IDADE MEDIA

ALTA IDADE MEDIA s. V – s.XI

BAIXA IDADE MEDIA s. XII – s.XV

Nacemento das linguas románicas

s. VIII-IX

Nacemento das literaturas románicas

s.XI-XII-XIII

SOCIEDADE FEUDALO feudalismo presenta unha sociedade moi xerarquizada na que a nobreza señorial e eclesiástica posuía o poder mentres que o pobo debía pagarlles un FORO por cultivar as súas terras. Os artesáns e os comerciantes que vivían nos burgos opúñanse a estes privilexios.

O PODER DA IGREXACompostela era o centro da cultura cristiá europea, a través do Camiño de Santiago.Peregrinaxes iniciadas a partir do s.IX, pola suposta descoberta do sartego do Apóstolo Santiago en Compostela. Nace así a Rota Xacobea ou Camiño de Santiago, como 1ª vía de comunicación, relación e constitución da Europa cristiá occidental.

A nobreza eclesiástica

Brasóns das casas nobiliares dos Traba e dos Castro.

O Arcebispo Xelmírez inicia

a construción da catedral

no s.XII. O Mestre Mateo

realiza o Pórtico da Gloria.

Compónse o Códice Calixtino.

A GALIZA MEDIEVAL

(s. V – s. XV)

Mapa político do sureste europeo arredor do 600 dc

REINO DE GALIZA

Mapa de Galicia a través do tempo (411-1833)

411

Nacemento do primeiro

reino cristián da Europa Occidental:

O reino suevo da Gallaecia romana.

O reino suevo estivo no noroeste peninsular

entre 411 e 585. Na imaxe a península ibérica

no ano 560.

Crónica Albeldense, manoscrito medieval

que é unha crónica histórica que abrangue

desde o reino visigodo até o ano 833.

REINO DE GALIZA s. IX

Mapa político do noroeste da Península Ibérica no ano 891 (s. IX)

REINO DE GALIZAs. IX

Mappamundi do Beato de Burgo de Osma. Ano 1086. Na Península Ibérica apréciase na metade sur o nome "Span" (Hispania),

en todo o norte-noroeste o nome "Gallecia" e na súa franxa costeira norte "Asturias".

REINO DE GALIZA S. XI

Mapa da disputa territorial por Castela entre os monarcas de Galiza e Navarra, a comezos do século XI.

REINO DE GALIZAS. XI

(...)Los que escaparon desta rota fuerona llevar las tristes nuevas al Rey don Alonso,

que estava en Toledo;fuele dolorosa y amarga, porque no tenia otro hijo, lloróle como un David a Absalon; y en la lengua que se usaba dixo con dolor, y lagrimas

que quebrava el coraçon:

Ay meu fillo, Ay meu fillo, alegria de mi coraçon, et lume dos meos ollos, solaz de miña vellez;

Ay meu espello, en q me soya ver, et con quen tomavamoy gran prazer. Ay meu herdero mayor;

Estas palabras dizen que dezia el Rey, y otras tales diria, que la causa del dolor era grande (...)

Afonso VI, rei de Galiza e León (Castela aínda non era reino),Chora a morte de seu fillo en galego, porque era a súa lingua, a que se usaba.

REINO DE GALIZA

REINO DE GALIZAAfonso Reimúndez (Afonso VII),

fillo de dona Urraca e neto de Afonso VI, é coroado rei de Galiza en Compostela,

polo conde de Traba e o arcebispo Xelmírez. Como rei de Galiza gobernou Toledo.

Cando en 1126 morre súa nai, herda os reinos de León e Castela,

afirmando así Gallaecia a súa hexemonía política na Península.

En 1135 é coroado Emperador en León, coa participación dos nobres e os bispos galegos.En 1143, Afonso Henriques (Afonso I de Portugal),

curmán de Afonso Reimúndez, fillo de dona Tereixa (irmá de dona Urraca)

e neto tamén de Afonso VI, proclama a indepenencia do Condado Portucalense,

que en 1174 é recoñecido como reino de seu polo papa de Roma.

Lingua galega: normalidade e conflito. (Ed. Laiovento, 1997).

X. R. Freixeiro Mato

Contemplando á luz desta perspectiva histórica a esgrevieza e dignidade de que entón gozaba

a lingua galega, fica un, máis que doído, abraiado de que a esa mesma lingua,

pervivente ao longo dos séculos, pretenda negárselle hoxe,

por algúns moito menos outos varóns, o pan e o sal, e poda

ser tida por outros como “pouco fina”.

Presencia da lingua galega. (Ed. Do Castro, 1973)

Sebastián Martínez-Risco

1111

Mapa político dos reinos do Norte da Península Ibérica. Fins do século XII

REINO DE GALIZAS. XII

s. XIII REINO DE GALIZA

Miniaturas medievais de Fernando II e

Afonso VIII. Derradeiros reis

de Galiza e León.

Tumbo de Toxosoutos. s.XIII.

Foro do Burgo de Castro Caldelas,

privilexio rodado do rei Afonso VIII.

Primeiro documento real conservado

en lingua galega. Allariz, 1228.

s. XIII

REINO DE GALIZA

s. XIII REINO DE GALIZA

Período Afonsino

Afonso X, rei de Castelafillo de Fernando III

Afonso III, rei de Portugal,Pai de Don Dinís

Afonso X de Castela, Toledo e León. O Rei Sabio

s. XIV

As guerras dinásticas pola coroa de Castela

(FACTORES SOCIO-POLÍTICOS)

levarán o Reino de Galiza

á primeirasubstitución nobiliar

REINO DE

GALIZA

Henrique de TrastamaraPedro I, o Cru

REINO DE GALIZA

s. XV

A REVOLTA DOS IRMANDIÑOS. A mediados do s. XV, os burgueses e os labradores,

levantáronse contra a violencia e os abusos dos señores, derrotando parte das fortalezas e castelos señoriais.

Entre 1461 e 1467 os Irmandiños queimaronarredor de 130 castelos.

Os nobres, desposuídos dos seus castelos buscaron refuxio en Castela. Atopárono na raíña Isabel I

reorganizáronse, derrotaron aos Irmandiños e recuperaron as súas posesións.

A revolta dos Irmandiños

Castelo de Sandiás, destruído polos irmandiños

no 1467.

REINO DE GALIZAs. XV

REINO DE GALIZAs. XV

Xoana a Beltranexa Isabel, a Católica

Nova guerradinástica

pola coroa de Castela. FACTORES

SOCIOPO-LÍTICOS levarán o

Reino de Galiza á segunda

substitución nobiliar. Finalizada, Galiza

ficará sometidaa Castela.

Ao ganar Isabel a Católica, suprimiu o reino de Galiza, o seu dereito a voto nas cortes e implantou un novo sistema administrativo. A partir desa época, só se imprimiron escritos en castelan e en latín, o galego quedou reducido a un ámbito coloquial, apartado do ensino, só se mantivo como lingua oral. Galego: Lingua do pobo

REINO DE GALIZAs. XV

Resistencia dos nobres galegos ós Reis Católicos

Artigo principal: Doma y castración

del Reino de Galicia.

“En aquel tiempo se comenzó a domar aquella tierra de Galicia,

porque no sólo los señores y caballeros della

pero todas las gentes de aquella nación

eran unos contra otros muy arriscados y guerreros

(cronista aragonés, Jerónimo de Zurita)

Lingua de reis

O GALEGO NA IDADE MEDIA

Lingua do pobo

Séculos IX-XV700 anos de Normalidadelingüística

Galego: idioma para a educación dos reis

Galego: lingua lírica de poetas non galegos

Sociedade galega medieval:monolingüe en galego

O GALEGO NA IDADE MEDIA

Do monolingüismo á substitución lingüística

s.IX – s.XI Galego: lingua oralGaliza: monolingüe en galego

s.XII – s.XV

s.XIIGalego: lingua oral e lingua escrita(Primeiros textos literarios: 1196)

s.XIIIGalego: lingua literaria da PI

(Inicio da castelanización do poder:Fernando III e Afonso X)

s.XIV

s.XV

Galego: comeza a súa decadencia. Galiza: sen corte e sen chancelería.

Morte do Conde de Barcelos en1350.Fin da escola trobadoreca gal-port.

Galego: lingua do pobo. Castelán: lingua do poder.

Galiza: sometida á coroa de Castela.

SÉCULOS

ESCUROS

XVI-XVII

Mapa dos reinos e territorios gobernados polos Reis Católicos arredor do ano 1500.

A dúas cores os reinos que foron sometidosno seu mandato: Galicia, Navarra e Granada.

Mapa cartográfico do Reino de Galiza. s.XVI. Feito por Ioannes Baptista Vrints.

S. XVI

Portada da obra "Descripción de la costa

del reyno de Galizia", cartografía da costa do reino,

realizada por Pedro de Teixeira Albernas arredor de 1625

De mîn a triste Frouseyra,que por treyçon foy vendida,

derribada na ribeyra,ca jamais se veo vencida.

Por treyçon tamben vindidoJesus nosso redentor,

e por aqueestes tredores,Pero Pardo meu señor.

Pranto da Frouseira, século XV-XVI. Anónimo

s.XVI s.XVII

Mapa do reino de Galiza elaborado por Gérard Mercator

e Jodocus Hondius, cun detalle do mesmo no que aínda se situaba a Ponferrada como entrada do reino. 1619.

O reino de Galiza …borrado da Historia.

S.XVII

Desprezo dos galegos na literatura castelá

dos Séculos de Ouro (XVI-XVII)O pobo galego foi obxecto

dun proceso secular de desprestixio etno-cultural por parte da cultura rival de Castela. O poder cultural tratou de asoballar

a cultura e a lingua galegas porque éstas cuestionaban coa súa existencia

a unidade da patria. A lingua castelá tiña o privilexio

do control ideolóxico e social na Coroa de Castela. Numerosos exemplos

nos proporcionan os escritores casteláns, principalmente do Século de Ouro español, para demostrar a proceso de desprestixio

dos galegos e das galegas, e da súa cultura minorizada...

Xabier Lago Mestre,presidente da Asociación Fala Ceibe do Bierzo

Desprezo dos galegos na literatura castelá

dos Séculos de Ouro (XVI-XVII)

"Gallegos. Gente non sancta. Esto el vulgo que los nobles es de lo mejor de España".

Lope de VegaGalicia, nunca fértil de poetas

mas si de casas noblesilustres capitanes y letrados

Hay gallega, rolliza como un naboentre puerca y mujer, que baja al río y lava más gualdrapas que un esclavocantando como un carro en el estío".

Porque han de ser los criados(salvo en todo los gallegos)obedientes como ciegos, y, como mudos, callados

Quevedo

Con un cuerto de turróny con agua y con gragea,

goza un Píramo barataCualquier Tisbe Gallega ()�

(Clara referencia ás criadas galegas, das cales os satíricos ríanse delas

por sucias e estúpidas)

Corita en cogote,y Gallega en ancas;

Gran mujer de pullaspara los que pasan ()�

Novo exemplo da burla pola fealdade das galegas.

Quixote de Avellaneda

"No le faltará una moza gallega que le quite los zapatos,

que aunque tiene las tetas grandes, es ya cerrada de años,

y como vuesa merced no cierre la bolsa, no haya miedo que cierre los brazos".

FONTES1. Material das presentacións feitas polo alumnado de 3º

ESO PDC, durante o curso 2008-09, no CPI Viaño Pequeno de Trazo.

-Manuel Parente, -Motserrat Rodríguez, -Noelia Mosquera, -Vanesa Louzán,-Verónica Añón.

2. Material das presentacións de Román Landín e Mosteiro García, aloxadas no “slideshare”.

3. Lingua galega: normalidade e conflito. X. R. Freixeiro Mato. (Laiovento, 97).

4. Páxina web “wikipedia” (“galipedia”).

5. Artigos da prensa cotiá.

6. Libro de apoio (Consorcio Editorial)