CÁTEDRA “JEAN MONET”d d dUniversidade da Coruña

A VIXILANCIA DOS MERCADOS COMO INSTRUMENTO DE POLÍTICA DEINSTRUMENTO DE POLÍTICA DE

COMPETENCIA PROACTIVA: PANORAMA COMPETITIVO EN GALICIAPANORAMA COMPETITIVO EN GALICIA

é l G álJosé A. Varela GonzálezPresidente del TGDC

A Coruña, 12 de marzo de 2008

1

Co u a, de a o de 008

• A Lei 6/2004, de 12 de xullo, creou os órganos l d d f d ógalegos de defensa da competencia. Estes órganos

son dous:O Servizo Galego de Defensa da Competencia (SGDC)– O Servizo Galego de Defensa da Competencia (SGDC), encargado da instrución dos expedientes

– O Tribunal Galego de Defensa da Competencia (TGDC), encargado da resolución dos expedientes

• Na exposición de motivos da Lei sinálase que, se ben a competencia executiva da Comunidade Autónoma de Galiciacompetencia executiva da Comunidade Autónoma de Galicia sobre defensa da competencia, sería unha razón dabondo para a creación de tales órganos, estes resultan necesarios tamén porque o desenvolvemento da economía galega esixetamén porque o desenvolvemento da economía galega esixe unha maior vixilancia dos mercados por unha autoridade próxima e coñecedora do contorno

2

• A obriga de vixiar os mercados para garantir neles a existencia dunha competencia efectiva levou aoa existencia dunha competencia efectiva levou ao Tribunal Galego de Defensa da Competencia, dende a súa creación, a asumir unha forte orientacióna súa creación, a asumir unha forte orientación proactiva no ámbito da defensa da competencia

• Esta orientación plásmase esencialmente en:p– Recomendar a actuación de oficio como vía esencial na

loita por mercados máis competitivosR li d b i ió d i– Realizar estudos sobre a situación da competencia nos sectores económicos galegos en orden a detectar posibles limitacións á competencia efectiva

– Promover o coñecemento das normas de defensa da competencia entre os empresarios e os consumidores

3

• A recomendación da actuación de oficio é consecuencia do feito de que entendo o númeroconsecuencia do feito de que, entendo, o número de denuncias de terceiros en Galicia seguirá a ser escaso a medio prazoescaso a medio prazo

• E iso por dous motivos:– A falta de coñecemento sobre a normativa de defensa de

la competencia– A falta dunha avaliación negativa das infraccións neste

eidoeido• Ademais destas dúas razóns, no ámbito

empresarial tamén pódese identificar unha terceira:empresarial tamén pódese identificar unha terceira: certo temor a represalias, tanto económicas como sociais

4

• Consideremos as denuncias realizadas en Galicia• As dúas primeiras denuncias no Servizo Galego de Defensa da

Competencia (SGDC) tiveron entrada en los últimos meses del año 2005:año 2005:– Denuncia da Subdelegación do Goberno en Pontevedra contra as

autoescolas de Vigo -Expediente S 1/2007 Autoescolas de Vigo, incoado polo SGDC o 20 de marzo de 2006incoado polo SGDC o 20 de marzo de 2006

– Denuncia da inspección de turismo de Pontevedra contra hoteis de 4 estrelas por competencia desleal

• No ano 2006 o número de notificacións ao SGDC incrementouse notablemente, xa que se contabilizaron 20 (Nese ano o TDC resolveu 3 expedientes con efectos en Galicia, pois iniciáronse antes de que se constituíran os órganos galegos: dous acordos de fixación de prezos e unha conduta desleal)

• No ano 2007, o número de notificacións ao SGDC foi de 11

5

• A análise das notificacións recibidas polo SGDC enA análise das notificacións recibidas polo SGDC en 2006 indica que:– 9 corresponden a solicitudes de autorización singular,

sendo 8 do tipo rexistro de morosos:• Segundo a normativa vixente a partir da aprobación do Real

Decreto 602/2006, os axentes económicos xa no precisan de pautorización para este tipo de acordo –de morosos

• Segundo a nova Lei 15/2007, de Defensa da Competencia, as autoridades xa non teñen que conceder autorizacións qsingulares

– 11 restantes a denuncias: 6 de competencia desleal; 3 de abuso de posición de dominio e 2 sobre acordosabuso de posición de dominio e 2 sobre acordos

• En 2007, as 11 notificacións recibidas polo SGDC corresponderon a denuncias

6

p

• Consideremos agora o tema do coñecemento da normativa de gdefensa da competencia

• Neste punto cómpre indicar que a falla de coñecemento é, en xeral ampla entre os responsables das empresas e pódesexeral, ampla entre os responsables das empresas e, pódese supor, que entre os cidadáns

• Se tomamos como indicador o grao no que se coñece que os íacordos de prezos son ilícitos, o estudo realizado polo TGDC

en 2006 sobre unha mostra representativa de Pemes galegas (551 empresas), indica que:– unha porcentaxe non desprezable destes responsables -o

29,8%- non sabía que os acordos de fixación de prezos entre empresas competidoras constitue un ilícitoentre empresas competidoras constitue un ilícito competitivo

7

• Se o coñecemento da normativa sobre defensa da competencia se examina a partir dunha pregunta máis xeral, os resultados obtidos no estudo citado indican que: – só o 3% dos responsables das Pemes galegas

considera que ten un bo coñecemento da f ómateria, mentres que o 68% manifesta ter só

un coñecemento “básico” Pód l í i ñ• Pódese concluír, pois, que o coñecemento sobre esta materia é limitado

8

• Pero non só existe unha falla de coñecemento,Pero non só existe unha falla de coñecemento, tamén hai unha avaliación inadecuada do que constitúen comportamentos lícitos no eido da competencia

• Se tomamos como indicador desta avaliación o id d dgrao no que considera que os acordos de prezos

non constitúen unha práctica negativa, e de novo imos aos resultados obtidos no estudo citado sobreimos aos resultados obtidos no estudo citado sobre as percepcións dos responsables de Pemes galegas, obtense que: g g q– o 32,8% dos entrevistados non valora tales acordos dun

xeito negativo

9

• Destes resultados pódese concluír porDestes resultados pódese concluír, por tanto, a necesidade de:– Informar sobre a normativa de defensa daInformar sobre a normativa de defensa da

competencia aos empresarios e aos cidadáns en xeral

– Sensibilizar aos empresarios e aos cidadáns sobre as consecuencias negativas das prácticas restritivas

– Estimular a actuación de oficio das autoridades d d f d i i l dde defensa da competencia, en particular, do organismo instrutor

10

• Agora ben a actuación de oficio nun sectorAgora ben, a actuación de oficio nun sector require ter unha certa idea da existencia de posibles restricións á competenciaposibles restricións á competencia

• Para iso cómpre dispor de informaciónsobre a situación dos sectores económicossobre a situación dos sectores económicos dende a perspectiva da competenciaE t i l TGDC li• Esta premisa levou ao TGDC a realizar un notable esforzo na realización de estudos d t tdesta natureza

11

• Para a realización consistente de estudios axeitados requírense dúas condicións:– Unha selección xustificada dos sectores a investigar, sequera

sexa de forma preliminar,sexa de forma preliminar,– Unha estrutura relevante aos obxectivos da defensa da

competencia, que son:• Detección de actuacións empresariais eventualmente restritivas da• Detección de actuacións empresariais eventualmente restritivas da

competencia: investigación adicional – inicio de expediente• Identificación de normas administrativas que limitan dun xeito

inxustificado a competencia efectiva nos mercados: labor de padvocacy

• Para acadar os fins indicados, o TGDC elaborou un estudo, que titulou “Procedemento seguido polo TGDC na selecciónque titulou Procedemento seguido polo TGDC na selección dos estudos a realizar sobre a competencia en Galicia” , que se atopa dispoñible na súa páxina web, no que se expón a metodoloxía a seguir

12

metodoloxía a seguir

• No relativo á detección de cárteles ou de acordos entre competidores á hora deacordos entre competidores, á hora de seleccionar sectores pódese recorrer a diferentes enfoquesdiferentes enfoques

• Una clasificación sinxela identifica os seguintes:– (i) enfoque obxectivo e baseado nos expedientes

d l d d dtramitados polas autoridades da competencia; – (ii) enfoque subxectivo, baseado en opinións dos

i d idempresarios e dos consumidores– (iii) enfoque obxectivo e baseado en indicadores

propostos pola literatura económica13

propostos pola literatura económica

1. Enfoque obxectivo e baseado nos expedientes1. Enfoque obxectivo e baseado nos expedientes rexistrados polas autoridades da competencia

• A contabilización dos expedientes resoltos cada ano nun determinado territorio proporciona unha imaxe da situación da competencia nel, se ben só dos elementos visibles

• A partir da crenza de que os problemas de competenciaA partir da crenza de que os problemas de competencia non son diferentes dun xeito significativo entre territorios, se podería considerar a investigación dos sectores nos que se detectaron acordos noutros territorios:se detectaron acordos noutros territorios:

– Por exemplo, unha autoridade autonómica podería analizar os expedientes resoltos pola autoridade estatal, ou por outras autoridades autonómicas máis antigas para identificar osautoridades autonómicas máis antigas, para identificar os sectores nos que se identificaron problemas de competencia

14

2. Sectores identificados a partir do enfoque b isubxectivo.

• O enfoque subxectivo supón analizar a situación da competencia nos mercados a partir das opiniónscompetencia nos mercados a partir das opinións dos operadores económicos

• Neste enfoque pódense identificar dúasNeste enfoque pódense identificar dúas metodoloxías: – Baseada en entrevistas en profundidade a empresarios

relevantes no sector (Este enfoque amosa a súa utilidaderelevantes no sector (Este enfoque amosa a súa utilidade na identificación de problemas de competencia máis que na detección de acordos) B d t i t di t ti i– Baseada en entrevistas, mediante un cuestionario estruturado, a unha mostra representativa de empresas

15

• O obxectivo da metodoloxía de entrevistas en profundidade dos operadores (líderes) é coñecer a súa opinión para entredos operadores (líderes) é coñecer a súa opinión para, entre outros motivos, establecer liñas de actuación– Esta metodoloxía foi utilizada dunha maneira rigorosa no

informe do TDC do ano 1993, titulado “Remedios Políticos que pueden favorecer la Libre Competencia en los servicios y atajar el daño causado por los monopolios”.

– Neste informe, que tivo unha importante repercusión no proceso de liberalización e de aumento da competencia en España, identificáronse os seguintes sectores como necesitados dunha

l b l óintensa liberalización: • (i) telecomunicacións; • (ii) transporte; • (iii) produción e comercialización de enerxía;• (iv) servizos mortuorios; • (v) solo urbano; e

16• (vi) actividades de instalación y mantemento.

• A segunda metodoloxía recorre a mostras representativas da poboación obxecto de estudo e utiliza cuestionariospoboación obxecto de estudo e utiliza cuestionarios estruturados. – As preguntas tentan coñecer a opinión dos empresarios, ou dos

consumidores sobre a situación da competencia nos mercadosconsumidores, sobre a situación da competencia nos mercados– Un exemplo desta metodoloxía é o estudo, pioneiro en España,

realizado polo TGDC, en 2006, para coñecer as percepcións dos i l b it ió d t iempresarios galegos sobre a situación da competencia na nosa

Comunidade – Entre os obxectivos concretos deste estudio estaban os de

ñcoñecer:• 1. o grao no que os empresarios xulgaban que existían abusos nos

mercados, 2 i l b i í b i á• 2. o grao no que os empresarios xulgaban que existían barreiras á entrada nos mercados

17

• Das condutas máis directamente relacionadas coad f d á ódefensa da competencia, que esixirán atencióndos organismos especializados neste eido, aspercibidas como máis frecuentes son aspercibidas como máis frecuentes son asseguintes:– Imposición do prezo de venda por subministradores oup p p

distribuidores (34,4%).- Fixación de prezos por unha empresa dominante co

obxectivo de expulsar do mercado aos seus rivaisobxectivo de expulsar do mercado aos seus rivais(23,4%).

- Limitacións inxustificadas a participar en los contratospúblicos (21,2%)

- Fixación de prezos abusivos para os consumidores comoconsecuencia da posesión por algunha empresa dunha

18

consecuencia da posesión por algunha empresa dunhaposición de dominio no mercado (20,9%)

• Os acordos entre empresas competidoras b d deran percibidos como as condutas menos

habituais, segundo a seguinte orde: – Acordos de fixación de prezos entre empresas

(14,4%). d d– Acordos entre empresas competidoras para

repartirse o mercado (10,5%). A d t li it (– Acordos entre empresas para limitar (o controlar) o desenvolvemento técnico (6,4%).

19

• As respostas das empresas entrevistadas aod b fconxunto de cuestiones sobre a frecuencia

das condutas analizadas:non varía dun modo significativo segundo o seu– non varía dun modo significativo segundo o seutamaño,

– nalgunhas delas existen diferenzas segundo osector no que operan,

– nalgunhas delas existen diferenzas segundo aprovincia na que están localizadasprovincia na que están localizadas

• Obviamente, cando un determinado tipo deconduta ilícita se percibe como moi frecuentepen determinados sectores, as autoridadesdeberían levar a cabo unha análise detida

20

3. Enfoque obxectivo e baseado en indicadores propostos pola literaturaindicadores propostos pola literatura económica A d ió d ibl i ió á• A detección de posibles restricións á competencia pode realizarse sobre a base de indicadores ou marcadores adecuadosindicadores ou marcadores adecuados

• Estes marcadores pódense asociar aos tres elementos básicos do paradigma “Estrutura-elementos básicos do paradigma EstruturaConduta-Resultados” da Economía Industrial

• Antes de comentar este aspecto, permítanme p , punha idea sobre a contribución da análise económica á loita contra os cárteles

21

Harrington (2006) indica que a loita eficaz contra os cárteles:

REQUIRE: CONTRIBUCIÓN DA ANÁLISE ECONÓMICAANÁLISE ECONÓMICA

Detectar as empresas que participan no cártel

Papel moi pouco significativop p

Procesalas con eficacia Papel pouco relevante

S i l P l ái l tSancionalas Papel máis relevante

22

Harrington (2006) tamén sinala que:

REQUIRE: CONTRIBUCIÓN DA ANÁLISE ECONÓMICA

Detectar as empresas que participan no cártel

Os cárteles son descubertos de moitas formas pero, con raras excepcións, non a partir da análise p peconómica

Procesalas con eficacia Problema: probar a infracción- evidencia económica é insuficienteevidencia económica é insuficiente - non diferenza a colusión explícita (“acordo falado”) da implícita- función de apoio: Autoescolasfunción de apoio: Autoescolas

Sancionalas Cálculo do prezo en competencia:- Medición das perdas dos consumidores

23

consumidores- Cálculo da sanción administrativa

• Na loita contra os cárteles pódese:T d d l– Tratar de detectalos:

• Identificación de marcadores ou indicadores (programa de avaliación preliminar) de posible colusiónI ió• Inspeccións por sorpresa

– Incentivar a denuncia dos propios membros do cártel: programa de clemencia

• Para detectar sectores nos que é probable a existencia de acordos son de utilidade os conceptos organizados na secuencia Estrutura – Conduta – Resultados

• Así pois, podemos identificar marcadores ou indicadores relacionados con:

A t t d t– A estrutura dos sectores,– A conduta das empresas que forman os sectores,– Os resultados obtidos polo sector

24

• O enfoque estrutural identifica mercados con trazos que favorecen a formación de cártelestrazos que favorecen a formación de cárteles

• As revisións da literatura tenden a coincidir en que:– a colusión é máis probable con poucas empresas, produtos máis

homo éneos e demanda máis establehomoxéneos, e demanda máis estable.– Grout e Sonderegger (2005, p. 15) son representativos deste

enfoque:• “[...] the fundamental background reduces to three core issues -[...] the fundamental background reduces to three core issues

product, volatility, and company criteria. The first core question is whether the industry has a homogeneous product or not. Cartels are far more likely if the product is fairly homogeneous between companies in the market. ... Second, does the industry display

l til t t i d i d f ti ? C t lvolatile turnover over a sustained period of time? Cartels are more likely if output and market conditions are normally stable. [...] Finally, are the leading players in the market large and relatively constant? If there are significant changes in the market shares or regular exits and entrants then cartels are less likely ”and entrants then cartels are less likely.

25

• Unha lista máis ampla de indicadores estruturais que facilitan la colusión é a seguinte (Siotis, 2007):– Menor número de empresas– Elevado grado de concentración

H id d d d b i i l d i ió– Homoxeneidade do produto e baixo nivel de innovación– Estrutura de custos similar (simetría)– Exceso de capacidade instaladaExceso de capacidade instalada– Maior información (transparencia)– Estabilidade da demanda e baixa elasticidade da

demanda– Barreiras á entrada

26

• Poderíase, entón, investigar con maior profundidade aquelas industrias que puntúen alto nestes trazosaquelas industrias que puntúen alto nestes trazosrelevantes coa esperanza de atopar evidencia dun cartel

• A autoridade de competencia holandesa desenvolveu métodos estruturais con algún éxito; por exemplo, a detección da na industria do camarón (shrimp)

• Malia isto Harington (2006) é pesimista sobre a eficacia• Malia isto, Harington (2006) é pesimista sobre a eficacia dos métodos estruturais, xa que –na súa opinión- en moitas economías existe unha elevada probabilidade de positivos falsos (false positives):positivos falsos (false positives):– os indicadores suxiren que nun determinado sector a colusión

é probable pero de feito nel non existe un cártel

27

• A primeira investigación encargada polo TGDC consistiu nun “Estudo do panorama competitivo en Galicia” que trataba de studo do pa o a a co pet t o e Ga c a que t ataba decoñecer a situación dos diversos sectores económicos galegos atendendo a:– O grao de concentración existenteg– A evolución dos prezos

• En relación ao primeiro indicador, calculáronse índices de concentración en 44 sectores económicos, a nivel de dous díxitosconcentración en 44 sectores económicos, a nivel de dous díxitos da CNAE, e de 96 subsectores a nivel de tres ou catro díxitos CNAE.

• Deste cálculo resultaron 4 grandes grupos de sectores ou mercados nos que existía un nivel de concentración elevado:nos que existía un nivel de concentración elevado:– Mercados con predominio de oligopsonios– Mercados regulados

Mercados concentrados sometidos á competencia global– Mercados concentrados sometidos á competencia global– Outros mercados concentrados

28

• Baseándose no paradigma da Nova Economía Industrial, Harrington (2006) propón utilizarIndustrial, Harrington (2006) propón utilizar indicadores ou marcadores de comportamento –non de estrutura- no marco dun proceso de avaliación preliminar dos sectores co obxectivo de detectar cártelesU ú l d d• Un sector que puntúe alto nos marcadores de comportamento non se propón que, por iso, deba ser procesado; soamente que sexa investigado paraser procesado; soamente que sexa investigado para contrastar a colusión e a competencia como explicacións competidoras do comportamento p p pexistente no mesmo

29

• Marcadores colusivos (Harrington, 2006)– Para proporcionar evidencia económica da colusión,

cómpre coñecer que que patróns de conduta son indicativos de colusiónd cat os de co us ó

– Os marcadores (markers) de comportamento poden ser:• De prezos. Unha característica definitoria da colusión é

obviamente que os prezos son máis elevados do que o serían enobviamente que os prezos son máis elevados do que o serían en competencia. Entón, o marcador máis obvio da transición á colusión é o incremento do prezo.

• De cantidades Os marcadores relativos á cantidade amosan• De cantidades. Os marcadores relativos á cantidade amosan como a colusión impón unha estrutura intertemporal na cota de mercado

– Trátase de catalogar uns poucos marcadores colusivosTrátase de catalogar uns poucos marcadores colusivos baseados na teoría e na evidencia

30

• Avaliación preliminar e programas de clemenciaÁ l d i d d l i USA– Á luz do impacto dos programas de clemencia en USA e na Unión Europea, diversos países aprobaron a implantación de programas de clemencia, entre eles España –onde entrou en vigor o 28 de pasado mes de febreirovigor o 28 de pasado mes de febreiro

– Dada a existencia dun programa de clemencia e a súa efectividade esperada, poderíase suxerir que a avaliación

li i d d é l t i d dpreliminar dos mercados non é realmente necesaria, dado que os propios membros dos cárteles descubrirán a súa existencia mediante os programas de clemencia P é f i id d é h ó i– Porén, esta efectividade é unha razón convincente para traballar na creación dun programa de avaliación preliminar neste momento, xa que pode contribuír a facer máis efectivo o

d l iprograma de clemencia

31

• Unha autoridade antitrust que identifica unha industria para unha avaliación máis detida a partir de algún criterio de filtrado, pode trasladar as súas sospeitas ás empresas, o que podería inducir a un ou máis membros do cártel a se q padiantar e solicitar clemencia

• Nunha recente conferencia, Scott Hammond (Deputy Assistant Attorney General) dicía:Assistant Attorney General) dicía:– "Non podo cazar un ladrón cun economista“

• Se ben isto é verdade, ao aplicaren un programa activo de avaliación, un economista pode chegar a asustar a algún membro dun cártel, o que podería bastar para inducilo a informar da súa existenciao a da súa e ste c a

32

CONCLUSIÓNSCONCLUSIÓNS• 1. A competencia debe constituír un dos piares principais

da política económica• 2. Para que a actuación dos órganos de defensa de la

competencia sexa máis efectiva cómpre fortalecelos, en particular o servizo de instrución, xa que é a única vía para p , q pimpulsaren a actuación de oficio

• 3. Para que a actuación de oficio sexa máis eficaz, débese tender á creación dun programa de avaliación preliminartender á creación dun programa de avaliación preliminar, que identifique marcadores ou indicadores de colusión axeitados e precisos

• 4. Por último, débese impulsar o labor de promoción dos méritos da competencia na sociedade co obxectivo de que na súa defensa participen tanto os cidadáns como os

33

p paxentes económicos

• Aínda que a Política de Defensa da Competencia( ) ú é b b d(PDC), ten a súa orixe, como é ben sabido, na LeiSherman, aprobada polo Senado estadounidenseen 1890 non é ata a década dos cincuentaen 1890, non é ata a década dos cincuenta(Mason e Bain en Harvard,1956) cando se sentanas bases analíticas da moderna PDC

• Entre os enfoques cuxa contribución á PDC émáis significativa destacan os tres seguintes:– 1. Estrutura-Conduta-Resultados (ECR)– 2. Escola de Chicago (ECH) y

3 N E í I d i l (NEI)– 3. Nova Economía Industrial (NEI)

34

• La versión empírica tradicional de la phipótesis ECR conduce a ecuaciones en que algún indicador de resultadosen que algún indicador de resultadostrata de explicarse en función, como mínimo de:mínimo, de:– elasticidades y concentración y – permite eludir el problema de encontrar

variables que traten de medir el tipo de q pcomportamiento de las empresas

35

• En el caso de las Comunidades Autónomas, el cálculo de los índices de concentración sectoriales no es fácil cuando la demanda de losde concentración sectoriales no es fácil cuando la demanda de los productos es satisfecha de manera significativa:– por empresas de esa Comunidad que también actúan en otros mercados

por empresas no localizadas en esa Comunidad– por empresas no localizadas en esa Comunidad • Las dificultades provienen de la necesidad de conocer:

– (i) el porcentaje de las ventas que realizan en ese territorio las empresas no localizadas en el mismo pero que operan en élno localizadas en el mismo pero que operan en él,

– (ii) el porcentaje de las ventas que realizan en ese territorio las empresas localizadas en el mismo pero que también operan en otros.

Generalmente estos porcentajes son información interna de las• Generalmente estos porcentajes son información interna de las empresas que no está disponible

• Cuando se opera sólo con los datos de las empresas localizadas, por ejemplo en Galicia sin tener en cuenta la participación deejemplo, en Galicia, sin tener en cuenta la participación de operadores nacionales o internacionales, el índice de concentración obtenido para el sector analizado puede ser totalmente irrelevante

36

• Estudos empíricos• Existen poucas investigacións empíricas que analicen as

características dos sectores con problemas de competencia en base ao exame das denuncias realizadasen base ao exame das denuncias realizadas.

• Unha excepción é a investigación de Symeonidis (J. of Industrial Economics, march 2003, pp. 45-74)

• Neste traballo examínanse dun xeito empírico os factores que facilitan ou dificultan a colusión usando evidencia directa, antes que baseándose en índices de rendibilidade , qpara inferir a posible existencia de acordos colusorios

• Os resultados econométricos suxiren que a colusión é:– 1 Máis probable canto maior é o grao de intensidade do1. Máis probable canto maior é o grao de intensidade do

capital

37

– 2. Máis probable en industrias con baixa intensidade publicitaria que en industrias intensivas en publicidadepublicitaria que en industrias intensivas en publicidade

– 3. Hai unha relación non monótona entre crecemento do mercado e probabilidade de colusión:

l ió é ái b bl d d d• a. a colusión é máis probable nun mercado con moderado crecemento que nun mercado con demanda estable ou decrecente,

• b a colusión é máis probable nun mercado con crecemento• b. a colusión é máis probable nun mercado con crecemento moderado que nun mercado en crecemento rápido

– 4. Non hai unha relación clara entre concentración e incidencia da colusión unha vez que se controla aincidencia da colusión unha vez que se controla a intensidade de capital

– 5. Hai unha evidencia limitada de que a colusión pode ser máis probable en industrias de baixo I+D que enmáis probable en industrias de baixo I+D que en industrias intensivas en I+D

38

• Hai tamén unha literatura empírica psobre a duración do cártel (Dick, 1996):1996):– Probablemente a predición máis robusta

sexa o efecto negativo da incerteza dasexa o efecto negativo da incerteza da demanda sobre a estabilidade do cártel

39

• Por su parte, el enfoque de la Nueva Economía d l ( l h l )Industrial (Tirole y Schmalensee, 1982)

enriquece el paradigma ECR, centrando el énfasis en:énfasis en:– el comportamiento frente a la estructura y– las formas en que el resultado y el comportamiento q y p

afectan a la estructura de la industria:• los resultados pueden afectar a la estructura de los

mercados porque un nivel sobrecompetitivo demercados, porque un nivel sobrecompetitivo debeneficios puede utilizarse para generar barreras a laentrada

• El comportamiento puede terminar alterando la• El comportamiento puede terminar alterando laestructura del mercado vía de acuerdos colusivos tácitos.

– la causalidad ya no es unidireccional; es más compleja

40

• Marcadores do prezo colusivo segundoHarrington (2006):– 1. Prezo de lista (o regular) máis elevado e

variación menor nos prezos aos clientes [A higher list (or regular) price and reduced variation in prices across customers]prices across customers]

– 2. Serie de incrementos continuos do prezo precedida por diminucións pronunciadas doprecedida por diminucións pronunciadas do prezo [A series of steady price increases is preceded by steep price declines]

– 3. Prezo que aumenta e importacións que diminúen [Price rises and imports decline]

41

– 4. Os prezos das empresas están l d f [correlacionados positiva e fortemente [Firms'

prices are strongly positively correlated]5 El d d if id d t– 5. Elevado grao de uniformidade entre empresas no prezo do produto e noutras dimensións que inclúen os prezos de servizosdimensións que inclúen os prezos de servizos adicionais [A high degree of uniformity across firms in product price and other dimensions including the prices

]for ancillary services]– 6: Pequena varianza do prezo [Low price variance]– 7: Prezo suxeito a cambios de réxime [Price is

subject to regime switches]

42

• No caso de Comunidades Autónomas, pódese agregar un marcador de prezos adicional:de prezos adicional:– a existencia de prezos dos produtos significativamente maiores que os

correspondentes en outra CC.AA. ou a nivel estatal mantidos no tempo• Estas diferenzas fan supor ceteris paribus a existencia de• Estas diferenzas fan supor, ceteris paribus, a existencia de

restricións á competencia • Por exemplo, no estudo sobre Galicia antes citado, no que se

elaboraron índices de prezos relativos desta Comunidade respectoelaboraron índices de prezos relativos desta Comunidade respecto da media española, encontrouse un conxunto de bens nos que existía unha diverxencia de prezos positiva significativa (taxas anuais en % ):anuais en % ):– Patacas e os seus preparados 5,8%– Obxectos recreativos 1,5%

Electrodomésticos e reparacións 1 3%– Electrodomésticos e reparacións 1,3% – Preparados de legumes e hortalizas 1,1% – Hoteis e outros aloxamentos 1,1%

43

• No que respecta ás cantidades, Harrington (2006) suxire os 3 marcadores seguintes:– 1. Cotas de mercado moi estables ao largo do tempo

[ ][Market shares are highly stable over time]– 2. Cotas de mercado individuais das empresas dun certo

subconxunto, en relación á cota de ese subconxunto na ,oferta total, moi estables no tempo [There is a subset of firms for which each firm's share of total supply for that subset of firms is highly stable over time]of firms is highly stable over time]

– 3. Cota de mercado dunha empresa correlacionada negativamente ao largo do templo [A firm's market share is

ti l l t d ti ]negatively correlated over time]

44

• Debe subliñarse que:– Cando os comportamentos se axustan aos marcadores,

existe sempre a posibilidade de que realmente non exista colusión e sta co us ó

– Cando os comportamentos non se axustan aos marcadores -é dicir, se fracasa en atopar evidencia de colusión pode existir colusióncolusión- pode existir colusión

• No mellor dos casos, os marcadores colusivos poden ser utilizados para avaliar dun xeitopoden ser utilizados para avaliar dun xeito preliminar industrias co obxecto de determinar se merecen unha investigación máis intensa

45

• Avanzando en los programas de clemencia, Estados Unidos ha establecido incentivos para inducir una mayorha establecido incentivos para inducir una mayor información de los participantes en cárteles: la Omnibus Question, en conjunción con los programas de Amnesty Pl P l PlPlus y Penalty Plus – Cuando una empresa ha sido descubierta coludiendo en un

mercado, debe elegir si revela información sobre la colusión en otro mercado sobre el que no existe evidencia en la actualidad

– bajo el programa Amnesty Plus, recibirá una amnistía completa por la colusión en el nuevo mercado y recibirá una sanción reducida por la colusión en el mercado en el que ya está siendo procesada

– si no informa de esa otra colusión y finalmente el cártel es ydescubierto, el programa Penalty Plus aumenta la severidad de las sanciones

46