yatiyawi

Revisión Final:

Sixsutanaka sixsurinaka:

Jakikiptayïri:

Título del Libro:

Ministro de Educación

Vice Ministro de Gestión Pedagógica

Director Nacional de Educación Bilingüe Intercultural

Javier Sota Nadal

Idel Vexler Talledo

Modesto Gálvez Ríos

Primer Grado - Primaria

Hecho el Depósito Legal:

Cuaderno de escritura en aymara:

ISBN:

BNP:

Impreso en:

Programa de Educación en ÁreasRurales (PEAR)-Convenio dePréstamo Nª7176-PE

9972-881-24-5

2005-3384

Corporación Gráfica Navarrete S.A.

© Ministerio de Educación - 2005

Derechos Reservados.

Lima - Perú

MINISTERIO DE EDUCACI NÓ

Sutijaxa:

Yatiña utajaxa:

Markajaxa:

Yatichirijaxa:

Marajaxa:

1Yatiqiri masija

ALALALALALGUNOS OBJETIVGUNOS OBJETIVGUNOS OBJETIVGUNOS OBJETIVGUNOS OBJETIVOS DEL USO DE ESTE CUOS DEL USO DE ESTE CUOS DEL USO DE ESTE CUOS DEL USO DE ESTE CUOS DEL USO DE ESTE CUADERNOADERNOADERNOADERNOADERNO

El presente cuaderno está concebido para desarrollar las siguientes habilidades:

1. Observación.

2. Audición.

3. Actividades de prelectura y preescritura.

4. Comunicación o expresión oral.

5. Lectura o comprensión de textos escritos.

6. La escritura y comunicación escrita.

7. Reflexión sobre el funcionamiento de la lengua.

8. Apreciación y expresión artística.

ALALALALALGUNGUNGUNGUNGUNAS ESTRAAS ESTRAAS ESTRAAS ESTRAAS ESTRATEGIAS SUGERIDTEGIAS SUGERIDTEGIAS SUGERIDTEGIAS SUGERIDTEGIAS SUGERIDASASASASAS

- Averigüemos, ¿qué tema nos toca trabajar?

- Planifiquemos solos y con los alumnos el desarrollo de la sesión.

- Ya durante el desarrollo de la sesión, observemos nuestro cuaderno y preguntemos:¿qué nos sugiere hacer esta página? ¿Qué aprenderemos?

- Realizamos las actividades “gruesas”, lúdicas o explorativas de acuerdo con lacreatividad de los aprendices.

- Practicamos los ejercicios previos todavía fuera del cuaderno.

- Ejecutamos la actividad propiamente dicha y en el cuaderno.

- Paulatinamente mostremos los avances y los resultados, fomentemos comentarios yapreciaciones.

RECOMENDRECOMENDRECOMENDRECOMENDRECOMENDAAAAACIONESCIONESCIONESCIONESCIONES

- Manejemos las estrategias de comprensión y producción de textos.

- Repitamos la ejecución de las actividades.

- Fomentemos la participación de los padres de familia en el proceso de aprendizajede la lecto-escritura de sus hijos.

- Promocionemos el interaprendizaje.

- En algunos momentos, los aprendices trabajarán individualmente; y en otrosmomentos, en forma grupal.

YATIÑA UTANA UÑT’ASIÑÄNIYATIÑA UTANA UÑT’ASIÑÄNI

¿kunanaksa uñjtanxa?

¿Khitinakasa?

¿Kawkinkasipkisa?

¿Qhawqhanisa?

Uñjañäni

Aruskipañäni

5

1

Yatiña uta

(Warurt’a)

Yatiña uta

(Warurt’a)

Yatiña utana wiphala utji (paya kuti)

yatiña utana quqawa utji (paya kuti)

yatichiriwa suma yatichi

imilla wawawa suma yatiqi,

yatichiriwa suma yatichi

yuqalla wawawa suma yatiqi.

(música de q’axilu la kawallu)

¿Kuna kasta qillqatasa?

¿Khitinakata qillqatasa?

¿Kunanaksa uñt`taxa?

Warurt’añäni

Aruskipañäni

6

Yatiña utaru puriña thakinaka sich’iñäniYatiña utaru puriña thakinaka sich’iñäni

SICH’IÑÄNI

7

SICH’IÑÄNI

Wawanaka yatiña utaru puriyañäniWawanaka yatiña utaru puriyañäni

8

KUCHSUÑÄNI

9

Samichasina kuchsuñäniSamichasina kuchsuñäni

LIP’XATAYAÑÄNI

Kuchsutanakampi lip’xatayañäniKuchsutanakampi lip’xatayañäni

11

Yatiña utana uyupa pirqaña phuqachañäniYatiña utana uyupa pirqaña phuqachañäni

Yatiña uta kalaminampi utachxatañäniYatiña uta kalaminampi utachxatañäni

SICH’IÑÄNI

12

SICH’IÑÄNI

Sawutanakana saltanakapa phuqachañäniSawutanakana saltanakapa phuqachañäni

13

QILLQAÑÄNI

Ullasina qillqañäniUllasina qillqañäni

Yatiña utaYatiña uta Yatiña uta

............................... .................................

............................... .................................

Imilla wawaImilla wawa Imilla wawa

............................... .................................

……........................ .................................

Yuqalla wawaYuqalla wawa Yuqalla wawa

............................... .................................

............................... .................................

14

QILLQAÑÄNI

Qillqaña qalltañäniQillqaña qalltañäni

yatichiri yatichiri

............... .............

............... .............

quqa quqa

............... .............

............... .............

wiphala wiphala

............... .............

............... .............

15

ULLAÑÄNI

Sixsutanaka sutinakapampi jikisiyañäniSixsutanaka sutinakapampi jikisiyañäni

yatichiri

yatiña uta

imilla wawa

wiphala

yuqalla wawa

quqa

16

QILLQAÑÄNI

w...................................................

i...................................................

y...................................................

q...................................................

y...................................................

y...................................................

Sixsutanakana sutipa qillqañäniSixsutanakana sutipa qillqañäni

17

QILLQAÑÄNI

Sixsutxata chiqapa amuyt’äwi

qillqata ajllisina qillqañäni

Sixsutxata chiqapa amuyt’äwi

qillqata ajllisina qillqañäni

Yatichirixa suma yatichi

Yatichirixa suma sari

…………………………………………………………………….

Yatiña utana wawanakawa utji

Yatiña utana wiphalawa utji

…………………………………………………………………….

Yatiña utana quqawa utji

Yatiña utana wawawa utji

…………………………………………………………..…………

18

QILLQAÑÄNI

Yatiña

(warurt’a)

utana

Yatiña utana wiphala utji (paya kuti)

yatiña utana quqawa utji (paya kuti).

Yatichiriwa suma yatichi

imilla wawawa suma yatiqi,

yatichiriwa suma yatichi

yuqalla wawawa suma yatiqi.

(Música de q’axilu la kawallu)

Amuyt awinaka aynacha

arunakampi phuqachañäni

’Amuyt awinaka aynacha

arunakampi phuqachañäni

Yatiña utaYatiña uta

(warurt’a)

Yatiña utana utji

yatiña utana utji

suma yatichi

Suma yatiqi

yatichiri imilla wawawa wiphala quqa

Ullasa Warurt’añäni

19

YATITANAKASA UÑJAÑÄNIYATITANAKASA UÑJAÑÄNI

Aka wak’a sawuña tukuymaAka wak’a sawuña tukuyma

Sutipa qillqmaSutipa qillqma

....................... ....................... .......................

Phuqachma

Yatiña ...................

...................... Wawa

Yuqalla ...................

Aka t’aqa yatiwi yatisaxa akhama jikxatasthaAka t’aqa yatiwi yatisaxa akhama jikxatastha

20

YAPU APTHAPIYAPU APTHAPI

21

2

Uñjañäni

¿ unanaksa uñjtanxa?K

¿Kawkinkasipkisa?

¿Kunsa lurasipkixa?

¿Khitinakasa yapu apthapisipkixa?

Aruskipañäni

Warurt’añäni

Yapu apthapi

(warurt’a)

Yapu apthapi

Yapu apthapiñawa purini,

apilla llamayuñawa purini,

ulluku yapuxa llamayuñawa,

isañu yapusa llamayuñawa,

ch’uqi yapusa llamayuñawa.

Jisa suma imilla,

jisa suma yuqalla,

ch’uqi llamayu purini,

yapuxa apthapiñawa.

(música de siguen tomando)

Aruskipañäni

¿ una kasta qillqatasa?K

¿Kunxata qillqatasa?

¿Kunsa sixsutana uñjtanxa?

22

23

SICH’IÑÄNI

Uraqina qurpanakapa

sich’isa qhananchañäni

Uraqina qurpanakapa

sich’isa qhananchañäni

Sapa yapuna sukanakapa sich’iñäniSapa yapuna sukanakapa sich’iñäni

SICH’IÑÄNI

Ch’uqi phina phuqachañäniCh’uqi phina phuqachañäni

24

Sukanakaru alinakampi phuqachañäniSukanakaru alinakampi phuqachañäni

SAMICHAÑÄNI

Samichasina kuchuñäniSamichasina kuchuñäni

25

27

LIP ’XATAYAÑÄNI

Kuchsutanakampi l ip’xatayañäniKuchsutanakampi l ip’xatayañäni

28

SICH’IÑÄNI

Siwara puyana achunakapa phuqachañäniSiwara puyana achunakapa phuqachañäni

Tunqu achu jiwra achu phuqachañäniTunqu achu jiwra achu phuqachañäni

29

SICH’IÑÄNI

Tunqu achu qutu phuqachañäniTunqu achu qutu phuqachañäni

Siwara achu qutu phuqachañäniSiwara achu qutu phuqachañäni

30

QILLQAÑÄNI

Ullasiña qil lqañäniUl lasiña qil lqañäni

apil la apilla

............................... .................................

............................... .................................

ulluku ulluku

............................... .................................

............................... .................................

isañu isañu

............................... .................................

............................... .................................

ch’uqi ch’uqi

............................... .................................

............................... .................................

31

ULLAÑÄNI

Sixsutanaka sutinakapampi j ikis iyañäniSixsutanaka sutinakapampi j ikis iyañäni

apilla

isañu

ch’uqi

ulluku

imilla

yuqalla

32

QILLQAÑÄNI

Sixsutanakana sutipa qil lqañäniSixsutanakana sutipa qil lqañäni

a.................... ……………………..

U.................... ……………………..

I..................... ……………………..

.................... …………………..ch’

i.................... ………….…………..

y.................... ……………………..

33

QILLQAÑÄNI

Ullasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

apilla ……………….

achaku ……………….

awayu ……………….

awicha ……………….

a a

A A

34

QILLQAÑÄNI

Ullasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

ulluku ……………….

……………….

……………….

……………….

uta

u

U U

i

I I

isañu

isi

u

i

35

QILLQAÑÄNI

Apilla llamayuxa

yapuxa apthapiñawa

……………………………………………………..

Isañu llamayuxa

Ulluku llamayuxa

…………………………………………..…………

Sich’iñäni

Warur t ’aru aynacha arunakampi

phuqachañäni

Warur t ’aru aynacha arunakampi

phuqachañäni

Yapu apthapi

(warur t ’a)

Yapu apthapi

yapu apthapiñawa purini

llamayuñawa purini

yapuxa llamayuñawa

yapusa llamayuñawa,

ch’uqi yapusa llamayuñawa.

apilla ulluku isañu

Sixsutxata chiqapa amuyt’äwi qil lqata

ajl l is ina qil lqañäni

Sixsutxata chiqapa amuyt’äwi qil lqata

ajl l is ina qil lqañäni

,

,

36

YATIÑANAKASA UÑJAÑÄNIYATIÑANAKASA UÑJAÑÄNI

Aka ch’uqi phina phuqachmaAka ch’uqi phina phuqachma

Sutipa qil lqmaSutipa qil lqma

....................... ...................... .......................

Phuqachma

pill

lluk

sañu

Aka t’aqa yatiwi yatisa akhama jikxatasthaAka t’aqa yatiwi yatisa akhama jikxatastha .

JIWRA JAWQ A’JIWRA JAWQ A’

37

3Uñjañäni

¿Kunsa uñjtanxa?

¿Kawkinkasipkisa?

¿Kunsa lurasipkixa?

¿Jiwasa kunjamsa jiwra jawq’tanxa?

Aruskipañäni

ULLAÑÄNI

Jiwra jawq’aJiwra jawq’a

Tumasixa jiwra jawq’i,

ayllu katunina jiwra jawq’i,

Natixa jiwra juyuñana mallmaqi,

waña juyra jawq’a pachawa.

¿Aka qillqataxa warurt’awiti? ¿Kunatsa?

¿Kunxata qillqatasa?

¿Khitinakxatsa yatiyistu?

¿Kunsa lurapxi?

Ul lañäni

38

Aruskipañäni

39

QILLQAÑÄNI

Nati Nati

........................ .........................

........................

nina nina

........................ .........................

........................ .........................

anu anu

........................ .........................

........................ .........................

n n

N N

.........................

Ullasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

40

QILLQAÑÄNI

Tumasi Tumasi

........................ .........................

........................

tata tata

........................ .........................

........................ .........................

tapa tapa

........................ .........................

........................ .........................

t t

T T

.........................

Ullasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

41

QILLQAÑÄNI

katuni katuni

........................ .........................

........................

kusikusi kusikusi

........................ .........................

........................ .........................

kututu kututu

........................ .........................

........................ .........................

k k

K K

.........................

Ullasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

Katuni

42

QILLQAÑÄNI

Ullasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

……………... ……………....

……………... ……………....

……………... ……………....

……………... ……………....

……………... ……………....

……………... ……………....

……………... ……………....

……………... ……………....

……………... ……………....

nina

ni na

nasa

anu

tata

ta ta

tutuka

tisi

kayu

ka yu

kusikusi

kitula

QILLQAÑÄNI

Machaqa arunaka qil lqañäniMachaqa arunaka qil lqañäni

a i u

na

ta

ka

ni

ti

ki

nu

tu

ku

Ana ………………… …………….……

………………… ………………… …………….……

………………… ………………… …….……………

………………… ………………… ………….………

uta ………………… …………………

utana ………………… ………….………

utani ………………… ………….………

utanaka ………………… …………………

kayu ………………… …………...……

………………… ………………… . …………………

………………… ………………… . …………………

………………… ………………… . …………………

………………… ………………… . …………………

………………… ………………… . …………………

43

QILLQAÑÄNI

Sixsutxata chiqapa amuyt’äwi qil lqata

ajl l is ina qil lqañäni

Sixsutxata chiqapa amuyt’äwi qil lqata

ajl l is ina qil lqañäni

Tataxa jiwra Jawq’aski.

Mamaxa jiwra jawq’aski.

..............................................................................

..............................................................................

Mamaxa waja putu allinti.

Mamaxa waja putu pariyaski.

..............................................................................

..............................................................................

Wawaxa jiwra jawq’aña yanapi.

Wawaxa jiwra apaña yanapi.

.............................................................................

..............................................................................

44

45

QILLQAÑÄNI

jiwra jawq’ajiwra jawq’a

Tumasixa jiwra jawq’i,

ayllu katunina jiwra jawq’i.

Natixa jiwra juyuñana mallmaqi,

waña juyra jawq’a pachawa.

Arunakampi amuyt’äwinakaru phuqachma.

jiwra jawq’,

ayllu jiwra jawq’i.

jiwra juyuñana mallmaqi,

Waña jawq’a pachawa.

Tumasixa Katunina Natixa juyra

Ullañäni

46

CHIQACHAÑÄNI

Amuyt’äwinaka chiqachasa qil lqañäniAmuyt’äwinaka chiqachasa qil lqañäni

……………………………………………………………………..

……………………………………………………………………..

……………………………………………………………………..

Sixsutanakaru arumpi turkasa qil lqmaSixsutanakaru arumpi turkasa qil lqma

Tunisuxa katu

……………………………………………………………………

Tataxa iki

……………………………………………………………………

Katixa katu

……………………………………………………………………

Tumasixa Jawq i’ jiwra

jiwra juyuñana mallmaqi Natixa

iki utana Tataxa

47

QILLQAÑÄNI

Sixsutanakana sutipa qil lqmaSixsutanakana sutipa qil lqma

Arunaka thaqañäni ukata mayaArunaka thaqañäni ukata maya

sich’impi muyuntayañäni.sich’impi muyuntayañäni.

anu

nina

tata

tapa

kututu

tatitu

tutu

utani

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

k

k u

n

n

s

u

t

q

t

t

n

t

a

k

a

a n i n a k

a

p

u

t

n

t

a

t

i

a

a

l

u

t

p

r

t a

u n

l

t

u

ut

u ÿ

as

u

i

48

YATITANAKASA UNJAÑÄNI

sapa maya qil lqampi paya aru qil lqmasapa maya qil lqampi paya aru qil lqma

n t k

……..…… ……..…… ……..……

……..…… ……..…… ……..……

Amuyt’äwinaka chiqachasa qil lqmaAmuyt’äwinaka chiqachasa qil lqma

……………………………………………………………………..

……………………………………………………………………..

Aka sixsutanakataki maya amuyt’äwi qil lqma

………………………………………………

………………………………………………

Aka t’aqa yatiwi yatisaxaAka t’aqa yatiwi yatisaxa

akhama jikxatasthaakhama jikxatastha

Natixa katu nasa

iki Tataxa utana

PERÚ MARKANA URUPAPERÚ MARKANA URUPAPERÚ MARKANA URUPA4

Uñjañäni

49

Aruskipañäni

¿Kunsa uñjtanxa?

¿Kawkinkasipkisa?

¿Kamachasipkisa?

50

ULLAÑÄNI

Ullañäni

Markaja

(jarawi)

Perú markaja jach’aruwa sarta,

siku phust’asawa sutima amttha.

Lup’ïñajana micha kikipawa qhanta.

Jach’ä sawa, sawu yapu irnaqtha.

Urumana wiphalaxa laphapi,

chupika janq’u samipawa qhanti.

aymara wawjamaxa jach’äñama muntha.

Jach’äñataki sapa uruwa yatiqtha.

¡Jallalla Perú marka!

Aruskipañäni

¿Aka qillqataxa warurt’awiti jarawicha?

¿Kunatsa?

¿Kunxata qillqatasa?

¿Kunjamasa qillqatana qawayapaxa?

51

QILLQAÑÄNI

Ullasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

siku siku

............................... ................................

............................... ................................

sawu sawu

............................... ................................

............................... ................................

suka suka

............................... ................................

............................... ................................

s s

S S

52

QILLQAÑÄNI

Ullasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

marka marka

............................... ................................

............................... ................................

micha micha

............................... ................................

............................... ................................

mama mama

............................... ................................

............................... ................................

m

M M

m

53

QILLQAÑÄNI

Ullasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

yapu yapu

............................... ................................

............................... ................................

uyu uyu

............................... ................................

............................... ................................

phayi phayi

............................... ................................

............................... ................................

y

Y Y

y

QILLQAÑÄNI

Ullasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

……………... ……………....

……………... ……………....

……………... ……………....

……………... ……………....

……………... ……………....

……………... ……………....

……………... ……………....

……………... ……………....

……………... ……………....

Siku

si ku

sawu

suka

maya

ma ya

micha

muyu

yapu

ya pu

wayita

uyu

54

QILLQAÑÄNI

Machaqa arunaka qil lqañäniMachaqa arunaka qil lqañäni

a i u

sa

ma

ya

si

yi

su

mu

yu

isi ………………… …………….……

usu

mama

masi

yuku

yati

………………… …………………

………………… ……………...… …….……………

………………… ………………… ………….………

………………… ………………… …………….……

………………… .………….………

………………… ….……….………

………………… ..……………….. …………………

………………… …………………. …………………

………………… ……………….… …………………

………………… ….………………

………………… .…………...……

………………… …………………. ….………………

………………… …………………. …………….……

………………… …………………. …………….……

………………… …………………. ……………….…

55

QILLQAÑÄNI

Sixsutxata chiqapa amuyt’äwi qil lqata

ajl l is ina qil lqañäni

Sixsutxata chiqapa amuyt’äwi qil lqata

ajl l is ina qil lqañäni

Satukuxa siku phusaski

Satukuxa tarqa phusaski

..............................................................................

..............................................................................

Mamaxa awayu sawu.

Mamaxa nina katusiyi.

..............................................................................

..............................................................................

Timukuxa uyu katu

Timukuxa yuku katu

.............................................................................

..............................................................................

56

QILLQAÑÄNI

Ullañäni

57

Markaja

(jarawi)

Perú markaja jach’aruwa sarta,

siku phust’asawa sutima amttha.

Lup’iñajana micha kikipawa qhanta,

Jach’ä sawa sawu yapu irnaqtha.

Urumana wiphalaxa laphapi,

chupika janq’u samipawa qhanti,

aymara wawjamaxa jach’äñama muntha.

Jach’äñataki sapa uruwa yatiqtha.

¡Jallalla Perú marka!

Arunakampi amut’awinaka phuqachmaArunakampi amut’awinaka phuqachma

Perú markaja jach’aruwa sarta,

phusasawa sutima amtha.

Lup’iñajana kikipawa qhanta,

jach’ä sawa irnaqtha.

sawu yapu siku micha

CHIQACHAÑÄNI

Amuyt’äwinaka chiqachasa qil lqañäniAmuyt’äwinaka chiqachasa qil lqañäni

……………………………………………………………………..

……………………………………………………………………..

……………………………………………………………………..

……………………………………………………………………

……………………………………………………………………

……………………………………………………………………

Sixsutanakaru arumpi turkasa qil lqmaSixsutanakaru arumpi turkasa qil lqma

Satukuxa phusi

Tumasixa katu

Mamaxa yapuchi

Nayaxa irnaqtha yapu sawu

yuku katu Timukuxa

phust’asawa sutima Siku amtha

56

QILLQAÑÄNI

Sixsutanakana sutipa qil lqmaSixsutanakana sutipa qil lqma

Arunaka thaqañäni ukata mayaArunaka thaqañäni ukata maya

sich’impi muyuntayañäni.sich’impi muyuntayañäni.

siku

sawu

suka

muyu

mama

wayita

uyu

yapu

micha

masi

S

m

S

m

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

57

s a t s y u i t

a s m a s i a t

ñ a t s u k a w

s a w u l i w a

i m m a m a a y

k i u u a a ñ i

u ch y a p u i t

i a u u u y q a

YATITANAKASA UNJAÑÄNI

sapa maya qil lqampi paya aru qil lqmasapa maya qil lqampi paya aru qil lqma

s m y

……..…… ……..…… ……..……

……..…… ……..…… ……..……

Amuyt’äwinaka chiqachasa qil lqmaAmuyt’äwinaka chiqachasa qil lqma

……………………………………………………………………..

……………………………………………………………………..

………………………………………………

………………………………………………

Aka t’aqa yatiwi yatisaxaAka t’aqa yatiwi yatisaxa

akhama jikxatasthaakhama jikxatastha

katu Susanaxa sanu

mayi yuku siskuxa

58

Aka sixsutAka sixsut anakataki maya amuyt’äwi qil lqmaanakataki maya amuyt’äwi qil lqma

PACHAMAMAPACHAMAMA5

Uñjañäni

Aruskipañäni

¿Kunsa uñjtanxa?

¿Khitinaksa uñjtanxa?

¿Kawkinkasipkisa?

¿Kamachasipkisa?

61

ULLAÑÄNI

Katjawinaka chiqt’añäniKatjawinaka chiqt’añäni

Walinkaña apayanchitu,

sapa mara luqañawa,

taqi kunansa suma sarnaqañataki.

(Pachamama)

Umata urpuru tukuriwa,

qhiyjama t’isasiriwa,

thayana apnaqañawa.

(qinaya)

T’akuna ikiskiriwa,

thayana sartiriwa,

quta patnama saririwa,

muruq’u muruq’u allisiniriwa.

(uxi)

Ch’illiwata luratawa,

uta q’umachiriwa.

(pichaña)

Aruskipañäni

¿Kuna kasta qillqatanakasa?

¿Qhawqha qillqatasa?

¿Kunxata qillqatasa?

62

pichaña pichaña

............................... ................................

............................... ................................

paya paya

............................... ................................

............................... ................................

p p

qinaya

............................... ................................

............................... ................................

qapu

............................... ................................

............................... ................................

q

Q Q

q

P P

qinaya

qapu

63

Ullasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

QILLQAÑÄNI

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

w w

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

x

X X

x

W W

64

Ullasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

QILLQAÑÄNI

wak’a wak’a

wiku wiku

uxi uxi

s ixi sixi

paya

pa ya

pichaña

pusi

qapu

qa pu

qinaya

qullu

QILLQAÑÄNI

Ul lasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

.................. ..................

................. .................

…………… ………….

.................. ................

................. ................

................. ................

65

QILLQAÑÄNI

Ul lasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

..................... ....................

..................... ...................

..................... ..................

..................... ..................

..................... ..................

................... ....................

wak’a

wa k’a

wiku

wutilla

sixi

si xi

t’uxu

laxa

66

QILLQAÑÄNI

Machaqa arunaka qil lqañäniMachaqa arunaka qil lqañäni

67

a i u

pa

qa

wa

xa

pi

qi

wi

xi

pu

qu

wu

xu

api …….………….. ………………..

paqu ........................ ………………..

pampa ......................... ........................

......................... ......................... ........................

ququ ......................... ........................

piqi ......................... ........................

quntaya ......................... .........................

………………… ......................... .........................

uxi ......................... .........................

tixi ......................... .........................

wawa ......................... .........................

sawu ......................... .........................

......................... ......................... .........................

......... ................ ......................... .........................

QILLQAÑÄNI

Sixsutxata chiqapa amuyt’äwi qil lqata

ajl l is ina qil lqañäni

Sixsutxata chiqapa amuyt’äwi qil lqata

ajl l is ina qil lqañäni

Tumasixa uta uyu pichaski

Mamaxa uta uyu pichaski

..............................................................................

..............................................................................

Utaxa paya punkuniwa

Utaxa maya punkuniwa

..............................................................................

..............................................................................

Akanxa paya qapuwa utji

Akanxa maya qapuwa utji

.............................................................................

..............................................................................

68

QILLQAÑÄNI

Ullañäni

Katjawi

Umata urpuru tukuriwa,

qhiyjama t’isasiriwa,

thayana apnaqañawa.

(Qinaya)

Aynacha arunakampi amut’awinakaruAynacha arunakampi amut’awinakaru

phuqachma

urpuru tukuriwa

t’isasiriwa

apnaqañawa

qinaya Umata thayana qhiyjama

69

.....................................................................................

.....................................................................................

....................................................................................

.....................................................................................

Pachamamaru luqañawa

qhiyjama t’isasiriwa Qinayaxa

Uxixa utji qutana

sarnaqi Wallpaxa pampana

sapa mara

CHIQACHAÑÄNI

Amuyt’äwinaka chiqachasa qil lqañäniAmuyt’äwinaka chiqachasa qil lqañäni

Sixsutanakaru arumpi turkasa qil lqmaxsutanakaru arumpi turkasa qil lqma

uta q’umachiriwa

........................... ....................... .......................

Tumasixa manq’ayi

........................... ....................... .......................

Qhiyjama t’isasiriwa

........................... ....................... .......................

70

QILLQAÑÄNI

Sixsutanakana sutipa qil lqmaSixsutanakana sutipa qil lqma

Arunaka thaqañäni ukata mayaArunaka thaqañäni ukata maya

sich’impi muyuntayañäni.sich’impi muyuntayañäni.

71

p

q

p

w

p

w

p

i

i

k

c

u

h

p

a

a w

a

q

u

q

p

i

a

n

m

a

p

y

a

a

s

s

i

t

a

m a q u l l u s

a

s

w

i

a

x

l

i

l

m

p

u

a

x

i

i

p a p u n k u a

pichaña

paya

qinaya ………………

qullu ………………

wallpa

sixi

uxi

wiku .……………..

quta ………………

punku ………………

pampa .…………….

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

ñ

YATITANAKASA UNJAÑÄNI

sapa maya qil lqampi paya aru qil lqmasapa maya qil lqampi paya aru qil lqma

Amuyt’äwinaka chiqachasa qil lqmaAmuyt’äwinaka chiqachasa qil lqma

……………………………………………………………………..

……………………………………………………………………..

………………………………………………

………………………………………………

Aka t’aqa yatiwi yatisaxaAka t’aqa yatiwi yatisaxa

akhama jikxatasthaakhama jikxatastha

72

Sixsutanakataki maya amuyt’äwi qil lqmaSixsutanakataki maya amuyt’äwi qil lqma

p wq x

.............. ..............

.............. ..............

.............. ..............

.............. ..............

qutana Uxixa utji

Wawaxa api ququ

SATATAKI WAKICHAÑASATATAKI WAKICHAÑASATATAKI WAKICHAÑA6

Uñjañäni

Aruskipañäni

73

¿Kunsa uñjtanxa?

¿Kamachasipkisa?

¿Kuna pachasa ukhama yapuchapxtanxa?

¿Kunsa yapuchtanxa?

ULLAÑÄNI

Ullañäni

Jawasa sataJawasa sata

Janïra jawasa sata qalltaxa, uraqita layunaka,

jichhunaka, t’unanaka, qalanaka, pallsuñawa.

Jawasa satañanxa chachaxa ari wirimpi qhullti,

warmirakiwa jawasa ilunti.

Jawasa satañaxa lumpaqa phaxsiwa qallti.

Aruskipañäni

¿Kuna kasta qillqatasa?

¿Kunxata qillqatasa?

¿Kunsa yatichsitu aka qillqataxa?

¿Jiwasaxa ukhamti sattanxa?

¿Jiwasaxa kamissa sattanxa?

74

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

j j

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

l

L L

l

J J

75

Ullasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

QILLQAÑÄNI

jawasa jawasa

j ichhu jichhu

lawa lawa

li jwana lijwana

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

ch ch

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

r

R R

r

Ch Ch

76

Ullasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

QILLQAÑÄNI

chaka chaka

chusi chusi

ari ari

warawara warawara

Jawasa

ja wa sa

jichhu

juñi

lawa

la wa

luqa

liqiliqi

QILLQAÑÄNI

Ul lasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

.................. ..................

................. .................

…………… ………….

.................. ................

................. ................

................. ................

77

QILLQAÑÄNI

Ul lasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

..................... ....................

..................... ...................

..................... ..................

..................... ..................

..................... ..................

................... ....................

Chaka

cha ka

chinu

chuwa

ari

a ri

warawara

iru

78

QILLQAÑÄNI

Machaqa arunaka qil lqañäniMachaqa arunaka qil lqañäni

79

jacha

jinchu

janchi

jalsu

achu

chacha

chichi

ali

jila

lanti

ari

uru

para

......................... ........................

.......................... ........................

.......................... ........................

.......................... ........................

......................... .......................... ........................

.......................... ........................

......................... ........................

.......................... ........................

......................... .......................... ........................

......................... .......................... .......................

.......................... .......................

.......................... .......................

.......................... .......................

.......................... .......................

.......................... .......................

.......................... .......................

......................... .......................... ........................

......................... .......................... .......................

......................... .......................... ........................

......................... .......................... .......................

a i u

ja

chala

ra

ji

chili

ri

ju

chulu

ru

QILLQAÑÄNI

Chachaxa jawasa sati.

Chachaxa qapu katuski.

..............................................................................

..............................................................................

Warmixa jawasa ilunti.

Warmixa chusi sawuski.

..............................................................................

..............................................................................

Tumasaxa lawa ayaski.

Tunisuxa lampa ayaski.

..............................................................................

..............................................................................

80

Sixsutxata chiqapa amuyt’äwi qil lqata

ajl l is ina qil lqañäni

Sixsutxata chiqapa amuyt’äwi qil lqata

ajl l is ina qil lqañäni

QILLQAÑÄNI

Ullañäni

Aynacha arunakampi amut’awinakaruAynacha arunakampi amut’awinakaru

phuqachma

81

Jawasa sataJawasa sata

Janïra jawasa sata qalltaxa, uraqita layunaka,

jichhunaka, t’unanaka, qalanaka pallsuñawa.

Jawasa satañanxa chachaxa ari wirimpi qhullti,

warmirakiwa jawasa ilunti.

Jawasa satañaxa lumpaqa phaxsiwa qallti.

Janïra sata qalltaxa uraqita layunaka,

pallsuñawa.

Jawasa satañanxa ari wirimpi qhullti

jawasa ilunti.

Jawasa satañaxa lumpaqa phaxsiwa qallti.

jawasa jichhunaka t unanaka’

warmirakiwa chachaxa qalanaka

Sixsutanakaru arumpi turkasa qil lqañänixsutanakaru arumpi turkasa qil lqañäni

CHIQACHAÑÄNI

Amuyt’äwinaka chiqachasa qil lqañäniAmuyt’äwinaka chiqachasa qil lqañäni

82

Chachaxa katu.

......................................................................................

Warmixa ilunti.

.......................................................................................

Mariyaxa Ayi.

.......................................................................................

Tumasixa ayi.

........................................................................................

.....................................................................................

.....................................................................................

....................................................................................

.....................................................................................

Warmixa ilunti

Chachaxa qhullti Ari wirimpi

Satukuxa pallsu layunaka

churi chusi lusiyaxa

jawasa

QILLQAÑÄNI

Sixsutanakana sutipa qil lqmaSixsutanakana sutipa qil lqma

Arunaka thaqañäni ukata mayaArunaka thaqañäni ukata maya

Sich’impi muyuntayañäni.Sich’impi muyuntayañäni.

83

C

j i

l

l

W

H

jamach’i

jawasa

laqatu

liqiliqi

chuwa

chinu

layu

juñi

chara

chusi

j a m a c h’ i s

a l a q a t u a

w c h u s i s a

a s a c h u w a

s c h l a y u m

a h j u ñ i s a

l i q i l i q i

i n m a y s l u

l u p a q a n i

m a c h a r a l

.......................

.......................

.......................

.......................

.......................

.......................

.......................

.......................

.......................

.......................

YATITANAKASA UNJAÑÄNI

Sapa maya qil lqampi paya aru qil lqmaSapa maya qil lqampi paya aru qil lqma

Amuyt’äwinaka chiqachasa qil lqmaAmuyt’äwinaka chiqachasa qil lqma

……………………………………………………………………..

……………………………………………………………………..

………………………………………………

………………………………………………

Aka t’aqa yatiwi yatisaxaAka t’aqa yatiwi yatisaxa

akhama jikxatasthaakhama jikxatastha

84

Aka sixsutanakataki maya amuyt’äwi qil lqmaAka sixsutanakataki maya amuyt’äwi qil lqma

j chl r

.............. ..............

.............. ..............

.............. ..............

.............. ..............

Luwisaxa asi chuwa

Ayi lijwana Jusiyaxa

SATAWISASATAWISA7

Uñjañäni

Aruskipañäni

85

¿Kunsa uñjtanxa?

¿Kunsa lurasipki?

¿Kawkinsa ukhama yapuchapxpachaxa?

¿Jiwasaxa kuna pachasa sattanxa?

ULLAÑÄNI

Ullañäni

Aruskipañäni

86

Ququ

Utjañapawa:

· Q’allu ch’uqi muntata

· Llataru ch’uñu chulluchita

Phayaña:

1. Sañu phukuruxa ch’uqi muntata irantaña.

2. Ukxaruxa ch’uñu ch’irwsutampi phuxtuntaña.

3. Ch’usutaki wakisiri umampiwa warantaña.

4. Qhatitaxipanxa ch’usuxa ch’uwarayañawa.

5. Qhatita unkuñaru warsuña.

6. Ukatxa jallpa wayk’ampiwa ququsiña.

¿Akaxa jarawiti, jawaricha?, ¿warurt’awicha?

¿Kunatsa?

¿Kunxata qillqatasa?

¿Kuna lurañatakisa?

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

87

Ullasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

QILLQAÑÄNI

ch’ ch’

CH’ CH’

q’ q’

Q’ Q’

ch’uqi ch’uqi

ch’i l l iwa ch’illiwa

q’allu q’allu

q’ipi q’ipi

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

88

Ullasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

QILLQAÑÄNI

ll ll

LL LL

ñ

Ñ

ñ

Ñ

llata llata

l luqu lluqu

Sañu sañu

ñuñu ñuñu

ch’uqi

ch’u qi

Ch’illiwa

ch’aka

q’allu

q’a llu

q’ipi

q’urawa

QILLQAÑÄNI

Ul lasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

.................. ..................

................. .................

…………… ………….

.................. ................

................. ................

................. ................

89

QILLQAÑÄNI

Ul lasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

..................... ....................

..................... ...................

..................... ..................

..................... ..................

..................... ..................

................... ....................

llata

lla ta

llijulliju

lluqu

ñuñu

ñu ñu

ñik’uta

añasu

90

QILLQAÑÄNI

Machaqa arunaka qil lqañäniMachaqa arunaka qil lqañäni

91

ch’alla

ch’iwu

jach’a

q’asa

q’illu

q’uma

q’urawa

llanta

iñu

ñuñu

ñiq’i

......................... .........................

.......................... ........................

.......................... ........................

......................... .......................... .........................

......................... .......................... .........................

.......................... ........................

......................... ........................

.......................... ........................

.......................... ........................

......................... .......................... .......................

......................... .......................... .......................

lilli .......................... .......................

llata .......................... .......................

.......................... .......................

......................... .......................... .......................

......................... .......................... .......................

.......................... .......................

.......................... .......................

.......................... .......................

......................... .......................... ........................

......................... .......................... .......................

a i u

ch’a

q’a

lla

ña

ch’i

q’i

lli

ñi

ch’u

q’u

llu

ñu

QILLQAÑÄNI

Mamaxa q’allu munta phayaski.

Tataxa q’allu munta phayaski.

..............................................................................

..............................................................................

Mamaxa ch’usutaki uma waranti.

Tataxa ch’usutaki uma waranti.

..............................................................................

..............................................................................

Llijullijuxa qulluruwa puri.

Llijullijuxa utaruwa puri.

.............................................................................

..............................................................................

92

Sixsutxata chiqapa amuyt’äwi qil lqata

ajl l is ina qil lqañäni

Sixsutxata chiqapa amuyt’äwi qil lqata

ajl l is ina qil lqañäni

QILLQAÑÄNI

Ullañäni

Ququ

Utjañapawa:

· Q’allu ch’uqi muntata

· Ch’uñu llataru chulluchita

Phayaña:

1. Sañu phukuruxa q’allu muntata, irantaña

2. Ukxaruxa ch’uñu ch’irwsutampi phuxtuntaña

3. Ch’usutaki wakisiri umampiwa warantaña

4. Qhatitaxipanxa ch’usuxa ch’uwarayañawa

5. Qh atita unkuñaru warsuña

6. Ukatxa jallpa wayk’ampiwa ququsiña

Aynacha arunakampi

amuyt’äwinakaru phuqachma

Aynacha arunakampi

amuyt’äwinakaru phuqachma

Utjañapawa:

Muntata.

Chulluchita.

Phayaña:

phukuruxa q’allu muntata irantaña.

Q’allu ch’uqi Ch’uñu llataru Sañu

93

Sixsutanakaru arumpi turkasa qillqmaSixsutanakaru arumpi turkasa qillqma

CHIQACHAÑÄNI

Amuyt’äwinaka chiqachasa qil lqañäniAmuyt’äwinaka chiqachasa qil lqañäni

94

.....................................................................................

.....................................................................................

....................................................................................

.....................................................................................

ququ q’ipi

isichaxa chulluchitaapi ch’uñu

puri llijullijuxa qulluruwa

ñik’utaniwa Mariyaxa jach’a

tataxa

Anuxa achu

........................... ....................... .......................

Tumasaxa ali

........................... ....................... .......................

Antuñuxa uñji

........................... ....................... .......................

Umaru manti

........................... ....................... .......................

QILLQAÑÄNI

Sixsutanakana sutipa qil lqmaSixsutanakana sutipa qil lqma

Arunaka thaqañäni ukata mayaArunaka thaqañäni ukata maya

sich’impi muyuntayañäni.sich’impi muyuntayañäni.

95

c

lh’c a

q’

l

s

llata

ñiq’i

ch’uqi

ñik’uta

lluqu

llakiq’a lluañasu

ñuñuch’illiwa

..........................

..........................

..........................

..........................

..........................

..........................

..........................

..........................

..........................

..........................

m

ñ

c

s

u

ñ

m

u

ñ

ñ

a

c

h’

u

q

i

a

a

u

i

l

l

i

m

i

k’

l

q’

s

q’

l

l

l

a

a

u

l

a

a

i

a

u

l

ñ

ñ

t

a

l

t

t

t

q

i

u

a

a

k

l

a

i

a

u

w

ñ

s

p

i

u

s

u

s

m

a

u

u

a

s

a

a

s

a

a

w

a

y

u

a

i

u

a

YATITANAKASA UNJAÑÄNI

Sapa maya qil lqampi paya aru qil lqmaSapa maya qil lqampi paya aru qil lqma

Amuyt’äwinaka chiqachasa qil lqmaAmuyt’äwinaka chiqachasa qil lqma

……………………………………………………………………..

……………………………………………………………………..

………………………………………………

………………………………………………

Aka t’aqa yatiwi yatisaxaAka t’aqa yatiwi yatisaxa

akhama jikxatasthaakhama jikxatastha

96

Aka Sixsutanakataki maya amuyt’äwi qil lqmaAka Sixsutanakataki maya amuyt’äwi qil lqma

ch’ llq’ ñ

.............. ..............

.............. ..............

.............. ..............

.............. ..............

q’ipi Mamaxa ququ

Llijullijuxa puri uywaruwa

JAWARINAKASAJAWARINAKASA8

Uñjañäni

97

¿Kunsa uñjtanxa?

¿Khitinakasa?

¿Kamachasipkisa?

Aruskipañäni

ULLAÑÄNI

Ullañäni

Aruskipañäni

98

P’isaqampita khullumpita

(jawari)

P ’ isaqampita khullumpita

Maya uruxa p’isaqaxa

T’aqat’aqa marka

saraña thakinwa khullumpi

jikisitayna.

P’isaqaxa phuku aliriwa

sarasktha sataynawa.

Khullurakiwa wak’a aljiri

sarasktha satayna.

Ukatxa, T’aqat’aqa markaruxa

puripxataynawa.

P’isaqaxa nayawa aljarapïma

sasawa khullutxa

Wak’a mayitayna

P’isaqax. Wak’a aljatxa

lunthatampiwa apaqayasitayna.

Phuku alasina chhaqxatayna

Tukuyanxa, khulluxa

T’aqat’aqa markata

jacht’asisawa markaparu

kutjatayna.

¿Aka qillqataxa jarawiti jawaricha? ¿kunatsa?

¿Khitinakxata qillqatasa?

¿Khitisa jani walinkixa?

¿Khulluxa kunatsa jani walinkixa?

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

99

Ullasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

QILLQAÑÄNI

p’isaqa p’isaqa

p’akita p’akita

t’awra t’awra

t’iriña t’iriña

p’ p’

P’ P’

t’ t’

T’ T’

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

100

Ullasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

QILLQAÑÄNI

ph ph

Ph Ph

kh

Kh

kh

Kh

phuku phuku

phala phala

khullu khullu

khallu khallu

p’isaqa

p’i sa qa

p’aki

p’usuta

t’awra

t’aw ra

t’iriña

t’usu

QILLQAÑÄNI

Ul lasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

.................. ..................

................. .................

…………… ………….

.................. ................

................. ................

................. ................

101

QILLQAÑÄNI

Ul lasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

..................... ....................

..................... ...................

..................... ..................

..................... ..................

..................... ..................

................... ....................

phala

pha la

phisi

phuku

khallu

kha llu

khiwi

khuchi

102

QILLQAÑÄNI

Machaqa arunaka qil lqañäniMachaqa arunaka qil lqañäni

103

p’iqi

p’allalla

t’axlli

t’ant’a

phala

phuku

......................... .........................

.......................... ........................

......................... .......................... .........................

......................... .......................... .........................

......................... .......................... .........................

.......................... ........................

......................... ........................

......................... .......................... .......................

......................... .......................... .......................

......................... .......................... .......................

......................... .......................... .......................

.......................... .......................

.......................... .......................

......................... .......................... .......................

......................... .......................... .......................

......................... .......................... .......................

khaya .......................... .......................

khita .......................... .......................

......................... .......................... .......................

......................... .......................... ........................

......................... .......................... .......................

a i u

p’a

t’a

pha

kha

p’i

t’i

phi

khi

p’u

t’u

phu

khu

QILLQAÑÄNI

Mamaxa khuchiruwa manq’ayaski

Mamaxa khuchi anakiski

..............................................................................

..............................................................................

Akaxa t’isnuni wak’awa

Akaxa t’isnuni ch’uspawa

..............................................................................

..............................................................................

Tataxa phala apaski

Tataxa phala phalaski

.............................................................................

..............................................................................

Sixsutxata chiqapa amuyt’äwi qil lqata

ajl l is ina qil lqañäni

Sixsutxata chiqapa amuyt’äwi qil lqata

ajl l is ina qil lqañäni

104

QILLQAÑÄNI

Ullañäni

Aynacha arunakampi

amuyt’äwinakaru phuqachma

Aynacha arunakampi

amuyt’äwinakaru phuqachma

P’isaqampita Khullumpita

(jawari)

P ’ isaqampita Khullumpita

(jawari)

Maya uruxa p’isaqaxa T’aqat’aqa marka saraña

thakinwa khullumpi jikisitayna.

P’isaqaxa phuku aliriwa sarasktha sataynawa

Khullurakiwa wak’a aljiri sarasktha satayna.

Ukatxa, T’aqat’aqa markaruxa puripxataynawa,

p’isaqaxa nayawa aljarapïma sasawa khullutxa

Wak’a mayitayna.

Písaqaxa wak’a aljatxa lunthatampiwa

apaqayasitayna. Phuku alasina chhaqxatayna.

Tukuyanxa, khulluxa T’aqat’aqa markata

jacht’asisawa markaparu kutjatayna.

Maya uruxa T’ aqat’aqa markaT’

saraña thakinwa jikisitayna.

P’isaqaxa aliriwa sarasktha sataynawa.

Khullurakiwa aljiri sarasktha satayna.

P’isaqaxa khullumpi phuku wak’a

105

Sixsutanakaru arumpi turkasa qillqmaSixsutanakaru arumpi turkasa qillqma

Amuyt’äwinaka chiqachasa qil lqañäniAmuyt’äwinaka chiqachasa qil lqañäni

CHILLQAÑÄNI

.........................................................................................

..........................................................................................

.........................................................................................

Mamaxa ituski phuku

phala phalaski Tataxa

Kantichaxa Manq’ayi khuchiruwa

Mamaxa uñji

........................... ....................... .......................

Pawluxa katuski

........................... ....................... .......................

Mariyaxa jarini

........................... ....................... .......................

Tunisuxa ali

........................... ....................... .......................

106

p t’

k p

p’

k

h

h

h

QILLQAÑÄNI

Sixsutanakana sutipa qil lqmaSixsutanakana sutipa qil lqma

Arunaka thaqañäni ukata

Sich’impi muyuntayañäni.

Arunaka thaqañäni ukata

Sich’impi muyuntayañäni.

khullu

khuchi

phuku

phisi

phala

t’iriña

p’isaqa

t’awra

t’usu

p’akita

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

t’

a

w

r

a

i

l

t’

a

w

i

p’

i

s

a

q

a

u

p

p

r

k

h

u

c

h

i

s

h

h

i

h

p

h

i

s

i

u

a

a

ñ

u

h

p

h

u

k

u

l

t

a

l

u

p’

u

k

u

t

a

a

a

l

k

p’

a

k

l

t

a

w

w

u

u

r

k

i

p’

h

t’

q

107

YATITANAKASA UNJAÑÄNI

Sapa maya qil lqampi paya aru qil lqmaSapa maya qil lqampi paya aru qil lqma

Amuyt’äwinaka chiqachasa qil lqmaAmuyt’äwinaka chiqachasa qil lqma

……………………………………………………………………..

……………………………………………………………………..

………………………………………………

………………………………………………

Aka t’aqa yatiwi yatisaxaAka t’aqa yatiwi yatisaxa

akhama jikxatasthaakhama jikxatastha

Aka sixsutanakataki maya amuyt’äwi qil lqmaAka sixsutanakataki maya amuyt’äwi qil lqma

p’ pht’ kh

.............. ..............

.............. ..............

.............. ..............

.............. ..............

ali tuminkaxa t’iriña

qulluna utji p’isaqaxa

108

YATIÑA UTANA TUKUYAWIPAYATIÑA UTANA TUKUYAWIPAYATIÑA UTANA TUKUYAWIPA9

Uñjañäni

Aruskipañäni

¿Kunsa uñjtanxa?

¿Khitinakasa?

¿Kawkinkasipkisa?

¿Kunsa lurasipki?

109

ULLAÑÄNI

Ullañäni

Aruskipañäni

Phunchawi

(jawari)

Phunchawi

Maya kutina, chhankaxa Qhiyaqhiya marka

saratayna, jamach’inakana phunchawipa thuquri

saratayna. Jamach’inakaxa yatiña tukuyasina

phunchawisipkatayna.

Chhankaxa phunchawina umjasisina k’arapa

wikjasitayna, kayupa qhaqsusitayna. Qharatataxa

amuythapisisina janiwa kutt’anirjamajataynati.

Maya jamach’iruwa q’ipiyasinxatayna.

¿Kuna qillqatasa?

¿Khitinakxata qillqatasa?

¿Kunatsa chhankaxa ukhama jikjatasi?

110

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

Ullasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

QILLQAÑÄNI

chh chh

Chh Chh

th

Th

th

Th

chhanka c hhanka

chhiqa chhiqa

thuquri thuquri

thaki thaki

111

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

............................... ................................

Ullasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

QILLQAÑÄNI

k’

K’

k’

K’

qhiyaqhiya qhiyaqhiya

qhuna qhuna

k’ara k’ara

k’uphaña k’uphaña

112

Chhiqa

chhi qa

chhanka

ch huru

thuquri

thu qu ri

thaki

thixi

QILLQAÑÄNI

Ul lasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

.................. ..................

................. .................

…………… ………….

.................. ................

................. ................

................. ................

113

QILLQAÑÄNI

Ul lasina qil lqañäniUl lasina qil lqañäni

..................... ....................

..................... ...................

..................... ..................

..................... ..................

..................... ..................

................... ....................

qhiri

qhi ri

qhatu

qhuna

k’ara

k’a ra

k’uphaña

k’ili

114

QILLQAÑÄNI

Machaqa arunaka qil lqañäniMachaqa arunaka qil lqañäni

chhala

chhiya

chhuxu

thaki

thijni

thujru

thutha

qhana

qhilla

qhuna

k’ana

k’illima

k’uchi

......................... .........................

.......................... ........................

.......................... .........................

......................... .......................... .........................

......................... .......................... .........................

.......................... ........................

......................... ........................

.......................... .......................

.......................... .......................

......................... .......................... .......................

......................... .......................... .......................

.......................... .......................

.......................... .......................

.......................... .......................

......................... .......................... .......................

......................... .......................... .......................

.......................... .......................

.......................... .......................

.......................... .......................

......................... .......................... ........................

......................... .......................... .......................

......................... .......................... .......................

a i u

chha

tha

qha

k’a

chhi

thi

qhi

k’i

chhu

thu

qhu

k’u

115

QILLQAÑÄNI

Maya chhankaxa sayaski

Maya chhankaxa jalaski

..............................................................................

..............................................................................

Tataxa k’uchiwa thuquski

Tataxa k’uchiwa saraski

..............................................................................

..............................................................................

Mamaxa jiwra qhunaski

Mamaxa qhuna uñaski

..............................................................................

..............................................................................

Sixsutxata chiqapa amuyt’äwi qil lqata

ajl l is ina qil lqañäni

Sixsutxata chiqapa amuyt’äwi qil lqata

ajl l is ina qil lqañäni

116

QILLQAÑÄNI

Ullañäni

Aynacha arunakampi

amuyt’äwinakaru phuqachma

Aynacha arunakampi

amuyt’äwinakaru phuqachma

117

Phunchawi

(jawari)

Phunchawi

Maya kutina, chhankaxa Qhiyaqhiya marka

saratayna, jamach’inakana phunchawipa thuquri

saratayna. Jamach’inakaxa yatiña tukuyasina

phunchawisipkatayna.

Chhankaxa phunchawina umjasisina k’arapa

wikjasitayna, kayupa qhaqsusitayna. Qharatataxa

amuythapisisina janiwa kutt’anirjamajataynati.

Maya jamach’iruwa q’ipiyasinxatayna.

Maya kutina marka

saratayna, jamach’inakana phunchawipa

saratayna. Jamach’inakaxa yatiña

tukuyasina phunchawisipkatayna.

Chhankaxa phunchawina umjasisina

wikjasitayna, kayupa qhaqsusitayna. Qharatataxa

amuythapisisina janiwa kutt’anirjamajataynati. Maya

Jamach’iruwa q’ipiyasinxatayna.

Chhankaxa Qhiyaqhiya thuqurik’arapa

Sixsutanakaru arumpi turkasa qillqmaSixsutanakaru arumpi turkasa qillqma

Amuyt’äwinaka chiqachasa qil lqañäniAmuyt’äwinaka chiqachasa qil lqañäni

CHILLQAÑÄNI

..........................................................................................

..........................................................................................

..........................................................................................

118

Julikuxa ali

........................... ....................... .......................

Tumasaxa alji

........................... ....................... ... ....................

Mamaxa uñji

........................... ....................... .......................

Tataxa alji........................... ....................... .......................

Tunisuxa api k’uphaña

Chhankhaxa manq’i jiwra

Thuthaxa thuthanti isi

qhuna Mariyaxa mayisi

c

K’

t

q

h h

h

QILLQAÑÄNI

Sixsutanakana sutipa qil lqmaSixsutanakana sutipa qil lqma

Arunaka thaqañäni ukata maya

sich’impi muyuntayañäni.

Arunaka thaqañäni ukata maya

sich’impi muyuntayañäni.

119

chhanka

chhuru

thaki

thixi

thuquri

qhatu

qhuna

k’ara

k’uphaña

chhiqa

.....................

.....................

.....................

.....................

.....................

.....................

.....................

.....................

.....................

.....................

c

h

h

u

r

u

t

u

s

a

h

c

a

k’

a

r

a

t

q

u

h

h

t

u

t

q

q

h

h

i

a

h

h

p

h

h

h

u

u

w

n

i

i

h

a

a

i

q

n

k

k

q

x

a

k

t

r

u

a

x

a

a

i

ñ

i

u

i

r

w

u

y

t

h

a

y

a

w

i

a

h

YATITANAKASA UNJAÑÄNI

Sapa maya qil lqampi paya aru qil lqmaSapa maya qil lqampi paya aru qil lqma

Amuyt’äwinaka chiqachasa qil lqmaAmuyt’äwinaka chiqachasa qil lqma

……………………………………………………………………..

……………………………………………………………………..

………………………………………………

………………………………………………

Aka t’aqa yatiwi yatisaxaAka t’aqa yatiwi yatisaxa

akhama jikxatasthaakhama jikxatastha

Aka Sixsutanakataki maya amuyt’äwi qil lqmaAka Sixsutanakataki maya amuyt’äwi qil lqma

chh qhth k’

.............. ..............

.............. ..............

.............. ..............

.............. ..............

Tataxa Thuquski K’uchiwa

Chhiqa Chhankaxa Qhaqsusitayna

120

top related