03 gst amended final - saral gst softwarethe model gst law. this early draft of the punjabi...

1

’∂∫ÁΔ ¡À’√≈¬Δ˜ ¡Â∂ ’√‡Ó˜ ÏØ‚

ÈÚΔ∫ «ÁæÒΔ

3

Ó≈Ò Â∂ √∂Ú≈Úª ‡À’√ (‹Δ.¡À√.‡Δ.)

Ï≈∂ ¡≈Ó Íπæ¤∂ ‹ªÁ∂

ÍzÙÈ (¡À¯.¬∂.«’¿±.)

Á±‹≈ √ß√’È: CA Ó≈⁄, B@AG

5

Ì±«Ó’≈

’∂∫ÁΔ ÏØ‚ ¡≈æ¯ ¡À’√≈¬Δ˜ ¡À∫‚ ’√‡Ó˜ (√Δ.ÏΔ.¬Δ.√Δ.) ¡ËΔÈ

√Ï¿πμ⁄ «√÷Ò≈¬Δ √ß√Ê≈È “ÈÀÙÈÒ ¡’À‚ÓΔ ¡≈æ¯ ’√‡Ó˜,

¡À’√≈¬Δ˜ ¡À∫‚ È≈’Ω«‡’√” (NACEN - ¡ÀÈ.¬∂.√Δ.¬Δ.¡ÀÈ.) ÚæÒØ∫

‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Ï≈∂ ¡≈Ó Íπæ¤∂ ‹ªÁ∂ ÍzÙÈª Ï≈∂ ‹≈Δ ’ΔÂ∂ ◊¬∂ √ß’ÒÈ Á≈

Ï∂‘æÁ «Èæÿ≈ √π¡≈◊Â ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. È≈Ò √ÏßËÂ Íπæ¤∂ ‹ªÁ∂

«¬‘ ¡≈Ó ÍzÙÈ Ó≈‰ÔØ◊ «ÚæÂ ÓßÂΔ BA √ÂßÏ, B@AF È±ß ‹≈Δ ’ΔÂ∂

◊¬∂ √È ¡Â∂ ¿π‘ ‹±È B@AF Á∂ Ó≈æ‚Ò ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¿πμÂ∂

¡≈Ë≈Â √ÈÕ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. È≈Ò √ÏßËÂ Íπæ¤∂ ‹ªÁ∂ «¬‘ ¡≈Ó ÍzÙÈ

(¡Àμ¯.¬∂.«’Ô±.) ’¬Δ ÷∂ÂΔ Ì≈Ù≈Úª «Úæ⁄ ¡ÈπÚ≈Á ’ΔÂ∂ ◊¬∂ √È, Âª

‹Ø «¬È∑ª Á≈ Í≈√≈ √Óπæ⁄∂ Á∂Ù «Úæ⁄ ‘Ø √’∂Õ

Í«‘Ò≈ √ß√’È ‹≈Δ ‘Ø‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡È∂’ª ¡«‘Ó «Ú’≈√ ‘Ø ¸æ’∂ ‘ÈÕ

‘π‰ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ., ¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ., Ô±.‡Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡Â∂

Óπ¡≈Ú˜≈ √Àμ√ È≈Ò √ÏßËÂ √≈∂ ’≈È±ßÈª Á∂ ÷«Û¡ª ¡Â∂ «ÈÔÓª È±ß

‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’Ω∫√Ò ÁΔ ÍzÚ≈È◊Δ «ÓÒ ¸æ’Δ ˛Õ ’∂∫ÁΔ «ÏÒ √ß√Á «Úæ⁄

Í∂Ù ‘Ø æ’∂ ‘È; ¿πμË ≈‹ª È≈Ò √ÏßËÂ «ÏÒ √ÏßËÂ ≈‹ª ÁΔ¡ª

¡√À∫ÏÒΔ¡ª ÚæÒØ∫ Í≈√ ’ΔÂ∂ ‹≈‰◊∂Õ Í«‘Ò≈ √ß√’È «Ò¡≈™Á∂ √Ó∂∫

«‹Ú∂∫ «’ Ú≈¡Á≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ √Δ, ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. È≈Ò √ÏßËÂ Íπæ¤∂ ‹ªÁ∂

¡≈Ó ÍzÙÈª (¡Àμ¯.¬∂.«’Ô±.) Á≈ «¬‘ Á±‹≈ √ß√’È √ß√Á «Úæ⁄ Í∂Ù ’ΔÂ∂

¿πÍØ’Â Ú«‰Â «ÏÒª Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ ¡ÀμÈ.¬∂.√Δ.¬Δ.¡ÀμÈ. ÚæÒØ∫

«Â¡≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ ÓÀ∫ ¡ÀμÈ.¬∂.√Δ.¬Δ.¡ÀμÈ. Á∂ ‚≈«¬À’‡ ‹ÈÒ

¡Â∂ ¿πÈ∑ª ÁΔ ‡ΔÓ È±ß «¬È∑ª ‹ÂÈª Ò¬Δ ÚË≈¬Δ «ÁßÁ≈ ‘ª ¡Â∂ ÓÀÈ±ß

Ô’ΔÈ ˛ «’ «¬√ È≈Ò ‡À’√ ¡«Ë’≈Δ¡ª, ÚÍ≈’ √ß◊·Èª Â∂ ¡≈Ó

‹ÈÂ≈ «Úæ⁄ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Ï≈∂ «◊¡≈È Â∂ ‹≈◊±’Â≈ Á≈ Í≈√≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ

È‹ΔÏ Ù≈‘

⁄∂¡ÓÀÈ, √Δ.ÏΔ.¬Δ.√Δ.

6

«ÚÙ≈ √±⁄Δ A. Ó≈Ò Â∂ √∂Ú≈Úª ‡À’√ (‹Δ.¡À√.‡Δ.) ”Â∂ «¬æ’ fi≈Â E

B. ‡À’√ Ú√±ÒΔ Â∂ ¿π√ ÂØ∫ ¤Ø‡ BA

C. «‹√‡∂ÙÈ BH

D. √ÍÒ≈¬Δ Á≈ ¡Ê ¡Â∂ ÷∂Â DG

E. √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Óª EE

F. ‹Δ.¡À√.‡Δ. Á≈ ÓπÒª’‰ FA

G. ‡À’√ Á≈ ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ìπ◊Â≈È FD

H. «¬Ò’À‡zΩ«È’ ’≈æÓ√ GD

I. ‹ΩÏ-Ú’ GI

A@. «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ HD

AA. ‹Δ.¡À√.‡Δ. «Úæ⁄ «¬ÈÍπ‡ √«Ú√ «‚√‡zΔ«Ï¿±‡ ÁΔ Ë≈È≈ ID

AB. «‡È˜ Íz«’«¡≈ ¡Â∂ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ È±ß Ó∂Ò‰≈ II

AC. ÓπÒª’‰ ¡Â∂ ¡≈æ«‚‡ A@H

AD. Δ¯ß‚˜ AAF

AE. Óß◊ª ¡Â∂ Δ’ÚΔ ABG

AF. ‹Δ.¡À√.‡Δ. «Úæ⁄ ¡ÍΔÒª, √ÓΔ«÷¡≈ ¡Â∂ √ØË ACE

AG. ¡À‚Úª√ ±«¶◊ ADA

AH. √À‡ÒÓÀ∫‡ ’«ÓÙÈ (‘‡≈ «ÁæÂ≈ «◊¡≈) ADI

AI. «ÈΔ÷‰, ÂÒ≈ÙΔ, ˜ÏÂ ’È≈ ¡Â∂ «◊z¯Â≈Δ AE@

B@. ¡Í≈Ë Â∂ ‹πÓ≈È∂, ’≈È±ßÈΔ ’≈Ú≈¬Δ Â∂ ’ßÍ≈¿±∫«‚ß◊ AFI

7

BA. ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ÁΔ ±Í-∂÷≈ AHB

BB. Ó≈Ò Â∂ √∂Ú≈ ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È AHG

BC. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÍØ‡Ò ”Â∂ ‹Δ¡Àμ√‡Δ¡ÀμÈ Â∂ AIF

Îß‡¡À∫‚ ÚÍ≈ Íz«’«¡≈

BD. ¡√Ê≈¬Δ «ÚÚ√Ê≈Úª (‡zª«˜ÙÈÒ ÍzØ«Ú˜È˜) BAC

8

Disclaimer : This FAQ on GST compiled by NACEN and vetted by the Source Trainers is based on the draft Model GST Law released in public domain in June, 2016. This FAQ is for training and academic purposes only. The information in this booklet is intended only to provide a general overview and is not intended to be treated as legal advice or opinion. For greater details, you are requested to refer to the model GST law. This early draft of the Punjabi translation of the FAQ mannul has been made available to aid and arist Punjabi knowing persons. But for all practical purposes, any ambiguity or clarification the original English mannual text will prevail and be considered final.

9

«Â¡≈’Â≈: √zΔ ÁΔÍ’ ÓÂ≈, √‘≈«¬’ «ÈÁ∂Ù’, ¡ÀÈ.¬∂.√Δ.¬Δ.¡ÀÈ.

ÓπßÏ¬Δ ¡Â∂ √ß‹ΔÚ È≈«¬, «¬◊˜≈ÓΔÈ, √Δ.¬Δ.¡À√.‡Δ.¬∂.‡Δ. ÓπßÏ¬Δ;

√zΔ √ÓΔ Ï‹≈‹, ÚËΔ’ «ÈÁ∂Ù’, ¡ÀÈ.¬∂.√Δ.¬Δ.¡ÀÈ., ÓπßÏ¬Δ ÁΔ

«È◊≈ÈΔ ‘∂·

√ÓΔ«÷¡≈’≈: √/√zΔ ÍΔ.’∂. ÓØ‘ßÂΔ, √Ò≈‘’≈, √Δ.ÏΔ.¬Δ.√Δ.

(¡«Ë¡≈«¬ A); √zΔ «ÚÙ≈Ò ÍzÂ≈Í «√ßÿ,‚Δ.√Δ. (‹Δ.¡À√.‡Δ.),

‹Δ.¡À√.‡Δ. Í≈æ«Ò√Δ «Úß◊, √Δ.ÏΔ.¬Δ.√Δ. (¡«Ë¡≈«¬ B), ‚≈. ÍΔ.‚Δ.

Ú≈ÿ∂Ò≈, √Δ.√Δ.‡Δ., ◊π‹≈Â (¡«Ë¡≈«¬ C Â∂ G); √zΔ ‚Δ.ÍΔ. È◊∂∫Á

’πÓ≈, Íz ¬∂.‚Δ.‹Δ., ‚Δ.‹Δ.√Δ.¬Δ.¡≈¬Δ., ÏÀ∫◊´± (¡«Ë¡≈«¬ D ÂØ∫ F

Âæ’); √zΔ ¿πÍ∂∫Á ◊πÍÂ≈, ’«ÓÙÈ, ‹Δ.¡À√.‡Δ., √Δ.ÏΔ.¬Δ.√Δ.

(¡«Ë¡≈«¬ H ÂØ∫ AA Âæ’); √zΔ «Â«Ú’ Íª‚∂, √Δ.√Δ.‡Δ., ’È≈‡’

(¡«Ë¡≈«¬ AB); √zΔ ¡π‰ ’πÓ≈ «ÓÙ≈, √ßÔπ’Â √’æÂ, √Δ.‡Δ.‚Δ.,

«Ï‘≈ (¡«Ë¡≈«¬ AC); √zΔ ı≈«ÒÁ ¡ÈÚ, √ΔÈΔ¡ ‹∂.√Δ.‡Δ. Íæ¤ÓΔ

Ïß◊≈Ò (¡«Ë¡≈«¬ AD ¡Â∂ BD); √zΔ ¡‹∂ ‹ÀÈ, Íz. ’«ÓÙÈ ¡≈æ¯

’√‡Ó˜, ¡«‘ÓÁ≈Ï≈Á (¡«‘ÓÁ≈Ï≈Á AE); √zΔ ÏΔ.ÏΔ. ¡◊Ú≈Ò, Íz.

’«ÓÙÈ, ˛Á≈Ï≈Á (¡«Ë¡≈«¬ AF); √zΔ ÙÙª’ «ÍzÔ, ¬∂.‚Δ.‹Δ.,

‚Δ.‹Δ., ‹Δ.¡À√.‡Δ., √Δ.ÏΔ.¬Δ.√Δ. (¡«Ë¡≈«¬ AG ÂØ∫ B@ Âæ’); √zΔ

‹Δ.‚Δ. ÒØ‘≈ÈΔ, √Δ.√Δ.¬∫., ¯ΔÁ≈Ï≈Á (¡«Ë¡≈«¬ BA ¡Â∂ BB); ¡Â∂

√zΔ Íz’≈Ù ’πÓ≈, √Δ.¬Δ.˙., ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. (¡«Ë¡≈«¬ BC).

“¡≈Ó Íπæ¤∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ÍzÙÈª” (¡À¯.¬∂.«’¿±.) Ï≈∂ «‡æÍ‰Δ¡ª ¡Â∂ √πfi≈¡

«¥Í≈ ’ ’∂ «¬√ ¬Δ-Ó∂Ò ÍÂ∂ ¿πμÂ∂ Ì∂‹∂ ‹≈ √’Á∂ ‘È: [email protected]

Á≈¡Ú≈-«Â¡≈◊:

‹Δ.¡À√.‡Δ. Ï≈∂ «¬√ ¡À¯.¬∂.«’¿±. Á≈ √ß’ÒÈ ¡ÀÈ.¬∂.√Δ.¬Δ.¡ÀÈ. ÚæÒØ∫

¡Â∂ «¬√ ÁΔ √πË≈¬Δ “√Ø√ ‡∂È˜” ÚæÒØ∫ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./

¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./ Ô±.‡Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈª Á∂

¡≈Ë≈ ”Â∂ ’ΔÂΔ ◊¬Δ ˛Õ «¬‘ ¡À¯.¬∂.«’¿±. ’∂ÚÒ «√÷Ò≈¬Δ ¡Â∂

10

¡’≈Á«Ó’ ¿πÁ∂Ùª Ò¬Δ ˛Õ

«¬√ Íπ√«Â’≈ «Úæ⁄ «ÁæÂΔ ◊¬Δ ‹≈‰’≈Δ Á≈ ÓßÂÚ ’∂ÚÒ «¬æ’ ¡≈Ó

±Í-∂÷≈ ÍzÁ≈È ’È≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ È±ß ’≈È±ßÈΔ √Ò≈‘ ‹ª «Ú⁄≈ È‘Δ∫

Óß«È¡≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈Õ ‘Ø ÚË∂∂ Ú∂«Ú¡ª Ò¬Δ Âπ‘≈È±ß “√ÏßËÂ

√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./Ô±.‡Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ

’≈È±ßÈ Ú∂÷‰ ÁΔ Ï∂ÈÂΔ ’ΔÂΔ ‹ªÁΔ ˛Õ

√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡Â∂ ¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈª È≈Ò √ÏßËÂ

¡À¯.¬∂.«’¿±˜ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡Â∂ ¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Ú‹Ø∫ √Ófi∂ ‹ªÁ∂

‘È «’™«’ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡Â∂ ¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ÁΔ¡ª

Ï‘πÂΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª «¬æ’Ø «‹‘Δ¡ª ‘ÈÕ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ √ß√Á

«Úæ⁄ Í∂Ù ‘Ø ¸æ’≈ ˛Õ ¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ √ÏßËÂ ≈‹ «ÚË≈È

√Ì≈Úª ÚæÒØ∫ Í≈√ ’ΔÂ∂ ‹≈‰◊∂Õ ’πfi «¬æ’ «ÚÚ√Ê≈Úª ≈‹ Ò¬Δ «ÚÙ∂Ù

‘Ø √’ÁΔ¡ª ‘È ¡Â∂ ¿π‘ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ «Úæ⁄ È‘Δ∫ ÚΔ ‘Ø

√’ÁΔ¡ªÕ

11

Ó≈Ò Â∂ √∂Ú≈Úª ‡À’√ (‹Δ.¡À√.‡Δ.)

”Â∂ «¬æ’ fi≈Â

13

Ó≈Ò Â∂ √∂Ú≈Úª ‡À’√ (‹Δ.¡À√.‡Δ.)

”Â∂ «¬æ’ fi≈Â ÍzÙÈ A. Ó≈Ò ¡Â∂ √∂Ú≈ ‡À’√ (‹Δ.¡À√.‡Δ. - ◊π‚˜ ¡À∫‚ √«Ú√ ‡À’√) ’Δ ˛? ¿πμÂ. «¬‘ Ó≈Ò ¡Â∂ √∂Ú≈Úª ÁΔ ÷ÍÂ ¿πμÂ∂ «‡’≈‰≈ ¡≈Ë≈Â ‡À’√

˛Õ «¬√ ÁΔ Ú√±ÒΔ √≈∂ ÍÛ≈Úª ¿πμÂ∂ ’ΔÂΔ ‹≈‰Δ Íz√Â≈«ÚÂ ˛; Ì≈Ú

«ÈÓ≈‰ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ¡ß«ÂÓ ÷ÍÂ Âæ’ - Í«‘Ò∂ ÍÛ≈Úª ¿πμÂ∂ ¡Á≈ ’ΔÂ∂

‡À’√ª Á∂ ¥À«‚‡ √Ó∂Â, √ÀÀ‡¡≈æ¯ Ú‹Ø∫ ¿πÍÒÏËÕ √ß÷∂Í «Úæ⁄, ’∂ÚÒ

ÓπæÒ-Ú≈Ë≈ (ÚÀ«Ò¿± ¡À‚ΔÙÈ) ¿πμÂ∂ ‡À’√ Ò≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ ‡À’√

Á≈ ÏØfi ¡ß«ÂÓ ÷ÍÂ’≈ ÚæÒØ∫ fiæ«Ò¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ

ÍzÙÈ B. ÷ÍÂ ¿πμÂ∂ «‡’≈‰≈ ¡≈Ë≈Â ‡À’√ ÁΔ Ë≈È≈ ¡√Ò «Úæ⁄ ’Δ ˛? ¿πμÂ. ‡À’«√ß◊ ¡Ê≈‡Δ ’ØÒ ‡À’√ «¬’æ·≈ ‘ØÚ∂◊≈, «‹√ Á≈ ¡«Ë’≈-

÷∂Â ÷ÍÂ Á∂ √Ê≈È ”Â∂ ‘ØÚ∂◊≈, «‹√ È±ß √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È ÚΔ

¡≈«÷¡≈ «◊¡≈ ˛Õ

ÍzÙÈ C. «’‘Û∂ ÓΩ‹±Á≈ ‡À’√ ‹Δ.¡À√.‡Δ. «Úæ⁄ Ù≈ÓÒ ’ΔÂ∂ ‹≈‰∂ Íz√Â≈«ÚÂ ‘È?

¿πμÂ. ‹Δ.¡À√.‡Δ., «ÈÓÈ«Ò÷Â ‡À’√ª ÁΔ Êª ÒÚ∂◊≈:

(i) ’∂∫Á ÚæÒØ∫ «¬√ Ú∂Ò∂ Ú√±Ò∂ Â∂ «¬’æ·∂ ’ΔÂ∂ ‹ªÁ∂ ‡À’√:

¿. ’∂∫ÁΔ ¡À’√≈¬Δ˜ «‚¿±‡Δ (¿πÂÍ≈Á ‡À’√)

¡. ¡À’√≈¬Δ˜ «‚¿±‡Δ˜ (ÁÚ≈¬Δ¡ª È≈Ò √ÏßËÂ ¡Â∂ Í÷≈È≈

«Â¡≈Δ¡ª)

14

¬. ¡À’√≈¬Δ˜ ÁΔ¡ª ÚËΔ’ «‚¿±‡Δ˜ («ÚÙ∂√ Ó‘æÂÚ Á≈ Ó≈Ò)

√. ¡À’√≈¬Δ˜ ÁΔ¡ª ÚËΔ’ «‚¿±‡Δ˜ (‡À’√‡≈¬ΔÒ˜ ¡Â∂

‡À’√‡≈¬ΔÒ ¿πÂÍ≈Á)

‘. ÚËΔ’ ’√‡Ó˜ «‚¿±‡Δ˜ (¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ √Δ.ÚΔ.‚Δ. Ú‹Ø∫

‹≈«‰¡≈ ‹ªÁ≈ ˛)

’. «ÚÙ∂Ù ÚËΔ’ ’√‡Ó˜ «‚¿±‡Δ (¡À√.¬∂.‚Δ.)

÷. √«Ú√ ‡À’√

◊. ’∂∫ÁΔ √⁄≈‹√ ¡Â∂ √Àμ√˜ ‘π‰ Âæ’ ¿π‘ Ó≈Ò Â∂

√∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ È≈Ò √ÏßËÂ ‘È

(ii) √±Ï≈¬Δ ‡À’√, ‹Ø ‹Δ.¡À√.‡Δ. «Úæ⁄ Ù≈ÓÒ ’ΔÂ∂ ‹≈‰◊∂:

¿. √±Ï≈¬Δ ÚÀ‡

¡. ’∂∫ÁΔ «Ú’Δ ‡À’√

¬. Ò◊˜Δ ‡À’√

√. Á≈ıÒ≈ ‡À’√ (√≈Δ¡ª «’√Óª)

‘. ÓÈØß‹È ¡Â∂ «ÁÒ-Í⁄≈Ú≈ ‡À’√ (¿π√ È±ß ¤æ‚ ’∂

‹ÁØ∫ √Ê≈È’ √’≈ª ÚæÒØ∫ Ú√±Ò ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛)

’. «¬Ù«Â‘≈ª ¿πμÂ∂ ‡À’√

÷. ıΔÁ ‡À’√

◊. Ò≈æ‡Δ¡ª, ÙÂª Â∂ ‹±¬∂Ï≈˜Δ ¿πμÂ∂ ‡À’√

ÿ. √±Ï≈¬Δ √⁄≈‹√ ¡Â∂ √Àμ√˜ ‘π‰ Âæ’ ¿π‘ Ó≈Ò Â∂

√∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ È≈Ò √ÏßËÂ ‘∂ ‘È ‹Δ.¡À√.‡Δ.

’Ω∫√Ò; ’∂∫Á, √±«Ï¡ª Â∂ √Ê≈È’ √’≈ª ÚæÒØ∫ Ú√±Ò∂

‹≈‰ Ú≈Ò∂ ¿πÈ∑ª ‡À’√ª, √Àμ√˜ ¡Â∂ √⁄≈«‹√ Ï≈∂

15

’∂∫Á √’≈ È±ß «√¯≈Ù ’∂◊Δ, «‹È∑ª È±ß ‹Δ.¡À√.‡Δ.

«Úæ⁄ Ù≈ÓÒ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ D. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡ËΔÈ ¿πÍØ’Â ‡À’√ Ù≈ÓÒ ’È Ò¬Δ «’‘Û∂ «√ËªÂ ¡Í‰≈¬∂ ◊¬∂ √È? ¿πμÂ. «Ú«ÌßÈ ’∂∫ÁΔ, √±Ï≈¬Δ ¡Â∂ √Ê≈È’ ‡À’√-Ú√±ÒΔ¡ª Á≈

«ÈΔ÷‰ ‹Δ.¡À√.‡Δ. «Úæ⁄ Ù≈ÓÒ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ ÁΔ √ßÌ≈ÚÈ≈ ÁΔ ÙÈ≈ıÂ

’È Ò¬Δ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ √ΔÕ ¡«‹‘Δ ÙÈ≈ıÂ ’Á∂ √Ó∂∫, «ÈÓÈ«Ò÷Â

«√ËªÂª È±ß «Ë¡≈È ◊Ø⁄∂ æ«÷¡≈ «◊¡≈ √Δ:

(i) Ù≈ÓÒ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ‡À’√ ‹ª Ò∂ÚΔ˜ ÁΔ Íz«’ÂΔ Óπæ÷ ÂΩ

”Â∂ ¡«√æË∂ ‡À’√ª Ú≈ÒΔ ‘Ø‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛, ¿π‘ Ì≈Ú∂∫ Ó≈Ò

(Ú√Âª) ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ¿πμÂ∂ Òæ◊‰ Ú≈ÒΔ¡ª ‘Ø‰ Â∂ ⁄≈‘∂ √∂Ú≈Úª

ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ È≈Ò √ÏßËÂ ‘Ø‰Õ

(ii) Ù≈ÓÒ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ‡À’√ ‹ª Ò∂ÚΔ¡ª; ÒÀ‰-Á∂‰

(‡zª˜À’ÙÈ) ÁΔ ¡«‹‘Δ ÒÛΔ Á≈ «‘æ√≈ ‘Ø‰∂ ⁄≈‘ΔÁ∂ ‘È ‹Ø «¬æ’

«√∂ ”Â∂ Á≈ÓÁ/«ÈÓ≈‰/Ó≈Ò Á∂ ¿πÂÍ≈ÁÈ ‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ

«ÚÚ√Ê≈ È≈Ò Ùπ± ‘πßÁ∂ ‘Ø‰ ¡Â∂ Á±‹∂ Í≈√∂ Ó≈Ò Â∂ √∂Ú≈Úª ÁΔ

÷ÍÂ È≈Ò ıÂÓ ‘πßÁ∂ ‘Ø‰;

(ii) √ß«ÓÒÈ (√Ï«√¿±Ó∂ÙÈ) È≈Ò ≈‹ Á∂ ¡ßÁ±ÈΔ ¡Â∂ ¡ßÂ-

≈‹Δ ÍæËª «Úæ⁄ ‡À’√ ¤Ø‡ Á≈ Óπ’Â ÍzÚ≈‘ ‘Ø‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ

‡À’√˜, Ò∂ÚΔ˜ ¡Â∂ ¯Δ√, ‹Ø Ó≈Ò Â∂ √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ

È≈Ò ı≈√ ÂΩ ¿πμÂ∂ √ÏßËÂ È‘Δ∫ ‘È, ¿π‘ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡ËΔÈ

Ù≈ÓÒ È‘Δ∫ ‘Ø‰Δ¡ª ⁄≈‘ΔÁΔ¡ªÕ

(iii) ’∂∫Á ¡Â∂ ≈‹ª ÁØÚª È≈Ò «Ú¡’ÂΔ◊Â ÂΩ ¿πμÂ∂ ÀÚ∂«È¿±

ÁΔ «È¡ªÍ±ÈÂ≈ æ÷‰ ÁΔ ÒØÛ ‘ØÚ∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ E. ¿π‘ «’‘ÛΔ¡ª Ú√Âª ‘È, «‹È∑ª È±ß ‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ ÿ∂∂ ”⁄Ø∫ Ï≈‘ æ÷‰ Á≈ Íz√Â≈Ú ˛?

16

¿πμÂ. A@AÚΔ∫ √ß«ÚË≈È’ √ØË ’≈È±ßÈ, B@AF «Úæ⁄ √ØË∂ ¡Èπ√≈

√ß«ÚË≈È ÁΔ Ë≈≈ CFF(AB¬∂); Ó≈Ò Â∂ √∂Ú≈Úª ‡À’√ (‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.) È±ß

Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª ÁØÚª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ¿πμÂ∂, ÓÈπæ÷Δ ÷ÍÂ Ò¬Δ

¡Ò’Ø‘Ò Ú≈ÒΔ Ù≈Ï ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ È±ß ¤æ‚ ’∂, «¬æ’ ‡À’√ Ú‹Ø∫

Í«Ì≈«ÙÂ ’Á≈ ˛Õ «¬√ Ò¬Δ ÓÈπæ÷Δ ÷ÍÂ Ò¬Δ ¡Ò’Ø‘Ò È±ß;

√ß«ÚË≈È «Úæ⁄ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ÁΔ Í«Ì≈Ù≈ ≈‘Δ∫ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ÂØ∫ Ï≈‘

æ«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ Íø‹ ÍÀ‡ØÒΔ¡Ó ¿πÂÍ≈Á ’æ⁄≈ ÍÀ‡ØÒΔ¡Ó, ÓØ‡

√«Í«‡ (ÍÀ‡ØÒ), Â∂˜ ¯Â≈ ‚Δ˜Ò, ’πÁÂΔ ◊À√ ¡Â∂ ‘Ú≈¬Δ

‡Ï≈¬ΔÈ ¬Δ∫ËÈ È±ß ¡≈˜Δ ÂΩ ¿πμÂ∂ Ï≈‘ æ«÷¡≈ «◊¡≈ ‘À ¡Â∂

‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’Ω∫√Ò «¬‘ ¯À√Ò≈ ’∂◊Δ «’ «¬È∑ª È±ß «’‘ÛΔ «ÓÂΔ ÂØ∫

‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. «Úæ⁄ Ù≈ÓÒ ’ΔÂ≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ «¬√ Á∂ È≈Ò ‘Δ,

«Ï‹ÒΔ È±ß ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ÂØ∫ Ï≈‘ æ«÷¡≈ «◊¡≈ ˛Õ

ÍzÙÈ F. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ Ùπ±¡≈Â ‘Ø‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿πÍØ’Â Ú√Âª ¿πμÂ∂ Òæ◊‰ Ú≈Ò∂ ‡À’√ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ’Δ √«ÊÂΔ ‘ØÚ∂◊Δ? ¿πμÂ. ¿πÍØ’Â Ú√Âª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ÓΩ‹±Á≈ ‡À’√∂ÙÈ «√√‡Ó (ÚÀ‡

¡Â∂ ’∂∫ÁΔ ¡À’√≈¬Δ˜) Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ‹≈Δ ‘∂◊≈Õ

ÍzÙÈ G. ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ù≈√È «Úæ⁄ ÂÓ≈’± ¡Â∂ ÂÓ≈’± ¿πÂÍ≈Áª ÁΔ ’Δ √«ÊÂΔ ‘∂◊Δ? ¿πμÂ. ÂÓ≈’± ¡Â∂ ÂÓ≈’± ¿πÂÍ≈Á ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡ËΔÈ ¡≈¿π‰◊∂Õ «¬√

ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ’∂∫Á √’≈ ’ØÒ «¬È∑ª ¿πÂÍ≈Áª ¿πμÂ∂ ’∂∫ÁΔ ¡À’√≈¬Δ˜

«‚¿±‡Δ Ú√±Ò‰ Á∂ ¡«Ë’≈ ‘Ø‰◊∂Õ

ÍzÙÈ H. «’√ «’√Ó Á≈ ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ò≈◊± ’ΔÂ≈ ‹≈‰≈ Íz√Â≈«ÚÂ ˛? ¿πμÂ. «¬‘ «¬æ’ Á±‘≈ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ‘ØÚ∂◊≈, «‹√ «Úæ⁄ ’∂∫Á ¡Â∂ √±Ï∂

«¬æ’Ø Ú∂Ò∂ «¬√ ÁΔ Ú√±ÒΔ √ªfi∂ ‡À’√ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ ’È◊∂Õ «¬æ’Ø ≈‹

¡ßÁ ‘Ø‰ Ú≈ÒΔ Ó≈Ò Â∂/‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ¿πμÂ∂ ’∂∫Á ÚæÒØ∫

Ú√±Ò∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ. È±ß ’∂∫ÁΔ ‹Δ.¡À√.‡Δ. (√Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ.)

«’‘≈ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ √±«Ï¡ª ÚæÒØ∫ Ú√±Ò∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ‡À’√ È±ß √±Ï≈¬Δ

17

‹Δ.¡À√.‡Δ. (¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ.)/Ô±.‡Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. «’‘≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ «¬√∂

Â∑ª ’∂∫Á ÚæÒØ∫ Ó≈Ò ¡Â∂ √∂Ú≈Úª ÁΔ ‘∂’ ¡ßÂ-≈‹Δ √ÍÒ≈¬Δ ¿πμÂ∂

√ß◊·Â ‹Δ.¡À√.‡Δ. (¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ.) ÁΔ Ú√±ÒΔ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ I. Á±‘≈ ‹Δ.¡À√.‡Δ. «’™ ÒØÛΔ∫Á≈ ˛? ¿πμÂ. Ì≈Â «¬æ’ √ßÿΔ Á∂Ù ˛, «‹æÊ∂ ’∂∫Á ¡Â∂ √±«Ï¡ª ÁØÚª È±ß ‘Δ

Ú≈‹Ï ’≈È±ßÈª ≈‘Δ∫ ‡À’√ Ú√±ÒΔ ’È Â∂ ‡À’√ «¬’æ·≈ ’È Á∂

¡«Ë’≈ «ÓÒ∂ ‘Ø¬∂ ‘ÈÕ √’≈ Á∂ ÁØÚ∂∫ ÍæËª ÁΔ¡ª, √ß«ÚË≈È «Úæ⁄

Á‹ Ù’ÂΔ¡ª ÁΔ Úß‚ ¡Èπ√≈ ¡≈ÍØ-¡≈Í‰Δ¡ª «ÚÒæ÷‰

«˜ßÓ∂Ú≈Δ¡ª ‘È, «‹È∑ª Ò¬Δ ¿πÈ∑ª È±ß √ØÂ «Â¡≈ ’È∂ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ

Á±‘≈ ‹Δ.¡À√.‡Δ., «¬√ Íz’≈, «ÚæÂΔ √ßÿÚ≈Á ÁΔ √ß«ÚË≈È’ ˜±Â

Á≈ ‘Δ «ı¡≈Ò æ÷∂◊≈Õ

ÍzÙÈ A@. «’‘ÛΔ ¡Ê≈‡Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ Ú√±ÒΔ ’∂◊Δ Â∂ ¿π√ Á≈ ÍzÏßË Ú∂÷∂◊Δ? ¿πμÂ. ’∂∫Á √’≈ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡Â∂ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ Ú√±ÒΔ

’∂◊Δ ¡Â∂ ¿π√ Á≈ ÍzÏßË Ú∂÷∂◊Δ, ‹Á «’ √ÏßË √±Ï∂/’∂∫Á Ù≈√Â ÍzÁ∂Ù

¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ./Ô±.‡Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ÁΔ Ú√±ÒΔ ’È◊∂ ¡Â∂ ¿π√ Á≈

ÍzÏßË Ú∂÷‰◊∂Õ

ÍzÙÈ AA. «Íæ¤∂ «‹‘∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ √ßÁÌ «Úæ⁄ Ì≈Â Á∂ √ß«ÚË≈È «Úæ⁄ √ØË «’™ ’ΔÂΔ ◊¬Δ √Δ? ¿πμÂ. «¬√ Ú∂Ò∂, ’∂∫Á ¡Â∂ √±«Ï¡ª «Ú⁄≈Ò∂ «ÚæÂΔ Ù’ÂΔ¡ª √ß«ÚË≈È

«Úæ⁄ √ÍæÙ‡ ÂΔ’∂ «ÈË≈Â ’ΔÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ª ‘È, √ÏßËÂ Ù≈√Èª

«Ú⁄≈Ò∂ Ò◊Ì◊ «’√∂ Â∑ª ÁΔ ’Ø¬Δ ˙ÚÒÀÍ È‘Δ∫ ˛Õ ’∂∫Á √’≈

’ØÒ Ú√Âª Ì≈Ú Ó≈Ò (¡Ò’Ø‘Ò Ôπ’Â Ù≈Ï ÓÈπæ÷Δ ÷ÍÂ Ò¬Δ,

¡¯ΔÓ, ÈÙΔÒ∂ ÍÁ≈Êª ¡≈«Á È±ß ¤æ‚ ’∂) Á∂ «ÈÓ≈‰ ¿πμÂ∂ ‡À’√ Ú√±ÒΔ

Á∂ ¡«Ë’≈ ‘È, ‹Á «’ √±«Ï¡ª ’ØÒ Ó≈Ò ÁΔ «Ú’Δ ¿πμÂ∂ ‡À’√

Ú√±ÒΔ Á∂ ¡«Ë’≈ ‘ÈÕ ¡ßÂ-≈‹Δ «Ú’Δ¡ª Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ ’∂∫Á

18

’ØÒ ‡À’√ Ú√±ÒΔ (’∂∫ÁΔ «Ú’Δ ‡À’√) Á≈ ¡«Ë’≈ ˛, Í ‡À’√

«¬’æ·≈ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π‘ √≈∂ Á≈ √≈≈ √±«Ï¡ª ’ØÒ «‘ ‹ªÁ≈

˛Õ √∂Ú≈Úª Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄, ’∂ÚÒ ’∂∫Á ’ØÒ ‘Δ √∂Ú≈ (√«Ú√) ‡À’√

Ú√±ÒΔ Á≈ ¡«Ë’≈ ˛Õ

‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ Ùπ±¡≈Â Ò¬Δ √ß«ÚË≈È «Úæ⁄ √ØËª ÁΔ ˜±Â √Δ, «’ Âª

‹Ø ’∂∫Á ¡Â∂ √±«Ï¡ª È±ß «¬æ’Ø Ú≈Δ ”⁄ «¬√ ‡À’√ ÁΔ Ú√±ÒΔ ’È Â∂

«¬√ È±ß «¬’æ·≈ ’È Á∂ ¡«Ë’≈ «ÓÒ √’‰Õ Ì≈Â Á∂ √ß«ÚË≈È «Úæ⁄

«¬√ ¿πÁ∂Ù Ò¬Δ «Íæ¤∂ «‹‘∂ “√ß«ÚË≈È («¬æ’ √Ω «¬æ’ÚΔ∫ √ØË) ’≈È±ßÈ,

B@AF” ≈‘Δ∫ √ØË ’ΔÂΔ ◊¬Δ ˛Õ √ß«ÚË≈È ÁΔ Ë≈≈ BDF¬∂ ’∂∫Á Â∂

√±«Ï¡ª È±ß ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ Ú√±ÒΔ ’È Â∂ ¿π√ È±ß «¬’æ·≈ ’È Á∂

¡«Ë’≈ «ÁßÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ AB. Ó≈Ò Â∂ √∂Ú≈Úª Á∂ «¬æ’ ı≈√ ÒÀ‰-Á∂‰ (‡zª˜À’ÙÈ) ¿πμÂ∂ È≈ÒØ-È≈Ò (¿π√∂ Ú∂Ò∂) ’∂∫ÁΔ ‹Δ.¡À√.‡Δ. (√Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ.) ¡Â∂ √±Ï≈¬Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ. (¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ.) ¡ËΔÈ ‡À’√ «’Ú∂∫ Ò≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂◊≈? ¿πμÂ. ¤Ø‡ Íz≈ÍÂ Ó≈Ò Â∂ √∂Ú≈Úª ¡Â∂ «‹‘ÛΔ¡ª Ú√Âª (Ó≈Ò)

‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ ÿ∂∂ ÂØ∫ Ï≈‘ ‘È ¡Â∂ «‹‘Û∂ ÒÀ‰-Á∂‰ «ÈË≈Â

√ΔÓ≈Úª ÂØ∫ ‘∂·ª (ÿæ‡) ‘È, È±ß ¤æ‚ ’∂ Ó≈Ò Â∂ √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á∂

‘∂’ ÒÀ‰-Á∂‰ ¿πμÂ∂ ’∂∫ÁΔ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡Â∂ √±Ï≈¬Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ

Ú√±ÒΔ È≈ÒØ-È≈Ò ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊ΔÕ

«¬√ Á∂ È≈Ò ‘Δ «¬√ ‡À’√ ÁΔ Ú√±ÒΔ ¿π√∂ ’ΔÓÂ ‹ª ÓπæÒ ¿πμÂ∂ ’ΔÂΔ

‹≈Ú∂◊Δ - «¬‘ ◊æÒ √±Ï≈¬Δ ÚÀ‡ ÂØ∫ ¿πÒ‡ ˛, «‹√ ÁΔ Ú√±ÒΔ Ó≈Ò ÁΔ

’ΔÓÂ ¿πμÂ∂ ’ΔÂΔ ‹ªÁΔ ˛, «‹√ «Úæ⁄ √∂ÈÚÀ‡ (CENVAT) Ù≈ÓÒ ‘πßÁ≈

˛Õ ‹Á «’ √ÍÒ≈«¬ ¡Â∂ Á∂Ù «Úæ⁄ Íz≈ÍÂ’Â≈ Á≈ √Ê≈È;

√Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ ¿πÁ∂Ù Ò¬Δ ˆÀ-˜±Δ ‘ØÚ∂◊Δ, ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ

Ú√±ÒΔ ’∂ÚÒ ÂÁ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ, ‹ÁØ∫ √ÍÒ≈«¬ ¡Â∂ Íz≈ÍÂ’Â≈ ÁØÚ∂∫

«¬æ’ √±Ï∂ «Úæ⁄ √«ÊÂ ‘ÈÕ

¿πÁ≈‘È A: ’ÒÍÈ≈ ’«Á¡ª ÓßÈ ÒÚØ «’ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ Á

19

A@% ˛ ¡Â∂ ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ Á A@% ˛Õ ‹ÁØ∫ ¿πμÂ ÍzÁ∂Ù Á≈ «¬æ’

√‡ΔÒ («¬√Í≈Â) ÊØ’ ‚ΔÒ, ÓßÈ ÒÚØ, A@@ πÍ¬∂ ÓπæÒ ÁΔ¡ª √‡ΔÒ

ÁΔ¡ª ¤Ûª ¡Â∂ Ω‚˜ ¿π√∂ √±Ï∂ «Úæ⁄ √«ÊÂ «¬æ’ «ÈÓ≈‰ ’ßÍÈΔ È±ß

√ÍÒ≈¬Δ ’Á≈ ˛Õ ‚ΔÒ «¬√ Ò¬Δ Ó≈Ò ÁΔ ¡≈Ë≈ ’ΔÓÂ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈

A@ πÍ¬∂ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡Â∂ A@ πÍ¬∂ ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. Ú√±Ò ’∂◊≈Õ

¿π√ È±ß √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’ßÍØÈÀ∫‡ ’∂∫Á √’≈ Á∂ ÷≈Â∂ Úæ⁄ ‹Ó∑≈

’Ú≈¿π‰≈ ‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂ ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. Ì≈◊ ¿π‘ √ÏßËÂ √’≈ Á∂

÷≈Â∂ «Úæ⁄ ‹Ó∑≈ ’Ú≈¬∂◊≈Õ Ï∂Ùæ’, ¿π√ È±ß ¡√Ò «Úæ⁄ B@ πÍ¬∂ (A@

πÍ¬∂ + A@ πÍ¬∂) È’Á ‹Ó∑≈ ’Ú≈¿π‰ ÁΔ ÒØÛ È‘Δ∫ ‘ØÚ∂◊Δ «’™«’

¿π‘ ¡≈Í‰Δ¡ª ıΔÁÁ≈Δ¡ª (ÓßÈ ÒÚØ, «¬ÈÍπ‡√) ¿πμÂ∂ ¡Á≈ ’ΔÂ∂

√Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ‹ª ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ «¬√ Á∂‰Á≈Δ È±ß √Àμ‡-¡≈æ¯

’È Á≈ ‘æ’Á≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ Í √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ ¡Á≈«¬◊Δ Ò¬Δ ¿π√

È±ß ¡≈Í‰Δ¡ª ıΔÁÁ≈Δ¡ª ¿πμÂ∂ ¡Á≈ ’ΔÂ∂ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á≈ ’∂ÚÒ

¥À«‚‡ ÚÂ‰ ÁΔ «¬‹≈˜Â ‘ØÚ∂◊Δ, ‹Á «’ ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. Ò¬Δ ¿π‘

’∂ÚÒ ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ ¥À«‚‡ Á≈ ¿πÍÔØ◊ ’ √’∂◊≈Õ Á±‹∂ ÙÏÁª

«Úæ⁄, √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ¥À«‚‡, ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂, ÁΔ ÚÂØ∫ ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ.

Á∂ Ìπ◊Â≈È Ò¬Δ È‘Δ∫ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔÕ È≈ ‘Δ ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ¥À«‚‡

ÁΔ ÚÂØ∫ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ Ìπ◊Â≈È Ò¬Δ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛Õ

¿πÁ≈‘È B: «¬æ’ Ú≈ «Î ’ÒÍÈ≈ ’«Á¡ª ÓßÈ ÒÚØ «’

√Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. A@% ˛ ¡Â∂ ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. A@% ˛Õ ‹ÁØ∫ «¬æ’

«¬Ù«Â‘≈ ¬∂‹ß√Δ ÓπßÏ¬Δ ”⁄ √«ÊÂ ˛ ¡Â∂ ¿π‘ ¡≈Í‰Δ¡ª, ÓßÈ ÒÚØ

A@@ πÍ¬∂ ÓπæÒ ÁΔ¡ª ¡≈Í‰Δ¡ª «¬Ù«Â‘≈Ï≈˜Δ √∂Ú≈Úª Ó‘≈≈Ù‡

√±Ï∂ «Úæ⁄ ‘Δ √«ÊÂ √≈Ï‰ Ï‰≈¿π‰ Ú≈ÒΔ «¬æ’ ’ßÍÈΔ È±ß «ÁßÁΔ ˛, ¿π‘

«¬Ù«Â‘≈ ’ßÍÈΔ ¡≈Í‰Δ √∂Ú≈ ÁΔ ¡≈Ë≈ ’ΔÓÂ ¿πμÂ∂ A@ πÍ¬∂

√Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡Â∂ È≈Ò ‘Δ A@ πÍ¬∂ ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ÚΔ Ú√±Ò

’∂◊ΔÕ

¿π√ È±ß √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’ßÍØÈÀ∫‡ ’∂∫Á √’≈ Á∂ ÷≈Â∂ «Úæ⁄ ‹Ó∑≈

’Ú≈¿π‰≈ ‘ØÚ∂◊≈, ‹Á «’ ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. Ì≈◊ ¿π‘ √ÏßËÂ √±Ï≈

20

√’≈ Á∂ ÷≈Â∂ «Úæ⁄ ‹Ó∑≈ ’Ú≈¬∂◊ΔÕ Ï∂Ùæ’ ¿π√ È±ß ¡√Ò «Úæ⁄ B@

πÍ¬∂ (A@ πÍ¬∂ + A@ πÍ¬∂) È’Á ¡Á≈ ’È ÁΔ ˜±Â È‘Δ∫ ˛

«’™«’ ¿π‘ ¡≈Í‰Δ ıΔÁ (ÓßÈ ÒÚØ «¬ÈÍπ‡√ «‹Ú∂∫ «’ √‡∂ÙÈΔ,

Á¯ÂΔ ¿πÍ’È, «¬æ’ ’Ò≈’≈ ÁΔ¡ª √∂Ú≈Úª ¡≈«Á) ¿πμÂ∂ ¡Á≈ ’ΔÂ∂

√Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ‹ª ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ¿πμÂ∂ Ï‰ÁΔ «¬√ Á∂‰Á≈Δ È±ß √Àμ‡-

¡≈æ¯ ’È ÁΔ ‘æ’Á≈ ‘ØÚ∂◊ΔÕ Í √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ ¡Á≈«¬◊Δ ’È

Ò¬Δ, ¿π√ È±ß ¡≈Í‰Δ ıΔÁ ¿πμÂ∂ ¡Á≈ ’ΔÂ∂ ’∂ÚÒ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á≈

’zÀ«‚‡ ÚÂ‰ ÁΔ «¬‹≈˜Â ‘ØÚ∂◊Δ, ‹Á «’ ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. Ò¬Δ ¿π‘

’∂ÚÒ ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ ¥À«‚‡ Á≈ ‘Δ ¿πÍÔØ◊ ’ √’ÁΔ ˛Õ Á±‹∂

ÙÏÁª «Úæ⁄, √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ¥À«‚‡, ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂, ÁΔ ÚÂØ∫

¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ Ìπ◊Â≈È Ò¬Δ È‘Δ∫ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔÕ È≈ ‘Δ

¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ¥À«‚‡ ÁΔ ÚÂØ∫ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ Ìπ◊Â≈È Ò¬Δ

’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ AC. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÂØ∫ Á∂Ù È±ß ’Δ Ò≈Ì «ÓÒ‰◊∂? ¿πμÂ. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ Ùπ±¡≈Â Ì≈Â Á∂ ¡«√æË∂ ‡À’√ √πË≈ª Á∂ ÷∂Â

«Úæ⁄ «¬æ’ Ï‘πÂ ¡«‘Ó ’ÁÓ ‘ØÚ∂◊≈Õ Úæ‚Δ «◊‰ÂΔ ”⁄ ’∂∫ÁΔ ¡Â∂

√±Ï≈¬Δ ‡À’√ª È±ß «¬æ’ ‡À’√ «Úæ⁄ Ù≈ÓÒ ’ ’∂ ¡Â∂ Í±ÏÒ∂-ÍÛ≈¡ Á∂

‡À’√ª ÁΔ √Àμ‡-¡≈æ¯ ÁΔ «¬‹≈˜Â Á∂‰ È≈Ò “’≈√’∂«‚ß◊” (ÂÂΔÏÚ≈

’¬Δ ‡À’√) Á∂ Ó≈Û∂ ÍzÌ≈Ú ÿ‡‰◊∂ ¡Â∂ «¬æ’ √ªfi∂ ≈Ù‡Δ Ï≈˜≈ Ò¬Δ

≈‘ ÍæË≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ ÷ÍÂ’≈ª Ò¬Δ, √Ì ÂØ∫ Úæ‚≈ Ò≈Ì Ó≈Ò ¿πμÂ∂ ’πæÒ

‡À’√ ÏØfi «Úæ⁄ ’ÓΔ ÁΔ¡ª ÓæÁª ”⁄ ‘ØÚ∂◊≈, ‹Ø «’ «¬√ Ú∂Ò∂ Ò◊Ì◊

BE%-C@% ˛Õ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ Ùπ±¡≈Â È≈Ò √≈‚∂ ¿πÂÍ≈Á ÿ∂Ò± ¡Â∂

’ΩÓªÂΔ Ï≈˜≈ª/Óß‚Δ¡ª «Úæ⁄ ÍzÂΔÔØ◊Δ ÚΔ Ï‰È◊∂ Ì≈Ú Óπ’≈ÏÒ∂

«Úæ⁄ ÷ÒØ‰ ‹Ø◊∂ ‘Ø‰◊∂Õ ¡«Ë¡ÀÈ Á√≈™Á∂ ‘È «’ «¬√ È≈Ò ¡≈«Ê’

«Ú’≈√ «Úæ⁄ ÂπßÂ Ú≈Ë≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ ‡À’√ ¡≈Ë≈ ÚË‰, ÚÍ≈ Á≈

¡≈’≈ ÚË‰ ¡Â∂ ‡À’√ Í≈Ò‰≈ «Úæ⁄ √πË≈ È≈Ò ’∂∫Á ¡Â∂ √±«Ï¡ª

È±ß ÚΔ ¡≈ÓÁÈ Á≈ Ò≈Ì «ÓÒ √’Á≈ ˛Õ ¡ßÂ ”⁄, «¬‘ ‡À’√ «’™«’

Í≈ÁÙΔ ⁄«æÂ Ú≈Ò≈ ˛, «¬√ Ò¬Δ «¬√ Á≈ ÍzÙ≈√È √ßÌ≈Ò‰≈ √Ω÷≈

21

‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ AD. ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’Δ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ù≈√È ¡ËΔÈ, «¬æ’ √ß◊·Â ‹Δ.¡À√.‡Δ.

(¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ.) ÁΔ Ú√±ÒΔ ’∂∫Á ÚæÒØ∫ Ó≈Ò Â∂ √∂Ú≈Úª ÁΔ ¡ßÂ-

≈‹Δ √ÍÒ≈¬Δ ¿πμÂ∂ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊ΔÕ √ß«ÚË≈È ÁΔ Ë≈≈ BFI¬∂ ¡ËΔÈ,

¡ßÂ-≈‹Δ ÚÍ≈ ‹ª Ú‰‹ ÁΩ≈È ‘Ø‰ Ú≈ÒΔ¡ª √ÍÒ≈¬Δ˜ ¿πμÂ∂

‹Δ.¡À√.‡Δ. Ì≈Â √’≈ ÚæÒØ∫ Ú√±«Ò¡≈ ¡Â∂ «¬’æ·≈ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈

¡Â∂ ¡«‹‘∂ ‡À’√ È±ß ’∂∫Á Â∂ √±«Ï¡ª «Ú⁄≈Ò∂ «¬√ «ÚËΔ È≈Ò Úß«‚¡≈

‹≈Ú∂◊≈, «‹Ú∂∫ «’ “◊πæ‚˜ ¡À∫‚ √«Ú√∂˜ ‡À’√ ’Ω∫√Ò” ÁΔ¡ª «√¯≈Ùª

¿πμÂ∂ √ß√Á Áπ¡≈≈ ’≈È±ßÈ Áπ¡≈≈ «ÚÚ√Ê≈ ’ΔÂΔ ◊¬Δ ‘Ø √’ÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ AE. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ Ú√±ÒΔ ÁΔ¡ª Áª Ï≈∂ ¯À√Ò≈ ’Ω‰ ÒÚ∂◊≈?

¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡Â∂ ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ Ú√±ÒΔ ¿πÈ∑ª Áª ¿πμÂ∂

’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ, «‹È∑ª Ï≈∂ ¯À√Ò≈ ’∂∫Á ¡Â∂ √±«Ï¡ª ÚæÒØ∫ √ªfi∂ ÂΩ ”Â∂

«Ò¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ Áª ÁΔ ¡«Ë√±⁄È≈ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ’Ω∫√Ò ÁΔ¡ª «√¯≈Ùª

”Â∂ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ AF. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ’Ω∫√Ò ÁΔ Ì±«Ó’≈ ’Δ ‘ØÚ∂◊Δ? ¿πμÂ. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ’Ω∫√Ò Á≈ ◊·È ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈, «‹√ «Úæ⁄ ’∂∫ÁΔ

«ÚæÂ ÓßÂΔ (‹Ø ’Ω∫√Ò Á∂ ⁄∂¡ÓÀÈ ‘Ø‰◊∂), ≈‹ ÓßÂΔ (Ó≈Ò) ¡Â∂

√±«Ï¡ª Á∂ «ÚæÂ/‡À’√∂ÙÈ ÓßÂΔ Ù≈ÓÒ ‘Ø‰◊∂, ‹Ø ’∂∫Á ¡Â∂ √±«Ï¡ª È±ß

«¬È∑ª Ï≈∂ «√¯≈Ùª ’È◊∂:

(i) ’∂∫Á, √±«Ï¡ª Â∂ √Ê≈È’ √’≈ª ÚæÒØ∫ Ú√±Ò ’ΔÂ∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂

‡À’√, √Àμ√˜ Â∂ √⁄≈‹√, «‹È∑ª È±ß ‹Δ.¡À√.‡Δ. «Úæ⁄ Ù≈ÓÒ

’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛;

(ii) ¿π‘ Ó≈Ò (Ú√Âª) ¡Â∂ √∂Ú≈Úª, «‹È∑ª È±ß ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÂØ∫ ¤Ø‡

«ÁæÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛;

(iii) ¿π‘ «ÓÂΔ, ‹ÁØ∫ ’æ⁄∂ ÍÀ‡ØÒΔ¡Ó, Â∂˜ ¯Â≈ ‚Δ˜Ò, ÓØ‡

22

√«Í«‡ (¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ «‹√ È±ß ÍÀ‡ØÒ ’«‘ßÁ∂ ‘È), ’πÁÂΔ

◊À√ Â∂ ‘Ú≈Ï≈˜Δ ‡Ï≈¬ΔÈ ¬Δ∫ËÈ;

(iv) Ó≈æ‚Ò ‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ, Ú√±ÒΔ Á∂ «√ËªÂ,

¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ Ì≈◊ÏßÁΔ ¡Â∂ ¿π‘ «√ËªÂ ‹Ø √ÍÒ≈¬Δ Á∂

«√ËªÂ È±ß Ù≈«√Â ’Á∂ ‘È;

(v) ‡È˙Ú ÁΔ «¬æ’ «ÈÙ⁄Â √ΔÓ≈, «‹√ ÂØ∫ ‘∂·ª Ó≈Ò Â∂

√∂Ú≈Úª È±ß ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÂØ∫ ¤Ø‡ ‘Ø √’ÁΔ ˛;

(vi) ‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ ÏÀ∫‚˜ È≈Ò ¯ÒØ Áª √Ó∂Â Áª;

(vii) «’√∂ ’πÁÂΔ ¡≈¯Â ‹ª ÂÏ≈‘Δ ÁΩ≈È ÚËΔ’ √ØÂ ÍÀÁ≈ ’È

Ò¬Δ «¬æ’ «ÈÙ⁄Â √Ó∂∫ Ò¬Δ ’Ø¬Δ «ÚÙ∂Ù Á ‹ª Áª;

(viii) ¿πμÂ-Í±ÏΔ √±«Ï¡ª, ‹ßÓ±-’ÙÓΔ, «‘Ó≈⁄Ò ÍzÁ∂Ù ¡Â∂

¿πμÂ≈÷ø‚ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ «ÚÙ∂Ù «ÚÚ√Ê≈; ¡Â∂

(ix) ‹Δ.¡À√.‡Δ. È≈Ò √ÏßËÂ ’Ø¬Δ ‘Ø Ó≈ÓÒ≈, «‹Ú∂∫ «’ ’Ω∫√Ò

¯À√Ò≈ ’ √’ÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ AG. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ’Ω∫√Ò Á≈ «ÈÁ∂ÙÂ «√ËªÂ ’Δ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ’Ω∫√Ò Á≈ ÍzÏßË ’∂∫Á ¡Â∂ √±«Ï¡ª Á∂ È≈Ò-È≈Ò

√±«Ï¡ª «Ú⁄≈Ò∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ «Ú«ÌßÈ Íæ÷ª ÁΔ «¬æ’√πÂ≈ È±ß Ô’ΔÈΔ

Ï‰≈¬∂◊≈Õ √ß«ÚË≈È («¬æ’ √Ω «¬æ’ÚΔ∫ √ØË) ’≈È±ßÈ, B@AF «Úæ⁄ «ÚÚ√Ê≈

«ÁæÂΔ ◊¬Δ ˛ «’ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ’Ω∫√Ò ¡≈Í‰∂ «Ú«ÌßÈ ’≈‹ ’Á∂ √Ó∂∫

‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ «¬æ’√π „ª⁄∂ ÁΔ ÒØÛ ¡Â∂ Ó≈Ò Â∂ √∂Ú≈Úª Á∂ «¬æ’√π

≈Ù‡Δ Ï≈˜≈ Á∂ «Ú’≈√ Áπ¡≈≈ «ÈÁ∂«ÙÂ ‘ØÚ∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ AH. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ’Ω∫√Ò ÚæÒØ∫ ¯À√Ò∂ «’Ú∂∫ Ò¬∂ ‹≈‰◊∂? ¿πμÂ. √ß«ÚË≈È («¬æ’ √Ω «¬æ’ÚΔ∫ √ØË) ’≈È±ßÈ, B@AF ÁΔ «ÚÚ√Ê≈

¡Èπ√≈ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ’Ω∫√Ò Á≈ ‘∂’ ¯À√Ò≈ «¬æ’ ÓΔ«‡ß◊ ÁΩ≈È ÓΩ‹±Á

ÓÀ∫Ïª ¡Â∂ ÚØ«‡ß◊ Áπ¡≈≈ ÿæ‡ ÂØ∫ ÿæ‡ C/D Ú˜ÈΔ ÚØ‡ª ÁΔ Ï‘π-

«◊‰ÂΔ ≈‘Δ∫ «Ò¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ ’∂∫Á √’≈ ÁΔ ÚØ‡ Á≈ Ú˜È Í¬Δ¡ª

23

ÚØ‡ª Á≈ A/C ‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂ √≈Δ¡ª √±Ï≈ √’≈ª ÚæÒØ∫ «ÓÒ ’∂ Í≈¬Δ¡ª

ÚØ‡ª Á≈ Ú˜È ¿π√ ÓΔ«‡ß◊ ”⁄ Í¬Δ¡ª ’πæÒ ÚØ‡ª Á≈ B/C «‘æ√≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ

‹Δ.¡À√.‡Δ. ’Ω∫√Ò Á∂ ’πæÒ «◊‰ÂΔ ÓÀ∫Ïª Á≈ «¬æ’ ¡æË «¬√ ÁΔ¡ª

ÓΔ«‡ß◊ª Á≈ ’ØÓ ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ AI. Íz√Â≈«ÚÂ ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ù≈√È ¡ËΔÈ ’Ω‰ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡Á≈ ’È Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ù≈√È ¡ËΔÈ, Ó≈Ò ¡Â∂/‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ

¿πμÂ∂ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ÚæÒØ∫ ‡À’√ ¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊ ˛Õ ‡À’√ Ìπ◊Â≈È

ÁΔ «˜ßÓ∂Ú≈Δ ¿πÁØ∫ ÍÀÁ≈ ‘πßÁΔ ˛, ‹ÁØ∫ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ¤Ø‡ ÁΔ

«ÈË≈Â √ΔÓ≈ Ì≈Ú B@ Òæ÷ πÍ¬∂ (¿πμÂ-Í±ÏΔ √±«Ï¡ª ¡Â∂ «ÚÙ∂Ù

Ú◊ Ú≈Ò∂ √±«Ï¡ª Ò¬Δ A@ Òæ÷ πÍ¬∂) È±ß Í≈ ’ ‹ªÁ≈ ˛; ’πfi

«ÈÙ⁄Â Ó≈Ó«Ò¡ª È±ß ¤æ‚ ’∂, «‹æÊ∂ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ‹Δ.¡À√.‡Δ.

¡Á≈ ’È Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ ‘πßÁ≈ ˛ Ì≈Ú∂∫ ¿π√ È∂ «ÈË≈Â √ΔÓ≈ È±ß È≈

ÚΔ ¿π¶«ÿ¡≈ ‘ØÚ∂Õ «¬æ’Ø √±Ï∂ ¡ßÁ Ó≈Ò ¡Â∂/‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √≈Δ

√ÍÒ≈¬Δ ¿πμÂ∂ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. Ìπ◊Â≈ÈÔØ◊ ˛ ¡Â∂

Ó≈Ò ¡Â∂/‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ¡ª √≈Δ¡ª ¡ßÂ-≈‹Δ √ÍÒ≈¬Δ ¿πμÂ∂

¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. Ìπ◊Â≈ÈÔØ◊ ˛Õ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ.

¡Â∂ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ¿πÈ∑ª Áª ¿πμÂ∂ Ìπ◊Â≈ÈÔØ◊ ‘È, «‹Ú∂∫ «’

√ÏßËÂ ’≈È±ßÈª ÁΔ¡ª ¡Èπ√±⁄Δ¡ª «Úæ⁄ «ÈË≈Â ˛Õ

ÍzÙÈ B@. ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ù≈√È ¡ËΔÈ ¤Ø‡∂ ‡À’√Á≈«Â¡ª Ò¬Δ ’Δ Ò≈Ì ¿πÍÒÏË ‘È? ¿πμÂ. «¬æ’ «ÚæÂΔ Ú∑∂ ÁΩ≈È ’πæÒ ‡È˙Ú ¿πμÂ∂ (B@ Òæ÷ πÍ¬∂ ¡Â∂

¿πμÂ-Í±ÏΔ ≈‹ª ¡Â∂ «ÚÙ∂Ù Ú◊ Á∂ ≈‹ª Ò¬Δ A@ Òæ÷ πÍ¬∂ Âæ’)

‡À’√ ÂØ∫ ¤Ø‡ ‘ØÚ∂◊ΔÕ «¬√ Á∂ È≈Ò ‘Δ, ¡«‹‘≈ ’Ø¬Δ «Ú¡’ÂΔ, «‹√ ÁΔ

’πæÒ ‡È˙Ú «Í¤Ò∂ √≈Ò ÁΩ≈È E@ Òæ÷ πÍ¬∂ ÂØØ∫ ÿæ‡ ‘Δ ˛, ¿π‘

«¬æ’ √ÒΔ«¥Â ⁄È≈ ÔØ‹È≈ («√ßÍÒΔ¯≈¬Δ‚ ’ßÍØ˜ΔÙÈ √’ΔÓ) Á≈

«ÚÒ’Í ¸‰ √’∂◊≈, «‹æÊ∂ «’√∂ ≈‹ «Úæ⁄ ‡È˙Ú ¿πμÂ∂ «¡≈«¬ÂΔ

24

Á ¿πμÂ∂ ‡À’√ ¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊ ‘ØÚ∂◊≈Õ

(’πæÒ ‡È˙Ú «Úæ⁄ √≈Δ¡ª ‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ˜, ¤Ø‡-Íz≈ÍÂ

√ÍÒ≈¬Δ˜ ¡Â∂ Ó≈Ò Â∂/‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ Ï≈ÓÁ ÁΔ ’πæÒ ’ΔÓÂ Ù≈ÓÒ

‘ØÚ∂◊Δ ¡Â∂ ‡À’√ Ì≈Ú ‹Δ.¡À√.‡Δ. «¬√ «Úæ⁄ Ù≈ÓÒ È‘Δ∫ ‘ØÚ∂◊≈)Õ ’πæÒ

‡È˙Ú ÁΔ ◊‰È≈ √Ï-«‘ßÁ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊ΔÕ ¿πμÂ-

Í±ÏΔ √±«Ï¡ª ¡Â∂ «√æ«’Ó Ò¬Δ ¤Ø‡ ÁΔ «ÈË≈Â √ΔÓ≈ (A@ Òæ÷ πÍ¬∂)

‘ØÚ∂◊ΔÕ «ÈË≈Â √ΔÓ≈ ÁΔ ¤Ø‡ Ò¬Δ ÔØ◊ √≈∂ ‡À’√-Á≈«Â¡ª ’ØÒ

«¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ (¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ.) Á∂ Ò≈Ìª √Ó∂Â ‡À’√ ¡Á≈ ’È

Á≈ «Ú’ÒÍ ‘ØÚ∂◊≈Õ ¡ßÂ-≈‹Δ √ÍÒ≈¬Δ˜ ’È Ú≈Ò∂ ‹ª «Ú√

⁄≈‹ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ ‡À’√ Ìπ◊Â≈È ’È Ú≈Ò∂ ‡À’√Á≈Â∂ «¬√

«ÈË≈Â √ΔÓ≈ ÁΔ ¤Ø‡ Ò¬Δ ÔØ◊ È‘Δ∫ ‘Ø‰◊∂Õ

ÍzÙÈ BA. ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ù≈√È ¡ËΔÈ Ó≈Ò ¡Â∂ √∂Ú≈Úª È±ß «’Ú∂∫ Ú◊Δ«¥Â ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈? ¿πμÂ. ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ù≈√È ¡ËΔÈ Ú√Âª Ì≈Ú Ó≈Ò Á≈ Ú◊Δ’È Ò¬Δ

¡À⁄.¡À√.¡ÀÈ. (Í«Ì≈Ù’ ÙÏÁ≈ÚÒΔ ÁΔ «¬æ’√π Íz‰≈ÒΔ -

‘≈ÓØÈ≈«¬˜‚ «√√‡Ó ¡≈æ¯ ÈØÓÀÈ’Ò∂⁄) ’Ø‚ ÁΔ ÚÂØ∫ ’ΔÂΔ

‹≈Ú∂◊ΔÕ ‡À’√Á≈Â∂, «‹È∑ª ÁΔ ‡È˙Ú A.E ’ØÛ πÍ¬∂ ÂØ∫ ÚæË Í E

’ØÛ πÍ¬∂ ÂØ∫ ÿæ‡ ˛, ¿π‘ B ¡ß’ª Á≈ ’Ø‚ ÚÂ‰◊∂ ¡Â∂ «‹‘Û∂

‡À’√Á≈«Â¡ª ÁΔ ‡È˙Ú E ’ØÛ πÍ¬∂ ¡Â∂ ¿π√ ÂØ∫ ÚæË ˛, ¿π‘ D

¡ß’ª Á∂ ’Ø‚ ÁΔ ÚÂØ∫ ’È◊∂Õ «‹‘Û∂ ‡À’√Á≈«Â¡ª ÁΔ ‡È˙Ú

A.E ’ØÛ πÍ¬∂ ÂØ∫ ÿæ‡ ˛, ¿πÈ∑ª È±ß ¡≈Í‰Δ¡ª «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ «Úæ⁄

¡À⁄.¡À√.¡ÀÈ. ’Ø‚ Á≈ «˜’ ’È ‹ª ‘Ú≈Ò≈ Á∂‰ ÁΔ ’Ø¬Δ ˜±Â

È‘Δ∫Õ

√∂Ú≈Úª Á≈ Ú◊Δ’È, “√«Ú√∂˜ ¡’≈¿±∫«‡ß◊ ’Ø‚” (¡À√.¬∂.√Δ.)

¡Èπ√≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ BB. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡ËΔÈ Á≈ÓÁª ¿πμÂ∂ ‡À’√ «’Ú∂∫ Òæ◊∂◊≈? ¿πμÂ. Ó≈Ò ¡Â∂ √∂Ú≈Úª ÁΔ¡ª Á≈ÓÁª È±ß ¡ßÂ-≈‹Δ √ÍÒ≈¬Δ˜

25

Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ Á∂Ù «Úæ⁄ Ó≈Ò ¡Â∂ √∂Ú≈Úª ÁΔ Á≈ÓÁ ¿πμÂ∂

¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ Ú√±ÒΔ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊ΔÕ ‡À’√ Á≈ Òæ◊‰≈, «‡’≈‰≈

(‚À√‡ΔÈ∂ÙÈ) «√ËªÂ ÁΔ Í≈Ò‰≈ ’∂◊≈ ¡Â∂ ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ Ó≈ÓÒ∂

«Úæ⁄ ‡À’√ ¡≈ÓÁÈ √±Ï∂ ’ØÒ «¬’æ·Δ ‘ØÚ∂◊Δ, «‹æÊ∂ Á≈ÓÁΔ Ó≈Ò Â∂

√∂Ú≈Úª ÁΔ ÷ÍÂ ‘Ø¬Δ ˛Õ

Ó≈Ò ¡Â∂ √∂Ú≈Úª ÁΔ Á≈ÓÁ ¿πμÂ∂ ¡Á≈ ’ΔÂ∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¿πμÂ∂ Óπ’ßÓÒ

¡Â∂ Í±È √Àμ‡-¡≈æ¯ ¿πÍÒÏË ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ BC. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡ËΔÈ Ï≈ÓÁª È≈Ò ’Δ «ÚÚ‘≈ ‘ØÚ∂◊≈? ¿πμÂ. Ï≈ÓÁª È±ß “˜ΔØ ∂‡‚ √ÍÒ≈¬Δ˜” Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ Ó≈Ò ‹ª

√∂Ú≈Úª ÁΔ Ï≈ÓÁ ¿πμÂ∂ ’Ø¬Δ ‡À’√ ¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊ È‘Δ∫ ‘ØÚ∂◊≈, ™fi,

«¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ Á≈ ¥À«‚‡ ¿πÍÒÏË ‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂ ¿π√ Á≈ Ò≈Ì

Ï≈ÓÁ’≈ª Ò¬Δ Δ¯ß‚ Ú‹Ø∫ ¿πÍÒÏË ‘ØÚ∂◊≈Õ Ï≈ÓÁ’≈ ’ØÒ «¬æ’

«Ú’ÒÍ «¬‘ ‘ØÚ∂◊≈ «’ ¿π‘ ‹ª Âª ¿πÂÍ≈ÁÈ ¿πμÂ∂ ‡À’√ ¡Á≈ ’

√’∂◊≈ ¡Â∂ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Á≈ Δ¯ß‚ ’Ò∂Ó ’ √’∂◊≈ ‹ª «ÏÈ≈

¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Á≈ Ìπ◊Â≈È ’Δ«Â¡ª Ïª‚ ¡ËΔÈ Ï≈ÓÁ ’

√’∂◊≈ ¡Â∂ “«¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡” (¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ.) Á≈ Δ¯ß‚ ’Ò∂Ó ’

√’∂◊≈Õ

ÍzÙÈ BD. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡ËΔÈ ’ßÍØ˜ΔÙÈ ÔØ‹È≈ Á≈ ÷∂Â ’Δ ˛? ¿πμÂ. «¬æ’ «ÚæÂΔ √≈Ò «Úæ⁄ (E@ Òæ÷ πÍ¬∂) Âæ’ ÁΔ ’πæÒ ‡È˙Ú

Ú≈Ò∂ ¤Ø‡∂ ‡À’√Á≈Â∂ ’ßÍØ ΔÙÈ Ò∂ÚΔ Ò¬Δ ÔØ◊ ‘Ø‰◊∂Õ «¬√ ÔØ‹È≈

¡ËΔÈ, «¬æ’ ‡À’√Á≈Â≈ √≈Ò ÁΩ≈È ÁΔ ¡≈Í‰Δ ‡È˙Ú ÁΔ

ÍzÂΔÙÂÂ≈ Á∂ «‘√≈Ï È≈Ò ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. Á∂ Ò≈Ì ÂØ∫ ÏˆÀ ‡À’√ ¡Á≈

’∂◊≈Õ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡Â∂ ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ./Ô±.‡Δ. ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ò¬Δ

‡À’√ ÁΔ ¯ÒØ (ÿæ‡ ÂØ∫ ÿæ‡) Á (A% «ÈÓ≈Â≈ Ò¬Δ ¡Â∂ ‘Ø

Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ @.E%; ¡Èπ√±⁄Δ II Á∂ ÍÀ≈ F(ÏΔ) «Úæ⁄ Á‹ ¡Èπ√≈

«ÚÙ∂Ù √∂Ú≈Úª - «‹Ú∂∫ «’ ÓÈπæ÷Δ ÷ÍÂ Ò¬Δ ÌØ‹È ‹ª ‘Ø ’Ø¬Δ Ú√Â±

ÍØ√‰≈, Ò¬Δ B.E%) ÂØ∫ ÿæ‡ È‘Δ∫ ‘ØÚ∂◊ΔÕ

26

’ßÍØ˜ΔÙÈ Ò∂ÚΔ Á≈ «Ú’ÒÍ ¸‰È Ú≈Ò≈ «¬æ’ ‡À’√Á≈Â≈ ¡≈Í‰∂

◊≈‘’ª ÂØ∫ ‡À’√ «¬’æ·≈ È‘Δ∫ ’∂◊≈Õ √’≈ ¿πÍØ’Â Ú«‰Â E@

Òæ÷ πÍ¬∂ ÁΔ √ΔÓ≈ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’Ω.√Ò ÁΔ «√¯≈Ù È≈Ò «¬æ’ ’ØÛ

πÍ¬∂ Âæ’ ÚË √’ÁΔ ˛Õ

¡ßÂ-≈‹Δ √ÍÒ≈¬Δ˜ ’È Ú≈Ò∂ ‹ª √ØÂ ¿πμÂ∂ ‡À’√ «¬’æ·≈ ’È

Ú≈Ò∂ ¬Δ-’≈Ó√ ¡≈æÍ∂‡˜ ≈‘Δ∫ √ÍÒ≈¬Δ ’È Ú≈Ò∂ ‡À’√Á≈Â∂

’ßÍØ˜ΔÙÈ ÔØ‹È≈ Ò¬Δ ÔØ◊ È‘Δ∫ ‘Ø‰◊∂Õ

ÍzÙÈ BE. ’Δ ’ßÍØ˜ΔÙÈ ÔØ‹È≈ ÚÀ’Ò«Í’ ‘ØÚ∂◊Δ ‹ª Ò≈˜ÓΔ? ¿πμÂ. ÚÀ’Ò«Í’Õ

ÍzÙÈ BF. ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ’Δ ˛ ¡Â∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ù≈√È «Úæ⁄ «¬√ ÁΔ ’Δ Ì±«Ó’≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. Á≈ ÓÂÒÏ ˛ “◊πæ‚˜ ¡À∫‚ √«Ú√ ‡À’√

ÈÀμ‡Ú’” (‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ.)Õ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. Èª¡ Á≈ «¬æ’ “«ÚÙ∂Ù

¿πÁ∂Ù Ú≈‘È”; ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ¡ª ˜±Âª ÁΔ Í±ÂΔ ’È Ò¬Δ √Ê≈ÍÂ

’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ ‹Δ.¡À√.‡Δ È±ß Ò≈◊± ’È Ò¬Δ ’∂∫Á Â∂ √±Ï≈ √’≈ª,

‡À’√ Á≈«Â¡ª ¡Â∂ ‘Ø √ÏßËÂ «Ëª È±ß ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. «¬æ’ √ªfi≈

¡≈¬Δ.‡Δ. Ïπ«È¡≈ÁΔ „ª⁄≈ ¡Â∂ √∂Ú≈Úª ÍzÁ≈È ’∂◊≈Õ

‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. Á∂ ’≈‹ª «Úæ⁄ ‘ØÈª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈, «¬‘ ’≈‹ Ù≈ÓÒ

‘Ø‰◊∂: (i) «‹√‡∂ÙÈ ÁΔ √π«ÚË≈ Á∂‰≈; (ii) «‡Èª È±ß ’∂∫ÁΔ Â∂

√±Ï≈¬Δ ¡Ê≈‡Δ˜ È±ß ¯≈Ú‚ ’È≈; (iii) ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ

◊‰È≈ Â∂ √À‡ÒÓÀ∫‡; (iv) ÏÀ∫«’ß◊ ÈÀμ‡Ú’ È≈Ò ‡À’√ Ìπ◊Â≈È

Ú∂«Ú¡ª È±ß Ó∂Ò‰≈; (v) ‡À’√Á≈Â≈ ÁΔ «‡È ‹≈‰’≈Δ Á∂ ¡≈Ë≈

¿πμÂ∂ ’∂∫Á Â∂ √±Ï≈ √’≈ª È±ß «Ú«ÌßÈ ¡ÀÓ.¡≈¬Δ.¡À√. «ÍØ‡ª ÍzÁ≈È

’È≈; (vi) ‡À’√Á≈«Â¡ª Á∂ ÍzØ¯≈«¬Ò Á≈ «ÚÙÒ∂Ù‰ ÍzÁ≈È ’È≈;

¡Â∂ (vii) «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ È±ß Ó∂Ò‰, «Ú√Ò ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂

Δ’Ò∂Ó Ò¬Δ ÓÀ«⁄ß◊ «¬ß‹‰ ⁄Ò≈¿π‰≈Õ

‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. «¬æÊ √ªfi≈ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÍØ‡Ò ¡Â∂ «‹√‡∂ÙÈ,

27

Ìπ◊Â≈È, «‡È ¡Â∂ ¡ÀÓ.¡≈¬Δ.¡À√./«ÍØ‡ª Ò¬Δ ¡ÀÍÒΔ’∂ÙÈ˜

«Ú’√Â ’ «‘≈ ˛Õ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ.; ÚÂÓ≈È ‡À’√ ÍzÙ≈√È

¡≈¬Δ.‡Δ. «√√‡Ó˜ È±ß √ªfi∂ ‹Δ.¡À√. ÍØ‡Ò È≈Ò ÚΔ √ß◊·Â ’∂◊≈

¡Â∂ ‡À’√Á≈«Â¡ª Ò¬Δ «¬ß‡¯∂√˜ Á≈ «ÈÓ≈‰ ’∂◊≈Õ

«¬√ Á∂ È≈Ò ‘Δ, ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. AI √±«Ï¡ª Â∂ ’∂∫Á Ù≈√Â ÍzÁ∂Ùª

(Ó≈æ‚Ò II √±Ï∂) Ò¬Δ ÓπÒª’‰, ¡≈æ«‚‡, Δ¯ß‚, ¡ÍΔÒ ¡≈«Á «‹‘∂

ÏÀ’-¡À∫μ‚ Ó≈«‚Ô±Ò˜ «Ú’√Â ’ «‘≈ ˛Õ √Δ.ÏΔ.¬Δ.√Δ. ¡Â∂ Ó≈æ‚Ò

A √±Ï∂ (AE √±Ï∂) ¡≈Í‰∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÏÀ’-¡À∫μ‚ «√√‡Ó ıπÁ «Ú’√Â ’

‘∂ ‘ÈÕ ÏÀ’-¡À∫μ‚ «√√‡Ó˜ Á≈ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¯ß‡-¡À∫μ‚ «√‡Ó È≈Ò

◊·È Ï‘πÂ Í«‘Òª Óπ’ßÓÒ ’ ’∂ ¿π√ È±ß Í÷‰≈ ‘ØÚ∂◊≈, Âª ‹Ø

Í«ÚÂÈ ÁΔ Íz«’«¡≈ «È«ÚÿÈ È∂Í∂ ⁄Û∑ √’∂Õ

ÍzÙÈ BG. ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ù≈√È ¡ËΔÈ «ÚÚ≈Á «’Ú∂∫ ‘æÒ ’ΔÂ∂ ‹≈‰◊∂? ¿πμÂ. √ß«ÚË≈È («¬æ’ √Ω «¬æ’ÚΔ∫ √ØË) ’≈È±ßÈ, B@AF ÁΔ «ÚÚ√Ê≈

¡Èπ√≈ “◊πæ‚˜ ¡À∫‚ √«Ú√∂˜ ‡À’√ ’Ω∫√Ò” «’√∂ ÚΔ «ÚÚ≈Á Á∂

«È¡ª«¬’ ¯À√Ò∂ Ò¬Δ «¬æ’ ÍzÏßË √Ê≈ÍÂ ’∂◊Δ -

(¿) Ì≈Â √’≈ ¡Â∂ «¬æ’ ‹ª ÚË∂∂ √±«Ï¡ª «Ú⁄≈Ò∂; ‹ª

(¡) Ì≈Â √’≈ ¡Â∂ «’√∂ √±Ï∂ «Ú⁄≈Ò∂ ‹ª √±Ï∂ «¬æ’ Í≈√∂ ¡Â∂ «¬æ’

‹ª ‘Ø √±Ï∂ Á±‹∂ Í≈√∂; ‹ª

(¬) ÁØ ‹ª ÚË∂∂ √±«Ï¡ª «Ú⁄≈Ò∂,

«¬‘ «ÚÚ≈Á ’Ω∫√Ò ÁΔ¡ª «√¯≈Ùª ‹ª ¿πÈ∑ª È±ß Ò≈◊± ’È Á∂ Ó≈ÓÒ∂

«Úæ⁄ ‘Ø √’Á∂ ‘ÈÕ

ÍzÙÈ BH. ’ßÍÒ≈«¬ß√ ∂«‡ß◊ Ó’À«È˜Ó (Í≈Ò‰≈ Á‹≈ÏßÁΔ ÍzÏßË) Á≈ ¿πÁ∂Ù ’Δ ˛? ¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ ADI

¡Èπ√≈, ‘∂’ «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ È±ß «ÚÙ∂Ù Ó≈ÍÁß‚ª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄

Í≈Ò‰≈ Á∂ «’≈‚ ¿πμÂ∂ ¡≈Ë≈Â «¬æ’ Í≈Ò‰≈ Á‹≈ÏßÁΔ (’ßÍÒ≈«¬ß√

28

∂«‡ß◊) «ÁæÂΔ ‹≈Ú∂◊ΔÕ ¡«‹‘Δ¡ª Á‹≈ÏßÁΔ¡ª ‹ÈÂ’ ‚ØÓ∂È «Úæ⁄ ÚΔ

æ÷Δ¡ª ‹≈‰◊Δ¡ªÕ «¬æ’ √ßÌ≈ÚΔ ◊≈‘’; √ÍÒ≈«¬ ÁΔ¡ª ’ßÍÒ≈«¬ß√

∂«‡ß◊˜ Ú∂÷ √’∂◊≈ ¡Â∂ «¬‘ ¯À√Ò≈ ÒÀ √’∂◊≈ «’ «’√∂ «ÚÙ∂Ù

√ÍÒ≈«¬ È≈Ò ’Ø¬Δ √ΩÁ≈ ’È≈ ˛ ‹ª È‘Δ∫Õ «¬√ È≈Ò ‡À’√ÔØ◊

«Ú¡’ÂΔ¡ª «Ú⁄≈Ò∂ «√‘ÂÓßÁ Óπ’≈ÏÒ≈ ÍÀÁ≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ BI. ’Δ ’≈Ú≈¬ΔÔØ◊ Á≈¡«Ú¡ª ¿πμÂ∂ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Òæ◊∂◊≈? ¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ B(EB)

¡Èπ√≈ ’≈Ú≈¬ΔÔØ◊ Á≈¡«Ú¡ª È±ß Ú√Âª Ú‹Ø∫ «Ú⁄≈«¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ

√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ √æÂ È≈Ò ÍÛ∑Δ

‹≈‰ Ú≈ÒΔ ¡Èπ√±⁄Δ III «Úæ⁄ ¿πÈ∑ª ◊ÂΔ«ÚËΔ¡ª ‹ª ÒÀ‰-Á∂‰ª ÁΔ

√±⁄Δ Ù≈ÓÒ ˛ «‹È∑ª È±ß È≈ Âª Ó≈Ò/Ú√Âª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Óß«È¡≈

‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ È≈ ‘Δ √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬ΔÕ «¬√ ¡Èπ√±⁄Δ «Úæ⁄ Ò≈‡Δ,

ÙÂÏ≈˜Δ Â∂ ‹±¬∂Ï≈˜Δ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ¡«‹‘∂ «¬æ’ ÒÀ‰-Á∂‰ Ú‹Ø∫ ÒÀ‰-

Á∂‰ª ÁΔ √±⁄Δ ˛Õ «¬√ Íz’≈ ’∂ÚÒ Ò≈‡Δ, ÙÂÏ≈˜Δ Â∂ ‹±¬∂Ï≈˜Δ È±ß

‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Ù≈√È ¡ËΔÈ √ÍÒ≈¬Δ˜ Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ ‘Ø √≈∂

’≈Ú≈¬ΔÔØ◊ ’Ò∂Ó˜ √ÍÒ≈¬Δ˜ È‘Δ∫ ‘Ø‰◊∂Õ

ÍzÙÈ C@. ’Δ √«’˙«‡Δ˜ Á≈ ÒÀ‰-Á∂‰ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. «Úæ⁄ ‡À’√ÔØ◊ ‘ØÚ∂◊≈? ¿πμÂ. √«’˙«‡Δ˜ È±ß ı≈√ ÂΩ ¿πμÂ∂ Ó≈Ò Â∂ √∂Ú≈Úª ÁΔ Í«Ì≈Ù≈

«Úæ⁄Ø∫ Ï≈‘ ’æ„ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ «¬√ Íz’≈, √«’˙«‡Δ˜ «Úæ⁄ ÒÀ‰-

Á∂‰ ¿πμÂ∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ. È‘Δ∫ Òæ◊∂◊≈Õ

ÍzÙÈ CA. √±⁄È≈ «‡È ÁΔ ’Δ Ë≈È≈ ˛? ¿πμÂ. √±⁄È≈ «‡È; √πÂßÂ ÂΔ‹Δ «Ë Á∂ √ØÂª ÂØ∫ ‘≈√Ò ’ΔÂΔ

√±⁄È≈/‹≈‰’≈Δ ≈‘Δ∫ «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ¡ª Á∂ Í≈Ò‰≈ Á∂ ÍæËª ÁΔ

ÍπÙ‡Δ ’È Á∂ «Ú⁄≈ ¿πμÂ∂ ¡≈Ë≈Â ˛Õ

√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ AE@ ¡Èπ√≈,

Ï‘πÂ √≈Δ¡ª ¡Ê≈‡Δ˜ ‹Ø «‹√‡∂ÙÈ Á∂ «’≈‚ª ‹ª ¡’≈¿±∫‡√

29

ÁΔ √‡∂‡ÓÀ∫‡ ‹ª «’√∂ «ÈÔÂ’≈«Ò’ «‡È ‹ª ‡À’√ Á∂ Ìπ◊Â≈È È≈Ò

√ÏßËÂ Ú∂«Ú¡ª Ú≈Ò∂ Á√Â≈Ú∂˜ Â∂ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª ÁØÚª Á∂ ÒÀ‰-

Á∂‰ Á∂ ‘Ø Ú∂«Ú¡ª ‹ª ÏÀ∫’ ÷≈Â∂ È≈Ò √ÏßËÂ ÒÀ‰-Á∂‰ª ‹ª «Ï‹ÒΔ

ÁΔ ÷ÍÂ ‹ª ıΔÁ, Ú∂⁄ Á∂ ÒÀ‰-Á∂‰ ‹ª Ú√Âª ‹ª «’√∂ Ò≈◊± ’≈È±ßÈ

¡ËΔÈ «’√∂ √ßÍÂΔ Á∂ ¡≈Á≈È-ÍzÁ≈È ‹ª «’√∂ √ßÍÂΔ «Úæ⁄ ¡«Ë’≈

‹ª «Ú¡≈‹ Á∂ Ú∂«Ú¡ª Á≈ æ÷-÷≈¡ æ÷‰ Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ ‘È; È±ß

¡«‹‘Δ¡ª «Ó¡≈Áª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ «¬È∑ª ÁΔ «¬æ’ √±⁄È≈ «‡È ’≈È±ßÈΔ

ÂΩ ¿πμÂ∂ ˜± ‘Δ, ¡«‹‘∂ √Ó∂∫ Á∂ ¡ßÁ, ¡«‹‘∂ ¯≈Ó «Úæ⁄ ¡Â∂ „ß◊

È≈Ò ¡«‹‘Δ ¡Ê≈‡Δ ‹ª ¬∂‹ß√Δ ‹Ø «ÈË≈Â ‘Ø √’ÁΔ ˛, ÌÈΔ

‘ØÚ∂◊ΔÕ ¡«‹‘≈ È≈ ’È ÁΔ √«ÊÂΔ «Úæ⁄ √À’ÙÈ ABC ¡Èπ√≈

‹πÓ≈È≈ Òæ◊ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ CB. «Ú«ÌßÈ ’ßÍÈΔ¡ª ’ØÒ Úæ÷Ø-Úæ÷Δ¡ª «’√Óª Á∂ ¡’≈¿±∫«‡ß◊ √≈æ¯‡Ú∂¡ ÍÀ’∂‹√ ‘πßÁ∂ ‘È ¡Â∂ «’≈‚ æ÷‰ Ò¬Δ ’≈È±ßÈΔ ÂΩ ¿πμÂ∂ ’Ø¬Δ «ÚÙ∂Ù ¯≈ÓÀ‡ «ÈË≈Â È‘Δ∫ ˛Õ «ÚÌ≈◊ «¬È∑ª ◊πßfiÒÁ≈ √≈æ¯‡Ú∂¡˜ È±ß ÍÛ∑È Á∂ «’Ú∂∫ ÔØ◊ ‘ØÚ∂◊≈?

¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ AEC

¡Èπ√≈, «’√∂ Ó≈ÓÒ∂ ÁΔ Íz«’ÂΔ Â∂ ◊πßfiÒ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ¡Â∂ ÀÚ∂«È¿±

Á∂ «‘Â «Úæ⁄, «ÚÌ≈◊ «’√∂ Â∑ª ÁΔ Í÷-ÍÛ⁄ØÒ, ‹ª⁄, ÷Ø‹ ‹ª «’√∂

‘Ø ’≈Ú≈¬Δ¡ª Ò¬Δ «’√∂ Ó≈«‘ ÁΔ √‘≈«¬Â≈ ÒÀ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ CC. ’Δ Íz≈ÍÂ’Â≈ ÚæÒØ∫ ÓØÛΔ¡ª ◊¬Δ¡ª Ú√Âª Á∂ ‡À’√-«ÚÚ‘≈ Ò¬Δ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. «Úæ⁄ ’Ø¬Δ «ÚÚ√Ê≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, √À’ÙÈ CD ¡«‹‘Δ¡ª √«ÊÂΔ¡ª È≈Ò «ÈÍ‡Á≈ ˛Õ «‹æÊ∂

√ÍÒ≈¬Δ ’ΔÂΔ¡ª Ú√Âª/Ó≈Ò ’Ø¬Δ Íz≈ÍÂ’Â≈ Ú≈Í√ ’ «ÁßÁ≈ ˛,

Âª «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ (Ó≈Ò Á≈ √ÍÒ≈«¬) «¬æ’ Íz≈ÍÂ’Â≈ È±ß

«¬æ’ ¥À«‚‡ ÈØ‡ ‹≈Δ ’ √’Á≈ ˛, «‹√ «Úæ⁄ «ÈË≈Â Ú∂Ú∂ Á‹

‘Ø‰◊∂Õ ¥À«‚‡ ÈØ‡ Á∂ Ú∂Ú∂ √ÍÒ≈«¬ ÚæÒØ∫ ¿π√ Ó‘ΔÈ∂ ÁΔ¡ª «‡È˜

«Úæ⁄ ¡ÀÒ≈È∂ ‹≈‰◊∂, «‹√ Ó‘ΔÈ∂ ÁΩ≈È ¡«‹‘≈ ¥À«‚‡ ÈØ‡ ‹≈Δ ’ΔÂ≈

30

«◊¡≈ √Δ Í «¬‘ ¿π√ √≈Ò Á∂ ıÂÓ ‘Ø‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á √ÂßÏ ÂØ∫ «Íæ¤Ø∫

È‘Δ∫ ‘Ø‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈, «‹√ √≈Ò «Úæ⁄ ¡«‹‘Δ √ÍÒ≈¬Δ ’ΔÂΔ ◊¬Δ √Δ ‹ª

Ú≈‹Ï √≈Ò≈È≈ «‡È ÌÈ ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡«‹‘≈ È‘Δ∫ ‘Ø‰≈

⁄≈‘ΔÁ≈, «¬È∑ª «Úæ⁄Ø∫ ‹Ø ÚΔ Í«‘Òª ‘ØÚ∂Õ ¥À«‚‡ ÈØ‡ Á∂ Ú∂Ú∂

Íz≈ÍÂ’Â≈ ÚæÒØ∫ ¿π√∂ ‡À’√ «Ó¡≈Á ‹ª Ï≈¡Á ÁΔ «’√∂ ‡À’√ «Ó¡≈Á

Ò¬Δ ¡≈Í‰Δ ÚÀË «‡È «Úæ⁄ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ Ò¬Δ ’ΔÂ∂ Á≈¡Ú∂

«Úæ⁄ √ÏßËÂ ’ÓΔ È≈Ò Ó∂«Ò¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ √ÍÒ≈«¬ ÚæÒØ∫ ¿πÂÍ≈ÁÈ

‡À’√ Á∂‰Á≈Δ «Úæ⁄ ’ÓΔ Ò¬Δ ’ΔÂ∂ Á≈¡Ú∂ È±ß Íz≈ÍÂ’Â≈ ÚæÒØ∫

¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. Ò¬Δ Á≈¡Ú∂ «Úæ⁄ √ÏßËÂ ’ÓΔ È≈Ò ‹Ø Ó∂Ò ÷≈Ú∂◊≈, ¿π‘Δ

¡ßÂ «Úæ⁄ ÍzÚ≈È ‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂ ÁØÚ∂∫ «Ëª È±ß ¿π√ Ï≈∂ √±«⁄Â ’ΔÂ≈

‹≈Ú∂◊≈Õ

ÍzÙÈ CD. ÓπÈ≈¯≈-«ÚØËΔ ’ÁÓ ’Δ ˛? ¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ AGA

¡Èπ√≈, ÁÓ≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ «’√∂ √ÍÒ≈¬Δ ¿πμÂ∂ ‡À’√ ÁΔ Á «Úæ⁄

’Ø¬Δ ’ÓΔ ‹ª «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ Á≈ Ò≈Ì ’ΔÓÂª «Úæ⁄ √Ó≈È ’ÓΔ Á∂

„ß◊ ≈‘Δ∫ Íz≈ÍÂ’Â≈ È±ß ÚΔ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ √’≈ ÚæÒØ∫ «¬‘

«ÈΔ÷‰ ’È Ò¬Δ «¬æ’ ¡Ê≈‡Δ Á≈ ◊·È ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛, «’

«’√∂ «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ ÚæÒØ∫ Ò¬∂ «¬ÈÍπ‡À ‡À’√ ¥À«‚‡√ Á∂ Ò≈Ì ‹ª

‡À’√ Á «Úæ⁄ ’Ú≈¬Δ ’ÓΔ √æ⁄Óπ⁄ ¿π√ ÚæÒØ∫ √ÍÒ≈¬Δ ’ΔÂ∂ Ó≈Ò ‹ª

√∂Ú≈Úª ‹ª ÁØÚª ÁΔ ’ΔÓÂ «Úæ⁄ ’ÓΔ Á∂ √Ó≈È ’≈È Ú≈ÍΔ ˛Õ

31

‡À’√ Ú√±ÒΔ Â∂ ¿π√ ÂØ∫ ¤Ø‡

32

‡À’√ Ú√±ÒΔ Â∂ ¿π√ ÂØ∫ ¤Ø‡ ÍzÙÈ A. ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ú√±ÒΔ Á≈ ¡«Ë’≈ «’æÊØ∫ «Ò¡≈ «◊¡≈?

¿πμÂ: √ß«ÚË≈È Á≈ ¡Èπ¤∂Á BDF¬∂, ‹Ø √ß«ÚË≈È (A@AÚΔ∫ √ØË) ’≈È±ßÈ,

B@AF Áπ¡≈≈ Í∂Ù ’ΔÂ≈ «◊¡≈ √Δ, ÂØ∫ √ß√Á ¡Â∂ √±Ï≈¬Δ «ÚË≈È

√Ì≈Úª ÁØÚª È±ß ‘Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ. È≈Ò √ÏßËÂ ’≈È±ßÈ Ï‰≈¿π‰ Á∂

¡«Ë’≈ È≈ÒØ-È≈Ò «ÁßÁ≈ ˛ Ì≈Ú ’∂∫ÁΔ ‡À’√ (√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.) ¡Â∂

√±Ï≈¬Δ ‡À’√ (¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.) ‹ª ’∂∫Á Ù≈√Â ÍzÁ∂Ù Á≈ ‡À’√

(Ô±.‡Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.)Õ «Î ÚΔ ¡Èπ¤∂Á BFI¬∂ È≈Ò ÍÛ∑∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂

¡Èπ¤∂Á BDF¬∂ ÁΔ Ë≈≈ B ¡ßÂ-≈‹Δ ÚÍ≈ ‹ª Ú‰‹ Á∂ √ÏßË Ì≈Ú

«¬ß‡À◊∂‡‚ ‡À’√ (¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.) «Úæ⁄ √ß√Á È±ß ’≈È±ßÈ Í≈√ ’È

Á≈ «ÚÙ∂Ù ¡«Ë’≈ «ÁßÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ B. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡ËΔÈ ‡À’√ÔØ◊ ¬ΔÚÀ∫‡ ’Δ ˛?

¿πμÂ: Ó≈Ò Â∂/‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª ÁØÚª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ¡ËΔÈ ‡À’√ÔØ◊

¬ΔÚÀ∫‡Õ √±Ï∂ Á∂ ¡ßÁ √ÍÒ≈¬Δ˜ ¿πμÂ∂ √Δ.‹Δ.¡À√.¡Δ. Â∂

¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ./Ô±.‡Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Ò≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ ¡ßÂ-≈‹Δ

√ÍÒ≈¬Δ˜ ¿πμÂ∂ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. Òæ◊∂◊≈Õ

ÍzÙÈ C: ’Δ «ÏÈ≈ «Ú⁄≈ Á∂ ’ΔÂΔ¡ª √ÍÒ≈¬Δ˜ ÚΔ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡ËΔÈ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ ÿ∂∂ «Úæ⁄ ¡≈¿π‰◊Δ¡ª?

¿πμÂ: ‹Δ ‘ª, Í ’∂ÚÒ ¿π‘Δ ◊ÂΔ«ÚËΔ¡ª ‹Ø √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

’≈È±ßÈ/¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ÁΔ ¡Èπ√±⁄Δ «Úæ⁄ Ú«‰Â ‘ÈÕ

Ú«‰Â «ÚÚ√Ê≈ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ È≈Ò-È≈Ò

Ô±.‡Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ «Úæ⁄ ÚΔ ¡Í‰≈¬Δ ◊¬Δ ˛Õ

ÍzÙÈ D: ’Δ «’√∂ ⁄À«‡∂ÏÒ (÷À≈ÂΔ) √√Ê≈È ÚæÒØ∫ ’ΔÂΔ ◊¬Δ ˜±Δ Ú√Âª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ‡À’√ÔØ◊ ◊ÂΔ«ÚËΔ ‘ØÚ∂◊Δ?

¿πμÂ: ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡ËΔÈ ‡À’√ÔØ◊ Ï‰È Ú≈ÒΔ √ÍÒ≈¬Δ Ï‰È Ò¬Δ

33

ÒÀ‰-Á∂‰ ’≈ØÏ≈ Á∂ «Úæ⁄ ‹ª ¿π√ È±ß ¡æ◊∂ ÚË≈¿π‰ Ò¬Δ ‘Ø‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈

˛Õ «’™«’ ⁄À«‡∂ÏÒ ◊ÂΔ«ÚËΔ¡ª Ò¬Δ ’ΔÂΔ √ÍÒ≈¬Δ «Úæ⁄ «’√∂

⁄Δ˜ ÏÁÒ∂ ’πfi ÚΔ È‘Δ∫ «Ò¡≈ «◊¡≈ ˛, «¬√ Ò¬Δ ¿π‘ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

¡ËΔÈ ’Ø¬Δ √ÍÒ≈¬Δ È‘Δ∫ ˛Õ

ÍzÙÈ E: Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Ò¬Δ ÒÀ‰-Á∂‰ ’Ω‰ ¡«Ë√±«⁄Â ’ √’Á≈ ˛?

¿πμÂ: ’∂∫Á √’≈ ‹ª √±Ï≈ √’≈, ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’Ω∫√Ò ÁΔ¡ª

«√¯≈Ùª ¿πμÂ∂ «’√∂ ◊ÂΔ«ÚËΔ È±ß Ó≈Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ¡Â∂ √∂Ú≈Úª ÁΔ

√ÍÒ≈¬Δ È‘Δ∫ ‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ¡Â∂ Ú√Âª/Ó≈Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ

È‘Δ∫ ‹ª È≈ Âª Ú√Âª/Ó≈Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Â∂ È≈ ‘Δ √∂Ú≈Úª ÁΔ

√ÍÒ≈¬Δ ¡«Ë√±«⁄Â ’ √’ÁΔ ‘ÀÕ

ÍzÙÈ F: ’ßÍØ«˜‡ √ÍÒ≈¬Δ ¡Â∂ «ÓÙÂ √ÍÒ≈¬Δ ’Δ ‘È? «¬‘ ÁØÚ∂∫ «¬æ’-Á±‹∂ ÂØ∫ Úæ÷ «’Ú∂∫ ‘È?

¿πμÂ: ’ßÍØ«˜‡ √ÍÒ≈¬Δ ¿π‘ √ÍÒ≈¬Δ ˛, «‹√ «Úæ⁄ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª

‹ª ÁØÚª ÁΔ¡ª ÁØ ‹ª ÚË∂∂ ‹ª ¿πÈ∑ª Á∂ ’Ø¬Δ √πÓ∂Ò ÁΔ¡ª ‡À’√

√ÍÒ≈¬Δ˜ Ù≈ÓÒ ‘È, ‹Ø ¡≈Ó ’≈ØÏ≈ È≈Ò ‹πÛΔ¡ª ‘È ¡Â∂ ’≈ØÏ≈

Á∂ √≈Ë≈È ÒÀ‰-Á∂‰ «Úæ⁄ «¬æ’ Á±‹∂ È≈Ò «ÓÒ≈ ’∂ √ÍÒ≈¬Δ ’ΔÂΔ¡ª

‹ªÁΔ¡ª ‘È ¡Â∂ «‹æÊ∂ «‹√ «Úæ⁄Ø∫ «¬æ’ ÍzÓπæ÷ √ÍÒ≈¬Δ ˛Õ ¿πÁ≈‘È

Ú‹Ø∫, ‹ÁØ∫ «¬æ’ ◊≈‘’ ’Ø¬Δ ‡ÀÒΔ«Ú˜È √Àμ‡ ıΔÁÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√ È±ß

Ú≈ß‡Δ ÚΔ «ÓÒÁΔ ˛ ¡Â∂ ¿π√ Á≈ ‡Δ.ÚΔ. È≈Ò æ÷-÷≈¡ Á≈ «¬’≈

ÚΔ ˛, Âª «¬‘ «¬æ’ ’ßÍØ˜‡ √ÍÒ≈¬Δ ˛Õ «¬√ ¿πÁ≈‘È «Úæ⁄, ‡Δ.ÚΔ.

ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ÍzÓπæ÷ √ÍÒ≈¬Δ ˛ ¡Â∂ Ú≈ß‡Δ Â∂ æ÷-÷≈¡ √∂Ú≈ √‘≈«¬’

‘ÈÕ

«ÓÙÂ («Ó’√‚) √ÍÒ≈¬Δ Ú√Âª/Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª ¿πÈ∑ª Á∂ √πÓ∂Ò

ÁΔ¡ª «¬æ’ «Ú¡’ÂΔ◊Â √ÍÒ≈¬Δ˜ ÂØ∫ ÚæË Á≈ √πÓ∂Ò ‹Ø «¬’«‘Δ

’ΔÓÂ Ò¬Δ «¬æ’-Á±‹∂ È≈Ò Ó∂Ò ’∂ ’ΔÂΔ¡ª ‹ªÁΔ¡ª ‘È, «ÓÙÂ

√ÍÒ≈¬Δ ˛, ¡Â∂ ‹Ø Úæ÷∂ ÂΩ ¿πμÂ∂ √≈Ë≈È „ß◊ È≈Ò ÚΔ √ÍÒ≈¬Δ

34

’ΔÂΔ ‹≈ √’∂Õ ¿πÁ≈‘È Ú‹Ø∫ «¬æ’ Áπ’≈ÈÁ≈ À¯Δ«‹∂‡ È≈Ò Í≈‰Δ

ÁΔ¡ª √‡Ø∂‹ ÏØÂÒª Ú∂⁄Á≈ ˛Õ ÏØÂÒª ¡Â∂ À¯Δ«‹∂‡ È±ß Úæ÷Ø-Úæ÷∂

ÚΔ ¡Òæ◊ ’ΔÓÂ ¿πμÂ∂ Ú∂«⁄¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ G. ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡ËΔÈ ’ßÍØ«˜‡ √ÍÒ≈¬Δ ¡Â∂ «ÓÙÂ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ «ÚÚ‘≈ ’Δ ˛?

¿πμÂ: ’ßÍØ«˜‡ √ÍÒ≈¬Δ È±ß ÍzÓπæ÷ √ÍÒ≈¬Δ ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Ú‹Ø∫ «Ú⁄≈«¡≈

‹≈Ú∂◊≈Õ «ÓÙÂ √ÍÒ≈¬Δ ¿π√ «ÚÙ∂Ù Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ È±ß

Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈, ‹Ø ‡À’√ ÁΔ ¿πμ⁄ÂÓ Á È±ß «÷æ⁄ÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ H. ’Δ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡ËΔÈ √≈Δ¡ª Ú√Âª/Ó≈Ò ¡Â∂ √∂Ú≈Úª ‡À’√ÔØ◊ ‘È?

¿πμÂ: ÓÈπæ÷Δ ÷ÍÂ Ò¬Δ ¡Ò’Ø‘Ò-Ôπ’Â Ù≈Ï È±ß ¤æ‚ ’∂ Ï≈’Δ

√≈Δ¡ª Ú√Âª ¡Â∂ √∂Ú≈Úª ÁΔ¡ª √ÍÒ≈¬Δ˜ ‡À’√ÔØ◊ ‘ÈÕ ’æ⁄∂

ÍÀ‡ØÒΔ¡Ó, Â∂˜ ¯Â≈ ‚Δ˜Ò, ÓØ‡ √«Í«‡ («‹√ È±ß ¡≈Ó ÂΩ ¿πμÂ∂

ÍÀ‡ØÒ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛), ’πÁÂΔ ◊À√ ¡Â∂ ‘Ú≈¬Δ ‡Ï≈¬ΔÈ ¬Δ∫ËÈ ÁΔ

√ÍÒ≈¬Δ Ì«Úæ÷ ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ ‡À’√ÔØ◊ ‘ØÚ∂◊ΔÕ «¬‘ «ÓÂΔ √’≈ ÚæÒØ∫

‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’Ω∫√Ò ÁΔ¡ª «√¯≈Ù È≈Ò ¡«Ë√±«⁄Â ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ I. «Ú√ ⁄≈‹ Á≈ ’Δ ¡Ê ˛?

¿πμÂ: «¬√ Á≈ ¡Ê ˛ ¡«Ë√±«⁄Â Ú◊ª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄

‡À’√ ¡Á≈ ’È ÁΔ «˜ßÓ∂Ú≈Δ ¡«‹‘Δ¡ª Ú√Âª/Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª Á∂

√ÍÒ≈«¬ ÁΔ È‘Δ∫, √◊Ø∫ Ó≈Ò Â∂ √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ Íz≈ÍÂ’Â≈

ÁΔ ‘πßÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ A@. ’Δ ’∂ÚÒ √∂Ú≈Úª ¿πμÂ∂ «Ú√ ⁄≈‹ ÍzÏßË Ò≈◊± ˛?

¿πμÂ: È‘Δ∫, Ó≈Ò Â∂ √∂Ú≈Úª ÁØÚª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ¿πμÂ∂ «Ú√ ⁄≈‹

Ò≈◊± È‘Δ∫ ‘πßÁ≈, «‹Ú∂∫ «’ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’Ω∫√Ò ÁΔ¡ª «√¯≈Ùª ¡Èπ√≈

√’≈ ÚæÒØ∫ ¡«Ë√±«⁄Â ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AA. «’√∂ ¡‰«‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ¡ª ÂØ∫ √ÍÒ≈¬Δ ÁΔ Íz≈ÍÂΔ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ ’Δ ◊πßfiÒª ‘Ø‰◊Δ¡ª?

35

¿πμÂ: «’√∂ ¡‰«‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ ÂØ∫ √ÍÒ≈¬Δ Íz≈ÍÂΔ Á∂ Ó≈ÓÒ∂

«Úæ⁄, «‹√‡ «Ú¡’ÂΔ ‹Ø Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª Íz≈ÍÂ ’ «‘≈ ˛,

«Ú√ ⁄≈‹ ÍzÏßË ¡ËΔÈ ‡À’√ ¡Á≈ ’È Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ AB. ’Δ √ÍÒ≈«¬ ‹ª Íz≈ÍÂ’Â≈ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‘Ø ’Ø¬Δ «Ú¡’ÂΔ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡ËΔÈ ‡À’√ ¡Á≈ ’È Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ ‘ØÚ∂◊≈?

¿πμÂ: ‹Δ ‘ª, ’∂∫Á/≈‹ √’≈ ¡«‹‘Δ¡ª √∂Ú≈Úª Á∂ Ú◊

«ÈË≈Â ’ √’ÁΔ ˛, «‹È∑ª ¿πμÂ∂ ‡À’√ «¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ’≈æÓ√

¡≈æÍ∂‡ ÚæÒØ∫ ¡Á≈ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈, ‹∂ ¡«‹‘Δ¡ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ

«¬√ Áπ¡≈≈ ‘πßÁΔ ˛ ¡Â∂ ’≈È±ßÈ ÁΔ¡ª √≈Δ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ¡«‹‘∂

«¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ’≈Ó√ ¡≈æÍ∂‡ ¿πμÂ∂ Ò≈◊± ‘Ø‰◊Δ¡ª, «‹Ú∂∫ ¿π‘

¡«‹‘Δ¡ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ‡À’√ ¡Á≈ ’È Ò¬Δ

«˜ßÓ∂Ú≈ «Ú¡’ÂΔ ‘ØÚ∂Õ

ÍzÙÈ AC. ’ßÍØ˜ΔÙÈ √’ΔÓ ¡ËΔÈ ‡À’√ ¡Á≈ ’È Ò¬Δ «Ú’ÒÍ ÁΔ ÁΔ √ΔÓ≈ (ÊÀÙØÒ‚) ˛?

¿πμÂ: «Í¤Ò∂ «ÚæÂΔ √≈Ò «Úæ⁄ ’ßÍØ˜ΔÙÈ √’ΔÓ Ò¬Δ √ΔÓ≈ E@ Òæ÷

πÍ¬∂ ÁΔ ’πæÒ ‡È˙Ú ˛Õ ’ßÍØ˜ΔÙÈ √’ΔÓ Á≈ Ò≈Ì ÓΩ‹±Á≈ «ÚæÂΔ

√≈Ò ÁΩ≈È E@ Òæ÷ πÍ¬∂ ÁΔ ‡È˙Ú Âæ’ «Ò¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AD. ’ßÍØ˜ΔÙÈ √’ΔÓ Ò¬Δ ‡À’√ ÁΔ¡ª Áª ’Δ ‘È?

¿πμÂ: Úæ÷Ø-Úæ÷∂ ÷∂Âª Ò¬Δ «Ú«ÌßÈ Áª ‘ÈÕ Ó≈Ò/Ú√Âª Á∂

√ÍÒ≈«¬ (Ì≈Ú ÚÍ≈Δ¡ª) Á∂ ¡≈Ó Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄, «¬æ’ √±Ï∂ ‹ª

’∂∫Á Ù≈√Â ÍzÁ∂Ù «Úæ⁄ ‡È˙Ú Á≈ @.E ¯Δ √ÁΔ ˛Õ ‹∂ ’ßÍØ˜ΔÙÈ

ÔØ‹È≈ Á≈ «Ú’ÒÍ ¸‰È Ú≈Ò≈ «Ú¡’ÂΔ «ÈÓ≈Â≈ ˛, Âª «’√∂ √±Ï∂

‹ª ’∂∫Á Ù≈√Â ÍzÁ∂Ù «Úæ⁄ «¬‘ Á ‡È˙Ú ÁΔ A% ˛Õ À√‡ØÀ∫‡

√∂Ú≈Úª Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ «¬‘ «’√∂ √±Ï∂ ‹ª ’∂∫Á Ù≈√Â ÍzÁ∂Ù «Úæ⁄ «¬‘

‡È˙Ú Á≈ B.E% ˛Õ «¬‘ Áª «¬æ’Ø ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ‘È, ¡Â∂ Á±‹∂

’≈È±ßÈ «Úæ⁄ ÚΔ ¿π‘Δ Á Ò≈◊± ‘ØÚ∂◊ΔÕ «¬√ Ò¬Δ, ÍzÌ≈ÚÙ≈ÒΔ „ß◊

È≈Ò, ’ßÍØ˜ΔÙÈ Áª (√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡Â∂ ¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./

36

Ô±.‡Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.) ¡≈Ó √ÍÒ≈«¬, «ÈÓ≈Â≈ Â∂ À√‡ØÀ∫‡ √∂Ú≈ Ò¬Δ

¥ÓÚ≈ A%, B% ¡Â∂ E% ‘ÈÕ

ÍzÙÈ AE. «¬æ’ «ÚæÂΔ Ú∑∂ ÁΩ≈È ’ßÍØ˜ΔÙÈ ÔØ‹È≈ Á≈ Ò≈Ì ¿π·≈ «‘≈ «¬æ’ «Ú¡’ÂΔ ¿π√ √≈Ò ÁΔ «Ó¡≈Á ÁΩ≈È E@ Òæ÷ πÍ¬∂ ÁΔ ‡È˙Ú Í≈ ’ ‹ªÁ≈ ˛; ÓßÈ ÒÚØ «’ ¿π‘ Á√ßÏ Ó‘ΔÈ∂ E@ Òæ÷ πÍ¬∂ ÁΔ ‡È˙Ú Í≈ ’Á≈ ˛Õ ’Δ ¿π√ È±ß CA Ó≈⁄ Âæ’ Ï≈’Δ «‘ßÁ∂ √≈Ò Ò¬Δ ’ßÍØ˜ΔÙÈ ÔØ‹È≈ ¡ËΔÈ ‡À’√ ¡Á≈ ’È ÁΔ «¬‹≈˜Â ‘ØÚ∂◊Δ?

¿πμÂ: È‘Δ∫Õ ¿π√ ÚæÒØ∫ ¸«‰¡≈ «Ú’ÒÍ ¿π√∂ «ÁÈ ıÂÓ ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈,

«‹√ «ÁÈ «ÚæÂΔ √≈Ò ÁΩ≈È ’πæÒ ‡È˙Ú E@ Òæ÷ πÍ¬∂ ÂØ∫ ÚæË ‘Ø

‹≈Ú∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ AF. ’¬Δ «‹√‡∂ÙÈª ’Ø¬Δ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ’Δ ’∂ÚÒ ’πfi «‹√‡∂ÙÈª Ò¬Δ ’ßÍØ˜ΔÙÈ ÔØ‹È≈ Á≈ «Ú’ÒÍ ¸‰È Á∂ ÔØ◊ ‘ØÚ∂◊≈?

¿πμÂ: «¬æ’Ø ÍÓ≈ÈÀ∫‡ ¡’≈¿±∫‡ ÈßÏ (ÍΔ.¬∂.¡ÀμÈ.) Ú≈Ò∂ √≈∂

«‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ¡ª È±ß ’ßÍØ˜ΔÙÈ ÔØ‹È≈ Á≈ «Ú’ÒÍ ¸‰È≈

‘ØÚ∂◊≈Õ ‹∂ «¬æ’ «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ ¡≈Ó ÔØ‹È≈ Ò¬Δ ¡≈Í‰≈

«Ú’ÒÍ ¸‰Á≈ ˛, Âª Á±‹∂ ’ßÍØ˜ΔÙÈ ÔØ‹È≈ Á∂ ¡ÔØ◊ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ

ÍzÙÈ AG. ’Δ «¬æ’ «ÈÓ≈Â≈ ¡Â∂ «¬æ’ √∂Ú≈ √ÍÒ≈«¬ ’ßÍØ˜ΔÙÈ ÔØ‹È≈ Á≈ Ò≈Ì ¿π·≈ √’Á≈ ˛?

¿πμÂ: ‹Δ ‘ª, «¬æ’ «ÈÓ≈Â≈ ¡≈Ó ÂΩ ¿πμÂ∂ ’ßÍØ˜ΔÙÈ ÔØ‹È≈ Á≈

«Ú’ÒÍ ¸‰ √’Á≈ ˛Õ ™fi, Ó≈Ò/Ú√Âª Á≈ ¿π‘ «ÈÓ≈Â≈, «‹√ È±ß

‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’Ω∫∫√Ò ÁΔ¡ª «√¯≈Ùª ¡Èπ√≈ ¡«Ë√±«⁄Â ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈,

«¬√ ÔØ‹È≈ Á≈ «Ú’ÒÍ È‘Δ∫ ¸‰ √’Á≈Õ «¬‘ ÔØ‹È≈ À√‡ØÀ∫‡√ È±ß

¤æ‚ ’∂ √∂Ú≈Úª (√«Ú√∂˜) Á∂ ÷∂Â Ò¬Δ ¿πÍÒÏË È‘Δ∫ ˛Õ

ÍzÙÈ AH. ’ßÍØ˜ΔÙÈ ÔØ‹È≈ Á≈ «Ú’ÒÍ ¸‰È Ò¬Δ ’Ω‰ ÔØ◊ È‘Δ∫ ‘È?

¿πμÂ: «Ú¡≈Í’ ÂΩ ”Â∂, «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ¡ª Á∂ Íø‹ Ú◊

’ßÍØ˜ΔÙÈ ÔØ‹È≈ Á≈ «Ú’ÒÍ ¸‰È Á∂ ÔØ◊ È‘Δ∫ ‘ÈÕ «¬‘ ‘È:

(A) À√‡ØÀ∫‡ √∂Ú≈ Á∂ √ÍÒ≈«¬ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‘Ø √≈Δ¡ª √∂Ú≈Úª Á∂

37

√ÍÒ≈«¬;

(B) ¿πÈ∑ª Ú√Âª/Ó≈Ò Á∂ √ÍÒ≈«¬, ‹Ø √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

’≈È±ßÈ/¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ/Ô±.‡Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ

¡ËΔÈ ‡À’√ÔØ◊ È‘Δ∫ ‘ÈÕ

(C) Ú√Âª ‹ª Ó≈Ò Á∂ ¡ßÂ-≈‹Δ √ÍÒ≈«¬

(D) «¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ’≈æÓ√ ¡≈æÍ∂‡ ≈‘Δ∫ Ó≈Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ’È

Ú≈Ò≈ «Ú¡’ÂΔ

(E) ’πfi «ÈÙ⁄Â ¡«Ë√±«⁄Â Ó≈Ò/Ú√Âª Á≈ «ÈÓ≈Â≈

ÍzÙÈ AI. ’Δ «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ ’ßÍØ˜ΔÙÈ ÔØ‹È≈ ¡ËΔÈ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ Á≈ Á≈¡Ú≈ Í∂Ù ’ √’Á≈ ˛?

¿πμÂ: ‹Δ È‘Δ∫Õ ’ßÍØ˜ΔÙÈ ÔØ‹È≈ ¡ËΔÈ «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ «¬ÈÍπ‡

‡À’√ ¥À«‚‡ Á≈ Á≈¡Ú≈ Í∂Ù ’È Á∂ ÔØ◊ È‘Δ∫ ˛Õ

ÍzÙÈ B@. ’Δ ’Ø¬Δ ◊≈‘’ ‹Ø «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ ÂØ∫ ıΔÁÁ≈Δ ’Á≈ ˛ ‹Ø ’ßÍØ˜ΔÙÈ ÔØ‹È≈ ¡ËΔÈ ˛, «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ Ú‹Ø∫ ’ßÍØ˜ΔÙÈ ‡À’√ Á≈ Á≈¡Ú≈ Í∂Ù ’ √’Á≈ ˛?

¿πμÂ: ‹Δ È‘Δ∫Õ ‹Ø ◊≈‘’ «’√∂ «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ ÂØ∫ Ú√Âª/Ó≈Ò

ıΔÁÁ≈ ˛ ‹Ø ’ßÍØ˜ΔÙÈ ÔØ‹È≈ ¡ËΔÈ ˛, ’ßÍØ˜ΔÙÈ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√

’zÀ«‚‡ Ò¬Δ ÔØ◊ È‘Δ∫ ˛ «’™«’ «¬æ’ ’ßÍØ˜ΔÙÈ √’ΔÓ √ÍÒ≈«¬ «¬æ’

‡À’√ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ È‘Δ∫ ’ √’Á≈Õ

ÍzÙÈ BA. ’Δ ’ßÍØ˜ΔÙÈ ‡À’√ ◊≈‘’ª ÂØ∫ «¬’æ·≈ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛?

¿πμÂ: ‹Δ È‘Δ∫, ’ßÍØ˜ΔÙÈ ÔØ‹È≈ ¡ËΔÈ «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ È±ß

‡À’√ «¬’æ·≈ ’È ÁΔ «¬‹≈˜Â È‘Δ∫ ˛Õ «¬√ Á≈ ¡Ê ˛ «’ «¬æ’

’ßÍØ˜ΔÙÈ ÔØ‹È≈ √ÍÒ≈«¬ «¬æ’ ‡À’√ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ È‘Δ∫ ’

√’Á≈Õ

ÍzÙÈ BB. ’ßÍØ˜ΔÙÈ ÔØ‹È≈ Ò¬Δ ÔØ◊Â≈ «ÈË≈Â ’È Ú≈√Â∂ ’πæÒ ‡È˙Ú ÁΔ «◊‰ÂΔ «’Ú∂∫ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ?

38

¿πμÂ: ’πæÒ ‡È˙Ú «◊‰ÂΔ Á≈ «ÚËΔ-«Ú«◊¡≈È √À’ÙÈ B(F) «Úæ⁄

«ÁæÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ ¿π√ ¡Èπ√≈ “’πæÒ ‡È˙Ú” Á≈ ¡Ê ˛ «¬æ’ ¡«‹‘∂

«Ú¡’ÂΔ¡ª ÁΔ¡ª Ï≈‘ ‹≈‰ Ú≈ÒΔ¡ª √≈Δ¡ª √ÍÒ≈¬Δ˜ ÁΔ ’ΔÓÂ

(‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ˜ + ¤Ø‡ Íz≈ÍÂ √ÍÒ≈¬Δ˜ + Ï≈ÓÁª + ¡ßÂ-

≈‹Δ √ÍÒ≈¬Δ˜) «‹√ Á≈ «¬æ’Ø “ÍÀÈ” ˛ ¡Â∂ «¬√ «Úæ⁄ ¿π‘ ‡À’√ Ù≈ÓÒ

È‘Δ∫ ‘πßÁ∂, ‹Ø ’∂∫ÁΔ ‡À’√ (√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.), √±Ï≈¬Δ ‡À’√

(¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.), ’∂∫Á Ù≈√Â ÍzÁ∂Ù Á∂ ‡À’√ (Ô±.‡Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.),

«¬ß‡À◊∂‡‚ ‡À’√ (¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.) ¡Â∂ Óπ¡≈Ú˜≈ √Àμ√ ¡ËΔÈ Òæ◊Á∂

‘ÈÕ ¡ßÁ ¡≈¿π‰ Ú≈ÒΔ¡ª √ÍÒ≈¬Δ ÁΔ ’ΔÓÂ, ‹Ø «Ú√ ⁄≈‹

¡ËΔÈ ‡À’√ ¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊ ˛, È±ß “’πæÒ ‡È˙Ú” «Úæ⁄ È‘Δ∫ «◊«‰¡≈

‹ªÁ≈Õ

ÍzÙÈ BC. ‹∂ ’Ø¬Δ «Ú¡’ÂΔ ’ßÍØ˜ΔÙÈ ÔØ‹È≈ ÁΔ¡ª ÙÂª ÁΔ ¿πÒßÿ‰≈

’Á≈ ˛, Âª ¿π√ Ò¬Δ Áß‚ ’Δ ‘Ø √’∂ ‘È?

¿πμÂ: ‹∂ «¬æ’ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ È∂ ’ßÍØ˜ΔÙÈ √’ΔÓ ¡ËΔÈ ‡À’√

¡Á≈ ’ΔÂ≈ ˛, Ì≈Ú∂∫ ¿π‘ ¿π√ ÔØ‹È≈ ¡ËΔÈ È‘Δ∫ √Δ, ÂÁ ¿π√ È±ß Áß‚

«ÁæÂ≈ ‹≈ √’∂◊≈ ¡Â∂ ¡«‹‘∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ Áß‚ ¡Â∂ ‹πÓ≈È≈ ÂÀ¡ ’È

Ò¬Δ √À’ÙÈ GC ‹ª GD ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª Ò≈◊± ‘Ø‰◊Δ¡ªÕ

ÍzÙÈ BD. ’Δ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ √’≈ È±ß «’√∂ √ÍÒ≈¬Δ˜ È±ß

‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Ò≈◊± ’ΔÂ∂ ‹≈‰ ÂØ∫ ¤Ø‡ Á∂‰ Á≈ ¡«Ë’≈ «ÁßÁ≈ ˛?

¿πμÂ: ‹Δ ‘ªÕ ‹È-«‘Â «Úæ⁄, ’∂∫ÁΔ ‹ª √±Ï≈ √’≈ ÚæÒØ∫

‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’Ω∫√Ò ÁΔ¡ª «√¯≈Ùª ¿πμÂ∂ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª ÁØÚª ÁΔ

√ÍÒ≈¬Δ˜ ¿πμÂ∂ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Ò≈¬∂ ‹≈‰ ÁΔ Í±Δ ‹ª ¡ßÙ’ ¤Ø‡ «ÁæÂΔ

‹≈ √’ÁΔ ˛; ¡Â∂ ¡«‹‘≈ Í±Δ Â∑ª ‘Ø √’Á≈ ˛ ‹ª ÙÂª Á∂ ¡≈Ë≈

¿πμÂ∂ ‘Ø √’Á≈ ˛Õ «¬√ Á∂ È≈Ò ‘Δ √’≈ «’√∂ «ÚÒæ÷‰ Íz«’ÂΔ Ú≈Ò∂

‘≈Ò≈Â ¡ËΔÈ «ÚÙ∂Ù ‘π’Óª ≈‘Δ∫ «’√∂ Ó≈Ò/Ú√Âª ‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª

ÁØÚª ¿πμÂ∂ ¤Ø‡ Á∂ √’ÁΔ ˛Õ ¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡Â∂

39

Ô±.‡Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ «Úæ⁄ ÚΔ «¬‘ «ÚÚ√Ê≈ «ÁæÂΔ ◊¬Δ ˛ «’

√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡ËΔÈ «ÁæÂΔ ◊¬Δ «’√∂ ÚΔ ¤Ø‡ È±ß Ú«‰Â ’≈È±ßÈ

¡ËΔÈ ¤Ø‡-Íz≈ÍÂ Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ

ÍzÙÈ BE. Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª ÁØÚª ¿πμÂ∂ √Óπæ⁄≈ ‡À’√ «¬’æ·≈ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ ÂØ∫ Óπ’ßÓÒ ¤Ø‡ ‘ØÚ∂, Âª ’Δ «¬æ’ «Ú¡’ÂΔ ‡À’√ ¡Á≈ ’ √’Á≈ ˛?

¿πμÂ: ‹Δ È‘Δ∫, ¤Ø‡-Íz≈ÍÂ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª ÁØÚª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ

’È Ú≈Ò≈ «Ú¡’ÂΔ ÍzÌ≈ÚΔ Á ÂØ∫ ÚæË ‡À’√ «¬’æÂ È‘Δ∫ ’∂◊≈Õ

40

«‹√‡∂ÙÈ

42

«‹√‡∂ÙÈ ÍzÙÈ A. ‹Δ.¡À√.‡Δ. «Úæ⁄ «‹√‡∂ÙÈ ÒÀ‰ Á≈ ’Δ Ò≈Ì ˛?

¿πμÂ. Ó≈Ò Â∂ √∂Ú≈ ‡À’√ (‹Δ.¡À√.‡Δ.) ¡ËΔÈ «‹√‡∂ÙÈ Ù≈√È Á∂

’≈ØÏ≈Δ ¡Á≈«¡ª È±ß ‘∂·ª «Ò÷∂ Ò≈Ì «ÓÒ‰◊∂:

* Ó≈Ò ‹ª Ú√Âª Á∂ √ÍÒ≈«¬ Ú‹Ø∫ ’≈È±ßÈΔ ÂΩ ”Â∂ Ó≈ÈÂ≈

* «¬ÈÍπ‡ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ¿πμÂ∂ ¡Á≈ ’ΔÂ∂ ‡À’√ª Á≈ Ú≈‹Ï Ò∂÷≈-

‹Ø÷≈, «‹√ ÁΔ ¿πÍÔØ◊Â≈ ’≈ØÏ≈Δ ¡Á≈∂ ÚæÒØ∫ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª

ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ‹ª ÁØÚª ¿πμÂ∂ Ï‰Á∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ Ìπ◊Â≈È Ò¬Δ


* ¡≈Í‰∂ ıΔÁÁ≈ª ÂØ∫ ‡À’√ «¬’æ·≈ ’È Ò¬Δ ’≈È±ßÈΔ ÂΩ ”Â∂

¡«Ë’≈ Íz≈ÍÂ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ¿πμÂ∂ ¡Á≈ ’ΔÂ∂

‡À’√ª ÁΔ ¤Ø‡ ıΔÁÁ≈ª ‹ª Íz≈ÍÂ’Â≈Úª È±ß ¡æ◊∂ «ÁæÂΔ

‹ªÁΔ ˛Õ

* ‘Ø Úæ÷Ø-Úæ÷∂ Ò≈Ì Â∂ «¡≈«¬Âª Íz≈ÍÂ ’È Á∂ ÔØ◊ ‘Ø‰≈, ‹Ø

‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈª ¡ËΔÈ «ÁæÂΔ¡ª ‹ªÁΔ¡ª ‘ÈÕ

ÍzÙÈ B. ’Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ. «‹√‡∂ÙÈ ÂØ∫ ÏˆÀ ’Ø¬Δ «Ú¡’ÂΔ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. Á≈ Á≈¡Ú≈ Í∂Ù ’ √’Á≈ ˛ ¡Â∂ ‡À’√ «¬’æ·≈ ’ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. È‘Δ∫Õ ’Ø¬Δ «Ú¡’ÂΔ ‹Δ.¡À√.‡Δ. «‹√‡∂ÙÈ ÂØ∫ Ï À È≈ Âª

¡≈Í‰∂ ◊≈‘’ª ÂØ∫ ‹Δ.¡À√.‡Δ. «¬’æ·≈ ’ √’Á≈ ˛ ¡Â∂ È≈ ‘Δ ¿π√

ÚæÒØ∫ ¡Á≈ ’ΔÂ∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ «’√∂ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¤Ø‡ Ò¬Δ ’Ø¬Δ

Á≈¡Ú≈ (’Ò∂Ó) ’ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ C. «‹√‡∂ÙÈ Ò¬Δ ÍzÌ≈ÚΔ «ÓÂΔ ’Δ ‘ØÚ∂◊Δ? ¿πμÂ. «‹æÊ∂ «‹√‡∂ÙÈ Ò¬Δ ¡˜Δ ¿π√ «ÓÂΔ Á∂ ÂΔ‘ «ÁÈª Á∂

43

¡ßÁ ‹Ó∑≈ ’Ú≈¬Δ ◊¬Δ ˛, «‹√ Â≈Δı È±ß ¿π√ È±ß «‹√‡∂ÙÈ

’Ú≈¿π‰ ÁΔ «˜ßÓ∂Ú≈Δ Ï‰ÁΔ ˛, «‹√‡∂ÙÈ ÁΔ ÍzÌ≈ÚΔ «ÓÂΔ;

«‹√‡∂ÙÈ Ò¬Δ ¿π√ ÁΔ «˜ßÓ∂Ú≈Δ ÁΔ «ÓÂΔ ‘ØÚ∂◊ΔÕ

«‹æÊ∂ «ÏÈÀ’≈ ÚæÒØ∫ «‹√‡∂ÙÈ Ò¬Δ ¡˜Δ «¬√ «˜ßÓ∂Ú≈Δ Á∂ ÂÀ¡ ‘Ø‰

ÂØ∫ C@ «ÁÈª ÂØ∫ Ï≈¡Á «ÁæÂΔ ◊¬Δ ˛, Âª «‹√‡∂ÙÈ ÁΔ ÍzÌ≈ÚΔ

«ÓÂΔ ¿π‘ «‹√‡∂ÙÈ ÓÈ˜± ‘Ø‰ ÁΔ «ÓÂΔ ‘ØÚ∂◊ΔÕ

¡≈Í‰∂-¡≈Í «‹√‡∂ÙÈ ’Ú≈ ÒÀ‰ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ Ì≈Ú ‹∂

«‹√‡∂ÙÈ ¡≈Í‰Δ «¬æ¤≈ ¡Èπ√≈ ‡À’√ ¡Á≈«¬◊Δ Ò¬Δ ¤Ø‡ ÁΔ

«ÈÙ⁄Â √ΔÓ≈ Á∂ ¡ßÁ ’Ú≈ Ò¬Δ ◊¬Δ ˛, ÂÁ «‹√‡∂ÙÈ ÁΔ

ÍzÌ≈ÚΔ «ÓÂΔ «‹√‡∂ÙÈ Á∂ ¡≈Á∂Ù ÁΔ «ÓÂΔ ‘ØÚ∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ D. Ó≈æ‚Ò ‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ «‹√‡∂ÙÈ Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ «Ú¡’ÂΔ ’Ω‰ ‘È? ¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ B@AG Á∂ √À’ÙÈ BB

¡Èπ√≈, ‘∂’ √ÍÒ≈«¬ (¿π√ Á∂ ¬∂‹ß‡ √Ó∂Â) ‹Ø ‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ

’Á≈ ˛ Ì≈Ú ¿π‘ Ó≈Ò ¡Â∂/‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ, «‹√ ¿πμÂ∂

‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ‡À’√ Ò≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛, ¡Â∂ ¿π√ ÁΔ

’πæÒ ‡È˙Ú «¬æ’ «ÚæÂΔ √≈Ò ÁΩ≈È B@ Òæ÷ πÍ¬∂ ÁΔ «ÈÙ⁄Â √ΔÓ≈

ÂØ∫ ÚË ‹ªÁΔ ˛, Âª ¿π‘ ≈‹ ‹ª «ÁæÒΔ ‹ª ÍπæÁ±⁄∂Δ ’∂∫Á Ù≈√Â ÍzÁ∂Ù

«Úæ⁄ ıπÁ È±ß «‹√‡ ’Ú≈¿π‰ Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ ˛, «‹æÊØ∫ ¿π‘ ‡À’√ÔØ◊

√ÍÒ≈¬Δ ’Á≈ ˛Õ

«◊¡≈ª «ÚÙ∂Ù Ú◊ Ú≈Ò∂ ≈‹ª Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ («‹Ú∂∫ «’ Ì≈ÂΔ

√ß«ÚË≈È ÁΔ Ë≈≈ BGI¬∂(D)(‹Δ) «Úæ⁄ Ú«‰Â ˛), «‹√‡∂ÙÈ

Á∂‰Á≈Δ ÁΔ «¬‘ «ÈÙ⁄Â √ΔÓ≈ A@ Òæ÷ πÍ¬∂ ˛Õ

«¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «¬√ ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ BD «Úæ⁄ √ÍÒ≈«¬ª Á∂ ’πfi ı≈√

Ú◊ Ú‰È ’ΔÂ∂ ◊¬∂ ‘È, ‹Ø «‹√‡∂ÙÈ ’Ú≈¿π‰ Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈

‘È, Ì≈Ú∂∫ ¿πÈ∑ª ÁΔ ’πæÒ ‡È˙Ú «ÈÙ⁄Â √ΔÓ≈ B@ Òæ÷ πÍ¬∂ ÂØ∫ ÿæ‡

«’™ È≈ ‘ØÚ∂Õ

44

Á±‹∂ Í≈√∂, ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ BC ¡Èπ√≈ «¬æ’ ’≈ÙÂ’≈ ¡≈Í‰∂ ÷∂ÂΔ

¿πÂÍ≈Á ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄; ¡Â∂ ’Ø¬Δ ¡«‹‘≈ «Ú¡’ÂΔ ‹Ø

‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ’∂ÚÒ ˆÀ-‡À’√ÔØ◊ ‹ª Í±Δ Â∑ª ¤Ø‡-

Íz≈ÍÂ Ó≈Ò ¡Â∂/‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ’Á≈ ˛, ¿π‘ «‹√‡∂ÙÈ Á∂

ÔØ◊ È‘Δ∫ ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ E. ’πæÒ ‡È˙Ú ’Δ ˛? ¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á B(F)

¡Èπ√≈ ’πæÒ ‡È˙Ú «Úæ⁄ «¬È∑ª ÁΔ ’πæÒ ’ΔÓÂ Ù≈ÓÒ ’ΔÂΔ ‹ªÁΔ

˛:

(i) √≈Δ¡ª ‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ˜,

(ii) √≈Δ¡ª ¤Ø‡ Íz≈ÍÂ √ÍÒ≈¬Δ˜,

(iii) Ó≈Ò ¡Â∂/‹ª √∂Ú≈ ÁΔ¡ª Ï≈ÓÁª, ¡Â∂

(iv) √≈Δ¡ª ¡ßÂ-≈‹Δ √ÍÒ≈¬Δ˜

«¬æ’Ø “ÍÀÈ” Ú≈Ò∂ «Ú¡’ÂΔ ÁΔ¡ªÕ

¿πÍØ’Â ÁΔ ◊‰È≈ √Ï-Ì≈ÂΔ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ ¡Â∂ «¬√

«Úæ⁄Ø∫ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ, ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡Â∂

¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ Ú√±Ò∂ ◊¬∂ ‡À’√ ’æ„ «ÁæÂ∂ ‹≈‰◊∂Õ

’πæÒ ‡È˙Ú «Úæ⁄ ¿πÈ∑ª √ÍÒ≈¬Δ˜ ÁΔ ’ΔÓÂ Ù≈ÓÒ È‘Δ∫ ‘πßÁΔ,

«‹È∑ª ¿πμÂ∂ ‡À’√ «Ú√ ⁄≈‹ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ Ú√±Ò ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛ ¡Â∂

¡ßÁ±ÈΔ √ÍÒ≈¬Δ˜ ÁΔ ’ΔÓÂ ÚΔ Ù≈ÓÒ È‘Δ∫ ‘πßÁΔÕ

ÍzÙÈ F. ¿π‘ Ó≈ÓÒ∂ «’‘Û∂ ‘È, «‹æÊ∂ «‹√‡∂ÙÈ Ò≈˜ÓΔ ˛? ¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Á∂ √À’ÙÈ BD ¡Èπ√≈

«ÈÓÈ«Ò÷Â Ú◊ Á∂ «Ú¡’ÂΔ¡ª Ò¬Δ «‹√‡∂ÙÈ ’Ú≈¿π‰Δ

Ò≈˜ÓΔ ‘ØÚ∂◊Δ, ¿π√ ÁΔ «ÈÙ⁄Â √ΔÓ≈ Ì≈Ú∂∫ ’Ø¬Δ ÚΔ ‘ØÚ∂:

45

i) ‹Ø «Ú¡’ÂΔ ¡ßÂ-≈‹Δ (Á±‹∂ ≈‹ª «Úæ⁄) ‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ

’Á∂ ‘È;

ii) ’À˜±¡Ò Ì≈Ú ’ÁΔ-’Á≈¬Δ∫ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ;

iii) ¿π‘ «Ú¡’ÂΔ «‹È∑ª È∂ «Ú√ ⁄≈‹ ¡ËΔÈ ‡À’√ ¡Á≈

’È≈ ‘πßÁ≈ ˛;

iv) «¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ’≈æÓ√ ¡≈æÍ∂‡˜ È∂ √À’ÙÈ I Á∂ √Ï-√À’ÙÈ (E)

¡ËΔÈ ‡À’√ ¡Á≈ ’È≈ ‘πßÁ≈ ˛;

v) ˆÀ-«‘≈«¬ÙΔ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ;

vi) ¿π‘ «Ú¡’ÂΔ «‹È∑ª È∂ √À’ÙÈ EA ¡ËΔÈ ‡À’√ ’æ‡‰≈ ‘πßÁ≈ ;

vii) ¿π‘ «Ú¡’ÂΔ ‹Ø «’√∂ ‘Ø «‹√‡‚ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ¡ª ÁΔ

Â¯Ø∫ «¬æ’ ¬∂‹ß‡ Ú‹Ø∫ ‹ª «’√∂ ‘Ø Â∑ª Ó≈Ò ¡Â∂/‹ª √∂Ú≈Úª

ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ’Á∂ ‘È;

viii) «¬ÈÍπ‡ √«Ú√ «‚√‡zΔ«Ï¿±‡ (¿π‘ Ì≈Ú∂∫ Úæ÷∂ ÂΩ ¿πμÂ∂

’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ «‹√‡‚ ‘ØÚ∂ ⁄≈‘∂ È≈)

ix) ¿π‘ «Ú¡’ÂΔ, «‹È∑ª È∂ √À’ÙÈ EB ¡ËΔÈ ‡À’√ «¬’æÂ

’È≈ ‘πßÁ≈ ˛;

x) ‘∂’ «¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ’≈æÓ√ ¡≈æÍ∂‡

xi) ‘∂’ ¡«‹‘≈ «Ú¡’ÂΔ ‹Ø ¡≈æÈÒ≈¬ΔÈ √±⁄È≈ Â∂ ‚≈‡≈ Ï∂√

Δ‡zΔÚÒ √∂Ú≈Úª «¬æ’ √Ê≈È ÂØ∫ Ì≈Â Á∂ Ï≈‘ ÂØ∫ Ì≈Â Á∂

«’√∂ «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «’√∂ ‘Ø «Ú¡’ÂΔ È±ß

Í‘πß⁄≈™Á≈ ˛; ¡Â∂

xii) ¡«‹‘≈ ’Ø¬Δ ‘Ø «Ú¡’ÂΔ ‹ª «Ú¡’ÂΔ¡ª Á≈ Ú◊, «‹√

Ï≈∂ ’∂∫Á √’≈ ‹ª √±Ï≈ √’≈ ÚæÒØ∫ ’Ω∫√Ò ÁΔ¡ª «√¯≈Ùª

Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ ¡«Ë√±«⁄Â ’ΔÂ≈ ‘Ø √’Á≈ ˛Õ

46

ÍzÙÈ G. Ó≈æ‚Ò ‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ «‹√‡∂ÙÈ ÒÀ‰ Ò¬Δ √Óª √ΔÓ≈ ’Δ ˛? ¿πμÂ. ’Ø¬Δ «Ú¡’ÂΔ «‹√ È±ß ¿π√ «ÓÂΔ Á∂ C@ Á∂ ¡ßÁ «‹√‡∂ÙÈ

ÒÀ‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛, «‹√ «ÓÂΔ ÂØ∫ ¿π‘ «‹√‡∂ÙÈ ÒÀ‰ Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈

‘πßÁ≈/‘πßÁΔ ˛, «¬√ ÂΔ’∂ È≈Ò ¡Â∂ ¡«‹‘Δ¡ª ÙÂª ¡Èπ√≈ ‹Ø

«‹√‡∂ÙÈ «ÈÔÓª ¡ËΔÈ «ÈË≈Â ’ΔÂΔ¡ª ‹ªÁΔ¡ª ‘ÈÕ ’ÁΔ-

’Á≈¬Δ∫ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ¡Â∂ «¬æ’ ˆÀ-«‘≈«¬ÙΔ ‡À’√ÔØ◊

«Ú¡’ÂΔ ’≈ØÏ≈ Ùπ± ‘Ø‰ ÂØ∫ ÿæ‡Ø-ÿæ‡ E «ÁÈ Í«‘Òª «‹√‡∂ÙÈ

Ò¬Δ ¡˜Δ Á∂‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ H. ‹∂ ’Ø¬Δ «Ú¡’ÂΔ «Ú«ÌßÈ √±«Ï¡ª «Úæ⁄ «¬æ’ “ÍÀÈ” ≈‘Δ∫ ¡≈Í‰∂ ’≈ØÏ≈ Á≈ √ß⁄≈ÒÈ ’Á≈ ˛, ’Δ ¿π‘ «¬æ’Ø «‹√‡∂ÙÈ È≈Ò ’È≈ ‹≈Δ æ÷ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. È‘Δ∫, ‘∂’ ¡«‹‘≈ «Ú¡’ÂΔ ‹Ø «‹√‡∂ÙÈ ÒÀ‰ Ò¬Δ

«˜ßÓ∂Ú≈ ˛, È±ß ‘∂’ ¿π√ √±Ï∂ Ò¬Δ Úæ÷∂ ÂΩ ¿πμÂ∂ «‹√‡∂ÙÈ

’Ú≈¿π‰Δ ‘ØÚ∂◊Δ, «‹æÊ∂ ÚΔ ¿π√ Á≈ ’≈ØÏ≈ ⁄ÒÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π‘ Ó≈æ‚Ò

‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á AI Á∂ ¿πμÍ-¡Èπ¤∂Á (A) ÁΔ¡ª ÓæÁª

¡Èπ√≈ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡Á≈ ’È Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ ˛Õ

ÍzÙÈ I. ‹∂ «’√∂ «Ú¡’ÂΔ Á∂ «¬æ’Ø √±Ï∂ «Úæ⁄ ¡È∂’ª ’≈ØÏ≈Δ Ú‡Δ’Ò˜ („ª⁄∂) ‘È, Âª ’Δ ¿π‘ Úæ÷Ø-Úæ÷Δ¡ª «‹√‡∂ÙÈ˜ ÒÀ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ ¡Èπ¤∂Á BE Á∂ ¿πμÍ-¡Èπ¤∂Á (B) ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª

¡Èπ√≈, «‹√ «Ú¡’ÂΔ Á∂ «’√∂ «¬æ’ √±Ï∂ «Úæ⁄ ’¬Δ ÚÍ≈’

Ú‡Δ’Ò˜ ‘È, ¿π‘ ‘∂’ ’≈ØÏ≈Δ Ú‡Δ’Ò Ò¬Δ Úæ÷Δ

«‹√‡∂ÙÈ ÒÀ √’Á≈ ˛, «¬√ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ ¡«‹‘Δ¡ª ÙÂª Ò≈◊±

‘Ø‰◊Δ¡ª, ‹Ø «ÈË≈Â ’ΔÂΔ¡ª ‹≈ √’ÁΔ¡ª ‘ÈÕ

ÍzÙÈ A@. ’Δ «’√∂ «Ú¡’ÂΔ Ò¬Δ ’Ø¬Δ ¡«‹‘Δ «ÚÚ√Ê≈ ˛ «’ ¿π‘ ¡≈Í‰Δ «¬æ¤≈ È≈Ò ¡≈Í‰∂-¡≈Í È±ß «‹√‡‚ ’Ú≈ ÒÚ∂, Ì≈Ú∂∫ ¿π‘ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡Á≈ ’È Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ ÚΔ È‘Δ∫ ‘Ø √’Á≈?

47

¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ ¡Èπ¤∂Á BE Á∂ ¿πμÍ-√À’ÙÈ (C) ÁΔ¡ª ÓæÁª «Úæ⁄ ’Ø¬Δ

«Ú¡’ÂΔ Ì≈Ú∂∫ ¿π‘ √À’ÙÈ BB ¡ËΔÈ «‹√‡∂ÙÈ ’Ú≈¿π‰ Ò¬Δ

«˜ßÓ∂Ú≈ ÚΔ È‘Δ∫ ˛, ¿π‘ ¡≈Í‰Δ Ó˜Δ È≈Ò ¡≈Í‰∂-¡≈Í È±ß

«‹√‡‚ ’Ú≈ √’Á≈/√’ÁΔ ˛ ¡Â∂ «¬√ ’≈È±ßÈ ÁΔ¡ª √≈Δ¡ª

«ÚÚ√Ê≈Úª ¿π√ «Ú¡’ÂΔ ¿πμÂ∂ ÚΔ Ò≈◊± ‘Ø‰◊Δ¡ª, ‹Ø «¬æ’ «‹√‡‚

‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ¿πμÂ∂ Ò≈◊± ‘πßÁΔ¡ª ‘ÈÕ

ÍzÙÈ AA. ’Δ «¬æ’ «‹√‡∂ÙÈ ÒÀ‰ Ò¬Δ “√Ê≈¬Δ ÷≈Â≈ ÈßÏ” (ÍÓ≈ÈÀ∫‡ ¡’≈¿±∫‡ ÈßÏ Ì≈Ú “ÍÀÈ”) Á≈ ‘Ø‰≈ ’≈È±ßÈΔ ÂΩ ”Â∂ ˜±Δ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ

BE(F) ¡Èπ√≈ «‹√‡∂ÙÈ ÁΔ ÓÈ˜±Δ Ú≈√Â∂ ÔØ◊ ‘Ø‰ «‘Â ‘∂’

«Ú¡’ÂΔ ’ØÒ ¡≈ÓÁÈ ‡À’√ ’≈È±ßÈ, AIFA (AIFA Á≈ DC) ¡ËΔÈ

‹≈Δ ÍÓ≈ÈÀ∫‡ ¡’≈¿±∫‡ ÈßÏ ‘ØÚ∂◊≈Õ

™fi, ¿πÍØ’Â Ú«‰Â √À’ÙÈ BE(F) ÁΔ «ÚÚ√Ê≈ ¡Èπ√≈, √À’ÙÈ

EA ¡ËΔÈ ‡À’√ ’‡ΩÂΔ Ú≈Ò≈ ’Ø¬Δ «Ú¡’ÂΔ, «‹√‡∂ÙÈ ÁΔ ÓÈ˜±Δ

Ò¬Δ ÔØ◊ ‘Ø‰ «‘Â “ÍÀÈ” ÁΔ Êª, Ú«‰Â ¡≈ÓÁÈ ‡À’√ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ

«¬æ’ ‡À’√ «‚‚æ’ÙÈ ¡À∫‚ ’πÒÀ’ÙÈ ¡’≈¿±∫‡ ÈßÏ æ÷ √’Á≈ ˛Õ

√À’ÙÈ BE(G) ¡Èπ√≈ «¬æ’ «‘≈«¬ÙΔ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ Ò¬Δ “ÍÀÈ”

’≈È±ßÈΔ ÂΩ ¿πμÂ∂ Ò≈˜ÓΔ È‘Δ∫ ˛, «‹√ È±ß «’√∂ ‘Ø «ÈË≈Â

Á√Â≈Ú∂˜ Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ «‹√‡∂ÙÈ «ÁæÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ AB. ’Δ «ÚÌ≈◊ «’√∂ ÔØ◊ Â∂ Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ ≈‘Δ∫ ¡≈Í‰∂-¡≈Í ’≈Ú≈¬Δ ’«Á¡ª «¬√ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ «’√∂ «Ú¡’ÂΔ ÁΔ «‹√‡∂ÙÈ Ò¬Δ ’≈Ú≈¬Δ ¡ßÌ ’ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ ¡Èπ¤∂Á BE Á∂ ¿πμÍ-√À’ÙÈ (H) ÁΔ¡ª ÓæÁª «Úæ⁄, «‹æÊ∂

’Ø¬Δ «Ú¡’ÂΔ «¬√ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ «‹√‡∂ÙÈ ’Ú≈¿π‰ Ò¬Δ

«˜ßÓ∂Ú≈ ˛, Í ¿π‘ «‹√‡∂ÙÈ ÒÀ‰ ÂØ∫ È≈’≈Ó «‘ßÁ≈ ˛, Âª ÔØ◊ Â∂

Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ «ÏÈ≈ «’√∂ Íæ÷Í≈Â Á∂ «¬√ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ‹ª «’√∂ ‘Ø

’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ‹Ø ¿π√ √Ó∂∫ Ò≈◊± ’ΔÂ≈ ‘Ø √’Á≈ ˛, ¡«‹‘∂ «Ú¡’ÂΔ ÁΔ

48

«‹√‡∂ÙÈ Ò¬Δ ¿π√ «ÚËΔ ¡Èπ√≈ ’Ø¬Δ ’≈Ú≈¬Δ ’ √’Á≈ ˛, ‹Ø

«ÈË≈Â ’ΔÂΔ ‘Ø √’ÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ AC. ’Δ ’Ø¬Δ ÔØ◊ ‹ª Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ «‹√‡∂ÙÈ Ò¬Δ ’Ø¬Δ ¡˜Δ æÁ ’ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. ‘ªÕ √Δ.‹Δ.¡Àμ√¡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ BE Á∂

¿πμÍ-√À’ÙÈ A@ ÁΔ¡ª ÓæÁª «Úæ⁄, ’Ø¬Δ ÔØ◊ ‹ª Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ

Ï‰ÁΔ ÍπÙ‡Δ ’È ÂØ∫ Ï≈¡Á «‹√‡∂ÙÈ Ò¬Δ ¡≈¬Δ ¡˜Δ È±ß æÁ

’ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AD. ’Δ «’√∂ «Ú¡’ÂΔ È±ß ÓÈ˜± ‘Ø¬Δ «‹√‡∂ÙÈ √Ê≈¬Δ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ «¬æ’ Ú≈ ‹≈Δ ‘Ø«¬¡≈ «‹√‡∂ÙÈ √‡Δ«¯’∂‡

√Ê≈¬Δ Ì≈Ú Íæ’≈ ˛, ‹ÁØ∫ Âæ’ ¿π√ È±ß Ú≈Í√ (√À∫‚), æÁ, ÓπÒÂÚΔ ‹ª

ÓÈ√±ı È≈ ’ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂Õ

ÍzÙÈ AE. ’Δ √ßÔπ’Â ≈Ù‡ (Ô±.¡ÀÈ.) ÁΔ¡ª «¬’≈¬Δ¡ª Ò¬Δ ¡ÀÓ.‹Δ.¡ÀÒ. ¡ËΔÈ «‹√‡∂ÙÈ ÒÀ‰≈ ˜±Δ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ

BE(I) ÁΔ¡ª ÓæÁª «Úæ⁄, √ßÔπ’Â ≈Ù‡ ÁΔ¡ª √≈Δ¡ª «¬’≈¬Δ¡ª

’Ω∫√Ò∂‡ ‹ª Á±‹∂ Á∂Ùª Á≈ √¯≈Â÷≈È≈ ¡Â∂ «Ú¡’ÂΔ¡ª Á≈ ’Ø¬Δ ‘Ø

Ú◊, «‹È∑ª Ï≈∂ ¡«Ë√±«⁄Â ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ‘ØÚ∂, È±ß ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÍØ‡Ò

ÂØ∫ “«ÚÒæ÷‰ ÙÈ≈ıÂ ÈßÏ” (Ô±.¡≈¬Δ.¡ÀÈ.) ÒÀ‰≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ Ú«‰Â

¡≈¬Δ.‚Δ. Ì≈Ú ÙÈ≈ıÂ Á≈ „ª⁄≈ √≈∂ ≈‹ª «Úæ⁄

‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈¬Δ.¡ÀÈ. „ª⁄∂ Á∂ ¡Èπ√≈ «¬æ’√Ó≈È ‘Δ ‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂ ¿π‘

’∂∫Á Â∂ √±«Ï¡ª Ò¬Δ √ªfi≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ «¬‘ Ô±.¡≈¬Δ.¡ÀÈ. ¿πÈ∑ª ÚæÒØ∫ ¡Á≈

’ΔÂ∂ ‡À’√ª Á∂ Δ¯ß‚ Ò¬Δ Á≈¡Ú≈ (’Ò∂Ó) Í∂Ù ’È ¡Â∂ ‘Ø «’√∂

¡«‹‘∂ ¿πÁ∂Ù Ú≈√Â∂ ˜±Δ ‘ØÚ∂◊≈, ‹Ø ‹Δ.¡À√.‡Δ. È∂Óª «Úæ⁄ «ÈË≈Â

’ΔÂ≈ ‘Ø √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AF. √ßÔπ’Â ≈Ù‡ ÁΔ¡ª «¬’≈¬Δ¡ª È±ß √ÍÒ≈¬Δ ’È Ú≈Ò∂ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ÁΔ ’Δ «˜ßÓ∂Ú≈Δ ˛?

49

¿πμÂ. ¡«‹‘∂ √ß◊·Èª È±ß √ÍÒ≈¬Δ ’È Ú≈Ò∂ ‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈«¬ È±ß

«¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ ¿πμÂ∂ Ô±.¡≈¬Δ.¡ÀÈ. Á≈ ÚÈ‰ ’È ÁΔ √ßÌ≈ÚÈ≈

’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ ¡Â∂ ¡«‹‘Δ¡ª √ÍÒ≈¬Δ˜ È±ß «’√∂ ‘Ø «‹√‡‚

«Ú¡’ÂΔ (ÏΔBÏΔ) È±ß ’ΔÂΔ¡ª √ÍÒ≈¬Δ˜ Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª

ÁΔ¡ª «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ È±ß √ÍÒ≈«¬ ÚæÒØ∫ ¡ÍÒØ‚ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ

ÍzÙÈ AG. ’Δ «’√∂ √’≈Δ √ß◊·È Ò¬Δ «‹√‡∂ÙÈ ÒÀ‰Δ ˜±Δ ˛? ¿πμÂ. √ÏßËÂ √±Ï≈¬Δ ‡À’√ ¡Ê≈‡Δ˜ ÚæÒØ∫ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÍØ‡Ò ≈‘Δ∫

√’≈Δ ¡Ê≈‡Δ˜/‹ÈÂ’ ÷∂Â Á∂ ¡Á≈«¡ª È±ß «¬æ’ “Ô±ÈΔ’

¡≈«¬‚À∫‡Δ«¯’∂ÙÈ ÈßÏ” (¡≈¬Δ.‚Δ.) Á∂‰≈ ‘ØÚ∂◊≈ «’ ¿π‘ ‹Δ.¡À√.‡Δ.

Ó≈Ò ÁΔ Ï≈‘ ÚæÒ √ÍÒ≈¬Δ˜ È≈ ’È («¬ßfi ¿π‘ ‹Δ.¡À√.‡Δ.

«‹√‡∂ÙÈ Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ È‘Δ∫) Í ¿π‘ ¡ßÂ-≈‹Δ (Á±‹∂ √±«Ï¡ª ÂØ∫)

ıΔÁÁ≈Δ¡ª ’ ‘∂ ‘ÈÕ

ÍzÙÈ AH. ’À ±¡Ò ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ’Ω‰ ˛? ¿πμÂ. ’À˜±¡Ò ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ÁΔ Í«Ì≈Ù≈

√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Á∂ ¡Èπ¤∂Á B(B@) «Úæ⁄ «ÁæÂΔ ◊¬Δ

˛Õ «¬√ Á≈ ¡Ê ¿π√ «Ú¡’ÂΔ ÂØ∫ ˛, ‹Ø ‡À’√ÔØ◊ ÷∂Â «Úæ⁄ ’ÁΔ-

’Á≈¬Δ∫ «’√∂ ÓΩ’∂ ”Â∂ ’Ø¬Δ ¡«‹‘≈ ÒÀ‰-Á∂‰ ’Á≈ ˛, «‹√ «Úæ⁄

Ú√Âª/Ó≈Ò ¡Â∂/‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Ù≈ÓÒ ˛ ‹ª ¿π‘ ’≈ØÏ≈

¡æ◊∂ ÚË≈¿π‰ Ò¬Δ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛, Ì≈Ú∂∫ «Ízß√ΔÍÒ Ú‹Ø∫ ‹ª ¬∂‹ß‡ Ú‹Ø∫

‹ª «’√∂ ‘Ø √ÓæÊ≈ «Úæ⁄ «’√∂ ≈‹ ‹ª ’∂∫Á Ù≈√Â ÍzÁ∂Ù ¡ßÁ ’ΔÂ≈

«◊¡≈ ‘ØÚ∂, «‹æÊ∂ ¿π√ Á∂ ’≈ØÏ≈ Á≈ ’Ø¬Δ «ÈÙ⁄Â √Ê≈È È≈ ‘ØÚ∂Õ

ÍzÙÈ AI. ˆÀ-«‘≈«¬ÙΔ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ’Ω‰ ˛? ¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ B(GG)

ÁΔ¡ª ÓæÁª «Úæ⁄, Ì≈Â ÂØ∫ Ï≈‘ «‘ «‘≈ «¬æ’ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ

¡Â∂ ‹Ø ’ÁΔ-’Á≈¬Δ∫ Ó≈Ò¡Â∂/‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ≈‘Δ∫ Á∂Ù «Úæ⁄

’Ø¬Δ ÒÀ‰-Á∂‰ ’Á≈ ˛, Ì≈Ú∂∫ «Ízß√ΔÍÒ Ú‹Ø∫ ‹ª ¬∂‹ß‡ Ú‹Ø∫ ‹ª «’√∂

‘Ø √ÓæÊ≈ «Úæ⁄ ¡«‹‘≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ‘ØÚ∂, Í ¿π√ Á≈ Ì≈Â «Úæ⁄

’≈ØÏ≈ Á≈ ’Ø¬Δ «ÈÙ⁄Â √Ê≈È ‹ª «‘≈«¬Ù È‘Δ∫ ˛Õ

50

ÍzÙÈ B@. «’√∂ ’À ±¡Ò ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ¡Â∂ ˆÀ-«‘≈«¬ÙΔ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ È±ß ‹≈Δ «‹√‡∂ÙÈ √‡Δ«¯’∂È ÁΔ ÚÀËÂ≈-«Ó¡≈Á ’Δ ˛? ¿πμÂ. √À’ÙÈ BG(A) ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ÁΔ¡ª ÓæÁª «Úæ⁄, «’√∂

“’À˜±¡Ò ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ” ‹ª “ˆÀ-«‘≈«¬ÙΔ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ”

È±ß ‹≈Δ ’ΔÂ≈ «‹√‡∂ÙÈ Á≈ ÍzÓ≈‰-ÍæÂ (√‡Δ«¯’∂‡) «‹√‡∂ÙÈ

ÁΔ ¡˜Δ «Úæ⁄ Ú«‰Â «Ó¡≈Á Ò¬Δ ‹ª «‹√‡∂ÙÈ ÍzÌ≈ÚΔ ‘Ø‰ ÁΔ

«ÓÂΔ ÂØ∫ I@ «ÁÈª ÁΔ «Ó¡≈Á, ‹Ø ÚΔ Í«‘Òª ‘ØÚ∂◊≈, Ò¬Δ ÚÀË ‘ØÚ∂◊≈Õ

«Î ÚΔ, ÔØ◊ ‹ª Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ, Ú«‰Â ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ÁΔ

Ï∂ÈÂΔ ¿πμÂ∂ ¿πÍØ’Â Ú«‰Â I@ «ÁÈª ÁΔ Ú«‰Â ÚÀËÂ≈ È±ß ¡æ◊∂

ÚË≈ √’Á≈ ˛ Í I@ «ÁÈª ÂØ∫ ÚæË È‘Δ∫Õ

ÍzÙÈ BA. ’Δ «’√∂ ’À˜±¡Ò ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ¡Â∂ ˆÀ-«‘≈«¬ÙΔ «Ú¡’ÂΔ Ò¬Δ «¬√ «ÚÙ∂Ù Ú◊ ¡ËΔÈ «‹√‡∂ÙÈ Íz≈ÍÂ ’Á∂ √Ó∂∫ ’Ø¬Δ ¡À‚Úª√ ‡À’√ ¡Á≈ ’È≈ ÔØ◊ ‘ØÚ∂◊≈? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ ™fi «¬æ’ ¡≈Ó ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ È±ß «‹√‡∂ÙÈ

Íz≈ÍÂ ’È Ò¬Δ ’Ø¬Δ ËÈ ‹Ó∑≈ ’Ú≈¿π‰ ÁΔ ˜±Â È‘Δ∫ ˛, Í «¬æ’

’À˜±¡Ò ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ‹ª «¬æ’ ˆÀ-«‘≈«¬ÙΔ ‡À’√ÔØ◊

«Ú¡’ÂΔ È±ß ¡Èπ¤∂Á BG(B) ¡ËΔÈ «‹√‡∂ÙÈ Ò¬Δ ¡˜Δ «ÁßÁ∂ √Ó∂∫

˙ÈΔ ≈ÙΔ Á≈ ‡À’√ ¡À‚Úª√ (¡◊≈¿±∫) ‹Ó∑≈ ’Ú≈¿π‰≈ ‘ØÚ∂◊≈, «‹ßÈΔ

¿π√ «Ó¡≈Á Ò¬Δ ¿π√ ÁΔ ¡ÈπÓ≈ÈÂ ‡À’√ Á∂‰Á≈Δ Ï‰ÁΔ ‘ØÚ∂◊Δ,

«‹ßÈΔ «Ó¡≈Á Ò¬Δ «‹√‡∂ÙÈ Óß◊Δ ◊¬Δ ˛Õ ‹∂ «‹√‡∂ÙÈ Óπ„Ò∂

I@ «ÁÈª ÁΔ «Ó¡≈Á ÂØ∫ ¡◊ª‘ ÚË≈¬Δ ‹ªÁΔ ˛, Âª ¡ÈπÓ≈ÈÂ ‡À’√

Á∂‰Á≈Δ Á∂ √Ó≈È Ú≈Ë± ‡À’√ ≈ÙΔ ¿π√ «Ó¡≈Á Ò¬Δ ‹Ó∑≈ ’Ú≈¿π‰Δ

‘ØÚ∂◊Δ, «‹√ Ò¬Δ I@ «ÁÈª ÂØ∫ Ï≈¡Á «Ó¡≈Á ‘Ø ¡æ◊∂ ÚË≈¿π‰ ÁΔ

Óß◊ ’ΔÂΔ ‹≈ ‘Δ ˛Õ

ÍzÙÈ BB. ’Δ «‹√‡∂ÙÈ √‡Δ«¯’∂‡ «Úæ⁄ ’ΔÂΔ¡ª ‹≈‰ Ú≈ÒΔ¡ª √ØËª ÍzÚ≈È◊ΔÔØ◊ ‘È? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ ¡Èπ¤∂Á BH ÁΔ¡ª ÓæÁª ¡Èπ√≈, ÔØ◊ ‹ª Ú≈‹Ï

51

¡«Ë’≈Δ; «‹√‡∂ÙÈ ’Ú≈¿π‰ Ú≈Ò∂ «Ú¡’ÂΔ ÚæÒØ∫ «ÁæÂΔ ‹ª ¿π√

ÚæÒØ∫ √π«ÈÙ⁄Â ’ΔÂΔ ¡«‹‘Δ ‹≈‰’≈Δ Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ √ØË Ò¬Δ

¡˜Δ «ÓÒ‰ ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ AE ¡≈Ó ’ßÓ’≈‹Δ «ÁÈª ÁΔ «Ó¡≈Á Á∂

¡ßÁ «‹√‡∂ÙÈ Á∂ Ú∂«Ú¡ª «Úæ⁄ √ØËª È±ß, ¿π√ „ß◊ ¡«‹‘Δ «Ó¡≈Á

Á∂ ¡ßÁ ÍzÚ≈È ‹ª æÁ ’ √’Á≈ ˛, ‹Ø «ÈË≈Â ’ΔÂΔ ‘Ø √’ÁΔ ˛Õ

«¬‘ ◊æÒ ÈØ‡ ’ÈΔ ‘ØÚ∂◊Δ «’ √±⁄È≈/‹≈‰’≈Δ Á∂ ’∂ÚÒ ’πfi Óπæ÷

«ÈÙ⁄Â ÷∂Âª «Ú⁄ ’ΔÂΔ¡ª ‹≈‰ Ú≈ÒΔ¡ª √ØËª Ò¬Δ ÔØ◊ ‹ª Ú≈‹Ï

¡«Ë’≈Δ ÁΔ ÍzÚ≈È◊Δ ÒÀ‰Δ ‘ØÚ∂◊Δ, ‹Á «’ ‘ØÈª ÷∂Âª Ò¬Δ,

«‹√‡∂ÙÈ Á≈ √‡Δ«¯’∂‡ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡≈Ó ÍØ‡Ò «Úæ⁄ ¡˜Δ ‹Ó∑≈

’Ú≈¿π∫Á∂ √Ó∂∫ √Ø«Ë¡≈ ‹≈ √’∂◊≈Õ

ÍzÙÈ BC. ’Δ «‹√‡∂ÙÈ √‡Δ«¯’∂‡ È±ß æÁ ’È≈ ÍzÚ≈È◊ΔÔØ◊ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ «¬√ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ÍzÚ≈«ÈÂ ’ΔÂΔ ’Ø¬Δ ÚΔ

«‹√‡∂ÙÈ ÔØ◊ ‹ª Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ ÚæÒØ∫, √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./

¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á BI «Úæ⁄ Ú«‰Â ‘≈Ò≈Â «Úæ⁄ æÁ

’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛Õ ÔØ◊ ‹ª Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ, ıπÁ ¡≈Í‰∂ ÍæË ”Â∂ ‹ª

«‹√‡‚ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ÚæÒØ∫ ‹ª ¿π√ Á∂ ’≈È±ßÈΔ Ú≈«√ª ÚæÒØ∫,

¡«‹‘∂ «Ú¡’ÂΔ Á≈ Á∂‘ªÂ ‘Ø‰ ÁΔ ‘≈ÒÂ «Úæ⁄, Á≈«¬ ’ΔÂΔ ◊¬Δ

¡˜Δ Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂, «ÈË≈Â ÂΔ’∂ È≈Ò «‹√‡∂ÙÈ È±ß ¡«‹‘∂

ÂΔ’∂ È≈Ò ¡Â∂ ¿π√ «Ó¡≈Á Á∂ ¡ßÁ æÁ ’ √’Á≈ ˛, ‹Ø «’

«ÈË≈Â ‘Ø √’ÁΔ ˛Õ «‹√‡∂ÙÈ Á∂ «ÈÔÓª ¡Èπ√≈ æÁ ’ΔÂ∂ ‹≈‰

Ò¬Δ «¬æ’ ¡≈Á∂Ù ¡Àμ√.√Δ.¡ÀμÈ È±ß ‹Ú≈Ï Íz≈ÍÂΔ ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ (¿πÈ∑ª

Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄, «‹æÊ∂ æÁ ‘Ø‰≈ Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ ÚæÒØ∫ ¡≈Í‰∂ ¡≈Ë≈

¿πμÂ∂ ’ΔÂΔ ’≈Ú≈¬Δ ¡ËΔÈ ’È≈ Íz√Â≈«ÚÂ ˛) ‹ª æÁ ’ΔÂ∂ ‹≈‰

Ò¬Δ ¡˜Δ Íz≈ÍÂΔ ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ («‹æÊ∂ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ/’≈È±ßÈΔ

Ú≈√ «¬ßfi æÁ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ Ò¬Δ ¡˜Δ «ÁßÁ≈ ˛) C@ «ÁÈª Á∂ ¡ßÁ

‹≈Δ ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ BD. ’Δ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ «‹√‡∂ÙÈ Á∂ æÁ ‘Ø‰ Á≈ ÓÂÒÏ ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ÚΔ æÁ ‘Ø‰≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, «¬æ’ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ «‹√‡∂ÙÈ Á≈ æÁ ‘Ø‰≈

52

(√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ) ‘Ø ’≈È±ßÈ (Ì≈Ú ¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ)

¡ËΔÈ ÚΔ æÁ √Ó«fi¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ (√À’ÙÈ BI (D))

ÍzÙÈ BE. ’Δ ÔØ◊ ‹ª Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ ¡≈Í‰∂ ıπÁ Á∂ ÍæË ¿πμÂ∂ «‹√‡∂ÙÈ æÁ ’ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ ¡ÀÓ.‹Δ.¡ÀÒ. Á∂ ¡Èπ¤∂Á BA(B) ¡ËΔÈ Ú«‰Â

«ÈÙ⁄Â Í«√«ÊÂΔ¡ª «Úæ⁄, ÔØ◊ ‹ª Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ ¡≈Í‰∂ ÍæË ”Â∂

«‹√‡∂ÙÈ æÁ ’ √’Á≈ ˛Õ ¡«‹‘∂ ‘≈Ò≈Â (Í«√«ÊÂΔ¡ª) «Úæ⁄

«¬‘ ’πfi Ù≈ÓÒ ˛ - «‹Ú∂∫ ¤∂ Ó‘Δ«È¡ª Á∂ Ò◊≈Â≈ √Ó∂∫ Ò¬Δ «‡È

È≈ ÌÚ≈¿‰≈ («’™«’ «¬æ’ ¡≈Ó ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ) ‹ª «ÂßÈ

Ó‘Δ«È¡ª Ò¬Δ «‡È È≈ ÌÚ≈¿π‰≈ («¬æ’ ’ßÍ≈¿±∫«‚ß◊ ‡À’√Á≈Â∂

Ò¬Δ), ¡Â∂ «‹√‡∂ÙÈ ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ ¤∂ Ó‘Δ«È¡ª Á∂ ¡ßÁ ’≈ØÏ≈

Ùπ± È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈Õ ™fi, «‹√‡∂ÙÈ æÁ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ ÂØ∫ Í«‘Òª,

ÔØ◊ ‹ª Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ È±ß ’πÁÂΔ «È¡ª (¡Èπ¤∂Á BA(D)) Á∂

«√ËªÂª ÁΔ Í≈Ò‰≈ ’ÈΔ ÍÀ∫ÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ BF. ¿π√ ‘≈ÒÂ «Úæ⁄ ’Δ Ú≈ÍÁ≈ ˛, ‹ÁØ∫ «‹√‡∂ÙÈ ‹≈‰Ïπæfi ’∂ ˆÒÂ-«Ï¡≈ÈΔ, ËØ÷≈ËÛΔ ‹ª ÂæÊª È±ß ´’≈ ’∂ ‘≈√Ò ’ΔÂΔ ◊¬Δ ‘ØÚ∂?

¿πμÂ. ¡«‹‘∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄, ÔØ◊ ‹ª Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ ÚæÒØ∫

«‹√‡∂ÙÈ È±ß «Í¤ÒΔ Â≈Δı ÂØ∫ æÁ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ ¡Èπ¤∂Á

BI(B) (¬Δ)Õ

ÍzÙÈ BG. ’Δ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ √∂Ú≈Úª Ò¬Δ ’∂∫ÁΔ«¥Â «‹√‡∂ÙÈ ÒÀ‰ Á≈ ’Ø¬Δ «Ú’ÒÍ ˛? ¿πμÂ. È‘Δ∫, ‡À’√Á≈Â∂ È±ß ‘∂’ √±Ï∂ «Úæ⁄ Úæ÷Δ «‹√‡∂ÙÈ ÒÀ‰Δ

‘ØÚ∂◊Δ, «‹æÊØ∫ ¿π‘ ‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ˜ ’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ BH. ‹∂ «’√∂ ‡À’√Á≈Â∂ Á∂ «¬æ’Ø √±Ï∂ «Úæ⁄ «Ú«ÌßÈ ’≈ØÏ≈Δ Ú‡Δ’Ò˜ ‘È, ’Δ ¿π√ È±ß ¿π√ √±Ï∂ «Úæ⁄ ‘∂’ Ú‡Δ’Ò Ò¬Δ Úæ÷Δ «‹√‡∂ÙÈ ÒÀ‰Δ ‘ØÚ∂◊Δ? ¿πμÂ. È‘Δ∫Õ ™fi, ‡À’√Á≈Â∂ ’ØÒ ¡«‹‘∂ Úæ÷∂ ’≈ØÏ≈Δ Ú‡Δ’Ò˜

53

È±ß √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ, B@AG Á∂ ¡Èπ¤∂Á BE(B) ÁΔ¡ª ÓæÁª

¡Èπ√≈ √πÂßÂ ÂΩ ¿πμÂ∂ «‹√‡ ’Ú≈¿π‰ Á≈ «Ú’ÒÍ ‘πßÁ≈ ˛Õ

ÍzÙÈ BI. «¬æ’ ¡≈¬Δ.¡À√.‚Δ. ’Δ ˛? ¿πμÂ. ¡≈¬Δ.¡À√.‚Δ. Á≈ ÓÂÒÏ ˛ “«¬ÈÍπ‡ √«Ú√ «‚√‡zΔ«Ï¿±‡”

(¡≈◊Â √∂Ú≈ «ÚÂ’) ¡Â∂ «¬√ È±ß √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./.¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

Á∂ ¡Èπ¤∂Á B(FA) ¡ËΔÈ Í«Ì≈«ÙÂ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ Ïπ«È¡≈ÁΔ ÂΩ

”Â∂ «¬‘ «¬æ’ ¡«‹‘≈ Á¯Â ‘πßÁ≈ ˛, ‹Ø «¬ÈÍπ‡ √«Ú√∂˜ ÁΔ Íz≈ÍÂΔ

Ò¬Δ ‡À’√ «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ Íz≈ÍÂ ’Á≈ ˛ ¡Â∂ «Î √ÍÒ≈«¬

«¬’≈¬Δ¡ª («‹È∑ª Á≈ «¬æ’Ø “ÍÀÈ” ‘πßÁ≈ ˛) È±ß ¿π√∂ ¡ÈπÍ≈Â È≈Ò ¥À«‚‡

Úß‚ «ÁßÁ≈ ˛Õ

ÍzÙÈ C@. ’Δ ÓΩ‹±Á≈ ‡À’√Á≈Â≈ «‹√‡∂ÙÈ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ¡≈¬Δ.¡À√.‚Δ. Ò¬Δ Úæ÷∂ ÂΩ ”Â∂ «‹√‡∂ÙÈ ’Ú≈¿π‰Δ ‘ØÚ∂◊Δ? ¿πμÂ. ‘ªÕ ¡≈¬Δ.¡À√.‚Δ. «‹√‡∂ÙÈ ‡À’√Á≈Â∂ Á∂ «¬æ’ Á¯Â Ò¬Δ

˛, ‹Ø ¡≈Ó «‹√‡∂ÙÈ ÂØ∫ Úæ÷≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ CA. ’Δ «¬æ’ ‡À’√Á≈Â∂ ’ØÒ ’¬Δ ¡≈¬Δ.¡À√.‚Δ˜ ‘Ø √’ÁΔ¡ª ‘È?

¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ ‡À’√Á≈Â∂ Á∂ «Ú«ÌßÈ Á¯Â ¡≈¬Δ.¡À√.‚Δ. Ò¬Δ

«ÏÈÀÍæÂ Á∂ √’Á∂ ‘ÈÕ

ÍzÙÈ CB. «’√∂ ’≈ØÏ≈ Á∂ ÂÏ≈ÁÒ∂ Ò¬Δ Á∂‰Á≈Δ¡ª («‹æÊØ∫ Âæ’ «‹√‡∂ÙÈ Á≈ √ÏßË ˛) ’Δ ‘Ø √’ÁΔ¡ª ‘È? ¿πμÂ. ‡zª√¯ ’Ú≈¿π‰ Ú≈Ò≈ ‹ª ¿πμÂ-¡«Ë’≈Δ ¡«‹‘Δ ‡zª√¯

‹ª ¿πμÂ≈«Ë’≈ Á∂ ÍzÌ≈ÚΔ ‘Ø‰ ÂØ∫ «‹√‡∂ÙÈ ’Ú≈¿π‰ Ò¬Δ

«˜ßÓ∂Ú≈ ‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂ ¿π√ È±ß ¡«‹‘Δ «ÓÂΔ ÂØ∫ Â≈˜≈ «‹√‡∂ÙÈ ÒÀ‰Δ

‘ØÚ∂◊ΔÕ (√À’ÙÈ BB(C))

ÍzÙÈ CC. ’Δ √≈∂ ÓπÒª’‰ ’Ú≈¿π‰ Ú≈Ò∂ «Ú¡’ÂΔ¡ª/‚ΔÒ˜, ‹Ø Í«‘Òª ‘Δ ÓΩ‹±Á≈ ’∂∫ÁΔ ¡À’√≈¬Δ˜/√«Ú√ ‡À’√/ÚÀ‡ ’≈È±ßÈª ¡ËΔÈ «‹√‡‚ ‘È, È±ß Â≈˜≈ «‹√‡∂ÙÈ ÒÀ‰Δ ‘ØÚ∂◊Δ?

54

¿πμÂ. È‘Δ∫Õ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ¡«‹‘∂ √≈∂ Óπ¶’‰ ’Ú≈¿π‰ Ú≈Ò∂

«Ú¡’ÂΔ¡ª/‚ΔÒª È±ß ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ÈÀμ‡Ú’ «Úæ⁄ Ó≈¬Δ◊z∂‡ ’

«ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª È±ß «ÓÒ‰ Ú≈Ò∂ «ÁÈ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈¬Δ.¡ÀÈ.

ÈßÏ È≈Ò «¬æ’ ¡√Ê≈¬Δ «‹√‡∂ÙÈ √‡Δ«¯’∂‡ ‹≈Δ ‘ØÚ∂◊≈, ‹Ø ¤∂

Ó‘Δ«È¡ª ¡ßÁ «ÚÌ≈◊Δ ¡«Ë’≈Δ¡ª ÚæÒØ∫ Ú≈‹Ï ÍπÙ‡Δ ÂØ∫ Ï≈¡Á

¡ß«ÂÓ «‹√‡∂ÙÈ √‡Δ«¯’∂ÙÈ «Úæ⁄ ÂÏÁΔÒ ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈Õ ¡√Ê≈¬Δ

«‹√‡∂ÙÈ È±ß ¡ß«ÂÓ «‹√‡∂ÙÈ «Úæ⁄ ÂÏÁΔÒ ’È Ò¬Δ,

«‹√‡∂ÙÈ ’Ú≈¿π‰ Ú≈«Ò¡ª È±ß √≈∂ ÒØÛΔ∫Á∂ Á√Â≈Ú∂˜ ¡Â∂

‹≈‰’≈Δ «¬æ’ «ÈÙ⁄Â √Óª-√ΔÓ≈ ¡ßÁ ‹Ó∑≈ ’Ú≈¿π‰ Ò¬Δ

¡≈«÷¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ ¡«‹‘≈ ’È ÂØ∫ È≈’≈Ó «‘‰ ÁΔ ‘≈ÒÂ «Úæ⁄,

‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈¬Δ.¡ÀÈ. ÈßÏ æÁ ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈Õ

√∂Ú≈ ‡À’√ Á≈ ÓπÒª’‰ ’Ú≈¿π‰ Ú≈Ò∂ «Ú¡’ÂΔ¡ª, «‹È∑ª ’ØÒ

’∂∫ÁΔ«¥Â «‹√‡∂ÙÈ ‘ØÚ∂, È±ß ¿πÈ∑ª √ÏßËÂ √±«Ï¡ª «Úæ⁄ ÈÚ∂∫ ÂΩ ”Â∂

¡˜Δ Á∂‰Δ ‘ØÚ∂◊Δ, «‹æÊ∂ ¿πÈ∑ª Á≈ ’≈ØÏ≈ ˛Õ

ÍzÙÈ CD. ’Δ ‹ΩÏ Ú’ È±ß Ò≈˜ÓΔ ÂΩ ”Â∂ «‹√‡∂ÙÈ ’Ú≈¿π‰Δ ‘ØÚ∂◊Δ? ¿πμÂ. È‘Δ∫, «¬æ’ ‹ΩÏ Ú’; √∂Ú≈Úª Á≈ «¬æ’ √ÍÒ≈«¬ ˛ ¡Â∂ ¿π‘

’∂ÚÒ «‹√‡∂ÙÈ ÒÀ‰ Ò¬Δ ‘ØÚ∂◊≈, ‹ÁØ∫ ¿π√ ÁΔ ‡È˙Ú

«ÈË≈Â √ΔÓ≈ B@/A@ Òæ÷ È±ß Í≈ ’ ‹ªÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ CE. ’Δ «’√∂ ‹ΩÏ Ú’ Á∂ ’≈ØÏ≈ Á∂ √Ê≈È ÂØ∫ Ú√Âª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ÁΔ «¬‹≈˜Â ‘ØÚ∂◊Δ?

¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ Í ¿πÈ∑ª Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄, «‹æÊ∂ ‹ΩÏ Ú’ «‹√‡‚

˛ ‹ª «Ízß√ΔÍÒ ¿π√ ‹ΩÏ Ú’ Á∂ ’≈ØÏ≈ Á∂ √Ê≈È Á≈ ¡ÀÒ≈È ¡≈Í‰∂

’≈ØÏ≈ Á∂ «¬æ’ ÚËΔ’ (¡À‚ΔÙÈÒ) √Ê≈È Ú‹Ø∫ ’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ CF. «‹√‡∂ÙÈ Á∂ √Ó∂∫, ’Δ ÓπÒª’‰ ’Ú≈¿π‰ Ú≈Ò∂ «Ú¡’ÂΔ È±ß ’≈ØÏ≈ Á∂ ¡≈Í‰∂ √≈∂ √Ê≈Èª Á≈ ¡ÀÒ≈È ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈? ¿πμÂ. ‘ªÕ ’≈ØÏ≈ Á≈ ÍzÓπæ÷ √Ê≈È ¡Â∂ ’≈ØÏ≈ Á≈ √Ê≈È Úæ÷∂ ÂΩ

55

¿πμÂ∂ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Á∂ ¡Èπ¤∂Á B(HI) ¡Â∂ B(HE)

¡ËΔÈ Í«Ì≈«ÙÂ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ ‡À’√Á≈Â∂ È±ß ’≈ØÏ≈ Á∂ ÍzÓπæ÷

√Ê≈È Á∂ È≈Ò-È≈Ò ’≈ØÏ≈ Á∂ ÚËΔ’ √Ê≈Èª Á∂ Ú∂Ú∂ ÚΔ

«‹√‡∂ÙÈ ¯≈Ó «Úæ⁄ ¡ÀÒ≈È‰∂ ‘Ø‰◊∂Õ

ÍzÙÈ CG. ’Δ ¡«‹‘∂ ¤Ø‡∂ ‚ΔÒª Ò¬Δ ’Ø¬Δ Íz‰≈ÒΔ ˛ ‹ª ¡«‹‘∂ ‚ΔÒª «‹È∑ª ’ØÒ ¡≈¬Δ.‡Δ. Á≈ ’Ø¬Δ Ïπ«È¡≈ÁΔ „ª⁄≈ È‘Δ∫ ˛? ¿πμÂ. ¡«‹‘∂ ‡À’√-Á≈«Â¡ª ÁΔ¡ª ˜±Âª ÁΔ Í±ÂΔ Ò¬Δ, «‹È∑ª ÁΔ

¡≈¬Δ.‡Δ. ¿πμÂ∂ Óπ‘≈Â ‘≈√Ò È‘Δ∫ ˛, «ÈÓÈ«Ò÷Â √‘±ÒÂª ¿πÍÒÏË

‘Ø‰◊Δ¡ª:-

‡À’√ «‡È «Â¡≈’Â≈ (‡Δ.¡≈.ÍΔ.): «¬æ’ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ

¡≈Í‰Δ «‹√‡∂ÙÈ ¡˜Δ/«‡È˜ ¡≈Í «Â¡≈ ’ √’Á≈ ˛ ‹ª

√‘≈«¬Â≈ Ò¬Δ ‡Δ.¡≈.ÍΔ. Âæ’ Í‘πß⁄ ’ √’Á≈ ˛Õ ‡Δ.¡≈.ÍΔ.

Ú«‰Â «‹√‡∂ÙÈ Á√Â≈Ú∂˜/«‡È È±ß «ÈË≈Â ¯≈ÓÀ‡ «Úæ⁄,

¿π√ ‡À’√Á≈Â∂ «Ú¡’ÂΔ ÚæÒØ∫ «ÁæÂΔ ‹≈‰’≈Δ Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ «Â¡≈

’∂◊≈Õ ‡Δ.¡≈.ÍΔ. ÚæÒØ∫ «Â¡≈ ’ΔÂ∂ ◊¬∂ ¯≈Óª «Úæ⁄ Á‹ √±⁄È≈

ÁΔ Áπ√Â◊Δ ÁΔ ’≈È±ßÈΔ «˜ßÓ∂Ú≈Δ ’∂ÚÒ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ÁΔ

‘ØÚ∂◊Δ ¡Â∂ ‡Δ.¡≈.ÍΔ. «’√∂ ÚΔ Â∑ª ÁΔ¡ª ˆÒÂΔ¡ª ‹ª ˆÒÂ

‹≈‰’≈Δ Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ È‘Δ∫ ‘ØÚ∂◊≈Õ

√π«ÚË≈ ’∂∫Á (¯À«√ÒΔ‡∂ÙÈ √À∫‡ - ¡À¯.√Δ.): ¡«Ë’≈Â

‘√Â≈÷’Â≈ ¡Â∂ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ÚæÒØ∫ Ï≈’≈«¬Á≈ ‘√Â≈÷ ’

’∂ «ÁæÂΔ “√ÓΔ ÙΔ‡” √Ó∂Â ¯≈Óª ¡Â∂ Á√Â≈Ú∂˜ª Á≈ «‚‹Δ‡Ò’È

¡Â∂/‹ª ¿πÈ∑ª È±ß ¡ÍÒØ‚ ’È Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ ¡À¯.√Δ. ÁΔ

¡≈¬Δ.‚Δ. ¡Â∂ Í≈√Ú‚ ÁΔ ÚÂØ∫ ’ ’∂ √ªfi∂ ÍØ‡Ò ¿πμÂ∂ ‚≈‡≈

¡ÍÒØ‚ ’È ÂØ∫ Ï≈¡Á, ¿π√ ÁΔ Íz≈ÍÂΔ Á≈ «¬æ’ «Ízß‡-¡≈¿±‡ «Ò¡≈

‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ ¡À¯.√Δ. ¿π√ ¿πμÂ∂ ‘√Â≈÷ ’∂◊≈ Â∂ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ

È±ß ¿π√ Á∂ «’≈‚ª Ò¬Δ Á∂ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ ¡À¯.√Δ. ÂÁ ¡«Ë’≈Â

‘√Â≈÷’Â≈ Á∂ ‘√Â≈÷ª Ú≈ÒΔ √ÓΔ ÙΔ‡ √’ÀÈ ’ ’∂ ¡ÍÒØ‚

’ Á∂Ú∂◊≈Õ

56

ÍzÙÈ CH. ’Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. «‹√‡∂ÙÈ «Úæ⁄ «‚‹Δ‡Ò ‘√Â≈÷ Ò¬Δ ’Ø¬Δ √π«ÚË≈ ˛? ¿πμÂ. ‡À’√Á≈«Â¡ª ’ØÒ ÚÀË «‚‹Δ‡Ò ‘√Â≈÷ª ÁΔ ÚÂØ∫ ’«Á¡ª

‹Ó∑≈ ’Ú≈¬Δ ◊¬Δ ¡˜Δ ¿πμÂ∂ ‘√Â≈÷ ’È Á≈ «Ú’ÒÍ ‘ØÚ∂◊≈Õ

¡˜Δ ¿πμÂ∂ «¬ÒÀ’‡zΩ«È’ „ß◊ È≈Ò ‘√Â≈÷ ’È ‹ª ‘Ø ¡˜Δ¡ª

Á∂‰ Á∂ ÁØ «Ú’ÒÍ ‘Ø‰◊∂ - ¡≈Ë≈ ÈßÏ ≈‘Δ∫ ¬Δ-√≈¬Δ«Èß◊ Áπ¡≈≈

‹ª ‚Δ.¡Àμ√.√Δ. Áπ¡≈≈ Ì≈Ú ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ÍØ‡Ò È≈Ò ‡À’√Á≈Â∂ Á≈

«‚‹Δ‡Ò ‘√Â≈÷ √‡Δ«¯’∂‡ «‹√‡ ’ ’∂Õ ¿π∫fi, ’ßÍÈΔ¡ª ‹ª

√ΔÓÂ Á∂‰Á≈Δ Ì≈¬ΔÚ≈ÒΔ «¬’≈¬Δ¡ª È±ß ’∂ÚÒ ‚Δ.¡Àμ√.√Δ. ≈‘Δ∫

Ò≈˜ÓΔ ÂΩ ¿πμÂ∂ √≈¬ΔÈ ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ ‘√Â≈÷ ¿πÁ∂Ùª Ò¬Δ ’∂ÚÒ

ÒÀÚÒ B ¡Â∂ ÒÀÚÒ C ‚Δ.¡Àμ√.√Δ. √‡Δ«¯’∂‡√ ‘Δ ÍzÚ≈È ‘Ø‰◊∂Õ

ÍzÙÈ CI. ¡≈æÈÒ≈¬ΔÈ ¡˜Δ Ï≈∂ ¯À√Ò∂ Ò¬Δ √Óª-√ΔÓ≈ ’Δ ‘ØÚ∂◊Δ? ¿πμÂ. ‹∂ √±⁄È≈ ¡Â∂ ¡ÍÒØ‚ ’ΔÂ∂ Á√Â≈Ú∂˜ «ÏÒ’πÒ √‘Δ «ÚÚ√Ê≈

«Úæ⁄ Í≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘È, Âª √±Ï≈¬Δ Â∂ ’∂∫ÁΔ ¡Ê≈‡Δ˜ «ÂßÈ ¡≈Ó

’ßÓ’≈‹Δ «ÁÈª Á∂ ¡ßÁ ¿π√ ¡˜Δ Á≈ ‹Ú≈Ï Á∂‰◊Δ¡ªÕ ‹∂ ¿π‘

¡«‹‘∂ √Ó∂∫ ÁΩ≈È ’ÓΔ ‹ª «’√∂ ¿π’≈¬Δ Ï≈∂ Áæ√Á∂ ‘È, Âª «ÏÈÀ’≈ È±ß

¿π√ ˆÒÂΔ ‹ª ¿π’≈¬Δ/’ÓΔ È±ß ¡«‹‘Δ √±⁄È≈ «ÓÒ‰ Á∂ G «ÁÈª ¡ßÁ

·Δ’ ’Ú≈¿π‰≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ

¿π√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‹ÁØ∫ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ¿π‘Δ ’ÓΔ¡ª Á± ’È Ï≈∂

√±«⁄Â ’∂◊≈, Âª ¿π√ Á∂ G «ÁÈª ¡ßÁ √±Ï≈ Â∂ ’∂∫Á Á∂ ¡«Ë’≈Δ¡ª

‹ª Âª ¿π√ ¡˜Δ È±ß ÍzÚ≈È ’ ÒÀ‰◊Δ¡ª Â∂ ‹ª æÁ ’ Á∂‰◊Δ¡ªÕ

‹∂ «¬√ Ú«‰Â √Óª √ΔÓ≈ Á∂ ¡ßÁ «ÚÌ≈◊Δ ¡«Ë’≈Δ¡ª ÚæÒØ∫ ’Ø¬Δ

‘πß◊≈≈ È‘Δ∫ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈, Âª ÍØ‡Ò ¡≈Í‰∂-¡≈Í «¬‘ «‹√‡∂ÙÈ

’ Á∂Ú∂◊≈Õ

ÍzÙÈ D@. «ÏÈÀ’≈ ÚæÒØ∫ ‘πß◊≈∂ Á≈ √Óª ’Δ ‘ØÚ∂◊≈, ‹∂ ¡≈æÈÒ≈¬ΔÈ ¡˜Δ «Úæ⁄ ’Ø¬Δ √π¡≈Ò Íπæ«¤¡≈ ‹ªÁ≈ ˛? ¿πμÂ. ‹∂ ÍπÙ‡Δ ÁΔ Íz«’«¡≈ ÁΩ≈È, ’Ø¬Δ ‡À’√ ¡Ê≈‡Δ ’Ø¬Δ √π¡≈Ò

57

Íπæ¤ÁΔ ˛ ‹ª «’√∂ ˆÒÂΔ Ï≈∂ ÈØ«‡√ «ÁßÁΔ ˛, Âª ¿π√ Ï≈∂ C √ªfi∂

’ßÓ’≈‹Δ «ÁÚ√ª Á∂ ¡ßÁ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈æÓÈ ÍØ‡Ò ≈‘Δ∫ «ÏÈÀ’≈

¡Â∂ Á±‹Δ ‡À’√ ¡Ê≈‡Δ È±ß √±«⁄Â ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ «ÏÈÀ’≈ ’ÓΔ ÁΔ

√±⁄È≈ Íz≈ÍÂ ‘Ø‰ ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ √æÂ «ÁÈª Á∂ √Ó∂∫ ¡ßÁ ¿π√

ÍzÙÈ/ˆÒÂΔ ·Δ’ ’È/ÍzÙÈ Á≈ ¿πμÂ ¿π√∂ √Óª-«Ó¡≈Á ¡ßÁ

Á∂Ú∂◊≈Õ

ÚËΔ’ Á√Â≈Ú∂˜ ‹ª ÍπÙ‡Δ ÁΔ Íz≈ÍÂΔ ÂØ∫ Ï≈¡Á, Ú≈‹Ï ‡À’√

¡Ê≈‡Δ √æÂ ¡≈Ó ’ßÓ’≈‹Δ «ÁÚ√ª Á∂ ¡ßÁ ‘πß◊≈≈ Á∂Ú∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ DA. «‹√‡∂ÙÈ æÁ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ ÁΔ ’Δ Íz«’«¡≈ ˛? ¿πμÂ. ‹∂ «‹√‡∂ÙÈ ÂØ∫ «¬È’≈ ’ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ‘À, Âª «ÏÈÀ’≈ È±ß

¡«‹‘∂ «¬È’≈ Á∂ ’≈Èª Ï≈∂ ÏØÒ‰ ÁΔ «ÚÚ√Ê≈ ≈‘Δ∫ √±«⁄Â ’ΔÂ≈

‹≈Ú∂◊≈Õ «ÏÈÀ’≈ È±ß ¡Ê≈‡Δ Á∂ ¯À√Ò∂ «ÚπæË ¡ÍΔÒ ’È Á≈

¡«Ë’≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ BF Á∂ ¡Èπ¤∂Á AI

Á∂ ¿πμÍ-¡Èπ¤∂Á (B) ¡Èπ√≈, «’√∂ ¡Ê≈‡Δ ÚæÒØ∫ «‹√‡∂ÙÈ ÁΔ

¡˜Δ æÁ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ (Ì≈Ú √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ/¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ.

¡ËΔÈ) ÁΔ ‘≈ÒÂ «Úæ⁄, «‹√‡∂ÙÈ Ò¬Δ ¡˜Δ È±ß Á±‹Δ ‡À’√

¡Ê≈‡Δ (Ì≈Ú ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ.

’≈È±ßÈ/Ô±.‡Δ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./√Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ) ÚæÒØ∫ ÚΔ æÁ ’ΔÂ≈

Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ

ÍzÙÈ DB. «‹√ ¡˜Δ Á≈ «ÈÏ∂Û≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛, ’Δ ¿π√ Ï≈∂ ’Ø¬Δ √±⁄È≈ «ÁæÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ? ¿πμÂ. «ÏÈÀ’≈ È±ß ¿π√ ÁΔ «‹√‡∂ÙÈ ¡˜Δ Á∂ ÍzÚ≈È ‹ª æÁ ‘Ø‰

Ï≈∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ’ΩÓÈ ÍØ‡Ò ÚæÒØ∫ ¬Δ-Ó∂Ò ¡Â∂ ¡À√.¡ÀÓ.¡À√. ≈‘Δ∫

√±«⁄Â ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ «¬√ ÍÛ≈¡ ¿πμÂ∂ «ÏÈÀ’≈ È±ß ¡«Ë’≈-÷∂Â Á∂

Ú∂«Ú¡ª Ï≈∂ √±«⁄Â ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ

ÍzÙÈ DC. ‹Δ «‹√‡∂ÙÈ √‡Δ«¯’∂‡ È±ß ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ÍØ‡Ò ÂØ∫ ‚≈¿±ÈÒØ‚ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛?

58

¿πμÂ. ‹∂ «‹√‡∂ÙÈ ÍzÚ≈È ‘Ø ◊¬Δ, ÂÁ «ÏÈÀ’≈ ‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂

√ªfi∂ ÍØ‡Ò ÂØ∫ «‹√‡∂ÙÈ √‡Δ«¯’∂‡ ‚≈¿±ÈÒØ‚ ’ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ DD. ’Δ «‹√‡∂ÙÈ æÁ ’È Á≈ ¡≈Á∂Ù æÁ ‘Ø √’Á≈ ˛?

¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, Í ’∂ÚÒ ¿πÈ∑ª Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄, «‹æÊ∂ Óπ„Ò∂ ÂΩ ¿πμÂ∂

Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ È∂ ¡≈Í‰∂-¡≈Í ’≈Ú≈¬Δ ’«Á¡ª æÁ ’ΔÂ≈ ‘ØÚ∂

¡Â∂∂ ¡«‹‘≈ ’È Ò¬Δ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ‹ª ¿π√ Á∂ ’≈È±ßÈΔ Ú≈√ª

È∂ Ï∂ÈÂΔ È≈ ’ΔÂΔ ‘ØÚ∂Õ ¿π‘ «Ú¡’ÂΔ, «‹√ ÁΔ «‹√‡∂ÙÈ ¡≈Í‰∂-

¡≈Í ‘Δ æÁ ’ «ÁæÂΔ ◊¬Δ ˛, ¿π‘ æÁ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ Á∂ ¡≈Á∂Ù ÁΔ √±⁄È≈

«ÓÒ‰ ÁΔ «ÓÂΔ Á∂ C@ «ÁÈª Á∂ √Ó∂∫ ¡ßÁ «‹√‡∂ÙÈ æÁ ’ΔÂ∂ ‹≈‰

È±ß ÓÈ√±÷ ’Ú≈¿π‰ Ò¬Δ Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ ’ØÒ ¡˜Δ Á∂ √’Á≈ ˛Õ

Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ æÁ ’È È±ß ÓÈ√±ı ’È ÁΔ ¡˜Δ Íz≈ÍÂ ‘Ø‰ ÁΔ

«ÓÂΔ ‹ª √±⁄È≈/ÍπÙ‡Δ Íz≈ÍÂ ‘Ø‰ ÁΔ «ÓÂΔ Á∂ C@ «ÁÈª Á∂ √Ó∂∫ ¡ßÁ

‹ª Âª ¿π√ æÁ ’È Á∂ ‘π’Ó È±ß ÓÈ√±ı ’ √’Á≈ ˛ Ì≈Ú æÁ ’

√’Á≈ ˛ ‹ª «ÏÈÀ’≈ ÁΔ ¡«‹‘Δ ¡˜Δ æÁ ’ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ DE. ’Δ «‹√‡∂ÙÈ æÁ ‘Ø‰ È≈Ò ¿π√ «Ú¡’ÂΔ ¿πμÂ∂ ’Ø¬Δ ‡À’√

«˜ßÓ∂Ú≈Δ¡ª ÍÀ ‹ªÁΔ¡ª ‘È, «‹√ ÁΔ «‹√‡∂ÙÈ æÁ ‘Ø¬Δ ˛?

¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ

BI(E) ¡Èπ√≈ ‘∂’ ¡«‹‘≈ «‹√‡‚ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ «‹√ ÁΔ

«‹√‡∂ÙÈ æÁ ‘Ø¬Δ ˛, ¿π‘ «¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ’ÀÙ/¥À«‚‡ ÒÀ‹ «Úæ⁄

‚∂«Ï‡ Áπ¡≈≈ «¬æ’ ≈ÙΔ Á≈ Ìπ◊Â≈È ’∂◊≈, ‹Ø ¡«‹‘Δ «‹√‡∂ÙÈ

æÁ ‘Ø‰ ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ ÂπßÂ Í«‘Òª Á∂ «ÁÈ √‡Ω’ ‹ª Í±ß‹Δ Ú√Âª ‹ª

ÍÒª‡ Â∂ ÓÙΔÈΔ «Úæ⁄ ÓΩ‹±Á √‡≈æ’ Â∂ «¬ÈÍπ‡√ «Úæ⁄ æ÷Δ¡ª

«¬ÈÍπ‡√ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ Á∂ ¥À«‚‡ Á∂ √Ó≈È ‘ØÚ∂◊Δ ‹ª

¡«‹‘Δ¡ª Ú√Âª ¿πμÂ∂ ¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊ ¿πÂÍ≈ÁÈ ‡À’√ Á∂ √Ó≈È, ‹Ø ÚΔ

ÚæË ‘ØÚ∂, ¡Á≈ ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ DF. ¡⁄È⁄∂Â (’À˜±¡Ò) ¡Â∂ ˆÀΔ «‘≈«¬ÙΔ ‡À’√ÔØ◊

59

«Ú¡’ÂΔ¡ª «Ú⁄≈Ò∂ ’Δ ¯’ ˛?

¿πμÂ. ’À ±¡Ò ¡Â∂ À-«‘≈«¬ÙΔ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ

√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Á∂ ¥ÓÚ≈ √À’ÙÈª B(B@) ¡Â∂

B(GG) «Úæ⁄ Úæ÷Ø-Úæ÷∂ ÂΩ ¿πμÂ∂ Í«Ì≈«ÙÂ ˛Õ ’πfi ¯’ «¬æÊ∂ ‘∂·ª

Á√≈¬∂ ◊¬∂ ‘È:

’À˜±¡Ò ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ˆÀ-«‘≈«¬ÙΔ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ

«’√∂ ≈‹ ‹ª ’∂∫Á Ù≈√Â ÍzÁ∂Ù

«Úæ⁄ ’ÁΔ-’Á≈¬Δ∫ Ó≈Ò ‹ª

√∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ ÒÀ‰-Á∂‰

’Á≈ ˛, «‹æÊ∂ ¿π√ Á∂ ’≈ØÏ≈

Á≈ ’Ø¬Δ √Ê≈¬Δ «‡’≈‰≈ È‘Δ∫ ˛

’ÁΔ-’Á≈¬Δ∫ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ

√ÍÒ≈¬Δ Á∂ ÒÀ‰-Á∂‰ ’Á≈ ˛,

Ì≈Â «Úæ⁄ ¿π√ ÁΔ ’≈ØÏ≈Δ

«‘≈«¬Ù Á≈ ’Ø¬Δ √Ê≈¬Δ «‡’≈‰≈

È‘Δ∫ ˛

¿π√ Á≈ «¬æ’ “ÍÀÈ” (PAN) ‘πßÁ≈ ˛ ’Ø¬Δ “ÍÀÈ” È‘Δ∫ ‘πßÁ≈; «¬æ’ ˆÀ-

«‘≈«¬ÙΔ «Ú¡’ÂΔ ’ØÒ ‹∂ “ÍÀÈ”

‘ØÚ∂, Âª ¿π‘ «¬æ’ ’À˜±¡Ò

‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ Ú‹Ø∫

«‹√‡∂ÙÈ ÒÀ √’Á≈ ˛

«‹√‡∂ÙÈ Ò¬Δ ¿π‘Δ «ÏÈÀ-

ÍæÂ ¯≈Ó ‹Ø ¡≈Ó ‡À’√ÔØ◊

«Ú¡’ÂΔ¡ª Ò¬Δ ‘È Ì≈Ú GST REG-01

ˆÀ-«‘≈«¬ÙΔ ‡À’√ÔØ◊

«Ú¡’ÂΔ ÚæÒØ∫ «‹√‡∂ÙÈ Ò¬Δ

Úæ÷≈ «ÏÈÀ-ÍæÂ ¯≈Ó Ì≈Ú

GST REG-9

¿π√ È±ß ’Ø√ «Úæ⁄ ‹ª ’≈ØÏ≈

ÚË≈¿π‰ Ò¬Δ ÒÀ‰-Á∂‰ ’È∂

ÍÀ∫Á∂ ‘È

Í«Ì≈Ù≈ «Úæ⁄ «Ï˜È∂√ ‡À√‡

ˆ≈«¬Ï

¡≈Ó GSTR-1, GSTR-2 ¡Â∂

GSTR-3 «‡Èª ÌÈΔ¡ª

‘πßÁΔ¡ª ‘È

¯≈ÓÀ‡ GSTR-5 «Úæ⁄ Úæ÷Δ

√ÒΔ«¥Â «‡È ÌÈΔ ‘πßÁΔ ˛

60

¡ßÁ ¡≈¿π‰ Ú≈ÒΔ¡ª √≈Δ¡ª

√ÍÒ≈¬Δ˜ Á≈ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ’Ò∂Ó

’ √’Á≈ ˛

’∂ÚÒ Ó≈Ò Â∂/‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ

Á≈ÓÁ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ‘Δ

¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÒÀ √’Á≈ ˛Õ

61

√ÍÒ≈¬Δ Á≈ ¡Ê ¡Â∂ ÷∂Â

62

√ÍÒ≈¬Δ Á≈ ¡Ê ¡Â∂ ÷∂Â

ÍzÙÈ A. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡ËΔÈ ‡À’√ÔØ◊ ¬ΔÚÀ∫‡ ’Δ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡ËΔÈ ‡À’√ÔØ◊ ¬ΔÚÀ∫‡ ¡«‹‘∂ Ó≈Ò ¡Â∂/‹ª

√∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ‘ØÚ∂◊Δ, «‹√ È±ß ’≈ØÏ≈ Á∂ ÿ∂∂ «Úæ⁄ «Ú⁄≈«¡≈

‹≈ √’Á≈ ˛ ‹ª ¿π√ ÂØ∫ ¡æ◊∂ ’Ø¬Δ ‘Ø ’≈ØÏ≈ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ

«ÈÓ≈‰, «Ú’Δ ‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ «ÚÚ√Ê≈ «‹‘∂ ÓΩ‹±Á≈ ¡«√æË∂ ‡À’√

’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ‡À’√ÔØ◊ ¬ΔÚÀ∫‡√ È±ß “√ÍÒ≈¬Δ” Ú‹Ø∫ ‹≈‰∂ ‹ªÁ∂

‡À’√ÔØ◊ ¬ΔÚÀ∫‡ «Úæ⁄ Ù≈ÓÒ ’ΔÂ≈ Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ

ÍzÙÈ B. ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ “√ÍÒ≈¬Δ” Á≈ ’≈‹-÷∂Â ’Δ ˛? ¿πμÂ. “√ÍÒ≈¬Δ” ÁΔ ÓæÁ ¡≈Í‰Δ Á≈ÓÁ «Úæ⁄ Ï‘πÂ «Ú¡≈Í’ ˛

¡Â∂ «¬√ «Úæ⁄ «¬‘ √≈Δ¡ª Ú√Âª ¡Â∂/‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ¡ª

ÁΔ¡ª √≈Δ¡ª «’√Óª ¡≈ ‹ªÁΔ¡ª ‘È; «‹Ú∂∫ «’ «Ú’Δ, ‡zª√¯,

Ï≈‡, Ú‡ªÁ≈, Ò≈«¬√À∫√, «’≈¬∂ ”Â∂, Íæ‡∂ Ì≈Ú ÒΔ˜ ‹ª «ÈÏ∂Û≈ ‹Ø

«’√∂ «Ú¡’ÂΔ ÚæÒØ∫ ’≈ØÏ≈ Ò¬Δ ‹ª ’Ø¬Δ ¡◊Ò∂≈ ’≈ØÏ≈ ’È

Ò¬Δ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈/’ΔÂΔ ‹ªÁΔ ˛Õ «¬√ «Úæ⁄ √∂Ú≈ ÁΔ Á≈ÓÁ Ù≈ÓÒ ˛Õ

Ó≈æ‚Ò ‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ «Úæ⁄ ’πfi ¡«‹‘∂ ı≈√ ÒÀ‰-Á∂‰ È±ß ÚΔ Ù≈ÓÒ

’ΔÂ∂ ‹≈‰ ÁΔ «ÚÚ√Ê≈ ˛, ‹Ø √ÍÒ≈¬Δ Á∂ ÷∂Â «Úæ⁄ È‘Δ∫ «Ú⁄≈∂

‹ªÁ∂Õ

ÍzÙÈ C. ‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ ’Δ ˛? ¿πμÂ. «¬æ’ “‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ” Á≈ ¡Ê ˛ ¡«‹‘Δ¡ª Ú√Âª

¡Â∂/‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ, ‹Ø ‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ Ó≈Ò Â∂

√∂Ú≈ ‡À’√ Ò¬Δ Ú√±ÒΔÔØ◊ ˛Õ

ÍzÙÈ D. ¿π‘ «’‘Û∂ ˜±Δ ÂæÂ ‘È, «‹È∑ª È≈Ò ¡ÀÓ.‹Δ.¡ÀÒ. ¡ËΔÈ √ÍÒ≈¬Δ Ï‰ÁΔ ˛?

¿πμÂ. «¬æ’ “√ÍÒ≈¬Δ” Á∂ ◊·È Ò¬Δ, «ÈÓÈ«Ò÷Â ÂæÂª ÁΔ √ßÂπÙ‡Δ

63

’ÈΔ ¡≈ÚÙæ’ ‘ØÚ∂◊Δ, Ì≈Ú:-

(i) Ó≈Ò (Ú√Âª) ‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª ÁØÚª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ «Úæ⁄ Ù≈ÓÒ

◊ÂΔ«ÚËΔ;

(ii) √ÍÒ≈¬Δ «’√∂ «Ú⁄≈ Ò¬Δ ˛ ‹ª ‹∂ Á±‹Δ Â∑ª «ÚÙ∂Ù ÂΩ ¿πμÂ∂

«ÚÚ√Ê≈ «ÁæÂΔ ‘ØÚ∂;

(iii) √ÍÒ≈¬Δ «’√∂ ’≈ØÏ≈ Ò¬Δ ‹ª ’≈ØÏ≈ È±ß ¡æ◊∂ ÚË≈¿π‰ Ì≈Ú

¡◊Ò∂∂ ’≈ØÏ≈ Ò¬Δ ’ΔÂΔ ◊¬Δ ˛;

(iv) √ÍÒ≈¬Δ ‡À’√ÔØ◊ ÷∂Â «Úæ⁄ ’ΔÂΔ ‹ªÁΔ ˛;

(v) √ÍÒ≈¬Δ «¬æ’ ‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ ˛; ¡Â∂

(vi) √ÍÒ≈¬Δ «’√∂ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ÚæÒØ∫ ’ΔÂΔ ◊¬Δ ˛Õ

ÍzÙÈ E. ’Δ ¡«‹‘∂ «’√∂ ÒÀ‰-Á∂‰, «‹√ «Úæ⁄ ¿πÍØ’Â Ú«‰Â Ó≈ÍÁß‚ª «Úæ⁄ ’Ø¬Δ ‹ª ÚË∂∂ ÁΔ Í±ÂΔ È‘Δ∫ ‘πßÁΔ, Âª ’Δ «Î ÚΔ ¿π√ È±ß ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡ËΔÈ √ÍÒ≈¬Δ Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ ’πfi ı≈√ ‘≈Ò≈Â «Úæ⁄, «‹Ú∂∫ √∂Ú≈Úª È±ß Á≈ÓÁ ’È

(√À’ÙÈ G(A) (ÏΔ)) ‹ª «ÏÈ≈ «Ú⁄≈ Á∂ ’ΔÂΔ¡ª √ÍÒ≈¬Δ˜, «‹Ú∂∫ «’

√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ÁΔ ¡Èπ√±⁄Δ-A ¡ËΔÈ Ú«‰Â ˛,

«‹æÊ∂ ÍzÙÈ ÈßÏ D Á∂ ‹Ú≈Ï «Úæ⁄ Ú«‰Â «¬æ’ ‹ª ÚË∂∂ √ßÿ‡’ª ÁΔ

√ßÂπÙ‡Δ È‘Δ∫ ‘πßÁΔ, ¿π√ È±ß ‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ «Î ÚΔ √ÍÒ≈¬Δ

Ú‹Ø∫ «Ú⁄≈«¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ

ÍzÙÈ F. Ú√Âª ‹ª Ó≈Ò ÁΔ Á≈ÓÁ √À’ÙÈ G «Úæ⁄ «¬√ ÁΔ ¡‰‘Ø∫Á Áπ¡≈≈ √ÍæÙ‡ ˛, «’™? ¿πμÂ. Ú√Âª ‹ª Ó≈Ò ÁΔ Á≈ÓÁ È≈Ò ’√‡Ó˜ ’≈È±ßÈ, AIFB

¡ËΔÈ Úæ÷∂ ÂΩ ”Â∂ «√æ«fi¡≈ ‹ªÁ≈ ˛, «‹√ «Úæ⁄ ’√‡Ó˜ ‡À«¯

¡À’‡, AIGE ¡ËΔÈ Ïπ«È¡≈ÁΔ ’√‡Ó˜ «‚¿±‡Δ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈

¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ Ú√±ÒΔ ’√‡Ó˜ ÁΔ ÚËΔ’ «‚¿±‡Δ Ú‹Ø∫ ’ΔÂΔ

‹ªÁΔ ˛Õ

64

ÍzÙÈ G. ’Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡ËΔÈ √ÚÀ-√ÍÒ≈¬Δ˜ ‡À’√ÔØ◊ ‘È? ¿πμÂ. «’√∂ Á±‹∂ ≈‹ «Úæ⁄ √ÚÀ-√ÍÒ≈¬Δ˜ «‹Ú∂∫ «’ √‡≈æ’ ‡zª√¯˜,

Ïzª⁄ ‡zª√¯˜ ‹ª ’È√≈¬ΔÈÓÀ∫‡ «Ú’Δ¡ª È±ß ¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

¡ËΔÈ ‡À’√ÔØ◊ Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈; Ì≈Ú∂∫ ¡«‹‘∂ ÒÀ‰-Á∂‰ª ¿πμÂ∂ «Ú⁄≈

Á≈ Ìπ◊Â≈È Ù≈ÓÒ È‘Δ∫ ‘Ø √’Á≈Õ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ‘∂’

√ÍÒ≈«¬ È±ß ¿π√ ≈‹ ‹ª ’∂∫Á Ù≈√Â ÍzÁ∂Ù «Úæ⁄ «‹√‡

’Ú≈¿π‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛, «‹æÊØ∫ ¿π‘ Ó≈æ‚Ò ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ BB

ÁΔ¡ª ÓæÁª «Úæ⁄ Ú√Âª ‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª ÁØÚª ÁΔ ‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ

’Á≈ ˛Õ ¿π∫fi, ≈‹ Á∂ ¡ßÁ √ÚÀ-√ÍÒ≈¬Δ˜ ‡À’√ÔØ◊ È‘Δ∫ ‘È

ÏÙÂ∂ «Ï˜È√ Ú‡Δ’Ò Ú‹Ø∫ «‹√‡∂ÙÈ Á≈ «Ú’ÒÍ È‘Δ∫ «Ò¡≈

«◊¡≈ ˛ÕÕ

¡«‹‘∂ ÒÀ‰-Á∂‰ ‡À’√ÔØ◊ ‘Ø‰◊∂, Ì≈Ú∂∫ «¬‘ «’Â∂ «Ú⁄≈ÈÔØ◊ È‘Δ∫

‘ÈÕ ™fi, «¬æ’Ø ≈‹ Á∂ ¡ßÁ ’ΔÂΔ¡ª ‹≈‰ Ú≈ÒΔ¡ª √ÚÀ-√ÍÒ≈¬Δ˜

‡À’√ÔØ◊ È‘Δ∫ ‘ÈÕ

ÍzÙÈ H. Ó≈Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ ◊·È Ò¬Δ ÒÀ‰-Á∂‰ Ú≈√Â∂ ’Δ ‡≈¬Δ‡Ò ¡Â∂/‹ª ’Ï˜∂ ÁΔ ‡zª√¯ ˜±Δ ˛? ¿πμÂ. ‹∂ «’√∂ ÒÀ‰-Á∂‰ È±ß “Ú√Âª ‹ª Ó≈Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ” Ú‹Ø∫ «Ú⁄≈

’ΔÂ≈ ‹≈‰≈ ˛, Âª ‡≈¬Δ‡Ò ¡Â∂ ’Ï˜∂ ÁØÚª ÁΔ ‡zª√¯ ˜±Δ ˛Õ ‹∂

‡≈¬Δ‡Ò È±ß ‡zª√¯ È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈, Âª ¿π√ ÒÀ‰-Á∂‰ È±ß ¡Èπ√±⁄Δ

II(A) ÁΔ¡ª ÓæÁª «Úæ⁄ √∂Ú≈ ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ ’πfi

Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄, ’Ï˜≈ ÂπßÂ ‡zª√¯ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ Í ‡≈¬Δ‡Ò

È±ß ÍzÚ≈È◊Δ ‹ª «’≈«¬¡≈ ıΔÁ «ÚÚ√Ê≈ Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ «Ú’Δ Á∂

Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ Ì«Úæ÷ ÁΔ «’√∂ «ÓÂΔ «Úæ⁄ ‡zª√¯ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ

¡«‹‘∂ ÒÀ‰-Á∂‰ ÚΔ Ó≈Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ √Ófi∂ ‹≈‰◊∂Õ

ÍzÙÈ I. “’≈ØÏ≈ Ò¬Δ ‹ª ’≈ØÏ≈ È±ß ¡æ◊∂ ÚË≈¿π‰ Ì≈Ú ¡◊Ò∂∂ ’≈ØÏ≈ Ò¬Δ ’ΔÂΔ √ÍÒ≈¬Δ” Á≈ ’Δ ¡Ê ˛? ¿πμÂ. “«Ï˜È∂√” Ì≈Ú “ÚÍ≈” È±ß √À’ÙÈ B(AG) ¡ËΔÈ «’√∂ ÚÍ≈,

65

Ú‰‹, «ÈÓ≈‰, «’æÂ∂, Í∂Ù∂ ¡≈«Á √Ó∂Â Í«Ì≈«ÙÂ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛;

Ì≈Ú∂∫ ¡≈«Ê’ Ò≈Ì Ò¬Δ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ‘ØÚ∂ ‹ª È≈Õ ÚÍ≈ «Úæ⁄ ’Ø¬Δ

¡«‹‘Δ ◊ÂΔ«ÚËΔ ‹ª ÒÀ‰-Á∂‰ ÚΔ Ù≈ÓÒ ˛, ‹Ø ’Á∂-’Á∂ ‘πßÁΔ ˛ ‹ª

¿πÍØ’Â Ú«‰Â √±⁄ΔÏæË ◊ÂΔ«ÚËΔ¡ª «Úæ⁄ √‘≈«¬’ ˛Õ «¬√ ÂØ∫

«¬Ò≈Ú≈, ’∂∫Á √’≈ ‹ª √±Ï≈ √’≈ ‹ª «’√∂ √Ê≈È’ ¡Ê≈‡Δ ÚæÒØ∫

’ΔÂΔ ◊¬Δ ’Ø¬Δ ◊ÂΔ«ÚËΔ, «‹√ «Úæ⁄ ¿π‘ ‹ÈÂ’ ¡Ê≈‡Δ Ú‹Ø∫

Ù≈ÓÒ ‘πßÁ∂ ‘È, ¿π‘ ÚΔ «Ï‹È∂√ ÓßÈ∂ ‹≈‰◊∂Õ ¿πÍØ’Â ÂØ∫ «¬‘ ÈØ‡

’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «’ ¡«‹‘Δ ’Ø¬Δ ÚΔ ◊ÂΔ«ÚËΔ ‹Ø ’Ø¬Δ ’≈ØÏ≈ È±ß

¡æ◊∂ ÚË≈¿π‰ Ò¬Δ ‹ª ¿πÂÙ≈«‘Â ’È Ò¬Δ ’ΔÂΔ ‹ªÁΔ ˛, ¿π√ È±ß

‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ «¬æ’ √ÍÒ≈¬Δ √Ó«fi¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ

ÍzÙÈ A@. ’Ø¬Δ «Ú¡’ÂΔ ¡≈Í‰Δ «È‹Δ ÚÂØ∫ Ò¬Δ «¬æ’ ’≈ ıΔÁÁ≈ ˛ ¡Â∂ «¬æ’ √≈Ò Ï≈¡Á ¿π√ È±ß «’√∂ ’≈ ‚ΔÒ ’ØÒ Ú∂⁄ «ÁßÁ≈ ˛Õ ’Δ «¬‘ ÒÀ‰-Á∂‰ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ÁΔ¡ª ÓæÁª «Úæ⁄ «¬æ’ √ÍÒ≈¬Δ ‘ØÚ∂◊Δ? ¿πμÂ Ò¬Δ ’≈È Á∂ÚØÕ ¿πμÂ. È‘Δ∫, «’™«’ «’√∂ «Ú¡’ÂΔ ÚæÒØ∫ √ÍÒ≈¬Δ ÚÍ≈ Ò¬Δ ‹ª

ÚÍ≈ È±ß ¡æ◊∂ ÚË≈¿π‰ ‹ª ¡◊Ò∂∂ ’≈ØÏ≈ Ò¬Δ È‘Δ∫ ’ΔÂΔ ‹ªÁΔÕ

«¬√ Ò¬Δ, ¡«‹‘Δ ’≈ ÁΔ Íz≈ÍÂΔ Ú∂Ò∂ ¿π√ ¿πμÂ∂ ’Ø¬Δ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√

¥À«‚‡ ÍzÚ≈È◊ΔÔØ◊ È‘Δ∫ ˛ «’™«’ «¬‘ ˆÀ-’≈ØÏ≈Δ ÚÂØ∫ Ò¬Δ

’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AA. ¬∂¡-’ß‚ΔÙÈ˜ Á≈ «¬æ’ ‚ΔÒ ¡≈Í‰∂ ÚÍ≈’ √‡≈æ’ «Úæ⁄Ø∫ «¬æ’ ’ß‚ΔÙÈ ¡≈Í‰Δ «È‹Δ ÚÂØ∫ Ò¬Δ ¡≈Í‰Δ «‘≈«¬Ù◊≈‘ ”Â∂ ‡zª√¯ ’ «ÁßÁ≈ ˛Õ ’Δ ¿π‘ ÒÀ‰-Á∂‰ «¬æ’ √ÍÒ≈¬Δ Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ ¡Èπ√±⁄Δ-I (A) ¡Èπ√≈ ÚÍ≈’ √ßÍÂΔ¡ª ÁΔ √Ê≈¬Δ

‡zª√¯ ‹ª «ÈÏ∂Û≈, «‹æÊ∂ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ Á≈ Ò≈Ì ¡«‹‘Δ¡ª

√ßÍÂΔ¡ª ¿πμÂ∂ «Ò¡≈ «◊¡≈ ˛, È±ß ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡ËΔÈ «¬æ’ √ÍÒ≈¬Δ

Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈, Ì≈Ú∂∫ ’Ø¬Δ «Ú⁄≈ Ù≈ÓÒ È≈ ‘ØÚ∂Õ

ÍzÙÈ AB. ’Δ «’√∂ ’ÒæÏ ‹ª ¡À√Ø√Δ¬∂ÙÈ ‹ª √π√≈«¬‡Δ ‹ª ¿π√ Á∂ ÓÀ∫Ïª

66

ÚæÒØ∫ «’√∂ √∂Ú≈ ‹ª Ó≈Ò ÁΔ «ÚÚ√Ê≈ È±ß √ÍÒ≈¬Δ Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ «’ È‘Δ∫? ¿πμÂ. ‘ªÕ «’√∂ ’ÒæÏ, ¡À√Ø√Δ¬∂ÙÈ, √π√≈«¬‡Δ ‹ª ’Ø¬Δ ¡«‹‘Δ «¬’≈¬Δ

‹ª √ß√Ê≈ ¡≈Í‰∂ ÓÀ∫Ïª Ò¬Δ √π«ÚË≈Úª ÁΔ «ÚÚ√Ê≈ ’ÁΔ ˛, Âª ¿π√

È±ß √ÍÒ≈¬Δ Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ «¬‘ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./ ¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Á∂

¡Èπ¤∂Á B(AG) «Úæ⁄ “’≈ØÏ≈” ÁΔ Í«Ì≈Ù≈ «Úæ⁄ Ù≈ÓÒ ˛Õ

ÍzÙÈ AC. ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ «Ú«ÌßÈ Íz’≈ ÁΔ¡ª √ÍÒ≈¬Δ˜ ’Δ ‘È? ¿πμÂ. (A) ‡À’√ÔØ◊ ¡Â∂ ¤Ø‡-Íz≈ÍÂ √ÍÒ≈¬Δ˜, (B) ¡ßÂ≈‹Δ ¡Â∂

≈‹ Á∂ ¡ßÁ √ÍÒ≈¬Δ˜, (C) √ß◊·Â Â∂ «ÓÙÂ √ÍÒ≈¬Δ˜ ¡Â∂ (D)

˜ΔØ ∂‡‚ √ÍÒ≈¬Δ˜

ÍzÙÈ AD. ¡ßÂ-≈‹Δ («¬ß‡-√‡∂‡) √ÍÒ≈¬Δ˜ ¡Â∂ «’√∂ ≈‹ Á∂ ¡ßÁ («¬ß‡≈-√‡∂‡) √ÍÒ≈¬Δ˜ ’Δ ‘È? ¿πμÂ. ¡ßÂ-≈‹Δ ¡Â∂ «’√∂ ≈‹ Á∂ ¡ßÁ √ÍÒ≈¬Δ˜ È±ß «ÚÙ∂Ù ÂΩ

”Â∂ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á G(A), G(B) ¡Â∂ H(A) «Úæ⁄

¥ÓÚ≈ ÍzÌ≈«ÙÂ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ «Ú¡≈Í’ ±Í «Úæ⁄, «‹æÊ∂ √ÍÒ≈«¬

Á≈ √Ê≈È ¡Â∂ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È «¬æ’Ø ≈‹ ‘πßÁ∂ ‘È, Âª ¿π√ È±ß ¿π√∂

‹ª «’√∂ «¬æ’ ≈‹ Á∂ ¡ßÁ («¬ß‡≈-√‡∂‡) ¡Â∂ «‹æÊ∂ √ÍÒ≈¬Δ˜ Úæ÷∂

≈‹ª «Úæ⁄ ‘πßÁΔ¡ª ‘È, ÂÁ ¿π‘ ¡ßÂ-≈‹Δ («¬ß‡-√‡∂‡) √ÍÒ≈¬Δ˜

‘πßÁΔ¡ª ‘ÈÕ

ÍzÙÈ AE. ’Δ Ó≈Ò ÁΔ ÚÂØ∫ Á∂ ¡«Ë’≈ Á∂ ‡zª√¯ È±ß ¿π√ Ó≈Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ‹ª √∂Ú≈ ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈?

¿πμÂ. Ó≈Ò ÚÂ‰ Á≈ ¡«Ë’≈ ‡zª√¯ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ È±ß √∂Ú≈ ÁΔ

√ÍÒ≈¬Δ Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ «’™«’ ¡«‹‘Δ¡ª √ÍÒ≈¬Δ˜ «Úæ⁄ ‡≈¬Δ‡Ò

Á≈ ’Ø¬Δ ‡zª√¯ È‘Δ∫ ‘πßÁ≈Õ ¡«‹‘∂ ÒÀ‰-Á∂‰ È±ß «Ú√∂Ù ÂΩ ”Â∂

√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ÁΔ ¡Èπ√±⁄Δ-II «Úæ⁄ √∂Ú≈ ÁΔ

√ÍÒ≈¬Δ Óß«È¡≈ «◊¡≈ ˛Õ

67

ÍzÙÈ AF. ’Δ ’ßÓª Á∂ ·∂’∂ ¡Â∂ ’∂‡«ß◊ √«Ú√∂˜ È±ß Ó≈Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈? «’™? ¿πμÂ. ’ßÓª Á∂ ·∂’∂ ¡Â∂ ’∂‡«ß◊ √∂Ú≈Úª È±ß √∂Ú≈ ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Óß«È¡≈

‹≈Ú∂◊≈, «‹Ú∂∫ «’ ÁØÚ∂∫ Ó≈æ‚Ò ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ÁΔ ¡Èπ√±⁄Δ-II «Úæ⁄

ÒÛΔ ÈßÏ F(¬∂) ¡Â∂ (ÏΔ) «Úæ⁄ Ú«‰Â ˛Õ

ÍzÙÈ AG. ’Δ √≈æÎ‡Ú∂¡ ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ È±ß ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ Ó≈Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ √Ó«fi¡≈ ‹≈Ú∂◊≈? ¿πμÂ. «‚ÚÀÒÍÓÀ∫‡ «‚˜≈«¬È, ÍzØ◊≈«Óß◊, ’√‡Ó≈«¬˜∂ÙÈ,

¡À‚≈Í‡∂ÙÈ, ¡Í◊z∂‚∂ÙÈ, Ú≈Ë≈, √±⁄È≈ Â’È≈ÒØ‹Δ √≈æ¯‡Ú∂¡ Ò≈◊±

’È È±ß Ó≈æ‚Ò ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ÁΔ ¡Èπ√±⁄Δ- II Á∂ ÒÛΔ ÈßÏ

E(B)(‚Δ) «Úæ⁄ √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Óß«È¡≈ «◊¡≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AH. ’Δ «’≈«¬¡≈-ıΔÁ (‘≈«¬ Í⁄∂˜) Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ √ÍÒ≈¬Δ ’ΔÂ∂ ◊¬∂ Ó≈Ò È±ß Ó≈Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈? «’™?

¿πμÂ. «’≈«¬¡≈-ıΔÁ Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ Ó≈Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ È±ß Ó≈Ò ÁΔ

√ÍÒ≈¬Δ Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ «’™«’ ‡≈¬Δ‡Ò Á≈ ‡zª√¯ ÓΩ‹±Á ˛, Ì≈Ú∂∫

¿π‘ Ì«Úæ÷ ÁΔ «’√∂ «ÓÂΔ È±ß ‘ØÚ∂Õ

ÍzÙÈ AI. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./Ô±.‡Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ √ßÔπ’Â √ÍÒ≈¬Δ ’Δ ˛?

¿πμÂ. √≈fiΔ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ ¡Ê ˛ «’√∂ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ÚæÒØ∫ «’√∂

Íz≈ÍÂ’Â≈ È±ß ’ΔÂΔ ◊¬Δ «¬æÊ √ÍÒ≈¬Δ, «‹√ «Úæ⁄ ÁØ ‹ª ÚË∂∂ Ú√Âª

‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª ¿πÈ∑ª Á∂ «’√∂ √πÓ∂Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Ù≈ÓÒ ˛ ‹Ø ’πÁÂΔ

ÂΩ ¿πμÂ∂ ‹πÛ∂ ‘Ø¬∂ ‘È ¡Â∂ «¬æ’ Á±‹∂ È≈Ò ‹ØÛ ’∂ ’≈ØÏ≈ ÁΔ ¡≈Ó

Íz«’«¡≈ «Úæ⁄ √ÍÒ≈¬Δ ’ΔÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘È, «‹√ «Úæ⁄Ø∫ «¬æ’ ÍzÓπæ÷ √ÍÒ≈¬Δ

˛Õ ¿πÁ≈‘È Ú‹Ø∫, «‹æÊ∂ Ú√Âª ÍÀ’ ‘πßÁΔ¡ª ‘È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª È±ß ÏΔÓ∂ È≈Ò

‡ª√ÍØ‡ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛, Ú√Âª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ, ÍÀ«’ß◊ √Óæ◊Δ¡ª,

‡ª√ÍØ‡ Â∂ ÏΔÓ≈ «¬æ’ √ßÔπ’Â √ÍÒ≈¬Δ ˛ ¡Â∂ Ú√Âª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ

68

ÍzÓπæ÷ √ÍÒ≈¬Δ ˛Õ

ÍzÙÈ B@. ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡ËΔÈ «ÈË≈Â «’√∂ √ßÔπ’Â √ÍÒ≈¬Δ ¿πμÂ∂ ‡À’√ Á∂‰Á≈Δ «’Ú∂∫ ‘ØÚ∂◊Δ? ¿πμÂ. «¬æ’ √ªfiΔ √ÍÒ≈¬Δ «Úæ⁄ ÁØ ‹ª ÚË∂∂ √ÍÒ≈¬Δ˜ ‘Ø‰◊Δ¡ª,

«¬È∑ª «Úæ⁄Ø∫ «¬æ’ ÍzÓπæ÷ √ÍÒ≈¬Δ ˛, ¿π√ È±ß ¡«‹‘Δ ÍzÓπæ÷ √ÍÒ≈¬Δ

Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ≈

ÍzÙÈ BA. «¬æ’ «ÓÙÂ √ÍÒ≈¬Δ ’Δ ˛? ¿πμÂ. «ÓÙÂ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ ¡Ê Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª ¿πÈ∑ª Á∂ «’√∂

√πÓ∂Ò ÁΔ ‹ª ÚË∂∂ «Ú¡’ÂΔ◊Â √ÍÒ≈¬Δ˜ ‘πßÁ≈ ˛, ‹Ø «’√∂ ‡À’√ÔØ◊

«Ú¡’ÂΔ ÚæÒØ∫ «¬æ’ Á±‹∂ È≈Ò ‹ØÛ ’∂ «¬’«‘Δ ’ΔÓÂ ¿πμÂ∂ ’ΔÂΔ

‹ªÁΔ ˛, «‹æÊ∂ ¡«‹‘Δ √ÍÒ≈¬Δ «¬æ’ √ªfiΔ √ÍÒ≈¬Δ È‘Δ∫ Ï‰ÁΔÕ

¿πÁ≈‘È Ú‹Ø∫ ‚æÏ≈ ÏßÁ ÌØ‹Èª, «Ó·≈¬Δ¡ª, ⁄≈æ’Ò∂‡ª, ’∂’ª, ‚z≈¬Δ

¯±‡ª, ¬∂¡∂‡‚ «‚zß’ Â∂ ÎÒª Á∂ ‹±√ Ú≈Ò∂ ÍÀ’∂‹ ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ‹ÁØ∫ «¬æ’

«¬’«‘Δ ’ΔÓÂ Ò¬Δ ’ΔÂΔ ‹ªÁΔ ˛, Âª «¬‘ «ÓÙÂ √ÍÒ≈¬Δ ˛Õ

¡«‹‘Δ ‘∂’ Ú√Â± Úæ÷Ø Úæ÷∂ ÂΩ ¿πμÂ∂ √ÍÒ≈¬Δ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛

¡Â∂ «¬‘ «¬æ’ Á±‹∂ ¿πμÂ∂ «ÈÌ È‘Δ∫ ˛Õ «¬‘ «¬æ’ «ÓÙÂ √ÍÒ≈¬Δ

È‘Δ∫ ‘ØÚ∂◊Δ, ‹∂ «¬È∑ª Ú√Âª È±ß Úæ÷∂ ÂΩ ¿πμÂ∂ √ÍÒ≈¬Δ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈

˛Õ

ÍzÙÈ BB. ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡ËΔÈ «¬æ’ «ÓÙÂ √ÍÒ≈¬Δ ¿πμÂ∂ ‡À’√ Á∂‰Á≈Δ «’Ú∂∫ «ÈË≈Â ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ?

¿πμÂ. ÁØ ‹ª ÚË∂∂ √ÍÒ≈¬Δ˜ Ú≈ÒΔ «¬æ’ «ÓÙÂ √ÍÒ≈¬Δ È±ß ¿π√

«ÚÙ∂Ù √ÍÒ≈¬Δ ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈, ‹Ø √Ì ÂØ∫ ÚæË ‡À’√ ÁΔ

Á «÷æ⁄ÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ BC. ’Δ ’Ø¬Δ ¡«‹‘Δ¡ª ◊ÂΔ«ÚËΔ¡ª ‘È, ‹Ø È≈ Âª Ú√Âª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ √ÓfiΔ¡ª ‹ªÁΔ¡ª ‘È ¡Â∂ È≈ ‘Δ √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ Ó≈æ‚Ò ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ÁΔ ¡Èπ√±⁄Δ-III «Úæ⁄ ¿π‘

◊ÂΔ«ÚËΔ¡ª Ù≈ÓÒ ‘È, «‹Ú∂∫ «’ (A) «¬æ’ ÓπÒ≈˜Ó ÁΔ¡ª

69

Ø˜◊≈Á≈Â≈/«ÈÔØ’Â≈ È±ß √∂Ú≈Úª ¡≈Í‰∂ Ø˜◊≈ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ (B)

«’√∂ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ √Ê≈ÍÂ «’√∂ ’Ø‡ ‹ª «‡z«Ï¿±ÈÒ ÁΔ¡ª √∂Ú≈Úª

(C) √ß√Á, «ÚË≈È √Ì≈Úª Á∂ ÓÀ∫Ïª, √Ê≈È’ ¡Ê≈‡Δ¡ª Á∂ ÓÀ∫Ïª,

√ß«ÚË≈È’ ¡‘π«Á¡ª (D) ¡ÊΔ, Á¯È≈¿π‰, ¡ß«ÂÓ √√’≈ ‹ª

ÓπÁ≈÷≈È∂ ÁΔ¡ª √∂Ú≈Úª ¡Â∂ (E) ˜ÓΔÈ ÁΔ «Ú’Δ ¡Â∂ (F) Ò≈‡Δ,

ÙÂ Â∂ ‹±¬∂Ï≈˜Δ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ’≈Ú≈¬ΔÔØ◊ Á≈¡«Ú¡ª È±ß È≈ Âª Ó≈Ò

ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ¡Â∂ È≈ ‘Δ √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ

ÍzÙÈ BD. ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡ËΔÈ ˜ΔØ ∂‡‚ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ ’Δ ¡Ê ˛? ¿πμÂ. ˜ΔØ ∂‡‚ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ ¡Ê ˛ Ó≈Ò ¡Â∂/‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ

Ï≈ÓÁ ‹ª Ó≈Ò ¡Â∂/√∂Ú≈Úª ÁΔ «ÚÙ∂Ù ¡≈«Ê’ ˜ØÈ Á∂ «‚ÚÀÒÍ ‹ª

«ÚÙ∂Ù ¡≈«Ê’ ˜ØÈ ÁΔ «¬≈¬Δ È±ß √ÍÒ≈¬ΔÕ

ÍzÙÈ BE. ’Δ «ÏÈ≈ «Ú⁄≈ Á∂ √∂Ú≈Úª ÁΔ Á≈ÓÁ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡ËΔÈ ‡À’√ÔØ◊ ‘ØÚ∂◊Δ? ¿πμÂ. ¡≈Ó «√ËªÂ Á∂ ÂΩ ¿πμÂ∂, «ÏÈ≈ «Ú⁄≈≈ Á∂ √∂Ú≈Úª ÁΔ Á≈ÓÁ

È±ß √À’ÙÈ G ÁΔ¡ª ÓæÁª «Úæ⁄ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÒ ¡ΔÈ √ÍÒ≈¬Δ È‘Δ∫

Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ ™fi, «¬æ’ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ÚæÒØ∫ «¬æ’ √ÏßËÂ

«Ú¡’ÂΔ ÂØ∫ √∂Ú≈Úª ÁΔ Á≈ÓÁ ‹ª Ì≈Â ÂØ∫ Ï≈‘ ¿π√ ÁΔ ‘Ø

√Ê≈ÍÈ≈ ÂØ∫ ¡«‹‘Δ Á≈ÓÁ, ’Ø√ «Úæ⁄ ‹ª ’≈ØÏ≈ ÚË≈¿π‰ Ò¬Δ

’ΔÂΔ ‹ªÁΔ ˛, Âª «ÏÈ≈ «Ú⁄≈ Á∂ ÚΔ ¿π√ È±ß ¡Èπ√±⁄Δ A Á∂ ÒÛΔ ÈßÏ

D ÁΔ¡ª ÓæÁª «Úæ⁄ √ÍÒ≈¬Δ Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ

70

√ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Óª

72

√ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Óª ÍzÙÈ A. √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Óª ’Δ ˛? ¿πμÂ. √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Óª ¿π‘ Èπ’Â≈ «ÈË≈Â ’Á≈ ˛, ‹ÁØ∫

‹Δ.¡À√.‡Δ. Ú√±ÒΔ ÁΔ «˜ßÓ∂Ú≈Δ ÍÀÁ≈ ‘πßÁΔ ˛Õ «¬√ ÂØ∫ «¬‘ ÚΔ ÍÂ≈

Ò◊Á≈ ˛, «’ ’Ø¬Δ √ÍÒ≈¬Δ ’ÁØ∫ ’ΔÂΔ ◊¬Δ ˛Õ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./

¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Ó≈Ò Â∂ √∂Ú≈Úª Ò¬Δ √ÍÒ≈¬Δ Ò¬Δ Úæ÷≈ √Óª

ÍzÁ≈È ’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ B. Ó≈Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ìπ◊Â≈È ÁΔ «˜ßÓ∂Ú≈Δ ’ÁØ∫ ÍÀÁ≈ ‘πßÁΔ ˛? ¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á AB ¡Â∂

AC «Úæ⁄ Ó≈Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √Ó∂∫ Ò¬Δ «ÚÚ√Ê≈ ˛Õ Ó≈Ò Á∂ √ÍÒ≈¬Δ

Á≈ √Óª «ÈÓÈ«Ò÷Â Á≈ √Ì ÂØ∫ Í«‘Ò≈ √Óª ‘ØÚ∂◊≈, «‹Ú∂∫,

(i) √ÍÒ≈«¬ ÚæÒØ∫ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ ÁΔ «ÓÂΔ ‹ª

¡≈ıΔ «ÓÂΔ, ‹ÁØ∫ Âæ’ ¿π√ È∂ √À’ÙÈ CA ¡ËΔÈ √ÍÒ≈¬Δ Á∂

√ÏßË «Úæ⁄ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ ’È ÁΔ ˜±Â ‘πßÁΔ ˛; ‹ª

(ii) ¿π‘ «ÓÂΔ, ‹ÁØ∫ √ÍÒ≈«¬ È±ß √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ Ìπ◊Â≈È

Íz≈ÍÂ ‘πßÁ≈ ˛Õ

ÍzÙÈ C. Ó≈Ò Â∂ √∂Ú≈Úª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ Ú≈¿±⁄ª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Óª ’Δ ˛? ¿πμÂ. Ó≈Ò Â∂ √∂Ú≈Úª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ Ú≈¿±⁄ ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Óª

‘ØÚ∂◊≈;

¿) Ú≈¿±⁄ ‹≈Δ ‘Ø‰ ÁΔ «ÓÂΔ, ‹∂ √ÍÒ≈¬Δ ¿π√ «ÏßÁ± ¿πμÂ∂

ÙÈ≈ıÂÔØ◊ ˛; ‹ª

¡) Ú≈¿±⁄ ÁΔ «‚À∫ÍÙÈ ÁΔ «ÓÂΔ, ‘Ø √≈∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄Õ

73

ÍzÙÈ D. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á AB Á∂ ¿πμÍ-¡Èπ¤∂Á B, C, D ‹ª ¡Èπ¤∂Á AC ÁΔ¡ª ÓæÁª «Úæ⁄ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Óª «ÈË≈È «‹æÊ∂ √ßÌÚ È‘Δ∫ ‘πßÁ≈, ¿πμÊ∂ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Óª «’Ú∂∫ «ÈË≈Â ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈? ¿πμÂ. ¡Èπ¤∂Á AB(E) Á∂ È≈Ò-È≈Ò AC(E) «Úæ⁄ Ï’≈«¬¡≈ «¬ßÁ≈˜

(¡À∫‡Δ) ˛, ‹Ø Áæ√Á≈ ˛ «’ ‹∂ √Ó∂∫-√Ó∂∫ ”Â∂ «‡È ÌΔ ‹ªÁΔ ˛, Âª

¡«‹‘Δ «ÈÔÂ-’≈ÒΔ «‡È ÌÈ ÁΔ Ï‰ÁΔ «ÓÂΔ ¿π√ √ÍÒ≈¬Δ Á≈

√Óª ‘ØÚ∂◊≈Õ Á±‹∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄, «¬‘ ¿π‘ «ÓÂΔ ‘ØÚ∂◊Δ, ‹ÁØ∫

√Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ./¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡√Ò «Úæ⁄ ¡Á≈

’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

ÍzÙÈ E. ““Ìπ◊Â≈È ÁΔ Íz≈ÍÂΔ ÁΔ «ÓÂΔ”” ÂØ∫ ’Δ ¡Ê ˛? ¿πμÂ. «¬‘ ¿π‘ ¤∂ÂΔ ÂØ∫ ¤∂ÂΔ Ú≈ÒΔ «ÓÂΔ ˛, «‹√ «ÁÈ Ìπ◊Â≈È È±ß

√ÍÒ≈«¬ ÁΔ¡ª ÷≈Â≈-Íπ√Â’ª «Úæ⁄ Á‹ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛ ‹ª ¿π‘

«ÓÂΔ, «‹√ «ÁÈ ¿π‘ Ìπ◊Â≈È ¿π√ Á∂ ÏÀ∫’ ÷≈Â∂ «Úæ⁄ Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

ÍzÙÈ F. ÓßÈ Ò˙, ¡ßÙ’ Í∂Ù◊Δ Ìπ◊Â≈È ’ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛ ‹ª ¡ßÙ’ Ìπ◊Â≈È Ò¬Δ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ ’ «ÁæÂΔ ‹ªÁΔ ˛, ’Δ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Óª Óπ’ßÓÒ √ÍÒ≈¬Δ ’Ú ’∂◊≈? ¿πμÂ. ‹Δ È‘Δ∫Õ √ÍÒ≈¬Δ ¿π√ Ó≈Â≈ «Úæ⁄ ‘Ø ◊¬Δ ÓßÈΔ ‹≈Ú∂◊Δ,

«‹ßÈΔ «’ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹ª ¡ßÙ’ Ìπ◊Â≈È Áπ¡≈≈ ’Ú ‘πßÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ G. «Ú√ ⁄≈‹ ¡ËΔÈ ¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊ ‡À’√ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ Ú√Âª/Ó≈Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Óª ’Δ ˛? ¿πμÂ. √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Óª «ÈÓÈ«Ò÷Â «ÓÂΔ¡ª Á≈ ¤∂ÂΔ ÂØ∫ ¤∂ÂΔ

Ú≈Ò≈ √Óª ‘ØÚ∂◊≈:

¿) Ó≈Ò Íz≈ÍÂΔ ÁΔ «ÓÂΔ; ‹ª

¡) ¿π‘ «ÓÂΔ ‹ÁØ∫ Ìπ◊Â≈È ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛; ‹ª

74

¬) √ÍÒ≈«¬ ÚæÒØ∫ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ ’È ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ ÂπßÂ

Ï≈¡Á Á∂ C@ «ÁÈª ÁΔ «ÓÂΔÕ

ÍzÙÈ H. «Ú√ ⁄≈‹ ¡ËΔÈ ¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊ ‡À’√ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ √∂Ú≈ ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Óª ’Δ ˛? ¿πμÂ. √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Óª «ÈÓÈ«Ò÷Â «ÓÂΔ¡ª Á≈ ‹ÒÁΔ ÂØ∫ ‹ÒÁΔ

Á≈ √Óª ‘ØÚ∂◊≈:

¿) ¿π‘ «ÓÂΔ ‹ÁØ∫ Ìπ◊Â≈È ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛; ‹ª

¡) √ÍÒ≈«¬ ÚæÒØ∫ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ ‘Ø‰ ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ ÂπßÂ F@

«ÁÈ Ï≈¡Á ÁΔ «ÓÂΔÕ

ÍzÙÈ I. «Ú¡≈‹ Á∂ „ß◊, Ò∂‡ ¯Δ√ ‹ª ‹πÓ≈È≈ ‹ª Á∂Δ È≈Ò Ìπ◊Â≈È Áπ¡≈≈ ’ΔÓÂ «Úæ⁄ Ú≈Ë∂ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ ’Δ √Óª Ò≈◊± ‘πßÁ≈ ˛? ¿πμÂ. «Ú¡≈‹, Ò∂‡ ¯Δ√ ‹ª ‹πÓ≈È≈ ‹ª Á∂Δ È≈Ò Ìπ◊Â≈È ’≈È

’ΔÓÂ «Úæ⁄ Ú≈Ë∂ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Óª ¿π‘ «ÓÂΔ ‘ØÚ∂◊Δ,

‹ÁØ∫ √ÍÒ≈«¬ È∂ ¡«‹‘≈ ÚËΔ’ «Ú⁄≈ Íz≈ÍÂ ’ΔÂ≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ A@. ’Δ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √Ó∂∫ «Úæ⁄ ’Ø¬Δ ÂÏÁΔÒΔ ‘Ø¬Δ ˛, «‹æÊ∂ ‡À’√ ÁΔ Á «Úæ⁄ ÂÏÁΔÒΔ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‹ª ¿π√ ÂØ∫ Í«‘Òª √ÍÒ≈¬Δ Óπ’ßÓÒ ‘Ø ‹ªÁΔ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ ¡«‹‘∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ √À’ÙÈ AD ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª

Ò≈◊± ‘Ø‰◊Δ¡ªÕ

ÍzÙÈ AA. √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Óª ’Δ ˛, «‹ßÊ∂ ‡À’√ ÁΔ Á «Úæ⁄ ÂÏÁΔÒΔ ÂØ∫ Í«‘Òª √ÍÒ≈¬Δ Óπ’ßÓÒ ‘Ø ‹ªÁΔ ˛? ¿πμÂ. ¡«‹‘∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Óª ‘ØÚ∂◊≈

(A) «‹æÊ∂ ’πfi Ò¬Δ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ ’ΔÂΔ ◊¬Δ ˛ ¡Â∂ Ìπ◊Â≈È

‡À’√ ÁΔ Á «Úæ⁄ ÂÏÁΔÒΔ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÚΔ Íz≈ÍÂ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛,

Âª √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Óª Ìπ◊Â≈È ÁΔ Íz≈ÍÂΔ ÁΔ «ÓÂΔ ‹ª

75

«¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ ‘Ø‰ ÁΔ «ÓÂΔ, ‹Ø ÚΔ Í«‘Òª ‘ØÚ∂◊≈, ‘ØÚ∂◊Δ;

‹ª

(B) «‹æÊ∂ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‡À’√ ÁΔ Á «Úæ⁄ ’Ø¬Δ ÂÏÁΔÒΔ ¡≈¿π‰ ÂØ∫

Í«‘Òª ‹≈Δ ‘Ø¬Δ ˛, Í Ìπ◊Â≈È ‡À’√ Á «Úæ⁄ ÂÏÁΔÒΔ ÂØ∫

Ï≈¡Á Íz≈ÍÂ ‘πßÁ≈ ˛, Âª √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Óª «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ

‘Ø‰ ÁΔ «ÓÂΔ ‘ØÚ∂◊Δ; ‹ª

(C) «‹æÊ∂ Ìπ◊Â≈È, ‡À’√ Á «Úæ⁄ ÂÏÁΔÒΔ ÂØ∫ Í«‘Òª Íz≈ÍÂ ‘πßÁ≈

˛, Í ¿π√ ÁΔ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‡À’√ Á «Úæ⁄ ÂÏÁΔÒΔ ÂØ∫ Ï≈¡Á

‹≈Δ ‘πßÁΔ ˛, ¿πμÊ∂ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Óª Ìπ◊Â≈È Íz≈ÍÂΔ ÁΔ «ÓÂΔ

‘ØÚ∂◊≈;

ÍzÙÈ AB. √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Óª ’Δ ˛, «‹æÊ∂ √ÍÒ≈¬Δ ‡À’√ Á «Úæ⁄ ÂÏÁΔÒΔ ÂØ∫ Ï≈¡Á Óπ’ßÓÒ ‘πßÁΔ ˛? ¿πμÂ. ¡«‹‘∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Óª ‘ØÚ∂◊≈

(A) «‹æÊ∂ Ìπ◊Â≈È; ‡À’√ Á «Úæ⁄ ÂÏÁΔÒΔ ÂØ∫ Ï≈¡Á Íz≈ÍÂ ‘πßÁ≈ ˛

Í «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‡À’√ Á «Úæ⁄ ÂÏÁΔÒΔ ÂØ∫ Í«‘Òª ‹≈Δ ‘Ø

æ’Δ ˛, √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Óª Ìπ◊Â≈È Íz≈ÍÂΔ ÁΔ «ÓÂΔ ‘ØÚ∂◊≈; ‹ª

(B) «‹æÊ∂ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ ‘Ø æ’Δ ˛ ¡Â∂ Ìπ◊Â≈È ‡À’√ Á «Úæ⁄

ÂÏÁΔÒΔ ÂØ∫ Í«‘Òª Íz≈ÍÂ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛, Âª √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Óª

Ìπ◊Â≈È Íz≈ÍÂΔ ÁΔ «ÓÂΔ ‘ØÚ∂◊≈ ‹ª «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ ‘Ø‰ ÁΔ

«ÓÂΔ, ‹Ø ÚΔ Í«‘Òª ‘ØÚ∂, ‘ØÚ∂◊≈; ‹ª

(C) «‹æÊ∂ «¬ÈÚπ¡≈«¬√; ‡À’√ Á «Úæ⁄ ÂÏÁΔÒΔ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‹≈Δ

‘Ø¬Δ ˛ Í Ìπ◊Â≈È ¿π√ ‡À’√ Á «Úæ⁄ ÂÏÁΔÒΔ ÂØ∫ Í«‘Òª

Íz≈ÍÂ ’ «Ò¡≈ ‹ªÁ≈ ˛, Âª √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Óª «¬ÈÚπ¡≈«¬√

‹≈Δ ‘Ø‰ ÁΔ «ÓÂΔ ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ AC. ÓßÈ ÒÚØ «’ A ‹±È, B@AG ÂØ∫ ‡À’√ Á È±ß AH% ÂØ∫ ÚË≈ ’∂ B@% ’ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ √ΔÕ ¿πμÊ∂ «’‘ÛΔ ‡À’√ Á Ò≈◊± ‘ØÚ∂◊Δ, ‹ÁØ∫

76

¡ÍzÀÒ B@AG «Úæ⁄ Á «Úæ⁄ «’√∂ ÂÏÁΔÒΔ ÂØ∫ Í«‘Òª √∂Ú≈Úª ÍzÁ≈È ’ΔÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ª ¡Â∂ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ ’ΔÂ≈ «◊¡≈, Í Ìπ◊Â≈È ‹±È B@AG «Úæ⁄ Á «Úæ⁄ ÂÏÁΔÒΔ ÂØ∫ Ï≈¡Á Íz≈ÍÂ ’ΔÂ≈ «◊¡≈? ¿πμÂ. AH% ÁΔ Íπ≈‰Δ Á Ò≈◊± ‘ØÚ∂◊Δ «’™«’ √∂Ú≈Úª A ‹±È,

B@AG ÂØ∫ Í«‘Òª ÍzÁ≈È ’ΔÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ª √ÈÕ

ÍzÙÈ AD. ÓßÈ ÒÚØ «’ A ‹±È, B@AG ÂØ∫ ‡À’√ Á È±ß AH% ÂØ∫ ÚË≈ ’∂ B@% ’ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ √ΔÕ ¿πμÊ∂ «’‘ÛΔ ‡À’√ Á Ò≈◊± ‘ØÚ∂◊Δ, ‹ÁØ∫ ‹±È B@AG «Úæ⁄ Á «Úæ⁄ «’√∂ ÂÏÁΔÒΔ ÂØ∫ Ï≈¡Á «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ ’ΔÂΔ ◊¬Δ, Í Óπ’ßÓÒ Í∂Ù◊Δ Ìπ◊Â≈È ¡ÍzÀÒ B@AG «Úæ⁄ Íz≈ÍÂ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ √Δ? ¿πμÂ. B@ ¯Δ √ÁΔ ÁΔ ÈÚΔ∫ Á Ò≈◊± ‘ØÚ∂◊Δ, «’™«’ Ó≈Ò ÁΔ

√ÍÒ≈¬Δ Â∂ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ A ‹±È, B@AG ÂØ∫ Ï≈¡Á ‹≈Δ ’ΔÂΔ ◊¬Δ ˛Õ

ÍzÙÈ AE. ¿π‘ √Óª «Ó¡≈Á ’Δ ˛, «‹√ Á∂ ¡ßÁ Ó≈Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Ò¬Δ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ ’ΔÂΔ ‹≈‰Δ ˛? ¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ CA ¡Èπ√≈

«¬æ’ «‹√‡‚ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ «Ú¡≈«÷¡≈, Ó≈Â≈ Â∂ Ó≈Ò ÁΔ

’ΔÓÂ, ¿π√ ¿πμÂ∂ Ú√±Ò ’ΔÂ≈ ‡À’√ ¡Â∂ ‘Ø «ÈË≈Â Ú∂Ú∂

Á√≈¿π∫«Á¡ª «¬æ’ ‡À’√ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ «¬√ √Ó∂∫ ÂØ∫ Í«‘Òª ‹ª «¬√

√Ó∂∫ ÓΩ’∂ ‹≈Δ ’∂◊≈

(¿) Íz≈ÍÂ’Â≈ ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Ò¬Δ Ó≈Ò È±ß ‘‡≈¿π‰≈, «‹æÊ∂ √ÍÒ≈¬Δ

«Úæ⁄ Ú√Âª ÁΔ «‘æÒ‹πæÒ Ù≈ÓÒ ˛ ‹ª

(¡) Ó≈Ò ÁΔ «‚ÒΔÚΔ ‹ª ‘Ø Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ Íz≈ÍÂ’Â≈ È±ß ¿π‘

¿πÍÒÏË ’Ú≈¿π‰≈Õ

ÍzÙÈ AF. ¿π‘ √Óª «Ó¡≈Á ’Δ ˛, «‹√ Á∂ ¡ßÁ √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Ò¬Δ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ ’ΔÂΔ ‹≈‰Δ ˛? ¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á CA

¡Èπ√≈ «¬æ’ «‹√‡‚ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ √∂Ú≈ ÁΔ «ÚÚ√Ê≈ ÂØ∫

77

Í«‘Òª ‹ª Ï≈¡Á «Úæ⁄, Í «¬√ ÁΔ Â¯Ø∫ «ÈË≈Â √Ó∂∫ ¡ßÁ «¬æ’

‡À’√ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ ’∂◊≈ Â∂ ¿π√ «Úæ⁄ «Ú¡≈«÷¡≈, Ó≈Ò ÁΔ

’ΔÓÂ, ¿πÈ∑ª ¿πμÂ∂ Ìπ◊Â≈ÈÔØ◊ ‡À’√ ¡Â∂ ‘Ø «ÈË≈Â Ú∂Ú∂ Á∂Ú∂◊≈Õ

ÍzÙÈ AG. ¿π‘ √Óª-«Ó¡≈Á ’Δ ˛, «‹√ Á∂ ¡ßÁ Ó≈Ò ÁΔ «ÈßÂ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ ’ΔÂΔ ‹≈‰Δ ˛? ¿πμÂ. Ó≈Ò ‹ª Ú√Âª ÁΔ «ÈßÂ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄, «‹æÊ∂

÷≈«Â¡ª ÁΔ¡ª Ï≈¡Á ÁΔ¡ª √‡∂‡ÓÀ∫‡√ ‹ª Ï≈¡Á Á∂ Ìπ◊Â≈È Ù≈ÓÒ

‘πßÁ∂ ‘È, «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ¡«‹‘Δ ‘∂’ √‡∂‡ÓÀ∫‡ ‹≈Δ ‘Ø‰ ÂØ∫ Í«‘Òª ‹ª

¿π√ √Ó∂∫ ‹≈Δ ‘ØÚ∂◊Δ, «‹Ú∂∫ ÚΔ ¿π‘ Ó≈ÓÒ≈ ‘ØÚ∂◊≈, ‹ÁØ∫ ¡«‹‘≈ ‘∂’

Ìπ◊Â≈È ‘≈√Ò ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AH. ¿π‘ √Óª «Ó¡≈Á ’Δ ˛, «‹√ Á∂ ¡ßÁ √∂Ú≈Úª ÁΔ «ÈßÂ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ ’ΔÂΔ ‹≈‰Δ ˛? ¿πμÂ. √∂Ú≈Úª ÁΔ «ÈßÂ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄,

(¿) «‹æÊ∂ ’ß‡À’‡ ÂØ∫ Ìπ◊Â≈È ÁΔ Ï‰ÁΔ «ÓÂΔ Ô’ΔÈΔ Ï‰≈¬Δ ‹≈

√’ÁΔ ‘ØÚ∂, Âª «¬ÈÚπ¡≈«¬√ Íz≈ÍÂ’Â≈ ÚæÒØ∫ «ÁæÂ∂ ‹≈‰

Ú≈Ò∂ Ìπ◊Â≈È ÁΔ ÂÀ¡ÙπÁ≈ «ÓÂΔ ÂØ∫ Í«‘Òª ‹ª Ï≈¡Á «Úæ⁄

‹≈Δ ‘ØÚ∂◊Δ Í «¬√ «Úæ⁄ «ÈË≈Â √Óª-√ΔÓ≈ Á∂ ¡ßÁ √∂Ú≈

Ò¬Δ √ÍÒ≈«¬ ÚæÒØ∫ ’Ø¬Δ Ìπ◊Â≈È Ì≈Ú∂∫ Íz≈ÍÂ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂

⁄≈‘∂ È≈;

(¡) «‹æÊ∂ Ìπ◊Â≈È ÁΔ Ï‰ÁΔ «ÓÂΔ ’ß‡À’‡ ÂØ∫ Ô’ΔÈΔ È‘Δ∫ Ï‰

√’ÁΔ, Âª «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ¡«‹‘∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ Í«‘Òª ‹ª Ï≈¡Á

«Úæ⁄ ‹≈Δ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ, ‹ÁØ∫ √∂Ú≈ Á∂ √ÍÒ≈«¬ È±ß Ìπ◊Â≈È

Íz≈ÍÂ ‘πßÁ≈ ˛ Í «¬√ ÁΔ Â¯Ø∫ «ÈË≈Â √Óª-√ΔÓ≈ Á∂

¡ßÁ;

(¬) «‹æÊ∂ Ìπ◊Â≈È ’Ø¬Δ √Ó≈Ø‘/¬ΔÚÀ∫‡ Óπ’ßÓÒ ‘Ø‰ È≈Ò ‹π«Û¡≈

‘πßÁ≈ ˛, ¿πμÊ∂ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ¿π√ Á∂ Óπ’ßÓÒ ‘Ø‰ Á∂ √Ó∂∫ ÂØ∫

Í«‘Òª ‹ª Ï≈¡Á «Úæ⁄ ‹≈Δ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ Í «¬√ ÁΔ Â¯Ø∫

«ÈË≈Â √Óª √ΔÓ≈ Á∂ ¡ßÁÕ

78

ÍzÙÈ AI. ¿π‘ √Óª-«Ó¡≈Á ’Δ ˛, «‹√ Á∂ ¡ßÁ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ ’ΔÂΔ ‹≈‰Δ ˛ «‹æÊ∂ Ú√Âª ‹ª Ó≈Ò È±ß Ì∂«‹¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛ ‹ª «Ú’Δ Ú≈√Â∂ ÓÈ˜±Δ Ò¬Δ ªÁΔ ˛? ¿πμÂ. Ì∂‹∂ Ó≈Ò ‹ª «Ú’Δ Ò¬Δ ÓÈ˜±Δ ÒÀ‰ ‹ª Ú≈Í√Δ Á∂ √ÏßË

«Úæ⁄ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ Í«‘Òª ‹ª √ÍÒ≈¬Δ √Ó∂∫;

ÍzÚ≈È◊Δ ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ ¤∂ Ó‘Δ«È¡ª Á∂ ¡ßÁ, ‹Ø ÚΔ Í«‘Òª ‘ØÚ∂◊≈,

‹≈Δ ‘ØÚ∂◊ΔÕ

79

‹Δ.¡À√.‡Δ. «Úæ⁄ ÓπÒª’‰ ‹ª ÓπæÒ-

«ÈË≈‰

80

‹Δ.¡À√.‡Δ. «Úæ⁄ ÓπÒª’‰ ‹ª ÓπæÒ-

«ÈË≈‰

ÍzÙÈ A. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ Ú√±ÒΔ Ò¬Δ ¡Í‰≈«¬¡≈ ‹≈‰ Ú≈Ò≈ ‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ ÓπæÒ ’Δ ‘À? ¿πμÂ. Ó≈Ò ¡Â∂ √∂Ú≈Úª ÁΔ ‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ ÓπæÒ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂

“ÒÀ‰-Á∂‰ ÁΔ ’ΔÓÂ” ‘ØÚ∂◊≈, ‹Ø «’ ¡√Ò «Úæ⁄ ¡Á≈ ’ΔÂΔ ◊¬Δ ‹ª

Ìπ◊Â≈ÈÔØ◊ ’ΔÓÂ ‘ØÚ∂◊Δ, ‹ÁØ∫ «Ëª √ÏßËÂ È≈ ‘Ø‰ ¡Â∂ ’∂ÚÒ

’ΔÓÂ Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ ‘Δ «Ú⁄≈ ‘Ø‰≈ ˛Õ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.¡Δ./

¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Á≈ √À’ÙÈ AE ¡æ◊∂ «¬‘ «Ú√Ê≈ È≈Ò Áæ√Á≈ ˛ «’

ÒÀ‰-Á∂‰ ÁΔ ’ΔÓÂ Á∂ ÿ∂∂ «Úæ⁄Ø∫ «’‘ÛΔ¡ª «Ú«ÌßÈ ◊æÒª È±ß Ù≈ÓÒ

’ΔÂ≈ ‹≈‰≈ ˛ Â∂ Ï≈‘ æ«÷¡≈ ‹≈‰≈ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Ú‹Ø∫, ÒÀ‰-Á∂‰ ÁΔ

’ΔÓÂ «Úæ⁄ Δ¯ß‚∂ÏÒ «‚Í≈æ«˜‡, √ÍÒ≈¬Δ ÂØ∫ Í«‘Òª ‹ª √ÍÒ≈¬Δ Á∂

√Ó∂∫ ÍzÚ≈«ÈÂ ’‡ΩÂΔ Ù≈ÓÒ È‘Δ∫ ‘Ø‰◊∂Õ

ÍzÙÈ B. ÒÀ‰-Á∂‰ (‡zª˜À’ÙÈ) ÁΔ ’ΔÓÂ ’Δ ˛? ¿πμÂ. ÒÀ‰-Á∂‰ (‡zª˜À’ÙÈ) ÁΔ ’ΔÓÂ Á≈ ÓÂÒÏ ¿π√ ’ΔÓÂ ÂØ∫ ˛,

«‹‘ÛΔ Ó≈Ò Ì≈Ú Ú√Âª ‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Ò¬Δ ¡√Ò «Úæ⁄

’ΔÂΔ ◊¬Δ ˛ ‹ª ¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊ ˛, «‹æÊ∂ √ÍÒ≈«¬ ¡Â∂ Íz≈ÍÂ’Â≈

Á≈ ’Ø¬Δ √ÏßË È‘Δ∫ ‘πßÁ≈ ¡Â∂ √ÍÒ≈¬Δ Ò¬Δ ’ΔÓÂ ‘Δ «¬æ’Ø-«¬æ’

«Ú⁄≈ÈÔØ◊ ‘πßÁΔ ˛Õ «¬√ «Úæ⁄ ¡«‹‘Δ ’Ø¬Δ ÚΔ ’ΔÓÂ Ù≈ÓÒ ‘πßÁΔ ˛,

«‹‘ÛΔ √ÍÒ≈«¬ ÚæÒØ∫ Ìπ◊Â≈ÈÔØ◊ ˛ Í «‹√ È±ß √ÍÒ≈¬Δ Á∂

Íz≈ÍÂ’Â≈ È∂ ¡Á≈ ’È≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ

ÍzÙÈ C. √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ., ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡Â∂ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡Â∂ Ó≈Ò ¡Â∂ √∂Ú≈Úª Ò¬Δ ’Δ Úæ÷Ø-Úæ÷∂ ÓπÒª’‰ ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ‘ÈÕ ¿πμÂ. È‘Δ∫, √≈∂ «ÂßÈ ‡À’√ª Ò¬Δ √À’ÙÈ AE √ªfi≈ ˛ ¡Â∂ Ó≈Ò Â∂

81

√∂Ú≈Úª Ò¬Δ ÚΔ √ªfi≈ ˛Õ

ÍzÙÈ D. ’Δ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ ÓπÒª’‰ È±ß «ÈË≈Â ’È Ò¬Δ ·∂’≈ ’ΔÓÂ ’≈¯Δ È‘Δ∫ ˛? ¿πμÂ. ·∂’≈ (’ß‡À’‡) ’ΔÓÂ È±ß «˜¡≈Á≈ √ÍæÙ‡ ÂΔ’∂ È≈Ò “ÒÀ‰-

Á∂‰ ÁΔ ’ΔÓÂ” (‡zª˜À’ÙÈ ÚÀ«ÒÔ±) ¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ‡À’√ ÁΔ

◊‰È≈ Ò¬Δ ¡≈Ë≈ ¿π‘Δ ˛Õ

™fi, ‹ÁØ∫ ’ΔÓÂ ¿πμÂ∂ «Ëª Á∂ √ÏßË «‹‘∂ ’πfi ÂæÂª Á≈ ÍzÌ≈Ú ÍÀ∫Á≈ ˛

‹ª ’πfi ÒÀ‰-Á∂‰ª È±ß √ÍÒ≈¬Δ √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈ ˛, «‹√ ÁΔ ’Ø¬Δ ’ΔÓÂ

È‘Δ∫ ‘πßÁΔ; ÂÁ ÒÀ‰-Á∂‰ ÁΔ √‘Δ ’ΔÓÂ Á≈ «ÈË≈È ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

ÓπÒª’‰ Á∂ «ÈÔÓª ¡Èπ√≈ ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ E. ’Δ √≈∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ÓπÒª’‰ Á∂ «ÈÔÓª Á≈ ‘Ú≈Ò≈ Á∂‰ ÁΔ ˜±Â ‘πßÁΔ ˛? ¿πμÂ. È‘Δ∫Õ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ÓπÒª’‰ «ÈÔÓª Á≈ ‘Ú≈Ò≈ ’∂ÚÒ ¿πÈ∑ª

Ó≈Ó«Ò¡ª Ò¬Δ ˜±Δ ‘πßÁ≈ ˛, «‹æÊ∂ ’ΔÓÂ ¡Èπ¤∂Á AE Á∂ ¿πÍ-

¡Èπ¤∂Á(A) ¡ËΔÈ «ÈË≈Â È‘Δ∫ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔÕ

ÍzÙÈ F. ’Δ ¡Èπ¤∂Á AE(A) ¡ËΔÈ ¡ÀÒ≈ÈΔ ◊¬Δ ÒÀ‰-Á∂‰ ÁΔ ’ΔÓÂ È±ß ÍzÚ≈È ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. ‘ª, «¬√ È±ß ¡Èπ¤∂Á AE(B) «Úæ⁄ ÙÓ±ÒΔ¡Âª Ò¬Δ «ÈΔ÷‰ ÂØ∫

Ï≈¡Á ÍzÚ≈È ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ «¬√ Á∂ È≈Ò ‘Δ, ÒÀ‰-Á∂‰ ÁΔ

’ΔÓÂ È±ß ÍzÚ≈È ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛, «‹æÊ∂ √ÍÒ≈«¬ ¡Â∂ Íz≈ÍÂ’Â≈

√ÏßËÂ ‘È, ÏÙÂ∂ √ÏßË È∂ ’ΔÓÂ ¿πμÂ∂ ¡√ È≈ Í≈«¬¡≈ ‘ØÚ∂Õ

ÍzÙÈ G. ’Δ √ÍÒ≈¬Δ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÁΔ¡ª ’‡ΩÂΔ¡ª ‹ª ÍzØÂ√≈‘È («¬ß√À∫«‡Ú˜) È±ß ÒÀ‰-Á∂‰ ÁΔ ’ΔÓÂ «Úæ⁄ Ù≈ÓÒ ’È≈ ‘πßÁ≈ ˛? ¿πμÂ. ‘ªÕ ‹ÁØ∫ Âæ’ √ÓfiΩÂ∂ ¡Èπ√≈ √ÍÒ≈¬Δ ÂØ∫ Ï≈¡Á ’‡ΩÂΔ

√Ê≈ÍÂ È‘Δ∫ ‘Ø ‹ªÁΔ, ¡Â∂ √ÍÒ≈¬Δ √Ó∂∫ ‹ª Í«‘Òª «¬√ Ï≈∂ ÍÂ≈

Ò◊Á≈ ˛ ¡Â∂ ı≈√ ÂΩ ¿πμÂ∂ Ú≈‹Ï «¬ÈÚπ¡≈«¬√ È≈Ò √ÏßËÂ ˛ ¡Â∂

Íz≈ÍÂ’Â≈ È∂ ¡«‹‘Δ ’‡ΩÂΔ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ È±ß

82

ÍÒ‡ «ÁæÂ≈ ˛, Âª ’‡ΩÂΔ ÁΔ «¬‹≈˜Â «ÁæÂΔ ‹ªÁΔ ˛, «‹ßÈΔ Ó≈æ‚Ò

‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ AE ¡ËΔÈ ’‡ΩÂΔÔØ◊ ˛Õ

ÍzÙÈ H. ’Δ √ÍÒ≈¬Δ ÂØ∫ Í«‘Òª ÁΔ¡ª ’‡ΩÂΔ¡ª; «‹È∑ª ÁΔ «¬‹≈˜Â √ÍÒ≈¬Δ ÂØ∫ Í«‘Òª ‹ª √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √Ó∂∫ «ÁæÂΔ ◊¬Δ √Δ, ÒÀ‰-Á∂‰ ÁΔ ’ΔÓÂ «Úæ⁄ Ù≈ÓÒ ’ÈÔØ◊ ‘È? ¿πμÂ. È‘Δ∫, ÏÙÂ∂ «¬√ ÁΔ «¬‹≈˜Â ¡≈Ó ÚÍ≈’ ¡«Ì¡≈√ ”⁄

’ΔÂΔ ◊¬Δ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ «¬√ Á≈ «˜’ Ï≈’≈«¬Á≈ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ «Úæ⁄

’ΔÂ≈ «◊¡≈ ‘ØÚ∂Õ

ÍzÙÈ I. ÓπÒª’‰ «ÈÔÓ ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ’ÁØ∫ Ò≈◊± ‘πßÁΔ¡ª ‘È? ¿πμÂ. ÓπÒª’‰ «ÈÔÓ Ò≈◊± ‘πßÁ∂ ‘È ‹ÁØ∫ (i) Óπ’ßÓÒ ‹ª ¡ßÙ ÂΩ ¿πμÂ∂

ËÈ ÁΔ¡ª ÓæÁª «Úæ⁄ È‘Δ∫ «Ú⁄≈«¡≈ ‹ªÁ≈; (ii) «Ëª √ÏßËÂ ‘È ‹ª

√ÍÒ≈¬Δ «’√∂ «ÚÙ∂Ù Ú◊ Á∂ √ÍÒ≈«¬ ÂØ∫ ¡≈¬Δ ˛; ¡Â∂ (iii) ÒÀ‰-

Á∂‰ ÁΔ ¡ÀÒ≈ÈΔ ’ΔÓÂ ÌØ√∂ÔØ◊ È‘Δ∫Õ

ÍzÙÈ A@. ¡Èπ¤∂Á AE(B) «Úæ⁄ ‘Ø ’Δ ’πfi Ù≈ÓÒ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛, «‹È∑ª È±ß ÒÀ‰-Á∂‰ (‡zª˜À’ÙÈ) ÁΔ ’ΔÓÂ «Úæ⁄ ‹Ø«Û¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. ¡Èπ¤∂Á AE(B) «Úæ⁄ Ú«‰Â √ß«ÓÒÈ, «‹‘Û∂ ÒÀ‰-Á∂‰

(‡zª˜À’ÙÈ) «Úæ⁄ ‹ØÛ∂ ‹≈ √’Á∂ ‘È, «ÈÓÈ«Ò÷Â ¡Èπ√≈ ‘È:

¿) ¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡Â∂ √∂Ú≈ ‡À’√

(√±«Ï¡ª È±ß ¡≈ÓÁÈ Á∂ Èπ’√≈È Ò¬Δ Óπ¡≈Ú˜≈) ’≈È±ßÈ B@AF

ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ’Ø¬Δ ‡À’√, «‚¿±‡Δ¡ª, √Àμ√˜, ¯Δ√ª Â∂ ⁄≈«‹√ ‹Ø

«’√∂ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ Ò≈¿π‰ÔØ◊ ‘πßÁ∂ ‘È, ‹∂ √ÍÒ≈«¬ ÚæÒØ∫

Íz≈ÍÂ’Â≈ ÂØ∫ Úæ÷∂ ÂΩ ¿πμÂ∂ Ú√±Ò ’ΔÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘È;

¡) ’Ø¬Δ ¡«‹‘Δ ’Ó ‹Ø √ÍÒ≈«¬ ¡«‹‘Δ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄

Á∂‰ Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ ‘πßÁ≈ ˛ Í ‹Ø √ÍÒ≈¬Δ Á∂ Íz≈ÍÂ’Â≈ ÚæÒØ∫

«ÁæÂ≈ ‹≈‰≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√ ¡√Ò ¡Á≈ ’ΔÂΔ ’ΔÓÂ ‹ª

Ú√Âª/Ó≈Ò ¡Â∂/‹ª √∂Ú≈Úª Ò¬Δ Ìπ◊Â≈ÈÔØ◊ ’Ó «Úæ⁄

Ù≈ÓÒ È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈;

83

¬) ÓΩ’∂ ”Â∂ ‘Ø‰ Ú≈Ò∂ ı⁄∂, «‹Ú∂∫ «’ ’«ÓÙÈ ¡Â∂ ÍÀ«’ß◊

√ÍÒ≈¬Δ Á∂ Íz≈ÍÂ’Â≈ È±ß √ÍÒ≈«¬ ÚæÒØ∫ ¡Á≈ ’ΔÂ∂ ‹ªÁ∂

‘È, Ó≈Ò ÁΔ «‚ÒΔÚΔ ‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ («‹Ú∂∫ ÚΔ

Ó≈ÓÒ≈ ‘ØÚ∂) √Ó∂∫ ‹ª ¿π√ ÂØ∫ Í«‘Òª Ó≈Ò ¡Â∂/‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ

√ÍÒ≈¬Δ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ √ÍÒ≈«¬ ÚæÒØ∫ ’πfi ’ΔÂ∂ ‘Ø‰ Ò¬Δ

Ú√±ÒΔ ‹≈‰ Ú≈ÒΔ ’Ø¬Δ ’Ó √Ó∂Â;

√) «’√∂ √ÍÒ≈¬Δ «‘Â Á∂Δ È≈Ò Ìπ◊Â≈È Ò¬Δ «Ú¡≈‹ ‹ª Ò∂‡

¯Δ√ ‹ª ‹πÓ≈È≈; ¡Â∂

‘) ’ΔÓÂ È≈Ò «√æËΔ¡ª ‹πÛΔ¡ª √Ï«√‚Δ¡ª, ’∂∫Á Â∂ √±Ï≈

√’≈ ÚæÒØ∫ ÍzÁ≈È ’ΔÂΔ¡ª ‹≈‰ Ú≈ÒΔ¡ª √Ï«√‚Δ¡ª È±ß

¤æ‚ ’∂Õ

84

‡À’√ Á≈ ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ìπ◊Â≈È

85

‡À’√ Á≈ ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ìπ◊Â≈È

ÍzÙÈ A. ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ù≈√È «Úæ⁄ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ Ìπ◊Â≈È ’Δ ‘È? ¿πμÂ. ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ù≈√È «Úæ⁄, «’√∂ ≈‹ ÁΔ ¡ßÁ±ÈΔ √ÍÒ≈¬Δ Ò¬Δ,

¡Á≈ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ‡À’√ ’∂∫ÁΔ ‹Δ.¡À√.‡Δ. (√Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ., ’∂∫Á

√’≈ Á∂ ÷≈Â∂ «Úæ⁄ ‹≈ «‘≈ ˛) ¡Â∂ √±Ï≈¬Δ/Ô±.‡Δ. ‹Δ.¡À√.‡Δ.

(¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ., ‹Ø √ÏßËÂ √±Ï≈ √’≈ Á∂ ÷≈Â∂ «Úæ⁄ ‹≈ «‘≈ ˛)Õ

«’√∂ ¡ßÂ-≈‹Δ √ÍÒ≈¬Δ Ò¬Δ, ¡Á≈ ’ΔÂ≈ ‹≈‰ Ú≈Ò≈ ‡À’√ √ß◊·Â

‹Δ.¡À√.‡Δ. (¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ.) ˛, «‹√ «Úæ⁄ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡Â∂

¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁØÚª Á∂ ÂæÂ ‘Ø‰◊∂Õ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈, «‹√‡‚

«Ú¡’ÂΔ¡ª Á∂ ’πfi «ÈÙ⁄Â Ú◊ª È±ß √’≈Δ ÷≈Â∂ «Úæ⁄ “√ØÂ ¿πμÂ∂

’æ«‡¡≈ ‡À’√” (‡Δ.‚Δ.¡À√.) ¡Â∂ “√ØÂ ¿πμÂ∂ «¬’æ·≈ ’ΔÂ≈ ‡À’√”

(‡Δ.√Δ.¡À√.) ¡Á≈ ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈, «‹æÊ∂ ÚΔ Ò≈◊± ‘πßÁ≈

˛, «Ú¡≈‹, ‹πÓ≈È≈, ¯Δ√ ¡Â∂ ‘Ø ’Ø¬Δ Ìπ◊Â≈È ÚΔ ’È ÁΔ ˜±Â

‘ØÚ∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ B. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡Á≈ ’È Ò¬Δ ’Ω‰ «˜ßÓ∂Ú≈ ˛? ¿πμÂ. ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂, Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈ Á≈ √ÍÒ≈«¬ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡Á≈

’È Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ ˛Õ ™fi, ’πfi «ÚÙ∂Ù Ó≈Ó«Ò¡ª «‹Ú∂∫ Á≈ÓÁª ¡Â∂

‘Ø ¡«Ë√±«⁄Â √ÍÒ≈¬Δ˜ «Úæ⁄, «Ú√ ⁄≈‹ ÍzÏßË ¡ËΔÈ «¬‘

«˜ßÓ∂Ú≈Δ Íz≈ÍÂ’Â≈ ¿πμÂ∂ ÍÀ √’ÁΔ ˛Õ √∂Ú≈Úª ÁΔ ≈‹ Á∂ ¡ßÁ ’πfi

¡«Ë√±«⁄Â Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄, ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡Á≈ ’È ÁΔ «˜ßÓ∂Ú≈Δ ¬Δ-

’≈Ó√ ¡≈æÍ∂‡˜ ¿πμÂ∂ ‹≈ √’ÁΔ ˛, «‹È∑ª ≈‘Δ∫ ¡«‹‘Δ¡ª √∂Ú≈Úª

ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ’ΔÂΔ ‹ªÁΔ ˛Õ «Ú’∂Â≈Úª È±ß Ìπ◊Â≈È ’È Ú≈Ò∂

√’≈Δ «ÚÌ≈◊ ÚΔ ‹ÁØ∫ ¿πμÍ Á√≈¬Δ «¬æ’ «ÚÙ∂Ù √ΔÓ≈ (B.E Òæ÷

«¬æ’ ’ß‡À’‡ ¡ËΔÈ ¡Àμ√∫EA(A)(‚Δ) ¡Èπ√≈) ÂØ∫ ÚæË Ìπ◊Â≈È ’Á∂

‘È, Âª ¿πÈ∑ª È±ß ‡À’√ ’‡ΩÂΔ (‡Δ.‚Δ.¡Àμ√.) ’ÈΔ ‘πßÁΔ ˛ ¡Â∂ ¬Δ-

’≈Ó√ ¡≈æÍ∂‡˜ È∂ √ÍÒ≈¬Δ˜ ÁΔ ÙπæË ’ΔÓÂ (Ì≈Ú Ó≈Ò

86

¡Â∂/√∂Ú≈Úª ÁΔ ‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ˜ ÁΔ ’πæÒ ’ΔÓÂ Í ¡«‹‘Δ¡ª

√∂Ú≈Úª ÁΔ ’ΔÓÂ È±ß ¤æ‚ ’∂, «‹√ ¿πμÂ∂ ¡≈æÍ∂‡ È∂ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

’≈È±ßÈ B@AG Á∂ √À’ÙÈ I(E) ¡ËΔÈ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡Á≈ ’È≈ ‘πßÁ≈ ˛)

¿πμÂ∂ ‡À’√ (‡Δ.√Δ.¡Àμ√.) «¬’æ·≈ ’È≈ ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂ √’≈ ’ØÒ ‹Ó∑≈

’Ú≈¿π‰≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ

ÍzÙÈ C. ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ÚæÒØ∫ ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ìπ◊Â≈È ’ÁØ∫ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛? ¿πμÂ. Ó≈Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √Ó∂∫ «¬‘ Á∂‰Á≈Δ Ï‰ÁΔ ˛, «‹Ú∂∫ «’

¡Èπ¤∂Á AB «Úæ⁄ «Ú√Ê≈ È≈Ò Áæ«√¡≈ «◊¡≈ ˛ ¡Â∂ √∂Ú≈Úª ÁΔ

√ÍÒ≈¬Δ Á∂ √Ó∂∫ «‹Ú∂∫ «’ ¡Èπ¤∂Á AC «Úæ⁄ «Ú√Ê≈ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ

«ÂßÈ∂ ¬ΔÚÀ∫‡√ - Ìπ◊Â≈È Íz≈ÍÂ ’È Á≈, «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ ’È

Á≈ ‹ª √ÍÒ≈¬Δ Óπ’ßÓÒ ‘Ø‰ Á≈ - «Úæ⁄Ø∫ ¡≈Ó ÂΩ ¿πμÂ∂ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª

Ú≈Ò≈ «¬æ’ √Óª «◊«‰¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «Ú«ÌßÈ √«ÊÂΔ¡ª Ï≈∂ «Ú⁄≈

’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛ ¡Â∂ «Ú«ÌßÈ ‡À’√ Èπ’«Â¡ª Á≈ «Ú√Ê≈ ¿πÍØ’Â

Ú«‰Â ¡Èπ¤∂Áª (√À’ÙÈ˜) «Úæ⁄ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ

ÍzÙÈ D. ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ìπ◊Â≈È Íz«’«¡≈ ÁΔ¡ª Óπæ÷ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª ’Δ ‘È? ¿πμÂ. Íz√Â≈«ÚÂ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ(ª) ¡ËΔÈ Ìπ◊Â≈È ÁΔ Íz«’«¡≈

ÁΔ¡ª «ÈÓÈ«Ò÷Â «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª ‘Ø‰◊Δ¡ª:

• Ìπ◊Â≈È ÁΔ¡ª √≈Δ¡ª «ÚËΔ¡ª «Úæ⁄ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ’ΩÓÈ

ÍØ‡Ò ÂØ∫ «¬ÒÀ’‡zzΩ«È’ ÂΔ’∂ Ï«‰¡≈ ⁄Ò≈È ¡Â∂ ‘æÊ È≈Ò

«Â¡≈ ’ΔÂ≈ ⁄Ò≈È ÚÂ‰ Á≈ ’Ø¬Δ ¯≈«¬Á≈ È‘Δ∫;

• ‡À’√ Ìπ◊Â≈È ÁΔ «ÚËΔ «ÏÒ’πÒ fiß‹‡-Óπ’Â, «’√∂ ÚΔ √Ó∂∫,

«’Â∂ ÚΔ Ìπ◊Â≈È ÁΔ √∂Ú≈ ÍzÁ≈È ’ ’∂ ‡À’√Á≈Â∂ Ò¬Δ

√π«ÚË≈;

• ¡≈æÈÒ≈¬ΔÈ Ìπ◊Â≈È ’È ÁΔ √π«ÚË≈;

• «¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ¯≈ÓÀ‡ «Úæ⁄ Â’Í±È ‡À’√ «¬’æÂΔ’‰

87

‚≈‡≈;

• √’≈Δ ÷≈Â∂ «Úæ⁄ ‡À’√ ÁΔ ¡≈ÓÁÈ Â∂˜Δ È≈Ò ⁄ÒΔ ‹ªÁΔ

˛;

• ’≈◊˜-Óπ’Â ÒÀ‰-Á∂‰;

• Â∂˜ ¯Â≈ ¡’≈¿±∫«‡ß◊ ¡Â∂ «ÍØ«‡ß◊;

• √≈Δ¡ª √ΔÁª ÁΔ «¬ÒÀ’‡zΩ«È’ «¬æ’√πÂ≈;

• ÏÀ∫’ª ÁΔ √ÒΔ«¥Â ’≈‹-«ÚËΔ

• «‚‹Δ‡Ò ⁄Ò≈È ÁΔ Ú∂¡‘≈¿±«√ß◊Õ

ÍzÙÈ E. Ìπ◊Â≈È «’Ú∂∫ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. Ìπ◊Â≈È «ÈÓÈ«Ò÷Â «ÚËΔ¡ª È≈Ò ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛:

(i) ‡À’√Á≈Â∂ Á∂ ¥À«‚‡ ÒÀ‹ Á∂ ‚∂«Ï‡ ≈‘Δ∫ «‹√ Á≈ «‘√≈Ï ’ΩÓÈ

ÍØ‡Ò ¿πμÂ∂ æ«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ - ’∂ÚÒ ‡À’√ ¡Á≈ ’ΔÂ≈ ‹≈

√’Á≈ ˛Õ «Ú¡≈‹, ‹πÓ≈È≈ ¡Â∂ ¯Δ√ ÁΔ ¡Á≈«¬◊Δ ¥À«‚‡

ÒÀ‹ «Úæ⁄ ‚∂«Ï‡ ≈‘Δ∫ È‘Δ∫ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔÕ ‡À’√-Á≈«Â¡ª È±ß

«¬ÈÍπ‡√ («¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡) ¿πμÂ∂ ¡Á≈ ’ΔÂ∂ ‡À’√ª ÁΔ ¤Ø‡

ÒÀ‰ ¡Â∂ ¿πÂÍ≈ÁÈ ‡À’√ Á∂ Ìπ◊Â≈È Ò¬Δ ¿πÈ∑ª ÁΔ ÚÂØ∫ ’È

ÁΔ «¬‹≈˜Â ‘ØÚ∂◊ΔÕ ™fi, √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ ÷≈Â∂ «Úæ⁄ «’√∂

«¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ ÁΔ ¿πÍÔØ◊Â≈ ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ Ìπ◊Â≈È

Ò¬Δ È‘Δ∫ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ¡Â∂ «¬√ Á∂ ¿πÒ‡ (vice versa)Õ

¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ ¤Ø‡ È±ß ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ., √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ.

¡Â∂ ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ Ìπ◊Â≈È Ò¬Δ ¿π√∂ ¥Ó «Úæ⁄ ¿πÍÔØ◊

’È ÁΔ «¬‹≈˜Â ‘ØÚ∂◊ΔÕ

(ii) ’ΩÓÈ ÍØ‡Ò ¿πμÂ∂ ’≈«¬Ó æ÷∂ ◊¬∂ ‡À’√-Á≈Â∂ Á∂ ’ÀÙ ÒÀ‹ «Úæ⁄

‚∂«Ï‡ Áπ¡≈≈ È’Á ±Í «Úæ⁄Õ ’ÀÙ ÒÀ‹ «Úæ⁄ ËÈ Úæ÷Ø-

Úæ÷Δ¡ª «ÚËΔ¡ª ≈‘Δ∫ ‹Ó∑≈ ’Ú≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛; «‹Ú∂∫

¬Δ-Ìπ◊Â≈È («¬ß‡ÈÀμ‡ ÏÀ∫«’ß◊, ¥À«‚‡ ’≈‚, ‚∂«Ï‡ ’≈‚);

88

Δ¡Ò ‡≈¬ΔÓ ◊zΩ√ √À‡ÒÓÀ∫‡ (¡≈.‡Δ.‹Δ.¡À√.)/ÈÀÙÈÒ

«¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ¯ß‚ ‡zª√¯ (¡ÀÈ.¬Δ.¡À¯.‡Δ.); ‹Δ.¡À√. Á≈

«‚Í≈æ«˜‡ ÍzÚ≈È ’È Ò¬Δ ¡«Ë’≈Â ÏÀ∫’ª ÁΔ¡ª Ù≈ı≈Úª

«Úæ⁄ ’≈¿±∫‡ ”Â∂ Ìπ◊Â≈È Áπ¡≈≈Õ

ÍzÙÈ F. √ÍÒ≈«¬ ÚæÒØ∫ ‡À’√ª Á≈ Ìπ◊Â≈È ’ÁØ∫ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛? ¿πμÂ. ¡≈Ó ‡À’√-Á≈Â∂ ÚæÒØ∫ ‡À’√ª Á≈ Ìπ◊Â≈È Ó≈«√’ ¡≈Ë≈ ”Â∂

¡◊Ò∂ Ó‘ΔÈ∂ ÁΔ B@ Â≈Δı Âæ’ ’È≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ È’Á Ìπ◊Â≈È Í«‘Òª

’ÀÙ ÒÀ‹ «Úæ⁄ ‹Ó∑≈ ’Ú≈¿π‰∂ ‘Ø‰◊∂ ¡Â∂ ‡À’√Á≈Â≈ Ó≈«√’ «‡Èª

«Úæ⁄ Ìπ◊Â≈È ’Á∂ √Ó∂∫ ÒÀ‹ ‚∂«Ï‡ ’∂◊≈ ¡Â∂ ¡≈Í‰Δ «‡È «Úæ⁄

Ú≈‹Ï ‚∂«Ï‡ «¬ßÁ≈˜ ÈßÏ ÍzÂΔ«ÏßÏÂ ’∂◊≈Õ «‹Ú∂∫ «’ Í«‘Òª

Ú‰È ’ΔÂ≈ ‹≈ «◊¡≈ ˛, Ìπ◊Â≈È ¥À«‚‡ ÒÀ‹ «Úæ⁄Ø∫ ÚΔ ‚∂«Ï‡

’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ Ó≈⁄ Ó‘ΔÈ∂ Ò¬Δ ‡À’√ª Á≈ Ìπ◊Â≈È B@ ¡ÍzÀÒ

Âæ’ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ ’ßÍØ˜ΔÙÈ ‡À’√Á≈«Â¡ª È±ß «ÂÓ≈‘Δ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂

‡À’√ ¡Á≈ ’È ÁΔ ˜±Â ‘ØÚ∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ G. ’Δ ‡À’√ Ìπ◊Â≈È ÁΔ √Ó≈ È±ß ÚË≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ ‹ª «¬√ È±ß Ó≈«√’ «’ÙÂª «Úæ⁄ ¡Á≈ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. È‘Δ∫, √ÚÀ-ÓπÒª«’Â «˜ßÓ∂Ú≈Δ/Á∂‰Á≈Δ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ «¬√

ÁΔ «¬‹≈˜Â È‘Δ∫ ˛Õ ‘Ø Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄, √ÓæÊ ¡«Ë’≈Δ È±ß √Óª-

«Ó¡≈Á ¡æ◊∂ ÚË≈¿π‰ ‹ª «’ÙÂª «Úæ⁄ Ìπ◊Â≈È ÁΔ «¬‹≈˜Â Á∂‰ Á∂

¡«Ë’≈ ‘Ø‰◊∂Õ (√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á≈ √À’ÙÈ

H@)Õ

ÍzÙÈ H. ’Δ Ú≈ÍÁ≈ ˛ ‹∂ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ «‡È Á≈«¬ ’Á≈ ˛ Í ‡À’√ Á≈ Ìπ◊Â≈È È‘Δ∫ ’Á≈? ¿πμÂ. ¡«‹‘∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄, «‡È È±ß ÚÀË «‡È È‘Δ∫ Óß«È¡≈

‹ªÁ≈Õ ¡Èπ¤∂Á B(AAG) «Úæ⁄ Í«Ì≈«ÙÂ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛ «’ √À’ÙÈ

CI Á∂ ¿πμÍ-√À’ÙÈ (A) ¡ËΔÈ Á‹ ’Ú≈¿π‰ Ú≈ÒΔ ÚÀË «‡È ¿π‘

˛, «‹√ ¿πμÂ∂ √ÚÀ-ÓπÒª«’Â ‡À’√ Í±Δ Â∑ª ¡Á≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ

’∂ÚÒ ÚÀË «‡È È±ß ‘Δ Íz≈ÍÂ’Â≈ Ò¬Δ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡

89

(¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ.) Ò¬Δ ÚÂ‰ ÁΔ «¬‹≈˜Â ‘ØÚ∂◊ΔÕ Á±‹∂ ÙÏÁª «Úæ⁄,

‹ÁØ∫ Âæ’ √ÍÒ≈«¬ È∂ Í±≈ √ÚÀ-ÓπÒª«’Â ‡À’√ ¡Á≈ È≈ ’ «ÁæÂ≈

‘ØÚ∂ ¡Â∂ ¡≈Í‰Δ «‡È ¯≈«¬Ò È≈ ’ «ÁæÂΔ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ Íz≈ÍÂ’Â≈ È∂

¡≈Í‰Δ «‡È È≈ Ì «ÁæÂΔ ‘ØÚ∂, Íz≈ÍÂ’Â≈ ÁΔ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÁΔ

ÍπÙ‡Δ È‘Δ∫ ‘ØÚ∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ I. ‡À’√ Ï’≈¬∂ ‹Ó∑≈ ’Ú≈¿π‰ ÁΔ «ÓÂΔ «¬È∑ª ”⁄Ø∫ «’‘ÛΔ ÓßÈΔ ‹ªÁΔ ˛ - ⁄Àμ’ Í∂Ù ’È ÁΔ «ÓÂΔ ‹ª Ìπ◊Â≈È ÁΔ «ÓÂΔ ‹ª ≈ÙΔ Á∂ √’≈Δ ÷≈Â∂ «Úæ⁄ ¥À«‚‡ ÁΔ «ÓÂΔ? ¿πμÂ. «¬‘ √’≈Δ ÷≈Â∂ «Úæ⁄ ¥À«‚‡ ‘Ø‰ ÁΔ «ÓÂΔ ˛Õ

ÍzÙÈ A@. ¬Δ-ÒÀ‹√ ’Δ ‘È? ¿πμÂ. ‘∂’ «‹√‡‚ ‡À’√Á≈Â∂ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ «¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ÒÀ‹√

‹ª ¬Δ-ÒÀ‹√; È’Á ¡Â∂ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ ÁΔ¡ª √‡∂‡ÓÀ∫‡√ ‘ÈÕ

«¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈, ‘∂’ ‡À’√Á≈Â∂ È±ß ¡≈Í‰∂ ’ØÒ «¬æ’ «¬ÒÀ’‡zΩ«È’

‡À’√ Á∂‰Á≈Δ «‹√‡ æ÷‰≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ ‹ÁØ∫ ’Ø¬Δ ‡À’√Á≈Â≈ ’ΩÓÈ

ÍØ‡Ò (‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ.) ¿πμÂ∂ «‹√‡‚ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛, Âª B ¬Δ-

ÒÀ‹√ (’ÀÙ ¡Â∂ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡) ¡Â∂ «¬æ’ «¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ‡À’√

Á∂‰Á≈Δ «‹√‡ ¡≈Í‰∂-¡≈Í ‘Δ ÷πæÒ∑ ‹ªÁ∂ ‘È ¡Â∂ ‘ √Ó∂∫ ¿π√ Á∂

‚ÀÙÏØ‚ ¿πμÂ∂ ÍzÁ«ÙÂ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ

ÍzÙÈ AA. ‡À’√ Á∂‰Á≈Δ «‹√‡ ’Δ ˛? ¿πμÂ. ‡À’√ Á∂‰Á≈Δ «‹√‡ «Úæ⁄ «’√∂ ‡À’√Á≈Â∂ ÁΔ «ÚÙ∂Ù Ó‘ΔÈ∂

Ò¬Δ ’πæÒ ‡À’√ Á∂‰Á≈Δ (ÈÀμ«‡ß◊ ÂØ∫ Ï≈¡Á) ÍzÂΔ«ÏßÏÂ ‘ØÚ∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ AB. ’ÀÙ ÒÀ‹ ’Δ ˛? ¿πμÂ. ’ÀÙ ÒÀ‹; ‡À’√Á≈Â∂ Á∂ ÷≈Â∂ «Úæ⁄ È’Á «Úæ⁄ ’ΔÂ∂ √≈∂

«‚Í≈æ«˜‡√ ¡Â∂ ‡Δ.‚Δ.¡À√./‡Δ.√Δ.¡À√. ÍzÂΔ«ÏßÏÂ ’∂◊≈Õ ¿π‘

‹≈‰’≈Δ ¿π√∂ √Ó∂∫ Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ ÍzÂΔ«ÏßÏÂ ‘ØÚ∂◊ΔÕ «¬√ ÒÀ‹ ÁΔ

ÚÂØ∫ ‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ ÷≈Â∂ «Úæ⁄ ’Ø¬Δ ÚΔ Ìπ◊Â≈È Ò¬Δ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ

˛Õ

90

ÍzÙÈ AC. ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÒÀ‹ ’Δ ˛? ¿πμÂ. Ó≈«√’ «‡Èª «Úæ⁄ √ÚÀ-ÓπÒª«’Â Ú‹Ø∫ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡

È±ß ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÒÀ‹ «Úæ⁄ ÍzÂΔ«ÏßÏÂ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ «¬√ ÒÀ‹ «Úæ⁄

¥À«‚‡ ÁΔ ÚÂØ∫ ’∂ÚÒ ‡À’√ Á∂ Ìπ◊Â≈È Ò¬Δ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛ ¡Â∂

‘Ø «’√∂ ’Óª Á∂ Ìπ◊Â≈È «‹Ú∂∫ «Ú¡≈‹, ‹πÓ≈È≈, ¯Δ√ ¡≈«Á Ò¬Δ

È‘Δ∫Õ

ÍzÙÈ AD. ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ¡Â∂ ¡«Ë’≈Â ÏÀ∫’ª «Ú⁄≈Ò∂ ’Δ √ÏßË ˛? ¿πμÂ. ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ¡Â∂ ÏÀ∫’ Á∂ ’Ø ÏÀ∫«’ß◊ √≈«ÒÔ±ÙÈ

(√Δ.ÏΔ.¡À√.) «Ú⁄≈Ò∂ «ÏÒ’πÒ Δ¡Ò ‡≈¬ΔÓ ÁØ Â¯≈ «¶’∂‹ ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍπÙ‡Δ ¡Â∂ Ìπ◊Â≈È Íz≈ÍÂ ’È Ò¬Δ «¬ÒÀ’‡zΩ«È’ √«‡zß◊ ≈‘Δ∫

√Δ.ÍΔ.¡≈¬Δ.¡ÀÈ. ¡≈Í‰∂-¡≈Í ‘Δ ÏÀ∫’ ÚæÒ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ ÏÀ∫’ ÚæÒØ∫

¡≈Í‰∂-¡≈Í «¬æ’ ⁄Ò≈È ÙÈ≈ıÂ ÈßÏ (√Δ.¡≈¬Δ.¡ÀÈ.) ’ΩÓÈ ÍØ‡Ò

È±ß Ì∂«‹¡≈ ‹≈Ú∂◊≈, «‹√ «Úæ⁄ Ìπ◊Â≈È Íz≈ÍÂΔ ÁΔ ÍπÙ‡Δ ‘ØÚ∂◊ΔÕ «¬√

Íz«’«¡≈ «Úæ⁄ ÏÀ∫’ Á∂ ı˜≈È⁄Δ ‹ª ‡ÀÒ ‹ª ‡À’√Á≈Â∂ √Ó∂Â «’√∂ Á≈

ÚΔ ’Ø¬Δ ‘æÊΔ∫-ÁıÒ È‘Δ∫ ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ AE. ’Δ «¬æ’ ‡À’√Á≈Â≈ ’¬Δ ÏÀ·’ª «Úæ⁄ ⁄Ò≈È Ï‰≈ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, «¬æ’ ‡À’√Á≈Â≈ ¡ßÙ’ ÂΩ ”Â∂ ⁄Ò≈È ¯≈Ó Ì √’Á≈

˛ ¡Â∂ ¡√Ê≈¬Δ ÂΩ ¿πμÂ∂ ¿π√ ⁄Ò≈È È±ß “√∂Ú” ’ √’Á≈ ˛, Âª ‹Ø ¿π‘

Ï≈¡Á Á∂ ÍÛ≈¡ ”Â∂ ¿π√ È±ß Ì √’∂Õ ¡ß«ÂÓ ±Í Á∂‰ ÂØ∫ Í«‘Òª, √∂Ú

’ΔÂ∂ ⁄Ò≈È È±ß “√ßÍ≈«ÁÂ” ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ ‡À’√Á≈Â∂ ÚæÒØ∫ ⁄Ò≈È

È±ß ¡ß«ÂÓ ±Í «ÁæÂ∂ ‹≈‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á, ¿π‘ ‡À’√ª Á∂ Ìπ◊Â≈È ÁΔ ÚÂØ∫

Ò¬Δ ⁄Ò≈È Ï‰≈¬∂◊≈ (‹ÀÈ∂‡ ’∂◊≈)Õ ‹Ó∑≈ ’Ú≈¿π‰ Ú≈Ò∂ ’ØÒ

¡≈Í‰∂ «’≈‚ Ò¬Δ ¿π√ ⁄Ò≈È Á≈ «Ízß‡ ÒÀ‰ Á≈ «Ú’ÒÍ ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ AF. ’Δ ¡≈æÈÒ≈¬ΔÈ Ï‰≈¬∂ ⁄Ò≈È «Úæ⁄ ’Ø¬Δ √ØË ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛? ¿πμÂ. È‘Δ∫Õ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ÍØ‡Ò «Úæ⁄ ⁄Ò≈È ÁΔ ‹ÀÈ∂ÙÈ Ò¬Δ

ÒΩ«◊ß◊ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‡À’√Á≈Â∂ ‹ª ¿π√ Á∂ ¡«Ë’≈Â «Ú¡’ÂΔ È±ß

91

Ìπ◊Â≈È Á∂ Ú∂Ú∂ ÌÈ∂ ‘Ø‰◊∂Õ ¿π‘ Ì«Úæ÷ «Úæ⁄ ¡Í‚∂ÙÈ Ò¬Δ ⁄Ò≈È

È±ß ¡æË-«Ú⁄’≈ √∂Ú ’ √’Á≈ ˛Õ ¿π∫fi, «¬æ’ Ú≈ ⁄Ò≈È È±ß ‹ÁØ∫

¡ß«ÂÓ ±Í «ÓÒ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ √Δ.ÍΔ.¡≈¬Δ.¡ÀÈ (√Δ«ÍøÈ - CPIN)

‹ÀÈ∂‡ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛, Âª ‡À’√Á≈Â≈ ¿π√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿π√ «Úæ⁄ ’Ø¬Δ

ÂÏÁΔÒΔ È‘Δ∫ ’ √’Á≈Õ

ÍzÙÈ AG. ’Δ ⁄Ò≈È ÁΔ ÚÀËÂ≈ «Ó¡≈Á ‘πßÁΔ ˛? ¿πμÂ. ‘ª, «¬æ’ ⁄Ò≈È ¿π√ È±ß ‹ÀÈ∂‡ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á AE «ÁÈª

Ò¬Δ ÚÀË ‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂ ¿π√ ÂØ∫ Ï≈¡Á «√√‡Ó ÂØ∫ ‘‡ ‹≈Ú∂◊≈Õ «Î ÚΔ,

‡À’√Á≈Â≈ ¡≈Í‰Δ √π«ÚË≈ Ò¬Δ «¬æ’ ‘Ø ⁄Ò≈È ‹ÀÈ∂‡ ’ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AH. √Δ.ÍΔ.¡≈¬Δ.¡ÀÈ. (√Δ«ÍøÈ - CPIN) ’Δ ‘πßÁ≈ ˛? ¿πμÂ. √Δ.ÍΔ.¡≈¬Δ.¡ÀÈ. Á≈ ÓÂÒÏ ˛ “’ΩÓÈ ÍØ‡Ò

¡≈«¬‚À∫‡Δ«¯’∂ÙÈ ÈßÏ” (√Δ«ÍøÈ - √ªfi≈ ÍØ‡Ò ÙÈ≈ıÂ ÈßÏ), ‹Ø

⁄Ò≈È ‹ÀÈ∂ÙÈ √Ó∂∫ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬‘ ⁄Ò≈È ÁΔ ÙÈ≈ıÂ ’È

Ò¬Δ AD ¡ß’ª Á≈ «¬æ’ «ÚÒæ÷‰ ÈßÏ ‘πßÁ≈ ˛Õ «‹Ú∂∫ «’ ¿πμÍ Áæ«√¡≈

«◊¡≈ ˛, √Δ.ÍΔ.¡≈¬Δ.¡ÀÈ. AE «ÁÈª Ò¬Δ ÚÀË «‘ßÁ≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AI. √Δ.¡≈¬Δ.¡ÀÈ. ’Δ ˛ ¡Â∂ «¬√ ÁΔ ’Δ Íz≈√ß«◊’Â≈ ˛? ¿πμÂ. √Δ.¡≈¬Δ.¡ÀÈ. Á≈ ÓÂÒÏ ˛ “⁄Ò≈È ¡≈«¬‚À∫‡Δ«¯’∂ÙÈ ÈßÏ”Õ

«¬‘ AG ¡ß’ª Á≈ ÈßÏ ‘πßÁ≈ ˛, «‹√ «Úæ⁄ AD ¡ß’ª Á≈ “√Δ«ÍøÈ”

(√Δ.ÍΔ.¡≈¬Δ.¡ÀÈ.) + C ¡ß’ª Á≈ ÏÀ∫’ ’Ø‚ ‘πßÁ≈ ˛Õ √Δ.¡≈¬Δ.¡ÀÈ.

¡«Ë’≈Â ÏÀ∫’ª/Ì≈ÂΔ «˜Ú ÏÀ∫’ (¡≈.ÏΔ.¡≈¬Δ.) ÚæÒØ∫ ‹ÀÈ∂‡

’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛, ‹ÁØ∫ ¡«‹‘∂ ¡«Ë’≈Â ÏÀ∫’ª ‹ª ¡≈.ÏΔ.¡≈¬Δ. ÚæÒØ∫

Ìπ◊Â≈È √æ⁄Óπ⁄ Íz≈ÍÂ ’ «Ò¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π‘ ¿πÈ∑ª ’ØÒ ÓΩ‹±Á

Ú≈‹Ï √’≈Δ ÷≈Â∂ «Úæ⁄ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬‘ «¬√ ◊æÒ Á≈ √±⁄’ ˛ «’

Ìπ◊Â≈È ‘Ø «◊¡≈ ˛ ¡Â∂ Ú≈‹Ï √’≈Δ ÷≈Â∂ «Úæ⁄ ¥À«‚‡ ‘Ø «◊¡≈ ˛Õ

¡«Ë’≈Â ÏÀ∫’ ÚæÒØ∫ √Δ.¡≈¬Δ.¡ÀÈ. Ï≈∂ √±⁄È≈ ‡À’√Á≈Â∂ Á∂ È≈Ò-

È≈Ò ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. È±ß Ì∂‹Δ ‹ªÁΔ ˛Õ

92

ÍzÙÈ B@. ‡À’√ Á∂ Ìπ◊Â≈È Á≈ ¥Ó ¿π√ ‘≈ÒÂ «Úæ⁄ ’Δ ˛, «‹æÊ∂ ‡À’√Á≈Â∂ ÁΔ¡ª «Í¤Ò∂ Ó‘ΔÈ∂ ÁΔ¡ª Á∂‰Á≈Δ¡ª ÚΔ Í¬Δ¡ª ‘È? ¿πμÂ. ¡Èπ¤∂Á DI(H) Ìπ◊Â≈È Á≈ «¬æ’ ¥Ó «ÈË≈Â ’Á≈ ˛, «‹æÊ∂

‡À’√Á≈Â∂ ÁΔ ÓΩ‹±Á≈ «‡È «Ó¡≈Á ÂØ∫ ¡◊ª‘ ÚΔ ‡À’√ Á∂‰Á≈Δ ˛Õ

¡«‹‘Δ ‘≈ÒÂ «Úæ⁄, Ìπ◊Â≈È Á≈ ¥Ó «ÈÓÈ«Ò÷Â ¡Èπ√≈ ‘ØÚ∂◊≈:

Í«‘Òª √ÚÀ-ÓπÒª«’Â ‡À’√ ¡Â∂ «Í¤Ò∂ Ó‘ΔÈ∂ Á≈ «Ú¡≈‹; ¿π√ ÂØ∫

Ï≈¡Á ÚÂÓ≈È «Ó¡≈Á Ò¬Δ √ÚÀ-ÓπÒª«’Â ‡À’√ ¡Â∂ «Ú¡≈‹; ¡Â∂

¿π√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡Èπ¤∂Á EA ¡ËΔÈ «’√∂ ÍπÙ‡Δ-Íz≈ÍÂ Óß◊ª √Ó∂Â

¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊ ‘Ø ’ÓªÕ ’≈È±ßÈ ¡Èπ√≈ «¬√ ¥Ó ÁΔ Í≈Ò‰≈ ’È≈

˜±Δ ‘πßÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ BA. ¿πÍØ’Â Á∂ ‘Ú≈Ò∂ È≈Ò ““‘Ø Ï’≈«¬¡ª”” Á∂ Íz◊‡≈Ú∂ Á≈ ’Δ ¡Ê ˛? ¿πμÂ. Íz◊‡≈Ú∂ ““‘Ø Ï’≈«¬¡ª”” Á≈ ¡Ê ˛ «Ú¡≈‹, ‹πÓ≈È≈, ¯Δ√

‹ª ’≈È±ßÈ ‹ª ¿πÈ∑ª Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ Ï‰≈¬∂ ◊¬∂ «ÈÔÓª ¡ËΔÈ ‘Ø ’Ø¬Δ

Ìπ◊Â≈ÈÔØ◊ ≈ÙΔÕ

ÍzÙÈ BB. «¬æ’ ¬Δ-¡À .ÍΔ.ÏΔ. ’Δ ‘πßÁ≈ ˛? ¿πμÂ. ¬Δ.-¡À¯.ÍΔ.ÏΔ. Á≈ ÓÂÒÏ ˛ “«¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ¯Ø’Ò Íπ¡≈«¬ß‡

Ïzª⁄”Õ «¬‘ ¡«‹‘∂ ¡«Ë’≈Âª ÏÀ∫’ª ÁΔ¡ª Ù≈÷≈Úª ‘È, ‹Ø ‹Δ.¡À√.‡Δ.

Ìπ◊Â≈È «¬’æ·≈ ’È Ò¬Δ ¡«Ë’≈Â ‘ÈÕ ‘∂’ ¡«Ë’≈Â ÏÀ∫’;ÍÀÈ

«¬ß‚Δ¡≈ ‡zª˜À’ÙÈ˜ Ò¬Δ ¡≈Í‰∂ ¬Δ-¡À .ÍΔ.ÏΔ. Ú‹Ø∫ ’∂ÚÒ «¬æ’

Ù≈ı≈ È≈Ó˜Á ’∂◊≈Õ ¬Δ.-¡À .ÍΔ.ÏΔ. È±ß √≈Δ¡ª √’≈ª Ò¬Δ ¡«‹‘∂

‘∂’ Ó∂‹ ˛μ‚ ¡ËΔÈ ÷≈Â∂ ÷ØÒ∑‰∂ ‘Ø‰◊∂Õ ’πæÒ CH ÷≈Â∂

(√Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ., ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. Ò¬Δ «¬æ’-«¬æ’ ¡Â∂ ‘∂’

√±Ï∂/’∂∫Á Ù≈√Â ÍzÁ∂Ù ÁΔ √’≈ Ò¬Δ ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. Ú≈√Â∂ «¬æ’-

«¬æ’) ÷ØÒ∑‰∂ ‘Ø‰◊∂Õ ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ò¬Δ ¡«‹‘∂ ¬Δ-¡À¯.ÍΔ.ÏΔ. ÚæÒØ∫

Íz≈ÍÂ ’Ø¬Δ ÚΔ ’Ó ¡«‹‘∂ ¬Δ-¡À¯.ÍΔ.ÏΔ. ’ØÒ ÓΩ‹±Á Ú≈‹Ï ÷≈Â∂

«Úæ⁄ ¥À«‚‡ ’ «ÁæÂΔ ‹≈Ú∂◊ΔÕ

93

¡ÀÈ.¬Δ.¡À¯.‡Δ./¡≈.‡Δ.‹Δ.¡À√. ÒÀ‰-Á∂‰ª Ò¬Δ, ¡≈.ÏΔ.¡≈¬Δ. ¬Δ-

¡À¯.ÍΔ.ÏΔ. Ú‹Ø∫ ’ßÓ ’∂◊≈Õ

ÍzÙÈ BC. ‡Δ.‚Δ.¡À√. ’Δ ˛? ¿πμÂ. ‡Δ.‚Δ.¡À√. Á≈ ÓÂÒÏ ˛ “‡À’√ «‚‚’‡‚ ¡À‡ √Ø√”

(‡Δ.‚Δ.¡À√. - √ØÂ ¿πμÂ∂ ’ΔÂΔ ‡À’√ ’‡ΩÂΔ)Õ ¡Èπ¤∂Á EA ¡Èπ√≈,

«¬‘ «ÚÚ√Ê≈ √’≈Δ ¡Â∂ √’≈Δ ¿πÍ¥Óª Â∂ ‘Ø ¡«Ë√±«⁄Â

«¬’≈¬Δ¡ª Ò¬Δ ˛, «‹‘ÛΔ¡ª √ÍÒ≈«¬˜ È±ß B.E Òæ÷ πÍ¬∂ ÂØ∫ ÚæË Á∂

·∂’≈-Ìπ◊Â≈È ’Á∂ ‘ÈÕ ¡«‹‘≈ ’Ø¬Δ Ìπ◊Â≈È ’Á∂ √Ó∂∫, √ÏßËÂ

√’≈Δ/¡Ê≈‡Δ È±ß ’πæÒ ¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊ ’Ó «Úæ⁄Ø∫ A ¯Δ √ÁΔ ’Ó

’æ‡ ÒÀ‰Δ ‘ØÚ∂◊Δ ¡Â∂ ¿π√ È±ß ‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ Ú≈‹Ï ÷≈Â∂ «Úæ⁄ ‹Ó∑≈

’Ú≈ Á∂‰≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ BD. √ÍÒ≈«¬ «¬√ ‡Δ.‚Δ.¡À√. Á≈ «‘√≈Ï ¡≈Í‰Δ «‡È ¯≈«¬Ò ’Á∂ √Ó∂∫ «’Ú∂∫ ’∂◊≈? ¿πμÂ. ‡Δ.‚Δ.¡À√. Ú‹Ø∫ Á√≈¬Δ ◊¬Δ ’Ø¬Δ ÚΔ ’Ó √ÏßËÂ √ÍÒ≈«¬

Á∂ «¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ’ÀÙ ÒÀ‹ «Úæ⁄ ÍzÂΔ«ÏßÏÂ ‘ØÚ∂◊ΔÕ ¿π‘ «¬√ ’Ó ÁΔ

¿πÍÔØ◊Â≈ ‡À’√, «Ú¡≈‹, ¯Δ√ Â∂ ‘Ø «’√∂ ’Ó ÁΔ ¡≈Í‰Δ Á∂‰Á≈Δ

¡Á≈ ’È Ò¬Δ ’ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ BE. ‡Δ.‚Δ.¡À√. ’‡ΩÂΔ’≈ ¡«‹‘∂ ‡Δ.‚Δ.¡À√. Á≈ «‘√≈Ï «’Ú∂∫ æ÷∂◊≈? ¿πμÂ. ‡Δ.‚Δ.¡À√. ’‡ΩÂΔ’≈ («‚‚’‡) ¡«‹‘∂ ‡Δ.‚Δ.¡À√. Á≈

«‘√≈Ï «ÈÓÈ«Ò÷Â ÂΔ«’¡ª È≈Ò ’∂◊≈:

A. ¡«‹‘∂ ’‡ΩÂΔ’≈ª È±ß √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ

Á∂ ¡Èπ¤∂Á BD ¡ËΔÈ Ò≈˜ÓΔ ÂΩ ”Â∂ «‹√‡∂ÙÈ ’Ú≈¿π‰ ÁΔ

˜±Â ‘ØÚ∂◊ΔÕ

B. ¿πÈ∑ª È±ß «¬‘ ‡Δ.‚Δ.¡À√., «‹‘Û∂ ÚΔ Ó‘ΔÈ∂ «¬’æÂ ’ΔÂ≈ «◊¡≈

√Δ, ¿π√ ÂØ∫ ¡◊Ò∂ Ó‘ΔÈ∂ Á∂ A@Ú∂∫ «ÁÈ Âæ’ ‹Ó∑≈ ’Ú≈¿π‰≈

94

‘ØÚ∂◊≈ Â∂ «¬√ ÁΔ «ÍØ‡ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈. G «Úæ⁄ ’ÈΔ

‘ØÚ∂◊ΔÕ

C. ‹Ó∑≈ ‘Ø¬Δ ’Ó È±ß √ÍÒ≈«¬ Á∂ «¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ’ÀÙ ÒÀ‹ «Úæ⁄

‡Δ.‚Δ.¡À√. Ú‹Ø∫ ÍzÂΔ«ÏßÏÂ ’ΔÂ≈/Á√≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ

D. ¿πÈ∑ª È±ß ‡Δ.‚Δ.¡À√. ÁΔ ’‡ΩÂΔ ’È Ï≈∂ E «ÁÈª Á∂ ¡ßÁ

¡«‹‘∂ ‡Δ.‚Δ.¡À√. Á≈ √‡Δ«¯’∂‡ “«‚‚’‡Δ” («‹√ Á≈

‡Δ.‚Δ.¡À√. ’æ«‡¡≈ «◊¡≈ ˛) È±ß ‹≈Δ ’È ÁΔ ÒØÛ ‘ØÚ∂◊Δ,

¡«‹‘≈ È≈ ’È ÁΔ ‘≈ÒÂ «Úæ⁄ A@@ πÍ¬∂ ÍzÂΔ «ÁÈ ¡Â∂ ÚæË

ÂØ∫ ÚæË E,@@@/- πÍ¬∂ Âæ’ Á≈ ‹πÓ≈È≈ ¡«‹‘∂ ’‡ΩÂΔ’≈ È±ß

Á∂‰≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ BF. “‡À’√ ’πÒÀ’‡‚ ¡À‡ √Ø√” (‡Δ.√Δ.¡À√. - √ØÂ ¿πμÂ∂ «¬’æÂ ’ΔÂ≈ ‡À’√) ’Δ ˛? ¿πμÂ. «¬‘ «ÚÚ√Ê≈ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂

¡Èπ¤∂Á EB ¡ËΔÈ ’∂ÚÒ ¬Δ-’≈Ó√ ¡≈æÍ∂‡ Ò¬Δ Ò≈◊± ˛Õ ‘∂’

¬Δ-’≈Ó√ ¡≈æÍ∂‡, ‹Ø «¬æ’ ¬∂‹ß‡ È‘Δ∫ ‘ØÚ∂◊≈, È±ß «¬æ’ ≈ÙΔ Ø’ ’∂

æ÷‰ ÁΔ ÒØÛ ‘ØÚ∂◊Δ, «‹√ ÁΔ «◊‰ÂΔ «¬√ ≈‘Δ∫ ’ΔÂΔ¡ª ““‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ˜ ÁΔ ÙπæË ’ΔÓÂ”” Á∂ ÚæË ÂØ∫ ÚæË «¬æ’ ¯Δ √ÁΔ ÁΔ Á È≈Ò

’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ, «‹æÊ∂ ¡«‹‘Δ¡ª √ÍÒ≈¬Δ˜ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ «¬‘ ¡≈æÍ∂‡

ÚæÒØ∫ «¬’æÂ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊ΔÕ ¡«‹‘Δ Ø’ ’∂ æ÷Δ ≈ÙΔ ¬Δ-’≈æÓ√

¡≈æÍ∂‡ ÚæÒØ∫ ¡◊Ò∂ Ó‘ΔÈ∂ ÁΔ A@ Â≈Δı Âæ’ Ú≈‹Ï ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

÷≈Â∂ «Úæ⁄ ‹Ó∑≈ ’Ú≈¿π‰Δ ‘ØÚ∂◊ΔÕ ‡Δ.√Δ.¡Àμ√. Ú‹Ø∫ ‹Ó∑≈ ‹Ó∑≈

’Ú≈¬Δ ◊¬Δ ≈ÙΔ È±ß √ÍÒ≈«¬ Á∂ «¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ’ÀÙ ÒÀ‹ «Úæ⁄

ÍzÂΔ«ÏßÏÂ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ

ÍzÙÈ BG. Íz◊‡≈Ú∂ ““‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ˜ ÁΔ ÙπæË ’ΔÓÂ”” Á≈ ’Δ ¡Ê ˛? ¿πμÂ. Íz◊‡≈Ú∂ ““‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ˜ ÁΔ ÙπæË ’ΔÓÂ”” Á≈ ¡Ê ˛

95

√≈∂ «‹√‡‚ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ¡ª ÚæÒØ∫ «’√∂ Ó‘ΔÈ∂ ÁΩ≈È Ó≈Ò ‹ª

√∂Ú≈Úª (‹Ø √À’ÙÈ I(E) ¡ËΔÈ ¡«Ë√±«⁄Â ‘Ø √∂Ú≈Úª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈

‘Ø‰) ÁΔ¡ª ¡≈æÍ∂‡ Áπ¡≈≈ ’ΔÂΔ¡ª ‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ˜ ÁΔ ’πæÒ

’ΔÓÂ ‹Ø Ú«‰Â Ó‘ΔÈ∂ ÁΩ≈È √ÍÒ≈«¬˜ È±ß ÓØÛΔ¡ª ◊¬Δ¡ª

‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ˜ ÁΔ ’πæÒ ’ΔÓÂ È≈Ò ÿ‡≈¬Δ¡ª ◊¬Δ¡ª ‘Ø‰Õ

ÍzÙÈ BH. ’Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ìπ◊Â≈È Ò¬Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ÍØ‡Ò «Úæ⁄ ¥À«‚‡ ’≈‚ ÁΔ ÍzΔ-«‹√‡∂ÙÈ ˜±Δ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ ‡À’√Á≈Â∂ È±ß ¡≈Í‰≈ ¿π‘ ¥À«‚‡ ’≈‚ Í±Ú-«‹√‡

’Ú≈¿π‰ ÁΔ ˜±Â ‘ØÚ∂◊Δ, «‹√ «Úæ⁄Ø∫ ‡À’√ Ìπ◊Â≈È;

‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. È≈Ò ‹πÛ∂ ’ΩÓÈ ÍØ‡Ò ≈‘Δ∫ ’ΔÂ≈ ‹≈‰≈ ˛Õ

‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. «¬æ’ ¡«‹‘Δ Íz‰≈ÒΔ √Ê≈ÍÂ ’È Á≈ ‹ÂÈ ÚΔ ’

√’Á≈ ˛, «‹√ ≈‘Δ∫ ¥À«‚‡ ’≈‚ √∂Ú≈ ÍzÁ≈Â≈ ÂØ∫ ¥À«‚‡ ’≈‚ ÁΔ

ÍπÙ‡Δ ÚΔ ‘Ø √’∂Õ ¥À«‚‡ ’≈‚ ≈‘Δ∫ ’ΔÂ∂ Ìπ◊Â≈Èª ’ ’∂ Ï≈¡Á

«Úæ⁄ «ÏÈ≈ «’√∂ ÓπÁ’ √ΔÓ≈ ÁΔ «¬‹≈˜Â ‘ØÚ∂◊Δ, Âª ‹Ø ’≈ØÏ≈

’È≈ √π÷≈Ò≈ Ï‰≈«¬¡≈ ‹≈ √’∂Õ

96

«¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ’≈æÓ√

98

«¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ’≈æÓ√ ÍzÙÈ A. «¬ÒÀ’‡zΩ«È’-’≈æÓ√ ’Δ ˛? ¿πμÂ. «¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ’≈æÓ√ È±ß Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª ÁØÚª ÁΔ «‚‹Δ‡Ò

‹ª «¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ÈÀμ‡Ú’ ≈‘Δ∫ «‚‹Δ‡Ò ¿πÂÍ≈Áª √Ó∂Â √ÍÒ≈¬ΔÕ

ÍzÙÈ B. ¬Δ-’≈Ó√ ¡≈æÍ∂‡ ’Ω‰ ˛?

¿πμÂ. «¬æ’ “«¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ’≈æÓ√ ¡≈æÍ∂‡” (¡≈æÍ∂‡) È±ß ¡«‹‘∂

¿π√ «Ú¡’ÂΔ Ú‹Ø∫ Í«Ì≈«ÙÂ ’Á≈ ˛, «‹√ Á≈ ¡≈Í‰≈ ıπÁ ÁΔ

«‚‹Δ‡Ò ‹ª «¬ÒÀ’‡zΩ«È’ √π«ÚË≈ ‹ª «¬ÒÀ’‡zΩ«È’ Ú‰‹ Ò¬Δ Óß⁄ ˛,

«‹√ Á≈ ¿π‘ √ß⁄≈ÒÈ ’Á≈/’ÁΔ ˛ Â∂ ¿π√Á≈ ÍzÏßË Ú∂÷Á≈/Ú∂÷ÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ C. ’Δ «¬æ’ ¬Δ-’≈æÓ√ ¡≈æÍ∂‡ Ò¬Δ «‹√‡∂ÙÈ ÒÀ‰Δ ’≈È±ßÈΔ ÂΩ ”Â∂ Ò≈˜ÓΔ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ ¬Δ-’≈æÓ√ ¡≈æÍ∂‡˜ Ò¬Δ «’√∂ √ΔÓ≈ Âæ’ ¤Ø‡

¿πÍÒÏË È‘Δ∫ ˛ ¡Â∂ ¿π‘ «‹√‡∂ÙÈ ’Ú≈¿π‰ Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈

‘Ø‰◊∂, ¿πÈ∑ª ÚæÒØ∫ ’ΔÂΔ ‹≈‰ Ú≈ÒΔ √ÍÒ≈¬Δ ÁΔ ’ΔÓÂ Ì≈Ú∂∫ «’ßÈΔ ÚΔ

«’™ È≈ ‘ØÚ∂Õ

ÍzÙÈ D. ’Δ Ó≈Ò/√∂Ú≈Úª Á≈ «¬æ’ √ÍÒ≈«¬ ‹Ø ¬Δ-’≈æÓ√ ¡≈æÍ∂‡ ≈‘Δ∫ √ÍÒ≈¬Δ ’ «‘≈ ˛, «’√∂ √ΔÓ≈ Âæ’ ¤Ø‡ Á≈ ‘æ’Á≈ ‘ØÚ∂◊≈? ¿πμÂ. È‘Δ∫Õ ¡«‹‘∂ √ÍÒ≈«¬˜ È±ß «’√∂ √ΔÓ≈ Âæ’ ¤Ø‡ ¿πÍÒÏË È‘Δ∫

˛ ¡Â∂ ¿π‘ «‹√‡∂ÙÈ ’Ú≈¿π‰ Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ ‘Ø‰◊∂, ¿πÈ∑ª ÚæÒØ∫

’ΔÂΔ ‹≈‰ Ú≈ÒΔ √ÍÒ≈¬Δ ÁΔ ’ΔÓÂ Ì≈Ú∂∫ «’ßÈΔ ÚΔ «’™ È≈ ‘ØÚ∂Õ

™fi, «¬‘ ¡≈ÚÙ’Â≈ ’∂ÚÒ ÂÁ ‘Δ Ò≈◊± ‘πßÁΔ ˛, ‹∂ √ÍÒ≈¬Δ ¡«‹‘∂

«¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ’≈æÓ√ ¡≈æÍ∂‡ ≈‘Δ∫ ’ΔÂΔ ◊¬Δ ‘ØÚ∂, «‹√ È±ß √ØÂ

¿πμÂ∂ ‡À’√ «¬’æÂ ’È ÁΔ ˜±Â ‘πßÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ E. ’Δ «¬æ’ ¬Δ-’≈æÓ√ ¡≈æÍ∂‡ ¡√Ò √ÍÒ≈«¬ ÁΔ Êª «¬√ ≈‘Δ∫ ’ΔÂΔ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ‡À’√ ¡Á≈ ’È Ò¬Δ

99

« ßÓ∂Ú≈ ˛?

¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, Í ’∂ÚÒ ’πfi ı≈√ ¡«Ë√±«⁄Â √∂Ú≈Úª Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄Õ

¡«‹‘∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ «¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ’≈æÓ√ ¡≈æÍ∂‡ ÚæÒØ∫ ‡À’√ ÁΔ

¡Á≈«¬◊Δ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ, ‹∂ ¡«‹‘Δ¡ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ «¬√ ≈‘Δ∫

’ΔÂΔ ‹ªÁΔ ˛ ¡Â∂ ’≈È±ßÈ ÁΔ¡ª √≈Δ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ¡«‹‘∂

«¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ’≈æÓ√ ¡≈æÍ∂‡ ¿πμÂ∂ Ò≈◊± ‘Ø‰◊Δ¡ª, «‹Ú∂∫ ¿π‘

«Ú¡’ÂΔ ¡«‹‘Δ¡ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ‡À’√ ¡Á≈

’È Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ

ÍzÙÈ F. ’Δ «¬æ’ «ÈÙ⁄Â √ΔÓ≈ Âæ’ ¤Ø‡ «¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ’≈æÓ√ ¡≈æÍ∂‡˜ Ò¬Δ ¿πÍÒÏË ‘ØÚ∂◊Δ, ‹Ø ¡«Ë√±«⁄Â √∂Ú≈Úª ¿πμÂ∂ ‡À’√ ¡Á≈ ’È Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ ‘È? ¿πμÂ. ‹Δ È‘Δ∫Õ «ÈÙ⁄Â √ΔÓ≈ Âæ’ ¤Ø‡ ¬Δ-’≈æÓ√ ¡≈æÍ∂‡ª Ò¬Δ

¿πÍÒÏË È‘Δ∫ ˛, «‹È∑ª È∂ ¿πÈ∑ª ≈‘Δ∫ ÍzÁ≈È ‘Ø¬Δ¡ª ¡«Ë√±«⁄Â

√∂Ú≈Úª ¿πμÂ∂ ‡À’√ ¡Á≈ ’È ÁΔ ÒØÛ ˛Õ

ÍzÙÈ G. “‡À’√ ’πÒÀ’ÙÈ ¡À‡ √Ø√” (‡Δ.√Δ.¡À√. - √ØÂ ¿πμÂ∂ ‡À’√ «¬’æÂΔ’È) ’Δ ˛? ¿πμÂ. ¬Δ-’≈æÓ√ ¡≈æÍ∂‡ È±ß ¡«‹‘∂ ¡≈æÍ∂‡ ≈‘Δ∫ ‘Ø¬Δ¡ª Ó≈Ò

Â∂/‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ˜ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª Á∂ ¡√Ò

√ÍÒ≈«¬ È±ß ¡Á≈ ’ΔÂΔ ‹ª ¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊ ’Ó «Úæ⁄Ø∫ ‡À’√ÔØ◊

√ÍÒ≈¬Δ˜ ÁΔ ÙπæË ’ΔÓÂ Á∂ ÚæË ÂØ∫ ÚæË «¬æ’ ¯Δ √ÁΔ ÁΔ Á È≈Ò

«¬æ’ ≈ÙΔ È±ß «¬’æÂ (Ì≈Ú ’‡ΩÂΔ ’ÈΔ) ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ «¬ßfi

’‡ΩÂΔ/«¬’æÂ ’ΔÂΔ ◊¬Δ ’Ó È±ß “‡À’√ ’πÒÀ’ÙÈ ¡À‡ √Ø√”

(‡Δ.√Δ.¡À√.) «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

ÍzÙÈ H. «¬‘ Ï‘πÂ ¡≈Ó ◊æÒ ˛ «’ ¬Δ-’≈Ó√ ’ßÍÈΔ¡ª Á∂ ◊≈‘’ Ó≈Ò ‹ª Ú√Âª Ú≈Í√ ’Á∂ ‘ÈÕ «¬‘ Ú≈Í√Δ¡ª «’Ú∂∫ ¡À‚‹√‡ ’ΔÂΔ¡ª ‹ªÁΔ¡ª ‘È? ¿πμÂ. «¬æ’ ¬Δ-’≈æÓ√ ’ßÍÈΔ È±ß ’∂ÚÒ ‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ˜ ÁΔ ÙπæË

100

’ΔÓÂ ¿πμÂ∂ ‡À’√ «¬’æ·≈ ’È ÁΔ ˜±Â ‘πßÁΔ ˛Õ Á±‹∂ ÙÏÁª «Úæ⁄,

Ú≈Í√ ¡≈¿π‰ Ú≈ÒΔ¡ª √ÍÒ≈¬Δ˜ ÁΔ ’ΔÓÂ È±ß ‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ˜

ÁΔ ’πæÒ ’ΔÓÂ «Úæ⁄ ¡À‚‹√‡ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

ÍzÙÈ I. ““‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ˜ ÁΔ ÙπæË ’ΔÓÂ”” Á≈ ’Δ ¡Ê ˛? ¿πμÂ. ““‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ˜ ÁΔ ÙπæË ’ΔÓÂ”” Á≈ ¡Ê ˛ «’√∂ Ó‘ΔÈ∂

ÁΩ≈È Ú√Âª/Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª ÁØÚª (¿πÈ∑ª √∂Ú≈Úª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈

«‹È∑ª ¿πμÂ∂ ¬Δ-’≈æÓ√ ¡≈æÍ∂‡ È∂ √Óπæ⁄≈ ‡À’√ Á∂‰≈ ‘πßÁ≈ ˛) ÁΔ¡ª

‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ˜ ÁΔ ’πæÒ ’ΔÓÂ ¿πμÂ∂ ¡«‹‘∂ ¡≈æÍ∂‡ ≈‘Δ∫ √≈∂

«‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ¡ª ÚæÒØ∫ «ÁæÂΔ ‹ªÁΔ ˛ ¡Â∂ «‹√ «Úæ⁄Ø∫ Ú«‰Â

Ó‘ΔÈ∂ ÁΩ≈È √ÍÒ≈«¬˜ ’ØÒ Ú≈Í√ ¡≈¬Δ¡ª ‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ˜ ÁΔ

’πæÒ ’ΔÓÂ ÿ‡≈¬Δ ‹ªÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ A@. ’Δ ‘∂’ ¬Δ-’≈æÓ√ ¡≈æÍ∂‡ È±ß ¡√Ò √ÍÒ≈«¬ ÁΔ Â¯Ø∫ ‡À’√ «¬’æ·≈ ’È ÁΔ ¡≈ÚÙæ’Â≈ ‘ßπÁΔ ˛? ¿πμÂ. “‹Δ ‘ª, ‘∂’ ¬Δ-’≈æÓ√ ¡≈æÍ∂‡ È±ß ‡À’√ «¬’æÂ ’È ÁΔ

¡≈ÚÙæ’Â≈ ‘πßÁΔ ˛, «‹æÊ∂ ¬Δ-’≈æÓ√ ¡≈æÍ∂‡ ÚæÒØ∫ √ÍÒ≈¬Δ «¬’æÂ

’ΔÂΔ ‹ªÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ AA. ¬Δ-’≈æÓ√ ¡≈æÍ∂‡ È±ß «’√ √Ó∂∫ ¡«‹‘Δ ’πÒÀ’ÙÈ ’ÈΔ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛? ¿πμÂ. ¬Δ-’≈æÓ√ ¡≈æÍ∂‡ È±ß ¿π√ Ó‘ΔÈ∂ ÁΩ≈È ’πÒÀ’ÙÈ ’ÈΔ

⁄≈‘ΔÁΔ ˛, «‹√ «Úæ⁄ √ÍÒ≈¬Δ ’ΔÂΔ ◊¬Δ √ΔÕ

ÍzÙÈ AB. «’ßÈ∂ √Ó∂∫ ¡ßÁ ¬Δ-’≈æÓ√ ¡≈æÍ∂‡ È±ß ¡«‹‘≈ ‡Δ.√Δ.¡À√. √’≈ Á∂ ÷≈Â∂ «Úæ⁄ ‹Ó∑≈ ’Ú≈¿π‰≈ ‘ØÚ∂◊≈?

¿πμÂ. ¡≈æÍ∂‡ ÚæÒØ∫ «¬’æ·Δ ’ΔÂΔ ◊¬Δ ’Ó Ú≈‹Ï √’≈Δ ÷≈Â∂

«Úæ⁄ ¿π√ Ó‘ΔÈ∂ Á∂ ¡ßÂ ÂØ∫ Ï≈¡Á A@ «ÁÈª ¡ßÁ ‹Ó∑≈ ’Ú≈¿π‰Δ

‘ØÚ∂◊Δ, «‹√ «Úæ⁄ «¬√ È±ß «¬’æÂ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ √ΔÕ

ÍzÙÈ AC. ¡√Ò √ÍÒ≈«¬˜ «¬√ ‡Δ.√Δ.¡À√. Á≈ ¥À«‚‡ «’Ú∂∫ ’Ò∂Ó ’

101

√’Á∂ ‘È? ¿πμÂ. ‡Δ.√Δ.¡À√. ÁΔ ≈ÙΔ ‹Ø ¡≈æÍ∂‡ ÚæÒØ∫ Ú≈‹Ï √’≈ ’ØÒ ‹Ó∑≈

’Ú≈¬Δ ◊¬Δ ˛, ¿π‘ ¡≈æÍ∂‡ ÚæÒØ∫ ¯≈«¬Ò ’ΔÂΔ √‡∂‡ÓÀ∫‡ Á∂ ¡≈Ë≈

¿πμÂ∂ ¡√Ò «‹√‡‚ √ÍÒ≈«¬ («‹√ Á∂ ÷≈Â∂ «Úæ⁄ ¡«‹‘Δ ’πÒÀ’ÙÈ

’ΔÂΔ ◊¬Δ ˛) Á∂ ’ÀÙ ÒÀ‹ «Úæ⁄ ÍzÂΔ«ÏßÏÂ ‘ØÚ∂◊≈Õ ¿π√ ÁΔ ÚÂØ∫

¡√Ò √ÍÒ≈«¬ ÚæÒØ∫ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ‡À’√ Á∂‰Á≈Δ ¡Á≈

’È √Ó∂∫ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ AD. ’Δ ¬Δ-’≈æÓ√ ¡≈æÍ∂‡ Ò¬Δ √’≈ È±ß ‹≈‰’≈Δ Á∂‰Δ ˜±Δ ˛? √‡∂‡ÓÀ∫‡ «Úæ⁄ «’‘Û∂ Ú∂Ú∂ Á∂‰ ÁΔ ˜±Â ‘πßÁΔ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, ‘∂’ ¡≈æÍ∂‡ È±ß «¬æ’ √‡∂‡ÓÀ∫‡ «¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ÂΩ ¿πμÂ∂

‹Ó∑≈ ’Ú≈¿π‰ ÁΔ ˜±Â ‘πßÁΔ ˛, «‹√ «Úæ⁄ ¿π√ ≈‘Δ∫ Ó≈Ò ‹ª

√∂Ú≈Úª ÁΔ¡ª Ï≈‘ ’ΔÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ª √ÍÒ≈¬Δ˜ Á∂ Ú∂Ú∂ Á‹ ‘Ø‰

¡Â∂ ¿π√ «Úæ⁄ Ú≈Í√ ¡≈¬∂ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ˜ Á∂ È≈Ò-

È≈Ò «¬æ’ Ó‘ΔÈ∂ ÁΩ≈È ‡Δ.√Δ.¡Àμ√. Ú‹Ø∫ «¬’æÂ ’ΔÂΔ ≈ÙΔ Á∂ Ú∂Ú∂

ÚΔ ‘Ø‰∂ ⁄≈‘ΔÁ∂ ‘ÈÕ ¡≈æÍ∂‡ È∂ ¿π√ «ÚæÂΔ √≈Ò Á∂ ¡ßÂ ÂØ∫ Ï≈¡Á CA

Á√ßÏ Âæ’ √≈Ò≈È≈ √‡∂‡ÓÀ∫‡ ¯≈«¬Ò ’ÈΔ ‘πßÁΔ ˛, «‹√ «Úæ⁄ ‡À’√

«¬’æÂ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ √ΔÕ

ÍzÙÈ AE. ¬Δ-’≈æÓ√ «ÚÚ√Ê≈Úª «Úæ⁄ ÓÀ«⁄ß◊ (Ó∂Ò‰) ÁΔ Ë≈È≈ ’Δ ˛ ¡Â∂ «¬‘ «’Ú∂∫ ’ßÓ ’ÁΔ ˛? ¿πμÂ. √ÍÒ≈¬Δ˜ Á∂ Ú∂Ú∂ ¡Â∂ «¬æ’ ’À¶‚ Ó‘ΔÈ∂ ÁΩ≈È «¬’æ·Δ

’ΔÂΔ ’Ó, ¡Â∂ ‘∂’ ¡≈æÍ∂‡ ÚæÒØ∫ ¡≈Í‰Δ √‡∂‡ÓÀ∫‡ «Úæ⁄ «ÁæÂΔ

◊¬Δ ‹≈‰’≈Δ È±ß √ÏßËÂ √ÍÒ≈«¬ ÚæÒØ∫ ¿π√∂ ’À∂¶‚ Ó‘ΔÈ∂ ‹ª «Í¤Ò∂

Ó‘ΔÈ∂ ¯≈«¬Ò ’ΔÂΔ ¡≈Í‰Δ ÚÀË «‡È «Úæ⁄ «ÁæÂ∂ Ï≈‘ ’ΔÂΔ¡ª

√ÍÒ≈¬Δ˜ Á∂ Ú∂«Ú¡ª È≈Ò Ó∂Ò (ÓÀ⁄ ’) ’∂ Ú∂«÷¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ «‹æÊ∂

Ï≈‘ ’ΔÂΔ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ Ú∂Ú∂, «‹È∑ª ¿πμÂ∂ ‡À’√ «¬’æ·≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈

˛, «‹Ú∂∫ «’ ¡≈æÍ∂‡ È∂ ¡≈Í‰Δ √‡∂‡ÓÀ∫‡ «Úæ⁄ ¡ÀÒ≈È ’ΔÂ≈ ˛,

√ÍÒ≈«¬ ÚæÒØ∫ ¡ÀÒ≈È∂ Ú∂«Ú¡ª È≈Ò Ó∂Ò È‘Δ∫ ÷ªÁ∂, Âª ¡«‹‘Δ

ˆÒÂΔ Ï≈∂ ÁØÚ∂∫ «Ú¡’ÂΔ¡ª È±ß √±«⁄Â ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ

102

ÍzÙÈ AF. ’Δ Ú≈Í∂◊≈, ‹∂ Ú∂Ú∂ ¡≈Í√ «Úæ⁄ Ó∂Ò È‘Δ∫ ÷ªÁ∂? ¿πμÂ. «’√∂ Ìπ◊Â≈È È≈Ò √ÏßËÂ «’√∂ √ÍÒ≈¬Δ ÁΔ ’ΔÓÂ, «‹√ Ï≈∂

ˆÒÂΔ √±«⁄Â ’ΔÂΔ ◊¬Δ ˛ ¡Â∂ √ÍÒ≈«¬ È∂ ¿π√ È±ß ¿π√ Ó‘ΔÈ∂ ÁΔ

¡≈Í‰Δ ÚÀË «‡È «Úæ⁄ √Ø«Ë¡≈ È‘Δ∫ ˛, «‹√ Ï≈∂ ˆÒÂΔ √±«⁄Â

’ΔÂΔ ◊¬Δ √Δ; ÂÁ ¿π√ È±ß ¿π√ Ú«‰Â √ÍÒ≈«¬ Á∂ ¿π√ ˆÒÂΔ

Ú≈Ò∂ Ó‘ΔÈ∂ ÂØ∫ ¡◊Ò∂ ’À¶‚ Ó‘ΔÈ∂ ÁΔ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂‰Á≈Δ «Úæ⁄

Ù≈ÓÒ ’ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ √ÏßËÂ √ÍÒ≈«¬, «‹√ ÁΔ ¿πÂÍ≈ÁÈ ‡À’√

Á∂‰Á≈Δ «Úæ⁄ ’Ø¬Δ ’Ó ‹ØÛΔ ◊¬Δ ˛, ¿π‘ ¡«‹‘Δ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √ÏßË

«Úæ⁄ Ìπ◊Â≈ÈÔØ◊ ‡À’√ ¡Á≈ ’È Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ ‘ØÚ∂◊≈ √Ó∂Â

«Ú¡≈‹, «‹√ ÁΔ Á Ú«‰Â ’ΔÂΔ ◊¬Δ ˛, ‹Ø ‹ØÛΔ ◊¬Δ ≈ÙΔ ¿πμÂ∂

‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂ ¡«‹‘≈ ‡À’√ ¿π√ Á∂ Ìπ◊Â≈È ÁΔ «ÓÂΔ Âæ’ Ï’≈«¬¡≈

Ï«‰¡≈ ‘∂◊≈Õ

ÍzÙÈ AG. ’Δ ‡À’√ ¡«Ë’≈Δ¡ª ’ØÒ ’Ø¬Δ ÚËΔ’ Ù’ÂΔ¡ª ¿πÍÒÏË ‘È? ¿πμÂ. ÿæ‡Ø-ÿæ‡ «‚Í‡Δ ’«ÓÙÈ Á‹∂ Á≈ ¡«Ë’≈Δ «¬ÒÀ’‡zΩ«È’

¡≈æÍ∂‡ È±ß «ÚÙ∂Ù Ú∂Ú∂ Í∂Ù ’È Ò¬Δ «¬æ’ ÈØ«‡√ ‹≈Δ ’ √’Á≈

˛, «‹√ Á≈ ‹Ú≈Ï ¿π√ È∂ ¡«‹‘≈ ÈØ«‡√ «ÓÒ‰ ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ AE

’ßÓ’≈‹Δ «ÁÈª Á∂ √Ó∂∫ ¡ßÁ ‹Ó∑≈ ’Ú≈¿π‰≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ

103

‹ΩÏ-Ú’

105

‹ΩÏ-Ú’ ÍzÙÈ A. ‹ΩÏ-Ú’ ’Δ ˛? ¿πμÂ. “‹ΩÏ-Ú’” Á≈ ¡Ê ˛ «’√∂ ‘Ø «‹√‡‚ ‡À’√ÔØ◊

«Ú¡’ÂΔ È≈Ò √ÏßËÂ Ó≈Ò ÁΔ Íz«’«¡≈ ”‹ª ’Ø¬Δ «ÚÚ‘≈ «¬æ’

«Ú¡’ÂΔ ÚæÒØ∫ «’√∂ ‘Ø «‹√‡‚ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ È±ß ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈

˛Õ ‹Ø «Ú¡’ÂΔ Á±‹∂ «Ú¡’ÂΔ È±ß Ú√Âª ‹ª Ó≈Ò Á∂‰ ÁΔ Íz«’«¡≈

’Á≈ ˛ ‹ª ¡«‹‘≈ «ÚÚ‘≈ ’Á≈ ˛, ¿π√ È±ß “‹ΩÏ Ú’” «’‘≈

‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π‘ «Ú¡’ÂΔ, «‹√ ÁΔ¡ª Ú√Âª ‘πßÁΔ¡ª ‘È, ¿π√ È±ß

“«Ízß√ΔÍÒ” «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

«¬‘ Í«Ì≈Ù≈ ¿π√ Í«Ì≈Ù≈ È≈ÒØ∫ ÚË∂∂ «Ú¡≈Í’ ˛, «‹‘ÛΔ

ÈØ‡Δ«¯’∂ÙÈ ÈßÏ BAD/HF - √Δ.¬Δ. «ÓÂΔ BC Ó≈⁄, AIHF «Úæ⁄

√ØË ’∂ «ÁæÂΔ ◊¬Δ ˛, «‹√ «Úæ⁄ ‹ΩÏ-Ú’ È±ß «¬√ ÂΔ’∂ È≈Ò

Í«Ì≈«ÙÂ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛, Âª ‹Ø «¬‘ Ô’ΔÈΔ Ï‰≈«¬¡≈ ‹≈ √’∂ «’

‹ΩÏ-Ú’ ÁΔ ◊ÂΔ«ÚËΔ ˜± ‘Δ «ÈÓ≈‰ È≈Ò √ÏßËÂ ‘Ø √’∂Õ «¬√

Íz’≈ ‹ΩÏ-Ú’ ÁΔ Í«Ì≈Ù≈ ¡≈Í‰∂ ‘Δ Íz√Â≈«ÚÂ ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ù≈√È

«Úæ⁄ ‹ΩÏ-Ú’ È≈Ò √ÏßËÂ ‡À’√∂ÙÈ (’≈Ë≈È) ÁΔ Ïπ«È¡≈ÁΔ ÔØ‹È≈

«Úæ⁄ ÂÏÁΔÒΔ È±ß ÍzÂΔ«ÏßÏÂ ’ÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ B. ’Δ «’√∂ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ÚæÒØ∫ «¬æ’ ‹ΩÏ-Ú’ È±ß Ì∂‹Δ¡ª ◊¬Δ¡ª Ú√Âª ‹ª Ó≈Ò È±ß √ÍÒ≈¬Δ Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ ¿π√ Ò¬Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ «˜ßÓ∂Ú≈Δ Ï‰∂◊≈? «’™? ¿πμÂ. «¬√ È±ß √ÍÒ≈¬Δ Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ «’™«’ √ÍÒ≈¬Δ «Úæ⁄ ‘

Íz’≈ ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Ù≈ÓÒ ‘πßÁΔ ˛, «‹Ú∂∫ «’ «Ú’Δ, ‡zª√¯ ¡≈«ÁÕ

«Î ÚΔ, «‹√‡‚ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ («Ízß√ΔÍÒ), √±⁄È≈ ¡ËΔÈ ¡Â∂

¡«‹‘Δ¡ª ÙÂª Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂, ‹Ø «ÈË≈Â ’ΔÂΔ¡ª ‹≈ √’ÁΔ¡ª

‘È, ’Ø¬Δ «¬ÈÍπ‡√ ¡Â∂/‹ª Í±ß‹Δ Ú√Âª; ‡À’√ Á≈ Ìπ◊Â≈È ’ΔÂ∂

«ÏÈ≈ «¬æÊ ‹ΩÏ Ú’ È±ß ‹ΩÏ Ú’ Ò¬Δ Ì∂‹∂◊≈ ¡Â∂ ¿πμÊØ∫ Ï≈¡Á «Úæ⁄

106

«’√∂ ‘Ø ‹ΩÏ Ú’(ª) È±ß Ì∂‹∂◊≈ ¡Â∂ ‹ΩÏ Ú’ Óπ’ßÓÒ ‘Ø‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á

¡«‹‘Δ¡ª «¬ÈÍπ‡√/Í±ß‹Δ Ú√Âª Ú≈Í√ «Ò¡≈Ú∂◊≈ ‹ª Á±‹Δ Â∑ª

¡«‹‘Δ¡ª Ú√Âª ‹ª ¡«‹‘Δ¡ª «¬ÈÍπ‡√/Í±ß‹Δ Ú√Âª Ì∂‹∂ ‹≈‰ Á∂ A

√≈Ò/C √≈Òª Á∂ ¡ßÁ Ì≈Â ¡ßÁ ‡À’√ Ìπ◊Â≈È ¿πμÂ∂ ‹ª Ï≈ÓÁ

Ò¬Δ ‡À’√ Ìπ◊Â≈È ÂØ∫ «ÏÈ≈ «’√∂ ‹ΩÏ Ú’ Á∂ ÚÍ≈’ √Ê≈È ÂØ∫

Ú≈Í√ «Ò¡≈Ú∂◊≈Õ

ÍzÙÈ C. ’Δ «¬æ’ ‹ΩÏ-Ú’ È±ß «‹√‡∂ÙÈ ÒÀ‰ ÁΔ ˜±Â ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, «¬æ’ ‹ΩÏ-Ú’ √∂Ú≈Úª Á≈ √ÍÒ≈«¬ ‘ØÚ∂◊≈, ¿π√ È±ß

«‹√‡∂ÙÈ ÒÀ‰ ÁΔ ˜±Â ‘ØÚ∂◊Δ, ‹∂ ¿π√ ÁΔ ’πæÒ ‡È˙Ú

«ÈË≈Â √ΔÓ≈ È±ß Í≈ ’ÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ D. ’Δ ‹ΩÏ-Ú’ Á∂ √Ê≈È ÂØ∫ «Ízß√ΔÍÒ Á≈ Ó≈Ò (Ú√Âª) «√æË≈ √ÍÒ≈¬Δ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ È≈Ò ¿π√ (¿πÈ∑ª) È±ß ‹ΩÏ-Ú’ ÁΔ ’πæÒ ‡È˙Ú «Úæ⁄ Ù≈ÓÒ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈? ¿πμÂ. È‘Δ∫Õ «¬√ È±ß «Ízß√ΔÍÒ ÁΔ ’πæÒ ‡È˙Ú «Úæ⁄ Ù≈ÓÒ ’ΔÂ≈

‹≈Ú∂◊≈Õ ™fi, ‹ΩÏ Ú’ ÚæÒØ∫ ¿π‘ ‹ΩÏ Ú’ ’È Ò¬Δ ÚÂ∂ Ó≈Ò

‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ ’ΔÓÂ È±ß ‹ΩÏ Ú’ ÚæÒØ∫ √ÍÒ≈¬Δ ’ΔÂΔ¡ª √∂Ú≈Úª ÁΔ

’ΔÓÂ «Úæ⁄ Ù≈ÓÒ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ

ÍzÙÈ E. ’Δ «Ízß√ΔÍÒ Ó≈Ò È±ß ‹ΩÏ-Ú’ Á∂ √Ê≈È ÂØ∫ ¡≈Í‰∂ ıπÁ Á∂ √Ê≈È ¿πμÂ∂ Ú≈Í√ «Ò¡≈¬∂ «ÏÈ≈ «√æË≈ √ÍÒ≈¬Δ ’ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, «Ízß√ΔÍÒ È±ß ¡«‹‘≈ ’È ÁΔ «¬‹≈˜Â ˛Õ «¬ÈÍπ‡√ ‹ª

Í±ß‹Δ Ú√Âª ¿πμÂ∂ ¡Á≈ ’ΔÂ∂ ‡À’√ Á≈ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ Á≈ Ò≈Ì ÚΔ

«Ízß√ΔÍÒ ¡«‹‘∂ «ÁzÙ «Úæ⁄ ÒÀ √’Á≈ ˛Õ «¬ÈÍπ‡√ ‹ª Í±ß‹Δ Ú√Âª ˜±

‘Δ «¬æÊ √≈Ò ‹ª «ÂßÈ √≈Òª Á∂ √Ó∂∫ ¡ßÁ ˜± Ú≈Í√ ÒÀ‰Δ¡ª

‘Ø‰◊Δ¡ª, ¡«‹‘≈ È≈ ’È ÁΔ √«ÊÂΔ «Úæ⁄ ¡√Ò ÒÀ‰-Á∂‰ È±ß

√ÍÒ≈¬Δ Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ «Ízß√ΔÍÒ È±ß ¿π√∂ «‘√≈Ï È≈Ò ‡À’√ ¡Á≈

’È≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ

107

ÍzÙÈ F. ’Δ «Ízß√ΔÍÒ Ú√Âª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ «√æËΔ ‹ΩÏ Ú’ Á∂ Í«√ ÂØ∫ «ÏÈ≈ ¡≈Í‰∂ Í«√ «Úæ⁄ Ú≈Í√ «Ò¡ª«Á¡ª ’ √’Á≈ ˛Õ ¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ Í «Ízß√ΔÍÒ È∂ «¬æ’ ¡‰«‹√‡‚ ‹ΩÏ Ú’ Á∂

Í«√ È±ß ¡≈Í‰∂ ’≈ØÏ≈ Á≈ ÚËΔ’ √Ê≈È ¡ÀÒ≈«È¡≈ ‘Ø‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈

˛Õ ‹∂ ‹ΩÏ Ú’ «¬æ’ «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ ˛, ÂÁ Ó≈Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ

«√æË∂ ‹ΩÏ Ú’ Á∂ Í«√ ÂØ∫ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛Õ ’«ÓÙÈ ÚΔ ¡«‹‘∂

Ó≈Ò È±ß ¡«Ë√±«⁄Â ’ √’Á≈ ˛, «‹√ «Úæ⁄ ‹ΩÏ Ú’ Ò¬Δ Ì∂«‹¡≈

Ó≈Ò «√æË≈ ‹ΩÏ Ú’ Á∂ Í«√ ÂØ∫ «√æË≈ √ÍÒ≈¬Δ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ G. «’‘Û∂ ‘≈Ò≈Â «Úæ⁄ ’Δ «Ízß√ΔÍÒ; ‹ΩÏ Ú’ Á∂ Í«√ È±ß ¡≈Í‰∂ ’≈ØÏ≈ Á≈ ÚËΔ’ √Ê≈È ¡ÀÒ≈È∂ ÏˆÀ «√æË≈ ‹ΩÏ Ú’ Á∂ Í«√ ÂØ∫ Ó≈Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ’ √’Á≈ ˛ ¿πμÂ. Ó≈Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ «√æËΔ ‹ΩÏ Ú’ Á∂ √Ê≈È ÂØ∫ ¿π√ È±ß ’≈ØÏ≈

Á≈ ÚËΔ’ √Ê≈È ¡ÀÒ≈È∂ ÏˆÀ ÚΔ ÁØ Í«√«ÊÂΔ¡ª «Úæ⁄ ’ΔÂΔ ‹≈

√’ÁΔ ˛; «‹æÊ∂ ‹ΩÏ Ú’ «¬æ’ «‹√‡‚ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ˛ ‹ª

«‹æÊ∂ «Ízß√ΔÍÒ «’√∂ ¡«‹‘Δ¡ª Ú√Âª ‹ª Ó≈Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ «Úæ⁄ Ù≈ÓÒ

˛, «‹‘ÛΔ¡ª ’«ÓÙÈ ÚæÒØ∫ ¡«Ë√±«⁄Â ’ΔÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ª ‘Ø √’ÁΔ¡ª

‘ÈÕ

ÍzÙÈ H. «¬æ’ ‹ΩÏ-Ú’ È±ß Ì∂‹∂ «¬ÈÍπ‡√/Í±ß‹Δ Ú√Âª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÒÀ‰ È≈Ò √ÏßËÂ ’Δ «ÚÚ√Ê≈Úª ‘È? ¿πμÂ. «Ízß√ΔÍÒ È±ß «¬æ’ ‹ΩÏ Ú’ È±ß Ì∂‹Δ¡ª «¬ÈÍπ‡√ ‹ª Í±ß‹Δ

Ú√Âª ¿πμÂ∂ ¡Á≈ ’ΔÂ∂ ‡À’√ª Á≈ ¥À«‚‡ ÒÀ‰ Á≈ ‘æ’ ‘ØÚ∂◊≈ Ì≈Ú∂∫ ¿πÈ∑ª

È±ß ¡≈Í‰∂ ’≈ØÏ≈Δ √Ê≈È ”Â∂ Íz≈ÍÂ ’È ÂØ∫ Ï≈¡Á Ì∂«‹¡≈ «◊¡≈

‘ØÚ∂ ‹ª ¡«‹‘Δ¡ª «¬ÈÍπ‡√ ‹ª Í±ß‹Δ Ú√Âª È±ß ¡≈Í‰∂ ’≈ØÏ≈Δ √Ê≈È

¿πμÂ∂ «Ò¡≈¬∂ «ÏÈ≈ «√æË∂ «¬æ’ ‹ΩÏ Ú’ ’ØÒ Ì∂«‹¡≈ «◊¡≈ ‘ØÚ∂Õ ™fi,

«¬ÈÍπ‡√ ‹ª Í±ß‹Δ Ú√Âª, ¿π‘ ‹ΩÏ Ú’ Óπ’ßÓÒ ‘Ø‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á «¬æ’

√≈Ò Á∂ √Ó∂∫ ¡ßÁ ‹ª ¿πÈ∑ª È±ß Ì∂‹‰ Á∂ «ÂßÈ √≈Òª Á∂ √Ó∂∫ ¡ßÁ Ú≈Í√

ÒÀ‰≈ ‘ØÚ∂◊≈ ‹ª ‹ΩÏ Ú’ Á∂ Í«√ ÂØ∫ √ÍÒ≈¬Δ ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈, «‹Ú∂∫

ÚΔ Ó≈ÓÒ≈ ‘ØÚ∂Õ

108

ÍzÙÈ I. ’Δ Ú≈ÍÁ≈ ˛, ‹ÁØ∫ «¬ÈÍπ‡√ ‹ª Í±ß‹Δ Ú√Âª Ú≈Í√ È‘Δ∫ Ò¬Δ¡ª ‹ªÁΔ¡ª ‹ª «ÈÙ⁄Â √Óª √ΔÓ≈ Á∂ ¡ßÁ ‘Δ ‹ΩÏ Ú’ Á∂ ’≈ØÏ≈Δ √Ê≈È ÂØ∫ ¿πÈ∑ª È±ß √ÍÒ≈¬Δ ’ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛? ¿πμÂ. ‹∂ «Ízß√ΔÍÒ ÚæÒØ∫ «¬ÈÍπ‡√ ‹ª Í±ß‹Δ Ú√Âª È±ß Ú≈Í√ È‘Δ∫

«Ò¡≈ ‹ªÁ≈ ‹ª ¿πÈ∑ª È±ß «ÈÙ⁄Â √Óª √ΔÓ≈ Á∂ ¡ßÁ ‹ΩÏ Ú’ Á∂

’≈ØÏ≈Δ √Ê≈È ÂØ∫ ‘Δ √ÍÒ≈¬Δ ’ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛, «¬√ È±ß «¬‘

Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ «’ ¡«‹‘Δ¡ª «¬ÈÍπ‡√ ‹ª Í±ß‹Δ Ú√Âª «Ízß√ΔÍÒ ÚæÒØ∫

‹ΩÏ Ú’ È±ß ¿π√ «ÁÈ √ÍÒ≈¬Δ ’ΔÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ª √È, ‹ÁØ∫ Ú«‰Â

«¬ÈÍπ‡√ ‹ª Í±ß‹Δ Ú√Âª È±ß «Ízß√ΔÍÒ ÚæÒØ∫ Ì∂«‹¡≈ «◊¡≈ √Δ (‹ª ‹ΩÏ

Ú’ ÚæÒØ∫ Íz≈ÍÂΔ ÁΔ «ÓÂΔ, «‹æÊ∂ «¬ÈÍπ‡√ ‹ª Í±ß‹Δ Ú√Âª ‹ΩÏ

Ú’ Á∂ ’≈ØÏ≈Δ √Ê≈È ¿πμÂ∂ «√æËΔ¡ª Ì∂‹Δ¡ª ◊¬Δ¡ª √È)Õ «¬√

Íz’≈ «Ízß√ΔÍÒ ¿π√∂ ¡Èπ√≈ ‡À’√ ¡Á≈ ’È Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ A@. ’πfi Í±ß‹Δ Ú√Âª «‹Ú∂∫ «’ «‹◊√ ¡Â∂ «¯’√⁄˜ ÚÂØ∫ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÚÂØ∫ÔØ◊ È‘Δ∫ «‘ ‹ªÁ∂ ¡Â∂ ¡≈Ó ÂΩ ¿πμÂ∂ ¿πÈ∑ª È±ß ’Ï≈Û Ú‹Ø∫ Ú∂«⁄¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡«‹‘Δ¡ª Ú√Âª Á≈ ‹ΩÏ Ú’ ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª «Úæ⁄ ’Δ «ÚÚ‘≈ ˛? ¿πμÂ. ÓØÒ‚˜, ‚≈¬Δ¡ª, «‹◊√ ¡Â∂ «¯’√⁄˜ ‹ª ‡±Ò˜ ¿πμÂ∂ «ÂßÈ

√≈Òª ¡ßÁ Í±ß‹Δ Ú√Âª Ú≈Í√ «Ò¡≈¿π‰ ÁΔ ÙÂ Ò≈◊± È‘Δ∫ ‘πßÁΔÕ

ÍzÙÈ AA. ‹ΩÏ Ú’ ÁΩ≈È «¬’æ·≈ ‘Ø‰ Ú≈Ò∂ Î≈ÒÂ± ’Ï≈Û Á≈ ’Δ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈? ¿πμÂ. ‹ΩÏ Ú’ ÁΩ≈È «¬’æ·≈ ‘Ø‰ Ú≈Ò≈ Î≈ÒÂ± ’Ï≈Û ‹ΩÏ Ú’

ÚæÒØ∫ ¡≈Í‰∂ ’≈ØÏ≈Δ √Ê≈È ÂØ∫ ‡À’√ Ìπ◊Â≈È ¿πμÂ∂ «√æË≈ √ÍÒ≈¬Δ

’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛, ‹∂ ¿π‘ «‹√‡‚ ˛Õ ‹∂ ¿π‘ «‹√‡‚ È‘Δ∫ ˛,

Âª ¡«‹‘≈ √Ó≈È ‡À’√ Á∂ Ìπ◊Â≈È ¿π…Â∂ «Ízß√ΔÍÒ ÚæÒØ∫ √ÍÒ≈¬Δ ’ΔÂ≈

‹≈ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AB. ’Δ ÓæËÚÂΔ Ú√Âª ÚΔ ‹ΩÏ Ú’ Ò¬Δ Ì∂‹Δ¡ª ‹≈ √’ÁΔ¡ª ‘È?

109

¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ ‹ΩÏ Ú’ Á∂ ÓßÂÚ Ò¬Δ ÓæÁ «¬ÈÍπ‡√ «Úæ⁄ «’√∂

«ÚÚ‘≈ ‹ª Íz«’«¡≈ ≈‘Δ∫ ÍÀÁ≈ ‘Ø¬Δ¡ª ÓæËÚÂΔ Ú√Âª Ù≈ÓÒ ‘È,

«‹‘ÛΔ¡ª «Ízß√ΔÍÒ ‹ª ‹ΩÏ Ú’ ÚæÒØ∫ «¬ÈÍπ‡√ ¿πμÂ∂ Ò¬Δ¡ª

‹ªÁΔ¡ª ‘ÈÕ

ÍzÙÈ AC. ‹ΩÏ Ú’ È≈Ò √ÏßËÂ Ú≈‹Ï ÷≈«Â¡ª Á∂ æ÷-÷≈¡ Ò¬Δ ’Ω‰ « ßÓ∂Ú≈ ˛? ¿πμÂ. «¬‘ «˜ßÓ∂Ú≈Δ Í±Δ Â∑ª «Ízß√ΔÍÒ ÁΔ ˛ «’ ¿π‘ «¬ÈÍπ‡√ ¡Â∂

Í±ß‹Δ Ú√Âª È≈Ò √ÏßËÂ ‹ΩÏ Ú’ Á∂ Ú≈‹Ï ÷≈«Â¡ª Á≈ æ÷-÷≈¡

’∂Õ

ÍzÙÈ AD. ’Δ ‹ΩÏ Ú’ ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª √≈∂ Ú◊ª Á∂ Ó≈Ò ¿πμÂ∂ Ò≈◊± ‘πßÁΔ¡ª ‘È? ¿πμÂ. ‹Δ È‘Δ∫Õ ‹ΩÏ Ú’ È≈Ò √ÏßËÂ «ÚÚ√Ê≈Úª ’∂ÚÒ ¿πÁØ∫ ‘Δ

Ò≈◊± ‘πßÁΔ¡ª ‘È, ‹ÁØ∫ «‹√‡‚ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ÁΔ «¬æ¤≈

‡À’√ÔØ◊ Ú√Âª Ì∂‹‰ ÁΔ ‘πßÁΔ ˛Õ Á±‹∂ ÙÏÁª «Úæ⁄, ¡«‹‘Δ¡ª

«ÚÚ√Ê≈Úª ¤Ø‡ Íz≈ÍÂ ‹ª ˆÀ-‡À’√ÔØ◊ Ú√Âª ‹ª Ó≈Ò ¿πμÂ∂ Ò≈◊±

È‘Δ∫ ‘πßÁΔ¡ª ‹ª ‹ÁØ∫ Ì∂‹‰ Ú≈Ò≈ «Ú¡’ÂΔ «‹√‡‚ ‡À’√ÔØ◊

«Ú¡’ÂΔ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ’Ø¬Δ ‘Ø ˛Õ

ÍzÙÈ AE. ’Δ «¬‘ Ò≈˜ÓΔ ˛ «’ ‹ΩÏ Ú’ ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ÁΔ Í≈Ò‰≈ «Ízß√ΔÍÒ ÚæÒØ∫ ’ΔÂΔ ‹≈‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ È‘Δ∫Õ «Ízß√ΔÍÒ «¬ÈÍπ‡√ ‹ª Í±ß‹Δ Ú√Âª È±ß ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Á∂

Ìπ◊Â≈È ÂØ∫ Ï≈¡Á «ÏÈ≈ «’√∂ «ÚÙ∂Ù ’≈‹ «ÚËΔ ÁΔ Í≈Ò‰≈ ’Δ«Â¡ª

Ì∂‹ √’Á≈ ˛Õ ¡«‹‘∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ ‹ΩÏ Ú’ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡

ÒÚ∂◊≈ ¡Â∂ ÍzØ√À√ ’ΔÂΔ¡ª Ú√Âª ‹ª Ó≈Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Á∂

Ìπ◊Â≈È ”Â∂ Ú≈Í√ Ì∂‹∂◊≈ (‹ΩÏ Ú’ Óπ’ßÓÒ ‘Ø‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á)Õ

ÍzÙÈ AF. ’Δ ‹ΩÏ Ú’ ¡Â∂ «Ízß√ΔÍÒ È±ß «¬æ’Ø ≈‹ ‹ª ’∂∫Á Ù≈√Â ÍzÁ∂Ù «Úæ⁄ √«ÊÂ ‘Ø‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ È‘Δ∫, «¬‘ ˜±Δ È‘Δ∫ ˛ «’™«’ ‹ΩÏ Ú’ È≈Ò √ÏßËÂ

110

«ÚÚ√Ê≈Úª ¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ È≈Ò È≈Ò Ô±.‡Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

«Úæ⁄ ÚΔ ¡Í‰≈¬Δ¡ª ◊¬Δ¡ª ‘È ¡Â∂ ‹ΩÏ Ú’ ¡Â∂ «Ízß√ΔÍÒ «¬æ’Ø

≈‹ ‹ª «¬æ’Ø ’∂∫Á Ù≈√Â ÍzÁ∂Ù «Úæ⁄ √«ÊÂ ‘Ø √’Á∂ ‘È ‹ª Úæ÷Ø-

Úæ÷∂ ≈‹ª ’∂∫Á Ù≈√Â ÍzÁ∂Ùª «Úæ⁄ ÚΔ «‘ßÁ∂ ‘Ø √’Á∂ ‘ÈÕ

111

«¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡

113

«¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ ÍzÙÈ A. «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ’Δ ˛? ¿πμÂ. «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ Á≈ ¡Ê ’∂∫ÁΔ ‡À’√ (√Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ.), √±Ï≈¬Δ

‡À’√ (¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.), «¬ß‡À◊∂‡‚ ‡À’√ (¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.) ‹ª

’∂∫Á Ù≈√Â ÍzÁ∂Ù ‡À’√ (Ô±.‡Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.) ˛, ‹Ø ¡«‹‘∂ Ó≈Ò

¡Â∂/‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª ÁØÚª ÁΔ «¬æ’ «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ È±ß ’ΔÂΔ

√ÍÒ≈¬Δ ¿πμÂ∂ Ú√±Ò ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ «Úæ⁄ «Ú√ ⁄≈‹ ¡≈Ë≈

¿πμÂ∂ ¡Á≈ ’ΔÂ≈ ‡À’√, Ó≈Ò ÁΔ Á≈ÓÁ ¿πμÂ∂ Ú√±Ò ’ΔÂ≈ «¬ß‡À◊∂‡‚

‡À’√ Ó≈Ò Â∂ √∂Ú≈Úª ‡À’√ ÚΔ Ù≈ÓÒ ‘πßÁ≈ ˛Õ «¬√ «Úæ⁄ ’ßÍØ˜ΔÙÈ

Ò∂ÚΔ ¡ËΔÈ ¡Á≈ ’ΔÂ≈ ‡À’√ Ù≈ÓÒ È‘Δ∫ ‘πßÁ≈Õ

ÍzÙÈ B. ’Δ «Ú√ ⁄≈‹ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ ¡Á≈ ’ΔÂ∂ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. È±ß «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ Ú‹Ø∫ «Ú⁄≈«¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛?

¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ÁΔ Í«Ì≈Ù≈ «Úæ⁄ «Ú√ ⁄≈‹ ¡ËΔÈ

Ìπ◊Â≈ÈÔØ◊ ‡À’√ Ù≈ÓÒ ˛Õ

ÍzÙÈ C. ’Δ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ «Úæ⁄ «¬ÈÍπ‡ Ú√Âª, «¬ÈÍπ‡ √∂Ú≈Úª ¡Â∂ Í±ß‹Δ √ÚÂª ¿πμÂ∂ ¡Á≈ ’ΔÂ≈ ‡À’√ (√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./ ¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.) Ù≈ÓÒ ˛?

¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, «¬√ «Úæ⁄ «¬ÈÍπ‡ Ú√Âª, «¬ÈÍπ‡ √∂Ú≈Úª ¡Â∂ Í±ß‹Δ

Ú√Âª ¿πμÂ∂ ¡Á≈ ’ΔÂ≈ ‡À’√ Ù≈ÓÒ ˛Õ Í±ß‹Δ Ú√Âª ¿πμÂ∂ ¡Á≈ ’ΔÂ∂

‡À’√ Á∂ ¥À«‚‡ Á≈ Ò≈Ì «¬æ’ «’ÙÂ «Úæ⁄ ÒÀ‰ ÁΔ «¬‹≈˜Â ‘πßÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ B. ’Δ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡ËΔÈ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ¿πμÂ∂ Ú√±Ò ’ΔÂ∂ √≈∂ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ Á≈ ¥À«‚‡ ÒÀ‰ ÒÀ‰ ÁΔ «¬‹≈˜Â ˛?

¿πμÂ. «¬æ’ «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ È±ß ¡«‹‘∂ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª ÁØÚª

ÁΔ ¡≈Í‰∂ ’ØÒ ‘Ø¬Δ √ÍÒ≈¬Δ ¿πμÂ∂ Ú√±Ò ’ΔÂ∂ ◊¬∂ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ Á≈

¥À«‚‡ ÒÀ‰ Á≈ ¡«Ë’≈ ‘πßÁ≈ ˛, «‹È∑ª ÁΔ ÚÂØ∫ ÚÍ≈’ Í«z’«¡≈ ‹ª

114

¿π√ È±ß ¡æ◊∂ ÚË≈¿π‰ Ò¬Δ ’ΔÂΔ ‹ªÁΔ ˛, ÏÙÂ∂ ‘Ø ÙÂª Â∂

Í≈ÏßÁΔ¡ª ÁΔ Í≈Ò‰≈ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂Õ

ÍzÙÈ E. ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ‘≈√Ò ’È Ò¬Δ ˜±Δ ÙÂª ’Δ ‘È?

¿πμÂ. ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ‘≈√Ò ’È Ò¬Δ «‹√‡‚ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ

È±ß «ÈÓÈ«Ò÷Â ⁄≈ ÙÂª ÁΔ Â√æÒΔ ’Ú≈¿π‰Δ ‘ØÚ∂◊Δ:

(¿) ¿π√ ’ØÒ ‡À’√ «¬ÈÚπ¡≈√ ‹ª ‚∂«Ï‡ ÈØ‡ ‹ª ¡«‹‘∂ ‘Ø ‡À’√

¡Á≈«¬◊Δ Á√Â≈Ú∂˜ ‘È, «‹‘Û∂ «ÈË≈Â ’ΔÂ∂ ‘Ø √’Á∂

‘È;

(¡) ¿π√ È∂ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª ÁØÚ∂∫ Íz≈ÍÂ ’ΔÂΔ¡ª ‘È;

(¬) √ÍÒ≈«¬ È∂ √æ⁄Óπ⁄ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ‡À’√ √’≈ È±ß

¡Á≈ ’ «ÁæÂ≈ ˛; ¡Â∂

(√) ¿π√ È∂ √À’ÙÈ CI ¡ËΔÈ «‡È Ì «ÁæÂΔ ˛Õ

ÍzÙÈ F. «¬æ’ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ Ó≈Ò ÒΩ‡√ ‹ª «’ÙÂª «Úæ⁄ «’æÊ∂ Íz≈ÍÂ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛, «¬æ’ «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. Á≈ ‘æ’Á≈ «’Ú∂∫ ‘ØÚ∂◊≈?

¿πμÂ. «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ ’∂ÚÒ ¡≈ıΔ ÒΩ‡ ‹ª «’ÙÂ ÁΔ Íz≈ÍÂΔ

”Â∂ ‘Δ ¥À«‚‡ ÒÀ‰ Á≈ ‘æ’Á≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ G. ’Δ «¬æ’ «Ú¡’ÂΔ √ÍÒ≈«¬ È±ß ‡À’√ È≈Ò √ÍÒ≈¬Δ Ò¬Δ «Ú⁄≈ Á∂ Ìπ◊Â≈È ÂØ∫ «ÏÈ≈ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ ÒÀ √’Á≈ ˛?

¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, Íz≈ÍÂ’Â≈ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÒÀ √’Á≈ ˛Õ Í ¿π√ È±ß

«¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ ‘Ø‰ ÁΔ «ÓÂΔ Á∂ AH@ «ÁÈª Á∂ ¡ßÁ ‡À’√ È≈Ò

«Ú⁄≈ Á≈ Ìπ◊Â≈È ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ «¬‘ ÙÂ ÂÁ Ò≈◊± È‘Δ∫ ‘πßÁΔ,

«‹æÊ∂ ‡À’√ «Ú√ ⁄≈‹ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ ¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊ ˛Õ

ÍzÙÈ H. «¬æ’ ¡«‹‘∂ «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ ÚæÒØ∫ Ò¬Δ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. È≈Ò ’Δ Ú≈Í∂◊≈, ‹∂ ¿π√ È∂ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ ‘Ø‰ ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ AH@ «ÁÈª Á∂ ¡ßÁ ‡À’√ Á≈ Ìπ◊Â≈È È‘Δ∫ ’ΔÂ≈?

115

¿πμÂ. ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÁΔ ’Ó ¿π√ «Ú¡’ÂΔ ÁΔ ¿πÂÍ≈ÁÈ ‡À’√

Á∂‰Á≈Δ «Úæ⁄ ‹πÛ ‹≈Ú∂◊ΔÕ ¿π√ È±ß «Ú¡≈‹ ÁΔ ¡Á≈«¬◊Δ ÚΔ ’ÈΔ

‘ØÚ∂◊ΔÕ ™fi, ¿π‘ ‡À’√ Ìπ◊Â≈È ¿πμÂ∂ ÓπÛ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÒÀ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ I. ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ¿π√ ‘≈ÒÂ «Úæ⁄ ’Ω‰ ÒÚ∂◊≈, «‹æÊ∂ Ó≈Ò ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «’√∂ ‘Ø «Ú¡’ÂΔ È±ß «‚«ÒÚ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛ (“«ÏÒ ‡±” ñ “«ÙÍ ‡±” «√È∂Δ˙˜)?

¿πμÂ. «¬‘ √Ó«fi¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ «’ «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ È∂ Ó≈Ò ÁΔ

Íz≈ÍÂΔ ’ΔÂΔ ˛ ‹ÁØ∫ Ó≈Ò ¡«‹‘∂ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ÁΔ ‘Á≈«¬Â ¿πμÂ∂

«’√∂ ÂΔ‹Δ «Ë ’ØÒ «‚«ÒÚ ’ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ Ò¬Δ

¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ¿π√ «Ú¡’ÂΔ Ò¬Δ ¿πÍÒÏË ‘ØÚ∂◊Δ, «‹√ Á∂ ‘π’Ó ¿πμÂ∂

Ó≈Ò ‹ª Ú√Âª ÂΔ‹∂ «Ú¡’ÂΔ ’ØÒ «‚«ÒÚ ’ΔÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ª ‘ÈÕ

ÍzÙÈ A@. ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÒÀ‰ Ò¬Δ √Óª √ΔÓ≈ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ ’Δ ’≈È ‘È?

¿πμÂ. «¬æ’ «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Ò¬Δ

«’√∂ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹ª ‚∂«Ï‡ ÈØ‡ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄, ‚∂«Ï‡ È≈Ò √ÏßËÂ

¡«‹‘Δ «¬ÈÚπ¡≈«¬√/«¬ÈÚπ¡≈«¬√ Ú≈Ò≈ «ÚæÂΔ √≈Ò ıÂÓ ‘Ø‰ ÂØ∫

Ï≈¡Á √ÂßÏ Ó‘ΔÈ∂ √À’ÙÈ CI ¡ËΔÈ «‡È ÌÈ ÁΔ Ï‰ÁΔ «ÓÂΔ

ÂØ∫ Ï≈¡Á ‹ª Ú≈‹Ï √≈Ò≈È≈ «‡È ÌÈ ÂØ∫ Ï≈¡Á, ‹Ø ÚΔ Í«‘Òª

‘ØÚ∂, ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. È‘Δ∫ ÒÀ √’Á≈Õ «¬√ Ò¬Δ, ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÒÀ‰ Ò¬Δ

¿πμÍÒΔ √Óª √ΔÓ≈ ¡◊Ò∂ «ÚæÂΔ √≈Ò ÁΔ B@ ¡’Â±Ï ‹ª √≈Ò≈È≈

«‡È ÌÈ ÁΔ «ÓÂΔ, ‹Ø ÚΔ Í«‘Òª ‘ØÚ∂, ˛Õ

«¬√ Í≈ÏßÁΔ Ò¬Δ ÍzÓπæ÷ Â’ «¬‘ ˛ «’ ¡◊Ò∂ «ÚæÂΔ Ú∑∂ Á∂ √ÂßÏ

Ó‘ΔÈ∂ ÂØ∫ Ï≈¡Á «‡È «Úæ⁄ ’Ø¬Δ ÂÏÁΔÒΔ ’È ÁΔ «¬‹≈˜Â È‘Δ∫

«ÁæÂΔ ‹ªÁΔÕ ‹∂ √ÂßÏ Ó‘ΔÈ∂ ÂØ∫ Ï≈¡Á √≈Ò≈È≈ «‡È ÌΔ ‹ªÁΔ ˛,

Âª √≈Ò≈È≈ «‡È ÌÈ ÂØ∫ Ï≈¡Á ’Ø¬Δ ÂÏÁΔÒΔ È‘Δ∫ ’ΔÂΔ ‹≈

√’ÁΔÕ

ÍzÙÈ AA. «‹æÊ∂ «‹√‡‚ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ¡≈ÓÁÈ ‡À’√ ’≈È±ßÈ, AIFA ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ¡ËΔÈ Í±ß‹Δ Ú√Âª ÁΔ Ò≈◊Â Á∂ ‡À’√ ’ßÍØÈÀ∫‡

116

¿πμÂ∂ ¡ÚÓπæÒ‰ Ò¬Δ ’Ò∂Ó ’ ¸æ’≈ ˛, ’Δ ¡«‹‘∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÁΔ «¬‹≈˜Â ‘ØÚ∂◊Δ? ¿πμÂ. «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ ÁΔ «¬‹≈˜Â ¿π√ ‡À’√ ’ßÍØÈÀ∫‡ ¿πμÂ∂ È‘Δ∫

‘ØÚ∂◊Δ, «‹√ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ¡ÚÓπæÒ‰ ’Ò∂Ó ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AB. ’Δ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡ËΔÈ ‡À’√ÔØ◊ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª ÁØÚª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Ò¬Δ ÚÂ∂ ‘∂’ «¬ÈÍπ‡ ¿πμÂ∂ ¡Á≈ ’ΔÂ∂ ‡À’√ Á∂ ¥À«‚‡ ÁΔ «¬‹≈˜Â ˛?

¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, ’≈È±ßÈ «Úæ⁄ «ÁæÂΔ¡ª Ú√Âª ÁΔ «¬æ’ ¤Ø‡Δ √±⁄Δ È±ß ¤æ‚

’∂ √≈Δ¡ª Ú√Âª ¿πμÂ∂ ¥À«‚‡ ÁΔ «¬‹≈˜Â ˛Õ «¬√ √±⁄Δ «Úæ⁄ Óπæ÷ ÂΩ

¿πμÂ∂ «È‹Δ ÷ÍÂ ÁΔ¡ª Ú√Âª Ù≈ÓÒ ‘È, «‹È∑ª ÁΔ «¬ÈÍπ‡√ ÚÂØ∫

«¬æ’ ¡⁄æÒ ‹≈«¬Á≈Á Á∂ «ÈÓ≈‰ Ò¬Δ ’ΔÂΔ ‹ªÁΔ ˛ (ÍÒª‡ ¡Â∂

ÓÙΔÈΔ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈), Á±√ß⁄≈ ‡≈æÚ˜, ¯À’‡Δ Í«√ª Á∂ Ï≈‘

«Ú¤≈¬Δ¡ª ‹≈‰ Ú≈ÒΔ¡ª Í≈¬ΔÍÒ≈¬ΔÈ˜ ¡Â∂ ‡À’√ ⁄ØΔ ÁΔ ÙÈ≈ıÂ

Á∂ ÈÂΔ‹∂ Ú‹Ø∫ Ì∂ ◊¬∂ ‡À’√Õ

ÍzÙÈ AC. «¬æ’ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ √±⁄È≈ Â’È≈ÒØ‹Δ Á∂ ’≈ØÏ≈ «Úæ⁄ ˛Õ ¿π‘ ¡≈Í‰∂ ’≈‹’≈Δ «ÈÁ∂Ù’ª ÁΔ ÚÂØ∫ «¬æ’ ÓØ‡ Ú≈‘È ıΔÁÁ≈ ˛Õ ’Δ ¿π‘ ¡«‹‘∂ ÓØ‡ Ú≈‘È ÁΔ ıΔÁ ¿πμÂ∂ ¡Á≈ ’ΔÂ∂ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. Á≈ Ò≈Ì ÒÀ √’Á≈ ˛?

¿πμÂ. È‘Δ∫Õ ÓØ‡ Ú≈‘Èª ¿πμÂ∂ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. Á≈ Ò≈Ì ’∂ÚÒ ÂÁ

«Ò¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛, ‹∂ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ Ô≈ÂΔ¡ª Ó≈Ò Á∂

‡ª√ÍØ‡ Á∂ ’≈ØÏ≈ «Úæ⁄ ˛ ‹ª ÓØ‡ Ú≈‘Èª ÁΔ «√÷Ò≈¬Δ ÁΔ¡ª

√∂Ú≈Úª «ÁßÁ≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AD. ’πfi Ú≈ «Ú«ÌßÈ ’≈Èª ’ ’∂ Ó≈Ò ÈÙ‡ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ ‹ª ◊π¡≈⁄ ‹ªÁ≈ ˛Õ ’Δ «¬æ’ «Ú¡’ÂΔ ¡«‹‘Δ¡ª Ú√Âª/Ó≈Ò Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÒÀ √’Á≈ ˛?

¿πμÂ. ‹Δ È‘Δ∫Õ «¬æ’ «Ú¡’ÂΔ ◊π¡≈⁄Δ¡ª, ⁄ØΔ, ÈÙ‡ ‹ª ıÂÓ

‘Ø¬Δ¡ª Ú√Âª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. È‘Δ∫ ÒÀ √’Á≈Õ «¬√ ÂØ∫

117

«¬Ò≈Ú≈, ÂØ‘«¯¡ª ‹ª Óπ¯Â √À∫ÍÒª Ú‹Ø∫ «ÁæÂΔ¡ª Ú√Âª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄

ÚΔ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÁΔ «¬‹≈˜Â È‘Δ∫ ‘πßÁΔÕ

ÍzÙÈ AE. ’Δ «¬æÊ «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ ’≈ØÏ≈Δ ¿πÁ∂Ùª Ò¬Δ «¬æ’ «¬Ó≈Â Á∂ «ÈÓ≈‰ Ò¬Δ ÚÂΔ¡ª ‹≈‰ Ú≈ÒΔ¡ª Ú√Âª ‹ª √∂Ú≈Úª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÒÀ √’Á≈ ˛?

¿πμÂ. È‘Δ∫Õ «¬æ’ «Ú¡’ÂΔ ÚæÒØ∫ ÍÒª‡ Â∂ ÓÙΔÈΔ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‘Ø

¡⁄æÒ √ßÍÂΔ Á∂ «ÈÓ≈‰ Ò¬Δ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ¿πμÂ∂ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÁΔ

«¬‹≈˜Â È‘Δ∫ ˛Õ ÍÒª‡ ¡Â∂ ÓÙΔÈΔ «Úæ⁄ ’∂ÚÒ ËÂΔ «Úæ⁄ «¬æ’ Êª

«¯’√ ’ ’∂ æ÷‰ Ú≈Ò∂ ÔßÂ, ¿πÍ’È ¡Â∂ ÓÙΔÈΔ ‘Δ ’Ú ‘πßÁ∂

‘È ¡Â∂ ‘ØÈª ⁄Δ˜ª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ˜ÓΔÈ Â∂ «¬Ó≈Â È±ß Ï≈‘ æŒ«÷¡≈

‹ªÁ≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AF. «¬æ’ ÈÚ∂∫ «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ ÁΔ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ‘æ’Á≈Δ ’Δ ˛?

¿πμÂ. «‹√‡∂ÙÈ Ò¬Δ ¡˜Δ Á∂‰ Ú≈Ò≈ «¬æ’ «Ú¡’ÂΔ ;

«‹√‡∂ÙÈ ÓÈ˜± ‘Ø‰ ÁΔ «ÓÂΔ Á∂ È≈Ò Ò◊Á∂ «Í¤Ò∂ «ÁÈ ÂØ∫ √‡≈æ’

«Úæ⁄ æ÷Δ¡ª ¡Ë-Ï‰Δ¡ª ‹ª Ï‰Δ¡ª Ú√Âª «Úæ⁄ Á‹ «¬ÈÍπ‡√

¡Â∂ √‡≈æ’ «Úæ⁄ æ÷Δ¡ª «¬ÈÍπ‡√ Á≈ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ ÒÀ √’Á≈

˛Õ ‹∂ ¿π‘ «Ú¡’ÂΔ «‹√‡∂ÙÈ Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ √Δ ¡Â∂ ¿π√ È∂

«‹√‡∂ÙÈ Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ Ï‰È ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ ÂΔ‘ «ÁÈª Á∂ ¡ßÁ

«‹√‡∂ÙÈ Ò¬Δ ¡˜Δ Á∂ «ÁæÂΔ ˛, ÂÁ ¿π‘ «‹√ «ÓÂΔ È±ß ‡À’√ ¡Á≈

’È Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ ‘Ø«¬¡≈ √Δ, ¿π√ «ÓÂΔ ÂØ∫ ÂπßÂ Í«‘Òª Á∂ «¬æ’

«ÁÈ ”⁄ ÓΩ‹±Á √‡≈æ’ «Úæ⁄ æ÷Δ¡ª ¡Ë ÂΩ ¿πμÂ∂ «Â¡≈ ‹ª «Â¡≈

Ú√Âª «Úæ⁄ Á‹ «¬ÈÍπ‡√ ¡Â∂ √‡≈æ’ «Úæ⁄ ÓØ‹±Á «¬ÈÍπ‡√ Á≈

«¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ ÒÀ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AG. «¬æ’ «Ú¡’ÂΔ A ¡◊√Â, B@AG È±ß ‡À’√ ¡Á≈ ’È Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√ È∂ AE ¡◊√Â, B@AG È±ß «‹√‡∂ÙÈ ‘≈√Ò ’ Ò¬Δ ˛Õ ¡«‹‘≈ «Ú¡’ÂΔ √‡≈æ’ «Úæ⁄ ÓΩ‹±Á «¬ÈÍπ‡√ ¿πμÂ∂

118

«¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ Ò¬Δ «¬√ Â≈Δı È±ß ÔØ◊ ˛:

(¿) A ¡◊√Â, B@AG

(¡) CA ‹πÒ≈¬Δ, B@AG

(¬) AE ¡◊√Â, B@AG

(√) ¿π‘ «Í¤Ò∂ √Ó∂∫ Ò¬Δ ¥À«‚‡ È‘Δ∫ ÒÀ √’Á≈

¿πμÂ. CA ‹πÒ≈¬Δ, B@AG

ÍzÙÈ AH. «‹‘Û≈ «Ú¡’ÂΔ ¡≈Í‰Δ Ó˜Δ È≈Ò «‹√‡∂ÙÈ ÒÀ∫Á≈ ˛, ¿π√ Ò¬Δ √‡≈æ’ «Úæ⁄ «¬ÈÍπ‡√ ¿πμÂ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ ÁΔ ÔØ◊Â≈ ’Δ ˛?

¿πμÂ. «‹‘Û≈ «Ú¡’ÂΔ ¡≈Í‰Δ Ó˜Δ È≈Ò «‹√‡∂ÙÈ ÒÀ∫Á≈ ˛,

¿π‘ «‹√‡∂ÙÈ ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ ÂπßÂ Í«‘Òª Á∂ «ÁÈ ÁΩ≈È √‡≈æ’ «Úæ⁄

¡Ë-«ÈÓÂ Ó≈Ò Â∂ «Â¡≈ Ó≈Ò «Úæ⁄ «¬ÈÍπ‡√, √‡≈æ’ «Úæ⁄

«¬ÈÍπ‡√ ¿πμÂ∂ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ Á≈ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ÒÀ‰ Á≈ ‘æ’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AI. ¡«‹‘∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ÔØ◊Â≈ ’Δ ‘ØÚ∂◊Δ, «‹æÊ∂ «¬æ’ «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ Á∂ ◊·È «Úæ⁄ ’Ø¬Δ ÂÏÁΔÒΔ ‘Ø ‹ªÁΔ ˛?

¿πμÂ. «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ È±ß «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ ‡zª√¯ ’È ÁΔ

«¬‹≈˜Â ‘ØÚ∂◊Δ, ‹Ø ¿π√ Á∂ «¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ¥À«‚‡ «Úæ⁄ ÈÚΔ∫ √ßÍÂΔ «Úæ⁄

‹≈‰ ÂØ∫ ¡‰¿πÍÔØ◊Δ «‘ ‹ªÁ≈ ˛, ÏÙÂ∂ Á∂‰Á≈Δ¡ª ÁΔ ‡zª√¯

Ò¬Δ «ÚÙ∂Ù «ÚÚ√Ê≈ ‘ØÚ∂Õ

ÍzÙÈ B@. «‹æÊ∂ «¬æ’ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ÚæÒØ∫ Íz≈ÍÂ ’ΔÂΔ¡ª ‹≈‰ Ú≈ÒΔ¡ª Ú√Âª ‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª ÁØÚª ÁΔ ÚÂØ∫ ‡À’√ÔØ◊ Â∂ ˆÀ-‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ˜ ’È Ò¬Δ ’ΔÂΔ ‹ªÁΔ ˛, ’Δ «‹√‡‚ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ Ò¬Δ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ ¿πÍÒÏË ˛?

¿πμÂ. Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª ÁØÚª Á≈ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ «‹√‡‚

«Ú¡’ÂΔ ÚæÒØ∫ ’∂ÚÒ ‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ˜ ¿πμÂ∂ «Ò¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ

ÔØ◊ ¥À«‚‡ ÁΔ ◊‰È≈ Á≈ „ß◊ «ÈÔÓª Áπ¡≈≈ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ

119

ÍzÙÈ BA. ‹∂ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ ÁΔ ÍzÚ≈È◊Δ ’∂ÚÒ ‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ˜ ¿πμÂ∂ ÍzÌ≈Ú Í≈¿π‰ Ò¬Δ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª ÁØÚª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ «ÁæÂΔ ‹ªÁΔ ˛, ’Δ «¬√ È±ß ‹ÁØ∫ Ï≈ÓÁ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈, Âª ¤Ø‡ Íz≈ÍÂ √ÍÒ≈¬Δ˜ ¿πμÂ∂ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ Á≈ Èπ’√≈È È‘Δ∫ ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈?

¿πμÂ. ˜ΔØ-∂‡‚ √ÍÒ≈¬Δ˜; «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ ÁΔ «¬‹≈˜Â Á∂‰

Á∂ ÓßÂÚ Ò¬Δ ‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ˜ Á∂ ¡ßÁ ’Ú ’ΔÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ª

‘ÈÕ ˜ΔØ-∂‡‚ Á≈ ÷∂Â √ß◊·Â Ó≈Ò Â∂ √∂Ú≈Úª ‡À’√ ’≈È±ßÈ «Úæ⁄

«ÁæÂ≈ «◊¡≈ ˛, «‹√ «Úæ⁄ ¤Ø‡ Íz≈ÍÂ √ÍÒ≈¬Δ˜ ÚΔ Ù≈ÓÒ ‘ÈÕ

ÍzÙÈ BB. «ÈÓÈ«Ò÷Â «Úß⁄Ø∫ «’√ È±ß ¥À«‚‡ Á≈ Ò≈Ì ¿π·≈¿π‰ Á∂ ÓßÂÚ Ò¬Δ ‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ˜ ÁΔ «◊‰ÂΔ Ú≈√Â∂ Ù≈ÓÒ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛?

(¿) ˜ΔØ-∂‡‚ √ÍÒ≈¬Δ˜

(¡) ¤Ø‡ Íz≈ÍÂ √ÍÒ≈¬Δ˜

(¬) ÁØÚ∂∫

¿πμÂ. ˜ΔØ-∂‡‚ √ÍÒ≈¬Δ˜

ÍzÙÈ BC. «‹æÊ∂ «¬æ’ «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ ÚæÒØ∫ Íz≈ÍÂ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ ÚÂØ∫ ¡ßÙ’ ÂΩ ¿πμÂ∂ ÚÍ≈’ ÓßÂÚ Ò¬Δ ¡Â∂ ¡ßÙ’ ÂΩ ¿πμÂ∂ ‘Ø ÓßÂÚª Ò¬Δ ’ΔÂΔ ‹ªÁΔ ˛, ÂÁ ’Δ ¡«‹‘∂ «Ú¡’ÂΔ Ò¬Δ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ ¿πÍÒÏË ‘ØÚ∂◊≈?

¿πμÂ. «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ ÚæÒØ∫ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª ÁØÚª Á≈

«¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ ‹Ø ’∂ÚÒ ’≈ØÏ≈Δ ¿πÁ∂Ù Ò¬Δ ˛, ‘Δ «Ò¡≈ ‹≈

√’Á≈ ˛Õ ÔØ◊ ¥À«‚‡ ÁΔ «◊‰ÂΔ Á≈ „ß◊ «ÈÔÓª Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂

’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ BD. «¬æ’ «Ú¡’ÂΔ ’ßÍ≈¿±∫«‚ß◊ ÔØ‹È≈ ¡ËΔÈ ‡À’√ ¡Á≈ ’ «‘≈ ˛, ¿π‘ ’ßÍ≈¿±∫«‚ß◊ √ΔÓ≈ Í≈ ’ ÒÀ∫Á≈ ˛ ¡Â∂ «¬æ’ «ÈÔÓÂ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ Ï‰ ‹ªÁ≈ ˛Õ ’Δ ¿π‘ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. Á≈ Ò≈Ì ÒÀ √’Á≈ ˛ ¡Â∂ ‹∂ ‘ª Âª «’√ «ÓÂΔ ÂØ∫?

120

¿πμÂ. ¿π‘ «‹√ «ÁÈ ’ßÍØ˜ΔÙÈ √’ΔÓ Ò¬Δ ¡≈Í‰Δ ÔØ◊Â≈ ıÂÓ ’

ÒÀ∫Á≈ ˛, ¿π√ «ÓÂΔ ÂØ∫ ÂπßÂ «¬æ’ «ÁÈ Í«‘Òª Í±ß‹Δ Ú√Âª («ÈË≈Â

ÍzÂΔÙÂÂ≈ Èπ’«Â¡ª È≈Ò ÿ‡≈¬Δ) ¿πμÂ∂ ¡Â∂ √‡≈æ’ «Úæ⁄ ÓΩ‹±Á ¡Ë-

«ÈÓÂ ‹ª «ÈÓÂ Ó≈Ò «Úæ⁄ Á‹ «¬ÈÍπ‡√ ¡Â∂ √‡≈æ’ «Úæ⁄ ÓΩ‹±Á

«¬ÈÍπ‡√ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. Á≈ Ò≈Ì ¿π·≈ √’Á≈ ˛Õ ÔØ◊

¥À«‚‡ ÁΔ «◊‰ÂΔ Á≈ „ß◊ «ÈÔÓª Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ ‘Δ ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ BE. ’Δ ÏÀ∫«’ß◊ ’ßÍÈΔ¡ª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ’Ø¬Δ «ÚÙ∂Ù «ÚÚ√Ê≈Úª ‘È?

¿πμÂ. «ÚÙÙ √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ «Úæ⁄ Òæ◊Δ «¬æ’ ˆÀ-ÏÀ∫«’ß◊ «ÚæÂΔ

’ßÍÈΔ √Ó∂Â «¬æ’ ÏÀ∫«’ß◊ ’ßÍÈΔ ‹ª «¬æ’ «ÚæÂΔ √ß√Ê≈È ‹ª Âª

¡ÈπÍ≈Â’ ¥À«‚‡ Á≈ Ò≈Ì ¿π·≈¬∂◊≈ ‹ª E@% ÔØ◊ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√

¥À«‚‡ Á≈ Ò≈Ì ¿π·≈¬∂◊≈Õ

ÍzÙÈ BF. √zΔÓ≈È ¬∂, «¬æ’ «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ C@ ‹πÒ≈¬Δ, B@AG Âæ’ ’ßÍØ˜ΔÙÈ ÔØ‹È≈ ¡ËΔÈ ‡À’√ ¡Á≈ ’ «‘≈ √ΔÕ «Î CA ‹πÒ≈¬Δ, B@AG ÂØ∫ √zΔÓ≈È ¬∂ «ÈÔÓÂ ÔØ‹È≈ ¡ËΔÈ ‡À’√ ¡Á≈ ’È Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ ‘Ø «◊¡≈Õ ’Δ ¿π‘ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. Ò¬Δ ÔØ◊ ˛?

¿πμÂ. √zΔÓ≈È ¬∂ C@ ‹πÒ≈¬Δ, B@AG È±ß √‡≈æ’ ¡Â∂ Í±ß‹Δ Ú√Âª

(¡«‹‘∂ ÍzÂΔÙÂÂ≈ ¡ß’ª È≈Ò ÿ‡≈¬∂ ‘Ø¬∂, «‹Ú∂∫ «’ «ÈË≈Â ’ΔÂ≈ ‘Ø

√’Á≈ ˛) «Úæ⁄ ÓΩ‹±Á ¡Ë-«ÈÓÂ ‹ª «ÈÓÂ Ú√Âª «Úæ⁄ ÓΩ‹±Á

«¬ÈÍπ‡√ ¡Â∂ √‡≈æ’ «Úæ⁄ ÓΩ‹±Á «¬ÈÍπ‡√ ¿πμÂ∂ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡

Ò¬Δ ÔØ◊ ‘ÈÕ

ÍzÙÈ BG. √zΔÓ≈È ÏΔ E ‹±È, B@AG È±ß √ÚÀ-«¬æ¤≈ È≈Ò «‹√‡∂ÙÈ Ò¬Δ ¡˜Δ «ÁßÁ∂ ‘È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª È±ß BB ‹±È, B@AG È±ß «‹√‡∂ÙÈ «ÓÒ ‹ªÁΔ ˛Õ √zΔÓ≈È ÏΔ «¬√ Â≈Δı ------ È±ß «¬ÈÍπ‡√ ¿πμÂ∂ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ Ò¬Δ ÔØ◊ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¿πμÂ. √zΔÓ≈È ÏΔ BA ‹±È, B@AG È±ß √‡≈æ’ «Úæ⁄ ÓΩ‹±Á ¡Ë-«ÈÓÂ

‹ª «ÈÓÂ Ú√Âª/Ó≈Ò «Úæ⁄ ÓΩ‹±Á «¬ÈÍπ‡√ ¡Â∂ √‡≈æ’ «Úæ⁄ ÓΩ‹±Á

121

«¬ÈÍπ‡√ ¿πμÂ∂ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ Ò¬Δ ÔØ◊ ‘ÈÕ √zΔÓ≈È ÏΔ Í±ß‹Δ

Ú√Âª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ È‘Δ∫ ÒÀ √’Á∂Õ

ÍzÙÈ BH. «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ Á≈ Ò≈Ì ÒÀ‰ Ú≈Ò∂ «¬æ’ ¡«‹‘∂ «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ Á≈ ’Δ ‘ØÚ∂◊≈, ‹Ø ’ßÍØ ΔÙÈ ÔØ‹È≈ Á≈ «Ú’ÒÍ ¸‰Á≈ ˛ ‹ª «‹æÊ∂ ¿π√ ÚæÒØ∫ √ÍÒ≈¬Δ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª ÁØÚ∂∫ Í±Δ Â∑ª ¤Ø‡ Íz≈ÍÂ ‘Ø ‹ªÁ∂/‹ªÁΔ¡ª ‘ÈÕ ¿πμÂ. «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ È±ß ¤Ø‡ «ÓÒ‰ ÁΔ «ÓÂΔ ‹ª «Ú’ÒÍ

¸‰È ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ ÂπßÂ Í«‘Òª Á∂ «¬æ’ «ÁÈ ÁΩ≈È ÓΩ‹±Á √‡≈æ’√ Á∂

√ÏßË «Úæ⁄ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ Á∂ √Ó≈È ≈ÙΔ ¡Á≈ ’ÈΔ ‘ØÚ∂◊ΔÕ

Í±ß‹Δ Ú√Âª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄, ¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊ ≈ÙΔ ÁΔ ◊‰È≈ «¬æ’

«ÈË≈Â ÍzÂΔÙÂÂ≈ «ÏßÁ± ÿ‡≈ ’∂ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊ΔÕ «¬‘ Ìπ◊Â≈È

«¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ¥À«‚‡ ÒÀ‹ ‚∂«Ï‡ ’ ’∂ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛, ‹∂ ¥À«‚‡

ÒÀ‹ «Úæ⁄ ’≈¯Δ Ï’≈«¬¡≈ ˛ ‹ª ¡«‹‘≈ «¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ’ÀÙ ÒÀ‹ «Úæ⁄

‚∂«Ï‡ ’ ’∂ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ ‹∂ ¥À«‚‡ ÒÀ‹ «Úæ⁄ ’Ø¬Δ Ï’≈«¬¡≈

«‘ßÁ≈ ˛, Âª «¬‘ ıÂÓ ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈Õ

ÍzÙÈ BI. ’Δ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. Á≈ Ò≈Ì ÒÀ‰ Ú≈Ò∂ √Ó∂∫ ¿πμÂ∂ ’Ø¬Δ Í≈ÏßÁΔ ˛?

¿πμÂ. ÈÚΔ∫ «‹√‡∂ÙÈ Á∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ ’ßÍØ˜ΔÙÈ ÂØ∫ ¡≈Ó ÔØ‹È≈

«Úæ⁄ ÂÏÁΔÒΔ, ¤Ø‡ Íz≈ÍÂ ÂØ∫ ‡À’√ √ÍÒ≈¬Δ˜ ÁΔ ÂÏÁΔÒΔ, √ÏßËÂ

«Ú¡’ÂΔ ¡«‹‘Δ √ÍÒ≈¬Δ È≈Ò √ÏßËÂ ‡À’√ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ ‘Ø‰

ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ «¬æ’ √≈Ò ıÂÓ ‘Ø‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. Á≈ Ò≈Ì È‘Δ∫

ÒÀ √’Á≈Õ

ÍzÙÈ C@. ÂÁ ’Δ Ú≈ÍÁ≈ ˛, «‹æÊ∂ Íz≈ÍÂ’Â≈ ÚæÒØ∫ ¡≈¿π‰ Ú≈ÒΔ¡ª √ÍÒ≈¬Δ˜ Ò¬Δ «ÁæÂ∂ Ú∂Ú∂ √ÍÒ≈«¬ Áπ¡≈≈ ¡≈Í‰Δ ÚÀË «‡È «Úæ⁄ Á‹ ’ΔÂ∂ Ï≈‘ ‹≈‰ Ú≈ÒΔ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ Ú∂«Ú¡ª È≈Ò Ó∂Ò È‘Δ∫ ÷ªÁ∂?

¿πμÂ. Ó∂Ò È≈ ÷≈‰ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄, ÁØÚ∂∫ «Ëª È±ß «¬√ Ï≈∂ √±«⁄Â

’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ ‹∂ «¬√ Ï∂Ó∂Ò «Úæ⁄ √ØË È‘Δ∫ ’ΔÂΔ ‹ªÁΔ, Âª «‹√

Ó‘ΔÈ∂ «¬√ ˆÒÂΔ Ï≈∂ √±«⁄Â ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛, ¿π√ ÂØ∫ ¡◊Ò∂ Ó‘ΔÈ∂

122

ÁΔ «‡È «Úæ⁄ Íz≈ÍÂ’Â≈ ÁΔ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂‰Á≈Δ «Úæ⁄ ¿π‘ ’Ó

‹ØÛ «ÁæÂΔ ‹≈Ú∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ CA. ’Δ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ ÁΔ ÍzÚ≈È◊Δ ’∂ÚÒ Ó∂Ò‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘Δ «ÁæÂΔ ‹ªÁΔ ˛?

¿πμÂ. ‹Δ È‘Δ∫Õ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ ÁΔ «¬‹≈˜Â ¡√Ê≈¬Δ ÂΩ ¿πμÂ∂

ÁØ Ó‘Δ«È¡ª Ò¬Δ «ÁæÂΔ ‹ªÁΔ ˛Õ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ Ú∂Ú∂ «√√‡Ó Áπ¡≈≈

«ÓÒ≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘È ¡Â∂ ˆÒÂΔ¡ª Ï≈∂ √ÏßËÂ √ÍÒ≈«¬ Â∂ Íz≈ÍÂ’Â≈

È±ß √±«⁄Â ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ‹∂ «¬‘ Ï∂Ó∂Ò ‹≈Δ «‘ßÁ≈ ˛, Âª «Ò¡≈

¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ¡≈Í‰∂-¡≈Í ‘Δ «Ú√ ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈Õ

ÍzÙÈ CB. ’Δ ¡√Ê≈¬Δ ÂΩ ¿πμÂ∂ ÍzÚ≈È◊Δ Íz≈ÍÂ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÁΔ ÚÂØ∫ √≈Δ¡ª Á∂‰Á≈Δ¡ª Á∂ Ìπ◊Â≈È Ò¬Δ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛?

¿πμÂ. ‹Δ È‘Δ∫, ¡√Ê≈¬Δ ÓÈ˜±Δ Íz≈ÍÂ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÁΔ ÚÂØ∫

’∂ÚÒ «‡È «Úæ⁄ √ÚÀ-ÓπÒª«’Â ¿πÂÍ≈ÁÈ ‡À’√ Á∂ Ìπ◊Â≈È Ò¬Δ

ÚÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ CC. ‡À’√ ¡√ ’Δ ‘ØÚ∂◊≈, ‹ÁØ∫ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ÚæÒØ∫ √ÍÒ≈¬Δ ’ΔÂΔ¡ª Í±ß‹Δ Ú√Âª ¿πμÂ∂ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. «Ò¡≈ ‹ªÁ≈ ˛?

¿πμÂ. ‹∂ Í±ß‹Δ Ú√Âª ‹ª ÍÒª‡ ¡Â∂ ÓÙΔÈΔ «‹√ ¿πμÂ∂ «¬ÈÍπ‡

‡À’√ ¥À«‚‡ «Ò¡≈ «◊¡≈ ˛, «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ ¡«‹‘Δ¡ª Í±ß‹Δ

Ú√Âª Á∂ ÒÀ‰-Á∂‰ ÁΔ ’ΔÓÂ ¿πμÂ∂ ‡À’√ ‹ª «¬√ ÁΔ Â¯Ø∫ Ú«‰Â

ÍzÂΔÙÂÂ≈ «ÏßÁ±¡ª Áπ¡≈≈ ÿ‡≈¬Δ¡ª Ú«‰Â Í±ß‹Δ Ú√Âª ‹ª ÍÒª‡

Â∂ ÓÙΔÈΔ ¿πμÂ∂ Ò¬∂ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ Á∂ √Ó≈È ≈ÙΔ, ‹Ø ÚΔ ÚæË

‘ØÚ∂, ¡Á≈ ’∂◊≈Õ

ÍzÙÈ CD. «¬æ’ «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ, «‹√ È∂ ¡«‹‘Δ¡ª Í±ß‹Δ Ú√Âª ¿πμÂ∂ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. «Ò¡≈ √Δ, ÚæÒØ∫ Í±ß‹Δ Ú√Âª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ÁΔ ‡À’√ ◊πßfiÒ ’Δ ˛?

¿πμÂ. «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. Á∂ √Ó≈È ‘Δ ’Ó ¡Á≈

’∂◊≈, ‹Ø «ÈË≈Â ÍzÂΔÙÂÂ≈ «ÏßÁ± Áπ¡≈≈ ÿ‡≈¬Δ ◊¬Δ ‘ØÚ∂◊Δ ‹ª

123

«‹ßÈΔ ÒÀ‰-Á∂‰ ÁΔ ’ΔÓÂ ‘ØÚ∂◊Δ, «¬È∑ª «Úæ⁄Ø∫ ‹Ø ÚΔ ÚæË ‘ØÚ∂Õ Í

«¯À’‡Δ «¬æ‡ª, ÓØÒ‚˜ Â∂ ‚≈¬Δ‹¡ª, «‹◊√ Â∂ «¯’√⁄˜ Á∂

Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ ‹ÁØ∫ «¬È∑ª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ’Ï≈Û Ú‹Ø∫ ’ΔÂΔ ‹ªÁΔ ˛, Âª ¿π‘

«Ú¡’ÂΔ ÒÀ‰-Á∂‰ ÁΔ ’ΔÓÂ ¿πμÂ∂ ‡À’√ ¡Á≈ ’ √’Á≈ ˛Õ

124

‹Δ.¡À√.‡Δ. «Úæ⁄ «¬ÈÍπ‡ √«Ú√

«‚√‡zΔ«Ï¿±‡ ÁΔ Ë≈È≈

125

‹Δ.¡À√.‡Δ. «Úæ⁄ «¬ÈÍπ‡ √«Ú√

«‚√‡zΔ«Ï¿±‡ ÁΔ Ë≈È≈ ÍzÙÈ A. «¬ÈÍπ‡ √«Ú√ «‚√‡zΔ«Ï¿±‡ (¡≈¬Δ.¡À√.‚Δ.) ’Δ ˛? ¿πμÂ. ¡≈¬Δ.¡À√.‚Δ. Á≈ ¡Ê ˛ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª ÁØÚª Á∂

√ÍÒ≈«¬ Á≈ Á¯Â, ‹Ø «¬ÈÍπ‡ √∂Ú≈Úª ÁΔ Íz≈ÍÂΔ Ò¬Δ ‡À’√

«¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ Íz≈ÍÂ ’Á≈ ˛ ¡Â∂ ‡À’√ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹ª ‡À’√ÔØ◊

Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª ÁØÚª Á∂ √ÍÒ≈«¬, «‹√ ’ØÒ ’Ø¬Δ ÍÀÈ «‹Ú∂∫

¡≈¬Δ.¡Àμ√.‚Δ. ‘πßÁ≈ ˛, È±ß Ú«‰Â √∂Ú≈Úª Ò¬Δ ¡Á≈ ’ΔÂ∂ ◊¬∂ ’∂∫ÁΔ

‡À’√ (√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.), √±Ï≈¬Δ ‡À’√ (¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.)/’∂∫Á Ù≈√Â

ÍzÁ∂Ù ‡À’√ (Ô±.‡Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.) ‹ª «¬ß‡À◊∂‡‚ ‡À’√

(¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ.) Á≈ ¥À«‚‡ Úß‚‰ Á∂ ¿πÁ∂Ù Ò¬Δ ’Ø¬Δ ¡«‹‘≈ ‘Ø

Á√Â≈Ú∂˜ ‹≈Δ ’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ B. ¡≈¬Δ.¡À√.‚Δ. Ú‹Ø∫ «‹√‡∂ÙÈ Ò¬Δ ’Δ ¡≈ÚÙ’Â≈Úª ‘È? ¿πμÂ. «¬æ’ ¡≈¬Δ.¡À√.‚Δ. È±ß Úæ÷Δ «‹√‡∂ÙÈ ÒÀ‰Δ ÍÀ∫ÁΔ ˛, Ì≈Ú∂∫

¿π‘ Úæ÷∂ ÂΩ ¿πμÂ∂ «‹√‡‚ ‘Ø √’Á≈ ˛Õ ¡≈¬Δ.¡À√.‚Δ. Ò¬Δ

«‹√‡∂ÙÈ ÁΔ ’Ø¬Δ ÍzÚ∂Ù Ú◊Δ √ΔÓ≈ È‘Δ∫ ‘πßÁΔÕ ÚÂÓ≈È Ù≈√È

(Ì≈Ú √«Ú√ ‡À’√ ¡ËΔÈ) ¡ËΔÈ ¡≈¬Δ.¡À√.‚Δ. ÁΔ «‹√‡∂ÙÈ;

‹Δ.¡À√.‡Δ. Ù≈√È «Úæ⁄ Ó≈¬Δ◊z∂‡ È‘Δ∫ ‘ØÚ∂◊ΔÕ √≈Δ¡ª ÓΩ‹±Á≈

¡≈¬Δ.¡À√.‚Δ˜ È±ß ÈÚ∂∫ Ù≈√È ¡ËΔÈ Â≈˜≈ «‹√‡∂ÙÈª Íz≈ÍÂ

’ÈΔ¡ª ‘Ø‰◊Δ¡ª, ‹∂ ¿π‘ «¬æ’ ¡≈¬Δ.¡À√.‚Δ. Ú‹Ø∫ ¡≈æÍ∂‡ ’È≈

⁄≈‘πßÁ∂ ‘ÈÕ

ÍzÙÈ C. ¡≈¬Δ.¡Àμ√.‚Δ. ÚæÒØ∫ ¥À«‚‡ ÁΔ Úß‚ Ò¬Δ «’‘Û∂ Á√Â≈Ú∂˜ ‘È? ¿πμÂ. ¥À«‚‡ ÁΔ Úß‚ «¬æÊ Á√Â≈Ú∂˜ ≈‘Δ∫ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ, ‹Ø «¬√

¿πÁ∂Ù Ò¬Δ ı≈√ ÂΩ ¿πμÂ∂ «‚˜≈«¬È ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ Ú«‰Â

Á√Â≈Ú∂˜ «Úæ⁄ Úß‚Δ ‹≈‰ Ú≈ÒΔ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ ÁΔ ≈ÙΔ

‘ØÚ∂◊ΔÕ

126

ÍzÙÈ D. ’Δ «¬æ’ ¡≈¬Δ.¡Àμ√.‚Δ. √≈∂ √ÍÒ≈«¬˜ È±ß «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ Úß‚ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ È‘Δ∫Õ «¬ÈÍπ‡ √∂Ú≈Úª Á≈ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ ’∂ÚÒ ¿πÈ∑ª

«‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ¡ª «Ú⁄≈Ò∂ Úß«‚¡≈ ‹≈Ú∂◊≈, «‹È∑ª È∂ ’≈ØÏ≈

ÁΩ≈È ‹ª ¿π√ È±ß ¡æ◊∂ ÚË≈¿π‰ Ò¬Δ «¬ÈÍπ‡ √∂Ú≈Úª ÁΔ ÚÂØ∫ ’ΔÂΔ

˛Õ

ÍzÙÈ E. Ï‘πÂ Ú≈ «¬æ’ √ÍÒ≈«¬ ÚæÒØ∫ ’≈ØÏ≈ ÁΩ≈È ‹ª ¿π√ È±ß ¡æ◊∂ ÚË≈¿π‰ «Úæ⁄ ÚÂΔ¡ª ‹≈‰ Ú≈ÒΔ¡ª «¬ÈÍπ‡ √∂Ú≈Úª ÁΔ Ó≈Â≈ «Ú⁄≈Ò∂ «¬’æÒ≈-«¬’æÒ≈ √ßÍ’ √Ê≈ÍÂ ’È≈ √ßÌÚ È‘Δ∫ ‘πßÁ≈Õ ¡«‹‘Δ¡ª √«ÊÂΔ¡ª «Úæ⁄, ¡≈¬Δ.¡Àμ√.‚Δ. ÚæÒØ∫ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÁΔ Úß‚ «’Ú∂∫ ’ΔÂΔ ‹ªÁΔ ˛? ¿πμÂ. ¡«‹‘∂ ‘≈Ò≈Â «Úæ⁄, Úß‚ «¬æ’ ¯≈Ó±Ò∂ ¿πμÂ∂ ¡≈Ë≈Â ‘ØÚ∂◊ΔÕ

√Ì ÂØ∫ Í«‘Òª Âª, Úß‚ ’∂ÚÒ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ Á∂ ¿È∑ª

Íz≈ÍÂ’Â≈Úª «Ú⁄≈Ò∂ ‘ØÚ∂◊Δ, «‹È∑ª È±ß «¬ÈÍπ‡ √∂Ú≈ Úß‚Δ ‹≈ ‘Δ ˛,

ÎÒ√±Í ‘ÈÕ Á±‹∂, Úß‚ ’∂ÚÒ ¡≈æÍ∂ÙÈÒ «¬’≈¬Δ¡ª «Ú⁄≈Ò∂ ‘ØÚ∂◊ΔÕ

ÂΔ‹∂, Úß‚; «¬æ’ √Ó∂∫ ÁΩ≈È Íz≈ÍÂ’Â≈ Á∂ «¬æ’ √±Ï∂ ‹ª ’∂∫Á Ù≈√Â

ÍzÁ∂Ù «Úæ⁄ √≈∂ Íz≈ÍÂ’Â≈Úª Á∂ ’πæÒ ‹ØÛ ‡È˙Ú Á≈ ¡ÈπÍ≈Â

‘ØÚ∂◊Δ, «‹È∑ª È±ß «¬ÈÍπ‡ √∂Ú≈ Úß‚Δ ‹≈ ‘Δ ˛, ÎÒ√±Í ˛Õ ¡ßÂ ”⁄,

Úß«‚¡≈ ¥À«‚‡ Úß‚ Ò¬Δ ¿πÍÒÏË ¥À«‚‡ ÂØ∫ ÚË‰≈ È‘Δ∫ ⁄≈‘ΔÁ≈Õ

ÍzÙÈ F. ¡≈¬Δ.¡Àμ√.‚Δ. ’Ú Ò¬Δ ÚÂΔ ◊¬Δ ‡È˙Ú ’Δ ˛? ¿πμÂ. ¡≈¬Δ.¡Àμ√.‚Δ. Á∂ ÓßÂÚ Ò¬Δ ‡È˙Ú «Úæ⁄ ’Ø¬Δ «‚¿±‡Δ ‹ª

‡À’√ Ù≈ÓÒ È‘Δ∫ ˛, ‹Ø √ß«ÚË≈È ÁΔ √æÂÚΔ∫ ¡Èπ√±⁄Δ ÁΔ √±⁄Δ B ÁΔ

¡À∫‡Δ EA ¡Â∂ ED ¡ËΔÈ Ú√±Ò ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

ÍzÙÈ G. ’Δ «‡È ¯≈«¬Ò ’È Ò¬Δ ¡≈¬Δ.¡Àμ√.‚Δ. ÒØÛΔ∫Á≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, ¡◊Ò∂ Ó‘ΔÈ∂ ÁΔ AC Â≈Δı Âæ’ Ó≈«√’ «‡È ÌÈ

Ò¬Δ ¡≈¬Δ.¡Àμ√.‚Δ. ÒØÛΔ∫ÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ H. ’Δ «¬æ’ ’ßÍÈΔ ÁΔ¡ª ’¬Δ ¡≈¬Δ.¡Àμ√.‚Δ. ‘Ø √’ÁΔ¡ª ‘È? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, Ó≈«’«‡ß◊ «‚ÚΔ˜È, √«’˙«‡Δ «‚ÚΔ˜È ¡≈«Á «‹‘∂

Úæ÷Ø Úæ÷∂ Á¯Â Úæ÷Ø-Úæ÷Δ ¡≈¬Δ.¡Àμ√.‚Δ. Ò¬Δ ¡˜Δ Á∂ √’Á∂ ‘ÈÕ

127

ÍzÙÈ I. ¡≈¬Δ.¡Àμ√.‚Δ. ÚæÒØ∫ ÚæË/ˆÒÂ ÂΔ’∂ È≈Ò Úß‚∂ ¥À«‚‡ ÁΔ Δ’ÚΔ Ò¬Δ ’Δ «ÚÚ√Ê≈Úª ‘È? ¿πμÂ. √À’ÙÈ GC Â∂ GD ¡ËΔÈ ’≈Ú≈¬Δ ’«Á¡ª; ÚæË/ˆÒÂ

ÂΔ’∂ Úß«‚¡≈ ¥À«‚‡; ¥À«‚‡ Á∂ Íz≈ÍÂ’Â≈Úª ÂØ∫ Ú≈Í√ «Ò¡≈ ‹≈

√’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ A@. ’Δ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡Â∂ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¥À«‚‡ ¡≈¬Δ.¡Àμ√.‚Δ. Áπ¡≈≈ Úæ÷Ø-Úæ÷∂ √±«Ï¡ª «Úæ⁄ √«ÊÂ Íz≈ÍÂ’Â≈Úª È±ß ¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¥À«‚‡ Ú‹Ø∫ Úß«‚¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, «¬æ’ ¡≈¬Δ.¡Àμ√.‚Δ. ÚæÒØ∫ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¥À«‚‡;

¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Ú‹Ø∫ ¡Â∂ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¥À«‚‡ Úæ÷Ø-Úæ÷∂

√±«Ï¡ª «Úæ⁄ √«ÊÂ Íz≈ÍÂ’Â≈Úª Ò¬Δ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Ú‹Ø∫ Úß«‚¡≈

‹≈ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AA. ’Δ ¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./Ô±.‡Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¥À«‚‡ Úæ÷Ø-Úæ÷∂ √±«Ï¡ª «Úæ⁄ √«ÊÂ Íz≈ÍÂ’Â≈Úª È±ß «¬æ’ ¡≈¬Δ.¡Àμ√.‚Δ. ÚæÒØ∫ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¥À«‚‡ Ú‹Ø∫ Úß«‚¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, «¬æ’ ¡≈¬Δ.¡Àμ√.‚Δ. Úæ÷Ø-Úæ÷∂ ≈‹ª «Úæ⁄ √«ÊÂ

Íz≈ÍÂ’Â≈Úª Ò¬Δ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Ú‹Ø∫

¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./Ô±.‡Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Úß‚ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AB. ’Δ ¡≈¬Δ.¡Àμ√.‚Δ.; √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Â∂ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¥À«‚‡ ÁΔ Úß‚ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¥À«‚‡ Ú‹Ø∫ ’ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡Â∂ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ÁΔ Úß‚ «¬æ’

¡≈¬Δ.¡Àμ√.‚Δ. ÚæÒØ∫ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Ú‹Ø∫ «¬æ’Ø ≈‹ «Úæ⁄ √«ÊÂ

Íz≈ÍÂ’Â≈Úª Ò¬Δ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛?

ÍzÙÈ AC. ’Δ ¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./Ô±.‡Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡Â∂ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¥À«‚‡ ÁΔ Úß‚ ¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./Ô±.‡Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ‹Ø∫ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, ¡≈¬Δ.¡Àμ√.‚Δ.; ¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡Â∂

¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¥À«‚‡ ÁΔ Úß‚ «¬æ’Ø ≈‹ «Úæ⁄ √«Ê¤ Íz≈ÍÂ’Â≈Úª

128

Ò¬Δ ¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./Ô±.‡Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¥À«‚‡ Ú‹Ø∫ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ

˛Õ

ÍzÙÈ AD. «¬æ’ ¡≈¬Δ.¡Àμ√.‚Δ. Á∂ √≈∂ Íz≈ÍÂ’Â≈Úª «Ú⁄≈Ò∂ ¡≈Ó ¥À«‚‡ «’Ú∂∫ Úß‚‰≈ ˛? ¿πμÂ. √≈∂ Íz≈ÍÂ’Â≈Úª ÚæÒØ∫ Ú«Â¡≈ ‹≈‰ Ú≈Ò≈ ¡≈Ó ¥À«‚‡

¡≈¬Δ.¡Àμ√.‚Δ. ÚæÒØ∫ ÍzØ À‡≈ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ Ì≈Ú «‹È∑ª «Úæ⁄ ¥À«‚‡

Úß«‚¡≈ ‹ªÁ≈ ˛, ¿πÈ∑ª √≈∂ Íz≈ÍÂ’Â≈Úª ÁΔ ’πæÒ ‡È˙Ú ”⁄Ø∫

‘∂’ Íz≈ÍÂ’Â≈ ÁΔ ‡È˙Ú Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ Úß«‚¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AE. ¡≈¬Δ.¡Àμ√.‚Δ. ≈‹ ÂØ∫ Ï≈‘ Á∂ Íz≈ÍÂ’Â≈ È±ß √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Â∂ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¥À«‚‡ ÁΔ Úß‚ «¬√ ------------ Ú‹Ø∫ ’ √’Á≈ ˛

(¿) ¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

(¡) √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

(¬) ¡À√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

¿πμÂ. (¿) ¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

ÍzÙÈ AF. ¡≈¬Δ.¡Àμ√.‚Δ.; «¬æ’ ≈‹ Á∂ ¡ßÁ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¥À«‚‡ ÁΔ Úß‚ «¬√ ---------- Ú‹Ø∫ ’ √’Á≈ ˛?

(¿) ¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

(¡) √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

(¬) ¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

(√) ¿πÍØ’Â «Úæ⁄Ø∫ ’Ø¬Δ ÚΔ

¿πμÂ. (¡) √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

ÍzÙÈ AG. «¬æ’ ÂØ∫ ÚæË √ÍÒ≈«¬ ÚæÒØ∫ ÚÂΔ «¬ÈÍπ‡ √∂Ú≈ ¿πμÂ∂ ¡Á≈ ’ΔÂ∂ ‡À’√ Á≈ ¥À«‚‡ ˛ ---------Õ

(¿) ¿πÈ∑ª √ÍÒ≈«¬˜ «Úæ⁄ Úß‚Δ, «‹È∑ª È∂ ¡«‹‘∂ ≈‹ «Úæ⁄ ¡«‹‘Δ

129

«¬ÈÍπ‡ √∂Ú≈ ÁΔ ÚÂØ∫ ‡È˙Ú Á∂ ÍzØ À‡≈ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ ’ΔÂΔ

(¡) √≈∂ √ÍÒ≈«¬ª «Ú⁄≈Ò∂ √Ó≈È „ß◊ È≈Ò Úß‚Δ

(¬) ’∂ÚÒ «¬æ’ √ÍÒ≈«¬ È±ß Úß‚Δ

(√) Úß‚Δ È‘Δ∫ ‹≈ √’ÁΔ

¿πμÂ. (¿) ¿πÈ∑ª √ÍÒ≈«¬˜ «Úæ⁄ Úß‚Δ, «‹È∑ª È∂ ¡«‹‘∂ ≈‹ «Úæ⁄

¡«‹‘Δ «¬ÈÍπ‡ √∂Ú≈ ÁΔ ÚÂØ∫ ‡È˙Ú Á∂ ÍzØ À‡≈ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂

’ΔÂΔÕ

ÍzÙÈ AH. ’Δ «ÚÌ≈◊ ÚæÒØ∫ ¡≈¬Δ.¡Àμ√.‚Δ. ÂØ∫ Ú≈Ë± Úß‚∂ ¥À«‚‡ È±ß Ú≈Í√ «Ò¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. È‘Δ∫Õ Ú≈Ë± ¥À«‚‡ Úß«‚¡≈ «Ú¡≈‹ √Ó∂Â ’∂ÚÒ Íz≈ÍÂ’Â≈

ÂØ∫ «Ú¡≈‹ √Ó∂Â Ú≈Í√ «Ò¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ Â∂ ¡≈¬Δ.¡Àμ√.‚Δ. ÂØ∫ È‘Δ∫Õ

√À’ÙÈ GC ‹ª GD ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ¥À«‚‡ ÁΔ Δ’ÚΔ Ò¬Δ Ò≈◊±

‘Ø‰◊Δ¡ªÕ

ÍzÙÈ AI. ’≈È±ßÈ ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ÁΔ ¿π¶ÿ‰≈ ’ ’∂ Úß‚∂ ¥À«‚‡ Á∂ ’Δ ÈÂΔ‹∂ ‘È? ¿πμÂ. ’≈È±ßÈ ÁΔ ¿π¶ÿ‰≈ ’ ’∂ Úß«‚¡≈ ¥À«‚‡ ¿π√ Íz≈ÍÂ’Â≈ ÂØ∫

«Ú¡≈‹ √Ó∂Â Ú≈Í√ «Ò¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛, «‹√ È±ß «¬‘ Úß«‚¡≈ «◊¡≈

√ΔÕ

130

«‡È Íz«’«¡≈ ¡Â∂ «¬ÈÍπ‡

‡À’√ ¥À«‚‡ È±ß Ó∂Ò‰≈

131

«‡È Íz«’«¡≈ ¡Â∂ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√

¥À«‚‡ È±ß Ó∂Ò‰≈ ÍzÙÈ A. «‡Èª Á≈ ’Δ ¿πÁ∂Ù ˛? ¿πμÂ. (¿) ‡À’√ ÍzÙ≈√È È±ß ‹≈‰’≈Δ ‡zª√¯ ’È ÁΔ «ÚËΔ;

(¡) ‡À’√ ÍzÙ≈√È ÁΔ Í≈Ò‰≈ ÁΔ ÍπÙ‡Δ Á≈ ÍzØ◊≈Ó;

(¬) √ΔÓ≈ ÁΔ «ÈË≈Â «Ó¡≈Á Á∂ ¡ßÁ ‡À’√Á≈Â∂ ÁΔ¡ª

‡À’√ Á∂‰Á≈Δ¡ª È±ß ¡ß«ÂÓ ±Í Á∂‰≈; «¬æ’ «ÈÙ⁄Â √Ó∂∫

Ò¬Δ ‡À’√ Á∂‰Á≈Δ ¡ÀÒ≈È‰≈;

(√) ÈΔÂΔ◊Â ¯À√Ò≈ ÒÀ‰ Ò¬Δ ˜±Δ «¬ÈÍπ‡√ Óπ‘æ¬Δ¡≈

’Ú≈¿π‰≈;

(‘) ‡À’√ ÍzÙ≈√È Á∂ ¡≈æ«‚‡ ¡Â∂ ‡À’√-⁄ØΔ «ÚØËΔ ÍzØ◊≈Óª

Á≈ ÍzÏßËÈ

ÍzÙÈ B. ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ù≈√È «Úæ⁄ «’√ È±ß «‡È ¯≈«¬Ò ’È ÁΔ ’Δ ˜±Â ˛? ¿πμÂ. ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡ËΔÈ «‹√‡‚ ‘∂’ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ È±ß

’πfi ¯≈Ó ‹ª ‘Ø «Úæ⁄ «‡È ¯≈«¬Ò ’ÈΔ ‘πßÁΔ ˛Õ «¬æ’ «‹√‡‚

«Ú¡’ÂΔ È±ß «‡Èª ‹ª Âª Ó≈«√’ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ (¡≈Ó √ÍÒ≈«¬) ‹ª

«ÂÓ≈‘Δ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ (‹Ø √ÍÒ≈«¬ ’ßÍØ˜ΔÙÈ √’ΔÓ Á≈ «Ú’ÒÍ æ÷Á≈

˛) ÌÈΔ¡ª ‘πßÁΔ¡ª ‘ÈÕ «¬æ’ ¡≈¬Δ.¡Àμ√.‚Δ. È∂ Ó≈«√’ «‡Èª

ÌÈΔ¡ª ‘πßÁΔ¡ª ‘È, «‹√ «Úæ⁄ ¿π√ Ó‘ΔÈ∂ «ÚÙ∂Ù ÁΩ≈È Úß‚∂ ¥À«‚‡

Á∂ Ú∂Ú∂ Á√≈¿π‰∂ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ «¬æ’ «Ú¡’ÂΔ, «‹√ Ò¬Δ ‡À’√ ’‡ΩÂΔ

(‡Δ.‚Δ.¡Àμ√.) ’È ¡Â∂ «‹‘Û∂ «Ú¡’ÂΔ¡ª È∂ ‡À’√ «¬’æ·≈

(‡Δ.√Δ.¡Àμ√.) ’È≈ ‘πßÁ≈ ˛, È∂ ÚΔ Ó≈«√’ «‡Èª ¯≈«¬Ò ’ÈΔ¡ª

‘πßÁΔ¡ª ‘È, «‹È∑ª «Úæ⁄ ’‡ΩÂΔ/«¬’æ·Δ ’ΔÂΔ ’Ó Â∂ ‘Ø «ÈË≈Â

Ú∂Ú∂ Á∂‰∂ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ «¬æ’ ˆÀ-«‘≈«¬ÙΔ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ È∂ ÚΔ

132

‘∂’ ◊ÂΔ«ÚËΔ Á∂ √Ó∂∫ Ò¬Δ «‡Èª ¯≈«¬Ò ’ÈΔ¡ª ‘Ø¬Δ¡ª

‘Ø‰◊Δ¡ªÕ

ÍzÙÈ C. «‡È «Úæ⁄ Ï≈‘-ÚæÒ ’ΔÂΔ «’√ «’√Ó ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ Ú∂Ú∂ ¯≈«¬Ò ’È∂ ‘Ø‰◊∂? ¿πμÂ. «¬æ’ ¡≈Ó «‹√‡‚ ‡À’√Á≈Â∂ È±ß «¬æ’ Ó‘ΔÈ∂ ÁΩ≈È «Ú«ÌßÈ

Íz’≈ ÁΔ¡ª √ÍÒ≈¬Δ˜ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈.-A «Úæ⁄ Ï≈‘-

ÚæÒ ’ΔÂΔ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ Ú∂Ú∂ Á∂‰∂ ‘Ø‰◊∂; «‹Ú∂∫ «’ «‹√‡‚

«Ú¡’ÂΔ¡ª È±ß Ï≈‘-ÚæÒ ’ΔÂΔ¡ª √ÍÒ≈¬Δ˜, ¡‰-«‹√‡‚

«Ú¡’ÂΔ¡ª (÷ÍÂ’≈ª) È±ß Ï≈‘-ÚæÒ ’ΔÂΔ¡ª √ÍÒ≈¬Δ˜,

¥À«‚‡/‚∂«Ï‡ ÈØ‡√ Á∂ Ú∂Ú∂, ˜ΔØ ∂‡‚, ¤Ø‡-Íz≈ÍÂ ¡Â∂ ˆÀ-

‹Δ.¡À√.‡Δ. √ÍÒ≈¬Δ˜, Ï≈ÓÁª ¡Â∂ Ì«Úæ÷ ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄

Íz≈ÍÂ ‘Ø¬Δ¡ª Í∂Ù◊Δ ’ÓªÕ

ÍzÙÈ D. ’Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈.-A Á∂ È≈Ò «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ ÁΔ¡ª √’ÀÈ ’ΔÂΔ ’≈ÍΔ ¡ÍÒØ‚ ’ÈΔ ‘ØÚ∂◊Δ? ¿πμÂ. È‘Δ∫, «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ ÁΔ √’ÀÈ‚ ’≈ÍΔ ¡ÍÒØ‚ ’ÈΔ ‘ØÚ∂◊ΔÕ

’∂ÚÒ «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ ÁΔ ‹≈‰’≈Δ Á∂ ’πfi ı≈√ «ÈË≈Â ÷∂Âª È±ß ‘Δ

¡ÍÒØ‚ ’È ÁΔ ˜±Â ‘ØÚ∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ E. ’Δ √≈Δ¡ª «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ ¡ÍÒØ‚ ’ÈΔ¡ª ‘Ø‰◊Δ¡ª? ¿πμÂ. È‘Δ∫Õ «¬‘ «¬√ ◊æÒ ¿πμÂ∂ «ÈÌ ’Á≈ ˛ «’ ’Δ ÏΔBÏΔ ‹ª

ÏΔB√Δ ÍÒæ√ «’√∂ «¬æ’ ≈‹ Á∂ ¡ßÁ ‹ª ¡ßÂ-≈‹Δ √ÍÒ≈¬Δ˜ ‘ÈÕ

ÏΔBÏΔ √ÍÒ≈¬Δ˜ Ò¬Δ, √≈Δ¡ª «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜, ¿π‘ ⁄≈‘∂ «¬æ’ ≈‹

«Úæ⁄ ‘Ø‰ ‹ª ¡ßÂ-≈‹Δ √ÍÒ≈¬Δ˜ ‘Ø‰, ¿π‘ √Ì ¡ÍÒØ‚ ’ÈΔ¡ª

‘Ø‰◊Δ¡ªÕ ¡«‹‘≈ «’™? «’™«’ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. Íz≈ÍÂ’Â≈Úª È∂

ÒÀ‰Δ¡ª ‘Ø‰◊Δ¡ª, «¬√ Ò¬Δ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ È±ß Ó∂Ò‰ (ÓÀ«⁄ß◊) ÁΔ ÒØÛ

ÍÚ∂◊ΔÕ

ÏΔB√Δ √ÍÒ≈¬Δ˜ «Úæ⁄, ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ ¡ÍÒØ«‚ß◊ ÁΔ ˜±Â È‘Δ∫ ÍÀ

√’ÁΔ «’™«’ ıΔÁÁ≈ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. È‘Δ∫ ÒÚ∂◊≈Õ ™fi, «‡’≈‰≈

133

¡≈Ë≈Â «√ËªÂ È±ß Ò≈◊± ’È Ò¬Δ ¡ßÂ-≈‹Δ ÏΔBÏΔ «Úæ⁄ B.E Òæ÷

πÍ¬∂ ÓπæÒ ÂØ∫ ÚæË √ÍÒ≈¬Δ˜ ÁΔ¡ª «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ ¡ÍÒØ‚ ’ÈΔ¡ª

‘Ø‰◊Δ¡ªÕ «¬æ’Ø ≈‹ Á∂ ¡ßÁ ÁΔ¡ª B.E Òæ÷ πÍ¬∂ ÂØ∫ ÿæ‡ ÁΔ¡ª

√ÍÒ≈¬Δ˜ ¡Â∂ «¬æ’Ø ≈‹ ¡ßÁ ‘Ø¬Δ¡ª √≈Δ¡ª √ÍÒ≈¬Δ˜ ÁΔ¡ª

«¬ÈÚπ¡≈«¬√˜, √±Ï≈ ¥Ó Á≈ √ß÷∂Í ıπÒ≈√≈ ‘Δ ’≈¯Δ ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ F. ’Δ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ÁΔ ‘∂’ ÓæÁ Á≈ Ú∂Ú≈ ¡ÍÒØ‚ ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈? ¿πμÂ. È‘Δ∫Õ Á¡√Ò Ú∂Ú≈ ¡ÍÒØ‚ È‘Δ∫ ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ Ó≈Ò ÁΔ

√ÍÒ≈¬Δ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ’∂ÚÒ ¡À⁄.¡À√.¡ÀÈ. ’Ø‚ ¡Â∂ √∂Ú≈Úª ÁΔ

√ÍÒ≈¬Δ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ¡’≈¿±∫«‡ß◊ ’Ø‚ Á∂‰≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ ¯≈«¬Ò (Á‹

’Ú≈¿π‰ Ú≈Ò≈/Ú≈ÒΔ) È±ß ÿæ‡ ÂØ∫ ÿæ‡ ¡ß’ ¡ÍÒØ‚ ’È∂ ‘Ø‰◊∂, «¬‘

«Í¤Ò∂ √≈Ò ÁΔ ¿π√ ÁΔ ‡È˙Ú ¿πμÂ∂ «ÈÌ ’∂◊≈Õ

ÍzÙÈ G. ’Δ ‘∂’ ÒÀ‰-Á∂‰ (‡zª À’ÙÈ) Ò¬Δ ’ΔÓÂ Á‹ ’ÈΔ ‘ØÚ∂◊Δ? ¿π√ ‘≈ÒÂ «Úæ⁄ ‹∂ ’Ø¬Δ √Ø⁄-«Ú⁄≈ È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ «◊¡≈? ¿πμÂ. ‘ªÕ ’∂ÚÒ ’ΔÓÂ ‘Δ È‘Δ∫, √◊Ø∫ ‡À’√ÔØ◊ ’ΔÓÂ ÚΔ ÌÈΔ

(¯Δ‚ ’ÈΔ) ‘ØÚ∂◊ΔÕ ’πfi Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ ÁØÚ∂∫ Úæ÷Ø-Úæ÷ ‘Ø √’ÁΔ¡ª

‘ÈÕ

‹∂ ‹∂ ’Ø¬Δ Ìπ◊Â≈È È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛, Í ¡Èπ√±⁄Δ A ¡Èπ√≈ «¬‘

√ÍÒ≈¬Δ ˛, ÂÁ ‡À’√ÔØ◊ ’ΔÓÂ ¡ÍÒØ‚ ’ÈΔ ‘ØÚ∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ H. ’Δ ’Ø¬Δ Íz≈ÍÂ’Â≈ ¡≈Í‰Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈.-B «Úæ⁄ ¡«‹‘Δ ’Ø¬Δ ‹≈‰’≈Δ ¯Δ‚ ’ √’Á≈ ˛, «‹√ È±ß Á∂‰≈ √ÍÒ≈«¬ ÷πßfi «◊¡≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, Íz≈ÍÂ’Â≈ ıπÁ «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ ¯Δ‚ ’ √’Á≈ ˛, ‹Ø

¿π√ Á∂ √ÍÒ≈«¬ È∂ ¡ÍÒØ‚ È‘Δ∫ ’ΔÂΔ¡ª ‘ÈÕ ¡«‹‘Δ¡ª

«¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ ¿πμÂ∂ ¥À«‚‡ ÚΔ ¡√Ê≈¬Δ ÂΩ ”Â∂ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈ Í ¿π√

È±ß Ó∂Ò‰≈ ˜± ‘ØÚ∂◊≈Õ Ó∂Ò‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á, ‹∂ √ÍÒ≈«¬ ÚæÒØ∫

«¬ÈÚπ¡≈«¬√ ¡ÍÒØ‚ È‘Δ∫ ’ΔÂΔ ◊‘Δ ˛, ¿πÈ∑ª ÁØÚª È±ß «¬√ Ï≈∂

√±«⁄Â ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ ‹∂ ¿π‘ Ï∂Ó∂Ò Ú≈ÒΔ √«ÊÂΔ ·Δ’ ’ «ÁæÂΔ ◊¬Δ

134

˛, Âª ¡√Ê≈¬Δ ¥À«‚‡ ÁΔ ÍπÙ‡Δ ’ «ÁæÂΔ ‹≈Ú∂◊ΔÕ Í ‹∂ ¿π‘ Ï∂Ó∂Ò

ÁΔ √«ÊÂΔ, √±⁄È≈ «ÁæÂ∂ ‹≈‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÚΔ ‹≈Δ «‘ßÁΔ ˛, ÂÁ ’Ó

È±ß; «‹√ Ó‘ΔÈ∂ «¬√ ˆÒÂΔ Ï≈∂ √±«⁄Â ’ΔÂ≈ «◊¡≈ √Δ, ¿π√ ÂØ∫ ¡◊Ò∂

Ó‘ΔÈ∂ ÁΔ «‡È «Úæ⁄ Íz≈ÍÂ’Â≈ ÁΔ ¿πÂÍ≈ÁÈ ‡À’√ Á∂‰Á≈Δ «Úæ⁄

‹ØÛ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ

ÍzÙÈ I. ’Δ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ È±ß ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈.-B «Úæ⁄ ’Ø¬Δ ⁄Δ˜ ¯Δ‚ ’ÈΔ ‘ØÚ∂◊Δ ‹ª ‘ ⁄Δ˜ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈.-A ÂØ∫ ¡≈Í‰∂-¡≈Í ‘Δ Í≈æÍ±Ò∂‡ ‘Ø ‹ªÁΔ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈.-B Á≈ Úæ‚≈ «‘æ√≈ ¡≈Í‰∂-¡≈Í ‘Δ Í≈æÍ±Ò∂‡ ‘Ø

‹≈Ú∂◊≈, «Î ÚΔ ¡«‹‘∂ ’πfi Ú∂Ú∂ ‘πßÁ∂ ‘È, ‹Ø ’∂ÚÒ Íz≈ÍÂ’Â≈ ‘Δ

Ì √’Á≈ ˛; «‹Ú∂∫ «’ Á≈ÓÁª Á∂ Ú∂Ú∂, «’√∂ ¡‰-«‹√‡‚ ‹ª

’ßÍØ˜ΔÙÈ √ÍÒ≈«¬˜ ÂØ∫ ’ΔÂΔ¡ª ıΔÁÁ≈Δ¡ª ¡Â∂ ¤Ø‡-

Íz≈ÍÂ/ À-‹Δ.¡À√.‡Δ./«ÈæÒ ‹Δ.¡À√.‡Δ. √ÍÒ≈¬Δ˜ ¡≈«Á Á∂ Ú∂Ú∂Õ

ÍzÙÈ A@. ¿π√ ‘≈ÒÂ «Úæ⁄ ’Δ, ‹∂ «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ ¡≈Í√ «Úæ⁄ Ó∂Ò È‘Δ∫ ÷ªÁΔ¡ª, ’Δ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. «ÁæÂΔ ◊¬Δ ˛ ‹ª «¬È’≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛? ‹∂ «¬È’≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈, ÂÁ √ÍÒ≈«¬ «ÚπæË ’Δ ’≈Ú≈¬Δ ’ΔÂΔ ◊¬Δ ˛? ¿πμÂ. ‹∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈.-B «Úæ⁄ «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜; ’≈¿±∫‡-Í≈‡Δ

‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈.-A ÁΔ¡ª «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ È≈Ò Ó∂Ò È‘Δ∫ ÷ªÁΔ¡ª,

ÂÁ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. È±ß «Ú√ ’ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈, ‹∂ ÁØÚª È±ß √±«⁄Â ’

«ÁæÂ∂ ‹≈‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÚΔ ¿π‘ Ï∂Ó∂Ò ÁΔ √«ÊÂΔ ‹≈Δ «‘ßÁΔ ˛ ¡Â∂ ¿π√

È±ß ·Δ’ È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈Õ Ï∂Ó∂Ò ÁΔ «¬‘ √«ÊÂΔ ÁØ ’≈Èª ’ ’∂ ‘Ø

√’ÁΔ ˛Õ Í«‘ÒΔ, ¡«‹‘≈ Íz≈ÍÂ’Â≈ ÁΔ ˆÒÂΔ ’≈È ‘Ø √’Á≈ ˛

¡Â∂ ¡«‹‘∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄, ’Ø¬Δ ¡◊Ò∂Δ ’≈Ú≈¬Δ ÁΔ ˜±Â È‘Δ∫ ˛Õ

Á±‹∂, «¬‘ √ßÌÚ ‘Ø √’Á≈ ˛ «’ Ú«‰Â «¬ÈÚπ¡≈«¬√ √ÍÒ≈«¬ ÚæÒØ∫

‹≈Δ ’ΔÂΔ ◊¬Δ √Δ Í ¿π√ È∂ «¬√ È±ß ¡ÍÒØ‚ È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ ¡Â∂ «¬√

¿πμÂ∂ ‡À’√ ¡Á≈ È‘Δ∫ ’ΔÂ≈Õ ¡«‹‘∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄, Δ’ÚΔ Ò¬Δ

’≈Ú≈¬Δ ¿π√ √ÍÒ≈«¬ «ÚπæË ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊ΔÕ √ß÷∂Í «Úæ⁄, ‘ Íz’≈

Á∂ Ï∂Ó∂Ò Ú≈ÒΔ¡ª √«ÊÂΔ¡ª ’≈È ’≈Ú≈¬Δ¡ª ‘Ø‰◊Δ¡ª, ‹∂

135

√ÍÒ≈«¬ È∂ ’Ø¬Δ √ÍÒ≈¬Δ Âª ’ΔÂΔ ˛ Í ¿π√ ¿πμÂ∂ ‡À’√ ¡Á≈ È‘Δ∫

’ΔÂ≈Õ

ÍzÙÈ AA. «Ú√ ’ΔÂ∂ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ’≈È±ßÈΔ √«ÊÂΔ ’Δ ‘ØÚ∂◊Δ ‹∂ √ÍÒ≈«¬ Ï≈¡Á «Úæ⁄ ˆÒÂΔ È±ß Ó«‘√±√ ’Á≈ ˛ ¡Â∂ ‹≈‰’≈Δ ¯Δ‚ ’Á≈ ˛? ¿πμÂ. «’√∂ ÚΔ ÍÛ≈¡ ”Â∂, Í ¡◊Ò∂ «ÚæÂΔ √≈Ò Á∂ √ÂßÏ Ó‘ΔÈ∂ ÂØ∫

Í«‘Òª, √ÍÒ≈«¬ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ¡ÍÒØ‚ ’ √’Á≈ ˛ Â∂ ¿π√ Ó‘ΔÈ∂

ÁΔ ¡≈Í‰Δ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.¡≈.-C «Úæ⁄ ÷πßfi ◊¬Δ¡ª «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ È±ß

«Ú¡≈‹ Â∂ «‚¿±‡Δ ¡Á≈ ’ √’Á≈ ˛, «‹√ «Úæ⁄ Ó‘ΔÈ∂ «Úæ⁄ ¿π‘

«¬ÈÚπ¡≈«¬√ ¡ÍÒØ‚ ’È ÂØ∫ «‘ «◊¡≈ √ΔÕ Íz≈ÍÂ’Â≈ ¡≈Í‰Δ

‡À’√ Á∂‰Á≈Δ È±ß ¿π√ ’Ó ÁΔ Ó≈Â≈ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ÿ‡≈¿π‰ Á∂ ÔØ◊

‘ØÚ∂◊≈, «‹‘ÛΔ √ÍÒ≈«¬ È∂ Ï∂Ó∂Ò Ò¬Δ √ØËΔ ˛Õ Íz≈ÍÂ’Â≈ ÚæÒØ∫

«Ú√Ò Á∂ √Ó∂∫ ¡Á≈ ’ΔÂ≈ «Ú¡≈‹ ÚΔ ÍzÍÂ’Â≈ È±ß ¿π√ Á∂

«¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ’ÀÙ ÒÀ‹ Á∂ √ÏßËÂ ˛μ‚ «Úæ⁄ ’Ó ¥À«‚‡ ’ ’∂ Δ¯ß‚ ’ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈

ÍzÙÈ AB. ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈.-B ÁΔ ı≈√ «ÚÙ∂ÙÂ≈ ’Δ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈.-B ÁΔ ı≈√ «ÚÙ∂ÙÂ≈ «¬‘ ˛ «’ «’√∂ Íz≈ÍÂ

ÚæÒØ∫ Íz≈ÍÂ ’ΔÂΔ¡ª √ÍÒ≈¬Δ˜ Á∂ Ú∂Ú∂; ’≈¿±∫‡-Í≈‡Δ √ÍÒ≈«¬

ÚæÒØ∫ ¡≈Í‰Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈.-A «Úæ⁄ ‹Ó∑≈ ’Ú≈¬∂ Ú∂«Ú¡ª Á∂

¡≈Ë≈ ”Â∂ ¡≈æ‡Ø-Í≈æÍ±Ò∂‡ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AC. ’Δ ’ßÍØ˜ΔÙÈ ÔØ‹È≈ ¡ËΔÈ ‡À’√Á≈«Â¡ª È±ß ÚΔ ÚΔ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈.-A ¡Â∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈.-B ¯≈«¬Ò ’È ÁΔ ˜±Â ˛? ¿πμÂ. È‘Δ∫Õ ’ßÍØ˜ΔÙÈ ‡À’√Á≈«Â¡ª È±ß Ï≈‘-ÚæÒ ‹ª ¡ßÁ-ÚæÒ

’ΔÂΔ¡ª √ÍÒ≈¬Δ˜ ÁΔ ’Ø¬Δ √‡∂‡ÓÀ∫‡ ¯≈«¬Ò ’È ÁΔ ˜±Â È‘Δ∫

‘πßÁΔÕ ¿πÈ∑ª È±ß «ÂÓ≈‘Δ Á∂ ¡ßÂ ÂØ∫ Ï≈¡Á Á∂ Ó‘ΔÈ∂ ÁΔ Í«‘ÒΔ Â≈Δı

Âæ’ ¯≈Ó ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈.-D «Úæ⁄ «ÂÓ≈‘Δ «‡È ¯≈«¬Ò ’ÈΔ

‘ØÚ∂◊ΔÕ ¿π‘ «’™«’ «’√∂ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ Ò¬Δ ÔØ◊ È‘Δ∫ ‘πßÁ∂,

136

«¬√ Ò¬Δ ¿πÈ∑ª Ò¬Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈.-B ÁΔ ’Ø¬Δ Íz≈√ß«◊’Â≈ È‘Δ∫ ˛

¡Â∂ ¿π‘ «’™«’ ¡≈Í‰∂ Íz≈ÍÂ’Â≈Úª È±ß ’Ø¬Δ ¥À«‚‡ ÚΔ ¡æ◊∂ È‘Δ∫

«ÁßÁ∂, «¬√ Ò¬Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈.-A ÁΔ ¿πÈ∑ª Ò¬Δ ’Ø¬Δ Íz≈√ß«◊’Â≈

È‘Δ∫ ˛Õ ¿πÈ∑ª È±ß ¡≈Í‰Δ «‡È «Úæ⁄, ¿πÈ∑ª È±ß ‡À’√ Ìπ◊Â≈È Á∂

Ú∂«Ú¡ª È≈Ò ¡≈Í‰Δ¡ª Ï≈‘-ÚæÒ ÁΔ¡ª √ÍÒ≈¬Δ˜ Á∂ √ß÷∂Í Ú∂Ú∂

¡ÀÒ≈È‰∂ ‘Ø‰◊∂Õ ¿πÈ∑ª È±ß ¡≈Í‰Δ «ÂÓ≈‘Δ «‡È «Úæ⁄ ¡≈Í‰Δ¡ª

ıΔÁÁ≈Δ¡ª Á∂ Ú∂Ú∂ ÚΔ Á∂‰∂ ‘Ø‰◊∂; «‹È∑ª «Úæ⁄Ø∫ Ï‘πÂΔ¡ª ¡≈æ‡Ø-

Í≈æÍ±Ò∂‡‚ ‘Ø‰◊Δ¡ªÕ

ÍzÙÈ AD. ’Δ «¬ÈÍπ‡ √«Ú√ «‚√‡zΔ«Ï¿±‡˜ (¡≈¬Δ.¡À√.‚Δ˜) È±ß ¡≈Í‰Δ «‡È È≈Ò Ï≈‘-ÚæÒ ¡Â∂ ¡ßÁ-ÚæÒ ’ΔÂΔ¡ª √ÍÒ≈¬Δ˜ ÁΔ Úæ÷Δ √‡∂‡ÓÀ∫‡ ¯≈«¬Ò ’È ÁΔ ˜±Â ‘ØÚ∂◊Δ? ¿πμÂ. È‘Δ∫, ¡≈¬Δ.¡À√.‚Δ˜ È±ß ’∂ÚÒ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈.-F «Úæ⁄ ‘Δ

«¬æ’ «‡È ¯≈«¬Ò ’È ÁΔ ˜±Â ‘ØÚ∂◊Δ ¡Â∂ ¿π√ «‡È «Úæ⁄

¿πÈ∑ª ÚæÒØ∫ √«Ú√-ÍzÁ≈Â≈ ÂØ∫ Íz≈ÍÂ ’ΔÂ∂ ¥À«‚‡ Â∂ ¿πÈ∑ª ÚæÒØ∫

√‘≈«¬’ ’ßÍÈΔ¡ª È±ß Úß‚∂ ¥À«‚‡ Á∂ Ú∂Ú∂ Á‹ ‘Ø‰◊∂Õ ¿πÈ∑ª ÁΔ

«‡È «’™«’ ¡≈Í‰∂-¡≈Í «¬‘ Íæ÷ ’Ú ’ÁΔ ˛, «¬√ Ò¬Δ

¡ßÁ-ÚæÒ ¡Â∂ Ï≈‘-ÚæÒ ’ΔÂΔ¡ª √ÍÒ≈¬Δ˜ Ò¬Δ Úæ÷Δ √‡∂‡ÓÀ∫‡

¯≈«¬Ò ’È ÁΔ ’Ø¬Δ ˜±Â È‘Δ∫ ˛Õ

ÍzÙÈ AE. «¬æ’ ‡À’√Á≈Â≈ ¡≈Í‰Δ Â¯Ø∫ “√ØÂ ¿πμÂ∂ ’æ‡∂ ‡À’√” (‡Δ.‚Δ.¡À√.) ÁΔ ¤Ø‡ (¥À«‚‡) «’Ú∂∫ Íz≈ÍÂ ’∂◊≈? ’Δ ¿π√ È±ß ¿π‘ ¥À«‚‡ ÒÀ‰ Ò¬Δ ¿π‘ ‡À’√ ’æ‡‰ Ú≈Ò∂ («‚‚’‡Δ) ÂØ∫ ‡Δ.‚Δ.¡À√. √‡Δ«¯’∂‡ ÒÀ‰ ÁΔ ˜±Â ‘ØÚ∂◊Δ? ¿πμÂ. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡ËΔÈ, ’‡ΩÂΔ’≈ («‚‚’‡) ¡≈Í‰∂ ÚæÒØ∫

’ΔÂΔ¡ª √≈Δ¡ª ’‡ΩÂΔ¡ª Á∂ Ú∂Ú∂ ¯≈Ó ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈.-G «Úæ⁄

¡≈Í‰Δ ¿π√ «‡È ”⁄ «‚‚’‡Δ-¥Ó («‚‚’‡Δ-«‹È∑ª ÁΔ ‡À’√

’‡ΩÂΔ ‘Ø¬Δ ˛) ¡Èπ√≈ Ú∂Ú∂ ‹Ó∑≈ ’Ú≈¬∂◊≈; «‹‘ÛΔ ’‡ΩÂΔ ’ΔÂ∂ ◊¬∂

Ó‘ΔÈ∂ ÂØ∫ ¡◊Ò∂ Ó‘ΔÈ∂ ÁΔ A@ Â≈Δı Âæ’ ‹Ó∑≈ ’Ú≈¿π‰Δ ‘Ø‰Δ ‘πßÁΔ

˛Õ ’‡ΩÂΔ’≈ ÚæÒØ∫ ¡ÍÒØ‚ ’ΔÂ∂ ’‡ΩÂΔ¡ª Á∂ Ú∂Ú∂; «‚‚’‡Δ Á∂

137

‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈.-B «Úæ⁄ ¡≈Í‰∂-¡≈Í ‘Δ Í≈æÍ±Ò∂‡ ‘Ø ‹≈‰◊∂Õ

‡À’√Á≈Â∂ È±ß ¿π√ ÁΔ Â¯Ø∫ ’ΔÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ª «¬È∑ª ’‡ΩÂΔ¡ª ¿πμÂ∂

¥À«‚‡ Á≈ Ò≈Ì ÒÀ‰ Ò¬Δ ¡≈Í‰∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈.-B «Úæ⁄ «¬È∑ª

Ú∂«Ú¡ª ÁΔ ÍπÙ‡Δ ’ÈΔ ‘ØÚ∂◊ΔÕ «¬√ ¥À«‚‡ Á≈ Ò≈Ì ÒÀ‰ Ò¬Δ ¿π√

È±ß «’√∂ √≈’≈ ‹ª «¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ±Í «Úæ⁄ ’Ø¬Δ √‡Δ«¯’∂‡ Í∂Ù ’È

ÁΔ ˜±Â È‘Δ∫ ‘ØÚ∂◊ΔÕ «¬‘ √‡Δ«¯’∂‡ ’∂ÚÒ ‡À’√Á≈Â∂ Á∂ ¡≈Í‰∂

«’≈‚ «Úæ⁄ æ÷‰ Ò¬Δ ‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂ ¿π√ È±ß ’ΩÓÈ ÍØ‡Ò ÂØ∫

‚≈¿±ÈÒØ‚ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AF. «’√ Íz’≈ Á∂ ‡À’√-Á≈«Â¡ª È±ß √≈Ò≈È≈ «‡È ¯≈«¬Ò ’È ÁΔ ˜±Â ‘À? ¿πμÂ. ¡≈¬Δ.¡Àμ√.‚Δ˜, ’ßÍØ˜ΔÙÈ ÔØ‹È≈ ¡ËΔÈ ’À˜±¡Ò/ˆÀ-

«‘≈«¬ÙΔ ‡À’√-Á≈«Â¡ª, ‡Δ.‚Δ.¡Àμ√/‡Δ.√Δ.¡Àμ√. «‚‚æ’‡˜ ÂØ∫

«¬Ò≈Ú≈ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.¡≈-A ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.¡≈.-C Âæ’ «Úæ⁄

«‡È ¯≈«¬Ò ’È Ú≈Ò∂ √≈∂ ‡À’√-Á≈«Â¡ª È±ß «¬æ’ √≈Ò≈È≈

«‡È ¯≈«¬Ò ’ÈΔ ‘πßÁΔ ˛Õ ’À˜±¡Ò ‡À’√Á≈Â∂, ˆÀ-«‘≈«¬ÙΔ

‡À’√Á≈Â∂, ¡≈¬Δ.¡À√.‚Δ˜ ¡Â∂ “√ØÂ ¿πμÂ∂ ‡À’√ ’‡ΩÂΔ” (‡Δ.‚Δ.¡À√.)

’È Ò¬Δ ¡«Ë’≈Â «Ú¡’ÂΔ¡ª È±ß √≈Ò≈È≈ «‡È ÌÈ ÁΔ ˜±Â

È‘Δ∫ ‘πßÁΔÕ

ÍzÙÈ AG. ’Δ √≈Ò≈È≈ «‡È ¡Â∂ ¯≈¬ΔÈÒ «‡È Á≈ «¬æ’Ø ‘Δ ¡Ê ˛? ¿πμÂ. È‘Δ∫, √≈Ò≈È≈ «‡È ‘∂’ ¿π√ «‹√‡‚ ‡À’√ÔØ◊

«Ú¡’ÂΔ È∂ ÌÈΔ ‘πßÁΔ ˛, «‹‘Û≈ «¬æ’ ¡≈Ó ‡À’√Á≈Â∂ ÚæÒØ∫ ‡À’√

¡Á≈ ’ «‘≈ ˛Õ ¯≈¬ΔÈÒ «‡È ’∂ÚÒ ¿πÈ∑ª «‹√‡‚ ‡À’√Á≈Â∂

«Ú¡’ÂΔ¡ª È∂ ‘Δ ¯≈«¬Ò ’ÈΔ ‘πßÁΔ ˛, «‹È∑ª È∂ «‹√‡∂ÙÈ æÁ

’È Ò¬Δ ¡˜Δ «ÁæÂΔ ‘Ø¬Δ ˛Õ «¬‘ æÁ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ ÁΔ «ÓÂΔ ‹ª æÁ

’ΔÂ∂ ‹≈‰ Á∂ ‘π’Ó ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ «ÂßÈ Ó‘Δ«È¡ª ¡ßÁ ¯≈«¬Ò ’ÈΔ

‘πßÁΔ ˛Õ

138

ÍzÙÈ AH. ‹∂ «¬æ’ «‡È ¯≈«¬Ò ’ΔÂΔ ◊¬Δ ˛, «¬√ «Úæ⁄ √ØË «’Ú∂∫ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛, ‹∂ ¿π√ «Úæ⁄ ’πfi ÂÏÁΔÒΔ¡ª ’ΔÂ∂ ‹≈‰ ÁΔ ˜±Â ˛? ¿πμÂ. ‹Δ.¡À√.‡Δ. «Úæ⁄ «’™«’ «‡Èª «Ú¡’ÂΔ◊Â ÒÀ‰-Á∂‰ª

(‡zª˜À’ÙÈ˜) Á∂ Ú∂«Ú¡ª ÂØ∫ Ï‰ÁΔ¡ª ‘È, «¬√ Ò¬Δ «’√∂ √ØËΔ ‘Ø¬Δ

«‡È ÁΔ ’Ø¬Δ ˜±Â È‘Δ∫ ˛Õ «¬æ’ «‡È È±ß √ØË‰ ÁΔ ’Ø¬Δ ˜±Â

«¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ ‹ª ‚∂«Ï‡/¥À«‚‡ ÈØ‡√ Á≈ «¬æ’ √Àμ‡ ÏÁÒ‰ ÁΔ ÒØÛ

ÍÀÁ≈ ‘Ø‰ ’≈È ‘Ø √’ÁΔ ˛Õ Í«‘Òª ‹Ó∑≈ ’Ú≈¬Δ ◊¬Δ «‡È «Úæ⁄

√ØË ’È ÁΔ Êª, «√√‡Ó ¿πÈ∑ª ÒÀ‰-Á∂‰ª («¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ ‹ª

‚∂«Ï‡/¥À«‚‡ ÈØ‡√) Á∂ Ú∂«Ú¡ª «Úæ⁄ ÂÏÁΔÒΔ ÁΔ «¬‹≈˜Â Á∂Ú∂◊≈,

«‹È∑ª «Úæ⁄ √ØË ÁΔ ˜±Â ˛Õ ¿πÈ∑ª È±ß Í«‘Òª ¡ÀÒ≈È∂ Ú∂«Ú¡ª È±ß

√ØË‰ Á∂ ÓßÂÚ Ò¬Δ «ÚÙ∂Ù ÂΩ ”Â∂ ÍzÁ≈È ’ΔÂΔ¡ª Â≈«Ò’≈Úª

(‡∂ÏÒ˜) «Úæ⁄ Ì«Úæ÷ Á∂ «’√∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈.-A/B «Úæ⁄ √Ø«Ë¡≈ ‹≈

√’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AI. ‡À’√Á≈Â∂ ¡≈Í‰Δ¡ª «‡Èª «’Ú∂∫ ¯≈«¬Ò ’ √’Á∂ ‘È? ¿πμÂ. ‡À’√Á≈«Â¡ª ’ØÒ ¡≈Í‰Δ¡ª √‡∂‡ÓÀ∫‡√ ¡Â∂ «‡Èª ¯≈«¬Ò

’È ÁΔ¡ª ’¬Δ ’≈‹-«ÚËΔ¡ª ‘Ø‰◊Δ¡ªÕ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª, Âª ¿π‘

¡≈Í‰Δ √‡∂‡ ¡Â∂ «‡Èª «√æËΔ¡ª √ªfi∂ ÍØ‡Ò ¿πμÂ∂ ¡≈æÈÒ≈¬ΔÈ

¯≈«¬Ò ’ √’Á∂ ‘ÈÕ ™fi, «¬‘ ’ßÓ ‡À’√-Á≈«Â¡ª Ò¬Δ ’πfi ¡’≈¿±

‘Ø √’Á≈ ˛ «’™«’ «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ Ï‘πÂ √≈Δ¡ª ‘πßÁΔ¡ª ‘ÈÕ ¡«‹‘∂

‡À’√-Á≈«Â¡ª Ò¬Δ «¬æ’ ¡≈æ¯Ò≈¬ΔÈ ¿πÍÔØ◊Â≈ ÍzÁ≈È ’ΔÂΔ

‹≈Ú∂◊Δ, «‹√ ÁΔ ÚÂØ∫ ¡≈æ‡Ø-Í≈æÍ±Ò∂‡‚ Ú∂Ú∂ ‚≈¿±ÈÒØ‚ ’È ÂØ∫

Ï≈¡Á ¡≈æ¯Ò≈¬ΔÈ √‡∂‡ÓÀ∫‡√ «Â¡≈ ’È Ò¬Δ ’ΔÂΔ ‹≈ √’∂◊Δ ¡Â∂

«Î ¿πÈ∑ª È±ß ’ΩÓÈ ÍØ‡Ò ¿πμÂ∂ ¡ÍÒØ‚ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’∂◊≈Õ

‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. È∂ ÚΔ ‹Δ.¡À√.‡Δ. √π«ÚË≈ ÍzØÚ≈¬Δ‚˜ (‹Δ.¡À√.ÍΔ.)

ÁΔ «¬æ’ √π÷≈ÒΔ-Íz‰≈ÒΔ (¬Δ’Ø-«√√‡Ó) «Ú’√Â ’ΔÂΔ ˛, ‹Ø √ªfi∂

ÍØ‡Ò È≈Ò ‹πÛΔ ‘∂◊ΔÕ

139

ÍzÙÈ B@. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ fiß‹‡-Óπ’Â Í≈Ò‰≈ Ò¬Δ «¬æ’ ‡À’√Á≈Â∂ È±ß ’Δ √≈ÚË≈ÈΔ¡ª ÒÀ‰Δ¡ª ⁄≈‘ΔÁΔ¡ª ‘È?

¿πμÂ. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡ËΔÈ √Ì ÂØ∫ ¡«‘Ó ◊æÒª «Úæ⁄Ø∫ «¬æ’; ¡◊Ò∂

Ó‘ΔÈ∂ ÁΔ A@ Â≈Δı Âæ’ √Ó∂∫ «√ ¯≈Ó ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈.-A «Úæ⁄

Ï≈‘-ÚæÒ ’ΔÂΔ¡ª √ÍÒ≈¬Δ˜ Á∂ Ú∂Ú∂ ¡ÍÒØ‚ ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ «¬√ È±ß

√Ì ÂØ∫ ÚËΔ¡≈ „ß◊ È≈Ò Ô’ΔÈΔ «’Ú∂∫ Ï‰≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛, «¬‘

‡À’√Á≈Â∂ ÚæÒØ∫ ‹≈Δ ÏΔBÏΔ «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ ÁΔ «◊‰ÂΔ ¿πμÂ∂ «ÈÌ

’∂◊≈Õ ‹∂ «◊‰ÂΔ ÿæ‡ ˛, Âª ‡À’√Á≈Â≈ √≈Δ ‹≈‰’≈Δ «¬æ’Ø Ú≈Δ

”⁄ ‘Δ ¡ÍÒØ‚ ’ √’Á≈ ˛Õ ™fi, ‹∂ «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ ÁΔ «◊‰ÂΔ ÚË∂∂

˛, Âª «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ (‹ª ‚∂«Ï‡/¥À«‚‡ ÈØ‡√) «ÈÔÓÂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂

¡ÍÒØ‚ ’ Á∂‰Δ¡ª ⁄≈‘ΔÁΔ¡ª ‘ÈÕ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜

È±ß ¿π√∂ Ú∂Ò∂ Ì≈Ú «’√∂ ÚΔ Ú∂Ò∂ «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ È±ß «ÈÔÓÂ ÂΩ ”Â∂

¡ÍÒØ‚ ’È ÁΔ «¬‹≈˜Â Á∂Ú∂◊≈Õ ‹ÁØ∫ Âæ’ √‡∂‡ÓÀ∫‡ ¡√Ò «Úæ⁄ ‹Ó∑≈

È‘Δ∫ ‘Ø ‹ªÁΔ, «√√‡Ó ‡À’√Á≈Â∂ È±ß ¡ÍÒØ‚ ’ΔÂΔ¡ª «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜

«Úæ⁄ √ØË ’È ÁΔ ÍzÚ≈È◊Δ ÚΔ Á∂Ú∂◊≈Õ «¬√ Á∂ È≈Ò ‘Δ,

‡À’√Á≈«Â¡ª Ò¬Δ √Á≈ «¬‘Ø Ò≈‘∂ÚßÁ ‘∂◊≈ «’ ¿π‘ «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ È±ß

«ÈÔÓÂ ±Í «Úæ⁄ ¡ÍÒØ‚ ’Á∂ «‘‰Õ ¡ÀÈ ¡≈ıΔ ÓΩ’∂ ”Â∂ ¡≈ ’∂

‹ÒÁÏ≈˜Δ «Úæ⁄ ¡ÍÒØ«‚ß◊ ’È≈ ¡Ω÷Δ ‘Ø ‹ªÁΔ ˛ ¡Â∂ ÓΩ’∂ È≈’≈ÓΔ

¡Â∂ «’√∂ ˆÒÂΔ Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’È Á≈ ıÂ≈ ÚΔ ‘∂◊≈Õ Á±‹Δ ◊æÒ

«¬‘ «’ ‡À’√Á≈«Â¡ª È±ß «¬‘ ÚΔ Ô’ΔÈΔ Ï‰≈¿π‰≈ ‘ØÚ∂◊≈ «’ ¿π‘

¡≈Í‰∂ √ÍÒ≈«¬˜ Áπ¡≈≈ ’ΔÂΔ¡ª ¡≈Í‰Δ¡ª ¡ßÁ±ÈΔ √ÍÒ≈¬Δ˜

ÁΔ¡ª «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ ÁΔ ¡ÍÒØ«‚ß◊ ÁΔ ÍÀÚΔ ’ÈÕ «¬√ È≈Ò «¬‘

Ô’ΔÈΔ Ï‰∂◊≈ «’ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ «ÏÈ≈ «’√∂ fiß‹‡ ¡Â∂ Á∂Δ Á∂

¿πÍÒÏË ‘∂◊≈Õ Íz≈ÍÂ’Â≈ ¡≈Í‰∂ √ÍÒ≈«¬˜ È±ß ÚΔ «¬√ ◊æÒ Ò¬Δ

¿πÂÙ≈«‘Â ’È «’ ¿π‘ ÚΔ ¡≈Í‰Δ¡ª «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ È±ß ¡≈ıΔ

«ÓÂΔ È±ß ‹ª ¿π√ ‹≈ ’∂ ¡ÍÒØ‚ ’È ÁΔ Êª «ÈÔÓÂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂

¡ÍÒØ‚ ’Á∂ «‘‰Õ «√√‡Ó ÚæÒØ∫ Íz≈ÍÂ’Â≈Úª È±ß «¬‘ «¬‹≈˜Â

«ÁæÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ «’ ¿π‘ «¬‘ Ú∂÷ √’‰ «’ ¿πÈ∑ª Á∂ √ÍÒ≈«¬˜ È∂ ¿πÈ∑ª

140

È≈Ò √ÏßËÂ «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ ¡ÍÒØ‚ ’ «ÁæÂΔ¡ª ‘È ‹ª È‘Δ∫Õ

‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. «√√‡Ó «’√∂ ‡À’√Á≈Â∂ ÚæÒØ∫ ’ΔÂΔ ‹≈ ‘Δ ¡«‹‘Δ

Í≈Ò‰≈ Á∂ √≈≈ «’≈‚ ÚΔ ÍzÁ≈È ’∂◊≈, ı≈√ ’ ’∂ ¿π√ ÁΔ¡ª

√ÍÒ≈¬Δ «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ √Ó∂∫ «√ ¡ÍÒØ‚ ’È Á≈ «’≈‚, «‹È∑ª

«Úæ⁄ √ÍÒ≈«¬ ÚæÒØ∫ ‹≈Δ «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ ÁΔ¡ª ¡≈æ‡Ø «Ú√Ò˜ Á∂

Ú∂Ú∂ «ÁæÂ∂ ‘Ø‰◊∂Õ ‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ √ªfi∂ ÍØ‡Ò ¿πμÂ∂ ÍÀÈ «¬ß‚Δ¡≈ ‚≈‡≈

«¬æ’Ø Êª ¿πμÂ∂ ‘ØÚ∂◊≈, ‹Ø ‡À’√Á≈«Â¡ª È±ß ÓπæÒÚ≈È √∂Ú≈Úª Á∂‰ Á∂ ÔØ◊

‘ØÚ∂◊≈Õ ¡«‹‘∂ ‹ÂÈ ’ΔÂ∂ ‹≈ ‘∂ ‘È «’ «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ ÁΔ «ÈÔÓÂ

¡ÍÒØ«‚ß◊ È±ß ‘ √ßÌÚ ‘æÁ Âæ’ √Ω÷≈ Ï‰≈«¬¡≈ ‹≈ √’∂ ¡Â∂ «¬‘

√ßÌ≈ÚÈ≈ ˛ «’ «¬√ ÓßÂÚ ÁΔ Í±ÂΔ Ò¬Δ «¬æ’ ¬Δ’Ø-«√√‡Ó ÔØ◊ ‘Ø

‹≈Ú∂◊≈Õ ‡À’√Á≈«Â¡ª È±ß ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ √π÷≈ÒΔ ¡Â∂ fiß‹‡-Óπ’Â

Í≈Ò‰ Ò¬Δ «¬√ ¬Δ’Ø-«√√‡Ó ÁΔ ’≈‹’πÙÒ ÚÂØ∫ ’ÈΔ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ BA. ’Δ ‡À’√Á≈Â∂ Ò¬Δ «¬‘ Ò≈˜ÓΔ ˛ «’ ¿π‘ ¡≈Í‰Δ «‡È ıπÁ

¯≈«¬Ò ’∂?

¿πμÂ. È‘Δ∫Õ «¬æ’ «‹√‡‚ ‡À’√Á≈Â≈ «Ú¡’ÂΔ ¡≈Í‰Δ «‡È;

‡À’√ «‡È «Â¡≈ ’È Ú≈Ò∂ «’√∂ ‘Ø ¡«‹‘∂ «Ú¡’ÂΔ ≈‘Δ∫ ÚΔ

¯≈«¬Ò ’ √’Á≈ ˛, ‹Ø ’∂∫Á ‹ª √±Ï≈ ‡À’√ ÍzÙ≈√È ÚæÒØ∫ Ï≈’≈«¬Á≈

Ó≈ÈÂ≈ Íz≈ÍÂ ‘ØÚ∂Õ

ÍzÙÈ BB. «ÈË≈Â «ÓÂΔ Âæ’ «‡È ¯≈«¬Ò È≈ ’Ú≈¿π‰ Á∂ ’Δ

ÈÂΔ‹∂ ‘πßÁ∂ ‘È?

¿πμÂ. «¬æ’ «‹√‡‚ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ, ‹Ø «ÈË≈Â «ÓÂΔ ÂØ∫

Ï≈¡Á «‡È ¯≈«¬Ò ’Á≈ ˛, È±ß «¬√ Á∂Δ Ò¬Δ «¬æ’ √Ω πÍ¬∂ ÍzÂΔ

«ÁÈ Á∂ «‘√≈Ï È≈Ò Ò∂‡ ¯Δ√ ÚΔ ¡Á≈ ’ÈΔ ‘ØÚ∂◊Δ ¡Â∂ ¡«‹‘≈

‹πÓ≈È≈ ÚæË ÂØ∫ ÚæË Íø‹ ‘˜≈ πÍ¬∂ Âæ’ ‘Ø √’∂◊≈Õ Ï‰ÁΔ «ÓÂΔ Âæ’

√≈Ò≈È≈ «‡Èª ÌÈ ÂØ∫ È≈’≈Ó «‘‰ ÁΔ ‘≈ÒÂ «Úæ⁄, ‘ Ø˜ «¬æ’

√Ω πÍ¬∂ ÁΔ Ò∂‡ ¯Δ√ Òæ◊∂◊Δ, «‹√ ÁΩ≈È ¡«‹‹‘Δ È≈’≈ÓΔ Ò¬Δ ÚæË

ÂØ∫ ÚæË «¬æ’ ≈‹ «Úæ⁄ ¿π√ ÁΔ ‡È˙Ú Á≈ «¬æ’ «Â‘≈¬Δ ¯Δ √ÁΔ

141

(@.BE%) Á∂ «‘√≈Ï È≈Ò ’Ó ÁΔ ◊‰È≈ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ, Ú√±ÒΔ

‹≈Ú∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ BC. ¿πÁØ∫ ’Δ Ú≈ÍÁ≈ ˛, ‹∂ «¬æ’ Á√Â≈Ú∂˜ Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ «¬æ’ ÂØ∫ ÚæË Ú≈ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÒÀ «Ò¡≈ ‹ªÁ≈ ˛? ¿πμÂ. ‹∂ «√√‡Ó ¡«‹‘Δ ’Ø¬Δ ÙÈ≈ıÂ ’Á≈ ˛ «’ «¬æ’Ø Á√Â≈Ú∂˜

¿πμÂ∂ «¬æ’ ÂØ∫ ÚæË Ú≈ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. «Ò¡≈ «◊¡≈ ˛ (’Ò∂Ó ÁΔ

‚πÍÒΔ’∂ÙÈ), Âª ¡«‹‘∂ ¥À«‚‡ ÁΔ ’Ó Íz≈ÍÂ’Â≈ ÁΔ «‡È «Úæ⁄

¿πÂÍ≈ÁÈ ‡À’√ Á∂‰Á≈Δ «Úæ⁄ ‹ØÛ «ÁæÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ (√À’ÙÈ DB(F)Õ

ÍzÙÈ BD. ’Δ «√√‡Ó ÚæÒØ∫ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.¡≈.-A ¡Â∂ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.¡≈.-B «Ú⁄≈Ò∂ ÎÛΔ Ï∂Ó∂Ò ÁΔ √«ÊÂΔ «Úæ⁄ ¿πÂÍ≈ÁÈ ‡À’√ Ú‹Ø∫ «’Ú ’ΔÂΔ ¥À«‚‡ ÁΔ ’Ó È±ß ÓπÛ ’Ò∂Ó ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, √ÍÒ≈«¬ ÚæÒØ∫ «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ ‹ª ‚∂«Ï‡ ÈØ‡√ Á∂

Ú∂Ú∂ ¡ÀÒ≈È«Á¡ª, «‹Ú∂∫ «’ ’∂√ ‘Ø √’Á≈ ˛, «¬æ’ Ú≈ ¡≈Í‰Δ ¿π√

Ó≈«√’/«ÂÓ≈‘Δ ÚÀË «‡È «Úæ⁄ ¡«‹‘≈ Ï∂Ó∂Ò √Ø«Ë¡≈ ‹ªÁ≈ ˛, «‹√

«Úæ⁄ ¿π‘ ˆÒÂΔ ÎÛΔ ◊¬Δ √ΔÕ Ú«‰Â ’Ó; Ï≈¡Á ÁΔ ‡À’√

«Ó¡≈Á ÁΩ≈È ¿πÂÍ≈ÁÈ ‡À’√ Á∂‰Á≈Δ ÿ‡≈¿π‰ Á∂ „ß◊ ≈‘Δ∫ ÓπÛ

’Ò∂Ó ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛ (√À’ÙÈ DB(G))Õ ¡«‹‘Δ¡ª ‘Δ «ÚÚ√Ê≈Úª

√ÍÒ≈«¬ ÚæÒØ∫ ‹≈Δ ¥À«‚‡ ÈØ‡√ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ DC

«Úæ⁄ ÚΔ ’ΔÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ª ‘ÈÕ

142

ÓπÒª’‰ ¡Â∂ ¡≈æ«‚‡

143

ÓπÒª’‰ ¡Â∂ ¡≈æ«‚‡ ÍzÙÈ A. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ¡Á≈ ’ΔÂ∂ ‡À’√ Á∂ ÓπÒª’‰ Ò¬Δ «’‘Û≈ «Ú¡’ÂΔ «˜ßÓ∂Ú≈ ‘πßÁ≈ ˛? ¿πμÂ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ «‹√‡‚ ‘∂’ «Ú¡’ÂΔ ¡≈Í‰∂ ÚæÒØ∫ «¬æ’

‡À’√-«Ó¡≈Á Ò¬Δ ¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊ ‡À’√ Á≈ ÓπÒª’‰ ’∂◊≈ ¡Â∂

¡«‹‘∂ ÓπÒª’‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿π‘ ¡Èπ¤∂Á CI ¡ËΔÈ ÒØÛΔ∫ÁΔ «‡È

¯≈«¬Ò ’∂◊≈Õ

ÍzÙÈ B. «¬æ’ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ¡√Ê≈¬Δ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ ’ÁØ∫ ‡À’√ ¡Á≈ ’ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. «¬æ’ ‡À’√Á≈Â∂ È±ß «’¿π∫«’ √ÚÀ-ÓπÒª’‰ Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ ‡À’√

¡Á≈ ’È≈ ‘πßÁ≈ ˛, «¬√ Ò¬Δ ¡√Ê≈¬Δ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ ‡À’√ ¡Á≈ ’È

ÁΔ Ï∂ÈÂΔ ‡À’√Á≈Â∂ ÚæÒØ∫ ¡≈¿π‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛, «‹√ È±ß «¬æ’ Ú≈‹Ï

¡«Ë’≈Δ ÚæÒØ∫ «¬‹≈˜Â «ÁæÂΔ ‹≈Ú∂◊ΔÕ Á±‹∂ ÙÏÁª «Úæ⁄, ’Ø¬Δ ÚΔ

‡À’√ ¡«Ë’≈Δ ¡√Ê≈¬Δ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ ‡À’√ Ìπ◊Â≈È Ò¬Δ ıπÁ ‘Δ

¡≈Á∂Ù ‹≈Δ È‘Δ∫ ’ √’Á≈Õ «¬‘ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ F@ Áπ¡≈≈ Ù≈√Â ‘πßÁ≈ ˛Õ ‡À’√ ¡√Ê≈¬Δ ¡≈Ë≈

¿πμÂ∂ ’∂ÚÒ ÂÁ ‘Δ ¡Á≈ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛, ‹∂ ÔØ◊ ¡«Ë’≈Δ È∂

¡«‹‘≈ ’È Ò¬Δ ¿π√ È±ß Ï≈’≈«¬Á≈ ‘π’Ó ‹≈Δ ’ΔÂ≈ ‘ØÚ∂Õ «¬√ ÓßÂÚ

Ò¬Δ, ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ È±ß ÔØ◊ ¡«Ë’≈Δ È±ß «¬æ’ «Ò÷ÂΔ Ï∂ÈÂΔ

’ÈΔ ‘ØÚ∂◊Δ ¡Â∂ ¿π√ «Úæ⁄ ¡√Ê≈¬Δ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ ‡À’√ Ìπ◊Â≈È Á∂

’≈È Á∂‰∂ ‘Ø‰◊∂Õ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ÚæÒØ∫ ¡«‹‘Δ Ï∂ÈÂΔ ’∂ÚÒ

¡«‹‘∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛, «‹æÊ∂ ¿π‘ «¬‘ «ÈË≈È Á∂

¡ÔØ◊ ‘ØÚ∂:

¿) ¿π√ ÚæÒØ∫ √ÍÒ≈¬Δ ’ΔÂ∂ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ ’ΔÓÂ, ‹ª

¡) ¿π√ ÚæÒØ∫ √ÍÒ≈¬Δ ’ΔÂ∂ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª Ò¬Δ Ò≈◊± ‡À’√ Á

«ÈË≈È ’È≈Õ

¡«‹‘∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ È±ß «ÈË≈Â ¯≈Ó «Úæ⁄

144

«¬æ’ Ïª‚ ÌÈ≈ ‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂ ÔØ◊ ¡«Ë’≈Δ ÚæÒØ∫ ·Δ’ √ÓfiΔ ‹≈‰

Ú≈ÒΔ ˜Ó≈ÈÂ ‹ª √«’˙«‡Δ ÚΔ Á∂‰Δ ‘ØÚ∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ C. ¿π‘ Â≈˜≈ Ì≈Ú ¡≈ıΔ (Ò∂‡À√‡) √Óª ’Δ ˛, ‹ÁØ∫ Âæ’ ¡ß«ÂÓ ÓπÒª’‰ ’È≈ ˜±Δ ‘πßÁ≈ ˛? ¿πμÂ. «¬æ’ ÔØ◊ Ì≈Ú Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ ÚæÒØ∫ ¡√Ê≈¬Δ ÓπÒª’‰ Á∂

¡≈Á∂Ù ÁΔ √±⁄È≈ «ÓÒ‰ ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ ¤∂ Ó‘Δ«È¡ª ¡ßÁ ¡ß«ÂÓ

ÓπÒª’‰ ¡≈Á∂Ù ‹≈Δ ’È≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ ™fi, «Ò÷ÂΔ ±Í «Úæ⁄ «¬æ’

Ú≈‹Ï ’≈È «Ú÷≈¿π‰ Ò¬Δ «’≈‚ «Úæ⁄ æ÷‰≈ ‘ØÚ∂◊≈, ¤∂ Ó‘Δ«È¡ª

ÁΔ ¿πÍØ’Â «Ó¡≈Á È±ß «¬√ Â∑ª ¡æ◊∂ ÚË≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛:

¿) √ßÔπ’Â/ÚËΔ’ ’«ÓÙÈ ÚæÒØ∫ ÚæË ÂØ∫ ÚæË ¤∂ Ó‘Δ«È¡ª Á∂ ‘Ø √Ó∂∫

Ò¬Δ, ¡Â∂

¡) ’«ÓÙÈ ÚæÒØ∫ ¡«‹‘Δ ‘Ø «Ó¡≈Á Ò¬Δ, «‹Ú∂∫ ÚΔ √‘Δ √Ó«fi¡≈

‹≈ √’∂Õ

«¬√ Íz’≈ «¬æ’ ¡√Ê≈¬Δ ÓπÒª’‰ ÚæË ÂØ∫ ÚæË Íø‹ √≈Òª Ò¬Δ

¡√Ê≈¬Δ «‘ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ D. «‹æÊ∂ ¡ß«ÂÓ ÓπÒª’‰ ¡Èπ√≈ ‡À’√ Á∂‰Á≈Δ ¡√Ê≈¬Δ ÓπÒª’‰ ÂØ∫ ¿π⁄∂Δ ˛, ’Δ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ «Ú¡≈‹ ¡Á≈ ’È Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ ‘ØÚ∂◊≈? ¿πμÂ. ‘ªÕ ¿π‘ ¿π√ «ÓÂΔ ÂØ∫ «Ú¡≈‹ ÁΔ ¡Á≈«¬◊Δ Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈

‘ØÚ∂◊≈, ‹Ø ¡√Ò Ìπ◊Â≈È ÁΔ «ÓÂΔ Âæ’ ¡√Ò «Úæ⁄ Ìπ◊Â≈ÈÔØ◊

‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ E. ‹∂ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ FA ¡ËΔÈ ‹ª⁄ ÁΩ≈È ¯≈«¬Ò ’ΔÂΔ ◊¬Δ «‡È «Úæ⁄ Í≈¬Δ ◊¬Δ «’√∂ ˆÒÂΔ Ò¬Δ ’Ø¬Δ Ú≈‹Ï «Ú¡≈«÷¡≈ È‘Δ∫ «ÁæÂΔ ‹ªÁΔ, ÂÁ ¡«Ë’≈Δ ÚæÒØ∫ ’Δ ⁄≈≈‹Ø¬Δ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ ‹ª ’Δ ¿πÍ≈¡ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈? ¿πμÂ. ‹∂ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ √±⁄È≈ «ÓÒ‰ Á∂ C@ «ÁÈª ¡ßÁ

(√ÏßËÂ ¡«Ë’≈Δ «¬√ «Ó¡≈Á È±ß ¡æ◊∂ ÚË≈ √’Á≈ ˛) Â√æÒΔÏıÙ

145

«Ú¡≈«÷¡≈ ÍzÁ≈È È‘Δ∫ ’Á≈ ‹ª ˆÒÂΔ¡ª ÍzÚ≈È ’ ÒÀ‰ Á∂ Ï≈Ú‹±

Ú≈‹Ï √Óª-√ΔÓ≈ Á∂ ¡ßÁ ¿πÈ∑ª È±ß ·Δ’ ’È Ò¬Δ ’Ø¬Δ ’≈Ú≈¬Δ

È‘Δ∫ ’Á≈, Âª ÔØ◊ Ì≈Ú Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ «ÈÓÈ«Ò÷Â «ÚÚ√Ê≈

«Ú⁄Ø∫ «’√∂ «¬æ’ ¡ËΔÈ ’Ø¬Δ ’ÁÓ ¸æ’ (⁄≈≈‹ØØ¬Δ ’) √’Á≈ ˛:

(¿) ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á FE ¡ËΔÈ ¡≈æ«‚‡ ’È ÁΔ ’≈Ú≈¬Δ Ùπ± ’

√’Á≈ ˛;

(¡) ¡Èπ¤∂Á FF ¡ËΔÈ «¬æ’ «ÚÙ∂Ù ¡≈æ«‚‡ ’È ÁΔ ‘Á≈«¬Â ‹≈Δ

’ √’Á≈ ˛, ‹Ø «’ ’«ÓÙÈ ÚæÒØ∫ «¬√ ÓßÂÚ Ò¬Δ È≈Ó˜Á

«’√∂ ⁄≈‡‚ ¡’≈¿±∫‡À∫‡ ‹ª ’Ω√‡ ¡’≈¿±∫‡À∫‡ ÚæÒØ∫ ’ΔÂΔ

‹≈Ú∂◊Δ; ‹ª

(¬) ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ¡Èπ¤∂Á FG ¡ËΔÈ «ÈΔ÷‰ ’È, ÂÒ≈ÙΔ ÒÀ‰

¡Â∂ ’Ø¬Δ ⁄Δ˜ ˜ÏÂ ’È ÁΔ¡ª ’≈‹-«ÚËΔ¡ª ÁΔ Ùπ±¡≈Â

’ √’Á≈ ˛; ‹ª

(√) ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á GC ‹ª GD ¡ËΔÈ ‡À’√ «ÈË≈‰ ¡Â∂ ‘Ø

Ï’≈«¬¡ª Ò¬Δ ’≈Ú≈¬Δ ¡ßÌ ’ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ F. ‹∂ «¬æ’ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ’≈È±ßÈ (¡Èπ¤∂Á CI ¡ËΔÈ (Ó≈«√’/«ÂÓ≈‘Δ, ‹ª DE (¡ß«ÂÓ «‡È) ˜±Δ «‡È ¯≈«¬Ò ’È ÂØ∫ È≈’≈Ó «‘ßÁ≈ ˛, Âª ‡À’√ ¡«Ë’≈Δ ’ØÒ «’‘Û≈ ’≈È±ßÈΔ ’ÁÓ ¿πÍÒÏË ‘πßÁ≈ ˛? ¿πμÂ. Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ È∂ Í«‘Òª ’ØÂ≈‘Δ’Â≈ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ

È±ß «¬æ’ ÈØ«‡√ ‹≈Δ ’È≈ ‘πßÁ≈ ˛ «’ Âª ‹Ø ¿π‘ «¬æ’ «ÈÙ⁄Â √Óª

√ΔÓ≈ Á∂ ¡ßÁ ¡≈Í‰Δ «‡È ¯≈«¬Ò ’ √’∂, «¬‘ √Óª-√ΔÓ≈

√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á DF ¡ËΔÈ ÿæ‡ ÂØ∫

ÿæ‡ AE «ÁÈ ‘ØÚ∂◊ΔÕ ‹∂ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ «ÁæÂ∂ ◊¬∂ «¬√ √Ó∂∫ ¡ßÁ

«‡È ¯≈«¬Ò ’È ÂØ∫ ¡√¯Ò «‘ßÁ≈ ˛, Âª Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ ¿π√

«‡È-‚Δ¯≈æÒ‡ ÁΔ ‡À’√ Á∂‰Á≈Δ Á≈ ÓπÒª’‰ ¡≈Í‰∂ ’ØÒ

¿πÍÒÏË ‘ Íz’≈ ÁΔ Ú≈‹Ï √Óæ◊Δ ¡Â∂ ¡≈Í‰∂ «Ï‘ÂΔÈ ¯À√Ò∂

(ÏÀ√‡ ‹æ‹ÓÀ∫‡) Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ ’∂◊≈ (√À’ÙÈ FB)Õ

146

ÍzÙÈ G. «’‘Û∂ ‘≈Ò≈Â «Úæ⁄; ¡Èπ¤∂Á F@ ¡ËΔÈ ‹≈Δ «¬æ’ «Ï‘ÂΔÈ ¯À√Ò∂ ≈‘Δ∫ «ÁæÂ∂ ÓπÒª’‰ Á≈ ¡≈Á∂Ù Ú≈Í√ «Ò¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á FB ¡ËΔÈ

Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ ÚæÒØ∫ ‹≈Δ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ “«Ï‘ÂΔÈ ¯À√Ò∂ Ú≈Ò≈ ‘π’Ó”

¿π√ ‘≈ÒÂ «Úæ⁄ ¡≈Í‰∂-¡≈Í ‘Δ Ú≈Í√ ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈, ‹ÁØ∫ ‡À’√ÔØ◊

«Ú¡’ÂΔ ‚Δ¯≈Ò‡ √Ó∂∫ Ò¬Δ «¬æ’ ÚÀË «‡È; «Ï‘ÂΔÈ ¯À√Ò≈

¡≈Á∂Ù Íz≈ÍÂ ‘Ø‰ ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ C@ «ÁÈª Á∂ ¡ßÁ ¯≈«¬Ò ’ «ÁßÁ≈ ˛

(Ì≈Ú «‡È ¯≈«¬Ò ’ «ÁßÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√ ÚæÒØ∫ ÓπÒª«’Â ‡À’√ ¡Á≈

’ «ÁßÁ≈ ˛)Õ

ÍzÙÈ H. ¡Èπ¤∂Á FB (ÏÀμ√‡ ‹æ‹ÓÀ∫‡) ¡Â∂ FC (È≈æÈ-¯≈«¬Ò˜) ¡ËΔÈ ÓπÒª’‰-¡≈Á∂Ù ‹≈Δ ’È Ò¬Δ √Óª-√ΔÓ≈ ’Δ ˛? ¿πμÂ. ¡Èπ¤∂Á FB ‹ª FC ¡ËΔÈ «¬æ’ ÓπÒª’‰ ‘π’Ó ‹≈Δ ’È

Ò¬Δ √Óª-√ΔÓ≈; √≈Ò≈È≈ «‡È ÌÈ ÁΔ Ï‰ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ Íø‹ √≈Ò

˛Õ

ÍzÙÈ I. «¬æ’ ¡«‹‘∂ «Ú¡’ÂΔ Ò¬Δ ’Δ ’≈È±ßÈΔ ⁄≈≈‹Ø¬Δ ¿πÍÒÏË ˛, ‹Ø ‡À’√ ¡Á≈ ’È Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ ˛ Í «‹√‡∂ÙÈ ÒÀ‰ ÂØ∫ È≈’≈Ó «‘≈ ˛? ¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á FC ÁΔ

«ÚÚ√Ê≈ ¡Èπ√≈ ¡«‹‘∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄, Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ ‡À’√ Á∂‰Á≈Δ

Á≈ Óπ¶’‰ ’ √’Á≈ ˛ ¡Â∂ Ú≈‹Ï ‡À’√ √Óª-«Ó¡≈Áª Ò¬Δ ¡≈Í‰∂

«Ï‘ÂΔÈ À√Ò∂ Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ ‘π’Ó ‹≈Δ ’ √’Á≈ ˛Õ ™fi ¡«‹‘≈

«¬æ’ ‘π’Ó ˜± ‘Δ ¿π√ «ÚæÂΔ Ú∑∂ ÁΔ √≈Ò≈È≈ «‡È ¯≈«¬Ò ’ΔÂ∂

‘Ø‰ ÁΔ Ï‰ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ Íø‹ √≈Òª ÁΔ «Ó¡≈Á Á∂ ¡ßÁ ‹≈Δ ‘Ø‰≈

⁄≈‘ΔÁ≈ ˛, «‹√ «ÚæÂΔ Ú∑∂ Ò¬Δ ‡À’√ Ìπ◊Â≈È È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ

ÍzÙÈ A@. «¬æ’ ‡À’√ ¡«Ë’≈Δ «’‘Û∂ ‘≈Ò≈Â ¡ËΔÈ “√ÓΔ ¡√Àμ√ÓÀ∫‡” (√ß÷∂Í Ú∂Ú∂ Á∂ ÓπÒª’‰) ¡ßÌ ’ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á FD

147

¡Èπ√≈, “√ÓΔ ¡√Àμ√ÓÀ∫‡√” ¡≈ÓÁÈ Á∂ «Ú¡≈‹ ÁΔ √πæ«÷¡≈ Ò¬Δ

¡ßÌ∂ ‹≈ √’Á∂ ‘È, ‹ÁØ∫: ¿) Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ ’ØÒ ¡«‹‘≈ √Ï±Â ‘πßÁ≈ ˛ «’ «¬æ’ ‡À’√ÔØ◊

«Ú¡’ÂΔ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ‡À’√ ¡Á≈ ’È Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ ˛, ¡Â∂

¡) Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ «¬‘ ÓßÈÁ≈ ˛ «’ ’Ø¬Δ ÓπÒª’‰ ¡≈Á∂Ù ‹≈Δ

’È «Úæ⁄ Á∂Δ È≈Ò ¡≈ÓÁÈ Á∂ «Ú¡≈‹ ¿πμÂ∂ Ó≈Û≈ ¡√ ÍÚ∂◊≈Õ

¡«‹‘≈ ¡≈Á∂Ù ¡À‚ΔÙÈ ’«ÓÙÈ/‹π¡≈«¬ß‡ ’«ÓÙÈ ÁΔ «¬‹≈˜Â

È≈Ò ‹≈Δ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AA. ¡ÍΔÒ ’È Á∂ «¬Ò≈‹ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈, «¬æ’ √ÓΔ ¡√Àμ√ÓÀ∫‡ ¡≈Á∂Ù «ÚπæË ‡À’√Á≈Â∂ ’ØÒ ‘Ø «’‘ÛΔ ⁄≈≈‹Ø¬Δ ¿πÍÒÏË ˛? ¿πμÂ. ¡«‹‘≈ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ, «‹√ «ÚπæË «¬æ’ “√ÓΔ ¡√Àμ√ÓÀ∫‡”

¡≈Á∂Ù ‹≈Δ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛, ¡«‹‘≈ ¡≈Á∂Ù Íz≈ÍÂ ‘Ø‰ ÁΔ «ÓÂΔ Á∂

ÂΔ‘ «ÁÈª Á∂ ¡ßÁ √ÏßËÂ ¡«Ë’≈-÷∂Â Á∂ ¡À‚ΔÙÈÒ/‹π¡≈«¬ß‡

’«ÓÙÈ ’ØÒ «¬√ ¡≈Á∂Ù ÁΔ Ú≈Í√Δ Ò¬Δ ¡≈Í‰Δ ¡˜Δ Á∂ √’Á≈ ˛Õ

‹∂ Ú«‰Â ¡«Ë’≈Δ ¡≈Á∂Ù «Úæ⁄ ’Ø¬Δ ˆÒÂΔ Í≈™Á≈ ˛, Âª ¿π‘

«¬√ È±ß Ú≈Í√ ÒÀ √’Á≈ ˛ ¡Â∂ Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ È±ß

√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á GC ‹ª GD ÁΔ¡ª

ÓæÁª «Úæ⁄ ‡À’√ Á∂‰Á≈Δ «ÈË≈È ’È Ò¬Δ Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ È±ß

‘Á≈«¬Â ‹≈Δ ’ √’Á≈ ˛Õ ¡À‚ΔÙÈÒ/‹π¡≈«¬ß‡ ’«ÓÙÈ ¡≈Í‰∂

ÓØÙÈ ¿πμÂ∂ ’≈Ú≈¬Δ Ò¬Δ ¡«‹‘≈ ‘Δ ’ÁÓ ¸æ’ √’Á≈ ˛, ‹∂ ¿π√ È±ß

Òæ◊∂ «’ √ÓΔ ¡√Àμ√ÓÀ∫‡ ¡≈Á∂Ù «Úæ⁄ ˆÒÂΔ ‘À

(√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á≈ ¡Èπ¤∂Á FD)Õ

ÍzÙÈ AB. ’Δ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ «ÚπæË √ÓΔ ¡√Àμ√ÓÀ∫‡ ‘π’Ó ‹≈Δ ’È≈ Ò≈˜ÓΔ ˛? ¿πμÂ. È‘Δ∫Õ ’πfi ı≈√ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄, ‹ÁØ∫ Ó≈Ò ‡ª√ÍØ‡∂ÙÈ

¡ËΔÈ ˛ ‹ª «’√∂ ◊πÁ≈Ó «Úæ⁄ «Í¡≈ ˛, ¡Â∂ ¡«‹‘∂ Ó≈Ò Á∂ √ÏßË «Úæ⁄

‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ Ï≈∂ «ÈÙ⁄Â È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈, ¡«‹‘∂ Ó≈Ò Á∂

«¬ß⁄≈‹ «Ú¡’ÂΔ È±ß ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ ‡À’√

148

Á≈ ÓπÒª’‰ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈ (√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ

Á≈ ¡Èπ¤∂Á FD)Õ

ÍzÙÈ AC. ‡À’√Á≈«Â¡ª ÁΔ ¡≈æ«‚‡ ’Ω‰ ’ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ(ª) «Úæ⁄ «ÈË≈Â ¡≈æ«‚‡ ÁΔ¡ª «ÂßÈ

«’√Óª ‘È, ‹Ø «¬æÊ∂ ‘∂·ª «ÁæÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ª ‘È:

(¿) ¡’≈¿±∫‡À∫‡ ‹ª ’Ω√‡ ¡’≈¿±∫‡À∫‡ ÚæÒØ∫ ¡≈æ«‚‡: ‘∂’ «‹√‡‚

«Ú¡’ÂΔ, «‹√ ÁΔ ‡È˙Ú «ÈË≈Â √ΔÓ≈ ÂØ∫ ÚæË ˛, ¡≈Í‰∂

÷≈«Â¡ª ÁΔ ¡≈æ«‚‡ (Ò∂÷≈-ÍÛÂ≈Ò) «¬æ’ ⁄≈‡‚ ¡’≈¿±∫‡À∫‡ ‹ª

’Ω√‡ ¡’≈¿±∫‡À∫‡ ÂØ∫ ’Ú≈¬∂◊≈Õ (√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

’≈È±ßÈ Á≈ √À’ÙÈ CE(E))

(¡) «ÚÌ≈◊ ÚæÒØ∫ ¡≈æ«‚‡: √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ‹ª ¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ‹ª

Ô±.‡Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Á≈ ’«ÓÙÈ ‹ª ¿πÈ∑ª ÚæÒØ∫ ¡≈Ó ‹ª «ÚÙ∂Ù ‘π’Ó

≈‘Δ∫ ’Ø¬Δ ¡«Ë’≈Â ¡«Ë’≈Δ «’√∂ «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ ÁΔ ¡≈æ«‚‡

’ √’Á≈ ˛Õ ¡≈æ«‚‡ ÁΔ Ï≈ßÏ≈Â≈ Â∂ ÂΔ’≈ ÔØ◊ √Ó∂∫ ¡ßÁ

«ÈË≈Â ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ (√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á≈

√À’ÙÈ FE)Õ

(¬) «ÚÙ∂Ù ¡≈æ«‚‡: ‹∂ ÍÛÂ≈Ò, ‹ª⁄, ‹ª⁄ª ‹ª «’√∂ ‘Ø ’≈Ú≈¬Δ¡ª

Á∂ «’√∂ ÍÛ≈¡ ”Â∂, ‹∂ «ÚÌ≈◊ Á≈ «¬‘ «Ú⁄≈ ‘ØÚ∂ «’ ’ΔÓÂ Á≈

¡ÀÒ≈È √‘Δ „ß◊ È≈Ò È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛ ‹ª ¥À«‚‡ Á≈ Ò≈Ì ¡≈Ó

√ΔÓ≈Úª «Úæ⁄ È‘Δ∫ ˛, Âª «ÚÌ≈◊ ¡≈Í‰∂ ÚæÒØ∫ È≈Ó˜Á «’√∂ ⁄≈‡‚

¡’≈¿±∫‡À∫‡ ‹ª ’Ω√‡ ¡’≈¿±∫‡À∫‡ ÚæÒØ∫ «ÚÙ∂Ù ¡≈æŒ«‚‡ ’Ú≈¿π‰ Á∂

¡≈Á∂Ù ‹≈Δ ’ √’Á≈ ˛ (√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á≈

√À’ÙÈ FF)Õ

ÍzÙÈ AD. ’Δ ¡≈æ«‚‡ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ ÂØ∫ Í«‘Òª √±⁄È≈ Á∂‰Δ ˜±Δ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, Í«‘Òª √±⁄È≈ Á∂‰Δ ˜±Δ ˛ ¡Â∂ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ

È±ß ¡≈æ«‚‡ ’È Ò¬Δ ÿæ‡Ø-ÿæ‡ AE «ÁÈ Í«‘Òª √±«⁄Â ’ΔÂ≈ ‹≈‰≈

⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ

149

ÍzÙÈ AE. «’ßÈΔ √Óª-«Ó¡≈Á ¡ßÁ ¡≈æ«‚‡ Óπ’ßÓÒ ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈? ¿πμÂ. ¡≈æ«‚‡ È±ß ¡≈«‚‡ ¡ßÌ ‘Ø‰ ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ C Ó‘Δ«È¡ª Á∂

¡ßÁ ‹ª ’«ÓÙÈ ÁΔ ÍzÚ≈È◊Δ È≈Ò ÚæË ÂØ∫ ÚæË F Ó‘Δ«È¡ª Á∂ ‘Ø

√Ó∂∫ Âæ’ Á∂ ¡ßÁ Óπ’ßÓÒ ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ «¬‘ «Ó¡≈Á ’«ÓÙÈ ÚæÒØ∫

ÚæË ÂØ∫ ÚæË F Ó‘Δ«È¡ª Á∂ √Ó∂∫ Ò¬Δ ¡æ◊∂ ÚË≈¬Δ ‹≈ √’ÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ AF. ¡≈æ«‚‡ ÁΔ Ùπ±¡≈Â Á≈ ’Δ ¡Ê ˛? ¿πμÂ. “¡≈æ«‚‡ ÁΔ Ùπ±¡≈Â” ÓæÁ ¡«‘Ó ˛ «’™«’ ¡≈æ«‚‡ È±ß «¬√ ÁΔ

Ùπ±¡≈Â ÁΔ «ÓÂΔ Á∂ ‘Ú≈Ò∂ «Úæ⁄ «¬æ’ «ÈÙ⁄Â √Óª-√ΔÓ≈ «Úæ⁄

Óπ’ßÓÒ ’È≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ ¡≈æ«‚‡ ÁΔ Ùπ±¡≈Â Á≈ ¡Ê ˛ «ÈÓÈ«Ò÷Â

«Úæ⁄Ø∫ ‹Ø ÚΔ Ï≈¡Á ”⁄ Ú≈ÍÁ≈ ˛:

¿) ¿π‘ «ÓÂΔ, ‹ÁØ∫ ¡≈æ«‚‡ ¡Ê≈‡Δ˜ √≈∂ «’≈‚˜/¡’≈¿±∫‡√

¡≈Í‰∂ √≈‘Ó‰∂ ¿πÍÒÏË ’Ú≈¿π‰ Ò¬Δ ¡≈÷Á∂ ‘È, ‹ª ¡) ‡À’√Á≈Â∂ Á∂ ’≈ØÏ≈ Ú≈Ò∂ √Ê≈È ”Â∂ ¡≈æ«‚‡ ÁΔ ¡√Ò √Ê≈ÍÈ≈

ÍzÙÈ AG. ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ÁΔ¡ª ’Δ « ßÓ∂Ú≈Δ¡ª ‘È, ‹ÁØ∫ ¿π√ È±ß ¡≈æ«‚‡ Á≈ ÈØ«‡√ Íz≈ÍÂ ‘πßÁ≈ ˛? ¿πμÂ. ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ Ò¬Δ «¬‘ ’È≈ ˜±Δ ‘πßÁ≈ ˛:

¿) ¿πÍÒÏË ‹ª ¡Ê≈‡Δ˜ ÚæÒØ∫ Óß◊∂ ◊¬∂ ¡’≈¿±∫‡√/«’≈‚˜ ÁΔ

ÍπÙ‡Δ «Úæ⁄ √π«ÚË≈ Á∂‰≈Õ

¡) ¡«‹‘Δ ‹≈‰’≈Δ ÍzÁ≈È ’Ú≈¿π‰≈, «‹‘ÛΔ ¡Ê≈‡Δ˜ È±ß

¡≈æ«‚‡ ’È Ò¬Δ ˜±Δ ‘Ø √’ÁΔ ˛, ¡Â∂

¬) ¡≈æ«‚‡ È±ß √Ó∂∫ «√ Óπ’ßÓÒ ’È Ò¬Δ √‘≈«¬Â≈ Á∂‰≈Õ

ÍzÙÈ AH. ¡≈æ«‚‡ Óπ’ßÓÒ ‘Ø‰ ”Â∂ Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ ÚæÒØ∫ ’Δ ’≈Ú≈¬Δ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ? ¿πμÂ. Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ È±ß ¡≈æ«‚‡ Óπ’ßÓÒ ‘Ø‰ Á∂ C@ «ÁÈª ¡ßÁ

‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ È±ß ¿π√ ¡≈æ«‚‡ Á∂ ÈÂΔ«‹¡ª, ¿πÈ∑ª ÈÂΔ«‹¡ª Á∂

’≈È Â∂ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ Á∂ ¡«‹‘∂ ÈÂΔ«‹¡ª √ÏßËΔ ¡«Ë’≈ Â∂

«˜ßÓ∂Ú≈Δ¡ª Ï≈∂ ‹≈‰’≈Δ Á∂‰Δ ‘ØÚ∂◊ΔÕ

150

ÍzÙÈ AI. «’‘Û∂ ‘≈Ò≈Â «Úæ⁄ «¬æ’ «ÚÙ∂Ù ¡≈æ«‚‡ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛? ¿πμÂ. √ΔÓÂ ‘≈Ò≈Â «Úæ⁄ «¬æ’ «ÚÙ∂Ù ¡≈æ«‚‡ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛,

«‹æÊ∂ ‹ª⁄-ÍÛÂ≈Ò, Â¯ÂΔÙ ¡≈«Á ÁΩ≈È, «¬‘ ◊æÒ √≈‘Ó‰∂ ¡≈™ÁΔ

˛ «’ «¬‘ Ó≈ÓÒ≈ ◊πßfiÒÁ≈ ˛ ‹ª ¡≈ÓÁÈ ’≈¯Δ «˜¡≈Á≈ ‘Ø¬Δ ˛Õ

«¬‘ Ù’ÂΔ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á FF

¡ËΔÈ «ÁæÂΔ ‹ªÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ B@. «ÚÙ∂Ù ¡≈æ«‚‡ Ò¬Δ ÈØ«‡√ ’Ω‰ Á∂ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. ’∂ÚÒ ’«ÓÙÈ ÁΔ ¡◊≈¿±∫ ÓÈ˜±Δ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘Δ

√‘≈«¬’/«‚Í‡Δ ’«ÓÙÈ «ÚÙ∂Ù ¡≈æ«‚‡ Ò¬Δ ÈØ«‡√ ‹≈Δ ’ √’Á≈

˛Õ

ÍzÙÈ BA. «ÚÙ∂Ù ¡≈æ«‚‡ ’Ω‰ ’∂◊≈? ¿πμÂ. «¬æ’ ⁄≈‡‚ ¡’≈¿±∫‡À∫‡ ‹ª «¬æ’ ’Ω√‡ ¡’≈¿±∫‡À∫‡, «‹√ È±ß

’«ÓÙÈ ÚæÒØ∫ ¡≈æ«‚‡ ’È Ò¬Δ È≈Ó˜Á ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂, ¡≈æ«‚‡ ’

√’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ BB. ¡≈æ«‚‡ «ÍØ‡ ‹Ó∑≈ ’Ú≈¿π‰ Ò¬Δ √Óª-√ΔÓ≈ ’Δ ˛? ¿πμÂ. ¡≈æ‚Δ‡ È±ß I@ «ÁÈª Á∂ ¡ßÁ ‹ª I@ «ÁÈª ÁΔ ‘Ø ¡æ◊∂

ÚË≈¬Δ ◊¬Δ √Óª-«Ó¡≈Á Á∂ ¡ßÁ «ÍØ‡ ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ BC. «ÚÙ∂Ù ¡≈æ«‚‡ Á≈ ı⁄≈ ’Ω‰ fiæÒ∂◊≈? ¿πμÂ. ¡≈æ‚Δ‡ È±ß ¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊ «Ó‘ÈÂ≈È∂ √Ó∂Â «ÈΔ÷‰ ¡Â∂

¡≈æ«‚‡ Á∂ ı⁄∂ ’«ÓÙÈ ÚæÒØ∫ «ÈË≈Â ’ΔÂ∂ ‹≈‰◊∂ ¡Â∂ ¿π‘Δ «¬√

È±ß fiæÒ‰◊∂Õ

ÍzÙÈ BD. «ÚÙ∂Ù ¡≈æ«‚‡ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‡À’√ ¡Ê≈‡Δ˜ ’Δ ’≈Ú≈¬Δ ’ √’Á∂ ‘È? ¿πμÂ. «ÚÙ∂Ù ¡≈æ«‚‡ Á∂ ÈÂΔ«‹¡ª/«‡æÍ‰Δ¡ª Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂

√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á GD ¡ËΔÈ

’≈Ú≈¬Δ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛Õ

151

Δ¯ß‚˜

152

Δ ß‚˜ ÍzÙÈ A. Δ¯ß‚ ’Δ ˛? ¿πμÂ. “Δ¯ß‚” Ï≈∂ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂

¡Èπ¤∂Á ED «Úæ⁄ «Ú⁄≈-Ú‡ªÁ≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ

“Δ¯ß‚” «Úæ⁄ «¬‘ Ù≈ÓÒ ‘È

(¿) «¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ’ÀÙ ÒÀ‹ «Úæ⁄ ’Ø¬Δ Ï’≈«¬¡≈ ≈ÙΔ , ‹Ø «‡Èª

«Úæ⁄ ’Ò∂Ó ’ΔÂΔ ‘ØÚ∂,

(¡) ’Ø¬Δ ¿πÍÔØ◊ «Úæ⁄ È≈ «Ò¡ªÁ≈ «◊¡≈ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ «¬È∑ª

Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ (A) ‡À’√ Ìπ◊Â≈È ÂØ∫ «ÏÈ≈ ’ΔÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ª

˜ΔØ-∂‡‚ √ÍÒ≈¬Δ˜ ‹ª, (B) «‹æÊ∂ ¥À«‚‡; ¿πÂÍ≈ÁÈ

√ÍÒ≈¬Δ˜ ¿πμÂ∂ ‡À’√ ÁΔ Á ÂØ∫ ¿π⁄∂≈ ‘Ø‰ ’≈È «¬ÈÍπ‡√

¿πμÂ∂ ‡À’√ ÁΔ Á Á∂ ÷≈Â∂ «Úæ⁄ «¬’æ·≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛ («ÈæÒ-∂‡‚

ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‹ª Í±Δ Â∑ª ¤Ø‡-Íz≈ÍÂ √ÍÒ≈¬Δ˜),

(¬) √ßÔπ’Â ≈Ù‡ ‹ª √ßÔπ’Â ≈Ù‡ («ÍzÚÒ∂‹√ ¡À∫‚ «¬«Ó¿±«È‡Δ˜)

’≈È±ßÈ, AIDG ¡ËΔÈ ¡«Ë√±«⁄Â «’√∂ Ï‘π-«ÁÙ≈ÚΔ «ÚææÂΔ

√ß√Ê≈È ¡Â∂ √ß◊·È, ’Ω∫√Ò∂‡ ‹ª Á±‹∂ Á∂Ùª Á≈ Á±Â≈Ú≈√ ÁΔ

«ÚÙ∂Ù ¬∂‹ß√Δ ÚæÒØ∫ «’√∂ ¡ßÁ±ÈΔ √ÍÒ≈¬Δ ¿πμÂ∂ ¡Á≈ ’ΔÂ≈

‡À’√Õ

ÍzÙÈ B. ’Δ ¿πÍÔØ◊ «Úæ⁄ È≈ «Ò¡ªÁ∂ ◊¬∂ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ ÁΔ «¬‹≈˜Â Δ¯ß‚ Ú‹Ø∫ «ÁæÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛? ¿πμÂ. ¿πÍÔØ◊ «Úæ⁄ È≈ «Ò¡ªÁ∂ ◊¬∂ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ ÁΔ

«¬‹≈˜Â Δ¯ß‚ Ú‹Ø∫ «ÈÓÈ«Ò÷Â √«ÊÂΔ¡ª «Úæ⁄ √À’ÙÈ ED Á∂ ¿πμÍ-

√À’ÙÈ (C) ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ¡Èπ√≈ «ÁæÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛ :-

(i) ‡À’√ Á∂ Ìπ◊Â≈È ÂØ∫ Ï≈¡Á ’ΔÂΔ¡ª ˜ΔØ ∂‡‚ √ÍÒ≈¬Δ˜;

(ii) «‹æÊ∂ ¿πÂÍ≈ÁÈ √ÍÒ≈¬Δ˜ ¿πμÂ∂ ‡À’√ª ÁΔ Á È≈ÒØ∫ ÚæË

¥À«‚‡; «¬ÈÍπ‡√ ¿πμÂ∂ ‡À’√ ÁΔ Á Á∂ ÷≈Â∂ «Úæ⁄ ÚË∂∂ √ß«⁄Â ‘Ø «◊¡≈

153

˛ («ÈÒ ∂‡‚ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‹ª Í±Δ Â∑ª ¤Ø‡ Íz≈ÍÂ √ÍÒ≈¬Δ˜)Õ

™fi, ¿πÍÔØ◊ «Úæ⁄ È≈ «Ò¡ªÁ∂ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ Á∂ «’√∂ Δ¯ß‚ ÁΔ

«¬‹≈˜Â ¿πÈ∑ª Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ È‘Δ∫ ‘ØÚ∂◊Δ, «‹æÊ∂ Ì≈Â ÂØ∫ Ï≈‘

Ï≈ÓÁ ’ΔÂΔ¡ª ‹≈‰ Ú≈ÒΔ¡ª Ú√Âª ¿πμÂ∂ Ï≈ÓÁ «‚¿±‡Δ Òæ◊ÁΔ ˛

¡Â∂ ¿π√ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ «‹æÊ∂ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª ÁØÚª Á∂ √ÍÒ≈«¬

’∂∫ÁΔ ‡À’√ ‹ª ¡«‹‘Δ¡ª √ÍÒ≈¬Δ˜ ¿πμÂ∂ ¡Á≈ ’ΔÂ∂ «¬ß‡À◊∂‡‚

‡À’√ Á∂ ’Ò∂Ó˜ Δ¯ß‚ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ‚≈æ¡ÏÀ’ Á≈ Ò≈Ì ÒÀ∫Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ C. ’Δ ¿πÍÔØ◊ «Úæ⁄ È≈ «Ò¡ªÁ∂ ◊¬∂ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. Á≈ Δ¯ß‚ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛, ‹∂ Ó≈Ò È±ß Ì≈Â ÂØ∫ Ï≈‘ Ï≈ÓÁ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛ Â∂ ¿πÈ∑ª ¿πμÂ∂ ¡À’√ÍØ‡ «‚¿±‡Δ Òæ◊‰Δ ‘πßÁΔ ˛? ¿πμÂ. ¿πÍÔØ◊ «Úæ⁄ È≈ «Ò¡ªÁ∂ ◊¬∂ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ Á∂ Δ¯ß‚

ÁΔ «¬‹≈˜Â ¿πÈ∑ª Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ È‘Δ∫ «ÁæÂΔ ‹ªÁΔ, «‹æÊ∂ Ì≈Â ÂØ∫

Ï≈‘ Ï≈ÓÁ ’ΔÂΔ¡ª Ú√ª ¿πμÂ∂ Ï≈ÓÁ «‚¿±‡Δ Òæ◊‰Δ ‘πßÁΔ ˛ ñ

√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ ED(C) ÁΔ Á±‹Δ

«ÚÚ√Ê≈ ¡Èπ√≈Õ

ÍzÙÈ D. ’Δ «ÚæÂΔ √≈Ò Á∂ ¡ßÂ ”Â∂ √‡≈æ’ «Úæ⁄ Í¬∂ Ó≈Ò ÁΔ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. È±ß (‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ Ùπ±¡≈Â ‘Ø‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á) Δ¯ß‚ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ «Úæ⁄ «ÚæÂΔ Ú∑∂ Á∂ ¡ßÂ ¿πμÂ∂ ¡«‹‘∂ ÚÂØ∫

«Úæ⁄ È≈ «Ò¡ªÁ∂ ◊¬∂ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. Á∂ Δ¯ß‚ ÁΔ «¬‹≈˜Â Á∂‰ «‹‘Δ

’Ø¬Δ «ÚÚ√Ê≈ È‘Δ∫ ˛Õ «¬√ È±ß ¡◊Ò∂ «ÚæÂΔ Ú∑∂ Ò¬Δ ¡æ◊∂ «Ò‹≈‰≈

‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ E. ÓßÈ Ò˙ «’ «¬æ’ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ È∂ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. È±ß ˆÒÂΔ È≈Ò ¡ßÂ-≈‹Δ/≈‹ Á∂ ¡ßÁ √ÍÒ≈¬Δ Ú‹Ø∫ ¡Á≈ ’ «ÁæÂ≈ ˛, Í «‹√ ÁΔ Íz«’ÂΔ ÁΔ Ï≈¡Á «Úæ⁄ ÍπÙ‡Δ ’ «ÁæÂΔ ‹ªÁΔ ˛Õ ’Δ ˆÒÂΔ È≈Ò ¡Á≈ ’ΔÂ∂ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. È±ß ¡À‚‹√‡ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ ‹ª «¬√ Á∂ ¿πÒ‡ (vice versa)Õ

154

¿πμÂ. ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ‹ª

¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. È±ß ˆÒÂΔ È≈Ò ¡Á≈ ’ΔÂ∂ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ‹ª

√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. È≈Ò ¡À‚‹√‡ È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈

Í ¿π‘ ˆÒÂΔ È≈Ò ¡Á≈ ’ΔÂ∂ ‡À’√ Á≈ Δ¯ß‚ ÒÀ‰ Á≈ ‘æ’Á≈ ˛ ñ

√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á≈ √À’ÙÈ GG.

ÍzÙÈ F. ’Δ √¯≈Â÷≈«È¡ª ‹ª √ßÔπ’Â ≈Ù‡ (Ô±.¡ÀÈ.) ÚæÒØ∫ ’ΔÂΔ¡ª ıΔÁÁ≈Δ¡ª ¿πμÂ∂ ‡À’√ Ò≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ ‹ª ¿πÈ∑ª È±ß ¤Ø‡ «ÁæÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛? ¿πμÂ. √¯≈Â÷≈«È¡ª Ì≈Ú Á±Â≈Ú≈√ª ‹ª √ßÔπ’Â ≈Ù‡ ÁΔ¡ª

«¬’≈¬Δ¡ª È±ß ‘Ø‰ Ú≈ÒΔ¡ª √ÍÒ≈¬Δ˜ ¿πμÂ∂ ‡À’√ Òæ◊∂◊≈, «‹È∑ª Á∂

Ï≈¡Á «Úæ⁄ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á

ED(B) ÁΔ¡ª ÓæÁª ¡Èπ√≈ Δ¯ß‚ Ò¬Δ ’Ò∂Ó ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ «¬‘

’Ò∂Ó; «‹√ Ó‘ΔÈ∂ ¡«‹‘Δ ’Ø¬Δ √ÍÒ≈¬Δ ‘Ø¬Δ ‘ØÚ∂, ¿π√ Ó‘ΔÈ∂ Á∂

¡≈ıΔ «ÁÈ ÂØ∫ ¤∂ Ó‘ΔÈ∂ ıÂÓ ‘Ø‰ ÂØ∫ Í«‘Òª-Í«‘Òª

√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Á∂ Δ¯ß‚ «ÈÔÓª ¡Èπ√≈ Í∂Ù ’È≈

‘ØÚ∂◊≈Õ

(√ßÔπ’Â ≈Ù‡ √ß◊·È - Ô±.¡ÀÈ.˙. ¡Â∂ ’Ω∫√Ò∂‡ Á¯Â ‹ª

√¯≈Â÷≈«È¡ª Ì≈Ú Á±Â≈Ú≈√ª È±ß «¬æ’ «ÚÒæ÷‰ ÙÈ≈ıÂ ÈßÏ Ì≈Ú

Ô±.¡≈¬Δ.¡ÀÈ. (√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ. ¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ

BF(A) ¡Èπ√≈) ÒÀ‰≈ ‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ÚæÒØ∫ ’ΔÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ª

ıΔÁÁ≈Δ¡ª √ÍÒ≈«¬ ÁΔ¡ª Ï≈‘-ÚæÒ ’ΔÂΔ¡ª √ÍÒ≈¬Δ˜ ÁΔ

«‡È «Úæ⁄ ¿πÈ∑ª Á∂ ÈßÏ √≈‘Ó‰∂ ÍzÂΔ«ÏßÏÂ ’È≈ (Á√≈¿π‰≈)

‘ØÚ∂◊≈ Õ

ÍzÙÈ G. Δ¯ß‚ ÒÀ‰ Ò¬Δ √Óª-√ΔÓ≈ ’Δ ˛? ¿πμÂ. √ÏßËÂ «Ú¡’ÂΔ È±ß ““Ú≈‹Ï «ÓÂΔ”” ÂØ∫ ÁØ √≈Ò ÁΔ «Ó¡≈Á

Óπ’ßÓÒ ‘Ø‰ ÂØ∫ Í«‘Òª ¡˜Δ Á∂‰ ÁΔ ˜±Â ‘ØÚ∂◊Δ, «‹Ú∂∫ «’

√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Á∂ ¡Èπ¤∂Á ED ÁΔ «Ú¡≈«÷¡≈ «Úæ⁄

«ÁæÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ

155

ÍzÙÈ H. ’Δ ˆÀ-Ú≈‹Ï ÂΔ’∂ È≈Ò ¡ÓΔΔ ‹ª ÌÍ±Â≈ (¡È‹√‡ ¡ÀÈ«⁄ÓÀ∫‡) Á≈ «√ËªÂ Δ¯ß‚ «Úæ⁄ Ò≈◊± ‘πßÁ≈ ˛? ¿πμÂ. «ÈÓÈ«Ò÷Â Ó≈Ó«Ò¡ª È±ß ¤æ‚ ’∂ Δ¯ß‚ Á∂ √≈∂ Ó≈Ó«Ò¡ª

«Úæ⁄ “¡È‹√‡ ¡ÀÈ««⁄ÓÀ∫‡” Á≈ «√ËªÂ Ò≈◊± ‘ØÚ∂◊≈:-

i. Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª ÁØÚª ÁΔ¡ª ˜ΔØ-∂‡‚ √ÍÒ≈¬Δ˜ ‹ª

¡«‹‘Δ¡ª ˜ΔØ-∂‡‚ √ÍÒ≈¬Δ˜ «Úæ⁄ ÚÂΔ¡ª «¬ÈÍπ‡√ ‹ª

«¬ÈÍπ‡ √∂Ú≈Úª ¿πμÂ∂ ¿πμÂ∂ ¡Á≈ ’ΔÂ≈ Δ¯ß‚Õ

ii. (A) ‡À’√ Á∂ Ìπ◊Â≈È ÂØ∫ «ÏÈ≈ ‹ª (B) «‹æÊ∂ ¿πÂÍ≈ÁÈ

√ÍÒ≈¬Δ˜ ¿πμÂ∂ ‡À’√ ÁΔ Á ÂØ∫ ÚæË «¬ÈÍπ‡√ ¿πμÂ∂ ‡À’√ ÁΔ

Á Á∂ ÷≈Â∂ «Úæ⁄ ¥À«‚‡ «¬’æ·≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛ ñ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄

¿πÍÔØ◊ «Úæ⁄ È≈ «Ò¡ªÁ≈ «◊¡≈ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡Õ

iii. ¡«‹‘Δ √ÍÒ≈¬Δ ¿πμÂ∂ ’ΔÂ∂ ‡À’√ Á≈ Δ¯ß‚, ‹Ø ‹ª Âª Í±∂ ‹ª

¡ßÙ’ ÂΩ ”Â∂ ÍzÁ≈È È‘Δ∫ ’ΔÂΔ ◊¬Δ ¡Â∂ «‹√ Ò¬Δ

«¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ È‘Δ∫ ’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ

iv. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á GG ¡Èπ√≈

Ì≈Ú ˆÒÂ ÂΔ’∂ È≈Ò «¬’æ·≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ‡À’√ Â∂ ’∂∫Á

√’≈ ‹ª √±Ï≈ √’≈ È±ß «ÁæÂ∂ ◊¬∂ ‡À’√ Á≈ Δ¯ß‚

v. ‹∂ ‡À’√ ‹ª ¡Á≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ «Ú¡≈‹ «’√∂ ‘Ø «Ú¡’ÂΔ È±ß

È‘Δ∫ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ ˛;

vi. ¡«‹‘∂ ‘Ø Ú◊ Á∂ «Ú¡’ÂΔ, «‹È∑ª È∂ ‡À’√ «ÁæÂ≈ ˛, «‹Ú∂∫ «’

√’≈ ¡«Ë√±«⁄Â ’ √’ÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ I. ‹∂ ÷ÍÂ’≈ È±ß ‡À’√ “Í≈√ ¡≈æÈ” ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛, Âª ’Δ Δ¯ß‚ ÓÈ˜± ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, Δ¯ß‚ ’ΔÂΔ ¡«‹‘Δ ’Ó “÷ÍÂ’≈ ’«Ò¡≈‰ ’ØÙ”

(’ß«˜¿±Ó ÚÀÒ¯∂¡ ¯ß‚) Á∂ ÷≈Â∂ Í≈ «ÁæÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ -

√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Á≈ ¡Èπ¤∂Á EG.

ÍzÙÈ A@. ’Δ Δ¯ß‚ Á∂ ÓÈ˜± ’È Ò¬Δ ’Ø¬Δ √Óª √ΔÓ≈ ‘πßÁΔ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, ‘ Íz’≈ ÂØ∫ √ßÍ±È ¡˜Δ Íz≈ÍÂ ‘Ø‰ ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ F@

156

«ÁÈª Á∂ ¡ßÁ Δ¯ß‚ ÓÈ˜± ’ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ ‹∂ F@ «ÁÈª ÁΔ «¬√

Ú«‰Â «Ó¡≈Á Á∂ ¡ßÁ Δ¯ß‚ ÓÈ˜± È‘Δ∫ ‘πßÁ≈, Âª

√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á EF ¡Èπ√≈

¡«Ë√±«⁄Â Á ¡Èπ√≈ «Ú¡≈‹ ÁΔ ¡Á≈«¬◊Δ ’ÈΔ ‘ØÚ∂◊ΔÕ

™fi, ‹∂ ’Ò∂Ó ’ΔÂΔ ’Ó ÁΔ I@% ≈ÙΔ Á≈ ¡√Ê≈¬Δ ¯ß‚;

√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Á∂ √À’ÙÈ ED Á∂ ¿πμÍ-¡Èπ¤∂Á (F)

ÁΔ¡ª ÓæÁª «Úæ⁄ «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ¡ª Á∂ «ÈÙ⁄Â Ú◊ª ÚæÒØ∫

’ΔÂΔ¡ª ˜ΔØ-∂‡‚ √ÍÒ≈¬Δ˜ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ Δ¯ß‚∂ÏÒ ˛, Âª

¡√Ê≈¬Δ Δ¯ß‚ Δ¯ß‚ Á∂ ’Ò∂Ó ÁΔ Íz≈ÍÂΔ ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ G «ÁÈª Á∂

¡ßÁ Á∂‰≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ AA. ’Δ «ÚÌ≈◊ ÚæÒØ∫ Δ¯ß‚ Ø«’¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, «ÈÓÈ«Ò÷Â Í«√«ÊÂΔ¡ª «Úæ⁄ Δ¯ß‚ Ø«’¡≈ ‹≈

√’Á≈ ˛:

(i) ‹∂ «Ú¡’ÂΔ ¡«‹‘Δ «‡È ÌÈ Âæ’ ’Ø¬Δ «‡È ÌÈ ÂØ∫

È≈’≈Ó «‘≈ ‘ØÚ∂;

(ii) ‹∂ «‹√‡‚ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ È±ß ’Ø¬Δ ‡À’√, «Ú¡≈‹ ‹ª

‹πÓ≈È≈ ¡Á≈ ’È ÁΔ ˜±Â ‘πßÁΔ ˛, «‹√ ¿πμÂ∂ «’√∂ ¡ÍΔÒ’Â≈

¡Ê≈‡Δ/«‡z«Ï¿±ÈÒ/¡Á≈ÒÂ ÚæÒØ∫ ’Ø¬Δ Ø’ È‘Δ∫ Ò≈¬Δ ◊¬Δ ˛, ‹ÁØ∫

Âæ’ «’ ¿π‘ ¡«‹‘≈ ‡À’√ «Ú¡≈‹ ‹ª ‹πÓ≈È≈ ¡Á≈ È‘Δ∫ ’ «ÁßÁ≈;

Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ, Δ¯ß‚∂ÏÒ ’Ó «Úæ⁄Ø∫ ¡Á≈ È≈ ’ΔÂ∂ ‡À’√ ÁΔ ’‡ΩÂΔ

ÚΔ ’ √’Á≈ ˛, ‹∂ ’Ø¬Δ ‘Ø‰ ñ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

’≈È±ßÈ Á≈ √À’ÙÈ ED(A@) (‚Δ)

(iii) ’«ÓÙÈ «’√∂ ÚΔ Δ¯ß‚ È±ß Ø’ √’Á≈ ˛, ‹∂ Δ¯ß‚ Á≈ ¡≈Á∂Ù

¡ÍΔÒ ¡ËΔÈ ˛ ¡Â∂ ¿π√ Á≈ «Ú⁄≈ ˛ «’ ¡«‹‘∂ Δ¯ß‚ È±ß ÓÈ˜±

’È È≈Ò «ÌzÙ‡≈⁄≈ ‹ª ËØ÷≈ËÛΔ ’ ’∂ ¡≈ÓÁÈ ¿πμÂ∂ Ó≈Û≈ ¡√

ÍÚ∂◊≈ - √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á≈ √À’ÙÈ ED(AA).

ÍzÙÈ AB. «‹æÊ∂ Δ¯ß‚ È±ß √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ ED(AA) ¡ËΔÈ Ø«’¡≈ «◊¡≈ ˛, ’Δ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ È±ß

157

«Ú¡≈‹ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈? ¿πμÂ. ‹∂ ¡ÍΔÒ ‹ª ¡◊Ò∂Δ ’≈Ú≈¬Δ ’≈È, ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ

Δ¯ß‚ Á≈ ‘æ’Á≈ Ï‰ ‹ªÁ≈ ˛, ÂÁ ¿π‘ ¡«Ë√±«⁄Â Á ¿πμÂ∂ «Ú¡≈‹

Á≈ ÚΔ ‘æ’Á≈ ‘ØÚ∂◊≈ (√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á≈

√À’ÙÈ ED(AB))Õ

ÍzÙÈ AC. ’Δ Δ¯ß‚ Ò¬Δ ’Ø¬Δ ÿæ‡ ÂØ∫ ÿæ‡ √ΔÓ≈ ˛? ¿πμÂ. Δ¯ß‚ ÁΔ ÍzÚ≈È◊Δ È‘Δ∫ «ÁæÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ, ‹∂ ’Ó A,@@@ πÍ¬∂

ÂØ∫ ÿæ‡ ˛Õ (√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á≈ √À’ÙÈ

ED(AD)Õ

ÍzÙÈ AD. ÓΩ‹±Á≈ ’≈È±ßÈ Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ «Èæ’Ò‰ Ú≈Ò∂ Δ¯ß‚ «’Ú∂∫ ¡Á≈ ’ΔÂ∂ ‹≈‰◊∂? ¿πμÂ. ÓΩ‹±Á≈ ’≈È±ßÈ Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ «Èæ’Ò‰ Ú≈Ò≈ ¯ß‚ ÓΩ‹±Á≈

’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ√≈ ¡Á≈ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ ¿π√ ÁΔ ¡Á≈«¬◊Δ È’Á

’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ ¡Â∂ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. Ú‹Ø∫ ¿πÍÒÏË È‘Δ∫ ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ AE. ’Δ Á√Â≈Ú∂˜ª ÁΔ ÍπÙ‡Δ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ ÂØ∫ Í«‘Òª Δ¯ß‚ ÁΔ ¡Á≈«¬◊Δ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛? ¿πμÂ. Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª ÁØÚª ÁΔ ˜ΔØ ∂‡‚ √ÍÒ≈¬Δ˜ Á∂ √ÏßË

«Úæ⁄ «¬æ’ «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ («‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ¡ª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈

‘Ø «Ú¡’ÂΔ, «‹Ú∂∫ «’ ¡«Ë√±«⁄Â ’ΔÂ≈ ‘Ø √’Á≈ ˛), È±ß Δ¯ß‚ Á∂

«’√∂ ’Ò∂Ó Á∂ Ó≈ÓÒ∂ ”⁄; I@% Δ¯ß‚ ¡√Ê≈¬Δ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ ¡Â∂

√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ ED Á∂ ¿πμÍ-√À’ÙÈ

F ¡Èπ√≈ «ÈË≈Â ’ΔÂ∂ ¡Èπ√≈ ¡«‹‘Δ¡ª ÙÂª Â∂ Í≈ÏßÁΔ¡ª

¡Èπ√≈ ÍπÙ‡Δ ÂØ∫ Í«‘Òª ÓÈ˜± ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AF. Ï≈ÓÁª ¡ËΔÈ Δ¯ß‚ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄, ’Δ Δ¯ß‚ ÁΔ ÓÈ˜±Δ Á∂‰ Ò¬Δ ÏΔ.¡≈.√Δ. ˜±Δ ˛Õ ¿πμÂ. Ó≈Ò Ï≈ÓÁ Á∂ ÷≈Â∂ Á∂ Δ¯ß‚ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄, Δ¯ß‚ Á∂

«ÈÔÓ; Δ¯ß‚ ’Ò∂Ó Î≈«¬Ò ’È Ò¬Δ ÏΔ.¡≈.√Δ. È±ß «¬æ’ ˜±Δ

158

Á√Â≈Ú∂˜ Ú‹Ø∫ «ÈË≈Â È‘Δ∫ ’Á∂Õ ™fi, ÏΔ.¡≈.√Δ. ÁΔ¡ª √∂Ú≈Úª

Á∂ Ï≈ÓÁ Ú∂Ú∂ Δ¯ß‚ Ò¬Δ ¡˜Δ «ÁßÁ∂ √Ó∂∫ È≈Ò ‹Ó∑≈ ’Ú≈¿π‰∂

‘Ø‰◊∂Õ

ÍzÙÈ AG. ’Δ “¡È‹√‡ ¡ÀÈ«⁄ÓÀ∫‡” Á≈ «√ËªÂ «ÚÙ∂Ù ¡≈«Ê’ ˜ØÈ (¡Àμ√.¬Δ.˜Àμ‚.) ÁΔ¡ª «¬’≈¬Δ¡ª È±ß Ï≈ÓÁª ¡Â∂ √ÍÒ≈¬Δ˜ ¿πμÂ∂ Ò≈◊± ‘ØÚ∂◊≈? ¿πμÂ. ¡È‹√‡ ¡ÀÈ«⁄ÓÀ∫‡ Á≈ «√ËªÂ ˜ΔØ-∂‡‚ √ÍÒ≈¬Δ˜ ¿πμÂ∂

Ò≈◊± È‘Δ∫ ‘ØÚ∂◊≈ (Ì≈Ú «ÚÙ∂Ù ¡≈«Ê’ ˜ØÈ ÁΔ¡ª «¬’≈¬Δ¡ª ÁΔ¡ª

Ï≈ÓÁª Â∂ √ÍÒ≈¬Δ˜)Õ

ÍzÙÈ AH. «Ú¡’ÂΔ «¬‘ «’Ú∂∫ «√æË ’∂◊≈ «’ ¿π√ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ “¡È‹√‡ ¡ÀÈ«⁄ÓÀ∫‡” Á≈ «√æËªÂ Ò≈◊± È‘Δ∫ ‘πßÁ≈? ¿πμÂ. «‹æÊ∂ Δ¯ß‚ Á≈ ’Ò∂Ó B Òæ÷ πÍ¬∂ ÂØ∫ ÿæ‡ ˛, «ÏÈÀ’≈ ÚæÒØ∫

«¬æ’ √ÚÀ-ÿØÙ‰≈ Á√Â≈Ú∂˜ª ‹ª ¿π√ ’ØÒ ÓΩ‹±Á ÓΩ‹±Á ‘Ø √Ï±Âª Á∂

¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ, «‹√ «Úæ⁄ «¬‘ Â√ÁΔ’ ’ΔÂ≈ ‘ØÚ∂◊≈ «’

‡À’√ ¡æ◊∂ «’√∂ ‘Ø «Ú¡’ÂΔ È±ß È‘Δ∫ √Ω∫«Í¡≈ «◊¡≈ ˛, «¬√ È‘Δ ¿π‘

Δ¯ß‚ ÒÀ‰ Á∂ ÔØ◊ ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈Õ ¿π∫fi, ‹∂ Δ¯ß‚ Á≈ ’Ò∂Ó B Òæ÷ πÍ¬∂ ÂØ∫

ÚæË ˛, Âª «ÏÈÀ’≈ È±ß «¬æ’ ⁄≈‡‚ ¡’≈¿±∫‡À∫‡ ‹ª ’Ω√‡ ¡’≈¿±∫‡À∫‡

ÚæÒØ∫ ‹≈Δ «¬æ’ √‡Δ«¯’∂‡ ‹Ó∑≈ ’Ú≈¿π‰≈ ‘ØÚ∂◊≈ «’ ‡À’√ ¡æ◊∂ «’√∂

‘Ø «Ú¡’ÂΔ È±ß È‘Δ∫ √Ω∫«Í¡≈ «◊¡≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AI. ¡æ‹ ÚÀ‡/√Δ.¡À√.‡Δ. ¡ËΔÈ ÚÍ≈Δ Ï≈ÓÁ’≈; «¬æ’ ÿØÙ‰≈ ¯≈Ó Á∂ ’∂ ‡À’√ Ìπ◊Â≈È ÂØ∫ ÏˆÀ Ó≈Ò ıΔÁ √’Á∂ ‘ÈÕ ’Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ. «Úæ⁄ «¬‘ «√√‡Ó ‘ØÚ∂◊≈? ¿πμÂ. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ «Úæ⁄ ¡«‹‘Δ ’Ø¬Δ «ÚÚ√Ê≈ È‘Δ∫ ‘ÀÕ ¿πÈ∑ª

È±ß ‡À’√ Á∂ Ìπ◊Â≈È ¿πμÂ∂ Ó≈Ò ıΔÁ‰≈ ‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂

√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ ED(A)/ED(C)

¡Èπ√≈ ¿πÍÔØ◊ «Úæ⁄ È≈ «Ò¡ªÁ∂ ◊¬∂ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ ‹ª Δ¯ß‚

Ò¬Δ ’Ò∂Ó ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ

159

ÍzÙÈ B@. «¬√ Ú∂Ò∂ ’∂∫ÁΔ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ, Ï≈ÓÁ’≈ª È±ß «‚¿±‡Δ ¡Á≈ ’ΔÂΔ¡ª «¬ÈÍπ‡√ Íz≈ÍÂ ’È, «‚¿±‡Δ Á∂ Ìπ◊Â≈È ”Â∂ ¿π√ ¡Â∂ Ï≈ÓÁΔ Ú√Âª Ì≈Ú Ó≈Ò ¿πμÂ∂ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. Á≈ Ò≈Ì ¿π·≈¿π‰ ÁΔ «¬‹≈˜Â ‘πßÁΔ ˛ (¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. Á≈ ¿πÍÔØ◊ ÒÀ‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á) ¡Â∂ ¿π√ ÂØ∫ Ï≈¡Á Ï≈ÓÁª ¿πμÂ∂ ¡Á≈ ’ΔÂΔ «‚¿±‡Δ Á≈ Δ¯ß‚ ’Ò∂Ó ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ ’Δ «¬‘ Íz‰≈ÒΔ ‹Δ.¡À√.‡Δ. «Úæ⁄ ‹≈Δ ‘∂◊Δ? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, ¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ AF ÁΔ¡ª ÓæÁª

«Úæ⁄, «¬æ’ «‹√‡‚ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ’ØÒ «¬‘ «Ú’ÒÍ ‘ØÚ∂◊≈

«’ ¿π‘ ‹ª Âª Ïª‚ ‹ª «¬’≈-ÍæÂ ¡ËΔÈ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Á∂

Ìπ◊Â≈È ÂØ∫ ÏˆÀ Ó≈Ò/√∂Ú≈Úª Ï≈ÓÁ ’ √’Á≈ ˛ ¡Â∂

¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. Á≈ Δ¯ß‚ ’Ò∂Ó ’ √’Á≈ ˛ ‹ª ¿π‘ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

Á∂ Ìπ◊Â≈È ¿πμÂ∂ Ó≈Ò/√∂Ú≈Úª ÁΔ Ï≈ÓÁ ’ √’Á≈ ˛ ¡Â∂ «Î ¡Á≈

’ΔÂ∂ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Á∂ Δ¯ß‚ Á≈ ’Ò∂Ó Í≈ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ BA. ¿π‘ √Óª-«Ó¡≈Á ’Δ ˛, «‹√ Á∂ ¡ßÁ «¬æ’ Δ¯ß‚ ’Ò∂Ó ÁΔ Íz≈ÍÂΔ-√ΔÁ Á∂‰Δ ‘πßÁΔ ˛? ¿πμÂ. «‹æÊ∂ «¬æ’ ¡˜Δ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂

√À’ÙÈ DI Á∂ √Ï-√À’ÙÈ (F) ¡Èπ√≈ «¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ’ÀÙ ÒÀ‹ ÂØ∫

Δ¯ß‚ Ò¬Δ Á≈¡Ú∂ È≈Ò √ÏßËÂ ˛ ¡Â∂ Ú≈‹Ï «Ó¡≈Á Ò¬Δ ÌΔ

«‡È ≈‘Δ∫ «ÁæÂΔ ◊¬Δ ˛, Âª ¿π√ ÁΔ Íz≈ÍÂΔ-√ΔÁ ÁΔ √±⁄È≈

«‡È Ì∂ ‹≈‰ Á∂ ¤∂ÂΔ ÂØ∫ ¤∂ÂΔ Ï≈¡Á Ì≈Ú ‘ ‘≈ÒÂ «Úæ⁄ Óπ’ßÓÒ

¡˜Δ Íz≈ÍÂ ‘Ø‰ ÁΔ «ÓÂΔ Á∂ AE «ÁÈª Á∂ ¡ßÁ «ÏÈÀ’≈ È±ß Á∂‰Δ

‘ØÚ∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ BB. ¿π‘ √Óª-«Ó¡≈Á ’Δ ˛, «‹√ Á∂ ¡ßÁ ¡√Ê≈¬Δ Δ¯ß‚ Á∂‰≈ ‘ØÚ∂◊≈? ¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ ED Á∂ √Ï-

√À’ÙÈ (F) ÁΔ¡ª ÓæÁª «Úæ⁄ ˜ΔØ-∂‡‚ √ÍÒ≈¬Δ˜ Á∂ ÷≈Â∂ «Úæ⁄ ’Ò∂Ó

’ΔÂΔ ◊¬Δ ≈ÙΔ Á≈ I@% ¡√Ê≈¬Δ Δ¯ß‚; «¬‘ Δ¯ß‚ ’Ò∂Ó ÁΔ

Óπ’ßÓÒ ¡˜Δ Íz≈ÍÂ ‘Ø‰ ÁΔ «ÓÂΔ Á∂ G «ÁÈª Á∂ ¡ßÁ Á∂‰≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ

160

ÍzÙÈ BC. ’Δ Δ¯ß‚ ’Ò∂Ó ¯≈«¬Ò ’È Ò¬Δ ’Ø¬Δ «ÈË≈Â ¯≈ÓÀ‡ ˛? ¿πμÂ. Δ¯ß‚ Á≈ ‘∂’ ’Ò∂Ó ¯≈Ó ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡≈.¡À¯.‚Δ. A «Úæ⁄

¯≈«¬Ò ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ ™fi, Ï’≈¬∂ Á∂ Δ¯ß‚ Á≈ ’Ò∂Ó «¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ’ÀÙ

ÒÀ‹ «Úæ⁄ ¯≈Ó ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.¡≈. C, ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.¡≈. D ‹ª

‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.¡≈. G «Úæ⁄, «‹Ú∂∫ ÚΔ Ó≈ÓÒ≈ ‘Ø √’Á≈ ˛, Ú≈‹Ï «Ó¡≈Á

ÁΔ¡ª Ó≈«√’/«ÂÓ≈‘Δ «‡Èª ÌÁ∂ √Ó∂∫ ’Ò∂Ó ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ BD. ’Δ Δ¯ß‚ ’Ò∂Ó ÁΔ ÓÈ˜±Δ Ò¬Δ ’Ø¬Δ Ú«‰Â ‹ª «ÚÙ∂Ù ¯≈ÓÀ‡ ˛? ¿πμÂ. Δ¯ß‚ Á≈ ’Ò∂Ó ÔØ◊ ¡«Ë’≈Δ ÚæÒØ∫ ¯≈Ó ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

¡≈.¡À¯.‚Δ.-@F Á «Úæ⁄ ÓÈ˜± ’∂◊≈, ‹∂ ’Ò∂Ó Í±Δ Â∑ª «¬æ’ ¥Ó

«Úæ⁄ Í≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ Í∂¡ÓÀ∫‡ ¡À‚Ú≈¬Δ√ ¯≈Ó ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

¡≈.¡Àμ¯.‚Δ.-@E «Úæ⁄ ‹≈Δ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊ΔÕ Δ¯ß‚ ≈ÙΔ ÂÁ

«¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ÂΔ’∂ È≈Ò «ÏÈÀ’≈ª Á∂ «ÁæÂ∂ ÏÀ∫’ ÷≈Â∂ «Úæ⁄ ‹Ó∑≈ ‘Ø

‹≈Ú∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ BE. ÂÁ ’Δ Ú≈ÍÁ≈ ˛, ‹∂ Δ¯ß‚ ’Ò∂Ó «Úæ⁄ ’Ø¬Δ ’ÓΔ¡ª ‘È? ¿πμÂ. ‹∂ Δ¯ß‚ ’Ò∂Ó «Úæ⁄ ’Ø¬Δ ’ÓΔ¡ª ‘È, Âª ¿πÈ∑ª Ï≈∂ AE «ÁÈª

Á∂ ¡ßÁ Áæ√‰≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ «¬æ’ ¯≈Ó ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡≈.¡Àμ¯.‚Δ.-@C

ÔØ◊ ¡«Ë’≈Δ ÚæÒØ∫ «ÏÈÀ’≈ È±ß ’ΩÓÈ ÍØ‡Ò ≈‘Δ∫ «¬ÒÀ’‡zΩ«È’ ÂΩ

¿πμÂ∂ ‹≈Δ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈, «‹√ «Úæ⁄ ’ÓΔ¡ª Ï≈∂ ‹≈‰’≈Δ Á‹

‘ØÚ∂◊Δ ¡Â∂ ¡«‹‘Δ¡ª ’ÓΔ¡ª È±ß Á± ‹ª √ØË‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á «¬æ’ ΔÎß‚

¡˜Δ ¿π√ ÚæÒØ∫ ¯≈«¬Ò ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ BF. ’Δ Δ¯ß‚-’Ò∂Ó «ÏÈ≈ ’Ø¬Δ ’≈È Áæ«√¡ª æÁ ‘Ø √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ È‘Δ∫Õ ‹ÁØ∫ ÔØ◊ ¡«Ë’≈Δ È±ß √ßÂπÙ‡Δ ‘Ø ‹ªÁΔ ˛ «’ ’Ò∂Ó

ÍzÚ≈È◊ΔÔØ◊ È‘Δ∫ ˛, Âª ¿π‘ «ÏÈÀ’≈ È±ß ¯≈Ó ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

¡≈.¡Àμ¯.‚Δ.-@H «Úæ⁄ «¬æ’ ÈØ«‡√ ‹≈Δ ’∂◊≈ ¡Â∂ ¿π√ È±ß AE «ÁÈª

Á∂ ¡ßÁ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡≈.¡Àμ¯.‚Δ.-@I «Úæ⁄ «¬æ’ ‹Ú≈Ï ‹Ó∑≈

161

’Ú≈¿π‰ Ò¬Δ ’‘∂◊≈ ¡Â∂ «ÏÈÀ’≈ Á∂ ‹Ú≈Ï ¿πμÂ∂ «Ú⁄≈-Ú‡ªÁ∂

ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿π‘ Δ¯ß‚ ’Ò∂Ó È±ß ÍzÚ≈È ’ √’Á≈ ˛ ‹ª æÁ ’ √’Á≈ ˛

¡Â∂ ¿π‘ «¬√ √ÏßËΔ ’∂ÚÒ ¯≈Ó ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡≈.¡Àμ¯.‚Δ.-@F «Úæ⁄

«¬æ’ ‘π’Ó ‹≈Δ ’∂◊≈Õ

162

Óß◊ª ¡Â∂ Δ’ÚΔ

163

Óß◊ª ¡Â∂ Δ’ÚΔ ÍzÙÈ A. ÿæ‡ ¡Á≈ ’ΔÂ∂ ◊¬∂ ‡À’√ ‹ª ¡Á≈ È≈ ’ΔÂ∂ ◊¬∂ ‡À’√ ‹ª ˆÒÂ ÂΔ’∂ È≈Ò Δ¯ß‚ ’ΔÂ∂ ‹ª «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ Á≈ ˆÒÂ ÂΔ’∂ Ò≈Ì ¿π·≈¬∂ ‹ª ¿πÍÔØ◊ Ò¬∂ ‘Ø‰ Á∂ ¿πÁ∂Ù Ò¬Δ «’‘Û∂ ¡Èπ¤∂Á Ò≈◊± ‘Ø‰ÔØ◊ ‘È? ¿πμÂ. ¡Èπ¤∂Á GC ¡«‹‘∂ Ó≈Ó«Ò¡ª È≈Ò «ÈÍ‡Á≈ ˛, «‹æÊ∂ ’Ø¬Δ

ËØ÷≈ËÛΔ/’πfi ´’≈¬∂ ‹≈‰/ˆÒÂ «Ï¡≈ÈΔ ¡≈«Á Á≈ Ó≈ÓÒ≈ È‘Δ∫ ˛Õ

¡Èπ¤∂Á GD ¡«‹‘∂ Ó≈Ó«Ò¡ª È≈Ò «ÈÍ‡Á≈ ˛, «‹æÊ∂ ËØ÷≈ËÛΔ/’πfi

´’≈¬∂ ‹≈‰/ˆÒÂ «Ï¡≈ÈΔ ¡≈«Á È≈Ò √ÏßËÂ «ÚÚ√Ê≈Úª Ò≈◊±

‘πßÁΔ¡ª ‘ÈÕ

ÍzÙÈ B. ¿π√ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ ’Δ, ‹∂ ‡À’√ Ú√±ÒΔ Ò¬Δ ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ¡Èπ¤∂Á GC ¡ËΔÈ “’≈È Áæ√Ø ÈØ«‡√” ‹≈Δ ‘Ø‰ ÂØ∫ Í«‘Òª «Ú¡≈‹ √Ó∂Â ≈ÙΔ ¡Á≈ ’ «ÁßÁ≈ ˛? ¿πμÂ. ¡«‹‘∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ ÚæÒØ∫ ’Ø¬Δ ÈØ«‡√ ‹≈Δ

È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈Õ (√À’ÙÈ GC(F))

ÍzÙÈ C. ‹∂ ¡Èπ¤∂Á GC ¡ËΔÈ “’≈È Áæ√Ø” ÈØ«‡√ ‹≈Δ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√ ÂØ∫ Ï≈¡Á «‹√ È±ß ÈØ«‡√ ‹≈Δ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛, ¿π‘ «Ú¡’ÂΔ «Ú¡≈‹ √Ó∂Â Ìπ◊Â≈È ’ «ÁßÁ≈ ˛, ’Δ «¬√ Ó≈ÓÒ∂ Ï≈∂ ¯À√Ò≈ Á∂‰ ÁΔ ’Ø¬Δ ˜±Â ˛? ¿πμÂ. ‹∂ ¿π‘ «Ú¡’ÂΔ ÈØ«‡√ ‹≈Δ ‘Ø‰ Á∂ C@ «ÁÈª Á∂ ¡ßÁ

«Ú¡≈‹ √Ó∂Â ‡À’√ ¡Á≈ ’ «ÁßÁ≈ ˛, ÂÁ ’Ø¬Δ ‹πÓ≈È≈

¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊ È‘Δ∫ ‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂ ¡«‹‘∂ ÈØ«‡√ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ √≈Δ¡ª

’≈Ú≈¬Δ¡ª ıÂÓ ‘Ø¬Δ¡ª ÓßÈΔ¡ª ‹≈‰◊Δ¡ªÕ (√À’ÙÈ GC(H))

ÍzÙÈ D. “’≈È Áæ√Ø” ÈØ«‡√ ‹≈Δ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ Ò¬Δ Ú≈‹Ï «ÓÂΔ ’Δ ˛? ¿πμÂ. (i) √À’ÙÈ GC (ËØ÷≈ËÛΔ/’πfi ´’≈¬∂ ‹≈‰/ˆÒÂ «Ï¡≈ÈΔ ÂØ∫

«¬Ò≈Ú≈ ‘Ø Ó≈ÓÒ∂) Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄, Ú≈‹Ï «ÓÂΔ È±ß «‹√ «ÚæÂΔ Ú∑∂

164

È≈Ò Óß◊ √ÏßËÂ ˛, ¿π√ ÁΔ √≈Ò≈È≈ «‡È ÌÈ ÁΔ Ï‰ÁΔ ÔØ◊

«ÓÂΔ ÂØ∫ «◊«‰¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ «¬√ “’≈È Áæ√Ø” ÈØ«‡√ Ï≈∂ ¯À√Ò≈

√≈Ò≈È≈ «‡È ÌÈ ÁΔ Ï‰ÁΔ ÔØ◊ «ÓÂΔ ÂØ∫ «ÂßÈ √≈Òª Á∂ √Ó∂∫ ¡ßÁ

Á∂‰≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ ¡«‹‘≈ “’≈È Áæ√Ø” ÈØ«‡√; ¯À√Ò≈ √π‰≈¿π‰ ÁΔ √Óª

√ΔÓ≈ ÂØ∫ ÿæ‡Ø-ÿæ‡ «ÂßÈ Ó‘ΔÈ∂ Í«‘Òª ‹≈Δ ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ (√À’ÙÈ GC(B ¡Â∂ A@)) (ii) √À’ÙÈ GD (ËØ÷≈ËÛΔ/’πfi ´’≈¬∂ ‹≈‰/ˆÒÂ «Ï¡≈ÈΔ È≈Ò

√ÏßËÂ Ó≈ÓÒ∂) Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄, Ú≈‹Ï «ÓÂΔ È±ß «‹√ «ÚæÂΔ Ú∑∂ È≈Ò

Óß◊ √ÏßËÂ ˛, ¿π√ ÁΔ √≈Ò≈È≈ «‡È ÌÈ ÁΔ Ï‰ÁΔ ÔØ◊ «ÓÂΔ ÂØ∫

«◊«‰¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ «¬√ “’≈È Áæ√Ø” ÈØ«‡√ Ï≈∂ ¯À√Ò≈ √≈Ò≈È≈ «‡È

ÌÈ ÁΔ Ï‰ÁΔ ÔØ◊ «ÓÂΔ ÂØ∫ Íø‹ √≈Òª Á∂ √Ó∂∫ ¡ßÁ Á∂‰≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ

¡«‹‘≈ “’≈È Áæ√Ø” ÈØ«‡√ √ÏßËΔ ¯À√Ò≈ √π‰≈¿π‰ ÁΔ √Óª √ΔÓ≈ ÂØ∫

ÿæ‡Ø-ÿæ‡ «ÂßÈ Ó‘ΔÈ∂ Í«‘Òª ‘ØÚ∂◊ΔÕ ¡«‹‘≈ “’≈È Áæ√Ø” ÈØ«‡√;

¯À√Ò≈ √π‰≈¿π‰ ÁΔ √Óª √ΔÓ≈ ÂØ∫ ÿæ‡Ø-ÿæ‡ ¤∂ Ó‘ΔÈ∂ Í«‘Òª ‹≈Δ

’È≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ (√À’ÙÈ GD(B ¡Â∂ A@))

ÍzÙÈ E. ’Δ Ó≈Ó«Ò¡ª Ï≈∂ ¯À√Ò≈ Á∂‰ ÁΔ ’Ø¬Δ √Óª √ΔÓ≈ ˛? ¿πμÂ. (i) √À’ÙÈ GC (ËØ÷≈ËÛΔ/’πfi ´’≈¬∂ ‹≈‰/ˆÒÂ «Ï¡≈ÈΔ ÂØ∫

«¬Ò≈Ú≈ ‘Ø Ó≈ÓÒ∂) Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄, ¯À√Ò≈ √π‰≈¬∂ ‹≈‰ ÁΔ √Óª √ΔÓ≈

¿π√ «ÚæÂΔ Ú∑∂ √≈Ò≈È≈ «‡È ÌÈ ÁΔ Ï‰ÁΔ ÔØ◊ «ÓÂΔ ÂØ∫ C √≈Òª

Á≈ √Óª ˛, «‹√ È≈Ò Óß◊ √ÏßËÂ ˛ ‹ª ˆÒÂ ÂΔ’∂ «Ò¡≈

Δ¯ß‚/¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ˆÒÂ ÂΔ’∂ È≈Ò Ò≈Ì Ò¬∂ ‘Ø‰ ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ «¬‘

√Óª «◊«‰¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ (√À’ÙÈ GC(A@)) (ii) √À’ÙÈ GD (ËØ÷≈ËÛΔ/’πfi ´’≈¬∂ ‹≈‰/ˆÒÂ «Ï¡≈ÈΔ È≈Ò

√ÏßËÂ Ó≈ÓÒ∂) Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄, ¯À√Ò≈ √π‰≈¬∂ ‹≈‰ ÁΔ √Óª √ΔÓ≈ ¿π√

«ÚæÂΔ Ú∑∂ √≈Ò≈È≈ «‡È ÌÈ ÁΔ Ï‰ÁΔ ÔØ◊ «ÓÂΔ ÂØ∫ E √≈Òª Á≈

√Óª ˛, «‹√ È≈Ò Óß◊ √ÏßËÂ ˛ ‹ª ˆÒÂ ÂΔ’∂ «Ò¡≈

Δ¯ß‚/¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ˆÒÂ ÂΔ’∂ È≈Ò Ò≈Ì Ò¬∂ ‘Ø‰ ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ «¬‘

√Óª «◊«‰¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ (√À’ÙÈ GD(A@))

165

ÍzÙÈ F. ’Δ ¡«‹‘∂ «’√∂ «Ú¡’ÂΔ È±ß ’Ø¬Δ ¤Ø‡ ‘≈√Ò ˛, «‹√ ¿πμÂ∂ ËØ÷≈ËÛΔ/ÂæÊ ´’≈¿π‰/‹≈‰Ïπæfi ’∂ ˆÒÂ-«Ï¡≈ÈΔ Á≈ ÁØÙ ¡≈«¬Á ‘Ø √’Á≈ ˛, ‹Ø ÈØ«‡√ ‹≈Δ ‘Ø‰ ÂØ∫ Í«‘Òª «Ú¡≈‹ √Ó∂Â Óß◊ ÁΔ ß◊ ¡Á≈ ’ «ÁßÁ≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ ‡À’√ Ò¬Δ Ú√±ÒΔÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ’ØÒ «Ú¡≈‹ ¡Â∂

‡À’√ ÁΔ ’Ó Á∂ AE% Á∂ √Ó≈È ≈ÙΔ Á∂ ‹πÓ≈È∂ √Ó∂Â ‡À’√ ÁΔ ’Ó

¡Á≈ ’È Á≈ «¬æ’ «Ú’ÒÍ ‘ØÚ∂◊≈, «¬√ √ÏßËΔ ’Ó ‹ª Âª ¿π‘ ıπÁ

«ÈÙ⁄Â ’ √’Á≈ ˛ Â∂ ‹ª ÔØ◊ ¡«Ë’≈Δ ¡«‹‘≈ ’ √’Á≈ ˛ ¡Â∂

¡«‹‘∂ Ìπ◊Â≈È ÂØ∫ Ï≈¡Á ‡À’√ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ’Ø¬Δ ÈØ«‡√ ‹≈Δ È‘Δ∫

’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ (√À’ÙÈ GD(F))

ÍzÙÈ G. ‹∂ ¡Èπ¤∂Á GD ¡ËΔÈ ÈØ«‡√ ‹≈Δ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿π‘ «Ú¡’ÂΔ, «‹√ È±ß ÈØ«‡√ ‹≈Δ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛, Ìπ◊Â≈È ’ «ÁßÁ≈ ˛, ’Δ «¬√ Ó≈ÓÒ∂ Ï≈∂ ¯À√Ò≈ Á∂‰ ÁΔ ’Ø¬Δ ÒØÛ ˛? ¿πμÂ. «‹æÊ∂ «Ú¡’ÂΔ È±ß ¡Èπ¤∂Á GD Á∂ ¿πμÍ-¡Èπ¤∂Á (A) ¡ËΔÈ

’Ø¬Δ ÈØ«‡√ ‹≈Δ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛, ¿π‘ «¬‘ ÈØ«‡√ ‹≈Δ ‘Ø‰ Á∂ C@

«ÁÈª ¡ßÁ BE ¯Δ √ÁΔ ‹πÓ≈È∂ √Ó∂Â «Ú¡≈‹ È≈Ò ‡À’√ ¡Á≈ ’

«ÁßÁ≈ ˛, ÂÁ ¡«‹‘∂ ÈØ«‡√ È≈Ò √ÏßËÂ √≈Δ¡ª ’≈Ú≈¬Δ¡ª ıÂÓ

‘Ø¬Δ¡ª ÓßÈΔ¡ª ‹≈‰◊Δ¡ªÕ (√À’ÙÈ GD(H))

ÍzÙÈ H. ‹∂ ¡Èπ¤∂Á GD ¡ËΔÈ «’√∂ ÈØ«‡√ Ï≈∂ ¯À√Ò≈ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ‹≈Δ ’ΔÂ≈ ‘π’Ó ‡À’√ Óß◊ ¡Â∂ ‹πÓ≈È∂ ÁΔ ÍπÙ‡Δ ’Á≈ ˛, ÂÁ ’Δ «‹√ «Ú¡’ÂΔ È±ß ÈØ«‡√ ‹≈Δ ‘Ø«¬¡≈ ˛, ¿π√ ’ØÒ ’πfi ÿæ‡ ‹πÓ≈È≈ ¡Á≈ ’È Á≈ ’Ø¬Δ «Ú’ÒÍ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ ‹∂ ’Ø¬Δ «Ú¡’ÂΔ ‘π’Ó «ÓÒ‰ Á∂ C@ «ÁÈª Á∂ ¡ßÁ

¡«‹‘∂ ‡À’√ Á∂ E@ ¯Δ √ÁΔ Á∂ √Ó≈È ‹πÓ≈È≈ ¡Â∂ «Ú¡≈‹ √Ó∂Â

‡À’√ ¡Á≈ ’ «ÁßÁ≈ ˛, ÂÁ ¡«‹‘∂ ‡À’√ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ √≈Δ¡ª

’≈Ú≈¬Δ¡ª ıÂÓ ‘Ø¬Δ¡ª ÓßÈΔ¡ª ‹≈‰◊Δ¡ªÕ (√À’ÙÈ GD(AA))

ÍzÙÈ I. ¡«‹‘∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ ’Δ Ú≈ÍÁ≈ ˛, «‹æÊ∂ ÈØ«‡√ ‹≈Δ ’ΔÂ≈

166

‹ªÁ≈ ˛ Í ¡≈Á∂Ù «¬È∑ª √À’ÙÈª ¡ËΔÈ ¯À√Ò≈ √π‰≈¿π‰ Ò¬Δ «ÈË≈Â √Óª-√ΔÓ≈ Á∂ ¡ßÁ √À’ÙÈ GC ¡Â∂ GD ¡ËΔÈ ‹≈Δ È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛? ¿πμÂ. √À’ÙÈ GE(A@) ÁΔ «ÚÚ√Ê≈ ˛ «’ ¯À√Ò≈ ÒÀ‰ ÁΔ¡ª ’≈‹-

«ÚËΔ¡ª Á∂ √Ófi∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ √ßÌ≈ÚΔ ¯À√Ò∂ Ò¬Δ ‹∂ «¬È∑ª √À’ÙÈª

¡ËΔÈ «ÈË≈Â √Óª √ΔÓ≈ Á∂ ¡ßÁ ¡≈Á∂Ù ‹≈Δ È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈Õ

ÍzÙÈ A@. ’Δ Ú≈ÍÁ≈ ˛, ‹∂ «¬æ’ «Ú¡’ÂΔ «’√∂ ‘Ø «Ú¡’ÂΔ ÂØ∫ ‡À’√ «¬’æ·≈ ’Á≈ ˛ Í ¿π‘ ‡À’√ √’≈ ’ØÒ ‹Ó∑≈ È‘Δ∫ ’Ú≈™Á≈? ¿πμÂ. «¬√ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ‡À’√ ÈπÓ≈«¬ßÁ◊Δ ’ ‘∂ ‘Ø «Ú¡’ÂΔ ÂØ∫

«¬’æ·Δ ’ΔÂΔ ’Ó √’≈ È±ß ¡Á≈ ’ÈΔ ˜±Δ ˛Õ ¡«‹‘Δ ’Ø¬Δ

’Ó, ‹Ø ¡Á≈ È‘Δ∫ ’ΔÂΔ ◊¬Δ ˛, ¿π√ È±ß ¡«‹‘Δ ≈ÙΔ Á∂ √Ó≈È

‹πÓ≈È≈ Ú≈Í√ ÒÀ‰ Ò¬Δ ÔØ◊ ¡«Ë’≈Δ “’≈È Áæ√Ø” ÈØ«‡√ ‹≈Δ ’

√’Á≈ ˛Õ (√À’ÙÈ GF(A ¡Â∂ B))

ÍzÙÈ AA. ‹∂ ’Ø¬Δ «Ú¡’ÂΔ ¡Èπ¤∂Á GF(A) ÁΔ ¿π¶ÿ‰≈ ’«Á¡ª «¬’æ·≈ ’ΔÂ≈ ‡À’√ ‹Ó∑≈ È‘Δ∫ ’Ú≈™Á≈, ÂÁ «¬√ √ÏßËΔ «’‘ÛΔ Ú≈‹Ï ’≈Ú≈¬Δ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ? ¿πμÂ. “’≈È Áæ√Ø” ÈØ«‡√ ‹≈Δ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ ¡Â∂ ¡«‹‘≈

ÈØ«‡√ ‹≈Δ ‘Ø‰ ÁΔ «ÓÂΔ Á∂ «¬æ’ √≈Ò Á∂ √Ó∂∫ ¡ßÁ ’πÁÂΔ «È¡ª Á∂

«√ËªÂª ÁΔ Í≈Ò‰≈ ’«Á¡ª «¬æ’ ‘π’Ó ‹≈Δ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ ’πÁÂΔ

‹ª √πÌ≈Ú’ «¬È√≈¯ Á∂ «√ËªÂª ÁΔ Í≈Ò‰≈ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ ¡Â∂ ¡≈Á∂Ù

‹≈Δ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ (√À’ÙÈ GF(B ÂØ∫ F))

ÍzÙÈ AB. ¡Èπ¤∂Á GF ¡ËΔÈ ‡À’√ «¬’æ·≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ Í √’≈ È±ß ¡Á≈ È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ «◊¡≈, È≈Ò √ÏßËÂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ ÈØ«‡√ ‹≈Δ ’È ÁΔ √Óª √ΔÓ≈ ’Δ ˛? ¿πμÂ. «¬√ ÁΔ ’Ø¬Δ √Óª √ΔÓ≈ È‘Δ∫ ˛Õ ¡«‹‘∂ Ó≈Ó«Ò¡ª Á≈ ÍÂ≈

Òæ◊«Á¡ª ‘Δ «ÏÈ≈ «’√∂ √Óª √ΔÓ≈ Á∂ ÈØ«‡√ ‹≈Δ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ

167

ÍzÙÈ AC. Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ Ò¬Δ ‡À’√ Δ’ÚΔ ÁΔ¡ª «’‘ÛΔ¡ª «ÚËΔ¡ª ¿πÍÒÏË ‘È? ¿πμÂ. Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ Ò¬Δ «ÈÓÈ«Ò÷Â «Ú’ÒÍ ¿πÍÒÏË ‘πßÁ∂‘È:

¿) ‡À’√ ¡«Ë’≈Δ¡ª ÚæÒØ∫ ¡«‹‘∂ «Ú¡’ÂΔ È±ß ¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊ ’Ó

«Úæ⁄Ø∫ Ï’≈«¬¡ª ÁΔ ’‡ΩÂΔ;

¡) ¡«‹‘∂ «Ú¡’ÂΔ È≈Ò √ÏßËÂ «’√∂ Ó≈Ò È±ß ˜ÏÂ ’ ’∂ ¡Â∂

¿π√ È±ß Ú∂⁄ ’∂ ¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊ ’Ó ÁΔ Ú√±ÒΔ; ¬) «’√∂ ‘Ø «Ú¡’ÂΔ ÂØ∫ «‹√ ÚæÒ ËÈ Ï’≈«¬¡≈ ˛ ‹ª ¡«‹‘∂

«Ú¡’ÂΔ ÚæÒ Ï’≈«¬¡≈ ‘Ø √’Á≈ ˛ ‹ª ‹Ø ‹Ø Ï≈¡Á «Úæ⁄ ’∂∫Á

√’≈ ‹ª √±Ï≈ √’≈ Á≈ ¥À«‚‡ ¡Á≈ ’È Ò¬Δ «’√∂ ¡«‹‘∂

÷≈Â∂ «Úæ⁄ ËÈ æ÷ √’Á≈ ˛;

√) ¡«‹‘∂ «Ú¡’ÂΔ Á∂ ’Ï˜∂ ¡ËΔÈ ‹ª ¿π√ È≈Ò √ÏßËÂ ⁄æÒ ‹ª

¡⁄æÒ ‹≈«¬Á≈Á ˜ÏÂ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛, ‹Á Âæ’

Ìπ◊Â≈ÈÔØ◊ ’Ó ¡Á≈ È‘Δ∫ ’ «ÁæÂΔ ‹ªÁΔ; ‹∂ Ï’≈«¬¡ª ÁΔ

¡Á≈«¬◊Δ ¡«‹‘Δ ˜ÏÂΔ Á∂ C@ «ÁÈª Á∂ √Ó∂∫ ¡ßÁ ÚΔ È‘Δ∫

’ΔÂΔ ‹ªÁΔ, ÂÁ ¿π‘ ¿π√ ‹≈«¬Á≈Á È±ß Ú∂⁄ √’Á≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√

ÁΔ «Ú’Δ ÂØ∫ «ÓÒ∂ ËÈ ≈‘Δ∫ Ìπ◊Â≈ÈÔØ◊ ’Ó ¡Â∂ «Ú’Δ ÁΔ

Ò≈◊Â √Ó∂Â ¡Á≈ È≈ ’ΔÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ª Ò≈◊Âª È±ß Ú√±Ò ’ΔÂ≈

‹≈ √’Á≈ ˛Õ

‘) «˜Ò∑∂ Á∂ ’πÒÀ’‡ ≈‘Δ∫, «‹√ «Úæ⁄ ¡«‹‘∂ «Ú¡’ÂΔ ÁΔ ’Ø¬Δ

√ßÍÂΔ ˛ ‹ª «‹æÊ∂ ¿π‘ «‘ßÁ≈ ˛ ‹ª ’Ø¬Δ ’≈ØÏ≈ ’Á≈ ˛, «‹Ú∂∫

«¬‘ «’√∂ Ì±ÓΔ Á∂ Ó≈ÒΔ¬∂ Á≈ ’Ø¬Δ Ï’≈«¬¡≈‘ ØÚ∂Õ

’) Ú≈‹Ï ÓÀ«‹√‡∂‡ È±ß ¡˜Δ Á∂ ’∂, ‹Ø ≈ÙΔ È±ß Ú√±Ò ’È ÁΔ

’≈Ú≈¬Δ ’È◊∂, «‹Ú∂∫ ¿π√ ¿πμÂ∂ ‹πÓ≈È≈ Ò≈«¬¡≈ «◊¡≈ ‘Ú∂Õ

÷) «¬√ ’≈È±ßÈ ‹ª «’√∂ «ÈÔÓª ‹ª ¿πÈ∑ª ≈‘Δ∫ Ï‰≈¬∂ ◊¬∂ «Ú«ÈÔÓª

¡ËΔÈ Ò≈◊± ’ΔÂ≈ Ïª‚/«¬ß√‡±ÓÀ∫‡ ‹≈Δ ’∂Õ

◊) √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Ï’≈¬∂; ¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Á∂ «’√∂ Ï’≈¬∂ Ú‹Ø∫ ¡Â∂

‹ª «¬√ Á∂ ¿πÒ‡ Úª◊ Ú√±Ò ’ΔÂ∂ ‹≈ √’Á∂ ‘ÈÕ

(√À’ÙÈ GI(A, B, C, D))

168

ÍzÙÈ AD. ’Δ ‡À’√ Ï’≈«¬¡ª Á≈ Ìπ◊Â≈È «’ÙÂª «Úæ⁄ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. ¡«‹‘Δ ’Ø¬Δ Ï∂ÈÂΔ «ÓÒ‰ ”Â∂, ’«ÓÙÈ/⁄Δ¯ ’«ÓÙÈ

’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ «’√∂ «‡È «Úæ⁄ √ÚÀ-ÓπÒª«’Â Á∂‰Á≈Δ ¡Èπ√≈

Ï’≈«¬¡≈ «‘ßÁΔ ’Ó ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ‘Ø Ï’≈«¬¡≈ «’√∂

≈ÙΔ Á∂ Ìπ◊Â≈È Ò¬Δ √Óª ¡æ◊∂ ÚË≈ √’Á≈ ˛, «’√∂ «‡È «Úæ⁄

√ÚÀ-ÓπÒª«’Â Á∂‰Á≈Δ ¡Èπ√≈ Ï’≈«¬¡≈ ≈ÙΔ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈, ¡«‹‘∂

«Ú¡’ÂΔ È±ß ÚæË ÂØ∫ ÚæË BD «’ÙÂª «Úæ⁄ Ìπ◊Â≈È ÁΔ «¬‹≈˜Â «ÁæÂΔ

‹≈ √’ÁΔ ˛, ÏÙÂ∂ √À’ÙÈ E@ ¡ËΔÈ «Ú¡≈‹ Á≈ Ìπ◊Â≈È

¡«‹‘Δ¡ª √ΔÓ≈Úª Â∂ ÙÂª È≈Ò ’ΔÂ≈ ‹≈Ú, ‹Ø «ÈË≈Â ’ΔÂΔ¡ª

‹≈ √’ÁΔ¡ª ‘ÈÕ «Î ÚΔ, ‹∂ Ï‰ÁΔ ÔØ◊ «ÓÂΔ ¿πμÂ∂ «’√∂ «¬æ’ «’ÙÂ

Á∂ Ìπ◊Â≈È «Úæ⁄ ’Ø¬Δ ’ØÂ≈‘Δ ‘πßÁΔ ˛, Âª ¡«‹‘Δ «ÓÂΔ È±ß

Ìπ◊Â≈ÈÔØ◊ √Óπæ⁄Δ Ï’≈«¬¡≈ ≈ÙΔ ¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊ ‘Ø ‹≈Ú∂◊Δ ¡Â∂ ¿π√

È±ß «ÏÈ≈ «’√∂ ¡◊Ò∂∂ ÈØ«‡√ Á∂ Ú√±Ò ’ΔÂ≈ ‹≈ √’∂◊≈Õ (√À’ÙÈ H@)

ÍzÙÈ AE. ¡«‹‘∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ ’Δ Ú≈ÍÁ≈ ˛, «‹æÊ∂ ¡ÍΔÒ/√ØË ’≈Ú≈¬Δ¡ª «Úæ⁄ ÍπÙ‡Δ ’ΔÂΔ ‡À’√ Óß◊ «Úæ⁄ Ú≈Ë≈ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¿πμÂ. Óß◊ Á≈ ÈØ«‡√ ’∂ÚÒ ÚË∂ Ï’≈«¬¡ª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ‹≈Δ ’È

ÁΔ ˜±Â ‘πßÁΔ ˛Õ ¡ÍΔÒ/«ÚΔ˜È Á≈ «ÈÏ∂Û≈ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ ÂØ∫ Í«‘Òª

Í«‘Òª ÂØ∫ ÍπÙ‡Δ ’ΔÂΔ ’Ó, Δ’ÚΔ ÁΔ¡ª ’≈Ú≈¬Δ¡ª ¿π√ ÍÛ≈¡

ÂØ∫ ‹≈Δ ‘Ø √’ÁΔ¡ª ‘È, «‹æÊ∂ ¡«‹‘Δ¡ª ’≈Ú≈¬Δ¡ª ¡«‹‘Δ

¡ÍΔÒ/√ØË Á∂ «ÈÏ∂Û∂ ÂØ∫ ·Δ’ Í«‘Òª ÷Û∑Δ¡ª «‘ßÁΔ¡ª ‘ÈÕ (√À’ÙÈ

HD(¬∂))

ÍzÙÈ AF. ‹∂ ‡À’√ ¡Á≈ ’È Ò¬Δ « ßÓ∂Ú≈ «’√∂ «Ú¡’ÂΔ Á∂ ’Ø¬Δ ‡À’√ Ï’≈¬∂ ÓπÒÂÚΔ Í¬∂ ‘È ¡Â∂ «¬√ ÁΩ≈È ¿π‘ ¡≈Í‰≈ ’≈ØÏ≈ «’√∂ ‘Ø «Ú¡’ÂΔ È±ß ‡zª√¯ ’ «ÁßÁ≈ ˛, ÂÁ ÓΩ‹±Á≈ ‡À’√ Ï’≈«¬¡ª Á≈ ’Δ ‘ØÚ∂◊≈? ¿πμÂ. ¡«‹‘≈ «Ú¡’ÂΔ ¡Â∂ «‹√ «Ú¡’ÂΔ È±ß ’≈ØÏ≈ ‡zª√¯

’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛, √ªfi∂ ÂΩ ¿πμÂ∂ ¡Â∂ Úæ÷∂ ÂΩ ”Â∂ ¿π‘ ‡À’√, «Ú¡≈‹ ‹ª

169

‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ÂØ∫ Ï’≈«¬¡≈ ‹πÓ≈È≈ ¡«‹‘∂ ‡zª√¯ Á∂ √Ó∂∫ Âæ’

¡Á≈ ’È Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ ‘Ø‰◊∂, Ì≈Ú∂∫ ¡«‹‘∂ Ï’≈«¬¡ª Á≈ «ÈË≈È

¡«‹‘Δ ‡zª√¯ ÂØ∫ Í«‘Òª ‘Ø «◊¡≈ ‘ØÚ∂, Í ¿πÈ∑ª Á≈ ‘≈Ò∂ Ìπ◊Â≈È

È≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ØÚ∂ ‹ª ¿π√ ÂØ∫ Ï≈¡Á «ÈË≈È ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ‘ØÚ∂Õ (√À’ÙÈ HE(A))

ÍzÙÈ AG. ¡«‹‘∂ ‡À’√ Ï’≈«¬¡ª È≈Ò ’Δ Ú≈ÍÁ≈ ˛, «‹æÊ∂ ’ßÍÈΔ (‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ) ’≈ØÏ≈ ÏßÁ («Ò’π¬Δ‚∂ÙÈ) ’È Ò◊Á≈ ˛? ¿πμÂ. ‹ÁØ∫ ’Ø¬Δ ’ßÍÈΔ ÏßÁ ‘Ø ‹ªÁΔ ˛, ÂÁ √ßÍÂΔ¡ª Ò¬Δ «ÈÔπ’Â

‘∂’ «√ΔÚ (““«Ò’π¬Δ‚∂‡””) ¡≈Í‰Δ «ÈÔπ’ÂΔ Ï≈∂ C@ «ÁÈª Á∂

¡ßÁ ’«ÓÙÈ È±ß √±«⁄Â ’∂◊≈Õ ¡«‹‘Δ √±⁄È≈ «ÓÒ‰ ”Â∂ ’«ÓÙÈ

¿π√ «Ò’π¬Δ‚∂‡ È±ß «ÂßÈ Ó‘Δ«È¡ª Á∂ ¡ßÁ ‡À’√

Á∂‰Á≈Δ¡ª/Ï’≈«¬¡ª ÁΔ Ú≈‹Ï ≈ÙΔ Ï≈∂ ¡«Ë√±«⁄Â ’ √’Á≈ ˛Õ

(√À’ÙÈ HH(A,B))

ÍzÙÈ AH. «Ò’π¬Δ‚∂ÙÈ ¡ËΔÈ «¬æ’ ’ßÍÈΔ (‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ) Á∂ ‚≈«¬À’‡ª ÁΔ ’Δ Á∂‰Á≈Δ ‘πßÁΔ ˛? ¿πμÂ. ‹ÁØ∫ «’√∂ Íz≈¬ΔÚ∂‡ ’ßÍÈΔ È±ß ÏßÁ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ «’√∂

‡À’√ ‹ª ‘Ø Ï’≈«¬¡ª Á≈ ¯À√Ò≈ ’ «Ò¡≈ ‹ªÁ≈ ˛, ¿π‘ Ì≈Ú∂∫

«Ò’π¬Δ‚∂ÙÈ ÂØ∫ Í«‘Òª Á∂ ‘Ø‰ Â∂ ‹ª Ï≈¡Á Á∂, ‹Ø Ú√±Ò‰∂ «‘ßÁ∂ ‘È,

Âª ‘∂’ ¡«‹‘≈ «Ú¡’ÂΔ ‹Ø ¿π√ √Óª-«Ó¡≈Á ÁΩ≈È ’ßÍÈΔ Á≈

‚≈«¬À’‡ √Δ, «‹√ Ò¬Δ ‡À’√ Ï’≈«¬¡≈ ˛, ¿π√ ÂØ∫ ¿πÁØ∫ Âæ’

Ï’≈«¬¡ª Á≈ Ìπ◊Â≈È √ªfi∂ ÂΩ ¿πμÂ∂ √ıÂΔ È≈Ò «Ò¡≈ ‹≈Ú∂◊≈, ‹ÁØ∫

Âæ’ «’ ¿π‘ «¬‘ «√æË È‘Δ∫ ’ «ÁßÁ≈ «’ ¡«‹‘Δ ˆÀ-Ú√±ÒΔ; ’ßÍÈΔ

Á∂ ¡≈Í‰∂ Ó≈Ó«Ò¡ª È≈Ò √ÏßËÂ ¿π√ ÁΔ ¡≈Í‰Δ «’√∂ ÿØ

Ò≈ÍÚ≈‘Δ, «ÌzÙ‡≈⁄≈ ‹ª «‚¿±‡Δ¡ª ÁΔ ¿π¶ÿ‰≈ ’ ’∂ È‘Δ∫ ‘Ø¬ΔÕ

(√À’ÙÈ HH(C), HI)

ÍzÙÈ AI. Ï’≈«¬¡≈ ‡À’√ ¡Á≈ ’È Ò¬Δ «¬æ’ Ì≈¬ΔÚ≈Ò ¯Ó (‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ) Á∂ Ì≈¬ΔÚ≈Òª ÁΔ Á∂‰Á≈Δ ’Δ ˛?

170

¿πμÂ: «’√∂ ¯Ó Á∂ Ì≈¬ΔÚ≈Ò √ªfi∂ ÂΩ ¿πμÂ∂ √ıÂΔ È≈Ò «’√∂ ÚΔ

Â∑ª Á≈ ‡À’√, «Ú¡≈‹ ‹ª ‹πÓ≈È∂ Á∂ Ìπ◊Â≈È Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ ‘Ø‰◊∂Õ

¯Ó/Ì≈¬ΔÚ≈Ò ¡≈Í‰∂ «’√∂ Ì≈¬ΔÚ≈Ò ÁΔ √∂Ú≈-Óπ’ÂΔ Ï≈∂ ’«ÓÙÈ

È±ß «Ò÷ÂΔ ÂΩ ¿πμÂ∂ √±«⁄Â ’È◊∂Õ

‡À’√, «Ú¡≈‹ ‹ª ‹πÓ≈È∂ ÁΔ Á∂‰Á≈Δ ¡«‹‘Δ √∂Ú≈-Óπ’ÂΔ ÁΔ «ÓÂΔ

Âæ’, ’Δ ¿π√ «ÓÂΔ È±ß ‹ª Ï≈¡Á «Úæ⁄ «ÁzÛ∑ ˛, «¬‘ ¡«‹‘∂ Ì≈¬ΔÚ≈Ò

¿πμÂ∂ ‘ØÚ∂◊≈Õ

‹∂ ’Ø¬Δ √±⁄È≈ √∂Ú≈-Óπ’ÂΔ Á∂ «¬æ’ Ó‘ΔÈ∂ Á∂ ¡ßÁ «ÁæÂΔ ‹ªÁΔ ˛, Âª

¡«‹‘∂ Ì≈¬ΔÚ≈Ò ÁΔ Á∂‰Á≈Δ ¿π√ «ÓÂΔ Âæ’ ‹≈Δ ‘∂◊Δ, ‹ÁØ∫

¡«‹‘Δ √±⁄È≈ ’«ÓÙÈ ÚæÒØ∫ Íz≈ÍÂ È‘Δ∫ ’ Ò¬Δ ‹ªÁΔÕ (√À’ÙÈ I@)

ÍzÙÈ B@. «¬æ’ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ÁΔ ‡À’√ Á∂‰Á≈Δ ÍzÂΔ ’Δ Ú≈ÍÁ≈ ˛, «‹√ Á≈ ’≈ØÏ≈ Ï≈¡Á ”⁄ ’Ø¬Δ √Íz√Â/‡æ√‡Δ ‹ª «’√∂ È≈Ï≈Òˆ Á≈ ’Ø¬Δ ¬∂‹ß‡ ⁄Ò≈¿π‰ Òæ◊Á≈ ˛? ¿πμÂ. ¡«‹‘∂ ’≈ØÏ≈ ÚæÒØ∫ ¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊ «’√∂ ‡À’√ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄

«‹√ È±ß ’Ø¬Δ √Íz√Â/‡æ√‡Δ/È≈Ï≈Òˆ ‹ª ¡√ÓæÊ «Ú¡’ÂΔ Á≈

’Ø¬Δ ¬∂‹ß‡ ¡«‹‘∂ È≈Ï≈Òˆ/¡√ÓæÊ «Ú¡’ÂΔ Á∂ Ò≈Ì Ò¬Δ ¡Â∂

¿πÈ∑ª ÁΔ Â¯Ø∫ ⁄Ò≈™Á≈ ˛, ÂÁ ‡À’√, «Ú¡≈‹ ‹ª ‹πÓ≈È≈ ¡«‹‘∂

√Íz√Â/‡æ√‡Δ/¬∂‹ß‡ ¿πμÂ∂ Ò≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ÂØ∫ ‘Δ

Ú√±ÒΔÔØ◊ ‘ØÚ∂◊≈Õ (√À’ÙÈ IA)

ÍzÙÈ B@. ’Δ Ú≈ÍÁ≈ ˛, ‹ÁØ∫ «’√∂ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ÁΔ ‹≈«¬Á≈Á ’Ø‡ ¡≈æ¯ Ú≈‚˜ Á∂ «ÈÔßÂz‰ ¡ËΔÈ ‘ØÚ∂? ¿πμÂ. «‹æÊ∂ «¬æ’ ’≈ØÏ≈ Á∂ Ó≈Ò’ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ÁΔ √ßÍÂΔ,

«‹√ ¿πμÂ∂ ’Ø¬Δ ‡À’√, «Ú¡≈‹ ‹ª ‹πÓ≈È≈ Ìπ◊Â≈ÈÔØ◊ ˛, ¿π‘ «’√∂

’Ø‡ ¡ËΔÈ «ÈÔπ’Â ’Ø‡ ¡≈æ¯ Ú≈‚˜/ÍzÙ≈√’ ‹ÈÒ/¡«Ë’≈Â

‡æ√‡Δ/«√ΔÚ ‹ª ÓÀÈ∂‹ Á∂ «ÈÔßÂz‰ ¡ËΔÈ ˛; ÂÁ ¡«‹‘Δ ‘≈ÒÂ

«Úæ⁄ ‡À’√, «Ú¡≈‹ ‹ª ‹πÓ≈È≈ ¡«‹‘Δ ’Ø‡ ¡≈æ¯ Ú≈‚˜/ÍzÙ≈√’

‹ÈÒ/¡«Ë’≈Â ‡æ√‡Δ/«√ΔÚ ‹ª ÓÀÈ∂‹ ¿πμÂ∂ ‘Δ Ò≈«¬¡≈

‹≈Ú∂◊≈ Â∂ ¿πÈ∑ª ÂØ∫ ‘Δ ¿π√ ‘æÁ Âæ’ Ú√±ÒΔÔØ◊ ‘ØÚ∂◊≈, «‹Ú∂∫

171

«ÈË≈Â ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ «‹Ú∂∫ «’√∂ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ÂØ∫

Ú√±ÒΔÔØ◊ ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ BA. ’Δ Ú≈ÍÁ≈ ˛, ‹ÁØ∫ «¬æ’ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ÁΔ ¡À√‡∂‡ (√ßÍÂΔ) “’Ø‡ ¡≈æ¯ Ú≈‚˜” (Ú≈√ª) Á∂ «ÈÔßÂz‰ ¡ËΔÈ ‘ØÚ∂? ¿πμÂ. ‹ÁØ∫ «¬æ’ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ÁΔ ‹≈«¬Á≈Á Á≈ «¬æÊ ’≈ØÏ≈,

«‹√ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ’Ø¬Δ ‡À’√, «Ú¡≈‹ ‹ª ‹πÓ≈È≈ “’Ø‡ ¡≈æ¯

Ú≈‚˜”/ÍzÙ≈√’ ‹ÈÒ/¡«Ë’≈Â ‡æ√‡Δ/«√ΔÚ ‹ª ¡Á≈ÒÂ Á∂

«’√∂ ‘π’Ó È≈Ò «ÈÔπ’Â ÓÀÈ∂‹ ÚæÒØ∫ Á∂‰ÔØ◊ ‘ØÚ∂, Âª ‡À’√, «Ú¡≈‹

‹ª ‹πÓ≈È≈ ¡«‹‘∂ “’Ø‡ ¡≈æ¯ Ú≈‚˜”/ÍzÙ≈√’ ‹ÈÒ/¡«Ë’≈Â

‡æ√‡Δ/«√ΔÚ ‹ª ÓÀÈ∂‹ ¿πμÂ∂ Ò≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ ‹ª ¿πÈ∑ª ÂØ∫ Ú√±Ò

’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈ «’™«’ «¬‘ «¬æ’ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ÂØ∫ Ú√±Ò ’ΔÂ≈

‹≈Ú∂◊≈Õ (√À’ÙÈ IB)

172

‹Δ.¡À√.‡Δ. «Úæ⁄ ¡ÍΔÒª,

√ÓΔ«÷¡≈ ¡Â∂ √ØË

173

‹Δ.¡À√.‡Δ. «Úæ⁄ ¡ÍΔÒª, √ÓΔ«÷¡≈

¡Â∂ √ØË ÍzÙÈ A. ’Δ «’√∂ ¡≈Á∂Ù ÂØ∫ ‹ª ¡≈Í‰∂ «ÚπæË «ÁæÂ∂ ¯À√Ò∂ ÂØ∫ È≈≈˜ ’Ø¬Δ «Ú¡’ÂΔ È±ß ¡ÍΔÒ ’È Á≈ ¡«Ë’≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ(ª) ¡ËΔÈ ‹≈Δ «’√∂ ‘π’Ó ‹ª

¡≈Í‰∂ «ÚπæË «’√∂ ¯À√Ò∂ ÂØ∫ Áπ÷Δ ‹ª È≈≈˜ «’√∂ ÚΔ «Ú¡’ÂΔ È±ß

√À’ÙÈ A@G ¡ËΔÈ ¡ÍΔÒ ’È Á≈ ¡«Ë’≈ ˛Õ «’√∂ “¡À‚‹±‚Δ’∂«‡ß◊

¡Ê≈‡Δ” ÚæÒØ∫ ’Ø¬Δ ¯À√Ò≈ ‹ª ‘π’Ó ˜± ‹≈Δ ‘Ø«¬¡≈ ‘Ø‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈

˛Õ

™fi, ’πfi ¯À√Ò∂, ¡≈Á∂Ù («‹Ú∂∫ «’ ¡Èπ¤∂Á ABA «Úæ⁄ «ÚÚ√Ê≈ «ÁæÂΔ

◊¬Δ ˛) ¡ÍΔÒÔØ◊ È‘Δ∫ ‘πßÁ∂Õ

ÍzÙÈ B. ¡ÍΔÒ∂‡ ¡Ê≈‡Δ (¬∂.¬∂.) ’ØÒ ¡ÍΔÒ ’È ÁΔ √Óª-√ΔÓ≈ ’Δ ˛? ¿πμÂ. È≈≈˜ «Ú¡’ÂΔ Ò¬Δ, √Óª-√ΔÓ≈; ¡≈Á∂Ù ‹ª ¯À√Ò∂ ÁΔ √±⁄È≈

«ÓÒ‰ ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ C Ó‘ΔÈ∂ ÂÀ¡ ˛Õ «ÚÌ≈◊ (Ó≈Ò) Ò¬Δ √Óª √ΔÓ≈ F

Ó‘ΔÈ∂ ˛, «‹√ √Ó∂∫ ¡ßÁ √ÓΔ«÷¡≈ ’≈Ú≈¬Δ¡ª Óπ’ßÓÒ ’ÈΔ¡ª

‘Ø‰◊Δ¡ª ¡Â∂ ¡ÍΔÒ∂‡ ¡Ê≈‡Δ √≈‘Ú∂∫ ¡ÍΔÒ Á≈«¬ ’ÈΔ ‘ØÚ∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ C. ’Δ ¡ÍΔÒ∂‡ ¡Ê≈‡Δ È±ß ¡ÍΔÒ Á≈«¬ ’È «Úæ⁄ Á∂Δ ÁΔ Óπ¡≈¯Δ Á∂‰ Á≈ ¡«Ë’≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ ¿π‘ ¡ÍΔÒ Á≈«¬ ’È Ò¬Δ C/F Ó‘Δ«È¡ª ÁΔ

«ÈË≈Â «Ó¡≈Á Á∂ ¡ßÂ ÂØ∫ «¬æ’ Ó‘ΔÈ∂ Âæ’ (C+A/F+A) ÁΔ Á∂Δ

Ò¬Δ Óπ¡≈¯Δ Á∂ √’Á≈ ˛, ÏÙÂ∂ ‹∂ ’Ø¬Δ ““Ú≈‹Ï ’≈È”” ‘ØÚ∂, «‹Ú∂∫

«’ √À’ÙÈ A@G(D) «Úæ⁄ Áæ«√¡≈ «◊¡≈ ˛Õ

ÍzÙÈ D. ’Δ “¡ÍΔÒ∂‡ ¡Ê≈‡Δ” ’ØÒ ¡«‹‘∂ ’Ø¬Δ Ú≈Ë± ¡≈Ë≈ ÁΔ ÍzÚ≈È◊Δ Á∂‰ Á∂ ¡«Ë’≈ ‘È, «‹È∑ª Á≈ Ú‰È ¡ÍΔÒ ÓΔÓØ «Úæ⁄ È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ «◊¡≈?

174

¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ ¿π√ ’ØÒ Ú≈Ë± ¡≈Ë≈ ÁΔ ÍzÚ≈È◊Δ Á∂‰ Á∂ Ú≈Ë±

¡«Ë’≈ ‘È, ‹∂ ¿π√ È±ß «¬√ ◊æÒ ÁΔ Â√æÒΔ ‘ØÚ∂ «’ ˆÒÂΔ ‹≈‰Ïπæfi

’∂ ‹ª ˆÀ-Ú≈‹Ï „ß◊ È≈Ò È‘Δ∫ ‘Ø¬Δ √ΔÕ

ÍzÙÈ E. ¡ÍΔÒ∂‡ ¡Ê≈‡Δ ÚæÒØ∫ ‹≈Δ ‘π’Ó Ï≈∂ «’√ È±ß √±«⁄Â ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈? ¿πμÂ. ¡ÍΔÒ∂‡ ¡Ê≈‡Δ È±ß ‘π’Ó ÁΔ ’≈ÍΔ ¡ÍΔÒ’Â≈, ÓπÁ≈«¬Ò≈

¡Â∂ ¡À‚‹±’∂«‡ß◊ ¡Ê≈‡Δ È±ß ¡Â∂ ¿π√ ÁΔ «¬æ’ ’≈ÍΔ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ.

¡Â∂ ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ./Ô±.‡Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Á∂ ¡«Ë’≈-÷∂Â Ú≈Ò∂

’«ÓÙÈ È±ß Á∂‰Δ ‘ØÚ∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ F. ’≈È±ßÈΔ ÂΩ ¿πμÂ∂ Ò≈˜ÓΔ ÍzΔ-«‚Í≈æ«˜‡ ÁΔ ’Ó ’Δ ˛, ‹Ø ¡ÍΔÒ∂‡ ¡Ê≈‡Δ √≈‘Ó‰∂ ‘∂’ ¡ÍΔÒ È≈Ò Á∂‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛? ¿πμÂ. ‡À’√, «Ú¡≈‹, ‹πÓ≈È∂, ¯Δ√ ¡Â∂ æÁ ‘Ø¬∂ ‘π’Ó ’≈È Òæ◊‰

Ú≈Ò∂ ‹πÓ≈È∂ ÁΔ Óπ’ßÓÒ ≈ÙΔ, «‹Ú∂∫ «’ ¡ÍΔÒ’Â≈ ÚæÒØ∫ ’Ï±Ò ’ΔÂ≈

‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ «‹√ √ÏßËΔ ¡ÍΔÒ Á≈«¬ ’ΔÂΔ ◊¬Δ ˛, ¿π√ Á∂ √ÏßË

«Úæ⁄ ‘π’Ó ’≈È ÍÀÁ≈ ‘Ø‰ Ú≈Ò∂ «ÚÚ≈Á «Úæ⁄ ‡À’√ Ï’≈«¬¡≈ «‘ßÁΔ

A@% ≈ÙΔ Á∂ √Ó≈È ≈ÙΔÕ

ÍzÙÈ G. ’Δ «ÚÌ≈◊; ÍzΔ-«‚Í≈æ«˜‡ ÁΔ ¿π⁄∂Δ ≈ÙΔ Á≈ ‘π’Ó Á∂‰ Ò¬Δ ¡ÍΔÒ∂‡ ¡Ê≈‡Δ È±ß ¡˜Δ Á∂ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. È‘Δ∫Õ

ÍzÙÈ H. Ï’≈«¬¡≈ ≈ÙΔ ÁΔ Δ’ÚΔ Ï≈∂ ’Δ √«ÊÂΔ ˛? ¿πμÂ. ¿πÍØ’Â ¡Èπ√≈ ÍzΔ-«‚Í≈æ«˜‡ Á≈ Ìπ◊Â≈È ’Á∂ √Ó∂∫,

Ï’≈«¬¡≈ ≈ÙΔ ÁΔ Δ’ÚΔ ¿πμÂ∂ √À’ÙÈ A@G(G) ÁΔ¡ª ÓæÁª «Úæ⁄

√‡∂¡ «ÁæÂΔ √ÓfiΔ ‹≈Ú∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ I. ’Δ «’√∂ ¡ÍΔÒ «Úæ⁄ ¡ÍΔÒ∂‡ ¡Ê≈‡Δ ¡«‹‘≈ ’Ø¬Δ ‘π’Ó ‹≈Δ ’ √’ÁΔ ˛, «‹√ «Úæ⁄ «‚¿±‡Δ/‹πÓ≈È≈/√˜≈ ÁΔ Ó≈Â≈ ÚË≈¬Δ ◊¬Δ ‘ØÚ∂/Ó±Ò ¡Ê≈‡Δ ÚæÒØ∫ ‹≈Δ «¬æ’ ‘π’Ó ÂØ∫ Δ¯ß‚/¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÁΔ ’Ó ÿ‡≈¬Δ ◊¬Δ ‘ØÚ∂?

175

¿πμÂ. ¡ÍΔÒ∂‡ ¡Ê≈‡Δ È±ß ’Ø¬Δ ¡«‹‘≈ ‘π’Ó ‹≈Δ ’È Á≈

¡«Ë’≈ ˛, «‹√ Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ ˜ÏÂΔ Á∂ √Ê≈È ¿πμÂ∂ ¯Δ√ ‹ª √˜≈ ‹ª ‹πÓ≈È≈ ÚË≈¬∂ ‹≈ √’‰ ‹ª Δ¯ß‚ ‹ª «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ ÁΔ ’Ó ÿ‡≈¬Δ ‹≈ √’∂, ÏÙÂ∂ ¡ÍΔÒ’Â≈ È±ß Íz√Â≈«ÚÂ ‘≈ÈΔ’≈’ ‘π’Ó Á∂

«ÚπæË “”’≈È Á√≈¿π‰ Á≈ Ú≈‹Ï ÓΩ’≈ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ ‘ØÚ∂Õ (¡Èπ¤∂Á

A@G(AA) ÁΔ Í«‘ÒΔ «ÚÚ√Ê≈)

«‹æÊØ∫ Âæ’ «‚¿±‡Δ È±ß ÚË≈¿π‰ ‹ª ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. Á≈ ˆÒÂ Ò≈Ì ÒÀ‰

Ï≈∂ ¯À√Ò≈ ÒÀ‰ Á∂ ÍzÙÈ Á≈ √ÏßË ˛, ¬∂.¬∂. ¡«‹‘≈ ’∂ÚÒ Íz√Â≈«ÚÂ

‘π’Ó «ÚπæË ¡ÍΔÒ’Â≈ Ò¬Δ «ÚÙ∂Ù ¡À√.√Δ.¡ÀÈ. Á∂‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘Δ

’ √’ÁΔ ˛ ¡Â∂ ‘π’Ó ¡≈Í‰∂-¡≈Í «ÈË≈Â √Óª-√ΔÓ≈ «Úæ⁄

¡Èπ¤∂Á GC ‹ª GD ¡ËΔÈ ‘Δ ‹≈Δ ‘Ø‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ (¡Èπ¤∂Á

A@G(AA) ÁΔ Á±‹Δ «ÚÚ√Ê≈)Õ

ÍzÙÈ A@. ’Δ ¡ÍΔÒ∂‡ ¡Ê≈‡Δ È±ß «’√∂ ’≈Èª ’ ’∂ ’∂√ Á≈ «Óª‚ Ú≈Í√ ¡À‚‹±‚Δ’∂«‡ß◊ ¡Ê≈‡Δ ’ØÒ «Ò‹≈‰ Á≈ ¡«Ë’≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ È‘Δ∫Õ √À’ÙÈ A@G(AA) «Úæ⁄ «ÚÙ∂Ù ÂΩ ¿πμÂ∂ Á√≈«¬¡≈

«◊¡≈ ˛ «’ ¡ÍΔÒ∂‡ ¡Ê≈‡Δ ¡«‹‘Δ ‹ª⁄ ’È ÂØ∫ Ï≈¡Á, «‹Ú∂∫ ÚΔ

˜±Δ ‘Ø √’Á≈ ˛, ¡«‹‘≈ ‘π’Ó ‹≈Δ ’ √’ÁΔ ˛, «‹Ú∂∫ «’ ¿π‘

«È¡ªÍ±È Â∂ Ú≈‹Ï √Ófi∂, ÍπÙ‡Δ ’∂, √ØË ’∂ ‹ª ’Ø¬Δ ¯À√Ò≈ ‹ª

¡≈Á∂Ù «ÚπæË ¯À√Ò≈ √π‰≈Ú∂, Í ’Ø¬Δ Ó≈ÓÒ≈ ¿π√ ¡Ê≈‡Δ ’ØÒ Ú≈Í√ À¯ È‘Δ∫ ’∂◊Δ, «‹√ È∂ ’Ø¬Δ ¯À√Ò≈ «ÁæÂ≈ ˛ ‹ª ¡≈Á∂Ù √π‰≈«¬¡≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AA. ’Δ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡Ê≈‡Δ ¡≈Í‰∂ ¡ËΔÈ ’Ó⁄≈Δ¡ª ‹ª ¡«Ë’≈Δ¡ª ÚæÒØ∫ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ‹≈Δ «’√∂ ‘π’Ó «Úæ⁄ √ØË ’ √’ÁΔ ‘À? ¿πμÂ. ’≈È±ßÈ Á≈ √À’ÙÈ B(II) «Úß⁄ ““«ÚΔ˜ÈÒ ¡Ê≈‡Δ”” ÁΔ

Í«Ì≈Ù≈; «¬√ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ «ÈÔπ’Â ‹ª ¡«Ë’≈Â ¡«‹‘Δ «¬æ’

¡Ê≈‡Δ Ú‹Ø∫ «ÁæÂΔ ◊¬Δ ˛ ‹Ø ¯À√Ò∂ ‹ª ¡≈Á∂Ùª «Úæ⁄ √ØË ’ √’ÁΔ

˛, «‹Ú∂∫ «’ √À’ÙÈ A@H «Úæ⁄ Á‹ ˛Õ «¬√ ’≈È±ßÈ Á≈ √À’ÙÈ A@H

¡«‹‘Δ ““«ÚΔ˜ÈÒ ¡Ê≈‡Δ”” È±ß ¡«Ë’≈ «ÁßÁ≈ ˛ «’ ¿π‘ ¡≈Í‰∂

176

¡ËΔÈ ’Ó⁄≈Δ¡ª ‹ª ¡«Ë’≈Δ¡ª È±ß √æÁ √’Á∂ ‘È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ÚæÒØ∫

‹≈Δ «’√∂ ÚΔ ‘π’Ó Á≈ «ÈΔ÷‰ ’ √’Á∂ ‘È ¡Â∂ ‹∂ ¿π‘ √Ófi‰ «’

‘∂·Ò∂ ¡«Ë’≈Δ Á∂ ‘π’Ó «Úæ⁄ ’Ø¬Δ ˆÒÂΔ ˛ ¡Â∂ ¿π‘ ¡≈ÓÁÈ ÍzÂΔ

Íæ÷Í≈ÂΔ ˛ ¡Â∂ ˆÀ-’≈È±ßÈΔ ‹ª ˆÀ-Ú≈‹Ï ˛ ‹ª «‹√ È∂ ’πfi ı≈√

ÌΩ«Â’ ÂæÂª È±ß «Ë¡≈È ◊Ø⁄∂ È‘Δ∫ «Ò¡≈ ˛, Ì≈Ú∂∫ Ú«‰Â ‘π’Ó ‹≈Δ

‘Ø‰ √Ó∂∫ ¿πÍÒÏË ‘ØÚ∂ ‹ª È≈ ‹ª Ì≈Â Á∂ ’ßÍ‡ØÒ ¡Â∂ ¡≈æ‚Δ‡

‹ÈÒ ÚæÒØ∫ «ÁæÂΔ «‡æÍ‰Δ Á∂ ÈÂΔ‹∂ Ú‹Ø∫, ¿π‘, ‹∂ ˜±Δ ‘ØÚ∂, ÈØ«‡√

ÁΔ √π‰Ú≈¬Δ Á≈ ÓΩ’≈ Á∂‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡≈Á∂Ù «Úæ⁄ √ØË ’ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AB. ’Δ “«ÚΔ˜ÈÒ ¡Ê≈‡Δ” ¡≈Í‰∂ ¡ËΔÈ ’Ó‘≈Δ¡ª ÚæÒØ∫ ÓπÒÂÚΔ Í¬Δ ¡«‹‘Δ √ØË ≈‘Δ∫ Í≈√ ’ΔÂ∂ «’√∂ ‘π’Ó Á∂ ¡≈æÍ∂ÙÈ ¿πμÂ∂ √‡∂¡ Á≈ ‘π’Ó ‹≈Δ ’ √’ÁΔ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ

ÍzÙÈ AC. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡ËΔÈ ““«ÚΔ˜ÈÒ ¡Ê≈‡Δ”” È±ß ¡≈Í‰∂ ¡ËΔÈ ’Ó⁄≈Δ¡ª Â∂ ¡«Ë’≈Δ¡ª Á∂ ‘π’Óª È±ß √ØË‰ Á∂ ¡«Ë’≈ Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ ¡«Ë’≈ª Ò¬Δ ’Ø¬Δ ÏßËÈ ‘È? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ ““«ÚΔ˜ÈÒ ¡Ê≈‡Δ”” ¿π√ ‘≈ÒÂ «Úæ⁄ «’√∂ ¡≈Á∂Ù È±ß

È‘Δ∫ √ØË∂◊Δ, ‹∂

(¿) ‘π’Ó È±ß ¡Èπ¤∂Á A@G ¡ËΔÈ ‹ª ¡Èπ¤∂Á AAB ¡ËΔÈ ‹ª

¡Èπ¤∂Á AAG ¡ËΔÈ ‹ª ¡Èπ¤∂Á AAH ¡ËΔÈ ’ΔÂΔ ◊¬Δ «¬æ’ ¡ÍΔÒ

Ò¬Δ ‹≈Δ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛; ‹ª

(¡) √À’ÙÈ A@G(B) ¡ËΔÈ ¯À√Ò≈ ‹≈Δ ’È ‹ª √ØË‰ Á≈ ‘π’Ó Á∂‰

ÂØ∫ Ï≈¡Á Ú«‰Â «Ó¡≈Á ‘≈Ò∂ ıÂÓ È‘Δ∫ ‘Ø¬Δ ˛ ‹ª «ÂßÈ √≈Ò ÂØ∫

ÚæË Á≈ √Óª ıÂÓ ‘Ø «◊¡≈ ˛Õ

(¬) ‘π’Ó Í«‘Òª ‘Δ «’√∂ Í«‘Ò∂ ÍÛ≈¡ ¿πμÂ∂ «¬√ √À’ÙÈ ¡ËΔÈ √ØËÈ

Ò¬Δ «Ò¡≈ «◊¡≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AD. «‡z«Ï¿±ÈÒ ’ØÒ ¡ÍΔÒ ÍzÚ≈È ’È ÂØ∫ «¬È’≈ ’È ÁΔ¡ª Ù’ÂΔ¡ª ’ÁØ∫ ‘πßÁΔ¡ª ‘È?

177

¿πμÂ. ¡«‹‘∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄, «‹æÊ∂ ¡ÍΔÒ «Úæ⁄ «¬‘ Ù≈ÓÒ ‘Ø‰ -

* ‡À’√ ÁΔ ’Ó ‹ª «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ ‹ª

* ‡À’√ «Úæ⁄ ¯’ ‹ª «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ «Úæ⁄ ¯’ ÓΩ‹±Á ˛ ‹ª

* ‹πÓ≈È∂, ÎΔ√ ‹ª Áß‚ ÁΔ ’Ó, ‹Ø ¡«‹‘∂ ¡≈Á∂Ù ≈‘Δ∫

«ÈË≈Â ‘ØÚ∂,

E@,@@@/- πÍ¬∂ ÂØ∫ ÚæË È‘Δ∫ ‘πßÁΔ, «‡z«Ï¿±ÈÒ È±ß ¡«‹‘Δ ¡ÍΔÒ

ÍzÚ≈È ’È ÂØ∫ «¬È’≈ ’È Á≈ ¡«Ë’≈ ˛Õ (’≈È±ßÈ Á≈

√À’ÙÈ AAB(B))Õ

ÍzÙÈ AE. ¿π‘ √Óª √ΔÓ≈ ’Δ ˛, «‹√ Á∂ ¡ßÁ «‡z«Ï¿±ÈÒ √≈‘Ó‰∂ ¡ÍΔÒ Á≈«¬ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛? ¿πμÂ. «Ù’≈«¬Â’Â≈ «Ú¡’ÂΔ È±ß ¡≈Á∂Ù Íz≈ÍÂΔ ÁΔ «ÓÂΔ Á∂ C

Ó‘Δ«È¡ª ¡ßÁ «‡z«Ï¿±ÈÒ √≈‘Ó‰∂ ¡ÍΔÒ Á≈«¬ ’ÈΔ ‘ØÚ∂◊ΔÕ

«ÚÌ≈◊ È±ß √ÓΔ«÷¡≈ ÁΔ¡ª ’≈Ú≈¬Δ¡ª Óπ’ßÓÒ ’ÈΔ¡ª ‘Ø‰◊Δ¡ª

¡Â∂ √ØË ¡ËΔÈ ‘π’Ó ‹≈Δ ‘Ø‰ ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ ¤∂ Ó‘Δ«È¡ª Á∂ √Ó∂∫ ¡ßÁ

¡ÍΔÒ Á≈«¬ ’ÈΔ ‘ØÚ∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ AF. ’Δ «‡z«Ï¿±ÈÒ C Ó‘Δ«È¡ª Á∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡≈Í‰∂ √≈‘Ó‰∂ Á≈«¬ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ Ú≈ÒΔ ¡ÍΔÒ «Úæ⁄ ‘Ø¬Δ Á∂Δ Ò¬Δ Óπ¡≈¯Δ Á∂ √’Á≈ ˛? ‹∂ ‘ª, Âª «’ßÈ∂ √Ó∂∫ Âæ’ Ò¬Δ? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, «‡z«Ï¿±ÈÒ ’ØÒ C Ó‘Δ«È¡ª Á∂ √Ó∂∫; C/F Ó‘Δ«È¡ª

ÁΔ «Ó¡≈Á ÂØ∫ Ï≈¡Á «’√∂ ÚΔ √Ó∂∫ ÁΔ Á∂Δ È±ß Óπ¡≈¯ ’È ÁΔ¡ª

Ù’ÂΔ¡ª ‘πßÁΔ¡ª ‘È ÏÙÂ∂ ¡ÍΔÒ’Â≈ ¡«‹‘Δ «’√∂ Á∂Δ Ò¬Δ ’Ø¬Δ

Ú≈‹Ï ’≈È Á√≈¬∂Õ

ÍzÙÈ AG. «‡z«Ï¿±ÈÒ √≈‘Ó‰∂ ¥≈æ√ «¬Â≈˜ª Á≈ ÓÀÓØÀ∫‚Ó ¯≈«¬Ò ’È Ò¬Δ √Óª √ΔÓ≈ ’Δ ˛? ¿πμÂ. ¡ÍΔÒ Íz≈ÍÂΔ ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ DE «ÁÈÕ

ÍzÙÈ AH. ’Δ ÍzΔ-«‚Í≈æ«˜‡ ≈ÙΔ Á∂ Δ¯ß‚ ¿πμÂ∂ «Ú¡≈‹ ¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊ ‘πßÁ≈ ˛?

178

¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á AAE ¡Èπ√≈, «‹æÊ∂ ¡Èπ¤∂Á A@G Á∂

¿πμÍ-¡Èπ¤∂Á (F)/(D) ‹ª ¡Èπ¤∂Á AAB Á∂ ¿πμÍ-¡Èπ¤∂Á (H) ¡ËΔÈ

¡ÍΔÒ’Â≈ ÚæÒØ∫ «¬æ’ ≈ÙΔ ‹Ó∑≈ ’Ú≈¬Δ ‹ªÁΔ ˛, ¿π√ È±ß ¡ÍΔÒ∂‡

¡Ê≈‡Δ ‹ª ¡ÍΔÒ∂‡ «‡z«Ï¿±ÈÒ, «‹Ú∂∫ ÚΔ Ó≈ÓÒ≈ ‘Ø √’Á≈ ˛, Á∂ «’√∂

¡≈Á∂Ù ’≈È Δ¯ß‚ ’È ÁΔ ˜±Â ‘πßÁΔ ˛, «Î ¡«‹‘∂ Δ¯ß‚ ¿πμÂ∂

¡Èπ¤∂Á EF ¡ËΔÈ Ú«‰Â Á ¿πμÂ∂ «Ú¡≈‹ ÚΔ, «¬√ ’Ó Á∂

Ìπ◊Â≈È ÂØ∫ ÒÀ ’∂ Δ¯ß‚ ÁΔ «ÓÂΔ Âæ’ ¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊ ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ AI. «‡z«Ï¿±ÈÒ Á∂ ¡≈Á∂Ù «ÚπæË ¡ÍΔÒ Ò¬Δ «’‘ÛΔ ¯ØÓ ‘πßÁΔ ˛? ¿πμÂ. «‡z«Ï¿±ÈÒ Á∂ ≈‹ Á∂ ÏÀ∫⁄ ‹ª ÷∂ÂΔ ÏÀ∫⁄ª ÚæÒØ∫ ‹≈Δ ‘π’Óª

«ÚπæË ¡ÍΔÒ ‘≈¬Δ ’Ø‡ «Úæ⁄ ’ΔÂΔ ‹ªÁΔ ˛; ‹∂ ‘≈¬Δ ’Ø‡ «¬√ ◊æÒ

ÂØ∫ √ßÂπÙ‡ ˛ «’ ¡«‹‘Δ ¡ÍΔÒ «Úæ⁄ ’≈È±ßÈ Á≈ ’Ø¬Δ ·Ø√ ÍzÙÈ ˛Õ

(¡Èπ¤∂Á AAGA()Õ ™fi, ‹∂ «‡z«Ï¿±ÈÒ Á∂ ≈Ù‡Δ ÏÀ∫⁄ ‹ª ÷∂ÂΔ ÏÀ∫⁄ª

ÚæÒØ∫ ‹≈Δ ¡≈Á∂Ù «’√∂ ¡«‹‘∂ Ó√Ò∂ È≈Ò √ÏßËÂ ˛, «‹æÊ∂ ÁØ ‹ª ÚË∂∂

√±Ï∂ ‹ª «¬æ’ √±Ï∂ ¡Â∂ ’∂∫Á «Ú⁄≈Ò∂; «’√∂ √±Ï∂ Á∂ ¡ßÁ ‹ª ¡ßÂ-≈‹Δ

ÒÀ‰-Á∂‰ª (‡zª˜À’ÙÈ˜) È±ß ÒÀ ’∂ «Ú⁄≈ª È±ß ÒÀ ’∂ ÓÂÌ∂Á ‘È; ‹ª ’Ø¬Δ

¡«‹‘≈ Ó≈ÓÒ≈, «‹æÊ∂ ÁØ ‹ª ÚË∂∂ √±Ï∂, ‹ª ’Ø¬Δ √±Ï≈ Â∂ ’∂∫Á «Ú⁄≈Ò∂

√ÍÒ≈¬Δ Á∂ √Ê≈È È±ß ÒÀ ’∂ «Ú⁄≈ª Á∂ ÓÂÌ∂Á ‘È, ÂÁ ¡«‹‘∂ ¡≈Á∂Ù

«ÚπæË ¡ÍΔÒ √πÍΔÓ ’Ø‡ «Úæ⁄ ’ÈΔ ‘ØÚ∂◊Δ, ‘≈¬Δ ’Ø‡ ”⁄ È‘Δ∫Õ

(’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ A@I(E) ¡ËΔÈ, ’∂ÚÒ «‡z«Ï¿±ÈÒ Á≈ ’∂ÚÒ ≈Ù‡Δ

ÏÀ∫⁄ ‹ª ÷∂ÂΔ ÏÀ∫⁄ ¡ÍΔÒª Á≈ ¯À√Ò≈ ÒÀ √’Á∂ ‘È, «‹æÊ∂ «¬æ’ ÓπæÁ≈

√ÍÒ≈¬Δ Á∂ √Ê≈È È≈Ò √ÏßËÂ ‘ØÚ∂)Õ

ÍzÙÈ B@. ‘≈¬Δ ’Ø‡ √≈‘Ó‰∂ «¬æ’ ¡ÍΔÒ Á≈«¬ ’È ÁΔ √Óª √ΔÓ≈ ’Δ ˛? ¿πμÂ. «‹√ ¡≈Á∂Ù «ÚπæË ¡ÍΔÒ ’ÈΔ ˛, ¿π√ ¡≈Á∂Ù ÁΔ Íz≈ÍÂΔ ÁΔ

«ÓÂΔ Á∂ AH@ «ÁÈª ¡ßÁÕ ™fi, ‹∂ ’Ø¬Δ Ú≈‹Ï ’≈È Á√≈«¬¡≈

‹≈Ú∂, Âª ‘≈¬Δ ’Ø‡ È±ß ‘Ø Á∂Δ ‘Ø‰ ÁΔ √«ÊÂΔ «Úæ⁄ ¡ÍΔÒ’Â≈ È±ß

¿π√ Á∂Δ Ò¬Δ Óπ¡≈¯Δ Á∂‰ Á≈ ‘æ’ ‘πßÁ≈ ˛Õ

------

179

¡À‚Úª√ ±«¶◊

180

¡À‚Úª√ ±«¶◊ ÍzÙÈ A. ¡À‚Úª√ ±«¶◊ Á≈ ’Δ ¡Ê ˛? ¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ IE ¡Â∂

Ô±.‡Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ AB ¡Èπ√≈, “¡À‚Úª√ ±«¶◊”

«¬æ’ ¡«‹‘≈ ¯À√Ò≈ ‘πßÁ≈ ˛, ‹Ø «¬æ’ «ÏÈÀ’≈ È±ß «¬æ’ ¡Ê≈‡Δ ‹ª

¡ÍΔÒ∂‡ ¡Ê≈‡Δ ÚæÒØ∫ ¡«‹‘∂ Ó≈Ó«Ò¡ª ‹ª ÍzÙÈª ¿πμÂ∂ «ÁæÂ≈ «◊¡≈

‘πßÁ≈ ˛, «‹‘Û∂ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ

IG(B) ‹ª A@@(A) «Úæ⁄ Ú«‰Â ‘È, «‹Ú∂∫ ÚΔ ’Ø¬Δ Ó≈ÓÒ≈ ‘Ø √’Á≈

˛, Ó≈Ò ¡Â∂/‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ «ÏÈÀ’≈ ÚæÒØ∫

«Ò¡≈ ‹ª «Ò¡≈ ‹≈ «‘≈ Íz√Â≈«ÚÂ ‘Ø √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ B. ¿π‘ «’‘Û∂ ÍzÙÈ ‘È, «‹È∑ª Ò¬Δ ¡À‚Úª√ ±«¶◊ Óß◊Δ ‹≈ √’ÁΔ ˛? ¿πμÂ. ¡À‚Úª√ ±«¶◊ «ÈÓÈ«Ò÷Â Ó≈Ó«Ò¡ª Ò¬Δ Óß◊Δ ‹≈ √’ÁΔ

˛:

(¿) «’√∂ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª ÁØÚª Á≈ Ú◊Δ’È;

(¡) ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ(ª) ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ¡ËΔÈ ‹≈Δ «’√∂

ÈØ‡Δ«¯’∂ÙÈ ÁΔ «ÚÚ‘≈’Â≈;

(¬) Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ‹ª ÁØÚª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ÁΔ ’ΔÓÂ Á≈

«ÈË≈È;

(√) ¡Á≈ ’ΔÂ∂ ‡À’√ ‹ª ¡Á≈ ’ΔÂ∂ √Ófi∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ‡À’√ Á∂

«¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ ÁΔ ÍzÚ≈È◊ΔÔØ◊Â≈;

(‘) ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ «’√∂ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ¿πμÂ∂ ‡À’√ ¡Á≈ ’È ÁΔ

Á∂‰Á≈Δ Ï≈∂ «ÈË≈È;

(’) ’Δ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ «ÏÈÀ’≈ È±ß «‹√‡‚ ‘Ø‰ ÁΔ ˜±Â ˛;

(÷) ’Δ «’√∂ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ¡ÍΔÒ’Â≈ ÚæÒØ∫

’ΔÂΔ ◊¬Δ ’Ø¬Δ ı≈√ ⁄Δ˜; Ú√Âª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ

181

Ó≈Â≈ ‹ª ¿πÈ∑ª Á∂ ÈÂΔ‹∂ ¿π√ ÓæÁ Á∂ ¡Ê «Úæ⁄ ¡≈™Á∂ ‘È

‹ª È‘Δ∫Õ

ÍzÙÈ C. ¡À‚Úª√ ±«¶◊ Á≈ «¬æ’ ÍzÏßË ‘Ø‰ Á≈ ’Δ ¿πÁ∂Ù ˛? ¿πμÂ. ¡«‹‘Δ «¬æ’ ¡Ê≈‡Δ ÁΔ √Ê≈ÍÈ≈ Ò¬Δ «Ú¡≈Í’ ¿πÁ∂Ù:

i. «ÏÈÀ’≈ ÚæÒØ∫ ’ΔÂΔ ‹≈‰ Ú≈ÒΔ ’Ø¬Δ Íz√Â≈«ÚÂ ◊ÂΔ«ÚËΔ Á∂

√ÏßË «Úæ⁄ ¡À‚Úª√ «Úæ⁄ ‡À’√ Á∂‰Á≈Δ Ï≈∂ «ÈÙ⁄ÂÂ≈ ÍzÁ≈È

’È≈;

ii. «√æË≈ «ÚÁ∂ÙΔ «ÈÚ∂Ù (¡À¯.‚Δ.¡≈¬Δ.) «÷æ⁄‰≈;

iii. Óπ’æÁÓ∂Ï≈˜Δ ÿ‡≈¿π‰≈;

iv. Í≈ÁÙΔ ¡Â∂ ÿæ‡ ı⁄ΔÒ∂ „ß◊ È≈Ò Â∂˜ ¯Â≈ ±«¶◊ Á∂‰≈Õ

ÍzÙÈ D. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡ËΔÈ “¡À‚Úª√ ±«¶◊˜ Ò¬Δ ¡Ê≈‡Δ” (¬∂.¬∂.¡≈.) Á≈ ’Δ ◊·È ‘ØÚ∂◊≈? ¿πμÂ. “¡À‚Úª√ ±«¶◊ Ò¬Δ ¡Ê≈‡Δ” (¬∂.¬∂.¡≈.) «Úæ⁄ «¬æ’ ÓÀ∫Ï

√Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡Â∂ «¬æ’ ÓÀ∫Ï ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

‘Ø‰◊∂Õ ¿πÈ∑ª È±ß ¥ÓÚ≈ ’∂∫Á ¡Â∂ √±Ï≈ √’≈ ÚæÒØ∫ «ÈÔπ’Â ’ΔÂ≈

‹≈Ú∂◊≈Õ ¿πÈ∑ª ÁΔ «ÈÔπ’ÂΔ ¥ÓÚ≈ ’∂∫Á Â∂ √±Ï≈ √’≈ ÚæÒØ∫’ΔÂΔ

‹≈Ú∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ E. ¡À‚Úª√ ±«¶◊ ⁄≈‘π‰ Ú≈Ò∂ «Ú¡’ÂΔ Ò¬Δ ’Δ «‹√‡‚ ‘Ø‰≈ ˜±Δ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ È‘Δ∫, ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ(ª) ¡ËΔÈ «‹√‡‚ ’Ø¬Δ

«Ú¡’ÂΔ ‹ª «‹√‡∂ÙÈ ÒÀ‰ ÁΔ «¬æ¤≈ Ú≈Ò≈ ’Ø¬Δ «Ú¡’ÂΔ «¬æ’

«ÏÈÀ’≈ ‘Ø √’Á≈ ˛Õ (√À’ÙÈ IE(ÏΔ)Õ

ÍzÙÈ F. ¡À‚Úª√ ±«¶◊ Ò¬Δ ¡˜Δ «’√ √Ó∂∫ «ÁæÂΔ ‹ªÁΔ ˛? ¿πμÂ. «¬æ’ «ÏÈÀ’≈ ¡À‚Úª√ ±«¶◊ Ò¬Δ ¡˜Δ «¬æ’ ÒÀ‰-Á∂‰ ÂØ∫

Í«‘Òª (Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ Íz√Â≈«ÚÂ √ÍÒ≈¬Δ) ‹ª ¡«‹‘Δ «’√∂

√ÍÒ≈¬Δ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ Á∂ √’Á≈ ˛, ‹Ø ‘≈Ò∂ ‘Ø ‘Δ ˛Õ «¬æ’Ø-«¬æ’ Ø’

«¬‘ ˛ «’ «‹‘Û≈ ÍzÙÈ ¿π·≈«¬¡≈ «◊¡≈ ˛, ¿π‘ «ÏÈÀ’≈ Á∂ Ó≈ÓÒ∂

182

«Úæ⁄ Í«‘Òª ÂØ∫ ÓπÒÂÚΔ È‘Δ∫ «Í¡≈ ˛ ‹ª «’√∂ ’≈Ú≈¬Δ ÁΩ≈È ¿π√

¿πμÂ∂ ’Ø¬Δ ¯À√Ò≈ È‘Δ∫ √π‰≈«¬¡≈ «◊¡≈ ˛Õ

ÍzÙÈ G. ¡À‚Úª√ ±«¶◊˜ Ò¬Δ ¡Ê≈‡Δ ’ØÒ ¡≈Í‰Δ ±«¶◊ Á≈ ¡ÀÒ≈È ’È Ò¬Δ «’ßÈ≈ √Óª ‘ØÚ∂◊≈? ¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ IH(F)

¡Èπ√≈, ¡Ê≈‡Δ; ¡˜Δ Íz≈ÍÂ ‘Ø‰ ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ I@ «ÁÈª ¡ßÁ

«Ò÷ÂΔ ±Í «Úæ⁄ ¡≈Í‰Δ ±«¶◊ ÁΔ ÿØÙ‰≈ ’ÈΔ ‘ØÚ∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ H. “¡ÍΔÒ∂‡ ¡Ê≈‡Δ ¯≈ ¡À‚Úª√ ±«¶◊” (¬∂.¬∂.¬∂.¡≈.) ’Δ ˛? ¿πμÂ. “¡ÍΔÒ∂‡ ¡Ê≈‡Δ ¯≈ ¡À‚Úª√ ±«¶◊” (¬∂.¬∂.¬∂.¡≈.) Á≈

◊·È ¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ‹ª Ô±.‡Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ

’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ ¡«‹‘Δ ¬∂.¬∂.¬∂.¡≈. È±ß √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ

¡ËΔÈ √ÏßËÂ ≈‹ ‹ª ’∂∫Á Ù≈√Â ÍzÁ∂Ù Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ¡ÍΔÒ∂‡

¡Ê≈≈‡Δ Óß«È¡≈ ‹ª √Ó«fi¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ «¬æ’ «ÏÈÀ’≈ ‹ª

«‹¿±Δ«√«‚’ÙÈÒ ¡≈æ¯Δ√, Í«‘Òª ÁΔ «’√∂ ±«¶◊ ÂØ∫ È≈≈˜ ˛,

¿π‘ ¡ÍΔÒ∂‡ ¡Ê≈‡Δ ’ØÒ ¡ÍΔÒ ’ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ I. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡ËΔÈ «’ßÈΔ¡ª ¬∂.¬∂.¡≈. ¡Â∂ ¬∂.¬∂.¬∂.¡≈. Á≈ ◊·È ‘ØÚ∂◊≈? ¿πμÂ. ‘∂’ √±Ï∂ Ò¬Δ «¬æ’ ¬∂.¬∂.¡≈. ¡Â∂ ¬∂.¬∂.¬∂.¡≈. ‘Ø‰◊∂Õ

ÍzÙÈ A@. ¡À‚Úª√ ±«¶◊ «’√ ¿πμÂ∂ Ò≈◊± ‘ØÚ∂◊Δ? ¿πμÂ. ¡Èπ¤∂Á A@C ÁΔ «ÚÚ√Ê≈ ¡Èπ√≈ ¬∂.¬∂.¡≈. ‹ª ¬∂.¬∂.¬∂.¡≈.

ÚæÒØ∫ «ÁæÂΔ ◊¬Δ ’Ø¬Δ ¡À‚Úª√ ±«¶◊ ’∂ÚÒ √ÏßËÂ «ÏÈÀ’≈, «‹√ È∂

IG(B) «Úæ⁄ À¯ «ÁæÂ∂ «’√∂ ‘Ú≈Ò∂ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ¡«‹‘Δ ±«¶◊ Óß◊Δ

‘ØÚ∂ ¡Â∂ ¿π√ «ÏÈÀ’≈ ÁΔ ¡«Ë’≈-÷∂Â≈ÂÓ’ ‡À’√ ¡Ê≈‡Δ ¿πμÂ∂

Ò≈◊± ‘ØÚ∂◊ΔÕ «¬√ Á≈ √ÍæÙ‡ ¡Ê ‘À «’ «¬æ’ ¡À‚Úª√ ±«¶◊ «’√∂

√±Ï∂ «Úæ⁄ «‘ßÁ∂ ¿π‘Ø «‹‘∂ ‘Ø ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ¡ª ¿πμÂ∂ Ò≈◊± È‘Δ∫

‘ØÚ∂◊ΔÕ «¬‘ ’∂ÚÒ ¡«‹‘∂ «Ú¡’ÂΔ Âæ’ √ΔÓÂ ˛, «‹√ È∂ ¡À‚Úª√

±«¶◊ Ò¬Δ ¡˜Δ «ÁæÂΔ ˛Õ

183

ÍzÙÈ AA. ’Δ ¡À‚Úª√ ±«¶◊ ÁΔ «Ó√≈ÒΔ ’ΔÓÂ ˛, «‹Ú∂∫ «’ ‘≈¬Δ ’Ø‡ ‹ª √πÍΔÓ ’Ø‡ Á∂ «’√∂ ¯À√Ò∂ ÁΔ ‘ßπÁΔ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ È‘Δ∫, ¡À‚Úª√ ±«¶◊ ’∂ÚÒ ‘Ú≈Ò≈ ¡ËΔÈ Ó≈ÓÒ∂ Á∂ √ÏßË

«Úæ⁄ Ò≈◊± ‘Ø‰ ÔØ◊ ˛Õ «¬√ ÁΔ ’Ø¬Δ «Ó√≈ÒΔ ’ΔÓÂ È‘Δ∫ ˛Õ ™fi,

«ÏÈÀ’≈ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ Á±‹∂ «Ú¡’ÂΔ¡ª Ò¬Δ ÚΔ «¬√ ÁΔ Íz∂’ ’ΔÓÂ ˛Õ

ÍzÙÈ AB. ¡À‚Úª√ ±«¶◊ Á∂ Ò≈◊± ‘Ø‰ Ò¬Δ √Óª-«Ó¡≈Á ’Δ ˛? ¿πμÂ. ’≈È±ßÈ «’√∂ «ÈÙ⁄Â √Óª-«Ó¡≈Á Ò¬Δ ¡«‹‘Δ «ÚÚ√Ê≈ È‘Δ∫

«ÁßÁ≈ «’ «‹√ Ò¬Δ ¿π‘ ±«¶◊ Ò≈◊± ‘ØÚ∂◊ΔÕ ¿π√ ÁΔ Êª, ¡Èπ¤∂Á

A@C(B) «Úæ⁄ «¬‘ «ÚÚ√Ê≈ «ÁæÂΔ ◊¬Δ ˛ «’ ¡À‚Úª√ ±«¶◊ ¿π√

«Ó¡≈Á Âæ’ Ò≈◊± ‘∂◊Δ, ‹ÁØ∫ Âæ’ «’ ¡√Ò ¡À‚Úª√ ±«¶◊ È≈Ò

√ÏßËÂ ’≈È±ßÈ, ÂæÊ ‹ª √«ÊÂΔ¡ª ÏÁÒ È‘Δ∫ ‹ªÁΔ¡ªÕ «¬√ Íz’≈

«¬æ’ ±«¶◊ ¿πÁØ∫ Âæ’ «ÈßÂ Ò≈◊± ‘∂◊Δ, ‹ÁØ∫ Âæ’ ’≈È±ßÈ, ÂæÊª ‹ª

‘≈Ò≈Â «Úæ⁄ ’Ø¬Δ ÂÏÁΔÒΔ È‘Δ∫ ‘Ø ‹ªÁΔÕ

ÍzÙÈ AC. ’Δ «’√∂ ¡À‚Úª√ ±«¶◊ È±ß æÁ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. ¡Èπ¤∂Á A@D(A) ÁΔ «ÚÚ√Ê≈ ¡Èπ√≈ ’Ø¬Δ ¡À‚Úª√ ±«¶◊

Óπæ„Ø∫ æÁ ‘Ø √’ÁΔ ˛ ‹∂ ¬∂.¬∂.¡≈. ‹ª ¬∂.¬∂.¬∂.¡≈. È±ß «¬‘ Òæ◊∂ «’

«ÏÈÀ’≈ ÚæÒØ∫ ¡À‚Úª√ ±«¶◊ ËØ÷≈ËÛΔ È≈Ò ‹ª ¡√Ê Âæ’ ´’≈ ’∂ ‹ª

ÂæÊª È±ß ÂØÛ-ÓØÛ ’∂ Í∂Ù ’ ’∂ ‘≈√Ò ’ΔÂΔ ◊¬Δ √ΔÕ ¡«‹‘Δ

√«ÊÂΔ «Úæ⁄, ‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ(ª) ÁΔ¡ª √≈Δ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ¿π√

«ÏÈÀ’≈ ¿πμÂ∂ ’πfi «¬√ Â∑ª Ò≈◊± ‘Ø‰◊Δ¡ª «’ «‹Ú∂∫ ’Ø¬Δ ¡À‚Úª√

±«¶◊ ’Á∂ «ÁæÂΔ ‘Δ È‘Δ∫ ◊¬Δ (Í ¿π√ √Óª-«Ó¡≈Á È±ß ¤æ‚ ’∂, ‹ÁØ∫

¡À‚Úª√ ±«¶◊ «ÁæÂΔ ◊¬Δ √Δ ¡Â∂ ¿π√ È±ß æÁ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ Á≈ ‘π’Ó

¡ÀÒ≈È∂ ‹≈‰ Âæ’)Õ «’√∂ ¡À‚Úª√ ±«¶◊ È±ß æÁ ¡ÀÒ≈È∂ ‹≈‰ Á≈

¡≈Á∂Ù ’∂ÚÒ «ÏÈÀ’≈ ÁΔ √π‰Ú≈¬Δ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘Δ ‹≈Δ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ

ÍzÙÈ AD. ¡À‚Úª√ ±«¶◊ Íz≈ÍÂ ’È ÁΔ ’≈‹-«ÚËΔ ’Δ ˛? ¿πμÂ. ¡Èπ¤∂Á IG ¡Â∂ IH ¡À‚Úª√ ±«¶◊ ‘≈√Ò ’È ÁΔ ’≈‹-

«ÚËΔ È≈Ò √ÏßËÂ ‘ÈÕ ¡Èπ¤∂Á IG ÁΔ «ÚÚ√Ê≈ ¡Èπ√≈ ¡À‚Úª√

184

±«¶◊ ÒÀ‰ Á∂ ⁄≈‘Ú≈È «ÏÈÀ’≈ È±ß «¬æ’ «ÈË≈Â ¯≈Ó ¡Â∂ «ÚËΔ

≈‘Δ∫ ¬∂.¬∂.¡≈. È±ß ¡˜Δ Á∂‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛Õ ¯≈Ó Á≈ ¯≈ÓÀ‡ ¡Â∂

¡˜Δ Á∂‰ ÁΔ «Ú√«ÂzÂ ’≈‹-«ÚËΔ Ó≈æ‚Ò ‹Δ.¡À√.‡Δ. «ÈÔÓª «Úæ⁄

«ÈË≈Â ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊ΔÕ

¡Èπ¤∂Á IH ÁΔ «ÚÚ√Ê≈ ¡À‚Úª√ ±«¶◊ Ò¬Δ ¡˜Δ Á∂‰ È≈Ò

√ÏßËÂ ˛Õ ¬∂.¬∂.¡≈. È±ß ¡˜Δ ÁΔ ’≈ÍΔ ¿π√ ¡«Ë’≈Δ È±ß Ì∂‹‰Δ

‘ØÚ∂◊Δ, «‹√ Á∂ ¡«Ë’≈ ÷∂Â «Úæ⁄ «ÏÈÀ’≈ ¡≈™Á≈ ˛ ¡Â∂ √≈∂

√ÏßËÂ «’≈‚ Óß◊∂ ‹≈‰◊∂Õ ÂÁ ¬∂.¬∂.¡≈. «’≈‚ª È≈Ò ¡˜Δ Á≈

«ÈΔ÷‰ ’ √’Á≈ ˛ ¡Â∂ «ÏÈÀ’≈ ÁΔ √π‰Ú≈¬Δ ÚΔ ’ √’Á≈ ˛Õ

¿π√ ÂØ∫ Ï≈¡Á, ¬∂.¬∂.¡≈. «¬æ’ ‘π’Ó ‹≈Δ ’«Á¡ª ¡˜Δ È±ß ‹ª Âª

’Ï±Ò ’ ÒÚ∂◊≈ ¡Â∂ ‹ª æÁ ’ Á∂Ú∂◊≈Õ

ÍzÙÈ AE. «’‘ÛΔ √«ÊÂΔ¡ª «Úæ⁄ ¡À‚Úª√ ±«¶◊ Ò¬Δ ¡˜Δ Ò≈˜ÓΔ ÂΩ ”Â∂ æÁ ’ «ÁæÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ? ¿πμÂ. ¡˜Δ ¿π√ ‘≈ÒÂ «Úæ⁄ æÁ ‘Ø ‹≈Ú∂◊Δ, ‹∂ ¡˜Δ «Úæ⁄

¿π·≈«¬¡≈ «◊¡≈ ÍzÙÈ; ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ(ª) ÁΔ «’√∂ «ÚÚ√Ê≈

¡ËΔÈ «ÏÈÀ’≈ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ «’√∂ ’≈Ú≈¬Δ «Úæ⁄ Í«‘Òª ÂØ∫ ÓπÒÂÚΔ

«Í¡≈ ˛ ‹ª «¬√ Ï≈∂ Í«‘Òª ’Ø¬Δ ¯À√Ò≈ ‘Ø ¸æ’≈ ˛Õ

‹∂ ¡˜Δ æÁ ‘Ø ‹ªÁΔ ˛, Âª «¬‘ ÓΩ«÷’ ¡≈Á∂Ù Á∂ „ß◊ È≈Ò ‘Ø‰≈

⁄≈‘ΔÁ≈ ˛ Â∂ æÁ ‘Ø‰ Á≈ ’≈È Á∂‰≈≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ AF. «¬æ’ Ú≈ ¡˜Δ ÍzÚ≈È ‘Ø‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¬∂.¬∂.¡≈. ÚæÒØ∫ «’‘ÛΔ ’≈‹-«ÚËΔ ¡Í‰≈¬Δ ‹ªÁΔ ˛? ¿πμÂ. ‹∂ ¡˜Δ ÍzÚ≈È ‘Ø ‹ªÁΔ ˛, Âª ¬∂.¬∂.¡≈. ¡˜Δ ÁΔ Íz≈ÍÂΔ

Á∂ I@ «ÁÈª Á∂ ¡ßÁ ¡≈Í‰Δ ±«¶◊ √π‰≈¬∂◊≈Õ ¡≈Í‰Δ ±«¶◊ Á∂‰ ÂØ∫

Í«‘Òª, ¿π‘ ¡˜Δ, «ÏÈÀ’≈ ‹ª √ÏßËÂ «ÚÌ≈◊Δ ¡«Ë’≈Δ ÚæÒØ∫ «ÁæÂΔ

◊¬Δ ’Ø¬Δ ‘Ø √Óæ◊Δ Á≈ «ÈΔ÷‰ ’∂◊≈Õ

±«¶◊ Á∂‰ ÂØ∫ Í«‘Òª, ¬∂.¬∂.¡≈. È±ß ˜± ‘Δ «ÏÈÀ’≈ ‹ª ¿π√ Á∂

¡«Ë’≈ ÈπÓ≈«¬ßÁ∂ Á∂ È≈Ò-È≈Ò √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./ ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ./

Ô±.‡Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Á∂ ¡«Ë’≈-÷∂Â≈ÂÓ’ ¡«Ë’≈Δ¡ª ÁΔ √π‰Ú≈¬Δ

˜± ’ÈΔ ‘ØÚ∂◊ΔÕ

185

ÍzÙÈ AG. ÂÁ ’Δ Ú≈ÍÁ≈ ˛, ‹∂ ¬∂.¬∂.¡≈. Á∂ ÓÀ∫Ïª «Ú⁄≈Ò∂ «Ú⁄≈ª Á≈ ÓÂÌ∂Á ‘ØÚ∂? ¿πμÂ. ‹∂ ¬∂.¬∂.¡≈. Á∂ ÁØ ÓÀ∫Ïª «Ú⁄≈Ò∂ «Ú⁄≈ª Á∂ ÓÂÌ∂Á ‘Ø‰, ÂÁ

¿πÈ∑ª È±ß ÓÂÌ∂Á Ú≈Ò≈ Èπ’Â≈ ‹ª Èπ’«Â¡ª Á≈ ‘Ú≈Ò≈ «Áß«Á¡ª «¬‘

Ó≈ÓÒ≈ √π‰Ú≈¬Δ Ò¬Δ ¬∂.¬∂.¬∂.¡≈. ’ØÒ Ì∂‹‰≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ ‹∂

¬∂.¬∂.¬∂.¡≈. Á∂ ÓÀ∫Ï ÚΔ ¬∂.¬∂.¡≈. ÚæÒØ∫ Ì∂‹∂ ◊¬∂ Èπ’Â∂(Èπ’«Â¡ª)

Ï≈∂ «’√∂ √ªfi∂ ÈÂΔ‹∂ ¿πμÂ∂ È≈ Íπæ‹ √’‰, ÂÁ «¬‘ Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ «’

¬∂.¬∂.¬∂.¡≈. Á∂ ÍæË ¿πμÂ∂ ÓÂÌ∂Áª Ú≈Ò∂ ÍzÙÈ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ’Ø¬Δ

¡À‚Úª√ ±«¶◊ È‘Δ∫ «ÁæÂΔ ‹≈ √’ÁΔÕ

ÍzÙÈ AH. ¬∂.¬∂.¡≈. Á∂ ¡≈Á∂Ù «ÚπæË ¡ÍΔÒª Ò¬Δ ’Δ «ÚÚ√Ê≈Úª ‘È? ¿πμÂ. ¬∂.¬∂.¬∂.¡≈. √≈‘Ó‰∂ ¡ÍΔÒ ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª Á≈ «ÈÏ∂Û≈

√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ A@@ ¡Â∂ A@A ‹ª

Ô±.‡Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ AD ¡Èπ√≈ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

‹∂ «ÏÈÀ’≈ ¬∂.¬∂.¡≈. Á∂ ¯À√Ò∂ ÂØ∫ Áπ÷Δ ˛, Âª ¿π‘ ¬∂.¬∂.¬∂.¡≈. ’ØÒ

¡ÍΔÒ Á≈«¬ ’ √’Á≈ ˛Õ «¬√∂ Â∑ª, ‹∂ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./

¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ./ Ô±.‡Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Á≈ «ÈË≈Â ‹ª ¡«Ë’≈-

÷∂Â≈ÂÓ’ ¡«Ë’≈Δ ¬∂.¬∂.¡≈. Á∂ ¯À√Ò∂ È≈Ò √«‘ÓÂ È‘Δ∫, ÂÁ ¿π‘

ÚΔ ¬∂.¬∂.¬∂.¡≈. ’ØÒ ¡ÍΔÒ Á≈«¬ ’ √’Á≈ ˛Õ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./

¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á≈ “«ÈË≈Â ¡«Ë’≈Δ” ÙÏÁ Á≈ ¡Ê ¿π‘

¡«Ë’≈Δ, ‹Ø ¡À‚Úª√ ±«¶◊ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ¡≈¬Δ ¡˜Δ Ò¬Δ

√Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ÍzÙ≈√È ÚæÒØ∫ ÓÈØÈΔÂ ‘ØÚ∂Õ ¡≈Ó

‘≈Ò≈Â «Úæ⁄, √ÏßËÂ ¡«Ë’≈Δ ¿π‘Δ ¡«Ë’≈Δ ‘ØÚ∂◊≈, «‹√ Á∂

¡«Ë’≈-÷∂Â «Úæ⁄ «ÏÈÀ’≈ √«ÊÂ ‘ØÚ∂◊≈Õ ¡«‹‘∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄

√ÏßËÂ ¡«Ë’≈Δ ¡«Ë’≈-÷∂Â≈ÂÓ’ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./

¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡«Ë’≈Δ ‘ØÚ∂◊≈Õ

’Ø¬Δ ÚΔ ¡ÍΔÒ ‘ ‘≈ÒÂ «Úæ⁄ ¡À‚Úª√ ±«¶◊ ÁΔ Íz≈ÍÂΔ Á∂ C@

«ÁÈª ¡ßÁ Á≈«¬ ’ÈΔ ‘ØÚ∂◊ΔÕ «¬‘ ¡ÍΔÒ «ÈË≈Â ¯≈Ó «Úæ⁄

‘Ø‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛ ¡Â∂ «ÈË≈Â „ß◊ È≈Ò «¬√ ÁΔ ÍπÙ‡Δ ’ΔÂΔ ‘Ø‰Δ

186

⁄≈‘ΔÁΔ ˛Õ «¬‘ Ó≈æ‚Ò ‹Δ.¡À√.‡Δ. «ÈÔÓª «Úæ⁄ «ÈË≈Â ’ΔÂ≈

‹≈Ú∂◊≈Õ

¡ÍΔÒ∂‡ ¡Ê≈‡Δ È±ß «¬æ’ ¡ÍΔÒ Á≈«¬ ‘Ø‰ Á∂ I@ «ÁÈª Á∂ √Ó∂∫ ¡ßÁ

√ÏßËÂ «Ëª ÁΔ √π‰Ú≈¬Δ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿π√ ¡ÍΔÒ ¿πμÂ∂ ˜± ‘Δ «¬æ’

¡≈Á∂Ù ‹≈Δ ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ ‹∂ ¬∂.¬∂.¬∂.¡≈. Á∂ ÓÀ∫Ï ¡ÍΔÒ «Úæ⁄ «’√∂

Èπ’Â∂ ¿πμÂ∂ √«‘ÓÂ È‘Δ∫ ‘Ø‰◊∂, ÂÁ «¬‘ √Ó«fi¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ «’ ¡ÍΔÒ

¡ËΔÈ ÍzÙÈ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ’Ø¬Δ ¡À‚Úª√ ±«¶◊ ‹≈Δ È‘Δ∫ ’ΔÂΔ ‹≈

√’ÁΔÕ

ÍzÙÈ AI. ’Δ ¡À‚Úª√ ±«¶◊ Ò¬Δ ¡ÍΔÒ∂‡ ¡Ê≈‡Δ ÁΔ ±«¶◊ «ÚπæË ‘≈¬Δ ’Ø‡ ‹ª √πÍΔÓ ’Ø‡ √≈‘Ó‰∂ ¡ÍΔÒ Á≈«¬ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛? ¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ «Úæ⁄ ¡À‚Úª√

±«¶◊˜ Ò¬Δ ¡ÍΔÒ∂‡ ¡Ê≈‡Δ ÁΔ ±«¶◊ «ÚπæË ’Ø¬Δ «ÚÚ√Ê≈ È‘Δ∫

˛Õ «¬√ Íz’≈ ’Ø¬Δ ¡◊Ò∂Δ¡ª ¡ÍΔÒª È‘Δ∫ ’ΔÂΔ¡ª ‹ªÁΔ¡ª ¡Â∂

«¬‘ ±«¶◊ «ÏÈÀ’≈ ¡Â∂ «ÏÈÀ’≈ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ¡«Ë’≈-÷∂Â Á∂

¡«Ë’≈Δ ¿πμÂ∂ Ò≈◊± ‘ØÚ∂◊ΔÕ

™fi, «æ‡ ¡«Ë’≈-÷∂Â Ó≈‰ÔØ◊ ‘≈¬Δ ’Ø‡ ‹ª √πÍΔÓ ’Ø‡ ’ØÒ

ÓΩ‹±Á «‘ßÁ≈ ˛Õ

ÍzÙÈ B@. ’Δ ¬∂.¬∂.¡≈. ¡Â∂ ¬∂.¬∂.¬∂.¡. ±«¶◊ «Úæ⁄ ˆÒÂΔ¡ª È±ß ·Δ’ ’È Ò¬Δ ¡≈Á∂Ù Á∂ √’ÁΔ¡ª ‘ÈÕ ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, ¬∂.¬∂.¡≈. ¡Â∂ ¬∂.¬∂.¬∂.¡≈. ’ØÒ ¡≈Á∂Ù ‹≈Δ ‘Ø‰ ÁΔ

«ÓÂΔ Á∂ ¤∂ Ó‘Δ«È¡ª Á∂ √Ó∂∫ ¡ßÁ «’≈‚ ”⁄ ÍzÂæ÷ «’√∂ ˆÒÂΔ È±ß

Áπ√Â ’È Ò¬Δ ¡≈Í‰∂ ‘π’Ó È±ß √ØË‰ Á≈ ¡«Ë’≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ ¡«‹‘Δ

ˆÒÂΔ ¡Ê≈‡Δ ÚæÒØ∫ ¡≈Í‰Δ Ó˜Δ È≈Ò «Ë¡≈È ◊Ø⁄∂ ¡≈ √’ÁΔ ˛

‹ª «ÏÈÀ’≈ ‹ª √ÏßËÂ ‹ª ¡«Ë’≈-÷∂Â Á∂ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./

¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡«Ë’≈Δ «¬√ ÚæÒ «Ë¡≈È «÷æ⁄ √’Á≈ ˛Õ ‹∂ «¬æ’

√ØË È≈Ò ‡À’√ Á∂‰Á≈Δ «Úæ⁄ Ú≈Ë≈ ‘πßÁ≈ ˛ ‹ª «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡

ÁΔ Ó≈Â≈ ÿ‡ÁΔ ˛, Âª «ÏÈÀ’≈ ‹ª ¡ÍΔÒ’Â≈ ÁΔ ˜± ‘Δ ‘π’Ó

‹≈Δ ’È ÂØ∫ √π‰Ú≈¬Δ ’ÈΔ ‘ØÚ∂◊ΔÕ (√À’ÙÈ A@B)

187

√À‡ÒÓÀ∫‡ ’«ÓÙÈ (‘‡≈ «ÁæÂ≈ «◊¡≈

˛) «¬√ È±ß ‘‡≈ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ ˛ «’™«’ ¡ß«ÂÓ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈª «Úæ⁄ «¬‘ È‘Δ∫ ˛

188

«ÈΔ÷‰, ÂÒ≈ÙΔ, ˜ÏÂ ’È≈ ¡Â∂

«◊z¯Â≈Δ

189

«ÈΔ÷‰, ÂÒ≈ÙΔ, ˜ÏÂ ’È≈ ¡Â∂

«◊z¯Â≈Δ ÍzÙÈ A. ÓæÁ “ÂÒ≈ÙΔ” Á≈ ’Δ ¡Ê ˛? ¿πμÂ. ’≈È±ßÈ Á∂ ÙÏÁ-’ØÙ («‚’ÙÈΔ) ¡Èπ√≈ «‹Ú∂∫ «’ «Ú«ÌßÈ

«È¡ª«¬’ ¯À√«Ò¡ª «Úæ⁄ Áæ«√¡≈ «◊¡≈ ˛, ÓæÁ “ÂÒ≈ÙΔ” (√⁄) Á≈

√≈ÁΔ Ì≈Ù≈ «Úæ⁄ ¡Ê ˛ «’√∂ √’≈Δ ÓÙΔÈΔ ÚæÒØ∫ ’≈Ú≈¬Δ Ò¬Δ

‹≈‰≈ ¡Â∂ «’√∂ √Ê≈È, ÷∂Â, «Ú¡’ÂΔ, Ú√Â± ¡≈«Á ÁΔ Ï‘πÂ

«Ë¡≈È È≈Ò Íπ‰¤≈‰ ‹ª «ÈΔ÷‰ ’È≈, Âª ‹Ø ’Ø¬Δ ´’≈¬Δ ‘Ø¬Δ

Ú√Â± ‹ª ¡Í≈Ë Á≈ √Ï±Â ÒæÌ‰ Á∂ ¿πÁ∂Ù Ò¬Δ ¡«‹‘≈ ’È≈Õ «’√∂

«Ú¡’ÂΔ ‹ª Ú≈‘È ‹ª Í«√ ¡≈«Á ÁΔ ÂÒ≈ÙΔ ’∂ÚÒ Ú≈‹Ï ¡Â∂

ÚÀË ’≈È±ßÈΔ ¡Ê≈‡Δ ¡ËΔÈ ‘Δ Ò¬Δ ‹≈ √’ÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ B. ÓæÁ “«ÈΔ÷‰” Á≈ ’Δ ¡Ê ˛? ¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡ËΔÈ “«ÈΔ÷‰” «¬æ’ ÈÚΔ∫

«ÚÚ√Ê≈≈ ˛Õ «¬‘ ÂÒ≈ÙΔ È≈ÒØ∫ ’πfi ÈÓ «ÚÚ√Ê≈ ˛, «‹√ ≈‘Δ∫

¡«Ë’≈Δ «’√∂ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ Á∂ ’≈ØÏ≈ Ú≈Ò∂ √Ê≈È ¡Â∂ «’√∂

«Ú¡’ÂΔ Á∂ Ó≈Ò ÁΔ ‡ª√ÍØ«‡ß◊ ’È Ú≈Ò∂ ’≈ØÏ≈Δ √Ê≈È Âæ’ ‹ª

«’√∂ ¡«‹‘∂ «Ú¡’ÂΔ Âæ’ Íπæ‹‰ Á∂ ÔØ◊ ‘πßÁ∂ ‘È, ‹Ø «’√∂ Ú∂¡‘≈¿±√

‹ª ◊πÁ≈Ó Á≈ Ó≈Ò’ ‹ª ¡≈æÍ∂‡ ‘πßÁ≈ ˛Õ

ÍzÙÈ C. “«ÈΔ÷‰” ’È Ò¬Δ ‘π’Ó ’Ω‰ ¡Â∂ «’‘Û∂ ‘≈Ò≈Â (√«ÊÂΔ¡ª) «Úæ⁄ Á∂ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á FG

¡Èπ√≈, √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ «’√∂ ¡«Ë’≈Δ ÚæÒØ∫

«ÈΔ÷‰ ’∂ÚÒ ‹π¡≈«¬ß‡ ’«ÓÙÈ ‹ª «’√∂ ‘Ø ¿πμ⁄ ¡«Ë’≈Δ Á∂

«Ò÷ÂΔ ¡«Ë’≈-ÍæÂ Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ ‘Δ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ «¬æ’

‹π¡≈«¬ß‡ ’«ÓÙÈ ‹ª ¿πμ⁄ Á‹∂ Á≈ ’Ø¬Δ ¡«Ë’≈Δ ¡«‹‘≈

190

¡«Ë’≈-ÍæÂ ’∂ÚÒ ÂÁ ‘Δ Á∂ √’Á≈ ˛, ‹∂ ¿π√ ’ØÒ ¡«‹‘≈ Ô’ΔÈ

’È Ò¬Δ ’Ø¬Δ ’≈È ‘ØÚ∂ «’ √ÏßËÂ «Ú¡’ÂΔ È∂ «ÈÓÈ«Ò÷Â «Úæ⁄Ø∫

’Ø¬Δ «¬æ’ ’ΔÂ≈ ˛:

i. √ÍÒ≈¬Δ Á≈ ’Ø¬Δ ÒÀ‰-Á∂‰ ´’≈«¬¡≈ √Δ;

ii. ’ØÒ ÓΩ‹±Á Ú√Âª Á≈ √‡≈æ’ ´’≈«¬¡≈;

iii. ÚË∂∂ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ ’Ò∂Ó ’ΔÂ≈;

iv. ‡À’√ ÂØ∫ Ï⁄‰ Ò¬Δ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ.ÁΔ «’√∂

«ÚÚ√Ê≈ ÁΔ ¿π¶ÿ‰≈ ’ΔÂΔ;

v. «¬æ’ ‡ª√ÍØ‡ ‹ª ◊ØÁ≈Ó Á∂ Ó≈Ò’ È∂ ¡«‹‘≈ Ó≈Ò æ«÷¡≈

˛, «‹‘Û≈ ‡À’√ Á∂ Ìπ◊Â≈È ÂØ∫ Ï⁄≈«¬¡≈ «◊¡≈ ˛ ‹ª ¡≈Í‰∂

÷≈Â∂ ‹ª Ó≈Ò È±ß ’πfi ¡«‹‘Δ «ÚËΔ È≈Ò æ«÷¡≈ «’ ¿π√ ’≈È

‡À’√ ÂØ∫ Ï⁄‰ ÁΔ √ßÌ≈ÚÈ≈ ‘Ø √’ÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ D. ’Δ Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ «¬√ ¡Èπ¤∂Á ¡ËΔÈ «’√∂ «Ú¡’ÂΔ ÁΔ¡ª √ßÍÂΔ¡ª/Í«√ª Á∂ «ÈΔ÷‰ Á≈ ¡«Ë’≈ Á∂ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. È‘Δ∫Õ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ «’√∂ ¡«Ë’≈Δ È±ß

«ÈÓÈ«Ò÷Â «Úæ⁄Ø∫ «’√∂ Á≈ «ÈΔ÷‰ ’È Ò¬Δ ¡«Ë’≈ «ÁæÂ≈ ‹≈

√’Á≈ ˛:

i. «’√∂ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ Á∂ ’≈ØÏ≈ Á≈ ’Ø¬Δ √Ê≈È;

ii. «’√∂ ¡«‹‘∂ «Ú¡’ÂΔ Á∂ ’≈ØÏ≈ Á≈ ’Ø¬Δ √Ê≈È, ‹Ø Ó≈Ò ÁΔ

‡ª√ÍØ«‡ß◊ Á∂ ’≈ØÏ≈ «Úæ⁄ ‘ØÚ∂, ¿π‘ Ì≈Ú∂∫ «‹√‡‚

‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ˛ ‹ª È‘Δ∫;

iii. «’√∂ Ú∂¡‘≈¿±√ ‹ª ◊πÁ≈Ó Á∂ Ó≈Ò ‹ª ¡≈æÍ∂‡ Á∂ ’≈ØÏ≈ Á≈

’Ø¬Δ √Ê≈ÈÕ

ÍzÙÈ E. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ¡ËΔÈ ÂÒ≈ÙΔ ¡Â∂ ˜ÏÂΔ Ò¬Δ ’Ω‰ ‘π’Ó Á∂ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. ‹π¡≈«¬ß‡ ’«ÓÙÈ ‹ª ¿πμ⁄ Á‹∂ Á≈ ’Ø¬Δ ¡«Ë’≈Δ «Ò÷ÂΔ

±Í «Úæ⁄ «’√∂ ¡«Ë’≈Δ È±ß ÂÒ≈ÙΔ ÒÀ‰ ¡Â∂ Ó≈Ò, Á√Â≈Ú∂˜, Íπ√Â’ª

‹ª ⁄Δ˜ª ˜ÏÂ ’È Á≈ ¡«Ë’≈ Á∂ √’Á≈ ˛Õ ¡«‹‘≈ ¡«Ë’≈

191

’∂ÚÒ ÂÁ ‘Δ «ÁæÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛, «‹æÊ∂ ‹π¡≈«¬ß‡ ’«ÓÙÈ ’ØÒ

«ÚÙÚ≈√ ’È Ò¬Δ ¡«‹‘∂ ’≈È ‘Ø‰ «’ ˜ÏÂΔ ’ÈÔØ◊ Ï‰ÁΔ¡ª

’Ø¬Δ Ú√Âª ‹ª ’Ø¬ΔÁ√Â≈Ú∂˜ ‹ª Íπ√Â’ª ‹ª ⁄Δ˜ª «’√∂ ’≈Ú≈¬Δ¡ª

Ò¬Δ «’√∂ √Ê≈È ¿πμÂ∂ ´’≈ ’∂ æ÷Δ¡ª ◊¬Δ¡ª ‘ÈÕ

ÍzÙÈ F. “Ô’ΔÈ ’È Á∂ ’≈Èª” Á≈ ’Δ ¡Ê ˛? ¿πμÂ. “Ô’ΔÈ Á≈ ’≈È” ÂØ∫ Ì≈Ú ¡«‹‘∂ ÂæÊª ÁΔ ‹≈‰’≈Δ ˛, «‹È∑ª

Ï≈∂ Ì≈Ú∂∫ «√æË≈ «◊¡≈È È‘Δ∫ ÚΔ ‘Ø √’Á≈, Í ¿πÈ∑ª ≈‘Δ∫ «¬æ’ Ú≈‹Ï

«Ú¡’ÂΔ È±ß ¿πÈ∑ª ÂæÊª Ï≈∂ ‹≈‰’≈Δ «ÓÒ∂◊Δ ¡Â∂ ¿π√∂ ⁄Δ˜ Ï≈∂ ¿π‘

Ú≈‹Ï „ß◊ È≈Ò ’Ø¬Δ ¯À√Ò≈ ÒÀ √’∂◊≈Õ Ì≈ÂΔ Áß‚ √ßÿÂ≈

(¡≈¬Δ.ÍΔ.√Δ.), AHF@ Á∂ ¡Èπ¤∂Á BF ¡Èπ√≈,““«¬æ’ «Ú¡’ÂΔ È±ß «’√∂

⁄Δ˜ «Úæ⁄ “Ô’ΔÈ ’È Á≈ ’≈È” ‘Ø √’Á≈ ˛, ‹∂ ¿π√ ’ØÒ Ô’ΔÈ

’È Ò¬Δ ¡«‹‘≈ Ú≈‹Ï ’≈È ÓΩ‹±Á ‘ØÚ∂ «’ ¿π‘ ⁄Δ˜ ¿πÚ∂∫ ‘Δ ˛,

‘Ø «’√∂ Â∑ª È‘Δ∫Õ”” “Ô’ΔÈ ’È Á≈ ’≈È” «¬æ’ Ï≈‘Óπ÷Δ «ÈË≈È

Ï≈∂ «Ú⁄≈ ’Á≈ ˛ ‹Ø Ï‘πÂ √±fiÏ±fi ÌÍ± «Ë¡≈È ¡Â∂ ÓπÒª’‰ ¿πμÂ∂

¡≈Ë≈Â ‘πßÁ≈ ˛, ¡Â∂ ÙπæË ¡ßÂÓπ÷Δ «Ú⁄≈ ÂØ∫ Úæ÷ ‘πßÁ≈ ˛Õ ¡«‹‘≈

«Ú⁄≈ ˜± ‘Δ «¬æ’ ¬ΔÓ≈ÈÁ≈ ¡Â∂ Ú≈‹Ï «Ú¡’ÂΔ Á∂ ÓÈ «Úæ⁄

‘πßÁ≈ ˛, ‹Ø Ú≈‹Ï √Óæ◊Δ ¡Â∂ ‘≈Ò≈Â ¿πμÂ∂ ¡≈Ë≈Â ‘πßÁ≈ ˛Õ

ÍzÙÈ G. ’Δ ’≈È±ßÈΔ ÂΩ ¿πμÂ∂ «¬‘ Ò≈˜ÓΔ ˛ «’ «ÈΔ÷‰ ‹ª ÂÒ≈ÙΔ ‹ª ˜ÏÂΔ Ò¬Δ ¡«Ë’≈-ÍæÂ ‹≈Δ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ ÂØ∫ Í«‘Òª Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ ÚæÒØ∫ ¡«‹‘∂ “Ô’ΔÈ ’È Á∂ ’≈È” «Ò÷ÂΔ ±Í «Úæ⁄ «’≈‚ ’ΔÂ∂ ‹≈‰Õ ¿πμÂ. Ì≈Ú∂∫ ÂÒ≈ÙΔ Ò¬Δ «¬æ’ ¡«Ë’≈-ÍæÂ ‹≈Δ ’È ÂØ∫ Í«‘Òª

¡«‹‘∂ «ÚÙÚ≈√ Á∂ ’≈È Áæ√‰ ÁΔ ¡«Ë’≈Δ È±ß ’Ø¬Δ ˜±Â È‘Δ∫ ˛,

Í ¿π√ È∂ ¿π√ √Óæ◊Δ Ï≈∂ Íz◊‡≈Ú≈ ’È≈ ‘πßÁ≈ ˛, «‹√ Á∂ ¡≈Ë≈

¿πμÂ∂ ¿π√ Á≈ «ÚÙÚ≈√ ’≈«¬Ó ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ “Ô’ΔÈ Á∂ ’≈È” È±ß ‘∂’

Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ Íæ’∂ ÂΩ ”Â∂ «’≈‚ ’È ÁΔ ˜±Â È‘Δ∫ ‘ØÚ∂◊ΔÕ ™fi,

«¬‘ «Ï‘Â ‘∂◊≈, ‹∂ √Óæ◊Δ¡ª/‹≈‰’≈Δ ¡≈«Á È±ß ’Ø¬Δ ÂÒ≈ÙΔ

Ú≈ß‡ ‹≈Δ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ ‹ª ÂÒ≈ÙΔ ÒÀ‰ ÂØ∫ Í«‘Òª «’≈‚ «Úæ⁄

æ«÷¡≈ ‹≈Ú∂Õ

192

ÍzÙÈ H. ÂÒ≈ÙΔ Á≈ Ú≈ß‡ ’Δ ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ Á∂ «ÚÙ∂ ’Δ ‘πßÁ∂ ‘È? ¿πμÂ. ÂÒ≈ÙΔ ÒÀ‰ Á∂ «Ò÷ÂΔ ¡«Ë’≈-ÍæÂ È±ß ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ “√⁄

Ú≈ß‡” Ì≈Ú ÂÒ≈ÙΔ Ú≈ß‡ ¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ÂÒ≈ÙΔ Ú≈ß‡ ‹≈Δ

’È Ò¬Δ √ÓæÊ ¡«Ë’≈Δ ‹π¡≈«¬ß‡ ’«ÓÙÈ ‹ª ¿πμ⁄ Á‹∂ Á≈ ’Ø¬Δ

¡«Ë’≈Δ ‘πßÁ≈ ˛Õ ÂÒ≈ÙΔ Á∂ Ú≈ß‡ «Úæ⁄ «¬‘ ˜± Á√≈«¬¡≈ «◊¡≈

‘Ø‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛ «’ ¿π‘ «’‘Û≈ Ú≈‹Ï «ÚÙÚ≈√ ÓΩ‹±Á ˛, «‹√ Á∂

¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ «¬‘ ÂÒ≈ÙΔ ‘Ø ‘Δ ˛Õ “√⁄ Ú≈ß‡” «Úæ⁄ «ÈÓÈ«Ò÷Â

Ú∂Ú∂ ‘Ø‰∂ ⁄≈‘ΔÁ∂ ‘È:

i. ’≈È±ßÈ ÁΔ ¿π¶ÿ‰≈,

ii. ¿π√ Í«√ Á≈ Èª¡, «‹√ ÁΔ ÂÒ≈ÙΔ Ò¬Δ ‹≈‰Δ ˛,

iii. ÂÒ≈ÙΔ Ò¬Δ ¡«Ë’≈-Íz≈ÍÂ «Ú¡’ÂΔ Á≈ È≈Ó ¡Â∂ ¿π√ Á≈

¡‘πÁ≈,

iv. Ú≈ß‡‹≈Δ ’È Ú≈Ò∂ ¡«Ë’≈Δ Á≈ È≈Ó, Í±∂ ¡‘πÁ∂ È≈Ò ¡Â∂

¿π√ ÁΔ ◊ØÒ ÓØ‘ √Ó∂Â,

v. ‹≈Δ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ ÁΔ «ÓÂΔ ¡Â∂ √Ê≈È,

vi. ÂÒ≈ÙΔ Á∂ Ú≈ß‡ Á≈ ÒÛΔ ÈßÏ,

vii. ÚÀËÂ≈ ÁΔ «Ó¡≈Á Ì≈Ú «¬æ’ «ÁÈ ‹ª ÁØ «ÁÈ ¡≈«ÁÕ

ÍzÙÈ I. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ¡ËΔÈ Ó≈Ò ’ÁØ∫ ˜ÏÂ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á AC@

¡Èπ√≈, Ó≈Ò ¿πÁØ∫ ˜ÏÂ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛? ‹ÁØ∫ ’Ø¬Δ «Ú¡’ÂΔ

«ÈÓÈ«Ò÷Â ’Á≈ ˛:

(i) «¬√ ’≈È±ßÈ ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª «Úæ⁄Ø∫ «’√∂ ¡«‹‘Δ «ÚÚ√Ê≈ ‹ª

«ÈÔÓª ÁΔ ¿π¶ÿ‰≈ ’Á≈ ‘Ø«¬¡≈ «’√∂ Ó≈Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ

’Á≈ ˛, ‹Ø ‡À’√ ÂØ∫ Ï⁄‰ È≈Ò √ÏßËÂ ‘πßÁΔ ˛;

(ii) ¡«‹‘∂ «’√∂ Ó≈Ò Á≈ ’Ø¬Δ «‘√≈Ï È‘Δ∫ æ÷Á≈, «‹È∑ª ¿πμÂ∂ ¿π‘

«¬√ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ‡À’√ ¡Á≈ ’È Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ ‘πßÁ≈ ˛; (iii) «‹√‡∂ÙÈ Ò¬Δ ¡˜Δ «ÁæÂ∂ ÏˆÀ ’Ø¬Δ ¡«‹‘≈ Ó≈Ò √ÍÒ≈¬Δ

193

’Á≈ ˛, «‹√ Ò¬Δ «¬√ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ‡À’√ ¡Á≈ ’È ÁΔ

«˜ßÓ∂Ú≈Δ ‘πßÁΔ ˛;

(iv) √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª «Úæ⁄Ø∫

«’√∂ «¬æ’ «ÚÚ√Ê≈ ÁΔ ‹ª ¿πÈ∑ª ¡ËΔÈ Ï‰∂ «ÈÔÓª ¿π¶ÿ‰≈

‡À’√ Ìπ◊Â≈È ÂØ∫ Ï⁄‰ Ò¬Δ ’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ A@. ÚÀË ÂÒ≈ÙΔ ÁΩ≈È «¬æ’ ¡«Ë’≈Δ ÚæÒØ∫ «’‘ÛΔ¡ª Ù’ÂΔ¡ª ÁΔ ÚÂØ∫ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛? ¿πμÂ. ÂÒ≈ÙΔ ÒÀ‰ Ú≈Ò∂ «¬æ’ ¡«Ë’≈Δ ’ØÒ ÂÒ≈ÙΔ ÒÀ‰ ¡Â∂ ¿π√

Í«√, «‹√ ÁΔ ÂÒ≈ÙΔ Ò¬Δ ‹≈ ‘Δ ˛, «Úæ⁄Ø∫ Ó≈Ò Ì≈Ú Ú√Âª

(«‹È∑ª È±ß ¡≈Í‰∂ ’Ï˜∂ «Úæ⁄ «Ò¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛), ¡Â∂ Á√Â≈Ú∂ ,

«’Â≈Ïª ‹ª ⁄Δ˜ª (√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡ËΔÈ «’√∂

’≈Ú≈¬Δ Ò¬Δ Ú≈‹Ï) Á≈ ¡«Ë’≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ ÂÒ≈ÙΔ ÁΩ≈È, ¡«Ë’≈Δ

’ØÒ ¿π√ Í«√, «‹√ ÁΔ ÂÒ≈ÙΔ Ò¬Δ ¡«Ë’≈ «Ó«Ò¡≈ ˛ ¡Â∂ ‹∂

¿π√ Âæ’ Í‘πß⁄ È‘Δ∫ ‘Ø Í≈™ÁΔ, Âª √ÏßËÂ ¡«Ë’≈Δ È±ß ¿π√ Í«√ Á≈

ÁÚ≈˜≈ ÂØÛ ’∂ ÷ØÒ∑‰ Á≈ ¡«Ë’≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ «¬√∂ Â∑ª ¿π√ Í«√

«Úæ⁄ ÂÒ≈ÙΔ ÒÀ∫Á∂ √Ó∂∫, ¿π‘ ’Ø¬Δ ¡ÒÓ≈Δ ‹ª Ï’√≈ ÷ØÒ∑‰ Ò¬Δ ¿π√ È±ß

ÂØÛ √’Á≈ ˛, ‹∂ ¡«‹‘Δ ¡ÒÓ≈Δ ‹ª Ï’√∂ ¡ßÁ ´’≈ ’∂ æ÷∂ ◊¬∂

Ùæ’Δ √≈Ó≈È, ¡’≈¿±∫‡, «‹√‡˜ ‹ª Á√Â≈Ú∂˜ Âæ’ Í‘πß⁄ È≈ ’ΔÂΔ

‹≈ √’ÁΔ ‘ØÚ∂Õ ‹∂ Í«√ Á∂ ¡ßÁ «’√∂ ’≈È Í‘πß⁄ È≈ ‘Ø √’∂, Âª

¿π‘ ¿π√ È±ß √ΔÒ ’ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AA. ÂÒ≈ÙΔ ÒÀ‰ ÁΔ ’≈‹-«ÚËΔ ’Δ ˛? ¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á≈ ¡Èπ¤∂Á FG(A@)

«ÈË≈Â ’Á≈ ˛ «’ ÂÒ≈ÙΔ ˜± ‘Δ ’Ø‚ ¡≈æ¯ «¥ÓΔÈÒ ÍzØ√Δ˜,

AIGC ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ¡Èπ√≈ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂Õ ’Ø‚ ¡≈æ¯ «¥ÓΔÈÒ

ÍzØ√Δ˜ Á≈ ¡Èπ¤∂Á A@@ ÂÒ≈ÙΔ Ò¬Δ ’≈‹-«ÚËΔ Á≈ Ú‰È ’Á≈

˛Õ

ÍzÙÈ AB. ÂÒ≈ÙΔ ¡≈æÍ∂ÙÈ˜ ÁΩ≈È «’‘ÛΔ¡ª Ïπ«È¡≈ÁΔ ˜±Âª Á≈

194

«ı¡≈Ò æ÷‰≈ ‘πßÁ≈ ˛? ¿πμÂ. ÂÒ≈ÙΔ ÁΩ≈È «ÈÓÈ«Ò÷Â «√ËªÂª Á≈ «ı¡≈Ò æ«÷¡≈ ‹≈‰≈

⁄≈‘ΔÁ≈ ˛:

* Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ ÚæÒØ∫ ‹≈Δ «¬æ’ ÚÀË ÂÒ≈ÙΔ Ú≈ß‡ ÂØ∫ «ÏÈ≈

«’√∂ Í«√ ÁΔ ÂÁ Âæ’ ÂÒ≈ÙΔ È‘Δ∫ ÒÀ‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔÕ

* «’√∂ ÿ ‹ª «‘≈«¬Ù◊≈‘ ÁΔ ÂÒ≈ÙΔ ’È Ò¬Δ ‹≈‰ Ú≈ÒΔ

‡ΔÓ «Úæ⁄ «¬æ’ Ó«‘Ò≈ ¡«Ë’≈Δ Íæ’∂ ÂΩ ¿πμÂ∂ Ù≈ÓÒ ‘Ø‰Δ

⁄≈‘ΔÁΔ ˛Õ

* ÂÒ≈ÙΔ Ùπ± ’È ÂØ∫ Í«‘Òª ¡«Ë’≈Δ¡ª È±ß ¿π√ Í«√ Á∂

«¬ß⁄≈‹ «Ú¡’ÂΔ È±ß ¡≈Í‰∂ ÙÈ≈ıÂΔ ’≈‚ «Ú÷≈ ’∂ ¡≈Í‰Δ

ÙÈ≈ıÂ Íz◊‡ ’ÈΔ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛Õ

* ÂÒ≈ÙΔ Ùπ± ’È ÂØ∫ Í«‘Òª ÂÒ≈ÙΔ Ú≈ß‡ ”Â∂ √‘Δ Í≈¿π‰Δ

⁄≈‘ΔÁΔ ˛; «‹√ Ò¬Δ «¬‘ Ú≈ß‡ ¿π√ Í«√ Á∂ «¬ß⁄≈‹

«Ú¡’ÂΔ È±ß «Ú÷≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂ Â∂ ÂÒ≈ÙΔ Á∂ «¬√ Ú≈ß‡ ÁΔ Ï≈æ‚Δ

¿πμÂ∂ ¿π√ «Ú¡’ÂΔ Á∂ ‘√Â≈÷ Ò¬∂ ‹≈‰, ‹Ø «¬√ ◊æÒ Á≈ √Ï±Â

‘ØÚ∂◊≈ «’ ¿π√ È∂ ¿π√ È±ß Ú∂÷ «Ò¡≈ ˛Õ ÂÒ≈ÙΔ Ú≈ß‡ ÁΔ Ï≈æ‚Δ

¿πμÂ∂ ÿæ‡Ø-ÿæ‡ ÁØ ◊Ú≈‘ª Á∂ ‘√Â≈÷ ÚΔ Ò¬∂ ‹≈‰∂ ⁄≈‘ΔÁ∂ ‘ÈÕ

* ÂÒ≈ÙΔ ¿π√ «¬Ò≈’∂ Á∂ ÿæ‡Ø-ÿæ‡ ÁØ √πÂßÂ ◊Ú≈‘ª ÁΔ ÓΩ‹±Á◊Δ

«Úæ⁄ Ò¬Δ ‹≈‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛Õ ‹∂ ¡«‹‘≈ ’Ø¬Δ «ÈÚ≈√Δ

¿πÍÒÏË/«¬æ¤π’ È‘Δ∫, ÂÁ «’√∂ ‘Ø √Ê≈È’ ÷∂Â Á∂

«ÈÚ≈√Δ¡ª È±ß ¿π√ ÂÒ≈ÙΔ Á∂ ◊Ú≈‘ Ï‰È Ò¬Δ ¡≈÷‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈

˛Õ ¿πÈ∑ª ◊Ú≈‘ª È±ß ¿π√ ÂÒ≈ÙΔ Á∂ ¿πÁ∂Ù Ï≈∂ √ß÷∂Í ±Í «Úæ⁄

Áæ√‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ

* ÂÒ≈ÙΔ ÁΔ¡ª ’≈Ú≈¬Δ¡ª Ùπ± ’ΔÂ∂ ‹≈‰ ÂØ∫ Í«‘Òª ÂÒ≈ÙΔ

ÒÀ‰ Ú≈Ò∂ ¡«Ë’≈Δ¡ª ÁΔ ‡ΔÓ ¡Â∂ È≈Ò ÓΩ‹±Á ◊Ú≈‘ª È±ß ¿π√

Í«√, «‹√ ÁΔ ÂÒ≈ÙΔ Ò¬Δ ‹≈ ‘Δ ˛, Á∂ «¬ß⁄≈‹ «Ú¡’ÂΔ

È±ß ¡≈ÍØ-¡≈Í‰Δ «È‹Δ ÂÒ≈ÙΔ ÒÀ‰ Á∂‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛Õ «¬√∂ Â∑ª,

ÂÒ≈ÙΔ Óπ’ßÓÒ ‘Ø‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á √≈∂ ¡«Ë’≈Δ¡ª ¡Â∂ ◊Ú≈‘ª È±ß

195

«¬æ’ Ú≈ ¡≈Í‰Δ ıπÁ ÁΔ «È‹Δ ÂÒ≈ÙΔ ÒÀ‰ Á∂‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛Õ

* ÓΩ’∂ ¿πμÂ∂ ÂÒ≈ÙΔ ÁΔ¡ª ’≈Ú≈¬Δ¡ª Á≈ «¬æ’ Íø⁄È≈Ó≈/Ó‘≈˜

˜± ‘Δ «Â¡≈ ’ΔÂ≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ Ï≈ÓÁ ¡Â∂ ˜ÏÂ

’ΔÂΔ¡ª/«‘≈√Â «Úæ⁄ Ò¬Δ¡ª √≈Δ¡ª Ú√Âª Ì≈Ú Ó≈Ò,

Á√Â≈Ú∂˜ª ÁΔ «¬æ’ √±⁄Δ «Â¡≈ ’ΔÂΔ ‹≈‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛ ¡Â∂

¿π√ È±ß Íø⁄È≈Ó≈/Ó‘≈˜ Á∂ È≈Ò ÈæÊΔ ’È≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ

Íø⁄È≈Ó≈/Ó‘≈˜ ¡Â∂ ˜ÏÂ ’ΔÂ∂/«‘≈√Â «Úæ⁄ Ò¬∂ Ó≈Ò Ì≈Ú

Ú√Âª/Á√Â≈Ú∂˜ª ÁΔ √±⁄Δ ¿πμÂ∂ ◊Ú≈‘ª, Í«√ Á∂

«¬ß⁄≈‹/Ó≈Ò’ Á∂ ‘√Â≈÷ ¿πÈ∑ª «Ú¡’ÂΔ¡ª Á∂ √≈‘Ó‰∂

’Ú≈¿π‰∂ ⁄≈‘ΔÁ∂ ‘È, «‹È∑ª √≈‘Ó‰∂ ÂÒ≈ÙΔ Ò¬Δ ◊¬Δ ˛ ¡Â∂

«¬√ ¿πμÂ∂ ¿π√(¿πÈ∑ª) ¡«Ë’≈Δ(¡ª) È∂ ÚΔ ‘√Â≈÷ ’È∂ ‘Ò,

«‹È∑ª ÂÒ≈ÙΔ ’È Ò¬Δ Ï≈’≈«¬Á≈ ¡«Ë’≈ «ÓÒ∂ ‘ÈÕ

* ÂÒ≈ÙΔ ıÂÓ ‘Ø‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á, ÂÒ≈ÙΔ Ú≈ß‡ª ¿πμÂ∂ Ï≈’≈«¬Á≈

Â≈ÓΔÒ ‘Ø‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿π√ ÁΔ ¡√Ò ’≈ÍΔ È±ß ‹≈Δ’Â≈

¡«Ë’≈Δ È±ß Ú≈Í√ ’È≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛ ¡Â∂ È≈Ò ¿π√ ÂÒ≈ÙΔ Á∂

ÈÂΔ«‹¡ª È≈Ò √ÏßËÂ «¬æ’ «ÍØ‡ ÚΔ Á∂‰Δ ‘ØÚ∂◊ΔÕ ÂÒ≈ÙΔ

Ú≈ß‡ Á∂ «Í¤Ò∂ Í≈√∂ ¿πÈ∑ª ¡«Ë’≈Δ¡ª Á∂ È≈Ó ÚΔ «Ò÷∂ ‹≈

√’Á∂ ‘È, «‹‘Û∂ ÂÒ≈ÙΔ ÒÀ‰ Ú≈ÒΔ ‡ΔÓ «Úæ⁄ Ù≈ÓÒ √ÈÕ

* ÂÒ≈ÙΔ Ú≈ß‡ ‹≈Δ’Â≈ ¡Ê≈‡Δ È±ß ‹≈Δ ’ΔÂ∂ ÂÒ≈ÙΔ Ú≈ß‡

Á∂ «’≈‚ª Á≈ «‹√‡ Í±Δ Â∑ª ’≈«¬Ó æ÷‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛ ¡Â∂

Ú≈Í√ ’ΔÂ∂ ¡Â∂ ÚÂ∂ ÂÒ≈ÙΔ Ú≈ß‡ «’≈‚ª «Úæ⁄ æ÷‰∂

⁄≈‘ΔÁ∂ ‘ÈÕ

* Íø⁄È≈Ó≈/Ó‘≈˜ ÁΔ «¬æ’ ’≈ÍΔ, «¬√ Á∂ ¡ÈπÒæ◊ √Ó∂Â ¿π√

Í«√ Á∂ «¬ß⁄≈‹ «Ú¡’ÂΔ/Ó≈Ò’ È±ß Á∂‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛, «‹√

ÁΔ ÍzÚ≈È◊Δ È≈Ò ÂÒ≈ÙΔ Ò¬Δ ‹≈ ‘Δ ˛Õ

ÍzÙÈ AC. ’Δ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡«Ë’≈Δ «’√∂ ‘Ø √«ÊÂΔ¡ª ¡ËΔÈ ’≈ØÏ≈Δ Í«√ Âæ’ Í‘πß⁄ ’ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. ‘ªÕ ¡«‹‘Δ Í‘πß⁄ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂

196

¡Èπ¤∂Á FE ÁΔ¡ª ÓæÁª «Úæ⁄ ‘≈√Ò ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛Õ ’≈È±ßÈ ÁΔ

«¬√ «ÚÚ√Ê≈ Á≈ ¡Ê √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂

¡Èπ¤∂Á FF ¡ËΔÈ È≈Ó˜Á √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ

¡≈æ«‚‡ Í≈‡Δ ‹ª ’ßÍ‡ØÒ ¡Â∂ ¡≈æ‚Δ‡ ‹ÈÒ (’À◊) ‹ª ’Ω√‡

¡’≈¿±∫‡À∫‡ ‹ª ⁄≈‡‚ ¡’≈¿±∫‡À∫‡ È±ß ÀÚ∂«È¿± (¡≈ÓÁÈ) Á∂ «‘Â ÁΔ

≈÷Δ Ò¬Δ ˜±Δ √ÓfiΔ ‹≈‰ Ú≈ÒΔ ’Ø¬Δ ¡≈æ«‚‡, ‹ª⁄-ÍÛÂ≈Ò, ÍπÙ‡Δ

¡Â∂ ⁄Àμ√ ’È Á∂ ÓßÂÚª Ò¬Δ «ÏÈ≈ ÂÒ≈ÙΔ Ú≈ß‡ ‹≈Δ ’ΔÂ∂ «’√∂ ÚΔ

ÚÍ≈’ Í«√ Âæ’ Í‘πß⁄ ’È ÁΔ ÍzÚ≈È◊Δ Á∂‰≈ ˛Õ ™fi,

√Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ‹ª ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ ¡À‚ΔÙÈÒ/‹π¡≈«¬ß‡ ’«ÓÙÈ

Á‹∂ Á∂ «’√∂ ¡«Ë’≈Δ ÚæÒØ∫ «¬æ’ «Ò÷ÂΔ ¡«Ë’≈-ÍæÂ ‹≈Δ ’ΔÂ≈

‹≈ √’Á≈ ˛Õ «¬‘ «ÚÚ√Ê≈ «’√∂ ¡«‹‘∂ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ’≈ØÏ≈Δ

Í«√ Â’ Í‘πß⁄ ’È ÁΔ √π«ÚË≈ «ÁßÁΔ ˛, «‹‘Û≈ «¬æ’ «Ízß√ΔÍÒ Ú‹Ø∫

‹ª ’≈ØÏ≈ Á∂ ÚËΔ’ √Ê≈È Ú‹Ø∫ «‹√‡‚ È‘Δ∫ ˛ Í ¿π√ ’ØÒ

¡’≈¿±∫‡√ ÁΔ¡ª «’Â≈Ïª, Á√Â≈Ú∂ , ’ß«Í¿±‡˜ ¡≈«Á ‘È, «‹È∑ª

ÁΔ ˜±Â «¬æ’ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ Á∂ ÷≈«Â¡ª ÁΔ ¡≈æ«‚‡ ‹ª ÍπÙ‡Δ

Ò¬Δ ˜±Δ ˛Õ

ÍzÙÈ AD. ÓæÁ “˜ÏÂΔ” (√Δ˜) Á≈ ’Δ ¡Ê ˛? ¿πμÂ. Ó≈æ‚Ò ‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ «Úæ⁄ ÓæÁ “√Δ˜” (seizure) Ì≈Ú

“˜ÏÂΔ” È±ß «ÚÙ∂Ù ÂΩ ”Â∂ Í«Ì≈«ÙÂ È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ “Ò≈æ¡

ÒÀ’√Δ’È «‚’ÙÈΔ” «Úæ⁄ “√Δ˜” È±ß ’≈È±ßÈΔ Íz«’«¡≈ ¡ËΔÈ «’√∂

¡«Ë’≈Δ ÚæÒØ∫ √ßÍÂΔ È±ß ¡≈Í‰∂ ’Ï˜∂ «Úæ⁄ ÒÀ‰ ÁΔ ’≈Ú≈¬Δ Ú‹Ø∫

Í«Ì≈ÙÂ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ «¬√ Á≈ ÓÂÒÏ ¿π√ √ßÍÂΔ Á∂

Ó≈Ò’ ‹ª «‹√ Á≈ ’Ï˜≈ ˛ ¡Â∂ ‹Ø ¡≈Í‰∂ ’Ï ∂ ‘∂·ÒΔ ⁄Δ˜ «’√∂

È≈Ò √ªfiΔ ’È Á≈ «¬æ¤π’ È‘Δ∫ √Δ; ÁΔ¡ª «¬æ¤≈Úª Á∂ ¿πÒ‡

˜ÏÁ√ÂΔ ¿π√ ¿πμÂ∂ ’Ï˜≈ ’ ÒÀ‰≈Õ

ÍzÙÈ AE. ’Δ ¡ÀÓ.‹Δ.¡ÀÒ. ¡ËΔÈ Ó≈Ò ¡Â∂ Ú≈‘Èª È±ß «‘≈√Â «Úæ⁄ ÒÀ‰ Á≈ ’Ø¬Δ ¡«Ë’≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á

197

ABI ¡ËΔÈ, «’√∂ ¡«Ë’≈Δ È±ß Ó≈Ò «Ò‹≈‰ Ú≈Ò∂ Ú≈‘È («‹Ú∂∫ ’Ø¬Δ

‡æ’ ‹ª «’√∂ ‘Ø «’√Ó Á≈ Ú≈‘È) √Ó∂Â Ó≈Ò «‘≈√Â «Úæ⁄ ÒÀ‰ Á≈

¡«Ë’≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ «¬‘ ¡«‹‘∂ Ó≈Ò Ò¬Δ ‘Ø √’Á≈ ˛, «‹√ È±ß «Ò‹ªÁ≈

‹≈ «‘≈ ˛ ‹ª «‹√ È±ß √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ÁΔ¡ª

«ÚÚ√Ê≈Úª ÁΔ ¿π¶ÿ‰≈ ’«Á¡ª Òªÿ∂ (‡zª«˜‡) «Úæ⁄ √‡Ø ’ ’∂

æ«÷¡≈ «◊¡≈ ˛Õ √‡Ø ’ ’∂ ‹ª √‡≈æ’ «Úæ⁄ æ÷Δ¡ª Ú√Âª, Í «‹È∑ª

Á≈ ’Ø¬Δ «‘√≈Ï-«’Â≈Ï È‘Δ∫, È±ß «‘≈√Â «Úæ⁄ «Ò¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ

¡«‹‘Δ¡ª Ú√Âª Ì≈Ú Ó≈Ò ¡Â∂ Ú≈‘È È±ß Ò≈◊± ‡À’√ Á∂ Ìπ◊Â≈È ÂØ∫

Ï≈¡Á ‹ª Ú≈‹Ï ’Ó ÁΔ ˜Ó≈ÈÂ ‹Ó∑≈ ’Ú≈ ’∂ ¤æ«‚¡≈ ‹≈ √’Á≈

˛Õ

ÍzÙÈ AF. “˜ÏÂΔ” (√Δ˜) ¡Â∂ “«‘≈√Â” («‚‡À∫ÙÈ) «Ú⁄≈Ò∂ ’≈È±ßÈΔ ÂΩ ¿πμÂ∂ ’Δ ¯’ ˛? ¿πμÂ. √ßÍÂΔ Á∂ Ó≈Ò’ ‹ª «‹√ «Ú¡’ÂΔ ’ØÒ √ßÍÂΔ ˛, ¿π√ È±ß «’√∂

ı≈√ √Ó∂∫ ÁΩ≈È «’√∂ ’≈È±ßÈΔ ¡≈Á∂Ù/ÈØ«‡√ Áπ¡≈≈ ¡≈Í‰Δ √ßÍÂΔ Âæ’

Í‘πß⁄ ’È ÂØ∫ «¬È’≈ ’ Á∂‰ È±ß “«‚‡À∫ÙÈ” («‘≈√Â «Úæ⁄ ÒÀ‰≈)

¡≈÷Á∂ ‘ÈÕ «ÚÌ≈◊ ÚæÒØ∫ ˜ÏÂΔ «’√∂ Ó≈Ò È±ß ¡√Ò ±Í «Úæ⁄ ’Ï˜∂

«Úæ⁄ ÒÀ‰ Áπ¡≈≈ ‘πßÁΔ ˛Õ «‘≈√Â «Úæ⁄ ÒÀ‰ Á≈ ‘π’Ó ¿πÁØ∫ ‹≈Δ

’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛, ‹ÁØ∫ «¬‘ Ùæ’ ‘ØÚ∂ «’ Ó≈Ò È±ß ˜ÏÂ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ

˜ÏÂΔ ’∂ÚÒ «’√∂ Ú≈‹Ï Ô’ΔÈ Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ ‘Δ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛,

¡Â∂ «¬‘ Ô’ΔÈ ‹ª⁄/Â¯ÂΔÙ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘Δ ’≈«¬Ó ‘πßÁ≈ ˛ «’ Ó≈Ò È±ß

˜ÏÂ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AG. ÂÒ≈ÙΔ ‹ª ˜ÏÂΔ √ÏßËΔ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ(ª) «Úæ⁄ æ«÷¡≈ Ò¬Δ ’Δ ÍzÏßË ‘È? ¿πμÂ. ÂÒ≈ÙΔ ‹ª ˜ÏÂΔ Á∂ ¡«Ë’≈ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ Ó≈æ‚Ò

√Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á FG «Úæ⁄ «ÁæÂ∂

¡Èπ√≈ æ«÷¡≈ Ò¬Δ ’πfi ÍzÏßË ‘ÈÕ «¬‘ «ÈÓÈ«Ò÷Â ¡Èπ√≈ ‘È:

i. ˜ÏÂ ’ΔÂ≈ Ó≈Ò ‹ª Á√Â≈Ú∂˜ ¿πÈ∑ª Á∂ «ÈΔ÷‰ Ò¬Δ ˜±Δ

√Óª-«Ó¡≈Á ÂØ∫ Ï≈¡Á È‘Δ∫ æ÷∂ ‹≈‰∂ ⁄≈‘ΔÁ∂;

198

ii. ¿π‘ «Ú¡’ÂΔ ¡«‹‘∂ Á√Â≈Ú∂˜ª ÁΔ¡ª ¯Ø‡Ø-’≈ÍΔ¡ª ÒÀ √’Á≈

˛, «‹√ ’ØÒØ∫ ¿π‘ Á√Â≈Ú∂˜ ˜ÏÂ ’ΔÂ∂ ‹≈ ‘∂ ‘È;

iii. ˜ÏÂ ’ΔÂ∂ Ó≈Ò Ò¬Δ, ‹∂ «¬√ ÁΔ ˜ÏÂΔ Á∂ F Ó‘Δ«È¡ª ¡ßÁ

’Ø¬Δ ÈØ«‡√ ‹≈Δ È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈, Âª ¿π‘ Ó≈Ò ¿π√ «Ú¡’ÂΔ

È±ß Ú≈Í√ ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈, «‹√ Á∂ ’Ï˜∂ «Úæ⁄Ø∫ ¿πÈ∑ª È±ß ˜ÏÂ ’ΔÂ≈

«◊¡≈ √ΔÕ F Ó‘Δ«È¡ª ÁΔ «¬√ «Ó¡≈Á È±ß ¿π«⁄Â ÁÒΔÒª Á∂

¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ ÚæË ÂØ∫ ÚæË ¤∂ Ó‘Δ«È¡ª Á∂ √Ó∂∫ Ò¬Δ ¡æ◊∂

ÚË≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛;

iv. ˜ÏÂ ’È Ú≈Ò∂ ¡«Ë’≈Δ È±ß ˜ÏÂ ’ΔÂΔ¡ª Ú√Âª Ì≈Ú Ó≈Ò

ÁΔ «¬æ’ √±⁄Δ Ï‰≈¿π‰Δ ‘ØÚ∂◊Δ;

v. ‹Δ.¡À√.‡Δ. «ÈÔÓª ¡ËΔÈ Ú«‰Â ’πfi «ÚÙ∂Ù Ú◊ ÁΔ¡ª

Ú√Âª («‹Ú∂∫ «’ ÈÙ‡ ‘Ø‰ ÔØ◊, ıÂÈ≈’ ¡≈«Á) È±ß ˜ÏÂ ’ΔÂ∂

‹≈‰ Á∂ ÂπßÂ Ï≈¡Á ¿πÈ∑ª È±ß √‘Δ «‡’≈‰∂ Ò≈¿π‰≈ ‘ØÚ∂◊≈;

vi. ÂÒ≈ÙΔ ¡Â∂ ˜ÏÂΔ È≈Ò √ÏßËÂ ’Ø‚ ¡≈æ¯ «¥ÓΔÈÒ ÍzØ√Δ˜

AIGC ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª Ò≈◊± ‘Ø‰◊Δ¡ªÕ ™fi, ’Ø‚ ¡≈æ¯

«¥ÓΔÈÒ ÍzØ√Δ˜ Á∂ ¡Èπ¤∂Á AFE Á∂ ¿πμÍ-¡Èπ¤∂Á (E) Á∂ √ÏßË

«¬æ’ ¡«‘Ó √ØË «¬‘ ˛ «’ - Ò¬Δ ◊¬Δ ÂÒ≈ÙΔ È≈Ò √ÏßËÂ

’Ø¬Δ «’≈‚ ÁΔ¡ª ’≈ÍΔ¡ª È∂ÛÒ∂ ÓÀ«‹√‡∂‡, «‹√ È±ß ¡Í≈Ë

¿πμÂ∂ “«Ú⁄≈-¡«Ë’≈” ‘πßÁ≈ ˛, È±ß Ì∂‹‰ ÁΔ Êª ‘π‰ «¬‘

«Ízß√ΔÍÒ ’«ÓÙÈ/√Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ ’«ÓÙÈ/¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ.

Á∂ ’«ÓÙÈ È±ß Ì∂‹‰Δ¡ª ‘Ø‰◊Δ¡ªÕ

ÍzÙÈ AH. ’Δ ‡À’√ÔØ◊ Ú√Âª Ì≈Ú Ó≈Ò È±ß «Ò‹ªÁ∂ ÁΩ≈È ’ØÒ ’Ø¬Δ «ÚÙ∂Ù Á√Â≈Ú∂˜ ‘Ø‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛? ¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á FH

¡ËΔÈ, ‡ª√ÍØ‡ Ú≈‘È Á∂ «¬ß⁄≈‹ «Ú¡’ÂΔ È±ß «¬æ’ «ÚÙ∂Ù ’Ó ÂØ∫

ÚæË ÓπæÒ Á∂ Ó≈Ò ÁΔ¡ª ¡«‹‘Δ¡ª ÷∂Íª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ «¬æ’ «ÈË≈Â

Á√Â≈Ú∂˜ ¡≈Í‰∂ ’ØÒ æ÷‰≈ ‘Ø √’Á≈ ˛, «‹Ú∂∫ «ÈË≈Â ‘Ø √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AI. ÓæÁ “«◊z¯Â≈Δ” Á≈ ’Δ ¡Ê ˛?

199

¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ «Úæ⁄ ÓæÁ “«◊z¯Â≈Δ”

(¡À√‡) È±ß Í«Ì≈ÙÂ È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ ™fi «È¡ª«¬’ ¯À√«Ò¡ª

¡Èπ√≈, «¬√ Á≈ ÓÂÒÏ “«’√∂ ’≈È±ßÈΔ ’Óª‚ ‹ª ¡Ê≈‡Δ ¡ËΔÈ «’√∂

«Ú¡’ÂΔ È±ß «‘≈√Â «Úæ⁄ ÒÀ‰” ÂØ∫ ˛Õ Á±‹∂ ÙÏÁª «Úæ⁄, «¬æ’

«Ú¡’ÂΔ È±ß ¿πÁØ∫ «◊z¯Â≈ ‘Ø«¬¡≈ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛, ‹ÁØ∫ ¿π√ È±ß ’≈È±ßÈΔ

Ú≈ß‡ ÁΔ Ù’ÂΔ ‹ª ß◊ Áπ¡≈≈ ¿π√ ÁΔ ¡≈˜≈ÁΔ È±ß ÒÀ «Ò¡≈ ‹ªÁ≈ ˛

¡Â∂ «ÈÔßÂz‰ «Úæ⁄ æ«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

ÍzÙÈ B@. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ’Ø¬Δ Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ ’ÁØ∫ «’√∂ «Ú¡’ÂΔ ÁΔ “«◊z¯Â≈Δ” Á≈ ¡«Ë’≈ Á∂ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á≈ ’«ÓÙÈ «¬æ’

√Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡«Ë’≈Δ È±ß «’√∂ «Ú¡’ÂΔ È±ß

«◊z¯Â≈ ’È Á≈ ¡«Ë’≈ Á∂ √’Á≈ ˛, ‹∂ ¿π√ ’ØÒ «¬√ ◊æÒ ¿πμÂ∂

Ô’ΔÈ ’È Á∂ ’≈È ‘Ø‰ «’ ¿π√ «Ú¡’ÂΔ È∂ «¬æ’ ¡«‹‘≈ ¡Í≈Ë

’ΔÂ≈ ˛, «‹√ Ò¬Δ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á

ACB(A) (¬∂), (ÏΔ), (√Δ), (‚Δ) ‹ª ¡Èπ¤∂Á ACB(B) ¡ËΔÈ «ÈË≈Â

√˜≈ «ÓÒ √’ÁΔ ˛Õ «¬√ Á≈ Ò≈˜ÓΔ ÂΩ ”Â∂ «¬‘ ¡Ê ˛ «’ «¬æ’

«Ú¡’ÂΔ È±ß ’∂ÚÒ ÂÁ ‘Δ «◊z¯Â≈ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛, «‹Ê∂ ‡À’√-

⁄ØΔ B ’ØÛ πÍ¬∂ ÂØ∫ ÚæË ÁΔ ˛ ‹ª «‹æÊ∂ «¬æ’ «Ú¡’ÂΔ È±ß Í«‘Òª

Ó≈æ‚Ò √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ «¬æ’ ‹πÓ Ò¬Δ ÁØÙΔ ’≈ «ÁæÂ≈

‹≈ ¸æ’≈ ˛Õ

ÍzÙÈ BA. «‘≈√Â ¡ËΔÈ æ÷∂ ◊¬∂ «Ú¡’ÂΔ Ò¬Δ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./ ¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡ËΔÈ «’‘Û∂ æ«÷¡≈ ¿πÍ≈¡ ‘È? ¿πμÂ. «‘≈√Â «Úæ⁄ æ÷∂ ◊¬∂ «Ú¡’ÂΔ Ò¬Δ ¡Èπ¤∂Á FI ¡ËΔÈ ’πfi

æ«÷¡≈ ¿πÍ≈¡ ÍzÁ≈È ’ΔÂ∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ «¬‘ ‘È:

(¿) ‹∂ «¬æ’ «Ú¡’ÂΔ È±ß «’√∂ ÍzÂæ÷ ¡Í≈Ë Ò¬Δ «◊z¯Â≈ ’ΔÂ≈

«◊¡≈ ˛, ¿π√ È±ß ¿π√ ÁΔ «◊z¯Â≈ Á≈ ¡≈Ë≈ ˜± ‘Δ «Ò÷ÂΔ ±Í

«Úæ⁄ √±«⁄Â ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂ ¿π√ ÁΔ «◊z¯Â≈Δ Á∂ BD ÿø«‡¡ª ¡ßÁ

¿π√ È±ß ˜± ‘Δ «¬æ’ ÓÀ«‹√‡z∂‡ √≈‘Ó‰∂ Í∂Ù ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈;

200

i. ‹∂ «¬æ’ «Ú¡’ÂΔ È±ß ¡ÍzÂæ÷ ¡Â∂ ˜Ó≈ÈÂÔØ◊ ¡Í≈Ë Ò¬Δ

«◊z¯Â≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛, ÂÁ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ.

Á∂ «‚Í‡Δ/¡«√√‡À∫‡ ’«ÓÙÈ ¿π√ È±ß ˜Ó≈ÈÂ ¿πμÂ∂ «‘≈¡

’ √’Á∂ ‘È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ¿πμÂ∂ ’Ø‚ ¡≈æ¯ «¥ÓΔÈÒ ÍzØ√Δ˜,

AIGC Á∂ ¡Èπ¤∂Á DCF ¡ËΔÈ Íπ«Ò√ Ê≈‰∂ Á∂ «¬ß⁄≈‹

¡«Ë’≈Δ Ò¬Δ ¿πÍÒÏË √≈Δ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª Ò≈◊± ‘Ø‰◊Δ¡ªÕ

ii. ‘ «’√Ó ÁΔ «◊z¯Â≈Δ ˜± ‘Δ ’Ø‚ ¡≈æ¯ «¥ÓΔÈÒ ÍzØ√Δ˜,

AIGC ÁΔ¡ª «◊z¯Â≈Δ È≈Ò √ÏßËÂ «ÚÚ√Ê≈Úª Á∂ ¡Èπ√≈

‘Δ ’ÈΔ ‘ØÚ∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ BB. «◊z¯Â≈Δ ÁΩ≈È «’‘ÛΔ¡ª √≈ÚË≈ÈΔ¡ª æ÷‰Δ¡ª ‘Ø‰◊Δ¡ª? ¿πμÂ. «◊z¯Â≈Δ È≈Ò √ÏßËÂ ’Ø‚ ¡≈æ¯ «¥ÓΔÈÒ ÍzØ√Δ˜, AIGC

(AIGD Á≈ B) ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ¡Â∂ ¿π√∂ ¡Èπ√≈ ’≈‹-«ÚËΔ ÁΔ

Í≈Ò‰≈ ‘ ‘≈ÒÂ «Úæ⁄ ’ÈΔ ‘ØÚ∂◊ΔÕ «¬√ Ò¬Δ «¬‘ ˜±Δ ˛ «’

√Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ √≈∂ ¯ΔÒ‚ ¡≈æ¯Δ√˜ È±ß ’Ø‚ ¡≈æ

«¥ÓΔÈÒ ÍzØ√Δ˜, AIGC ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ÁΔ Óπ’ßÓÒ ‹≈‰’≈Δ ‘Ø‰Δ

⁄≈‘ΔÁΔ ˛Õ «¥ÓΔÈÒ ÍzØ√Δ˜ ’Ø‚, AIGC Á∂ ¡Èπ¤∂Á EG ÁΔ «¬æ’ ¡«‘Ó «ÚÚ√Ê≈

Á≈ ı≈√ «ı¡≈Ò æ«÷¡≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛, «‹√ ¡Èπ√≈ «’√∂ «Ú¡’ÂΔ

È±ß Ú≈ß‡ ÂØ∫ ÏˆÀ ¶Ó≈ √Óª «‘≈√Â «Úæ⁄ È‘Δ∫ æ«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈, ‹∂

«’√∂ Ó≈ÓÒ∂ Á∂ ‘≈Ò≈Â ’πfi Ú≈‹Ï ‘È, ÂÁ ¿π√ È±ß «‘≈√Â «Úæ⁄ Âª

æ«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ Í «Î ÚΔ «¬‘ «‘≈√Â BD ÿø«‡¡ª ÂØ∫ ÚæË È‘Δ∫

‘ØÚ∂◊Δ («¬√ √Ó∂∫ «Úæ⁄ ¿π√ È±ß «◊z¯Â≈Δ Á∂ √Ê≈È ÂØ∫ ÓÀ«‹√‡∂‡ ÁΔ

¡Á≈ÒÂ Âæ’ «Ò‹ªÁ∂ √Ó∂∫ Ô≈Â≈ Á≈ √Óª Ù≈ÓÒ È‘Δ∫ ‘ØÚ∂◊≈)Õ «¬√

√Óª-«Ó¡≈Á ÁΩ≈È, «‹Ú∂∫ «’ «¥ÓΔÈÒ ÍzØ√Δ˜ ’Ø‚ Á∂ ¡Èπ¤∂Á EF

¡ËΔÈ «ÚÚ√Ê≈ ˛, «◊z¯Â≈Δ ’È Ú≈Ò≈ «Ú¡’ÂΔ «ÏÈ≈ Ú≈ß‡ Á∂

«◊z¯Â≈ ’ΔÂ∂ «Ú¡’ÂΔ È±ß Ó≈ÓÒ∂ Á∂ ¡«Ë’≈-÷∂Â Á∂ «¬æ’

ÓÀ«‹√‡∂‡ √≈‘Ó‰∂ Í∂Ù ’∂◊≈Õ

‚Δ.’∂. Ï≈√± ÏÈ≈Ó Íæ¤ÓΔ Ïß◊≈Ò √’≈ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ √π‰≈¬∂ «¬æ’

201

¡«‘Ó ¯À√Ò∂, «‹√ Ï≈∂ AIIG(A)¡À√.√Δ.√Δ. DAF «Úæ⁄ «ÍØ‡ ’ΔÂ≈

«◊¡≈ ˛, «Úæ⁄ Ó≈‰ÔØ◊ √πÍΔÓ ’Ø‡ È∂ ’πfi «ÚÙ∂Ù ‘Á≈«¬Âª ‹≈Δ

’ΔÂΔ¡ª √È, «‹È∑ª Á≈ «Ë¡≈È «◊z¯Â≈Δ¡ª ’Á∂ √Ó∂∫ æ÷‰≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ

«¬‘ Ì≈Ú∂∫ Íπ«Ò√ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ˛, Í «¬√ ÁΔ Í≈Ò‰≈ ¿πÈ∑ª √≈∂

«ÚÌ≈◊ª È±ß ’ÈΔ ‘ØÚ∂◊Δ, «‹È∑ª ’ØÒ «◊z Â≈Δ ’È Á∂ ¡«Ë’≈ ‘ÈÕ

«¬‘ «ÈÓÈ«Ò÷Â ¡Èπ√≈ ‘È:

i. «‹‘Û≈ Íπ«Ò√ ¡«Ë’≈Δ «◊z¯Â≈Δ ’Á≈ ˛ ¡Â∂ «◊z Â≈ ‘Ø¬∂

«Ú¡’ÂΔ ÂØ∫ Íπæ¤«◊æ¤ ’Á≈ ˛, ¿π√ Á∂ «ÏÒ’πÒ √‘Δ, «ÁzÙ‡Ó≈È

¡Â∂ √ÍæÙ‡ ÙÈ≈ıÂ ¡Â∂ È≈Ó Á∂ ‡À◊˜ ¿π√ Á∂ ¡‘π«Á¡ª √Ó∂Â

Òæ◊∂ ‘Ø‰∂ ⁄≈‘ΔÁ∂ ‘ÈÕ ¡«‹‘∂ √≈∂ Íπ«Ò√ ÓπÒ≈˜Óª, «‹‘Û∂

«◊z¯Â≈ «Ú¡’ÂΔ ÂØ∫ Íπæ¤«◊æ¤ ’Á∂ ‘È, Á∂ Ú∂Ú∂ ˜± ‘Δ

«¬æ’ «‹√‡ «Úæ⁄ «’≈‚ ’È∂ ‘Ø‰◊∂Õ

ii. «◊z¯Â≈Δ ’È Ú≈Ò≈ Íπ«Ò√ ¡«Ë’≈Δ «◊z¯Â≈Δ Á∂ √Ó∂∫

«◊z¯Â≈Δ Á≈ «¬æ’ ÓΔÓØ «Â¡≈ ’∂◊≈ ¡Â∂ ¡«‹‘≈ ÓΔÓØ ÿæ‡Ø-

ÿæ‡ «¬æ’ ◊Ú≈‘ ÂØ∫ Â√ÁΔ’ ’Ú≈¿π‰≈ ‘ØÚ∂◊≈, ‹Ø «◊z¯Â≈

’ΔÂ∂ «Ú¡’ÂΔ Á∂ Í«Ú≈ Á≈ ’Ø¬Δ ÓÀ∫Ï ‘Ø‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛ ‹ª

«‹√ «¬Ò≈’∂ «Úæ⁄ «◊z¯Â≈Δ ’ΔÂΔ ‹≈ ‘Δ ˛, ¿πÊØ∫ Á≈ ’Ø¬Δ

ÓØ‘ÂÏ √«Â’≈Â «Ú¡’ÂΔ ◊Ú≈‘ Ú‹Ø∫ ‘√Â≈÷ ’ √’Á≈

˛Õ ¿π√ ¿πμÂ∂ «◊z¯Â≈ ‘Ø¬∂ «Ú¡’ÂΔ È±ß ÚΔ ÍzÂΔ-‘√Â≈÷ ’È∂

‘Ø‰◊∂ ¡Â∂ ¿π√ ¿πμÂ∂ «◊z¯Â≈Δ Á≈ √Óª ¡Â∂ «ÓÂΔ ÚΔ Á‹

‘Ø‰◊∂Õ

iii. «¬æ’ «Ú¡’ÂΔ, «‹√ È±ß «◊z¯Â≈ ’ΔÂ≈ ‹ª «‘≈√Â «Úæ⁄ «Ò¡≈

«◊¡≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√ «¬æ’ Íπ«Ò√ Ê≈‰∂ ‹ª Íπæ¤«◊æ¤ ’∂∫Á ‹ª «’√∂

‘Ø Ò≈æ’-¡æÍ «Úæ⁄ «‘≈√Â ¡ËΔÈ æ«÷¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√

È±ß «‹ßÈΔ ÚΔ ¤∂ÂΔ «ÚÚ‘≈’ÔØ◊ ‘ØÚ∂◊≈, ¡≈Í‰∂ «’√∂ ¡«‹‘∂

«¬æ’ ÁØ√Â ‹ª «ÙÂ∂Á≈ ‹ª «’√∂ ‘Ø ‹≈‰’≈ «Ú¡’ÂΔ È±ß

¡≈Í‰Δ «◊z¯Â≈Δ Ï≈∂ √±⁄È≈ Á∂‰ Á≈ ‘æ’ ‘ØÚ∂◊≈; «‹√ È±ß ¿π√

ÁΔ ÌÒ≈¬Δ ÁΔ «⁄ßÂ≈ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ «◊z¯Â≈ ‘Ø«¬¡≈ «Ú¡’ÂΔ ¿π√ È±ß

202

¡≈Í‰Δ «◊z¯Â≈Δ Ï≈∂ Áæ√∂◊≈ ¡Â∂ «¬‘ ÚΔ Áæ√∂◊≈ «’ ¿π√ È±ß

«’‘Û∂ ı≈√ √Ê≈È ”Â∂ «‘≈√Â «Úæ⁄ æ«÷¡≈ «◊¡≈ ˛, ‹ÁØ∫ Âæ’

«’ «◊z¯Â≈Δ ’Á∂ √Ó∂∫ «◊z¯Â≈Δ Á∂ ÓΔÓØ Á≈ ◊Ú≈‘, «◊z¯Â≈

’ΔÂ∂ «Ú¡’ÂΔ Á≈ ¡«‹‘≈ ’Ø¬Δ ÁØ√Â ‹ª «ÙÂ∂Á≈ È≈ ‘ØÚ∂Õ

iv. «◊z¯Â≈ ’ΔÂ∂ «¬æ’ «Ú¡’ÂΔ È±ß «‘≈√Â «Úæ⁄ ÒÀ‰ Á≈ √Óª,

«◊z¯Â≈Δ Á≈ √’≈È Â∂ «‘≈√Â Á∂ √’≈È Ï≈∂ Íπ«Ò√ ÚæÒØ∫ ˜±

‘Δ «˜Ò∑∂ Á∂ “’≈È±ßÈΔ √‘≈«¬Â≈ √ß◊·È” (ÒΔ◊Ò ¬∂‚

¡≈æ◊∂«¬Ò≈«¬˜∂ÙÈ) ≈‘Δ∫ ¡Â∂ √ÏßËÂ «¬Ò≈’∂ Á∂ Íπ«Ò√ Ê≈‰∂

ÚæÒØ∫ «◊z¯Â≈Δ Á∂ Ï≈¡Á H ÂØ∫ AB ÿø«‡¡ª Á∂ ¡ßÁ ‡ÀÒΔ◊z≈«¯’

„ß◊ È≈Ò ¡«Ë√±«⁄Â ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈, «‹æÊ∂ «◊z¯Â≈ ‘Ø¬∂

«Ú¡’ÂΔ Á≈ ’Ø¬Δ ÁØ√Â ‹ª «ÙÂ∂Á≈ «˜Ò∑∂ ‹ª Ù«‘ ÂØ∫ Ï≈‘

«‘ßÁ≈ ‘ØÚ∂Õ

v. «Ú¡’ÂΔ ÁΔ «◊z¯Â≈Δ È≈Ò √ÏßËÂ «‘≈√Â Á∂ √Ê≈È ”Â∂

‚≈«¬Δ «Úæ⁄ «¬æ’ «¬ßÁ≈˜ ˜± ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈, «‹√ «Úæ⁄ ¿π√

«Ú¡’ÂΔ Á∂ ¡«‹‘∂ È∂ÛÒ∂ ÁØ√Â Á≈ È≈Ó ÚΔ «Ò÷‰≈ ‘ØÚ∂◊≈,

«‹√ È±ß «◊z¯Â≈Δ ÚΔ √±⁄È≈ «ÁæÂΔ ◊¬Δ ˛ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Íπ«Ò√

¡«Ë’≈Δ¡ª Á∂ Ú∂Ú∂ ÚΔ Á‹ ’È∂ ‘Ø‰◊∂, «‹È∑ª ÁΔ «‘≈√Â

«Úæ⁄ «◊z¯Â≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ «Ú¡’ÂΔ ˛Õ

vi. «◊z¯Â≈ ’ΔÂ∂ «Ú¡’ÂΔ È±ß, «‹æÊ∂ ¿π‘ Ï∂ÈÂΔ ’∂, È±ß ¿π√ ÁΔ

«◊z¯Â≈Δ √Ó∂∫ ’Ø¬Δ Úæ‚Δ¡ª ‹ª ¤Ø‡Δ¡ª √æ‡ª, ‹∂ ¿π√ Á∂ √Δ

¿πμÂ∂ Òæ◊Δ¡ª «Á√‰, Ò¬Δ «ÈΔ÷‰ ÚΔ ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈, ¿πÈ∑ª Ï≈∂

ÚΔ ¿π√ √Ó∂∫ «’≈‚ ˜± æ÷‰≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ “«ÈΔ÷‰ ÓΔÓØ” ¿πμÂ∂

˜± ‘Δ «◊z¯Â≈ ‘Ø¬∂ «Ú¡’ÂΔ ¡Â∂ «◊z¯Â≈Δ ’È Ú≈Ò∂

Íπ«Ò√ ¡«Ë’≈Δ Á∂ ‘√Â≈÷ ‘Ø‰∂ ⁄≈‘ΔÁ∂ ‘È ¡Â∂ «¬√ ÁΔ ’≈ÍΔ

«◊z¯Â≈ ‘Ø¬∂ «Ú¡’ÂΔ È±ß «ÁæÂΔ ‹≈‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛Õ

vii. «◊z¯Â≈ ‘Ø¬∂ «Ú¡’ÂΔ Á≈ ÓÀ‚Δ’Ò «ÈΔ÷‰ ¿π√ ÁΔ «‘≈√Â

ÁΩ≈È ‘∂’ DH ÿø«‡¡ª ”⁄ «¬æ’ Ú≈ «√÷Ò≈¬Δ Íz≈ÍÂ ‚≈’‡

ÚæÒØ∫ ’ΔÂ≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π‘ ‚≈’‡ √ÏßË √±Ï∂ ‹ª

203

’∂∫Á Ù≈√Â ÍzÁ∂Ù, ‚≈«¬À’‡ «√‘Â √∂Ú≈Úª ÚæÒØ∫ «ÈÔπ’Â

ÍzÚ≈«ÈÂ ‚≈’‡ª Á∂ «¬æ’ ÍÀÈÒ «Úæ⁄ Ù≈ÓÒ ‘Ø‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛;

‚≈«¬À’‡, «√‘Â √∂Ú≈Úª È±ß √≈Δ¡ª ¡Â∂ «˜«Ò∑¡ª «Úæ⁄

¡«‹‘≈ «¬æ’ ÍÀÈÒ «Â¡≈ ’È≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ

viii. «◊z¯Â≈Δ Á∂ ÓΔÓØ √Ó∂Â, ¿πμÍ Áæ√∂ ¡Èπ√≈, √≈∂ Á√Â≈Ú∂‹ª

ÁΔ¡ª ’≈ÍΔ¡ª ÓÀ«‹√‡∂‡ È±ß ¿πÈ∑ª Á∂ «’≈‚ Ò¬Δ Ì∂‹Δ¡ª

‹≈‰Δ¡ª ⁄≈‘ΔÁΔ¡ª ‘ÈÕ

ix. «◊z¯Â≈ ‘Ø¬∂ «Ú¡’ÂΔ È±ß Íπæ¤«◊æ¤ ÁΩ≈È ¡≈Í‰∂ Ú’ΔÒ È±ß

«ÓÒ‰ ÁΔ «¬‹≈˜Â Á∂‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛, Ì≈Ú∂∫ √≈Δ Íπæ¤«◊æ¤ ÁΩ≈È

È‘Δ∫Õ

x. √≈∂ «˜Ò∑≈ ¡Â∂ √±Ï≈ Óπæ÷ Á¯Âª ¿πμÂ∂ «¬æ’ Íπ«Ò√ ’ß‡ØÒ ±Ó

ÍzÁ≈È ’ΔÂ≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛, «‹æÊ∂ «◊z¯Â≈Δ È≈Ò √ÏßËÂ

‹≈‰’≈Δ, «◊z¯Â≈ ’ΔÂ∂ «Ú¡’ÂΔ È±ß «‘≈√Â «Úæ⁄ æ÷‰ Á∂

√Ê≈È Ï≈∂ ‹≈‰’≈Δ «¬‘ «◊z¯Â≈Δ ’È Ú≈Ò∂ ¡«Ë’≈Δ È±ß

«¬√ «◊z¯Â≈Δ Á∂ AB ÿß«‡¡ª ¡ßÁ Á∂‰Δ ‘ØÚ∂◊Δ ¡Â∂ Íπ«Ò√

’ß‡ØÒ ±Ó «Ú÷∂ «¬‘ ‹≈‰’≈Δ «ÏÒ’πÒ √ÍæÙ‡ ÈØ«‡√ ÏØ‚

¿πμÂ∂ ÍzÁ«ÙÂ ’ÈΔ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ BC. √Δ.ÏΔ.¬Δ.√Δ. «Úæ⁄ «◊z¯Â≈Δ Ò¬Δ «’‘ÛΔ¡ª «Ú¡≈Í’ ‘Á≈«¬Âª ÁΔ Í≈Ò‰≈ ’ÈΔ ‘ØÚ∂◊Δ? ¿πμÂ. «◊z¯Â≈Δ Á≈ ¯À√Ò≈ ‘∂’ Ó≈ÓÒ∂ Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ ÒÀ‰ ÁΔ ÒØÛ

‘πßÁΔ ˛, «‹√ Ò¬Δ Úæ÷Ø-Úæ÷∂ ÂæÂª, «‹Ú∂∫ «’ ¡Í≈Ë ÁΔ Íz«’ÂΔ ¡Â∂

◊ßÌΔÂ≈, ⁄ØΔ ’ΔÂΔ ◊¬Δ «‚¿±‡Δ ÁΔ Ó≈Â≈ ‹ª ˆÒÂ ÂΔ’∂ «Ò¡≈

«◊¡≈ ¥À«‚‡ Á≈ Ò≈Ì, √Ï±Â ÁΔ Íz«’ÂΔ ¡Â∂ «Ó¡≈, √Ï±Âª È≈Ò

¤∂Û÷≈ÈΔ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ ÁΔ √ßÌ≈ÚÈ≈ ‹ª ◊Ú≈‘ª ¿πμÂ∂ Í≈¬∂ ‹≈ √’‰ Ú≈Ò∂

ÍzÌ≈Ú, ‹ª⁄ «Úæ⁄ √«‘ÔØ◊ ¡≈«Á Á≈ «ı¡≈Ò æ÷‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ «◊z¯Â≈Δ

Á∂ ¡«Ë’≈ ÁΔ ÚÂØ∫ Ó≈ÓÒ∂ Á∂ ÂæÊª ”Â∂ «Ë¡≈È È≈Ò «Ú⁄≈ ’È ÂØ∫

Ï≈¡Á ‘Δ ’ÈΔ ‘ØÚ∂◊Δ, «¬È∑ª ÂæÊª «Úæ⁄ «¬‘ Ù≈ÓÒ ‘Ø √’Á∂ ‘È:

i. ¡Í≈Ë ÁΔ Ú≈‹Ï ‹ª⁄ Ô’ΔÈΔ Ï‰≈¿π‰ Ò¬Δ;

204

ii. ¡«‹‘∂ «Ú¡’ÂΔ Á∂ ¯≈ ‘Ø‰ ÂØ∫ Ï⁄≈¡ Ò¬Δ;

iii. Ó≈Ò ÁΔ √ß◊·Â √Óæ◊«¶◊ ‹ª ⁄ØΔ-«¤Í∂ ’√‡Ó˜ «‚¿±‡Δ ÁΔ

⁄ØΔ È≈Ò √ÏßËÂ Ó≈ÓÒ∂;

iv. ¡«‹‘∂ Ù≈«Â-«ÁÓ≈ˆ ÒØ’ ‹ª Óπæ÷ ¡≈æÍ∂‡˜ ‹Ø «’√∂ ‘Ø Á∂

Èª¡ ”Â∂/Ï∂È≈ÓΔ Á≈ÓÁª/Ï≈ÓÁª ¡ÀÚ∂∫ ‹≈¡ÒΔ ‹ª ˆÀ-ÓΩ‹±Á

«Ú¡’ÂΔ¡ª/¡≈¬Δ.¬Δ.√Δ˜ ¡≈«Á Á∂ Èª¡ ‘∂· ’ ‘∂ ‘È;

v. «‹æÊ∂ ‡À’√-⁄ØΔ ÁΔ «¬æ¤≈ √ÍæÙ‡ ˛ ¡Â∂ ¡Í≈Ë’

«¬æ¤≈/¡Í≈ËΔ «ÁÓ≈ˆ Á≈ ÂæÂ «Ú÷≈¬Δ «ÁßÁ≈ ‘ØÚ∂;

vi. ◊Ú≈‘ª È±ß ‚≈¿π‰≈-ËÓ’≈¿π‰≈ ‹ª ¿πÈ∑ª ”Â∂ ÍzÌ≈Ú Í≈¿π‰≈;

¡Â∂

viii. Úæ‚Δ¡ª ’Óª ÁΔ «‚¿±‡Δ ‹ª √«Ú√ ‡À’√ ⁄ØΔ, ‹Ø ÿæ‡Ø-ÿæ‡

«¬æ’ πÍ¬∂ ÂØ∫ ÚæË ‘ØÚ∂Õ

ÍzÙÈ BD. ÍzÂæ÷ ‹πÓ ’Δ ˛? ¿πμÂ. ¡≈Ó ÂΩ ¿πμÂ∂, ÍzÂæ÷ ¡Í≈Ë Á≈ ¡Ê ˛ ◊ßÌΔ Ú◊ Á∂

¡Í≈Ë, «‹È∑ª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ «¬æ’ Íπ«Ò√ ¡«Ë’≈Δ ’ØÒ «ÏÈ≈ Ú≈ß‡ Á∂

«◊z¯Â≈Δ ’È ¡Â∂ ¡Á≈ÒÂ ÁΔ ÍzÚ≈È◊Δ È≈Ò ‹ª ¿π√ ÂØ∫ «ÏÈ≈

‹ª⁄ ’È Á≈ ¡«Ë’≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ

ÍzÙÈ BE. ˆÀ-ÍzÂæ÷ ¡Í≈Ë ’Δ ˛? ¿πμÂ. ˆÀ-ÍzÂæ÷ (È≈æÈ-’Ω◊«È˜∂ÏÒ) ¡Í≈Ë Á≈ ÓÂÒÏ ˛

Óπ’≈ÏÒÂÈ ’πfi ÿæ‡ ◊ßÌΔ ¡Í≈Ë, «‹√ «Úæ⁄ «’√∂ Íπ«Ò√ ¡«Ë’≈Δ

È±ß Ú≈ß‡ ÂØ∫ Ï À «◊z¯Â≈Δ ’È Á≈ ¡«Ë’≈ È‘Δ∫ ‘πßÁ≈ ¡Â∂ «¬æ’

¡Á≈ÒÂΔ ¡≈Á∂Ù ÂØ∫ ÏˆÀ ‹ª⁄ ÚΔ Ùπ± È‘Δ∫ ‘Ø √’ÁΔÕ

ÍzÙÈ BF. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ÍzÂæ÷ ¡Â∂ ¡ÍzÂæ÷ ¡Í≈Ë ’Δ ‘È? ¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ ACB ”⁄, «¬‘ «ÚÚ√Ê≈ ˛ «’

‡À’√ÔØ◊ Ó≈Ò ¡Â∂/‹ª √∂Ú≈Úª È≈Ò √ÏßËÂ ‹πÓª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄, «‹æÊ∂

E ’ØÛ πÍ¬∂ ÂØ∫ ÚæË ÁΔ ‡À’√ ⁄ØΔ ‘Ø¬Δ ‘πßÁΔ ˛ - ¿π√ È±ß ÍzÂæ÷

205

(’Ω◊«È˜∂ÏÒ) ¡Â∂ ˆÀ-˜Ó≈ÈÂΔ ‹πÓ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ Ï≈’Δ Á∂ ‹πÓ

«¬√ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ¡ÍzÂæ÷ ¡Â∂ ˜Ó≈ÈÂÔØ◊ ‘ÈÕ

ÍzÙÈ BG. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ÔØ◊ Ì≈Ú Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ ¡ÀÓ.‹Δ.¡ÀÒ. ¡ËΔÈ ’ÁØ∫ √ßÓÈ ‹≈Δ ’ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á≈ ¡Èπ¤∂Á G@

√Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡«Ë’≈Δ È±ß Ï≈’≈«¬Á≈ «¬‘ ¡«Ë’≈

«ÁßÁ≈ ˛ «’ ¿π‘ «¬æ’ √ßÓÈ ‹≈Δ ’ ’∂ «’√∂ «Ú¡’ÂΔ È±ß ¡≈Í‰∂

√≈‘Ó‰∂ Í∂Ù ‘Ø‰ Ò¬Δ √æÁ √’Á≈ ˛; ¿π√¡«Ë’≈Δ È±ß √ßÓÈ ‹≈Δ ’È

ÂØ∫ Í«‘Òª ‹ª Âª ’Ø¬Δ √Ï±Â Á∂‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛ ‹ª ’Ø¬Δ Á√Â≈Ú∂ ‹ª ‹ª⁄

ÁΩ≈È √≈‘Ó‰∂ ¡≈¬Δ ¡«‹‘Δ ’Ø¬Δ ‘Ø ⁄Δ˜ «Ú÷≈ √’Á≈ ˛ «’ «‹√ Á∂

¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ «¬‘ ’ÁÓ ¸æ«’¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ «¬æ’ √ßÓÈ «Úæ⁄ Á√Â≈Ú∂˜

‹ª «ÈÙ⁄Â «’√Ó Á∂ «ÚÙ∂Ù Á√Â≈Ú∂˜ Í∂Ù ’È Ò¬Δ ¡≈«÷¡≈ ‹≈

√’Á≈ ˛ ‹ª ’Ø¬Δ ⁄Δ˜ª ‹ª «’√∂ ı≈√ Ú∂«Ú¡ª È≈Ò √ÏßËÂ √≈∂

Á√Â≈Ú∂˜ Í∂Ù ’È Ò¬Δ «’‘≈ ‹ªÁ≈≈ ˛, «‹‘Û∂ ¿π√ «Ú¡’ÂΔ Á∂

’Ï˜∂ ‹ª «ÈÔßÂz‰ ¡ËΔÈ ‘πßÁ∂ ‘È, «‹√ È±ß √ßÓÈ ‹≈Δ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ

ÍzÙÈ BH. √ßÓÈ ≈‘Δ∫ √æÁ∂ ◊¬∂ «Ú¡’ÂΔ ÁΔ¡ª ’Δ «˜ßÓ∂Ú≈Δ¡ª ‘πßÁΔ¡ª ‘È? ¿πμÂ. «‹√ «Ú¡’ÂΔ È±ß √ßÓÈ ‹≈Δ ‘Ø«¬¡≈ ˛, ¿π√ Ò¬Δ ’≈È±ßÈΔ ÂΩ

”Â∂ «¬‘ Ò≈˜ÓΔ ‘πßÁ≈ ˛ «’ ¿π‘ ‹ª Âª ıπÁ Í∂Ù ‘ØÚ∂ ‹ª ¡≈Í‰≈ ’Ø¬Δ

¡«Ë’≈Â ÈπÓ≈«¬ßÁ≈ Ì∂‹∂ ¡Â∂ ¿π√ È∂ √ßÓÈ ‹≈Δ ’È Ú≈Ò∂ √ÏßËÂ

¡«Ë’≈Δ √≈‘Ó‰∂ ¿π√ «ÚÙ∂ Ï≈∂ √æ⁄ «Ï¡≈È ’È≈ ‘πßÁ≈ ˛, «‹√ Á≈

«ÈΔ÷‰ ’ΔÂ≈ ‹≈ «‘≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√ Ó≈ÓÒ∂ Ò¬Δ ÒØÛΔ∫Á∂ ¡«‹‘∂

Á√Â≈Ú∂˜ Â∂ ‘Ø ⁄Δ˜ª Í∂Ù ’ÈΔ¡ª ‘πßÁΔ¡ª ‘ÈÕ

ÍzÙÈ BI. √ßÓÈª Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ ¡«Ë’≈Δ √≈‘Ú∂∫ Í∂Ù È≈ ‘Ø‰ Á∂ ’Δ ÈÂΔ‹∂ ‘Ø √’Á∂ ‘È? ¿πμÂ. «‹√ ¡«Ë’≈Δ È∂ √ßÓÈ ‹≈Δ ’ΔÂ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√ √≈‘Ó‰∂ ‹Ø ÚΔ

’≈Ú≈¬Δ ‘Ø ‘Δ ‘πßÁΔ ˛, ¿π√ È±ß «¬æ’ «È¡ª«¬’ Íz«’«¡≈ √Ó«fi¡≈

206

‹ªÁ≈ ˛Õ ‹∂ «¬æ’ «Ú¡’ÂΔ √ßÓÈ «Úæ⁄ «ÁæÂΔ «ÓÂΔ È±ß ’Ø¬Δ Ú≈‹Ï

’≈È Áæ«√¡ª Í∂Ù È‘Δ∫ ‘πßÁ≈, Âª ¿π√ «ÚπæË Ì≈ÂΔ Áß‚ √ßÿÂ≈

(¡≈¬Δ.ÍΔ.√Δ.) Á∂ ¡Èπ¤∂Á AGD ¡ËΔÈ ’≈È±ßÈΔ ’≈Ú≈¬Δ ’ΔÂΔ ‹≈

√’ÁΔ ˛Õ ‹∂ ¿π‘ √ßÓÈ ÁΔ Â≈ÓΔÒ ‘Ø‰ ÂØ∫ Ï⁄‰ Ò¬Δ ¯≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛,

ÂÁ ¿π√ «ÚπæË ¡≈¬Δ.ÍΔ.√Δ. Á∂ ¡Èπ¤∂Á AGB ¡ËΔÈ ’≈È±ßÈΔ ’≈Ú≈¬Δ

’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛ ¡Â∂ ‹∂ ¿π‘ ¡«‹‘∂ ’Ø¬Δ Á√Â≈Ú∂˜ ‹ª «¬ÒÀ’‡zΩ«È’

«’≈‚˜ Í∂Ù È‘Δ∫ ’Á≈, «‹‘Û∂ «¬√ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ Í∂Ù ’È∂ ˜±Δ

‘È, ÂÁ ¿π√ «ÚπæË ¡≈¬Δ.ÍΔ.√Δ. Á∂ ¡Èπ¤∂Á AGE ¡ËΔÈ ’≈È±ßÈΔ

’≈Ú≈¬Δ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛Õ ‹∂ ¿π‘ ’Ø¬Δ fi±·Δ ◊Ú≈‘Δ «ÁßÁ≈ ˛, Âª

¿π√ «ÚπæË ¡≈¬Δ.ÍΔ.√Δ. Á∂ ¡Èπ¤∂Á AIC ¡ËΔÈ ’≈È±ßÈΔ ’≈Ú≈¬Δ ‘Ø

√’ÁΔ ˛Õ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈, ‹∂ «¬æ’ «Ú¡’ÂΔ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./

¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡«Ë’≈Δ √≈‘Ó‰∂ Í∂Ù È‘Δ∫ ‘πßÁ≈, «‹√ È∂ √ßÓÈ ‹≈Δ

’ΔÂ∂ ‘È, Âª √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á

ABB(C)(‚Δ) ¡ËΔÈ ¿π√ È±ß BE,@@@/- πÍ¬∂ Âæ’ Á≈ ‹πÓ≈È≈ ’ΔÂ≈

‹≈ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ C@. √ßÓÈ ‹≈Δ ’È Ò¬Δ ’Δ «ÁÙ≈-«ÈÁ∂Ù ‘È? ¿πμÂ. «ÚæÂ ÓßÂ≈Ò∂ Á∂ ÀÚ∂«È¿± (Ó≈Ò) «ÚÌ≈◊ ”⁄ √À∫‡Ò ÏØ‚ ¡≈æ¯

¡À’√≈¬Δ˜ ¡À∫‚ ’√‡Ó˜ (√Δ.ÏΔ.¬Δ.√Δ.) È∂ √Ó∂∫-√Ó∂∫ «√ «ÁÙ≈-

«ÈÁ∂Ù ‹≈Δ ’ΔÂ∂ ‘È, Âª ‹Ø «¬‘ Ô’ΔÈΔ Ï‰≈«¬¡≈ ‹≈ √’∂ «’ ’Ø¬Δ

«¬√ ÷∂Â «Úæ⁄ √ßÓÈ ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ÁΔ ÁπÚÂØ∫ È≈ ’ √’∂Õ

«¬È∑ª «ÁÙ≈-«ÈÁ∂Ùª (‘Á≈«¬Âª) Á∂ ’πfi ¡«‘Ó Èπ’Â∂ «¬æÊ∂ ‘∂·ª «ÁæÂ∂

‹ªÁ∂ ‘È:

i. √ßÓÈ Âª ¡ßÂ ”⁄ ‹≈ ’∂ «’Â∂ ‹≈Δ ’ΔÂ∂ ‹≈‰◊∂, «‹æÊ∂ ¡«‹‘∂

«Ú¡’ÂΔ, «‹√ Á≈ ÓπÒª’‰ ‘Ø «‘≈ ˛ (¡√Àμ√Δ˜), √«‘ÔØ◊

È‘Δ∫ Á∂ «‘≈ ¡Â∂ «¬‘ ¡Èπ¤∂Á «√ıÒΔ/⁄Ø‡Δ ÁΔ ÓÀÈ∂‹ÓÀ∫‡

Ò¬Δ È‘Δ∫ Ú«Â¡≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈;

ii. √ßÓÈ ÁΔ Ì≈Ù≈ √ıÂ ¡Â∂ ’≈È±ßÈΔ È‘Δ∫ ‘Ø‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ, ‹Ø «’

Íz≈ÍÂ’Â≈ Ò¬Δ Ï∂ÒØÛ∂ „ß◊ È≈Ò Ó≈È«√’ Â‰≈¡ Á≈ ’≈È

207

Ï‰∂ ¡Â∂ ¿π√ È±ß Í∂Ù≈È ’∂;

iii. √πÍ«¬È‡À∫‚À∫‡√ ÚæÒØ∫ √ßÓÈ ‹≈Δ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ ÂØ∫ Í«‘Òª ÿæ‡Ø-

ÿæ‡ ¡«√√‡À∫‡ ’«ÓÙÈ Á‹∂ Á∂ «’√∂ ¡«Ë’≈Δ ÂØ∫ «¬√ ÁΔ

«¬‹≈˜Â ÒÀ‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛, «‹æÊ∂ «Ò÷ÂΔ ÂΩ ”Â∂ √ßÓÈ ‹≈Δ

’ΔÂ∂ ‹≈‰ Á∂ ’≈È ÚΔ Áæ√∂ ‹≈‰ ¡Â∂ «¬‘ √Ì «’≈‚ «Úæ⁄

æ«÷¡≈ ‹≈Ú∂;

iv. «‹æÊ∂ ¡≈æÍ∂ÙÈÒ (√ß⁄≈ÒÈ≈ÂÓ’) ’≈Èª ’ ’∂, ¡«‹‘Δ

«Ò÷ÂΔ ÍzÚ≈È◊Δ ÒÀ‰Δ √ßÌÚ È≈ ‘ØÚ∂, ¿πμÊ∂ ¡«‹‘∂ ¡«Ë’≈Δ

ÂØ∫˜πÏ≈ÈΔ/‡ÀÒΔ¯ØÈ ¿πμÂ∂ «¬‹≈˜Â ˜± ÒÀ‰Δ ‘ØÚ∂◊Δ ¡Â∂ «Î

¿π√ ÍzÚ≈È◊Δ È±ß «Ò÷ÂΔ ±Í Á∂ ’∂ ¡«‹‘Δ ÍzÚ≈È◊Δ Ï≈∂

√ÏßËÂ ¡«Ë’≈Δ È±ß «¬√ Ï≈∂ ¤∂ÂΔ ÂØ∫ ¤∂ÂΔ √±«⁄Â ’È≈

‘ØÚ∂◊≈;

v. √≈∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄, «‹æÊ∂ √ßÓÈ ‹≈Δ ’ΔÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘È, √ßÓÈ

‹≈Δ ’È Ú≈Ò∂ ¡«Ë’≈Δ È±ß «¬√ Ï≈∂ «¬’ «ÍØ‡ Á∂‰Δ

⁄≈‘ΔÁΔ ˛ ‹ª √ÏßËÂ Ó≈ÓÒ∂ ÁΔ ¯≈«¬Ò «Úæ⁄ ’≈Ú≈¬Δ Á≈

√ß÷∂Í «’≈‚ æ÷‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛, ¡Â∂ ¿π√ ¡«Ë’≈Δ È±ß «¬‘

√Ì Í∂Ù ’È≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛ «‹√ È∂ ¿π√ È±ß √ßÓÈ ‹≈Δ ’È

Ò¬Δ ¡«Ë’≈ «ÁæÂ≈ √Δ;

vi. ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ «’√∂ Úæ‚Δ ’ßÍÈΔ ‹ª ‹ÈÂ’ ÷∂Â Á∂ ¡Á≈«¡ª

ÁΔ ÓÀÈ∂‹ÓÀ∫‡ «Úæ⁄ √ΔÈΔ¡ ¡«Ë’≈Δ¡ª, «‹Ú∂∫ «’ √Δ.¬Δ.˙.,

√Δ.¡À¯.˙., ‹ÈÒ ÓÀÈ∂‹√ È±ß Í«‘ÒΔ Ú≈ ”⁄ ‘Δ √ßÓÈ ‹≈Δ

È‘Δ∫ ’ Á∂‰∂ ⁄≈‘ΔÁ∂Õ ¿πÈ∑ª È±ß ’∂ÚÒ ¿π√ ‘≈ÒÂ «Úæ⁄ ‘Δ

√ßÓÈ Ì∂‹∂ ‹≈‰∂ ⁄≈‘ΔÁ∂ ‘È, ‹ÁØ∫ ‹ª⁄ ÁΩ≈È ¡«‹‘∂ √ß’∂Â

√≈‘Ó‰∂ ¡≈¿π‰ «’ ¯À√Ò∂ ÒÀ‰ ÁΔ Íz«’«¡≈ «Úæ⁄ ¿πÈ∑ª ÁΔ

ÙÓ±ÒΔ¡Â √Δ, «‹√ ’ ’∂ √’≈ È±ß ‘Ø‰ Ú≈ÒΔ ¡≈ÓÁÈ Á≈

Èπ’√≈È ‘Ø«¬¡≈Õ

ÍzÙÈ CA. √ßÓÈ ‹≈Δ ’Á∂ √Ó∂∫ «’‘ÛΔ¡ª √≈ÚË≈ÈΔ¡ª æ÷‰Δ¡ª ‘Ø‰◊Δ¡ª?

208

¿πμÂ. «’√∂ «Ú¡’ÂΔ √ßÓÈ Ì∂‹Á∂ √Ó∂∫ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ «ÈÓÈ«Ò÷Â

√≈ÚË≈ÈΔ¡ª æ÷‰Δ¡ª ⁄≈‘ΔÁΔ¡ª ‘È:-

(i) ¿π√ ‘≈ÒÂ «Úæ⁄ Í∂Ù ‘Ø‰ Ò¬Δ √ßÓÈ ‹≈Δ È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ ‹≈‰≈

⁄≈‘ΔÁ≈, «‹æÊ∂ ¡«‹‘≈ Ú≈‹Ï È≈ ‘ØÚ∂Õ √ßÓÈ Ì∂‹‰ Á∂ ¡«Ë’≈ª

ÁΔ ÚÂØ∫ ’∂ÚÒ ¿π√ ‘≈ÒÂ ”⁄ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂, ‹ÁØ∫ ‹ª⁄ ’ΔÂΔ

◊¬Δ ˛ ¡Â∂ ¿π√ «Ú¡’ÂΔ Á≈ ‘≈˜ ‘Ø‰≈ ˜±Δ √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈

˛;

(ii) ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂, √ßÓÈ Ú≈-Ú≈ ‹≈Δ È‘Δ∫ ’È∂ ⁄≈‘ΔÁ∂Õ «‹æÊØ∫

Âæ’ ÚΔ «ÚÚ‘≈’ ‘ØÚ∂, ÁØÙΔ ‹ª ◊Ú≈‘ Á∂ «Ï¡≈È ÿæ‡ ÂØ∫ ÿæ‡

Í∂ÙΔ¡ª «Úæ⁄ «’≈‚ ’ ÒÀ‰∂ ⁄≈‘ΔÁ∂ ‘ÈÕ

(iii) √ßÓÈ «Úæ⁄ «ÁæÂ∂ Í∂ÙΔ Á∂ √Ó∂∫ ÁΔ ’Á ’ØÕ «’√∂ «Ú¡’ÂΔ Á≈

«Ï¡≈È «’≈‚ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ Ò¬Δ ¿π√ È±ß ’¬Δ-’¬Δ ÿø«‡¡ª ÏæËΔ

¿π‚Δ’ È‘Δ∫ ’Ú≈¿π‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ; ¿π√ Ó≈ÓÒ∂ È±ß ¤æ‚ ’∂ ‹ÁØ∫ «’√∂

ÈΔÂΔ◊Â Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ ‹≈‰Ïπæfi ’∂ «¬ßfi ’È Á≈ ¯À√Ò≈ «Ò¡≈

«◊¡≈ ‘ØÚ∂Õ

(iv) Â‹Δ‘Δ ÂΩ ”Â∂ «Ï¡≈È Á¯ÂΔ √Ó∂∫ ÁΩ≈È ‘Δ «’≈‚ ’ΔÂ∂

‹≈‰∂ ⁄≈‘ΔÁ∂ ‘È; ™fi «’√∂ Ó≈ÓÒ∂ Á∂ ÂæÊª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ «Ï¡≈È

«’≈‚ ’È Á≈ √Óª ¡Â∂ √Ê≈È Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ ¤Ø‡ ‘Ø √’ÁΔ

˛Õ

ÍzÙÈ CB. ’Δ ¡«‹‘∂ ¡«Ë’≈Δ¡ª Á≈ ’Ø¬Δ Ú◊ ˛, «‹È∑ª È±ß √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡«Ë’≈Δ È≈Ò √‘≈«¬’ª Ú‹Ø∫ ‹≈‰ ÁΔ ÒØÛ ‘πßÁΔ ˛?

¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á GB

¡ËΔÈ, «ÈÓÈ«Ò÷Â ¡«Ë’≈Δ¡ª È±ß ¡«Ë’≈ «ÁæÂ∂ ◊¬∂ ‘È

¡Â∂ «¬È∑ª È∂ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡Èπ√≈

’≈Ú≈¬Δ ’Á∂ √Ó∂∫ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ.

¡«Ë’≈Δ¡ª È≈Ò √‘≈«¬’ª Ú‹Ø∫ «‘‰≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ

√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ «Úæ⁄ Ú«‰Â «¬‘

209

Ú◊ «ÈÓÈ«Ò÷Â ¡Èπ√≈ ‘È:

i. Íπ«Ò√;

ii. ∂ÒÚ∂˜

iii. ’√‡Ó˜;

iv. ‹Δ.¡À√.‡Δ. «¬’æ·≈ ’È «Úæ⁄ Òæ◊∂ √±Ï≈/’∂∫Á √’≈ Á∂

¡«Ë’≈Δ;

v. Ì±ÓΔ Ó≈ÒΔ¡≈ «¬’æ·≈ ’È «Úæ⁄ Òæ◊∂ √±Ï≈/’∂∫Á √’≈ Á∂

¡«Ë’≈Δ;

vi. «Íß‚ Á∂ √≈∂ ¡«Ë’≈Δ;

vii. ¡«Ë’≈Δ¡ª Á≈ ’Ø¬Δ ‘Ø Ú◊, «‹Ú∂∫ «’ ’∂∫Á/√±Ï≈ √’≈

ÚæÒØ∫ ¡«Ë√±«⁄Â ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ

210

¡Í≈Ë ¡Â∂ ‹πÓ≈È∂,

’≈È±ßÈΔ ’≈Ú≈¬Δ ¡Â∂ ’ßÍ≈¿±∫«‚ß◊

211

¡Í≈Ë ¡Â∂ ‹πÓ≈È∂, ’≈È±ßÈΔ

’≈Ú≈¬Δ ¡Â∂ ’ßÍ≈¿±∫«‚ß◊ ÍzÙÈ A. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ «ÈË≈Â ¡Í≈Ë ’Δ ‘È? ¿πμÂ. √Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡«Ë¡≈«¬ XVI «Úæ⁄

¡Í≈Ëª ¡Â∂ ‹πÓ≈«È¡ª (√˜≈Úª) È±ß È∂ÓÏæË ’Á≈ ˛Õ «¬‘ ’≈È±ßÈ

¡Èπ¤∂Á ABB «Úæ⁄ BA ¡Í≈Ëª ÁΔ √±⁄Δ «ÁßÁ≈ ˛, ¡Èπ¤∂Á A@ ¡ËΔÈ

«ÈË≈Â ‹πÓ≈È∂ (√˜≈) ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «¬æ’ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ, ‹Ø «¬√

Á∂ ÔØ◊ È‘Δ∫ ˛, Áπ¡≈≈ ’ßÍ≈¿±∫«‚ß◊ Á≈ Ò≈Ì ÒÀ‰ Ò¬Δ Õ Ú«‰Â

¡Í≈Ë «ÈÓÈ«Ò÷Â ¡Èπ√≈ ‘È:-

A) «ÏÈ≈ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ Á∂ ‹ª ‹≈¡ÒΔ/ˆÒÂ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ≈‘Δ∫

√ÍÒ≈¬Δ ’È≈;

B) «ÏÈ≈ √ÍÒ≈¬Δ ’Δ«Â¡ª «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ ’È≈;

C) «ÂßÈ Ó‘Δ«È¡ª ÂØ∫ ÚΔ ÚæË √Ó∂∫ Ò¬Δ «¬’æ·≈ ’ΔÂ≈ ‡À’√ ¡Á≈

È≈ ’È≈;

D) √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ÁΔ ¿π¶ÿ‰≈

’«Á¡ª C Ó‘Δ«È¡ª ÂØ∫ ÚæË √Ó∂∫ Ò¬Δ «¬’æ·≈ ’ΔÂ≈ ‡À’√

¡Á≈ È≈ ’È≈;

E) “√ØÂ ¿πμÂ∂ ‡À’√ ’‡ΩÂΔ” (‡Δ.‚Δ.¡À√.) ¡ËΔÈ ’‡ΩÂΔ È≈

’È≈ ‹ª ÿæ‡ ’‡ΩÂΔ ’È≈ ‹ª ¡Èπ¤∂Á EA ¡ËΔÈ “√ØÂ

¿πμÂ∂ ’ΔÂΔ ‡À’√ ’‡ΩÂΔ” ÁΔ ’Ó ‹Ó∑≈ È≈ ’Ú≈¿π‰≈;

F) “√ØÂ ¿πμÂ∂ «¬’æ·≈ ’ΔÂ≈ ‹≈‰ Ú≈Ò≈ ‡À’√” (‡Δ.√Δ.¡À√.)

«¬’æ·≈ È≈ ’È≈ ‹ª ÿæ‡ «¬’æ·≈ ’È≈ ‹ª ¡Èπ¤∂Á EB

¡ËΔÈ “√ØÂ ¿πμÂ∂ «¬’æ·∂ ’ΔÂ∂ ‡À’√” ÁΔ ’Ó ‹Ó∑≈ È≈

’Ú≈¿π‰≈;

G) Ó≈Ò ¡Â∂/‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ ¡√Ò Íz≈ÍÂΔ ÂØ∫ ÏˆÀ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√

212

¥À«‚‡ Á≈ Ò≈Ì/¿πÍÔØ◊ ÒÀ‰≈;

H) ËØ÷≈ËÛΔ È≈Ò ’Ø¬Δ Δ¯ß‚ ÒÀ‰≈;

I) ¡Èπ¤∂Á B@ ÁΔ ¿π¶ÿ‰≈ ’«Á¡ª «¬æ’ «¬ÈÍπ‡ √«Ú√

«‚√‡zΔ«Ï¿±‡ ÚæÒØ∫ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ Á≈ Ò≈Ì «Ò¡≈

‹≈‰≈/Úß‚‰≈;

A@) ‡À’√ Ìπ◊Â≈È ÂØ∫ Ï⁄‰ (⁄ØΔ ’È) ÁΔ ÓÈÙ≈ È≈Ò fi±·Δ

‹≈‰’≈Δ Á∂‰≈ ‹ª «ÚæÂΔ «’≈‚ fi±·∂ Ï‰≈¿π‰≈ ‹ª ‹≈¡ÒΔ

÷≈Â∂/Á√Â≈Ú∂ Í∂Ù ’È≈;

AA) ‡À’√ ¡Á≈ ’È ÁΔ «˜ßÓ∂Ú≈Δ ‘Ø‰ Á∂ Ï≈Ú‹±Á «‹√‡ ’È

ÂØ∫ È≈’≈Ó «‘‰≈;

AB) «‹√‡∂ÙÈ Ò¬Δ ’≈È±ßÈΔ ÂΩ ¿πμÂ∂ ˜±Δ ÷≈«È¡ª (¯ΔÒ‚˜)

«Úæ⁄ fi±·Δ ‹≈‰’≈Δ ÌÈ≈;

AC) «’√∂ ¡«Ë’≈Δ È±ß ¿π√ ÁΔ «‚¿±‡Δ ’È Á∂ ≈‘ «Úæ⁄ ¡«Ûæ’≈

Ï‰È≈ ‹ª ¿π√ È±ß Ø’‰≈;

AD) «ÈË≈Â Á√Â≈Ú∂˜ª ÂØ∫ ÏˆÀ Ó≈Ò È±ß «¬æË-¿πμË Ì∂‹‰≈;

AE) ‡À’√ Á∂‰ ÂØ∫ Ï⁄‰ Ò¬Δ ‡È˙Ú ÿæ‡ Á√≈¿π‰≈;

AF) ’≈È±ßÈ «Úæ⁄ Áæ√Δ «ÚËΔ ¡Èπ√≈ ¡’≈¿±∫‡√/Á√Â≈Ú∂˜ª È±ß

’≈«¬Ó æ÷‰ ÂØ∫ È≈’≈Ó «‘‰≈ ‹ª ’≈È±ßÈ «Úæ⁄ Ú«‰Â

«Ó¡≈Á Ò¬Δ ¡’≈¿±∫‡√/Á√Â≈Ú∂˜ ’ØÒ æ÷‰ ÂØ∫ È≈’≈Ó

«‘Á≈;

AG) ’≈È±ßÈ/«ÈÔÓª ÁΔ¡ª ÓæÁª «Úæ⁄ «’√∂ ¡«Ë’≈Δ È±ß ÒØÛΔ∫ÁΔ

‹≈‰’≈Δ/Á√Â≈Ú∂˜ Í∂Ù ’È ÂØ∫ È≈’≈Ó «‘‰≈ ‹ª «’√∂

’≈Ú≈¬Δ ÁΩ≈È fi±·Δ ‹≈‰’≈Δ/Á√Â≈Ú∂˜ Í∂Ù ’È≈;

AH) ˜ÏÂ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’‰ Ú≈Ò≈ ’Ø¬Δ Ó≈Ò

√ÍÒ≈¬Δ/‡ª√ÍØ‡/Ìß‚≈ ’È≈;

AI) «’√∂ ‘Ø «Ú¡’ÂΔ Á∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈¬Δ.¡ÀÈ. ÁΔ ÚÂØ∫

’«Á¡ª «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹ª Á√Â≈Ú∂˜ ‹≈Δ ’È≈;

B@) «’√∂ Ú√Â±◊Â √Ï±Â È≈Ò ¤∂Û÷≈ÈΔ/ÈÙ‡ ’È≈;

213

BA) ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ «‘≈√Â «Úæ⁄ Ò¬Δ¡ª/˜ÏÂ/’π’ ’ΔÂΔ¡ª

Ú√Âª Ì≈Ú Ó≈Ò È±ß ÷πÁ-ÏπÁ ’ Á∂‰≈/¿πÈ∑ª È≈Ò ¤∂Û÷≈ÈΔ

’È≈Õ

ÍzÙÈ B. ÓæÁ “ÍÀÈÒ‡Δ” (‹πÓ≈È≈ ‹ª √˜≈) Á≈ ’Δ ¡Ê ˛? ¿πμÂ. ÙÏÁ “ÍÀÈÒ‡Δ” (‹πÓ≈È≈ ‹ª √˜≈) È±ß √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./

¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ «Úæ⁄ Í«Ì≈«ÙÂ È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛ Í

«È¡ª«¬’ ¯À√«Ò¡ª ¡Â∂ «È¡ª«¬’-ÍzÚΔÈÂ≈ «Úæ⁄ “ÍÀÈÒ‡Δ” ÁΔ

Íz«’ÂΔ È±ß ’πfi «¬√ Â∑ª «Ï¡≈«È¡≈ «◊¡≈ ˛:

* «¬æ’ ¡√Ê≈¬Δ √˜≈ ‹ª «Ò÷ÂΔ ’≈È±ßÈ Áπ¡≈≈ Ò≈¬∂ ◊¬∂

‹πÓ≈È∂ ÁΔ ’Ó, ‹Ø «¬æ’ ı≈√ ‹πÓ ’È Ò¬Δ √˜≈ Ú‹Ø∫ ¡Á≈

’ΔÂΔ ‹≈‰Δ ‘πßÁΔ ˛;

* ’≈È±ßÈ Áπ¡≈≈ «ÁæÂΔ ◊¬Δ «¬æ’ √˜≈ ‹ª ’Ø¬Δ ¡«‹‘≈ ’ß‡À’‡

’È ‹ª ’Ø¬Δ ⁄Δ˜ ’È ÂØ∫ È≈’≈Ó «‘‰ Ò¬Δ «ÁæÂΔ ‹≈‰

Ú≈ÒΔ √˜≈, «‹√ È±ß ’È ÁΔ «˜ßÓ∂Ú≈Δ «¬æ’ «Ë ÁΔ √ΔÕ

ÍzÙÈ C. ‹πÓ≈È∂ ’È Òæ«◊¡ª ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ «’‘Û∂ ¡ÈπÙ≈√Èª ÁΔ Í≈Ò‰≈ ’ÈΔ ‘ØÚ∂◊Δ? ¿πμÂ. «’√∂ ı≈√ ¡ÈπÙ≈√ÈΔ Ù≈√È Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ ‹πÓ≈È∂ ÁΔ Ú√±ÒΔ

«È¡ª-Ù≈√Â, ’πÁÂΔ «È¡ª Á∂ «√ËªÂª ¡Â∂ ’ΩÓªÂΔ ÚÍ≈ Â∂

√ÓfiΩ«Â¡ª È±ß Ù≈«√Â ’È Ú≈Ò∂ «√ËªÂª ¿πμÂ∂ ¡≈Ë≈Â ‘πßÁΔ ˛Õ

’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á ABF «Úæ⁄ ¡«‹‘∂ ¡≈Ó ¡ÈπÙ≈√È Ï≈∂ Áæ«√¡≈

«◊¡≈ ˛Õ ¿π√ ¡Èπ√≈ -

* «’√∂ Ó≈ÓÒ∂ ÁΔ Ú≈‹Ï √π‰Ú≈¬Δ ¡Â∂ “’≈È Áæ√Ø” ÈØ«‡√ ‹≈Δ

’ΔÂ∂ «ÏÈ≈ ’Ø¬Δ ‹πÓ≈È≈ È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈, «‹√

«Ú¡’ÂΔ «ÚπæË ’≈Ú≈¬Δ ’ΔÂΔ ‹≈ ‘Δ ˛, ¿π√ È±ß ¡≈Í‰∂

¿πμÂ∂ Òæ◊∂ ÁØÙª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ √¯≈¬Δ Í∂Ù ’È Á≈ ÓΩ’≈ Á∂‰≈

⁄≈‘ΔÁ≈ ˛,

* ‹πÓ≈È≈; √≈∂ ÂæÊª ¡Â∂ Ó≈ÓÒ∂ Á∂ ‘≈Ò≈Â ¿πμÂ∂ «ÈÌ ’Á≈

˛,

214

* ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ‹πÓ≈È≈; ’≈È±ßÈ ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª Á∂ ¿π¶ÿ‰

ÁΔ Ó≈Â≈ Â∂ ◊ßÌΔÂ≈ ‹ª Á‹ «ÈÔÓª Á∂ ¡ÈπÍ≈Â «Úæ⁄

‘ØÚ∂◊≈,

* ‹πÓ≈È≈ Ò≈¿π‰ Á∂ ¡≈Á∂Ù «Úæ⁄, ’ΔÂΔ ◊¬Δ ¿π¶ÿ‰≈ Ï‘πÂ

√ÍæÙ‡ ±Í «Úæ⁄ «Ò÷Δ ‘Ø‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛,

* ’≈È±ßÈ ÁΔ¡ª «‹‘ÛΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ¡ËΔÈ ‹πÓ≈È≈ Ò≈«¬¡≈

«◊¡≈ ˛, ¿πÈ∑ª Á≈ Ú‰È ’ΔÂ≈ ‘Ø‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ

¡Èπ¤∂Á ABF ¡æ◊∂ Á√≈™Á≈ ˛ «’, ı≈√ ÂΩ ”Â∂, ’Ø¬Δ Úæ‚≈

‹πÓ≈È≈ È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈ -

* ’Ø¬Δ Ó≈Ó±ÒΔ ¿π¶ÿ‰≈ (Ó≈Ó±ÒΔ ¿π¶ÿ‰≈ È±ß E,@@@/- πÍ¬∂ ÂØ∫

ÿæ‡ È≈Ò √ÏßËÂ ‡À’√ «ÚÚ√Ê≈Úª ÁΔ ¿π¶ÿ‰≈ Ú‹Ø∫

Í«Ì≈«ÙÂ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛), ‹ª

* ’≈È±ßÈ ÁΔ ’≈‹-«ÚËΔ¡≈ÂÓ’ ¡≈ÚÙ’Â≈, ‹ª

* Á√Â≈Ú∂˜ª «Ú⁄ ¡≈√≈ÈΔ È≈Ò ·Δ’ ’ΔÂΔ ‹≈ √’‰ Ú≈ÒΔ

’Ø¬Δ ¡«‹‘Δ ˆÒÂΔ/¿π’≈¬Δ (’≈È±ßÈ «Úæ⁄ «¬√ ÁΔ «Ú¡≈«÷¡≈

«¬æ’ ¡«‹‘Δ ˆÒÂΔ Ú‹Ø∫ ’ΔÂΔ ◊¬Δ ˛ ‹Ø «’ «’≈‚ ¿πμÂ∂

√ÍæÙ‡ «Á√ÁΔ ˛), ‹Ø ËØ÷≈ËÛΔ ÁΔ ÓÈÙ≈ ‹ª ÿØ Ò≈ÍÚ≈‘Δ

ÂØ∫ ÏˆÀ ‘πßÁΔ ˛Õ

«¬√ Á∂ È≈Ò ‘Δ, «‹æÊ∂ «’Â∂ ÚΔ «¬æ’ «ÈÙ⁄Â ’Ó ‹ª «ÈÙ⁄Â

ÍzÂΔÙÂÂ≈ Á∂ ‹πÓ≈È∂ ÁΔ «ÚÚ√Ê≈ ¡ÀÓ.‹Δ.¡ÀÒ. «Úæ⁄ «ÁæÂΔ

◊¬Δ ˛, ¿π‘Δ Ò≈◊± ‘ØÚ∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ D. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. «Úæ⁄ “ÍÀÈÒ‡Δ” (‹πÓ≈È∂ ‹ª √˜≈) ÁΔ «’ßÈΔ Ó≈Â≈ ÁΔ «ÚÚ√Ê≈ «ÁæÂΔ ◊¬Δ ˛? ¿πμÂ. ¡Èπ¤∂Á ABB(A) «Úæ⁄ «ÚÚ√Ê≈ ˛ «’ ’Ø¬Δ ÚΔ ‡À’√ÔØ◊

«Ú¡’ÂΔ, «‹√ È∂ ¡Èπ¤∂Á ABB ”⁄ Ú«‰Â «Úæ⁄Ø∫ ’Ø¬Δ ‹πÓ ’ΔÂ≈ ˛,

¿π√ È±ß ¡«‹‘∂ ‹πÓ≈È∂ ÁΔ √˜≈ «ÁæÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ ‹Ø «ÈÓÈ«Ò÷Â ’Óª ÂØ∫

ÚæË ‘ØÚ∂◊≈:

* ⁄ØΔ ’ΔÂ∂ ‡À’√, ËØ÷≈ËÛΔ È≈Ò ‘≈√Ò ’ΔÂ∂ Δ¯ß‚, ¥À«‚‡ Ú‹Ø∫

215

Ò¬∂ Ò≈Ì ÁΔ ’Ó ‹ª ‡À’√ ’‡ΩÂΔ È≈ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ ‹ª ‡À’√

«¬’æ·≈ È≈ ’È ‹ª ÿæ‡ ‡À’√ ÁΔ ’‡ΩÂΔ ’È ‹ª ÿæ‡ ‡À’√

«¬’æ·≈ ’ΔÂ∂ ‘Ø‰ ÁΔ ’Ó, ‹ª

* A@,@@@/- πÍ¬∂ ÁΔ ’ÓÕ

«¬√ Á∂ È≈Ò ‘Δ ¡Èπ¤∂Á ABB(B) ÁΔ «ÚÚ√Ê≈ ˛ «’ ’Ø¬Δ «‹√‡‚

‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ, ‹Ø Ú≈-Ú≈ ÿæ‡ ‡À’√ ¡Á≈ ’Á≈ ˛, ¿π√

È±ß ¡«‹‘≈ ‹πÓ≈È≈ ¡Á≈ ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈, ‹Ø «¬ßÈ≈ ÚæË ‘ØÚ∂◊≈:

* «‹ßÈ≈ ‡À’√ ÿæ‡ ¡Á≈ ’ΔÂ≈ ˛, ¿π√ Á≈ A@%, ‹ª

* πÍ¬∂ A@,@@@/-

ÍzÙÈ E. ’Δ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «’√∂ ‘Ø «Ú¡’ÂΔ Ò¬Δ ’Ø¬Δ ‹πÓ≈È≈ «ÈË≈Â ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛? ¿πμÂ. ‘ªÕ ¡Èπ¤∂Á ABB(C) ¡Èπ√≈ «’√∂ ¡«‹‘∂ «Ú¡’ÂΔ ÂØ∫

BE,@@@/- πÍ¬∂ ÂØ∫ ÚæË ‹Ó≈È≈ Ú√±Ò∂ ‹≈‰ ÁΔ «ÚÚ√Ê≈ ˛,

‹Ø -

* BA ¡Í≈Ëª «Úæ⁄Ø∫ «’√∂ «¬æ’ «Úæ⁄ √‘≈«¬Â≈ ’Á≈ ˛ ‹ª

¡«‹‘≈ ’πfi ’È Ò¬Δ ¿π’√≈™Á≈ ˛,

* ¡«‹‘∂ Ó≈Ò Á≈ ’πfi «¬√ Â∑ª ’≈ØÏ≈ ’Á≈ ˛, (Ì≈Ú∂∫ Íz≈ÍÂ

’Á≈ ˛, √ÍÒ≈¬Δ, Ìß‚≈ ‹ª ‡ª√ÍØ‡ ’Á≈ ˛) «‹√ È±ß

˜ÏÂ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛,

* ’≈È±ßÈ ÁΔ ¿π¶ÿ‰≈ ’ ’∂ √∂Ú≈Úª Íz≈ÍÂ ’Á≈ ˛ ‹ª ¿πÈ∑ª

ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ ’≈ØÏ≈ ’Á≈ ˛,

* «’√∂ ¡«‹‘∂ ¡Ê≈‡Δ √≈‘Ó‰∂ Í∂Ù ‘Ø‰ ÂØ∫ È≈’≈Ó «‘ßÁ≈ ˛,

«‹√ È∂ √ßÓÈ ‹≈Δ ’ΔÂ≈ ˛,

* «’√∂ √ÍÒ≈¬Δ Ò¬Δ ’Ø¬Δ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ ’È ÂØ∫ È≈’≈Ó

«‘ßÁ≈ ˛ ‹ª ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ «’√∂ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ Á≈ «‘√≈Ï-

«’Â≈Ï È‘Δ∫ æ÷Á≈Õ

ÍzÙÈ F. «’√∂ ¡«‹‘Δ ¿π¶ÿ‰≈ Ò¬Δ ‹πÓ≈È∂ ÁΔ ’Δ «ÚÚ√Ê≈ ˛, «‹√ Ò¬Δ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡ËΔÈ ’Ø¬Δ Úæ÷≈ ‹πÓ≈È≈

216

«ÈË≈Â È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛?

¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á ABE ÁΔ

«ÚÚ√Ê≈ ¡Èπ√≈ ‹∂ ’Ø¬Δ «Ú¡’ÂΔ ’≈È±ßÈ ‹ª «¬√ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ

Ï‰≈¬∂ ◊¬∂ «ÈÔÓª ÁΔ «’√∂ «ÚÚ√Ê≈ ÁΔ ¿π¶ÿ‰≈ ’Á≈ ˛, «‹√ Ò¬Δ

’Ø¬Δ Úæ÷≈ ‹πÓ≈È≈ «ÈË≈Â È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛, ¿π√ Ò¬Δ ¡«‹‘∂

‹πÓ≈È∂ ÁΔ √˜≈ Á∂‰ÔØ◊ ‘ØÚ∂◊Δ, «‹√ È±ß BE,@@@/- πÍ¬∂ Âæ’

ÚË≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ F. Ó≈Ò ÁΔ ÚÀË Á√Â≈Ú∂˜ª ÂØ∫ ÏˆÀ ‡ª√ÍØ‡∂ÙÈ ‹ª «’Â≈Ïª «Úæ⁄ Ú≈‹Ï «’≈‚ æ÷∂ ÏˆÀ Ó≈Ò È±ß ‘‡≈¿π‰ Á≈ ‹ÂÈ ’È «ÚπæË ’Δ ’≈Ú≈¬Δ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛? ¿πμÂ. ‹∂ ’Ø¬Δ «Ú¡’ÂΔ ¡«‹‘≈ Ó≈Ò ‡ª√ÍØ‡ ‹ª Ìß‚≈ ’Á≈ ˛,

¿πÈ∑ª È±ß ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ Á√≈¬∂ Á√Â≈Ú∂˜ª (Ì≈Ú «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹ª «¬æ’

ÿØÙ‰≈-ÍæÂ) ÂØ∫ ÏˆÀ «Ò‹≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ‹ª «’√∂ ¡«‹‘∂ Ó≈Ò ÁΔ

√ÍÒ≈¬Δ ‹ª ¿πÈ∑ª Á≈ Ìß‚≈ ’Á≈ ˛, «‹È∑ª Á≈ «’≈‚ ¿π√ ÚæÒØ∫

¡≈Í‰∂ «’Â≈Ïª ‹ª ¡’≈¿π∫‡√ «Úæ⁄ È‘Δ∫ æ«÷¡≈ «◊¡≈, ÂÁ ¡«‹‘≈

Ó≈Ò Ì≈Ú Ú√Âª È±ß ¿π√ Ú≈‘È √Ó∂Â «‘≈√Â «Úæ⁄ «Ò¡≈ ‹≈ √’∂◊≈,

«‹√ «Úæ⁄ ¿πÈ∑ª È±ß «Ò‹ªÁ≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ

«‹æÊ∂ Ó≈Ò’ ¡æ◊∂ ¡≈™Á≈ ˛:- ¡«‹‘Δ¡ª Ú√Âª Ì≈Ú Ó≈Ò È±ß ’∂ÚÒ

Ò≈◊± ‡À’√, «Ú¡≈‹ Â∂ ‹πÓ≈È∂ ÁΔ ¡Á≈«¬◊Δ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‹ª Ú«‰Â

’Ó Á∂ A@@% ‡À’√ Á∂ √Ó≈È ˜Ó≈ÈÂ ‹Ó∑≈ ’Ú≈¿π‰ ”Â∂ ‘Δ ¤æ«‚¡≈

‹≈ √’Á≈ ˛Õ

¤Ø‡ Íz≈ÍÂ Ú√Âª Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄, ‹πÓ≈È≈; Ó≈Ò ÁΔ ’ΔÓÂ Á≈ B% ‹ª

BE,@@@/- πÍ¬∂, ‹Ø ÚΔ ÿæ‡ ‘ØÚ∂, ‘πßÁ≈ ˛Õ

«‹æÊ∂ Ó≈Ò’ ¡æ◊∂ È‘Δ∫ ¡≈™Á≈:- ¡«‹‘Δ¡ª Ú√Âª Ì≈Ú Ó≈Ò È±ß ’∂ÚÒ

Ò≈◊± ‡À’√, «Ú¡≈‹ Â∂ ‹πÓ≈È∂ ÁΔ ¡Á≈«¬◊Δ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‹ª Ú«‰Â

’Ó Á∂ E@% ‡À’√ Á∂ √Ó≈È ˜Ó≈ÈÂ ‹Ó∑≈ ’Ú≈¿π‰ ”Â∂ ‘Δ ¤æ«‚¡≈

‹≈ √’Á≈ ˛Õ

¤Ø‡ Íz≈ÍÂ Ú√Âª Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄, ‹πÓ≈È≈; Ó≈Ò ÁΔ ’ΔÓÂ Á≈ E% ‹ª

BE,@@@/- πÍ¬∂, ‹Ø ÚΔ ÿæ‡ ‘ØÚ∂, ‘πßÁ≈ ˛Õ

217

ÍzÙÈ G. ¡«‹‘∂ «Ú¡’ÂΔ Ò¬Δ ’Δ ‹πÓ≈È≈ «ÈË≈Â ˛, «‹‘Û≈ ’ßÍØ˜ΔÙÈ ÔØ‹È≈ Á≈ «Ú’ÒÍ ¸‰Á≈ ˛, ‹Á «’ ¿π‘ «¬√ ÔØ‹È≈ ÁΔ ÚÂØ∫ Á∂ ¡ÔØ◊ ‘πßÁ≈ ˛? ¿πμÂ. ¡Èπ¤∂Á A@(E) ÁΔ «ÚÚ√Ê≈ ¡Èπ√≈ ‹∂ ’Ø¬Δ «Ú¡’ÂΔ

¡≈Í‰Δ ‡À’√ Á∂‰Á≈Δ Ò¬Δ ’ßÍØ˜ΔÙÈ ÔØ‹È≈ Á≈ «Ú’ÒÍ ¸‰Á≈ ˛,

Í ¿π‘ ’ßÍ≈¿±∫«‚ß◊ Ò¬Δ ÔØ◊ È‘Δ∫ Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈, ÂÁ ¡«‹‘≈

«Ú¡’ÂΔ ’≈È±ßÈ ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ¡ËΔÈ ¿π√ ÚæÒØ∫ ¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊

‡À’√ Á∂ √Ó≈È ≈ÙΔ «‹ßÈ≈ ‹πÓ≈È≈ ¡Á≈ ’È Á≈ Ì≈◊ΔÁ≈ ‘ØÚ∂◊≈

Ì≈Ú «¬æ’ ¡≈Ó ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ Ú‹Ø∫; ¡Â∂ «¬‘ «’ «¬‘ ‹πÓ≈È≈

¿π√ ÚæÒØ∫ Ìπ◊Â≈ÈÔØ◊ ‡À’√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ H. ˜ÏÂΔ Á≈ ’Δ ¡Ê ˛? ¿πμÂ. ’≈È±ßÈ «Úæ⁄ ÙÏÁ “˜ÏÂΔ” (’È«¯√’∂ÙÈ) È±ß Í«Ì≈«ÙÂ È‘Δ∫

’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ «¬‘ Ë≈È≈ ØÓÈ ’≈È±ßÈ ÂØ∫ Ò¬Δ ◊¬Δ ˛, «‹√ «Úæ⁄

«¬√ ÂØ∫ Ì≈Ú ˛ ’Ø¬Δ ⁄Δ˜ ˜ÏÂ ’ ÒÀ‰≈ ‹ª ¿π√ È±ß √Ó≈‡ Á∂ ‘æÊª

«Úæ⁄ Á∂ Á∂‰≈, ¡Â∂ Ù≈‘Δ “«¯√’√” ‹ª ı˜≈È∂ «Úæ⁄ ‡zª√¯ ’ Á∂‰≈Õ

ÙÏÁ “’È«¯√’∂‡” È±ß “¡¬Δ¡”˜ Ò≈æ¡ ÒÀ’√Δ’È” «Úæ⁄ ““‹πÓ≈È∂

Áπ¡≈≈ Ú≈‹Ï («È‹Δ √ßÍÂΔ) ‹ÈÂ’ ı˜≈È∂ «Úæ⁄; √ßÍÂΔ ÂØ∫ Úªfi≈

æ÷‰ Ò¬Δ «’™«’ ¿π√ È±ß √‡∂‡ ÚæÒØ∫ ˜ÏÂ ’ «Ò¡≈ «◊¡≈ ˛”” Ú‹Ø∫

Í«Ì≈«ÙÂ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ

√ß÷∂Í «Úæ⁄ «¬√ Á≈ ¡Ê Ó≈Ò ‹ª Ú√Âª Á≈ ‡≈¬Δ‡Ò √’≈ È±ß

‡zª√¯ ’ Á∂‰≈ ˛Õ

ÍzÙÈ I. «’‘Û∂ ‘≈Ò≈Â ”⁄ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡ËΔÈ Ó≈Ò È±ß ˜ÏÂ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á AC@ ¡ËΔÈ,Ó≈Ò È±ß ˜ÏÂ

’ΔÂ≈ ‹≈ √’∂◊≈, ‹∂ ’Ø¬Δ «Ú¡’ÂΔ:

* «¬√ ’≈È±ßÈ ÁΔ «’√∂ «ÚÚ√Ê≈ ÁΔ ¿π¶ÿ‰≈ ’«Á¡ª «’√∂

Ó≈Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ ’Á≈ ˛ ¡Â∂ ¡«‹‘Δ ¿π¶ÿ‰≈ ’≈È «¬√

’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊ ‡À’√ ÁΔ ⁄ØΔ ‘πßÁΔ ˛, ‹ª

218

* «’√∂ Ó≈Ò Á≈ ’Ø¬Δ «‘√≈Ï-«’Â≈Ï È‘Δ∫ æ÷Á≈, «‹Ú∂∫ «’

’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ æ÷‰≈ ˜±Δ ‘πßÁ≈ ˛, ‹ª

* ’Ø¬Δ ¡«‹‘≈ Ó≈Ò √ÍÒ≈¬Δ ’Á≈ ˛, ‹Ø ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ‡À’√

Ú√±ÒΔÔØ◊ ˛ Í «‹√‡∂ÙÈ Ò¬Δ ¡˜Δ È‘Δ∫ «ÁßÁ≈, ‹ª

* ‡À’√ Ìπ◊Â≈È ÂØ∫ Ï⁄‰ ÁΔ ÓÈÙ≈ È≈Ò ’≈È±ßÈ/«ÈÔÓª ÁΔ

«’√∂ «ÚÚ√Ê≈ ÁΔ ¿π¶ÿ‰≈ ’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ A@. Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ ÚæÒØ∫ Ó≈Ò ÁΔ ˜ÏÂΔ ’≈È Ó≈Ò È≈Ò ’Δ Ú≈ÍÁ≈ ˛? ¿πμÂ. ˜ÏÂΔ ‘Ø‰ ”Â∂, ˜ÏÂ ’ΔÂ∂ Ó≈Ò «Úæ⁄ ‡≈¬Δ‡Ò √’≈ Á≈

‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂ «¬√ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ Ú≈‹Ï ¡«Ë’≈Δ ÁΔ Ï∂ÈÂΔ ¿πμÂ∂ ‘∂’

Íπ«Ò√ ¡«Ë’≈Δ ¡«‹‘∂ Ó≈Ò ÁΔ ˜ÏÂΔ ’È «Úæ⁄ ÓÁÁ ’∂◊≈Õ

ÍzÙÈ AA. ˜ÏÂΔ ÂØ∫ Ï≈¡Á, ’Δ «Ú¡’ÂΔ È±ß ¡≈Í‰≈ Ó≈Ò ¤π‚≈¿π‰ Á≈ «Ú’ÒÍ Á∂‰≈ ‘πßÁ≈ ˛? ¿πμÂ. ‘ªÕ ¡Èπ¤∂Á AC@(B) ÁΔ¡ª ÓæÁª «Úæ⁄, «‹√ Ó≈Ò È±ß ˜ÏÂ

’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛, ¿π√ Á∂ Ó≈Ò’ ‹ª ¿π√ Ó≈Ò Á∂ «¬ß⁄≈‹ «Ú¡’ÂΔ

È±ß ˜ÏÂΔ ÁΔ Êª ¿πμÂ∂ ‹πÓ≈È≈ (‹Ø ˜ÏÂ ’ΔÂ∂ Ó≈Ò ÁΔ Ï≈˜≈Δ ’ΔÓÂ

ÂØ∫ ÚæË È‘Δ∫ ‘ØÚ∂◊≈) ¡Á≈ ’È Á≈ «Ú’ÒÍ Á∂‰≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ «¬‘

‹πÓ≈È≈ ¿π√ ‡À’√ ¡Â∂ ‘Ø Ú√±ÒΔ¡ª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‘ØÚ∂◊≈, ‹Ø ¡«‹‘∂

Ó≈Ò Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ

ÍzÙÈ AB. ’Δ «ÈË≈Â Á√Â≈Ú∂˜ª Á∂ ’Ú ÂØ∫ ÏˆÀ Ó≈Ò «Ò‹≈ ‘∂ «’√∂ Ú≈‘È È±ß ÚΔ ˜ÏÂ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ ¡Èπ¤∂Á AC@ ÁΔ «ÚÚ√Ê≈ ¡Èπ√≈ «’√∂ Ó≈Ò È±ß ‹∂

’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ «ÈË≈Â «’√∂ Á√Â≈Ú∂˜ª ‹ª ÿØÙ‰≈-ÍæÂ Á∂ ’Ú ÂØ∫

ÏˆÀ Ú≈‘È ≈‘Δ∫ «Ò‹ªÁ≈ ‹≈ «‘≈ ˛, Âª ¿π‘ √≈≈ Ú≈‘È √Ó∂Â

˜ÏÂ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’∂◊≈Õ ™fi, ‹∂ ¿π√ Ú≈‘È Á≈ Ó≈Ò ‹∂ «¬‘ «√æË ’

«ÁßÁ≈ ˛ «’ ¿π√ Ó≈Ò È±ß «ÏÈ≈ ¡≈ÚÙ’ Á√Â≈Ú∂˜ª/ÿØÙ‰≈-ÍæÂª Á∂

«Ò‹≈‰ √ÏßË ¿π√ È±ß ’Ø¬Δ ‹≈‰’≈Δ È‘Δ∫ √Δ ‹ª «¬√ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ ¿π√

219

ÁΔ ‹ª ¿π√ Á∂ «’√∂ ¬∂‹ß‡ ÁΔ ’Ø¬Δ «ÓÒΔÌπ◊Â È‘Δ∫ √Δ, ÂÁ ¿π√ Ú≈‘È

È±ß ¿πÍØ’Â Ú«‰Â ¡Èπ√≈ ˜ÏÂ ’ ’∂ È‘Δ∫ æ«÷¡≈ ‹≈ √’∂◊≈Õ

ÍzÙÈ AC. “ÍzΩ√Δ«’¿±ÙÈ” (ÍÀÚΔ Óπ’æÁÓ≈ ‹ª ’≈È±ßÈΔ ’≈Ú≈¬Δ) ’Δ ˛? ¿πμÂ. “ÍzΩ√Δ«’¿±ÙÈ” (ÍÀÚΔ Óπ’æÁÓ≈ ‹ª ’≈È±ßÈΔ ’≈Ú≈¬Δ) «¬æ’

√ß√Ê≈È ˛ ‹ª ’≈È±ßÈΔ Íz«’«¡≈ ÁΔ Ùπ±¡≈Â ˛; ÁØÙΔ «ÚπæË √ÓΔ ÁØÙª

È±ß ÍzÁ«ÙÂ’È ÁΔ Íz«’«¡≈ ˛Õ «¥ÓΔÈÒ ÍzØ√Δ˜ ’Ø‚ Á∂ ¡Èπ¤∂Á

AIH «Úæ⁄ “ÍzΩ√Δ«’¿±ÙÈ” È±ß √ß√Ê≈È ¡Â∂ «¬æ’ «Ú¡’ÂΔ «ÚπæË ’≈È±ßÈΔ

’≈Ú≈¬Δ¡ª ’È Ú‹Ø∫ Í«Ì≈«ÙÂ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ

ÍzÙÈ AD. ¿π‘ «’‘Û∂ ¡Í≈Ë ‘È, «‹È∑ª Ò¬Δ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ “ÍzΩ√Δ«’¿±ÙÈ” ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛? ¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á≈ ¡Èπ¤∂Á ACB

’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ¡«‹‘∂ Úæ‚∂ ¡Í≈Ëª È±ß È∂ÓÏæË ’Á≈ ˛, «‹È∑ª Á∂ Ó≈ÓÒ∂

«Úæ⁄ ¡Í≈Ë’ ’≈Ú≈¬Δ¡ª ¡Â∂ ÍÀÚΔ-Óπ’æÁÓ≈ ’ΔÂ∂ ‹≈ √’Á∂ ‘ÈÕ

¡«‹‘∂ AB Úæ‚∂ ¡Í≈Ë «ÈÓÈ«Ò÷Â ¡Èπ√≈ √±⁄ΔÏæË ’ΔÂ∂ ◊¬∂ ‘È:

¿) ’Ø¬Δ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ ’ΔÂ∂ «ÏÈ≈ √ÍÒ≈¬Δ ’È≈ ‹ª

fi±·Δ/ˆÒÂ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ ’È≈;

¡) √ÍÒ≈¬Δ ’ΔÂ∂ ‘Ø‰ ÂØ∫ ÏˆÀ ‘Δ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ ’È≈;

¬) «¬’æ·∂ ’ΔÂ∂ ‡À’√ Á≈ Ìπ◊Â≈È C Ó‘Δ«È¡ª ÂØ∫ ÚæË √Ó∂∫ Âæ’ È≈

’È≈;

√) Ó≈Ò ¡Â∂/‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ ¡√Ò Íz≈ÍÂΔ ÂØ∫ ÏˆÀ ‘Δ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√

¥À«‚‡ Á≈ Ò≈Ì/¿πÍÔØ◊ ÒÀ‰≈;

‘) ‡À’√ ÂØ∫ Ï⁄‰≈, ËØ÷≈ËÛΔ È≈Ò ’Ø¬Δ Δ¯ß‚ ‘≈√Ò ’ ÒÀ‰≈

¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. Á≈ Ò≈Ì ÒÀ‰≈ ‹ª ‹πÓ ’«Á¡ª ’Ø¬Δ ¡«‹‘≈

Δ¯ß‚ Íz≈ÍÂ ’È≈ ‹Ø Ë≈≈ (¿) ÂØ∫ (‘) Âæ’ ¡ËΔÈ ’Ú È‘Δ∫

‘Ø«¬¡≈

’) ‡À’√ ⁄ØΔ Á∂ ÓßÂÚ È≈Ò fi±·Δ ‹≈‰’≈Δ Á∂‰≈ ‹ª ‹≈¡ÒΔ «ÚæÂΔ

«’≈‚ Ï‰≈¿π‰≈ ‹ª ‹≈¡ÒΔ ¡’≈¿±∫‡√/Á√Â≈Ú∂˜ Á∂‰≈;

÷) «’√∂ ¡«Ë’≈Δ È±ß ¿π√ ÁΔ «‚¿±‡Δ ’È ”⁄ «ÚÿÈ Í≈¿π‰≈ ‹ª

220

¿π√ È±ß Ø’‰≈;

◊) ¡«‹‘Δ Ú√Âª ÁΔ ‚Δ«¶◊ ’ÈΔ, «‹È∑ª È±ß ˜ÏÂ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈

˛ Ì≈Ú ¡«‹‘Δ¡ª Ó≈Ò Ì≈Ú Ú√Âª È±ß Íz≈ÍÂ, √ÍÒ≈¬Δ, Ìß‚≈

’È≈ ‹ª ¿πÈ∑ª È±ß «’Â∂ ‘Ø «Ò‹≈‰≈;

ÿ) ’≈È±ßÈ ÁΔ ¿π¶ÿ‰≈ ’ ’∂ √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Íz≈ÍÂ ’È≈ ‹ª

¿πÈ∑ª È≈Ò ’Ø¬Δ ’≈ØÏ≈ ’È≈;

Ÿ) ’≈È±ßÈ/«ÈÔÓª ¡ËΔÈ ÒØÛΔ∫ÁΔ ’Ø¬Δ ‹≈‰’≈Δ Á∂‰ ÂØ∫ È≈’≈Ó

«‘‰≈ ‹ª fi±·Δ ‹≈‰’≈Δ Á∂‰≈;

’) ¿πÍØ’Â (¿) ÂØ∫ (Ÿ) Âæ’ Á∂ ¡Í≈Ëª «Úæ⁄Ø∫ «’√∂ «¬æ’ È±ß ’È Á≈

‹ÂÈ ’È≈ ‹ª «¬È∑ª «Úæ⁄Ø∫ «¬æ’ È±ß ’È Ò¬Δ ¿π’√≈¿π‰≈Õ

ÍzÙÈ AE. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ «’√∂ ¡Í≈Ë Ò¬Δ ÁØÙΔ ·«‘≈¬∂ ‹≈‰ ”Â∂ ’Δ √˜≈ «ÈË≈Â ˛? ¿πμÂ. ¡Èπ¤∂Á ACB(A) ÁΔ «ÚÚ√Ê≈ ¡Èπ√≈ √˜≈ ÁΔ ÔØ‹È≈

«ÈÓÈ«Ò÷Â ¡Èπ√≈ ˛:

’ΔÂ≈ ‹πÓ... √˜≈ (’ÀÁ ... Âæ’)

E ’ØÛ πÍ¬∂ ‹ª Ú≈-Ú≈ Á≈ E √≈Ò ¡Â∂ ‹πÓ≈È≈

¿π¶ÿ‰≈’≈ BE@ Òæ÷ πÍ¬∂

ÂØ∫ ÚæË ‡À’√ ⁄ØΔ

B ’ØÛ π. ÂØ∫ ÒÀ ’∂ E ’ØÛ π. C √≈Ò ¡Â∂ ‹πÓ≈È≈

«Ú⁄’≈ ÁΔ ‡À’√ ⁄ØΔ

A ’ØÛ π. ÂØ∫ ÒÀ ’∂ B ’ØÛ π. A √≈Ò ¡Â∂ ‹πÓ≈È≈

Âæ’ Á∂ «Ú⁄’≈ ÁΔ ‡À’√ ⁄ØΔ

221

fi±·∂ «’≈‚ F Ó‘ΔÈ∂

¡«Ë’≈Δ Á∂ ’ßÓ ”⁄ «ÚÿÈ

«’≈‚ È≈Ò ¤∂Û÷≈ÈΔ

ÍzÙÈ AF. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ “ÍzÂæ÷” (’Ω◊«È˜Ï∂Ò) ¡Â∂ “¡ÍzÂæ÷” (ÈΩÈ-’Ω◊«È˜∂ÏÒ) ¡Í≈Ë ’Δ ‘È? ¿πμÂ. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Á∂ ¡Èπ¤∂Á ACB(D) ¡Â∂

ACB(E) ÁΔ¡ª ÓæÁª «Úæ⁄

* ¡«‹‘∂ √≈∂ ¡Í≈Ë, «‹æÊ∂ ‡À’√ ⁄ØΔ E ’ØÛ πÍ¬∂ ÂØ∫ ÿæ‡ ˛,

¿π‘ ¡ÍzÂæ÷ ¡Â∂ ˜Ó≈ÈÂÔØ◊ ‘Ø‰◊∂,

* ¡«‹‘∂ √≈∂ ¡Í≈Ë, «‹æÊ∂ ‡À’√ ⁄ØΔ E ’ØÛ πÍ¬∂ ÂØ∫ ÚæË ˛,

¿π‘ ÍzÂæ÷ ¡Â∂ ˆÀ-˜Ó≈ÈÂΔ ‘Ø‰◊∂Õ

ÍzÙÈ AG. ’Δ ’≈È±ßÈΔ ’≈Ú≈¬Δ ¡ßÌ Ò¬Δ √ÓæÊ ¡Ê≈‡Δ ÁΔ ¡◊≈¿±∫ ÓÈ˜±Δ ’≈È±ßÈΔ ÂΩ ”Â∂ ˜±Δ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ «’√∂ ÚΔ «Ú¡’ÂΔ «ÚπæË; ÓÈØÈΔÂ ¡Ê≈‡Δ ÁΔ

¡◊≈¿±∫ ÓÈ˜±Δ ÂØ∫ ÏˆÀ «’√∂ ‹πÓ Ò¬Δ ’≈È±ßÈΔ ’≈Ú≈¬Δ È‘Δ∫ ’ΔÂΔ

‹≈ √’∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ AH. ’Δ “ÓÀÈ˜Δ¡” ‹ª “¡Í≈Ë ’È Ú≈ÒΔ Â∂ «ÈßÁ‰ÔØ◊ Ó≈È«√’ ÁÙ≈” (’ÒÍ∂ÏÒ ÓÀ∫‡Ò √‡∂‡) «ÚπæË √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./ ¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ’≈È±ßÈΔ ’≈Ú≈¬Δ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛? ¿πμÂ. ‘ªÕ ™fi, ¡Èπ¤∂Á ACE ¡«‹‘Δ Ó≈È«√’ ÁÙ≈ ÁΔ ÓΩ‹±Á◊Δ È±ß

ÓßÈ ’∂ ⁄æÒÁ≈ ˛ «’ ¡«‹‘Δ Ó≈È«√’ ÁÙ≈ (Ì≈Ú “¡Í≈Ë ’È Ú≈ÒΔ

Â∂ «ÈßÁ‰ÔØ◊ Ó≈È«√’ ÁÙ≈” (’ÒÍ∂ÏÒ ÓÀ∫‡Ò √‡∂‡ ‹ª “ÓÀÈ˜Δ¡

(mensrea)”) ÂØ∫ ÏˆÀ ¡Í≈Ë ’ΔÂ≈ È‘Δ∫ ‹≈ √’Á≈Õ

ÍzÙÈ AI. “¡Í≈Ë ’È Ú≈ÒΔ Â∂ «ÈßÁ‰ÔØ◊ Ó≈È«√’ ÁÙ≈” (’ÒÍ∂ÏÒ ÓÀ∫‡Ò √‡∂‡) ’Δ ˛? ¿πμÂ. ’Ø¬Δ ’≈Ú≈¬Δ ’Á∂ √Ó∂∫ «¬æ’ “¡Í≈Ë ’È Ú≈ÒΔ Â∂

222

«ÈßÁ‰ÔØ◊ Ó≈È«√’ ÁÙ≈” ¡«‹‘Δ Ó≈È«√’ ÁÙ≈ ‘πßÁΔ ˛, «‹√ «Úæ⁄ -

* ’≈Ú≈¬Δ ‹≈‰Ïπæfi ’∂ ’ΔÂΔ ◊¬Δ ˛;

* ’≈Ú≈¬Δ ¡Â∂ ¿π√ ÁΔ¡ª ¿πÒfi‰ª √Ófi ¡≈™ÁΔ¡ª ‘È ¡Â∂

«ÈÔßÂz‰ÔØ◊ ‘πßÁΔ¡ª ‘È;

* ’≈Ú≈¬Δ ’Á∂ √Ó∂∫ «Ú¡’ÂΔ È≈Ò ’Ø¬Δ ˜Ø-˜ÏÁ√ÂΔ È‘Δ∫

’ΔÂΔ ◊¬Δ √Δ ¡Â∂ ¿π√ È∂ «¬√ ’≈Ú≈¬Δ È±ß ’Á∂ √Ó∂∫ ¡≈¬∂

¡«Ûæ«’¡ª È±ß Í≈ ÚΔ ’ΔÂ≈;

* «Ú¡’ÂΔ Á≈ ÓßÈ‰≈ ˛ ‹ª ¡«‹‘≈ ÓßÈ‰ Á∂ ’≈È ‘È «’ «¬‘

’≈Ú≈¬Δ ’≈È±ßÈ Á∂ ¿πÒ‡ ˛Õ

ÍzÙÈ B@. ’Δ «’√∂ ’ßÍÈΔ «ÚπæË «’√∂ ¡Í≈Ë Ò¬Δ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡ËΔÈ ’≈Ú≈¬Δ ‹ª ’≈È±ßÈΔ ’≈Ú≈¬Δ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛ ¿πμÂ. ‹Δ ‘ªÕ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Á∂ ¡Èπ¤∂Á ACG ÁΔ

«ÚÚ√Ê≈ ¡Èπ√≈ ‘∂’ «Ú¡’ÂΔ, ‹Ø ’ßÍÈΔ Á∂ ’≈ØÏ≈ Á≈ «¬ß⁄≈‹ ˛

‹ª ¿π√ Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ ˛, ¿π‘ ¿π√ ’ßÍÈΔ ÚæÒØ∫ ’ΔÂ∂ «¬æ’ ¡Í≈Ë Ò¬Δ

¿π√ ’ßÍÈΔ Â∂ ıπÁ «ÚπæË ’≈Ú≈¬Δ ’ΔÂΔ ‹≈ √’∂◊Δ ¡Â∂ √˜≈ «ÁæÂΔ

‹≈ √’∂◊Δ, ‹ÁØ∫ ¡«‹‘≈ «Ú¡’ÂΔ ¿π√ ’ßÍÈΔ Á∂ Ó≈Ó«Ò¡ª Á≈

«¬ß⁄≈‹ √ΔÕ ‹∂ ’ßÍÈΔ ÚæÒØ∫ ’ΔÂ≈ ’Ø¬Δ ¡Í≈Ë -

* ... ÁΔ √«‘ÓÂΔ/«ÓÒΔÌπ◊Â È≈Ò ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛, ‹ª

* ... ÁΔ Ò≈ÍÚ≈‘Δ ’≈È ‘Ø«¬¡≈ ‘À

... ’ßÍÈΔ Á∂ «’√∂ ¡«‹‘∂ ¡«Ë’≈Δ ’ ’∂ ‘Ø«¬¡≈ ˛, ÂÁ ¡«‹‘∂

¡«Ë’≈Δ È±ß Ú«‰Â ¡Í≈Ë Ò¬Δ ÁØÙΔ Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂

¿π√ «ÚπæË ’≈Ú≈¬Δ ’ΔÂΔ ‹≈ √’∂◊Δ≈ ¡Â∂ ¿π√∂ ¡Èπ√≈ ¿π√ È±ß

√˜≈ «ÁæÂΔ ‹≈ √’∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ BA. ¡Í≈Ëª ÁΔ “’ßÍ≈¿±∫«‚ß◊” Á≈ ’Δ ¡Ê ˛? ¿πμÂ. ’Ø‚ ¡≈æ¯ «¥ÓΔÈÒ ÍzØ√Δ˜ Á∂ ¡Èπ¤∂Á CB@ «Úæ⁄

“’ßÍ≈¿±∫«‚ß◊” È±ß «Ú⁄≈ ‹ª «’√∂ «È‹Δ ÓßÂÚ Ò¬Δ ’≈È±ßÈΔ ’≈Ú≈¬Δ ÂØ∫

Ï⁄ ‹≈‰≈Õ

223

ÍzÙÈ BB. ’Δ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ¡Í≈Ëª È±ß ’ßÍ≈¿±∫‚ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. ‘ªÕ ¡ÀÓ.‹Δ.¡ÀÒ. Á∂ ¡Èπ¤∂Á GH ¡Èπ√≈, «ÈÓÈ«Ò÷Â ÂØ∫

«¬Ò≈Ú≈ ‘Ø, «ÈË≈Â (’ßÍ≈¿±∫«‚ß◊) ≈ÙΔ Á∂ Ìπ◊Â≈È ¿πμÂ∂ ’ßÍ≈¿±∫‚

’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ ¡Â∂ ¡«‹‘Δ ’ßÍ≈¿±∫«‚ß◊ ÁΔ ÍzÚ≈È◊Δ ’≈È±ßÈΔ

’≈Ú≈¬Δ Ùπ± ’ΔÂ∂ ‹≈‰ ÂØ∫ Í«‘Òª Ï≈¡Á «Úæ⁄ «ÁæÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛:

* AB Úæ‚∂ ¡Í≈Ëª «Úæ⁄Ø∫ A ÂØ∫ F ÈßÏª Âæ’ Á∂ ¡Í≈Ë (‹Ø

¿πÍØ’Â ÍzÙÈ AD «Úæ⁄ «ÁæÂ∂ ◊¬∂ ‘È), ‹∂ ¡Í≈Ë Ò¬Δ ÁØÙΔ

«Ú¡’ÂΔ È±ß Í«‘Òª «¬È∑ª Ú«‰Â ‹πÓª «Úæ⁄Ø∫ «¬æ’ Á∂ √ÏßË

«Úæ⁄ Í«‘Òª ’ßÍ≈¿±∫‚ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ √Δ;

* AB Úæ‚∂ ¡Í≈Ëª «Úæ⁄Ø∫ A ÂØ∫ F ÈßÏª Âæ’ Á∂ ¡Í≈Ë ’È «Úæ⁄

√‘≈«¬Â≈ ’È≈/¡«‹‘≈ ¡Í≈Ë ’È Ò¬Δ ¿π’√≈¿π‰≈, ‹∂

¡Í≈Ë Ò¬Δ ÁØÙΔ «Ú¡’ÂΔ È±ß «¬È∑ª Ú«‰Â ‹πÓª «Úæ⁄Ø∫ «¬æ’

Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ Í«‘Òª ’ßÍ≈¿±∫‚ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ √ΔÕ

* ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ/¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ

√ÍÒ≈¬Δ È≈Ò √ÏßËÂ «’√∂ ‹πÓ (¿πÍØ’Â ¡Í≈Ëª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈

‘Ø ¡Í≈Ë), «‹√ ÁΔ ’ΔÓÂ A ’ØÛ πÍ¬∂ ÂØ∫ ÚæË ‘ØÚ∂◊Δ, ‹∂

¡Í≈Ë Ò¬Δ ÁØÙΔ «Ú¡’ÂΔ È±ß «¬È∑ª Ú«‰Â ‹πÓª «Úæ⁄Ø∫ «¬æ’

Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ Í«‘Òª ’ßÍ≈¿±∫‚ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ √ΔÕ

* ’Ø¬Δ ¡«‹‘≈ ¡Í≈Ë, ‹Ø ¡ÀÈ.‚Δ.ÍΔ.¡À√.¬∂. ‹ª ¡À¯.¬Δ.¡ÀÓ.¬∂.

‹ª √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ./¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «’√∂ ‘Ø ’≈È±ßÈ

¡ËΔÈ ÚΔ «¬æ’ ¡Í≈Ë ˛;

* ’Ø¬Δ ‘Ø ¡Í≈Ëª Á≈ Ú◊ ‹ª «Ú¡’ÂΔ ‹Ø «¬√ ÁΔ Â¯Ø∫

«ÈË≈Â ’ΔÂ≈ ‘Ø √’Á≈ ˛Õ

’ßÍ≈¿±∫«‚ß◊ ÁΔ ÍzÚ≈È◊Δ ’∂ÚÒ ‡À’√, «Ú¡≈‹ ¡Â∂ ‹πÓ≈È∂ ÁΔ

¡Á≈«¬◊Δ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘Δ «ÁæÂΔ ‹≈ √’∂◊Δ ¡Â∂ ’ßÍ≈¿±∫«‚ß◊ È≈Ò

«’√∂ ‘Ø ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ Í«‘Òª ÂØ∫ Ùπ± ’ΔÂΔ ◊¬Δ «’√∂ ’≈Ú≈¬Δ

¿πμÂ∂ ’Ø¬Δ ¡√ È‘Δ∫ ÍÚ∂◊≈Õ

224

ÍzÙÈ BC. ¡Í≈Ë ÁΔ ’ßÍ≈¿±∫«‚ß◊ Ò¬Δ ’Δ ÓπÁ≈ √ÏßËΔ ’Ø¬Δ (ÓΩ«È‡Δ) √ΔÓ≈Úª ‘È? ¿πμÂ. ‘ªÕ ’ßÍ≈¿±∫«‚ß◊ ≈ÙΔ Ò¬Δ ‘∂·ÒΔ √ΔÓ≈ «ÈÓÈ«Ò÷Â ’Óª ÂØ∫

ÚæË ‘ØÚ∂◊Δ:-

* Ù≈ÓÒ ‡À’√ Á≈ E@%, ‹ª

* A@,@@@/- πÍ¬∂

’ßÍ≈¿±∫«‚ß◊ ≈ÙΔ Ò¬Δ ¿πμÍÒΔ √ΔÓ≈ «ÈÓÈ«Ò÷Â ’Óª ÂØ∫ ÚæË

‘ØÚ∂◊Δ:-

* Ù≈ÓÒ ‡À’√ Á≈ AE@% ‹ª

* C@,@@@/- πÍ¬∂

ÍzÙÈ BD. √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ «¬æ’ ‹πÓ ÁΔ ’ßÍ≈¿±∫«‚ß◊ Á≈ ’Δ ÈÂΔ‹≈ ‘πßÁ≈ ˛? ¿πμÂ. ¡Èπ¤∂Á ACH Á∂ ¿πμÍ-¡Èπ¤∂Á (C) ÁΔ «ÚÚ√Ê≈ ¡Èπ√≈

’ßÍ≈¿±∫«‚ß◊ ≈ÙΔ Á∂ Ìπ◊Â≈È ”Â∂ «¬√ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ’Ø¬Δ ¡◊Ò∂Δ

’≈Ú≈¬Δ Ùπ± È‘Δ∫ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ ¡Â∂ Í«‘Òª ÂØ∫ ¡ßÌ ‘Ø¬Δ ’Ø¬Δ

Ω‹Á≈Δ ‹ª ¡Í≈Ë’ ’≈Ú≈¬Δ ıÂÓ ‘Ø ‹≈Ú∂◊ΔÕ

225

¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ÁΔ

±Í-∂÷≈

226

¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ÁΔ ±Í-∂÷≈ ÍzÙÈ A. ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’Δ ˛? ¿πμÂ. “«¬ß‡À◊∂‡‚ ◊π‚˜ ¡À∫‚ √«Ú√∂˜ ‡À’√” (¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. -

√ß◊·Â Ó≈Ò Â∂ √∂Ú≈Úª ‡À’√) Á≈ ¡Ê ˛ ¡ßÂ-≈‹ΔÚÍ≈ ‹ª Ú‰‹

ÁΔ Íz«’«¡≈ ÁΩ≈È «’√∂ Ó≈Ò Ì≈Ú Ú√Âª ¡Â∂/‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ

√ÍÒ≈¬Δ ¿πμÂ∂ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ Ú√±«Ò¡≈ ‹≈‰ Ú≈Ò≈

‡À’√Õ

ÍzÙÈ B. ¡ßÂ-≈‹Δ √ÍÒ≈¬Δ˜ ’Δ ‘È? ¿πμÂ. ¡ßÂ-≈‹Δ ÚÍ≈ ‹ª Ú‰‹ ÁΔ Íz«’«¡≈ ÁΩ≈È Ó≈Ò

¡Â∂/‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ ¡Ê ˛ ¡«‹‘Δ √ÍÒ≈¬Δ, «‹æÊ∂

√ÍÒ≈«¬ ÁΔ √«ÊÂΔ ¡Â∂ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È Úæ÷Ø-Úæ÷∂ ≈‹ª, ÁØ

Úæ÷Ø-Úæ÷∂ ’∂∫Á Ù≈√Â ÍzÁ∂Ùª ‹ª «’√∂ «¬æ’ ≈‹ ‹ª ’∂∫Á Ù≈√Â

ÍzÁ∂Ù «Úæ⁄ ‘ÈÕ Ó≈Ò Â∂ √∂Ú≈Úª ÁΔ «ÚÙ∂Ù ¡≈«Ê’ ˜ØÈ ÁΔ¡ª

«¬’≈¬Δ¡ª ‹ª «‚ÚÀÒÍ È±ß Á≈ÓÁ ‹ª ≈‹ Á∂ ¡ßÁ ‘Ø‰ Ú≈ÒΔ ’Ø¬Δ

√ÍÒ≈¬Δ (¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á≈ ¡Èπ¤∂Á G)

ÍzÙÈ C. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡ËΔÈ Ó≈Ò ¡Â∂ √∂Ú≈Úª ÁΔ ¡ßÂ-≈‹Δ √ÍÒ≈¬Δ˜ ¿πμÂ∂ ‡À’√ «’Ú∂∫ Ò≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂◊≈? ¿πμÂ. ¡ßÂ-≈‹Δ √ÍÒ≈¬Δ˜ ¿πμÂ∂ ’∂∫Á ÚæÒØ∫ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ.

Ú√±Ò ’ΔÂ≈ Â∂ «¬’æ·≈ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. «Ú¡≈Í’ ÂΩ

”Â∂ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ‹Ó∑≈ ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂ ¿π‘ Ó≈Ò ¡Â∂

√∂Ú≈Úª ÁΔ¡ª √≈Δ¡ª ¡ßÂ-≈‹Δ ‡À’√ÔØ◊ √ÍÒ≈¬Δ˜ ¿πμÂ∂ Ú√±Ò

’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ ¡ßÂ-≈‹Δ «Ú’∂Â≈ ¡≈Í‰Δ¡ª ıΔÁÁ≈Δ¡ª ¿πμÂ∂

¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ., √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡Â∂ ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á≈ ¿πÍÒÏË

¥À«‚‡ ¡À‚‹√‡ ’È ÂØ∫ Ï≈¡Á ÓπæÒ-Ú≈Ë≈ (ÚÀ«Ò¿± ¡À‚ΔÙÈ) ¿πμÂ∂

¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡Á≈ ’∂◊≈Õ Ï≈ÓÁ’≈ √±Ï≈, ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂

Ìπ◊Â≈È «Úæ⁄ Ú«Â¡≈ «◊¡≈ ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á≈ ¥À«‚‡ ’∂∫Á È±ß

227

‡zª√¯ ’∂◊≈Õ Á≈ÓÁΔ ‚ΔÒ ¡≈Í‰∂ ıπÁ Á∂ √±Ï∂ «Úæ⁄ ¡≈Í‰Δ

¿πÂÍ≈ÁÈ ‡À’√ Á∂‰Á≈Δ «ÁßÁ∂ √Ó∂∫ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á≈ ¥À«‚‡ ’Ò∂Ó

’∂◊≈Õ ’∂∫Á, ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ Ìπ◊Â≈È «Úæ⁄ Ú«Â¡≈

¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á≈ ¥À«‚‡ Á≈ÓÁΔ √±Ï∂ È±ß ‡zª√¯ ’ Á∂Ú∂◊≈Õ

Ú≈‹Ï ‹≈‰’≈Δ ’∂∫ÁΔ ¬∂‹ß√Δ È±ß ÚΔ √Ω∫ÍΔ ‹≈Ú∂◊Δ, ‹Ø «¬æ’ ’ÒΔ¡«ß◊

‘≈¿±√ ÍzÏßË Ú‹Ø∫ ’ßÓ ’∂◊Δ, ’Ò∂Ó˜ ÁΔ ÍπÙ‡Δ ’∂◊Δ, ¯ß‚ ‡zª√¯

’È Ò¬Δ √ÏßËÂ √’≈ª È±ß √±«⁄Â ’∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ D. ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ÷Û∂ ÁΔ¡ª ÍzÓπæ÷ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª ’Δ ‘È? ¿πμÂ. ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ÷Û∂ «Úæ⁄ I ¡«Ë¡≈«¬ ‘È ‹Ø BE

¡Èπ¤∂Áª (√À’ÙÈ˜) «Úæ⁄ Úß‚∂ ‘Ø¬∂ ‘ÈÕ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈, «¬‘ ‚z≈¯‡

Ó≈Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √Ê≈È Á∂ «ÈË≈È Ò¬Δ «ÈÔÓ ÂÀ¡ ’Á≈ ˛Õ

«‹æÊ∂ √ÍÒ≈¬Δ «Úæ⁄ Ó≈Ò ÁΔ ¡≈Ú≈‹≈¬Δ Ù≈ÓÒ ‘πßÁΔ ˛, ÂÁ √ÍÒ≈¬Δ

Á≈ √Ê≈È ¿π‘ ‘ØÚ∂◊≈, ‹ÁØ∫ Íz≈ÍÂ’Â≈ È±ß «‚«ÒÚΔ Ò¬Δ Ó≈Ò ÁΔ

Ó±ÚÓÀ∫‡ ıÂÓ ‘ØÚ∂◊ΔÕ «‹æÊ∂ √ÍÒ≈¬Δ «Úæ⁄ Ú√Âª ÁΔ Ó±ÚÓÀ∫‡ Ù≈ÓÒ

È‘Δ∫ ˛, ¿πμÊ∂ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È ¡«‹‘∂ Ó≈Ò Á≈ ¿π‘ √Ê≈È ‘ØÚ∂◊≈, ‹Ø

Íz≈ÍÂ’Â≈ È±ß «‚ÒΔÚΔ Á∂ √Ó∂∫ ‘ØÚ∂◊≈Õ ¡√À∫ÏÒ ’ΔÂΔ¡ª Ì≈Ú √≈¬Δ‡

¿πμÂ∂ «Â¡≈ ’ΔÂΔ¡ª Ú√Âª Ì≈Ú Ó≈Ò Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ √ÍÒ≈¬Δ Á≈

√Ê≈È ¡«‹‘Δ √Ê≈ÍÈ≈ ‹ª ¡√À∫ÏÒΔ Á≈ √Ê≈È ‘ØÚ∂◊ΔÕ ¡ßÂ «Úæ⁄, «‹æÊ∂

Ó≈Ò «¬æ’ Ú≈‘È ¿πμÂ∂ Ì≈Ú ¡≈æÈ ÏØ‚ √ÍÒ≈¬Δ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛, ÂÁ

√ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È ¿π‘ Êª ‘ØÚ∂◊Δ, «‹æÊ∂ ¡«‹‘≈ Ó≈Ò ÏØ‚ ¿πμÂ∂

«Ò¡ªÁ≈ «◊¡≈ ˛Õ

«¬‘ ’≈È±ßÈ √∂Ú≈ ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √Ê≈È «ÈË≈È ÁΔ «ÚÚ√Ê≈ ÚΔ

’Á≈ ˛, «‹æÊ∂ √ÍÒ≈«¬ ¡Â∂ Íz≈ÍÂ’Â≈ ÁØÚ∂∫ Ì≈Â «Úæ⁄ √«ÊÂ ‘È

(ÿ∂Ò± √ÍÒ≈¬Δ˜) ‹ª «‹æÊ∂ √ÍÒ≈«¬ ‹ª Íz≈ÍÂ’Â≈ Ì≈Â ÂØ∫ Ï≈‘

˛ (’ΩÓªÂΔ √ÍÒ≈¬Δ˜)Õ «¬√ Ï≈∂ ¡◊Ò∂ ¡«Ë¡≈«¬ «Úæ⁄

«Ú√Ê≈Í±Ï’ «Ú⁄≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ

«¬√ «Úæ⁄ ‘Ø «ÈÙ⁄Â «ÚÚ√Ê≈Úª ‘È «‹Ú∂∫ ¡≈æÈÒ≈¬ΔÈ ‹≈‰’≈Δ

228

Áπ¡≈≈ ‡À’√Á≈ Ìπ◊Â≈È ¡Â∂ ‚≈‡≈Ï∂√ Í‘πß⁄ √«Ú√ ÍzØÚ≈¬Δ‚ ‹Ø

Ì≈Â ÂØ∫ Ï≈‘ √«ÊÂ ˛ Â∂ Ì≈Â «Úæ⁄ «¬æ’ ¡‰«‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ

˛, Ì≈Â «Úæ⁄ «‹√‡∂ÙÈ ÒÀ ’∂, ¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ,

«¬æ’ √ÒΔ«¥Â «ÚÚ√Ê≈ ÁΔ Í≈Ò‰≈ ’ «‘≈ ˛ (¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

’≈È±ßÈ Á≈ √À’ÙÈ AD)Õ

ÍzÙÈ E. ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. Ó≈æ‚Ò Á∂ ’Δ Ò≈Ì ‘È? ¿πμÂ. ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. Ó≈æ‚Ò Á∂ ÍzÓπæ÷ Ò≈Ì ‘È:

¿. ¡ßÂ-≈‹Δ ÒÀ‰-Á∂‰ª (‡zª˜À’ÙÈ˜) ¿πμÂ∂ Ï∂Ø’ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ.

⁄∂È Á≈ æ÷-÷≈¡;

¡. ¡ßÂ-≈‹Δ «Ú’∂Â≈ ‹ª ıΔÁÁ≈ Ò¬Δ ‡À’√ Á≈ ’Ø¬Δ ¡æÍÎzß‡

Ìπ◊Â≈È ‹ª ¯ß‚ª ÁΔ ’Ø¬Δ Úæ‚Δ ÏÒ≈æ’∂‹ È‘Δ∫

¬. Ï≈ÓÁΔ ≈‹ «Úæ⁄ ’Ø¬Δ Δ¯ß‚ ’Ò∂Ó È‘Δ∫, «’™«’ ‡À’√ ¡Á≈

’Á∂ √Ó∂∫ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÁΔ ÚÂØ∫ ‘Ø ‹ªÁΔ ˛;

√. √ÚÀ-«È◊≈ÈΔ Ó≈æ‚Ò;

‘. ‡À’√ Ù≈√È È±ß √≈Ë≈È æ÷«Á¡ª ‡À’√-«ÈÍæ÷Â≈ È±ß Ô’ΔÈΔ

Ï‰≈™Á≈ ˛;

’. √≈ÁΔ ¡’≈¿±∫«‡ß◊ ¡Â∂ ‡À’√Á≈Â∂ ¿πμÂ∂ Í≈Ò‰≈ Á≈ ’Ø¬Δ Ú≈Ë± ÏØfi

È‘Δ∫;

÷. ¿πμ⁄-ÍæËΔ Í≈Ò‰≈ È±ß Ô’ΔÈΔ Ï‰≈¿π‰ «Úæ⁄ √π«ÚË≈‹È’

‘∂◊≈ ¡Â∂ «¬√ Íz’≈ ’πÒÀ’ÙÈ ’≈‹’πÙÒÂ≈ ¿π⁄∂Δ ‘∂◊ΔÕ

«¬‘ Ó≈æ‚Ò “«Ï˜È∂√ ‡± «Ï˜È∂√” (ÏΔBÏΔ - ’≈ØÏ≈Δ ¡Á≈∂ ÂØ∫

’≈ØÏ≈Δ ¡Á≈∂ Âæ’) ¡Â∂ “«Ï˜È∂√ ‡± ’ß«˜¿±Ó” (ÏΔB√Δ -

’≈ØÏ≈Δ ¡Á≈∂ ÂØ∫ ÷ÍÂ’≈) ‡zª˜À’ÙÈ˜ (ÒÀ‰-Á∂‰) Á≈ Í±≈

«‘√≈Ï-«’Â≈Ï æ÷ √’∂◊≈Õ

ÍzÙÈ F. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡ËΔÈ Á≈ÓÁª/Ï≈ÓÁª ¿πμÂ∂ ‡À’√ «’Ú∂∫ Ò≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂◊≈? ¿πμÂ. √≈Δ¡ª Ï≈ÓÁª/Á≈ÓÁª È±ß ‹Δ.¡À√.‡Δ. (¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ.)

ÁΔ Ú√±ÒΔ Á∂ ÓßÂÚª Ò¬Δ ¡ßÂ-≈‹Δ √ÍÒ≈¬Δ˜ Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ

229

‡À’√ Á≈ ÍzÌ≈Ú-÷∂Â; «‡’≈‰≈ (‚À√‡ΔÈ∂ÙÈ) «√ËªÂ ÁΔ Í≈Ò‰≈

’∂◊≈ ¡Â∂ ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ ‡À’√ ¡≈ÓÁÈ √±Ï∂ «Úæ⁄

‹Ó∑≈ ‘ØÚ∂◊Δ, «‹æÊ∂ Á≈ÓÁΔ Ó≈Ò Â∂ √∂Ú≈Úª ÁΔ ÷ÍÂ ‘πßÁΔ ˛Õ Ó≈Ò ¡Â∂

√∂Ú≈Úª ÁΔ Á≈ÓÁ ¿πμÂ∂ ¡Á≈ ’ΔÂ∂ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ.

Ú‹Ø∫ Í±≈ ¡Â∂ Óπ’ßÓÒ √Àμ‡-¡≈æ¯ ¿πÍÒÏË ‘ØÚ∂◊≈Õ Ó≈Ò Â∂ √∂Ú≈Úª

ÁΔ¡ª Ï≈ÓÁª ˜ΔØ ∂‡‚ ‘Ø‰◊Δ¡ªÕ Ï≈ÓÁ’≈ ’ØÒ «Ú’ÒÍ ‘ØÚ∂◊≈

«’ ‹ª Âª Ïª‚ ¡ËΔÈ «ÏÈ≈ «‚¿±‡Δ Á≈ Ìπ◊Â≈È ’ΔÂ∂ Ï≈ÓÁ ’

ÒÚ∂ ¡Â∂ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. Á∂ Δ¯ß‚ Á≈ ’Ò∂Ó ’ ÒÚ∂ ‹ª Ï≈ÓÁ Á∂ √Ó∂∫

¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Á≈ Ìπ◊Â≈È ’∂ ¡Â∂ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Á∂ Δ¯ß‚

Á≈ ’Ò∂Ó ’∂Õ Á≈ÓÁª ¿πμÂ∂ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’√‡Ó˜ ‡À«¯ ¡À’‡

ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ¡ËΔÈ Ú√±ÒΔÔØ◊ ˛ ¡Â∂ «¬√ ÁΔ Ú√±ÒΔ Ï≈ÓÁª Á∂

√Ó∂∫ ’√‡Ó˜ ’≈È±ßÈ Á∂ Ò≈◊± ’ΔÂ∂ ‹≈‰ √Ó∂∫ ‘ØÚ∂◊ΔÕ(¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ.

’≈È±ßÈ Á≈ ¡Èπ¤∂Á E)

ÍzÙÈ G. ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ ¡Á≈«¬◊Δ «’Ú∂∫ ‘ØÚ∂◊Δ? ¿πμÂ. ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. Ìπ◊Â≈È ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. Á≈ ¿πÍÔØ◊ ’ ’∂ ‹ª

È’Á ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ ™fi, ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ Ìπ◊Â≈È Ò¬Δ

¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÁΔ ÚÂØ∫ «ÈÓÈ«Ò÷Â Á‹≈ÏßÁΔ ¡Èπ√≈ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ:

* Í«‘Òª ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ Ìπ◊Â≈È Ò¬Δ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á≈

¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ¿πÍÒÏË ‘ØÚ∂◊≈;

* «¬æ’ Ú≈ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á≈ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ıÂÓ ‘Ø‰ ÂØ∫

Ï≈¡Á, ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ Ìπ◊Â≈È Ò¬Δ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂

¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÁΔ ÚÂØ∫ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ;

* ‹∂ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á≈ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ¡Â∂ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á≈

¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÁØÚ∂∫ ıÂÓ ‘Ø ‹≈‰, ÂÁ ’∂ÚÒ ‚ΔÒ È±ß ‘Δ

¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ Ìπ◊Â≈È Ò¬Δ ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á≈

¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÚÂ‰ ÁΔ ÍzÚ≈È◊Δ ‘ØÚ∂◊ΔÕ

Ï≈’Δ ÁΔ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂‰Á≈Δ, ‹∂ ’Ø¬Δ ‘ØÚ∂, È’Á

Ìπ◊Â≈È ÁΔ ÚÂØ∫ ’«Á¡ª ¡Á≈ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊ΔÕ ‹Δ.¡À√.‡Δ.

230

«√√‡Ó (Íz‰≈ÒΔ) ¥À«‚‡ ÁΔ ÚÂØ∫ ’«Á¡ª ‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂

Ìπ◊Â≈È Ò¬Δ «¬√∂ Á‹≈ÏßÁΔ Á∂ æ÷-÷≈¡ È±ß Ô’ΔÈΔ Ï‰≈¬∂◊≈Õ

ÍzÙÈ H. ’∂∫Á, Ï≈ÓÁ ’È Ú≈Ò∂ √±Ï∂ ¡Â∂ Á≈ÓÁ ’È Ú≈Ò∂ √±Ï∂ «Ú⁄≈Ò∂ √À‡ÒÓÀ∫‡ «’Ú∂∫ ‘ØÚ∂◊Δ? ¿πμÂ. ’∂∫Á ¡Â∂ √±«Ï¡ª «Ú⁄≈Ò∂ ÁØ ’≈¿±∫‡√ ¿πμÂ∂ ¡’≈¿±∫‡ ÁΔ

√À‡ÒÓÀ∫‡ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ, ‹Ø «ÈÓÈ«Ò÷Â ¡Èπ√≈ ‘È -

* ’∂∫Á ¡Â∂ Ï≈ÓÁ ’È Ú≈Ò≈ √±Ï≈: Ï≈ÓÁ ’È Ú≈Ò≈ √±Ï≈,

¡À√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ÁΔ ÁΔ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. Á∂ √Ó≈È ˙ÈΔ ≈ÙΔ ’∂∫Á

È±ß ¡Á≈ ’∂◊≈, «‹ßÈΔ Ï≈ÓÁ ’È Ú≈Ò∂ √±Ï∂ «Úæ⁄ √ÍÒ≈«¬

ÚæÒØ∫ ÚÂΔ ◊¬Δ ‘ØÚ∂◊ΔÕ

* ’∂∫Á ¡Â∂ Á≈ÓÁ ’È Ú≈Ò≈ √±Ï≈: ’∂∫Á ÚæÒØ∫

¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ÁΔ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. Á∂ √Ó≈È ˙ÈΔ ‘Δ ≈ÙΔ

¡Á≈ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ, «‹ßÈΔ «¬æ’ ‚ΔÒ ÚæÒØ∫ «¬æ’Ø-≈‹ Á∂ ¡ßÁ

√ÍÒ≈¬Δ˜ ¿πμÂ∂ ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ Ìπ◊Â≈È Ò¬Δ ÚÂΔ ◊¬Δ

‘ØÚ∂◊ΔÕ

«¬‘ √À‡ÒÓÀ∫‡ «¬æ’ √±Ï∂ Ò¬Δ; √À‡ÒÓÀ∫‡ «Ó¡≈Á «Úæ⁄ √≈∂

‚ΔÒª ÚæÒØ∫ ‹Ó∑≈ ’Ú≈¬∂ ◊¬∂ Ú∂«Ú¡ª È±ß «Ë¡≈È «Úæ⁄

æ÷«Á¡ª √ß«⁄Â ¡≈Ë≈ ”Â∂ ‘ØÚ∂◊ΔÕ ≈ÙΔ ÁΔ ¡«‹‘Δ √À‡ÒÓÀ∫‡

√Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡Â∂ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ÷≈Â∂ «Ú⁄≈Ò∂ ÚΔ ’ΔÂΔ

‹≈Ú∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ I. «ÚÙ∂Ù ¡≈«Ê’ ˜ØÈ ÁΔ¡ª «¬’≈¬Δ ‹ª «‚ÚÀÒÍ È±ß ’ΔÂΔ¡ª √ÍÒ≈¬Δ˜ È≈Ò ’Δ «ÚÚ‘≈ ‘πßÁ≈ ˛? ¿πμÂ. «ÚÙ∂Ù ¡≈«Ê’ ˜ØÈ ‹ª «‚ÚÀÒÍ È±ß √ÍÒ≈¬Δ˜ ¿π√∂ Â∑ª

˜ΔØ-∂‡‚ ‘Ø‰◊Δ¡ª, «‹Ú∂∫ ÌΩ«Â’ Ï≈ÓÁª Ò¬Δ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ

√ÍÒ≈«¬ ’ØÒ «ÚÙ∂Ù ¡≈«Ê’ ˜ØÈ È±ß «ÏÈ≈ ‡À’√ª Á∂ Ìπ◊Â≈È Á∂

√ÍÒ≈¬Δ˜ ’È Á≈ «Ú’ÒÍ ‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂ Ï≈¡Á «Úæ⁄ ¡«‹‘Δ¡ª

√ÍÒ≈¬Δ¡ª ¿πμÂ∂ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ª Á∂ Δ¯ß‚˜ ’Ò∂Ó ’ΔÂ∂ ‹≈ √’‰◊∂

(¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á≈ √À’ÙÈ AF)Õ

231

ÍzÙÈ A@. ’Δ ÚÍ≈’ Íz«’«¡≈Úª ¡Â∂ Í≈Ò‰≈ ÁΔ ¡≈ÚÙ’Â≈ ¿π‘Δ ˛, «‹Ú∂∫ «’ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡Â∂ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈª «Úæ⁄ ˛Õ ¿πμÂ. «‹√‡∂ÙÈ, «‡È ¯≈«¬«¶◊ ¡Â∂ ‡À’√ Á∂ Ìπ◊Â≈È

«‹‘Δ¡ª Íz«’«¡≈Úª ÁΔ ’≈‹«ÚËΔ ¡Â∂ Í≈Ò‰ ÁΔ ¡≈ÚÙ’Â≈ ¿π‘Δ

‘ÈÕ «¬√ Á∂ È≈Ò ‘Δ; ÓπÒª’‰, ¡≈æ«‚‡, ÚÀ«ÒÔ±¬∂ÙÈ, √ÍÒ≈¬Δ Á≈

√Óª, «¬ÈÚπ¡≈«¬√, ¡’≈¿±∫‡√, «’≈‚˜, ¡À‚‹±‚Δ’∂ÙÈ, ¡ÍΔÒ

¡≈«Á È≈Ò √ÏßËÂ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª

√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ «‹‘Δ¡ª ‘ÈÕ (¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á≈

√À’ÙÈ B@)

232

Ó≈Ò ¡Â∂ √∂Ú≈ ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á≈

√Ê≈È

233

Ó≈Ò ¡Â∂ √∂Ú≈ ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È

ÍzÙÈ A. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡ËΔÈ Ó≈Ò Â∂ √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √Ê≈È ÁΔ ’Δ ˜±Â ˛? ¿πμÂ. ‹Δ.¡À√.‡Δ. Á≈ Ïπ«È¡≈ÁΔ «√ËªÂ «¬‘ ˛ «’ ¡«‹‘Δ¡ª

√ÍÒ≈¬Δ˜ ÁΔ ÷ÍÂ ¿πμÍ ¿πÈ∑ª Á∂ «‡’≈‰∂ ”Â∂ ‘Δ ÍzÌ≈ÚÙ≈ÒΔ „ß◊

È≈Ò ‡À’√ Ò≈«¬¡≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛ ‹ª «‹Ú∂∫ ÚΔ ÷ÍÂ Á∂ Íπ¡≈«¬ß‡

¿πμÂ∂ Ó≈ÓÒ≈ ‘Ø √’Á≈ ˛Õ «¬√ Ò¬Δ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √Ê≈È ÁΔ «ÚÚ√Ê≈ ‘Δ

“√Ê≈È” È±ß Ì≈Ú ¿π‘ ‡À’√ÔØ◊ ¡«Ë’≈-÷∂Â «ÈË≈È ’ÁΔ ˛,

«‹æÊ∂ ‡À’√ Íπæ‹‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È «¬‘ «ÈË≈È

’Á≈ ˛ «’ «¬æ’ ÒÀ‰-Á∂‰ (‡zª À’ÙÈ) «’√∂ «¬æ’ √±Ï∂ Á∂ ¡ßÁ ‘Ø«¬¡≈

‹ª «’ ¿π‘ ¡ßÂ-≈‹Δ ˛Õ Á±‹∂ ÙÏÁª «Úæ⁄, Ó≈Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á∂

√Ê≈È ÁΔ ˜±Â «¬‘ «ÈË≈È ’È Ò¬Δ ˛ «’ «¬æ’ «ÁæÂ∂ √±Ï∂ «Úæ⁄

«’√∂ √ÍÒ≈¬Δ ¿πμÂ∂ ¡À√.‹Δ.¡À√.‡Δ. ‹Ó∑≈ √Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. Ò≈◊± ‘ØÚ∂◊≈

«’ È‘Δ∫ ‹ª ¿π‘ √ÍÒ≈¬Δ «’Â∂ ‘Ø ‘Ø¬Δ ˛, ÂÁ ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ.

Ò≈◊± ‘ØÚ∂◊≈, ‹∂ ¿π‘ «¬æ’ ¡ßÂ-≈‹Δ √ÍÒ≈¬Δ ˛Õ

ÍzÙÈ B. Ó≈Ò ¡Â∂ √∂Ú≈Úª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √Ê≈È ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª Úæ÷Ø-Úæ÷Δ¡ª «’™ ‘È? ¿πμÂ. «‹‘Û∂ Ó≈Ò Ì≈Ú Ú√Âª È±ß √Ê±Ò ±Í «Úæ⁄ Ú∂«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈

˛, «¬√ Ò¬Δ ¿πÈ∑ª ÁΔ ÷ÍÂ Á∂ √Ê≈È Á≈ «ÈË≈È «Úæ⁄ ’Ø¬Δ Úæ‚Δ¡ª

¡Ω’Ûª Í∂Ù È‘Δ∫ ¡≈™ÁΔ¡ªÕ «‹‘ÛΔ¡ª Ú√Âª Ì≈Ú Ó≈Ò È±ß √Ê±Ò ±Í

«Úæ⁄ Ú∂«÷¡≈ È‘Δ∫ ‹≈ √’Á≈, ¿πÈ∑ª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √Ê≈È Á≈

«ÈË≈È ’È «Úæ⁄ «ÈÓÈ«Ò÷Â ÂæÂª ’ ’∂ ¡Ω’Ûª Í∂Ù ¡≈™ÁΔ¡ª

‘È:

(i) √∂Ú≈ «‚ÒΔÚΔ ÁΔ «ÚËΔ ‹ª „ß◊ ¡≈√≈ÈΔ È≈Ò ÏÁ«Ò¡≈ ‹≈

√’Á≈ ˛Õ ¿πÁ≈‘È Ú‹Ø∫ Á±√ß⁄≈ √∂Ú≈ È±ß «˜¡≈Á≈Â “ÍØ√‡-

Í∂‚” ÂØ∫ «˜¡≈Á≈Â “ÍzΔ-Í∂‚” «Úæ⁄ ÏÁ«Ò¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛; «ÏÒ

Á∂‰ Á≈ ÍÂ≈ ÏÁ«Ò¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛, «ÏÒ˜ («ÏÒ «Â¡≈

234

’È Ú≈Ò∂ ‹ª Úß‚‰ Ú≈Ò∂) Á≈ ÍÂ≈ ÏÁÒ √’Á≈ ‘À, √≈æ¯‡Ú∂¡

ÁΔ ÓπßÓÂ ‹ª ¿π√ Á≈ æ÷-÷≈¡ «’√∂ √Ê≈È ÂØ∫ ÒÀ ’∂

¡≈æÈÒ≈¬ΔÈ ÚΔ ‘Ø √’Á≈ ˛; ÏÀ∫«’ß◊ √∂Ú≈Úª ÒÀ‰ Ò¬Δ Í«‘Òª

◊≈‘’ È±ß ÏÀ∫’ ‹≈‰≈ ÍÀ∫Á≈ √Δ, Í ‘π‰ ◊≈‘’ «’ÂØ∫ ÚΔ √∂Ú≈ Á≈

Ò≈Ì ÒÀ √’Á≈ ˛;

(ii) √«Ú√ ÍzØÚ≈¬Δ‚ (√∂Ú≈ ÍzÁ≈Â≈), √«Ú√ «√ΔÚ (√∂Ú≈

Íz≈ÍÂ’Â≈) ¡Â∂ «ÁæÂΔ ◊¬Δ √∂Ú≈ «ÈÙ⁄Â ’ÈÔØ◊ È‘Δ∫ ‘Ø

√’ÁΔ ‹ª ¿π√ È±ß ¡≈√≈ÈΔ ÒªÒ ´’≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «’™«’

√Ê±Ò ±Í «Úæ⁄ «Ú÷≈¬Δ Á∂‰ Ú≈Ò≈ ’πfi È‘Δ∫ ‘πßÁ≈ ¡Â∂ ¿π√ Á≈

÷Ø‹-÷π≈ ÒæÌ‰≈ ÚΔ ¡Ω÷≈ ˛Õ

(iii) «¬æ’ √∂Ú≈ ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Ò¬Δ, √∂Ú≈ ÍzÁ≈Â≈ (√«Ú√ ÍzØÚ≈¬Δ‚)

Á≈ ’Ø¬Δ «ÈÙ⁄Â √Ê≈È ‘Ø‰≈ ’≈È±ßÈΔ ÂΩ ”Â∂ ˜±Δ È‘Δ∫ ˛ ¡Â∂

√∂Ú≈-Íz≈ÍÂ’Â≈ ¿π√ ÁΔ √∂Ú≈ È±ß ⁄æÒÁ∂-«ÎÁ∂ ÚΔ Íz≈ÍÂ ’

√’Á≈ ˛Õ «ÏÒ Ì∂‹‰ Á∂ √Ê≈È È±ß ≈ÂØ-≈Â ÏÁ«Ò¡≈ ‹≈ √’Á≈

˛;

(iv) ’πfi Ú≈ «¬æ’Ø ÂæÂ «¬æ’ ÂØ∫ ÚæË √Ê≈Èª Âæ’ ‹≈ √’Á≈ ˛,

¿πÁ≈‘È Ú‹Ø∫, ∂Ò Í‡ÛΔ, «¬æ’ ≈Ù‡Δ ‘≈¬ΔÚ∂¡ ‹ª «¬æ’

Á«¡≈ ”Â∂ ÍπÒ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄, «¬È∑ª Á∂ «ÈÓ≈‰ ‹ª ‘Ø √∂Ú≈Úª

Ùπ± Âª «¬æ’ √±Ï∂ «Úæ⁄ ‘πßÁΔ¡ª ‘È Í «¬È∑ª ÁΔ √Ó≈ÍÂΔ «’√∂

‘Ø √±Ï∂ «Úæ⁄ ‘Ø √’ÁΔ ˛Õ «¬√∂ Â∑ª «∫¬æ’ «¯ÒÓ ÁΔ Úß‚ ¡Â∂

¿π√ Á≈ ÍzÁÙÈ «¬æ’Ø ÒÀ‰-Á∂‰ «Úæ⁄ Ï‘πÂ √≈∂ √±«Ï¡ª «Úæ⁄ ‘Ø

√’Á≈ ˛ ‹ª «¬æ’ «¬Ù«Â‘≈ ‹ª «¬æ’ ÍzØ◊≈Ó Á≈ Íz√≈È «¬æ’Ø

Ú∂Ò∂ √Óπæ⁄∂ Á∂Ù «Úæ⁄ ‘Ø √’Á≈ ˛Õ «¬æ’ ¬∂¡Ò≈¬ΔÈ ÓΩ√ÓΔ «‡’‡ª

‹≈Δ ’ √’Á≈ ˛, ÓßÈ ÒÚØ A@ ÍæÂ∂ (ÒΔ¯√), «‹È∑ª ÁΔ ÚÂØ∫

Á∂Ù «Úæ⁄ «’√∂ ÁØ √Ê≈Èª «Ú⁄≈Ò∂ Ô≈Â≈ ’È Ò¬Δ ’ΔÂΔ ‹≈

√’ÁΔ ˛Õ «ÁæÒΔ ÓÀ‡Ø ÚæÒØ∫ ‹≈Δ ’≈‚ ÁΔ ÚÂØ∫ ÈΩ«¬‚≈ ‹ª

«ÁæÒΔ ‹ª ¯ΔÁ≈Ï≈Á √«ÊÂ «¬æ’ «Ú¡’ÂΔ ÚæÒØ∫ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ

˛, «ÁæÒΔ ÓÀ‡Ø Ìπ◊Â≈È ÁΔ Íz≈ÍÂΔ Á∂ √Ó∂∫ √Ê≈È ‹ª Ô≈Â≈Úª

235

«Úæ⁄ Ú÷∂Úª ’È Á∂ ÔØ◊ È‘Δ∫ ‘Ø √’ÁΔ;

(v) √∂Ú≈Úª Ò◊≈Â≈ «Ú’√Â ‘Ø ‘Δ¡ª ‘È ¡Â∂ «¬√ Íz’≈

ÈÚΔ¡ª ¸‰ΩÂΔ¡ª Á≈ √≈‘Ó‰≈ «ÈßÂ ’ΔÂ≈ ‹ª ‘∂◊≈Õ

¿πÁ≈‘È Ú‹Ø∫ AE-B@ √≈Ò Í«‘Òª ’Ø¬Δ ‚Δ.‡Δ.¡À⁄.,

¡≈æÈÒ≈¬ΔÈ ‹≈‰’≈Δ, ¡≈æÈÒ≈¬ΔÈ ÏÀ∫«’ß◊, «‡’‡ª ÁΔ

¡≈æÈÒ≈¬ΔÈ Ïπ«’ß◊, «¬ß‡ÈÀμ‡, ÓØÏ≈«¬Ò Á±√ß⁄≈ ¡≈«Á Ï≈∂

√Ø⁄ ÚΔ È‘Δ∫ √Δ √’Á≈Õ

ÍzÙÈ C. √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È «ÈË≈È ’È Ò¬Δ «¬æ’ ÒÀ‰-Á∂‰ (‡zª˜À’ÙÈ) «Úæ⁄ «’‘ÛΔ¡ª ÍzΩ’√Δ˜ ‹ª Ó≈ÈÂ≈Úª ÁΔ ÚÂØ∫ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛? ¿πμÂ. √∂Ú≈Úª «Úæ⁄ «’√∂ ÒÀ‰-Á∂‰ ”⁄ Ù≈ÓÒ «Ú«ÌßÈ ÂæÂª ÁΔ ÚÂØ∫,

√ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È «ÈË≈È ’È Ò¬Δ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛Õ «¬æ’

Ó≈ÈÂ≈ ‹ª ÍzΩ’√Δ ‹Ø √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √Ê≈È Á≈ «ÈË≈È ’È Ò¬Δ ÚË∂∂

Ú≈‹Ï ÈÂΔ‹≈ Á∂ √’ÁΔ ˛, «¬√ ÁΔ ÚÂØ∫ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È

«ÈË≈È ’È Ò¬Δ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛Õ ¿πÈ∑ª Ï≈∂ «Ú⁄≈-Ú‡ªÁ≈

‘∂·ª ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛:

(¿) √∂Ú≈ ÍzÁ≈Â≈ Á≈ √Ê≈È

(¡) √∂Ú≈-Íz≈ÍÂ’Â≈ Á≈ √Ê≈È;

(¬) ¿π‘ √Ê≈È, «‹æÊ∂ ◊ÂΔ«ÚËΔ ‘Ø¬Δ/’≈◊π˜≈Δ Á≈ √Ê≈È;

(√) √Ê≈È, «‹æÊ∂ «¬√ ÁΔ ÷ÍÂ ‘Ø¬Δ; ¡Â∂

(‘) √Ê≈È/«Ú¡’ÂΔ, «‹æÊ∂ ¡√Ò Ò≈Ì «◊¡≈

ÍzÙÈ D. ÏΔBÏΔ («‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ¡ª È±ß √ÍÒ≈¬Δ˜) ¡Â∂ ÏΔB√Δ (¡‰«‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ¡ª È±ß √ÍÒ≈¬Δ˜) ÒÀ‰-Á∂‰ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √’≈È Ò¬Δ Úæ÷∂ «ÈÔÓª ÁΔ ÒØÛ ˛? ¿πμÂ. ÏΔBÏΔ ÒÀ‰-Á∂‰ª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄, Íz≈ÍÂ’Â≈ ÚæÒØ∫ ¡Á≈ ’ΔÂ∂

‡À’√ª Á≈ ¥À«‚‡ «Ò¡≈ ‹ªÁ≈ ˛, «¬√ Ò¬Δ ¡«‹‘∂ ÒÀ‰-Á∂‰ ’∂ÚÒ

“Í≈√ Ê±” ‘ÈÕ ÏΔBÏΔ √ÍÒ≈¬Δ˜ ¿πμÂ∂ «¬’æ·≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ‹Δ.¡À√.‡Δ.

√’≈ Ò¬Δ ÍzÌ≈ÚÙ≈ÒΔ „ß◊ È≈Ò «¬æ’ Á∂‰Á≈Δ ÍÀÁ≈ ’Á≈ ˛ ¡Â∂

236

¡«‹‘Δ¡ª √ÍÒ≈¬Δ˜ Á∂ Íz≈ÍÂ’Â≈ Ò¬Δ «¬‘ «¬æ’ √ßÍÂΔ ‘πßÁ≈ ˛

«’™«’ Íz≈ÍÂ’Â≈ Ì«Úæ÷ ”⁄ ‡À’√ª Á∂ Ìπ◊Â≈È Ò¬Δ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√

¥À«‚‡ È±ß ÚÂ‰ Á≈ ‘æ’Á≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ ÏΔBÏΔ ÒÀ‰-Á∂‰ª (‡zª˜À’ÙÈ˜)

Ò¬Δ Íz≈ÍÂ’Â≈ Á∂ √Ê≈È Á≈ Ò◊Ì◊ √≈Δ¡ª √«ÊÂΔ¡ª «Úæ⁄

«Ë¡≈È æ÷‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛ «’™«’ Íz≈ÍÂ’Â≈ ÚæÒØ∫ ¡æ◊∂ ¥À«‚‡ «Ò¡≈

‹ªÁ≈ ˛Õ Íz≈ÍÂ’Â≈ ¡≈Ó ÂΩ ¿πμÂ∂ √ÍÒ≈¬Δ˜ È±ß «’√∂ ‘Ø ◊≈‘’ ’ØÒ

√ÍÒ≈¬Δ ’ «ÁßÁ≈ ˛Õ ¿π√ √ÍÒ≈¬Δ ÁΔ ÷ÍÂ ’∂ÚÒ ÂÁ ‘πßÁΔ ˛, ‹ÁØ∫

«¬æ’ ÏΔBÏΔ ÒÀ‰-Á∂‰ Ï≈¡Á «Úæ⁄ ÏΔB√Δ ÒÀ‰-Á∂‰ «Úæ⁄ ÂÏÁΔÒ ‘Ø

‹ªÁ≈ ˛Õ ÏΔB√Δ ÒÀ‰-Á∂‰ª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄, √ÍÒ≈¬ΔÁΔ ÷ÍÂ ¡≈ı ‘Ø

‹ªÁΔ ˛ ¡Â∂ ¡Á≈ ’ΔÂ∂ ‡À’√ ¡√Ò «Úæ⁄ √’≈ ’ØÒ ¡≈ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ

ÍzÙÈ E. ¿π√ ‘≈ÒÂ «Úæ⁄ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ ’Δ √Ê≈È ‘ØÚ∂◊≈, «‹æÊ∂ Ó≈Ò È±ß ‘‡≈ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¿πμÂ. Ó≈Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È; ¿π√ √Ó∂∫ Ó≈Ò Á≈ √Ê≈È ‘ØÚ∂◊≈,

«‹æÊ∂ Ó≈Ò ÁΔ Ó±ÚÓÀ∫‡ (¡≈Ú≈‹≈¬Δ) Íz≈ÍÂ’Â≈ È±ß «‚ÒΔÚΔ ‘Ø‰ ”Â∂

ıÂÓ ‘Ø ‹ªÁΔ ˛Õ (¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á≈ ¡Èπ¤∂Á A@)Õ

ÍzÙÈ F. ¿π√ ‘≈ÒÂ «Úæ⁄ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È ’Δ ‘ØÚ∂◊≈, ‹∂ √ÍÒ≈«¬ ÚæÒØ∫ «’√∂ ÂΔ‹∂ «Ú¡’ÂΔ ÁΔ ‘Á≈«¬Â ”Â∂ Ó≈Ò «’√∂ «Ú¡’ÂΔ È±ß «‚«ÒÚ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛? ¿πμÂ. «¬‘ √Ó«fi¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ «’ ÂΔ‹∂ «Ú¡’ÂΔ È∂ Ó≈Ò Íz≈ÍÂ ’

«Ò¡≈ ˛ ¡Â∂ ¡«‹‘∂ Ó≈Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È ¡«‹‘∂ «Ú¡’ÂΔ Á∂

’≈ØÏ≈ Á≈ «Ízß√ΔÍÒ (ÍzÓπæ÷) √Ê≈È ‘ØÚ∂◊≈ (¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ

Á≈ ¡Èπ¤∂Á A@)Õ

ÍzÙÈ G. ¿π√ ‘≈ÒÂ «Úæ⁄ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È ’Δ ‘ØÚ∂◊≈, «‹æÊ∂ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ «’√∂ Ú≈‘È, «‹Ú∂∫ «’ ’Ø¬Δ Úæ‚Δ «’ÙÂΔ, ‘Ú≈¬Δ ‹‘≈˜, «¬æ’ ∂Ò ◊æ‚Δ ‹ª ÓØ‡ Ú≈‘È ¿πμÂ∂ Ì≈Ú ¡≈æÈ ÏØ‚ ‘πßÁΔ ˛? ¿πμÂ. ¡«‹‘∂ Ó≈Ò Á∂ √ÏßË «Úæ⁄, √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È ¿π‘ √Ê≈È

‘ØÚ∂◊≈, «‹æÊ∂ ¡«‹‘≈ Ó≈Ò ¡≈æÈ ÏØ‚ Ì≈Ú «’√∂ Ú≈‘È ”Â∂ «Ò¡≈

«◊¡≈ ˛Õ (¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á≈ ¡Èπ¤∂Á A@)Õ

237

™fi, √∂Ú≈Úª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄, √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È ¿π‘ Í«‘Ò≈ ¡Èπ√±«⁄Â

Íπ¡≈«¬ß‡ ‘ØÚ∂◊≈, «‹æÊØ∫ ¿π√ Ú≈‘È È∂ ¡≈Í‰Δ Ú≈È◊Δ Í≈¬Δ √Δ

(¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á≈ ¡Èπ¤∂Á AB ¡Â∂ AC)

ÍzÙÈ H. √∂Ú≈Úª ÁΔ ÏΔBÏΔ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √Ê≈È Ò¬Δ ‚Δ¯≈æÒ‡ ¡ÈπÓ≈È ’Δ ‘À? ¿πμÂ. ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ «Úæ⁄ ÚÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ª ÓæÁª

«‹√‡‚ ‡À’√Á≈Â∂ ¡Â∂ ¡‰-«‹√‡‚ ‡À’√Á≈Â∂ ‘ÈÕ «‹√‡‚

«Ú¡’ÂΔ È±ß √ÍÒ≈¬Δ˜ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ ¡ÈπÓ≈È ¡«‹‘∂ «Ú¡’ÂΔ Á≈

√Ê≈È ˛Õ «’™«’ Íz≈ÍÂ’Â≈ «‹√‡‚ ˛, «¬√ Ò¬Δ Íz≈ÍÂ’Â≈

Á≈ ÍÂ≈ Âª √Á≈ ¿πμÊ∂ ‘Δ ˛ ¡Â∂ ¿π√ È±ß √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √Ê≈È Ò¬Δ ÍzΩ’√Δ

Ú‹Ø∫ «Ò¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ I. ¡‰-«‹√‡‚ Íz≈ÍÂ’Â≈Úª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √Ê≈È Ò¬Δ ‚Δ¯≈æÒ‡ ¡ÈπÓ≈È ’Δ ˛? ¿πμÂ. ¡‰-«‹√‡‚ Íz≈ÍÂ’Â≈Úª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄, √ÍÒ≈¬Δ Á≈

¡≈Ó √Ê≈È Íz≈ÍÂ’Â≈ Á≈ √Ê≈È ‘Δ ˛Õ ™fi, Ï‘πÂ∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄,

Íz≈ÍÂ’Â≈ Á≈ ÍÂ≈ ¿πÍÒÏË È‘Δ∫ ‘πßÁ≈, ¡«‹‘∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄,

√∂Ú≈Úª Á∂ √ÍÒ≈«¬ Á∂ √Ê≈È È±ß ‘Δ √ÍÒ≈¬Δ Á∂ √Ê≈È Ò¬Δ ÍzΩ’√Δ

Ú‹Ø∫ «Ò¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

ÍzÙÈ A@. ¡⁄æÒ √ßÍÂΔ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È ¿π√ ¡⁄æÒ √ßÍÂΔ Á≈ √Ê≈È ‘πßÁ≈ ˛Õ ÓßÈ Ò˙ «’ «¬æ’ √Û’ ÁΔ ¿π√≈Δ «ÁæÒΔ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ÓπßÏ¬Δ Âæ’ ‘Ø ‘Δ ˛, «‹√ Á∂ ≈‘ «Úæ⁄ Âª ’¬Δ √±Ï∂ ¡≈¿π‰◊∂Õ «¬√ ‘≈ÒÂ «Úæ⁄ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È ’Δ ‘ØÚ∂◊≈? ¿πμÂ. ‹ÁØ∫ ¡⁄æÒ √ßÍÂΔ «¬æ’ ÂØ∫ ÚæË √±«Ï¡ª «Úæ⁄ √«ÊÂ ‘ØÚ∂, ÂÁ

√∂Ú≈ ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È; «¬√ √ÏßËΔ ‘∂’ √±Ï∂ «Úæ⁄ ‘Ø¬∂ ’Ø¬Δ

’ß‡À’‡ ‹ª √ÓfiΩÂ∂ ÁΔ¡ª ÓæÁª «Úæ⁄ Úæ÷Ø-Úæ÷∂ ÂΩ ”Â∂ «¬’æ·Δ¡ª ‹ª

«ÈË≈Â ’ΔÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ª √∂Ú≈Úª Ò¬Δ ’ΔÓÂ Á∂ ¡ÈπÍ≈Â «Úæ⁄

Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ ‹ª ‹∂ ¡«‹‘≈ ’Ø¬Δ ’ß‡À’‡ ‹ª ’Ø¬Δ √ÓfiΩÂ≈ «’√∂

Ú≈‹Ï ¡≈Ë≈ ”Â∂ È‘Δ∫ ‘Ø«¬¡≈, ÂÁ «¬√ ÁΔ Â¯Ø∫ «‹Ú∂∫ ÚΔ «ÈË≈Â

238

’ΔÂ≈ «◊¡≈ ‘Ø √’Á≈ ˛Õ (¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á AB(C)

ÁΔ «Ú¡≈«÷¡≈ Ë≈≈)

ÍzÙÈ AA. ’Ø¬Δ ¬ΔÚÀ∫‡ ¡≈ÔØ«‹Â ’Ú≈¿π‰ Ò¬Δ «ÁæÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ª √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È ’Δ ‘ØÚ∂◊≈, ÓßÈ Ò˙, «‹Ú∂∫ ¡≈¬Δ.ÍΔ.¡ÀÒ. «¥’∂‡ ÒÛΔ, ‹Ø ’¬Δ √±«Ï¡ª «Úæ⁄ ’Ú≈¬Δ ‹ªÁΔ ˛? ¿πμÂ. «’√∂ ¬ΔÚÀ∫‡ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄, ‹∂ √∂Ú≈ Á≈ Íz≈ÍÂ’Â≈ «‹√‡‚

˛, ÂÁ ¬ΔÚÀ∫‡ ¡≈ÔØ«‹Â ’Ú≈¿π‰ Ò¬Δ √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á≈

√Ê≈È ¡«‹‘∂ «Ú¡’ÂΔ Á≈ √Ê≈È ‘ØÚ∂◊≈Õ

™fi, ‹∂ Íz≈ÍÂ’Â≈ «‹√‡‚ È‘Δ∫ ˛, ÂÁ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È ¿π‘Δ

‘ØÚ∂◊≈, «‹æÊ∂ ¬ΔÚÀ∫‡ ’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈ ˛Õ «¬‘ ¬ΔÚÀ∫‡ «’™«’ ’¬Δ

√±«Ï¡ª «Úæ⁄ ’Ú≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛ ¡Â∂ ¡«‹‘Δ¡ª √∂Ú≈Úª Ò¬Δ «¬æ’

«¬’æ·Δ (√ß«⁄Â) ’Ó ÁΔ Ú√±ÒΔ ’ΔÂΔ ‹ªÁΔ ˛; ¿π√ ‘≈ÒÂ «Úæ⁄

√ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È ‘∂’ √±Ï∂ «Úæ⁄ ÍzÁ≈È ’ΔÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ª √∂Ú≈Úª ÁΔ

’ΔÓÂ Á∂ ¡ÈπÍ≈Â «Úæ⁄ ‘∂’ √±Ï≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ (¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ

Á∂ ¡Èπ¤∂Á AB (G) ÁΔ «Ú¡≈«÷¡≈ Ë≈≈)

ÍzÙÈ AB. ‚≈’ ‹ª ’±Δ¡ ≈‘Δ∫ Ó≈Ò ÁΔ ‡ª√ÍØ‡ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ Ó≈Ò ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È ’Δ ‘ØÚ∂◊≈? ¿πμÂ. ÿ∂Ò± √ÍÒ≈¬Δ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄: ‹∂ Íz≈ÍÂ’Â≈ «‹√‡‚ ˛,

ÂÁ ¡«‹‘∂ «Ú¡’ÂΔ Á≈ √Ê≈È √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È ‘ØÚ∂◊≈Õ

™fi, ‹∂ Íz≈ÍÂ’Â≈ «‹√‡‚ È‘Δ∫ ˛, ÂÁ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È ¿π‘

√Ê≈È ‘ØÚ∂◊≈, «‹æÊ∂ Ó≈Ò È±ß ‡ª√ÍØ‡∂ÙÈ Ò¬Δ √Ω∫«Í¡≈ «◊¡≈ ˛Õ

(¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á≈ √À’ÙÈ AB)Õ

’ΩÓªÂΔ √ÍÒ≈¬Δ˜ Ò¬Δ: ’±Δ¡ √∂Ú≈Úª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‡ª√ÍØ‡

√∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È Ó≈Ò Á≈ «‡’≈‰≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ ’±Δ¡ Ò¬Δ,

√∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È ¿π‘ ˛, «‹æÊ∂ Ó≈Ò È±ß ’±Δ¡ ‘Ú≈Ò∂

’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ™fi, ‹∂ ’±Δ¡ √∂Ú≈Úª Ì≈Â «Úæ⁄ ¡ßÙ’ ±Í «Úæ⁄

’ΔÂΔ¡ª ‹ªÁΔ¡ª ‘È, √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È Ì≈Â Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ

(¡≈¬Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á≈ √À’ÙÈ AC(C), AC(F) ¡Â∂ AC(I))

239

ÍzÙÈ AC. ¿π√ ‘≈ÒÂ «Úæ⁄ Ô≈ÂΔ ‡ª√ÍØ‡∂ÙÈ √∂Ú≈ ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È ’Δ ‘ØÚ∂◊≈, ‹∂ «¬æ’ «Ú¡’ÂΔ ÓπßÏ¬Δ ÂØ∫ «ÁæÒΔ ¡Â∂ «Î ÓπßÏ¬Δ ÍÂÁ≈ ˛? ¿πμÂ. ‹∂ ¿π‘ «Ú¡’ÂΔ «‹√‡‚ ˛, ÂÁ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È

Íz≈ÍÂ’Â≈ Á≈ √Ê≈È ‘ØÚ∂◊≈Õ ‹∂ «Ú¡’ÂΔ «‹√‡‚ È‘Δ∫ ˛, ÂÁ

ÓπßÏ¬Δ ÂØ∫ «ÁæÒΔ Âæ’ ÁΔ Ô≈Â≈ Ò¬Δ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È ÓπßÏ¬Δ ‘ØÚ∂◊≈,

¿π‘ √Ê≈È «‹æÊØ∫ ¿π√ È∂ Ô≈Â≈ Ùπ± ’ΔÂΔÕ

™fi, Ú≈Í√Δ Ô≈Â≈ Ò¬Δ, √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È «ÁæÒΔ ‘ØÚ∂◊≈ «’™«’

Ú≈Í√Δ ÁΔ Ô≈Â≈ È±ß «¬æ’ Úæ÷Δ Ô≈Â≈ Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ

(¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á AB(I) ÁΔ «Ú¡≈«÷¡≈ Ë≈≈)

ÍzÙÈ AD. ÓßÈ Ò˙ «’ ÓÀ√. ¬∂¡ «¬ß‚Δ¡≈ È∂ Ì≈Â «Úæ⁄ «’Â∂ ÚΔ Ô≈Â≈ ’È Ò¬Δ «¬æ’ «‡’‡/Í≈√ ‹≈Δ ’ΔÂ≈Õ ¿π√ ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È ’Δ ‘ØÚ∂◊≈? ¿πμÂ. ¿πÍØ’Â Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄, «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ ’Á∂ √Ó∂∫ ‘Ú≈¬Δ

‹‘≈˜ ”⁄ ⁄Û∑È Á≈ √Ê≈È ¿πÍÒÏË È‘Δ∫ ‘ØÚ∂◊≈ «’™«’ Ô≈Â≈ Á≈

¡«Ë’≈ Ì«Úæ÷ ”⁄ ÚÂØ∫ Ò¬Δ ˛Õ ¿π√ ¡Èπ√≈ ‘Ú≈¬Δ ⁄Û∑È Á∂ √Ê≈È

È±ß √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È È‘Δ∫ Óß«È¡≈ ‹≈ √’Á≈Õ ¡«‹‘∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄

‚Δ¯≈æÒ‡ «ÈÔÓ Ò≈◊± ‘ØÚ∂◊≈Õ (¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á

AB(I)(ÏΔ) ÁΔ ÍzØÚΔ˜Δ˙ Ë≈≈)

ÍzÙÈ AE. ÓØÏ≈«¬Ò ’πÈÀ’ÙÈ Ò¬Δ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È ’Δ ‘ØÚ∂◊≈? ’Δ «¬‘ √ÍÒ≈«¬ Á≈ √Ê≈È ‘Ø √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. ÿ∂Ò± √ÍÒ≈¬Δ˜ Ò¬Δ: ÓØÏ≈«¬Ò √∂Ú≈Úª Á∂ √ÍÒ≈«¬ Á≈

√Ê≈È √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È È‘Δ∫ ‘Ø √’Á≈ «’™«’ ÓØÏ≈«¬Ò ’ßÍÈΔ¡ª

«Ú«ÌßÈ √±«Ï¡ª «Úæ⁄ √∂Ú≈Úª ÍzÁ≈È ’ ‘Δ¡ª ‘È ¡Â∂ «¬È∑ª «Úæ⁄Ø∫

Ï‘πÂΔ¡ª √∂Ú≈Úª ¡ßÂ-≈‹Δ ‘ÈÕ ÷ÍÂ’≈ «√ËªÂ ‡πæ‡ ‹≈Ú∂◊≈, ‹∂

√ÍÒ≈«¬ Á∂ √Ê≈È È±ß √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ √≈Δ

¡≈ÓÁÈ ’∂ÚÒ ’πfi «¬æ’ ≈‹ª È±ß ‘Δ ‹≈ √’ÁΔ ˛, «‹æÊ∂ ¿π‘

√ÍÒ≈«¬˜ √«ÊÂ ‘ÈÕ

240

ÓØÏ≈«¬Ò ’πÈÀ’ÙÈª Ò¬Δ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È «¬√ ◊æÒ ”Â∂ «ÈÌ

’∂◊≈ «’ ’πÈÀ’ÙÈ ÍØ√‡-Í∂‚ ˛ ‹ª ÍzΔ-Í∂‚ ¡≈Ë≈Â ˛Õ ÍØ√‡-Í∂‚

’πÈÀ’ÙÈª Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄, √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È √∂Ú≈ Á∂ Íz≈ÍÂ’Â≈ Á∂

«Ï«¶◊ ÍÂ∂ Á≈ √Ê≈È ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzΔ-Í∂‚ ’πÈÀ’ÙÈª Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄, √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È ¿π‘ √Ê≈È

‘ØÚ∂◊≈, «‹æÊ∂ ¡«‹‘∂ ’πÈÀ’ÙÈ Ò¬Δ Ìπ◊Â≈È Íz≈ÍÂ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛ ‹ª

¡«‹‘∂ ÍzΔ-Í∂‚ Ú≈¿±⁄ Ú∂⁄∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ™fi, ‹∂ Δ⁄≈‹

«¬ß‡ÈÀμ‡/¬Δ-Ìπ◊Â≈È ≈‘Δ∫ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛, ÂÁ √∂Ú≈ Á∂ Íz≈ÍÂ’Â≈

Á≈ «‹‘Û≈ √Ê≈È «’≈‚ ”Â∂ ‘ØÚ∂◊≈, ¿π√ È±ß √∂Ú≈ Á≈ √Ê≈È Óß«È¡≈

‹≈Ú∂◊≈Õ

’ΩÓªÂΔ √ÍÒ≈¬Δ˜ Ò¬Δ: Á±√ß⁄≈ √∂Ú≈Úª ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È;

√∂Ú≈ Á∂ Íz≈ÍÂ’Â≈ Á≈ √Ê≈È ˛Õ

ÍzÙÈ AF. ◊Ø¡≈ Á≈ «¬æ’ «Ú¡’ÂΔ ¡ÀÈ.¡À√.¬Δ. (ÓπßÏ¬Δ ”⁄) ¿πμÂ∂ «ÁæÒΔ Á∂ «¬æ’ ÏzØ’ ÂØ∫ Ù∂¡ ıΔÁÁ≈ ˛Õ «¬√ ‘≈ÒÂ «Úæ⁄ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È ’Δ ‘ØÚ∂◊≈? ¿πμÂ. √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È; √∂Ú≈Úª Á∂ √ÍÒ≈«¬ Á∂ «’≈‚ ¿πμÂ∂

ÓΩ‹±Á √∂Ú≈Úª Á∂ Íz≈ÍÂ’Â≈ Á≈ √Ê≈È ‘ØÚ∂◊≈Õ «¬√ Ò¬Δ ◊Ø¡≈

√ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ AG. ÓπßÏ¬Δ Á≈ «¬æ’ «Ú¡’ÂΔ ’πæÒ±-ÓÈ≈ÒΔ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ÓÈ≈ÒΔ ”⁄ ¡≈¬Δ.√Δ.¡≈¬Δ.√Δ.¡≈¬Δ. ÏÀ∫’ ÁΔ¡ª ’Ø¬Δ √∂Ú≈Úª ÒÀ∫Á≈ ˛Õ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È ’Δ ‘ØÚ∂◊≈? ¿πμÂ. ‹∂ √∂Ú≈ «Ú¡’ÂΔ Á∂ ÷≈Â∂ È≈Ò √ÏßËÂ È‘Δ∫ ˛, ÂÁ √ÍÒ≈¬Δ

Á≈ √Ê≈È ’πæÒ± Ì≈Ú √∂Ú≈Úª Á∂ √ÍÒ≈«¬ Á≈ √Ê≈È ‘ØÚ∂◊≈Õ ™fi, ‹∂

√∂Ú≈ ¿π√ «Ú¡’ÂΔ Á∂ ÷≈Â∂ È≈Ò ‹πÛΔ ‘Ø¬Δ ˛, ÂÁ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È

ÓπßÏ¬Δ ‘ØÚ∂◊≈, Ì≈Ú √ÍÒ≈«¬ Á∂ «’≈‚ª ¿πμÂ∂ Íz≈ÍÂ’Â≈ Á≈

√Ê≈ÈÕ

241

ÍzÙÈ AH. ◊πÛ◊≈˙∫ Á≈ «¬æ’ «Ú¡’ÂΔ ¬∂¡ «¬ß‚Δ¡≈ ÁΔ ¿π‚≈‰ ≈‘Δ∫ ÓπßÏ¬Δ ÂØ∫ «ÁæÒΔ Âæ’ ÁΔ Ô≈Â≈ ’Á≈ ˛ ¡Â∂ ¡≈Í‰≈ Ô≈Â≈-ÏΔÓ≈ ÓπßÏ¬Δ ”⁄ ’Ú≈™Á≈ ˛Õ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È ’Δ ‘ØÚ∂◊≈? ¿πμÂ. ÏΔÓ≈ √∂Ú≈Úª Á∂ √ÍÒ≈«¬ Á∂ «’≈‚ ¿πμÂ∂ √∂Ú≈Úª Á∂

Íz≈ÍÂ’Â≈ ÁΔ √«ÊÂΔ ‘Δ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È ‘ØÚ∂◊≈Õ «¬√ Íz’≈

◊πÛ◊≈˙∫ √ÍÒ≈¬Δ Á≈ √Ê≈È ‘ØÚ∂◊≈Õ (¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂

¡Èπ¤∂Á AB(AC) ÁΔ ÍzØÚΔ˜Δ˙ Ë≈≈)

242

‹Δ.¡À√.‡Δ. ÍØ‡Ò ”Â∂ ‹Δ.¡Àμ√.

‡Δ.¡ÀμÈ. Â∂ Îß‡¡À∫‚ ÚÍ≈

Íz«’«¡≈

243

‹Δ.¡À√.‡Δ. ÍØ‡Ò ”Â∂ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

¡ÀμÈ. Â∂ Îß‡¡À∫‚ ÚÍ≈ Íz«’«¡≈ ÍzÙÈ A. ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ’Δ ˛? ¿πμÂ. “◊πæ‚˜ ¡À∫‚ √«Ú√∂˜ ‡À’√ ÈÀμ‡Ú’” (‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ.) «¬æ’

À-ÓπÈ≈¯≈’≈Δ À-√’≈Δ ’ßÍÈΔ ˛, ‹Ø ‡À’√Á≈«Â¡ª ¡Â∂ ‘Ø

√ÏßËÂ «Ëª √Ó∂Â ’∂∫Á ¡Â∂ √±Ï≈¬Δ ÁØÚ∂∫ ‘Δ √’≈ª È±ß √ªfiΔ

¡≈¬Δ.‡Δ. (√±⁄È≈ Â’È≈ÒØ‹Δ) Ïπ«È¡≈ÁΔ „ª⁄≈ ¡Â∂ √∂Ú≈ ÍzÁ≈È

’∂◊ΔÕ √≈∂ ‡À’√Á≈«Â¡ª È±ß «‹√‡∂ÙÈ, «‡È˜ ¡Â∂ Ìπ◊Â≈Èª ÁΔ

¯ß‡¡À∫μ‚ √∂Ú≈Úª ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ÚæÒØ∫ ÍzÁ≈È ’ΔÂΔ¡ª ‹≈‰◊Δ¡ªÕ

«¬‘ √’≈ ¡Â∂ ‡À’√Á≈«Â¡ª «Ú⁄≈Ò∂ “√ÏßË-Íz‰≈ÒΔ” (‹ª ≈ÏÂ≈-

Íz‰≈ÒΔ Ì≈Ú “«¬ß‡¯∂√”) ‘ØÚ∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ B. ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. È±ß «√‹‰ ÁΔ ’Δ ÒØÛ √Δ? ¿πμÂ. ‹Δ.¡À√.‡Δ. «√√‡Ó ÍzØ‹À’‡ «¬æ’ «ÚÒæ÷‰ ¡Â∂ ’ßÍÒÀ’√

¡≈¬Δ.‡Δ. Í«‘Ò’ÁÓΔ ˛Õ «¬‘ «¬√ Ò¬Δ «ÚÒæ÷‰ ˛ «’™«’ «¬‘

Í«‘ÒΔ Ú≈ ’∂∫Á ¡Â∂ √±«Ï¡ª «Ú⁄≈Ò∂ «¬æ’ ‡À’√Á≈Â∂ Â∂ «¬æ’ ¡≈Ó

¡Â∂ √ªfi∂ ¡≈¬Δ.‡Δ. Ïπ«È¡≈ÁΔ „ª⁄∂ Ò¬Δ «¬æ’√≈-«¬ß‡¯∂√ √Ê≈ÍÂ

’È Á∂ ¿πÁ∂Ù È±ß √Ó«ÍÂ ˛Õ «¬√ Ú∂Ò∂ ’∂∫Á ¡Â∂ √±Ï≈¬Δ ¡«√æË∂ ‡À’√

ÍzÙ≈√È Úæ÷Ø-Úæ÷∂ ’≈È±ßÈª, «Ú«ÈÔÓª, ’≈‹-«ÚËΔ¡ª ¡Â∂ ¯≈ÓÀ‡√

¡ËΔÈ ’ßÓ ’ ‘∂ ‘È ¡Â∂ ¡ßÂ ”⁄ ¡≈¬Δ.‡Δ. «√√‡Ó˜ √πÂßÂ

√≈¬Δ‡√ Ú‹Ø∫ ’ßÓ ’Á∂ ‘ÈÕ ‹Δ.¡À√.‡Δ. È±ß Ò≈◊± ’È Ò¬Δ ¿πÈ∑ª È±ß

√ß◊·Â ’È≈ ◊πßfiÒÁ≈ ‘ØÚ∂◊≈ «’™«’ «¬√ «Úæ⁄ √Óπæ⁄∂ ¡«√æË∂ ‡À’√

¬Δ’Ø-«√√‡Ó È±ß ‘Δ √ß◊·Â ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈, Âª ‹Ø ‡À’√Á≈«Â¡ª ¡Â∂

‘Ø Ï≈‘Δ √ÏßËÂ «Ëª Ò¬Δ √≈∂ ‡À’√ ÍzÙ≈√Èª (’∂∫ÁΔ, √±Ï≈¬Δ ¡Â∂

’∂∫Á Ù≈√Â ÍzÁ∂Ùª Á∂) È±ß «¬æ’√≈ ¯≈ÓÀ‡√ ¡Â∂ «¬ß‡¯∂√˜ È≈Ò

¡≈¬Δ.‡Δ. ÍÍæ’Â≈ Á∂ ¿π√∂ ÍæË ”Â∂ «Ò¡ªÁ≈ ‹≈ √’∂Õ «¬√ ÂØ∫

244

«¬Ò≈Ú≈, ‹Δ.¡À√.‡Δ. «’™«’ «¬æ’ «‡’≈‰≈ (‚À√‡ΔÈÀÙÈ) ¡≈Ë≈Â

‡À’√ ‘À, «¬√ Ò¬Δ Ó≈Ò Â∂ √∂Ú≈Úª Á∂ ¡ßÂ-≈‹Δ ÚÍ≈

(¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ.) È±ß √±«Ï¡ª ¡Â∂ ’∂∫Á «Ú⁄≈Ò∂ «¬æ’ Ó˜Ï±Â

√À‡ÒÓÀ∫‡ ÍzÏßË ÁΔ ÒØÛ ˛Õ «¬‘ ’∂ÚÒ ÂÁ ‘Δ √ßÌÚ ˛, ‹ÁØ∫ «¬æ’

Ó˜Ï±Â ¡≈¬Δ.‡Δ. Ïπ«È¡≈ÁΔ „ª⁄≈ ¡Â∂ √∂Ú≈ ‘ØÚ∂; ‹Ø √ÏßËÂ «Ëª

(‡À’√Á≈«Â¡ª, √±«Ï¡ª Â∂ ’∂∫Á √’≈, ÏÀ∫’ ¡Â∂ Ì≈ÂΔ «˜Ú

ÏÀ∫’) «Ú⁄≈Ò∂ √±⁄È≈ È±ß ÎÛÈ, ¿πÈ∑ª ÁΔ Íz≈√À«√ß◊ ’È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á≈

¡≈Á≈È ÍzÁ≈È ’È Á∂ ÔØ◊ ‘ØÚ∂Õ «¬È∑ª ¿πÁ∂Ùª ÁΔ Íz≈ÍÂΔ Ò¬Δ

‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.¡ÀμÈ ÁΔ «√‹‰≈ ’ΔÂΔ ◊¬Δ √ΔÕ

ÍzÙÈ C. ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.¡ÀμÈ. ÁΔ ¿πÂÍÂΔ «’Ú∂∫ ‘Ø¬Δ ‘À? ¿πμÂ: Ó˜Ï±Â ¡≈¬Δ.‡Δ. Ïπ«È¡≈ÁΔ „ª⁄∂ ÁΔ¡ª ¡≈ÚÙ’Â≈Úª Ï≈∂

BA ‹πÒ≈¬Δ, B@A@ È±ß √±Ï≈¬Δ «ÚæÂ ÓßÂΔ¡ª ÁΔ ¡«Ë’≈-Íz≈ÍÂ

’Ó∂‡Δ ÁΔ B@A@ ÁΔ ⁄ΩÊΔ ÓΔ«‡ß◊ ÁΩ≈È «Ú⁄≈-Ú‡ªÁ≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈

√ΔÕ «¬√ Ú«‰Â ÓΔ«‡ß◊ «Úæ⁄, «¬√ ¡«Ë’≈-Íz≈ÍÂ ’Ó∂‡Δ È∂ ÚËΔ’

√’æÂ (ÀÚ∂«È¿±), ÓÀ∫Ï (ÏΔ ¡Â∂ √Δ) √Δ.ÏΔ.¬Δ.√Δ., ‚Δ.‹Δ.

(«√√‡Ó˜), √Δ.ÏΔ.¬Δ.√Δ., ¡À¯.¬∂. «ÚæÂ ÓßÂ≈Ò≈, ÓÀ∫Ï √’æÂ ¬Δ.√Δ.

¡Â∂ ÚÍ≈’ ‡À’√ª È≈Ò √ÏßËÂ Íø‹ ≈‹ª (Ó‘≈≈Ù‡, ¡√Ó,

’È≈‡’, Íæ¤ÓΔ Ïß◊≈Ò ¡Â∂ ◊π‹≈Â) Á∂ ’«ÓÙÈª È≈Ò ‚≈. ÈßÁÈ

«ÈÒ∂’‰Δ ÁΔ ÍzË≈È◊Δ ‘∂· “‹Δ.¡À√.‡Δ. Ò¬Δ ¡≈¬Δ.‡Δ. Ïπ«È¡≈ÁΔ

„ª⁄∂ Ï≈∂ ¡«Ë’≈-Íz≈ÍÂ √Ó±‘” («‹√ È±ß ¬Δ.‹Δ. «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛) Á∂

◊·È ÁΔ ÓÈ˜±Δ «ÁæÂΔ √ΔÕ «¬√ “◊πæÍ” (√Ó±‘) È±ß ‘ØÈª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈

‹Δ.¡À√.‡Δ. ÈÀμ‡Ú’ (‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ.) Ú‹Ø∫ ‹≈‰∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ √ªfi∂

ÍØ‡Ò È±ß Ò≈◊± ’È Ò¬Δ «¬’ “≈Ù‡Δ √±⁄È≈ ¿πÍÔØ◊Â≈” (ÈÀÙÈÒ

«¬È¯≈Ó∂ÙÈ Ô±«‡«Ò‡Δ - ¡ÀÈ.¡≈¬Δ.Ô±./¡À√.ÍΔ.ÚΔ.) ÁΔ √Ê≈ÍÈ≈

Ò¬Δ ÓΩ‚ÀÒ‡Δ˜ (Íz◊‡ ¡Ê) ¡Â∂ ¡ÀÈ.¡≈¬∫.Ô±./¡À√.ÍΔ.ÚΔ. Ò¬Δ

‘Ú≈Ò∂ Á∂ „ª⁄∂ ¡Â∂ ÓæÁª, ‘Ø ÓæÁª «‹Ú∂∫ «√÷Ò≈¬Δ, ¡≈¿±‡Δ⁄ (Í‘πß⁄

’È) ¡≈«Á ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «¬√ Á∂ ◊·È Ò¬Δ «Ú√«ÂzÂ Ò≈◊±’È ÈΔÂΔ

¡Â∂ ±Í-∂÷≈ Ï≈∂ √πfi≈¡ Á∂‰ Á≈ ¡«Ë’≈ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ √ΔÕ

245

Ó≈⁄ B@A@ ”⁄, «ÚæÂ ÓßÂ≈Ò∂ ÚæÒØ∫ ◊·Â “‡À◊¡æÍ” (TAGUP) È∂

«√¯≈Ù ’ΔÂΔ √Δ «’ “≈Ù‡Δ √±⁄È≈ ¿πÍÔØ◊Â≈Úª” (¡ÀÈ.¡≈¬Δ.Ô±.)

ÁΔ √Ê≈ÍÈ≈ ‹Δ.¡À√.‡Δ. √Ó∂Â √’≈ Á∂ «ÚÙ≈Ò ¡Â∂ ◊πßfiÒÁ≈

Íz≈‹À’‡ª È±ß Ò≈◊± ’È Á∂ ‹ÈÂ’ ¿πÁ∂Ù È≈Ò «È‹Δ ’ßÍÈΔ¡ª Ú‹Ø∫

√Ê≈ÍÂ ’ΔÂΔ ‹≈‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛Õ “‡À◊¡æÍ” Á≈ ¡≈Á∂Ù ‹Δ.¡À√.‡Δ.,

‡Δ.¡≈¬Δ.¡ÀÈ., ¡ÀÈ.ÍΔ.¡À√. ¡≈«Á «‹‘∂ «Ú«ÌßÈ ¡≈¬Δ.‡Δ. Íz≈‹À’‡ª

È≈Ò √ÏßËÂ Â’È≈ÒØ‹Δ’Ò Â∂ Íz‰≈ÒΔÏæË («√√‡∂ÓÀ«‡’) Óπæ«Á¡ª Á≈

«ÈΔ÷‰ ’È≈ √ΔÕ

¬Δ.‹Δ. (¡«Ë’≈-Íz≈ÍÂ √Ó±‘ - ¡ÀÓÍ≈Ú‚ ◊πæÍ) È∂ «¬È∑ª ÓΩ‚ÀÒ‡Δ˜

(√≈Δ¡ª «ÚËΔ¡ª) ¿πμÂ∂ «Ú⁄≈ ’È Ò¬Δ B ¡◊√Â, B@A@ ÂØ∫ ÒÀ ’∂

H ¡◊√Â, B@AA Âæ’ √æÂ ÓΔ«‡ß◊ª ’ΔÂΔ¡ª √ÈÕ ÔØ◊ «Ú⁄≈-

Ú‡ªÁ«¡ª ÂØ∫ Ï≈¡Á, ¬Δ.‹Δ. È∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ. «√√‡Ó Íz≈‹À’‡ Ò≈◊±

’È Ò¬Δ «¬æ’ «ÚÙ∂Ù ¿πÁ∂Ù Ú≈‘È (√ÍÀÙÒ ÍÍ˜ Ú‘Δ’Ò) Á∂ ◊·È

ÁΔ «√¯≈Ù ’ΔÂΔ √ΔÕ «¬æ’ ¡Ω÷∂ Ó≈‘ΩÒ «Úæ⁄ √∂Ú≈Úª ÁΔ ’≈‹’πÙÒ

¡Â∂ ÌØ√∂ÔØ◊ «ÚÚ√Ê≈ È±ß ÔØ◊ Ï‰≈¿π‰ Ò¬Δ, ¬Δ.‹Δ. È∂; ÍzÏßËÈ ÁΔ

¡≈˜≈ÁΔ, √’≈ Á∂ ÈΔÂΔ◊Â «ÈÔßÂz‰, √ß◊·È≈ÂÓ’ „ª⁄∂ «Úæ⁄

Ò⁄’Â≈, ¯À√Ò≈ ÒÀ‰ «Úæ⁄ ¸√ÂΔ Â∂ √ÓæÊ ÓÈπæ÷Δ √ØÂª È±ß ‘≈«¬

’È («’≈¬∂ ”Â∂ ÒÀ‰) ¡Â∂ ¿πÈ∑ª È±ß ’≈«¬Ó æ÷‰ «‹‘∂ ÍzÓπæ÷ Ó≈ÍÁß‚ª

¿πμÂ∂ «Ú⁄≈ ’È ÂØ∫ Ï≈¡Á DI% √’≈Δ «¬’«Ú‡Δ (’∂∫Á - BD.E%

¡Â∂ √±Ï∂ - BD.E%) È≈Ò ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ¡À√.ÍΔ.ÚΔ. Ò¬Δ «¬æ’ ˆÀ-

√’≈Δ „ª⁄∂ (Â≈‰∂-Ï≈‰∂) ÁΔ «√¯≈Ù ’ΔÂΔ √ΔÕ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ÁΔ

Ì±«Ó’≈ ¡Â∂ ¿π√ ’ØÒ ¿πÍÒÏË ‘Ø‰ Ú≈ÒΔ √±⁄È≈ ÁΔ √ßÚ∂ÁÈÙΔÒÂ≈ È±ß

Ú∂÷«Á¡ª, ¬Δ.‹Δ. È∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ¿πμÂ∂ √’≈ Á∂ ÈΔÂΔ◊Â

«ÈÔßÂz‰ ÓπæÁ∂ ¿πμÂ∂ ÚΔ «Ú⁄≈-Ú‡ªÁ≈ ’ΔÂ≈ √ΔÕ «¬√ ◊πæÍ È∂

«√¯≈Ù ’ΔÂΔ √Δ «’ ¡À√.ÍΔ.ÚΔ. ¿πμÂ∂ √’≈ Á≈ ÈΔÂ◊Â «ÈÔßÂz‰;

ÏØ‚, Á∂ ◊·È, √ÍÀÙÒ À˜Ø«Ò¿πÙÈ ¡Â∂ Ù∂¡-Ë≈’ª Á∂ √ÓfiΩÂ∂ È≈Ò

√ÏßËÂ ÍzÏßË, ‚ÀÍ±‡∂ÙÈ ”Â∂ √’≈Δ ¡«Ë’≈Δ¡ª ÁΔ ÙÓ±ÒΔ¡Â ¡Â∂

‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ¡À√.ÍΔ.ÚΔ. ¡Â∂ √’≈ª «Ú⁄≈Ò∂ √ÓfiΩ«Â¡ª «‹‘∂

246

’ÁÓª È≈Ò Ô’ΔÈΔ Ï‰≈¿π‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ «¬√ Á∂ È≈Ò Ù∂¡‘ØÒ«‚ß◊

«ÚËΔ ÚΔ «¬‘ Ô’ΔÈΔ Ï‰≈¬∂◊Δ «’ ’∂∫Á «Ú¡’ÂΔ◊Â ÂΩ ”Â∂ ¡Â∂

√±Ï∂ √Ó±‘’ ÂΩ ”Â∂ BD.E% ‘∂’ È≈Ò √Ì ÂØ∫ Úæ‚Δ¡ª √ÏßËÂ «Ëª

(Á≈¡Ú∂Á≈) «‘‰Õ √πÓ∂Ò «Úæ⁄, DI% ”Â∂ √’≈Δ Ù∂¡‘ØÒ«‚ß◊ «’√∂

«¬æ’ «È‹Δ √ß√Ê≈È È≈ÒØ∫ «’Â∂ «˜¡≈Á≈ ‘ØÚ∂◊ΔÕ

¡«Ë’≈ Íz≈ÍÂ √Ó±‘ (¬Δ.‹Δ.) È∂ «¬√ ’ßÍÈΔ È±ß ⁄Ò≈¿π‰ Ò¬Δ «ÚÙ∂Ù

Â’È≈ÒØ‹Δ ‘Ø‰ ÁΔ ÒØÛ ¿πμÂ∂ ˜Ø «ÁæÂ≈ √Δ, Âª ‹Ø «‡Èª È±ß A@@%

Ó∂«Ò¡≈ ‹≈ √’∂Õ Ì≈Â √’≈ Â∂ √±«Ï¡ª Á∂ ¡«Ë’≈Δ¡ª È±ß ÚÍ≈’

«◊¡≈È ‘πßÁ≈ ˛Õ ™fi ¡«Â-¡≈Ëπ«È’ Â’È≈ÒØ‹Δ Á∂ «◊¡≈È Íz≈ÍÂ

Í∂Ù∂Ú≈È≈ (ÍzØ ÀÙÈÒ) «Ú¡’ÂΔ¡ª È±ß «¬‘ ’ßÍÈΔ √πÂßÂ ±Í «Úæ⁄

⁄Ò≈¿π‰Δ ‘ØÚ∂◊Δ, «ÏÒ’πÒ ¿πÚ∂∫ «‹Ú∂∫ ¡ÀÈ.¡À√.‚Δ.¡ÀÒ. ÍzØ¯ÀÙÈÒ ¡Â∂

¡≈˜≈Á≈È≈ „ß◊ È≈Ò ’ßÓ ’ ‘Δ ˛Õ ¬Δ.‹Δ. È∂ «¬æ’ ˆÀ-√’≈Δ

’ßÍÈΔ ÁΔ «√¯≈Ù ÚΔ ’ΔÂΔ √Δ «’™«’ ¿π√ È±ß ¡≈æÍ∂ÙÈÒ ¡≈˜≈ÁΔ

‘ØÚ∂◊ΔÕ

«¬‘ «√¯≈Ùª; AI ¡◊√Â, B@AA È±ß B@AA ÁΔ ÂΔ‹Δ ÓΔ«‡ß◊ ¡Â∂ AD

¡’Â±Ï, B@AA È±ß ‘Ø¬Δ ¬Δ.√Δ. ÁΔ B@AA ÁΔ ⁄ΩÊΔ ÓΔ«‡ß◊ ÁΩ≈È

√±«Ï¡ª Á∂ «ÚæÂ ÓßÂΔ¡ª ÁΔ ¡«Ë’≈-Íz≈ÍÂ ’Ó∂‡Δ √≈‘Ó‰∂ Í∂Ù

’ΔÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ª √ÈÕ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. È≈Ò √ÏßËÂ ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ò¬Δ

¡≈¬Δ.‡Δ. Ïπ«È¡≈ÁΔ „ª⁄∂ ¡Â∂ √’≈ Á∂ ÈΔÂΔ◊Â «ÈÔßÂz‰ Ú≈ÒΔ

«¬æ’ ˆÀ-ÓπÈ≈¯≈’≈Δ √À’ÙÈ BE ’ßÍÈΔ Á∂ ◊·È Ï≈∂ ¬Δ.‹Δ. Á∂

Íz√Â≈Ú AD ¡’Â±Ï, B@AA È±ß √±Ï≈¬Δ «ÚæÂ ÓßÂΔ¡ª ÁΔ ¡«Ë’≈-

Íz≈ÍÂ ’Ó∂‡Δ (¬Δ.√Δ.) È∂ ¡≈Í‰Δ ÓΔ«‡ß◊ ÁΩ≈È ÍzÚ≈È ’ Ò¬∂ √ÈÕ

¿πÍØ’Â ÒΔ‘ª ¿πμÂ∂ “◊πæ‚˜ ¡À∫‚ √«Ú√∂˜ ‡À’√ ÈÀμ‡Ú’”

(‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ñ ¡Àμ√.ÍΔ.ÚΔ.) Èª¡ Á∂ «¬æ’ “«ÚÙ∂Ù ¿πÁ∂Ù Ú≈‘È” ÁΔ

√Ê≈ÍÈ≈ Ò¬Δ Ó≈Ò (ÀÚ∂«È¿±) «ÚÌ≈◊ Á∂ ÈØ‡ ¿πμÂ∂ AB ¡ÍzÀÒ, B@AB È±ß

’∂∫ÁΔ ’À«ÏÈ∂‡ «Ú⁄≈ ’ ’∂ ÍzÚ≈È ’ «ÁæÂ≈ √ΔÕ ’∂∫ÁΔ ’À«ÏÈ∂‡ È∂

«ÈÓÈ«Ò÷Â ÁΔ ÍzÚ≈È◊Δ ÚΔ «ÁæÂΔ √Δ:

i. Ú≈‹Ï ¡Â∂ «¬æ¤π’ ˆÀ-√’≈Δ √ß√Ê≈Èª ÁΔ ÙÈ≈ıÂ ’ΔÂΔ

247

‹≈Ú∂◊Δ ¡Â∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ.-¡À√.ÍΔ.ÚΔ. È±ß «È◊«ÓÂ ’È ÂØ∫

Í«‘Òª «ÚæÂ ÓßÂ≈Ò≈ «¬√ «Úæ⁄ «ÈÚ∂Ù Á≈ «¬ßÂ˜≈Ó ’∂◊≈Õ

ii. ¡À√.ÍΔ.ÚΔ. ¿πμÂ∂ √’≈ Á≈ ÈΔÂΔ◊Â «ÈÔßÂz‰; ÏØ‚ Á∂ ◊·È,

«ÚÙ∂Ù À˜Ø«ÒÔ±ÙÈ Á∂ ÍzÏßËª ¡Â∂ Ù∂¡-Ë≈’ª Á∂ √ÓfiΩÂ∂,

‚ÀÍ±‡∂ÙÈ ”Â∂ √’≈Δ ¡«Ë’≈Δ¡ª ÁΔ ÙÓ±ÒΔ¡Â Â∂

‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ¡À√.ÍΔ.ÚΔ. ¡Â∂ √’≈ª «Ú⁄≈Ò∂ √ÓfiΩ«Â¡ª

«‹‘∂ ’ÁÓª ≈‘Δ∫ Ô’ΔÈΔ Ï‰∂◊≈Õ

iii. ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ¡À√.ÍΔ.ÚΔ. Á∂ ÏØ‚ ¡≈æ¯ ‚≈«¬À’‡˜ «Úæ⁄

AD ‚≈«¬À’‡ ‘Ø‰◊∂; «‹È∑ª «Úæ⁄Ø∫ C ‚≈«¬À’‡ ’∂∫Á ÂØ∫, C

√±«Ï¡ª ÂØ∫, ’∂∫Á Â∂ √±«Ï¡ª ÁΔ √ªfiΔ ÓÈ˜±Δ Á∂ ÍzÏßË ≈‘Δ∫

«ÈÔπ’Â ÏØ‚ ¡≈æ¯ ‚≈«¬À’‡˜ Á≈ ⁄∂¡ÓÀÈ, «È‹Δ «¬’«Ú‡Δ

√‡∂’ ‘ØÒ‚˜ ÂØ∫ C ‚≈«¬À’‡˜, C √πÂßßÂ ‚≈«¬À’‡˜ - ‹Ø

¿πμÿ∂ «Ú¡’ÂΔ ‘Ø‰◊∂ ¡Â∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ¡À√.ÍΔ.ÚΔ. Á≈

√Δ.¬Δ.˙. ‹Ø «¬æ’ ÷πæÒ∑Δ ⁄Ø‰ Íz«’«¡≈ ≈‘Δ∫ ¸«‰¡≈ ‹≈Ú∂◊≈;

Ù≈ÓÒ ‘Ø‰◊∂Õ

iv. ÈΔÂΔ ◊Â «ÈÔßÂz‰ Ò≈◊± ’È Ò¬Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ.

¡À√.ÍΔ.ÚΔ. Á∂ √’≈Δ ¡«Ë’≈Δ¡ª ÁΔ ‚ÀÍ±‡∂ÙÈ È±ß ÔØ◊

Ï‰≈¿π‰ ¡Â∂ Ù≈√È «Úæ⁄ ÒØÛΔ∫ÁΔ Óπ‘≈Â «Ò¡≈¿π‰ Ò¬Δ

Ú≈‹Ï «ÈÔÓª «Úæ⁄ ¤Ø‡Õ

v. ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ¡À√.ÍΔ.ÚΔ. Á≈ ¡≈Í‰Δ √ÓæÊ≈ È≈Ò ⁄æÒ‰

Ú≈Ò≈ «¬æ’ ÀÚ∂«È¿± Ó≈æ‚Ò ‘ØÚ∂◊≈, «‹æÊ∂ √∂Ú≈Úª Á≈ Ò≈Ì

¿π·≈¿π‰ Ú≈Ò∂ ‡À’√Á≈«Â¡ª Â∂ ‡À’√ ¡Ê≈‡Δ¡ª ¿πμÂ∂ Ô±˜

(ÚÂØ∫’≈) ⁄≈«‹√ ÁΔ Ú√±ÒΔ ’È Á∂ ÔØ◊ ‘ØÚ∂◊≈Õ

vi. ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ¡À√.ÍΔ.ÚΔ. «¬æ’ «Ú¡≈Í’ ≈Ù‡Δ ¬∂‹ß√Δ

‘ØÚ∂◊Δ, ‹Ø «Ú«ÚË ‡À’√ ¡Ê≈‡Δ¡ª ÁΔ ÙÓ±ÒΔ¡Â Ú≈ÒΔ¡ª

√ß◊·Â ¡«√æË∂ ‡À’√ È≈Ò √ÏßËÂ √∂Ú≈Úª Á∂Ú∂◊ΔÕ ¿π√ ¡Èπ√≈,

¡«‹‘Δ¡ª ‘Δ √ß◊·Â √∂Ú≈Úª Á∂‰ Á∂ ⁄≈‘Ú≈È ’Ø¬Δ ‘Ø √«Ú√

ÍzØÚ≈¬Δ‚ (√∂Ú≈ ÍzÁ≈Â≈) È±ß «¬È∑ª √∂Ú≈Úª Ò¬Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ.

248

¡À√.ÍΔ.ÚΔ. È≈Ò √ÓΔ «ÚÚ√Ê≈ «Úæ⁄ Ù≈ÓÒ ‘Ø‰≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ

vii. «È◊«ÓÂ ‘Ø‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á «ÂßÈ √≈Òª Á∂ √Ó∂∫ Ò¬Δ ¡À√.ÍΔ.ÚΔ. ÁΔ

Óπ„ÒΔ √Ê≈ÍÈ≈ Â∂ ¿π√ È±ß ⁄Ò≈¿π‰ Ò¬Δ ı«⁄¡ª Á∂ ÂΩ ¿πμÂ∂

’∂∫Á √’≈ ÚæÒØ∫ «¬æ’Ø Ú≈ CAE ’ØÛ πÍ¬∂ ÁΔ ˆÀ-

¡≈ÚÂ’ (‹Ø Ú≈-Ú≈ È≈ ‘ØÚ∂ - ÈΩÈ-À’«ß◊) ◊zª‡-«¬È

¬∂‚Õ

ÍzÙÈ D. ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.¡ÀμÈ. Á≈ «¬’«Ú‡Δ „ª⁄≈ ¡Â∂ ÀÚ∂«È¿± Ó≈æ‚Ò ’Δ ˛? ¿πμÂ. (¿) «¬’«Ú‡Δ „ª⁄≈:- ’À«ÏÈ∂‡ Á∂ ¯À√Ò∂ ÁΔ Í≈Ò‰≈ ’«Á¡ª

‹Δ.¡À√.‡Δ. ÈÀμ‡Ú’ È±ß «ÈÓÈ«Ò÷Â «¬’«Ú‡Δ „ª⁄∂ È≈Ò ’ßÍÈΔ˜

’≈È±ßÈ, AIEF Á∂ ¡Èπ¤∂Á H ¡ËΔÈ «¬æ’ ˆÀ-ÓπÈ≈¯≈’≈Δ, «È‹Δ

«Ò«Ó‡∂‚ ’ßÍÈΔ Ú‹Ø∫ «‹√‡‚ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ √Δ:

’∂∫Á √’≈ BD.E%

√±Ï≈ √’≈ª BD.E%

¡À⁄.‚Δ.¡À¯.√Δ. A@%

¡À⁄.‚Δ.¡À¯.√Δ. ÏÀ∫’ A@%

¡≈¬Δ.√Δ.¡≈¬Δ.√Δ.¡≈¬Δ. ÏÀ∫’ A@%

¡ÀÈ.¡À√.¬Δ. √‡À«‡«‹’ «¬ÈÚÀ√‡ÓÀ∫‡ ’. A@%

¡ÀÒ.¡≈¬Δ.√Δ. ‘≈¿±«√ß◊ ¯≈¬ΔÈª«√ß◊ «Ò«Ó‡∂‚ AA%

‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ÁΔ «¬√ ÓΩ‹±Á≈ Ù’Ò «Úæ⁄ «√‹‰≈ √±Ï≈¬Δ «ÚæÂ

ÓßÂΔ¡ª ÁΔ ¡«Ë’≈-Íz≈ÍÂ ’Ó∂‡Δ ¡Â∂ ’∂∫Á √’≈ ÚæÒØ∫ ¶Ó∂ √Ó∂∫

Âæ’ «Ú⁄≈-Ú‡ªÁ«¡ª ¿πÍßÂ ÓÈ˜±Δ «ÓÒ‰ ”Â∂ ’ΔÂΔ ◊¬Δ √ΔÕ

(¡) ÀÚ∂«È¿± Ó≈æ‚Ò: √≈Ò B@AC ”⁄ Ì≈Â √’≈ ÚæÒØ∫ CAE ’ØÛ

πÍ¬∂ ◊zª‡√-«¬È-¬∂‚ Ú‹Ø∫ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.¡ÀμÈ.-¡Àμ√.ÍΔ.ÚΔ. ÁΔ Óπ„ÒΔ

√Ê≈ÍÈ≈ Ò¬Δ ÍzÚ≈È ’ΔÂ∂ ◊¬∂ √ÈÕ CA Ó≈⁄, B@AC ÂØ∫ ÒÀ ’∂ CA

Ó≈⁄, B@AF Âæ’ Á∂ √Ó∂∫ ÁΩ≈È Ì≈Â √’≈ ÚæÒØ∫ ÍzÚ≈«ÈÂ CAE

’ØÛ πÍ¬∂ «Úæ⁄Ø∫ ADC.IF ’ØÛ πÍ¬∂ ÁΔ ≈ÙΔ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.¡ÀμÈ. È±ß

◊zª‡-«¬È-¬∂‚ Ú‹Ø∫ ‹≈Δ ’ΔÂΔ ◊¬Δ √ΔÕ Íz≈ÍÂ ‘Ø¬Δ ◊zª‡-«¬È-¬∂‚

249

«Úæ⁄Ø∫, ’∂ÚÒ FB.AA ’ØÛ πÍ¬∂ ’ßÍÈΔ ÁΔ √Ê≈ÍÈ≈ Â∂ «¬√ È±ß

’≈‹ÙΔÒ Ï‰≈¿π‰ Ò¬Δ ı⁄ ’ΔÂ∂ ◊¬∂ √ÈÕ Ï≈’Δ ÁΔ ◊zª‡ Ì≈Â

√’≈ È±ß Ú≈Í√ ’ «ÁæÂΔ ◊¬Δ √ΔÕ «ÚæÂΔ Ú∑∂ B@AF-AG ÁΩ≈È,

‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.¡ÀμÈ. È±ß ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ÍØ‡Ò ≈‘Δ∫ ’∂∫Á Â∂ √±«Ï¡ª È±ß

√∂Ú≈Úª ÍzÁ≈È ’È Ú≈√Â∂ ¡≈¬Δ.‡Δ. ÍÒ∂‡¯≈Ó ÁΔ √Ê≈ÍÈ≈ ¡Â∂ BG

√±«Ï¡ª Â∂ ’∂∫Á Ù≈√Â ÍzÁ∂Ùª Ò¬Δ ÏÀ’¡À∫‚ «Ú’√Â ’È Á∂ ı«⁄¡ª

Ò¬Δ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.¡ÀμÈ. È±ß «¬æ’ ÚÍ≈’ ÏÀ∫’ ÂØ∫ ’˜≈ ÓÈ˜± ‘Ø«¬¡≈

˛Õ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.¡ÀμÈ. Ò¬Δ ÀÚ∂«È¿± Ó≈æ‚Ò √±«Ï¡ª Á∂ «ÚæÂ ÓßÂΔ¡ª ÁΔ ¡«Ë’≈-Íz≈ÍÂ ’Ó∂‡Δ ÚæÒØ∫ ÍzÚ≈È◊Δ «ÁæÂΔ ◊¬Δ √Δ, «‹√ ¡ËΔÈ

ÚÂØ∫’≈ (Ô±˜) ⁄≈«‹√; ‡À’√Á≈«Â¡ª ¡Â∂ ‘Ø √ÏßËÂ «Ëª ÁΔ

Â¯Ø∫ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ÍØ‡Ò ÁΔ¡ª √∂Ú≈Úª Á≈ Ò≈Ì ÒÀ‰ Ò¬Δ ’∂∫Á ¡Â∂

√±«Ï¡ª/’∂∫Á Ù≈√Â ÍzÁ∂Ùª ÚæÒØ∫ «¬æ’√Ó≈È ÂΔ’∂ È≈Ò ¡Á≈ ’ΔÂ∂

‹≈‰◊∂Õ √±«Ï¡ª Ò¬Δ Ô±˜ ⁄≈«‹√ ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ ¿πÈ∑ª Á∂ «‹√‡‚

‡À’√Á≈«Â¡ª ÁΔ «◊‰ÂΔ Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ Ï≈Ï ¡ÈπÍ≈Â «Úæ⁄ Úß‚∂

‹≈‰◊∂Õ

ÍzÙÈ E. ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ÚæÒØ∫ «’‘ÛΔ¡ª √∂Ú≈Úª «ÁæÂΔ¡ª ‹≈‰◊Δ¡ª? ¿πμÂ. ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ’ΩÓÈ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÍØ‡Ò ≈‘Δ∫ «ÈÓÈ«Ò÷Â

√∂Ú≈Úª Á∂Ú∂◊≈:

(¿) «‹√‡∂ÙÈ (ÓΩ‹±Á≈ ‡À’√Á≈Â≈ Ó≈¬Δ◊z∂ÙÈ, «¬æ’ Íz«’«¡≈ ‹Ø H

ÈÚßÏ, B@AF È±ß Ùπ± ‘Ø¬Δ);

(¡) Í∂¡ÓÀ∫‡ ◊∂‡Ú∂¡˜ √Ó∂Â Ìπ◊Â≈È ÍzÏßË ¡Â∂ ÏÀ∫«’ß◊ Íz‰≈ÒΔ¡ª

È≈Ò √ß◊·È;

(¬) «‡È ¯≈«¬«¶◊ ¡Â∂ Íz≈√À«√ß◊;

(√) Ò∂÷≈ (¡’≈¿±∫‡) ÍzÏßË, ÈØ‡Δ«¯’∂ÙÈ˜, √±⁄È≈ Â∂ √‡∂‡√ ‡zÀ«’ß◊

√Ó∂Â ‡À’√Á≈Â≈ ÍzÏßË

(‘) ‡À’√ ¡Ê≈‡Δ ¡’≈¿±∫‡ ¡Â∂ ÒÀ‹ ÓÀÈ∂‹ÓÀ∫‡;

(’) ’∂∫Á ¡Â∂ √±«Ï¡ª «Ú⁄≈Ò∂ √À‡ÒÓÀ∫‡ (¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. √À‡ÒÓÀ∫‡

√Ó∂Â) ÁΔ ◊‰È≈; ¡≈¬Δ.‹Δ.¡À√.‡Δ. Ò¬Δ ’ÒΔ¡«ß◊ ‘≈¿±√;

250

(÷) Á≈ÓÁ ¿πμÂ∂ ¿πμÂ∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡Â∂ ’√‡Ó˜ Á∂ ¬Δ.‚Δ.¡≈¬Δ.

«√√‡Ó˜ È≈Ò √ß◊·È Ò¬Δ ÍzØ√À√«ß◊ ¡Â∂ «¬æ’√πÂ≈;

(◊) ÒØÛ ¡≈Ë≈Â √±⁄È≈ ¡Â∂ ÚÍ≈’ √±fiÏ±fi √Ó∂Â ¡ÀÓ.¡≈¬Δ.¡À√.;

(ÿ) ’ΩÓÈ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÍØ‡Ò ¡Â∂ ‡À’√ ÍzÙ≈√È Íz‰≈ÒΔ¡ª «Ú⁄≈Ò∂

«¬ß‡¯∂√˜ Á≈ æ÷-÷≈¡;

(Ÿ) √ÏßËÂ «Ëª È±ß «√÷Ò≈¬Δ ÍzÁ≈È ’È≈;

(⁄) ‡À’√ ¡Ê≈‡Δ¡ª È±ß ¡ÀÈ≈«Ò«‡’√ ¡Â∂ ÚÍ≈’ √±fiÏ±fi ÍzÁ≈È

’ÈΔ; ¡Â∂

(¤) ÷Ø‹ ’ÈΔ, «Ï‘ÂΔÈ ¡«Ì¡≈√ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’È≈ ¡Â∂

√ÏßËÂ «Ëª È±ß «√÷Ò≈¬Δ ÍzÁ≈È ’ÈΔÕ

ÍzÙÈ F. ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ¡Â∂ √±«Ï¡ª/√Δ.ÏΔ.¬Δ.√Δ. «Ú⁄≈Ò∂ «¬ß‡¯∂√ «√√‡Ó ’Δ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ù≈√È «Úæ⁄, ‡À’√Á≈Â∂ Ò¬Δ «‹√‡∂ÙÈ Ú≈√Â∂

¡˜Δ Á∂‰, «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ ¡ÍÒØ‚ ’È, «‡È ¯≈«¬Ò ’È, ‡À’√

Ìπ◊Â≈È ’È «‹‘Δ¡ª Ïπ«È¡≈ÁΔ √∂Ú≈Úª ÁΔ Ó∂˜Ï≈ÈΔ (‘Ω√«‡ß◊)

‹Δ.¡À√.‡Δ. «√√‡Ó ÚæÒØ∫ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ, ’≈È±ßÈΔ ÂΩ ”Â∂ √≈∂ ˜±Δ

’≈‹ («‹Ú∂∫ «’ «‹√‡∂ÙÈ, «‡È Á≈ Óπ¶’‰, ¡≈æ«‚‡ ’ÈΔ Â∂

‹ª⁄ ’È ÁΔ ÓÈ˜±Δ ¡≈«Á) √±«Ï¡ª ¡Â∂ ’∂∫Á √’≈ª ÁΔ¡ª ‡À’√

¡Ê≈‡Δ¡ª ÚæÒØ∫ ’ΔÂ∂ ‹≈‰◊∂Õ

«¬√ Íz’≈, ¯ß‡¡À∫μ‚ ÁΔ «ÚÚ√Ê≈ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ÚæÒØ∫ ’ΔÂΔ

‹≈Ú∂◊Δ ¡Â∂ ÏÀ’¡À∫μ‚ Ó≈æ«‚Ô±Ò˜ √±«Ï¡ª ¡Â∂ ’∂∫Á √’≈ ÚæÒØ∫

«Ú’√Â ’ΔÂ∂ ‹≈‰◊∂Õ ™fi, BG √±«Ï¡ª («‹È∑ª È±ß Ó≈æ‚Ò B √±Ï∂ «’‘≈

«◊¡≈ ˛) È∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. È±ß ¡≈Í‰∂ ÏÀ’¡À∫μ‚ Ó≈æ«‚Ô±Ò˜ ÚΔ

«Ú’√Â ’È Ò¬Δ ¡≈«÷¡≈ ˛Õ √Δ.ÏΔ.¬Δ.√Δ. ¡Â∂ Ï≈’Δ Á∂ I √±«Ï¡ª

(Ó≈æ‚Ò A) È∂ ÏÀ’-¡À∫μ‚ Ó≈æ«‚Ô±Ò˜ ıπÁ «Ú’√Â ’È Â∂ ¿πÈ∑ª ÁΔ

Ó∂˜Ï≈ÈΔ ’È Á≈ ¯À√Ò≈ ’ΔÂ≈ ˛Õ Ó≈æ‚Ò A √±«Ï¡ª/√Δ.ÏΔ.¬Δ.√Δ.;

‡À’√-Á≈«Â¡ª ÚæÒØ∫ ‹Ó∑≈/Á‹ ’Ú≈«¬¡≈ Óπ’ßÓÒ ‚≈‡≈

(«‹√‡∂ÙÈ, «‡È, Ìπ◊Â≈È ¡≈«Á) √±⁄È≈ Ò¬Δ √ªfi≈ ’ΔÂ≈

251

‹≈Ú∂◊≈ Â∂ ¿πÈ∑ª ÚæÒØ∫ «¯æ‡ √Ófi∂ ‹ªÁ∂ ¡Èπ√≈ ¿π√ Á≈ «ÚÙÒ∂Ù‰ ’ΔÂ≈

‹≈Ú∂◊≈Õ

ÍzÙÈ G. «‹√‡∂ÙÈ «Úæ⁄ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ÁΔ ’Δ Ì±«Ó’≈ ‘ØÚ∂◊Δ? ¿πμÂ. «‹√‡∂ÙÈ Ò¬Δ ¡˜Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÍØ‡Ò ”Â∂ ¡≈æÈÒ≈¬ΔÈ

«ÁæÂΔ ‹≈Ú∂◊ΔÕ

ÍÀÈ (ÍÓ≈ÈÀ∫‡ ¡’≈¿±∫‡ ÈßÏ), ÚÍ≈’ ◊·È, ¡≈Ë≈,

√Δ.¡≈¬Δ.¡ÀÈ./‚Δ.¡≈¬Δ.¡ÀÈ. ¡≈«Á («‹Ú∂∫ ÚΔ Ò≈◊± ‘ØÚ∂) «‹‘≈ ’πfi

‚≈‡≈ ÁΔ ÍπÙ‡Δ √Δ.ÏΔ.‚Δ.‡Δ., Ô±.¡≈¬Δ.‚Δ., ¡ÀÓ.√Δ.¬∂. ¡≈«Á «‹‘Δ

√ÏßËÂ ¬∂‹ß√Δ ÚæÒØ∫ ¡≈æÈÒ≈¬ΔÈ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ; «¬√ Â∑ª ÿæ‡ ÂØ∫ ÿæ‡

Á√Â≈Ú∂˜Δ’È Ô’ΔÈΔ ‘ØÚ∂◊≈Õ

√’ÀÈ ’ΔÂ∂ Á√Â≈Ú∂˜ª Á≈ √ÓÊÈ ’È Ú≈Ò≈ ¡ÀÍÒΔ’∂ÙÈ ‚≈‡≈

√±«Ï¡ª/’∂∫Á È±ß ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ÚæÒØ∫ Ì∂«‹¡≈ ‹≈Ú∂◊≈, ‹Ø ÏÁÒ∂ «Úæ⁄

√π¡≈Ò, ‹∂ ’Ø¬Δ ‘ØÚ∂◊≈, Íπæ¤‰◊∂, «Î ÓÈ˜±Δ ‹ª æÁ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ Ï≈∂

√±⁄È≈ ¡Â∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. È±ß «‚‹Δ‡Ò ‘√Â≈÷ª Ú≈ÒΔ «‹√‡∂ÙÈ

¡Â∂ ¡ßÂ ”⁄ ‡À’√Á≈Â∂ ÚæÒØ∫ ‚≈¿±ÈÒØ‚ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’∂◊≈Õ

ÍzÙÈ H. ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. «Úæ⁄ «¬È¯Ø«√√ ÁΔ ’Δ Ì±«Ó’≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. È∂ √≈∂ ¡ÀÍÒΔ’∂ÙÈ √≈æ¯‡Ú∂¡, ‡±Ò˜ Â∂

Ïπ«È¡≈ÁΔ „ª⁄≈ ¡Â∂ ¿π√ È±ß ◊Ø-Ò≈¬ΔÚ «ÓÂΔ ÂØ∫ E √≈Òª Á∂ √Ó∂∫ Ò¬Δ

⁄Ò≈¿π‰ Â∂ ¿π√ Á≈ æ÷-÷≈¡ æ÷‰ √Ó∂Â ‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ «√√‡Ó Á∂

«‚˜≈«¬È, «Ú’≈√, Â≈«¬È≈ÂΔ (‚ΔÍÒΩ«¬ÓÀ∫‡) Ò¬Δ ÓÀ√. «¬È¯Ø«√√ È±ß

«¬æ’Ø-«¬æ’ ÍzÏß«ËÂ √∂Ú≈ ÍzÁ≈Â≈ (¡ÀÓ.¡À√.ÍΔ. - ÓÀÈ∂‹‚ √«Ú√

ÍzØÚ≈¬Δ‚) Ú‹Ø∫ È≈Ò «Ò¡≈ ˛Õ

ÍzÙÈ I. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ’ΩÓÈ ÍØ‡Ò ÁΔ¡ª Ïπ«È¡≈ÁΔ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª ’Δ ‘È? ¿πμÂ. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÍØ‡Ò (www.gst.gov.in) Âæ’ (‡À’√Á≈«Â¡ª Â∂

¿πÈ∑ª Á∂ √Δ.¬∂ /‡À’√ Ú’ΔÒª ¡≈«Á ÁΔ) Í‘πß⁄ «¬ß‡ÈÀ‡ ≈‘Δ∫ ¡Â∂

‡À’√ ¡«Ë’≈Δ¡ª ¡≈«Á ÁΔ «¬ß‡≈ÈÀμ‡ Áπ¡≈≈ ‘ØÚ∂◊ΔÕ ‹Δ.¡À√.‡Δ.

È≈Ò √ÏßËÂ √∂Ú≈Úª Ò¬Δ ÍØ‡Ò «¬æ’Ø-«¬æ’ ’ΩÓÈ ÍØ‡Ò ‘ØÚ∂◊≈Õ

√∂Ú≈Úª, «‹Ú∂∫ «’ -

i. ‡À’√Á≈Â∂ ÁΔ «‹√‡∂ÙÈ (ÈÚΔ∫, √À∫‚, æÁ ’Ú≈¿π‰ ¡≈«Á)

252

ii. «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ ¡ÍÒØ‚, ıΔÁÁ≈ Á∂ ıΔÁ «‹√‡ ÁΔ ¡≈æ‡Ø-

‚z≈¯«‡ß◊, «ÈÔÂ-’≈«Ò’ (ÍΔΔ¡Ω«‚’) ‘∂’ Íz’≈ ÁΔ «‡È

ÁΔ ¯≈«¬«¶◊ (‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈. (A,B,C,E,I ¡≈«Á));

iii. ⁄Ò≈È ÁΔ «√‹‰≈ ≈‘Δ∫ ‡À’√ Ìπ◊Â≈È ¡Â∂ ¬∂‹ß√Δ ÏÀ∫’ª È≈Ò

√ß◊·È;

iv. ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ¡Â∂ ’ÀÙ ÒÀ‹ ¡Â∂ Á∂‰Á≈Δ «‹√‡;

v. ‡À’√Á≈«Â¡ª, ‡À’√ ¡«Ë’≈Δ¡ª ¡Â∂ ‘Ø √ÏßËÂ «Ëª Ò¬Δ

¡ÀÓ.¡≈¬Δ.¡À√. «ÍØ«‡ß◊;

vi. ‡À’√ ¡«Ë’≈Δ¡ª Ò¬Δ ÏΔ.¡≈¬Δ./¡ÀÈ≈«Ò«‡’√Õ

ÍzÙÈ A@. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¬Δ’Ø-«√√‡Ó ÁΔ Ë≈È≈ ’Δ ˛? ¿πμÂ. «¬æ’ √ªfi≈ ‹Δ.¡À√.‡Δ. «√√‡Ó √≈∂ √±Ï≈¬Δ/’∂∫Á Ù≈√Â ÍzÁ∂Ùª

Á∂ ÚÍ≈’/Ú‰‹ ‡À’√ «ÚÌ≈◊ª, ’∂∫ÁΔ ‡À’√ ¡Ê≈‡Δ˜,

‡À’√Á≈«Â¡ª, ÏÀ∫’ª Â∂ ‘Ø √ÏßËÂ «Ëª È±ß «¶’∂‹ ÍzÁ≈È ’∂◊≈Õ «¬√

¬Δ’Ø-«√√‡Ó «Úæ⁄ ‡À’√Á≈Â∂ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ‡À’√ ÍzØ¯ÀÙÈÒ Âæ’, ‡À’√

¡«Ë’≈Δ¡ª ÂØ∫ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÍØ‡Ò Âæ’, ÏÀ∫’ª ÂØ∫ ¡’≈¿±∫«‡ß◊

¡Ê≈‡Δ˜ Âæ’ √≈Δ¡ª √ÏßËÂ «Ëª Ù≈ÓÒ ‘ÈÕ «ÈÓÈ«Ò÷Â ∂÷≈-

«⁄æÂ √Óπæ⁄∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¬Δ’Ø-«√√‡Ó È±ß Á√≈™Á≈ ˛Õ

253

ÍzÙÈ AA. ‹Δ.¡À√.ÍΔ. (‹Δ.¡À√.‡Δ. √π«ÚË≈ ÍzØÚ≈¬Δ‚) ’Δ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ.¡À√.‡Δ. «√√‡Ó ‡À’√Á≈«Â¡ª Á∂ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. «√√‡Ó Âæ’

Í‘πß⁄ Ò¬Δ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ÍØ‡Ò Óπ‘æ¬Δ¡≈ ’Ú≈¬∂◊≈ ¡Â∂ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

ÁΔ Í≈Ò‰≈ ÁΔ¡ª √≈Δ¡ª ◊ÂΔ«ÚËΔ¡ª ’∂◊≈Õ Í «¬æÊ∂ ‡À’√-

Á≈«Â¡ª Á∂ «Ú¡≈Í’ Ú◊ ‘Ø‰◊∂ (Òÿ± Â∂ Á«Ó¡≈È∂ ¿πμÁÓ, «ÚÙ≈Ò

¿πμÁÓ, √±÷Ó ¿πμÁÓ ¡≈«Á), «‹È∑ª È±ß Úæ÷Ø-Úæ÷Δ «’√Ó ÁΔ¡ª √‘±ÒÂª

«‹Ú∂∫ ¿πÈ∑ª ÁΔ ıΔÁÁ≈Δ/«Ú’Δ¡ª «‹√‡ ‚≈‡≈, ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

Í≈Ò‰≈ ¯≈ÓÀ‡, ¿πÈ∑ª ¡’≈¿±∫«‡ß◊ ÍÀ’∂‹√ Á≈ √ß◊·È/‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

«√√‡Ó È≈Ò ¬Δ.¡≈.ÍΔ. ¡≈«Á, Ó∂Ò∂ ◊¬∂/Ï∂Ó∂Ò ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ’Ò∂Ó˜,

‡À’√ Á∂‰Á≈Δ, ¯≈«¬«¶◊ √«ÊÂΔ Ú∂÷‰ Ò¬Δ «Ú«ÌßÈ Íz’≈ Á∂

‚ÀÙÏØ‚˜ «Úæ⁄ ÒØÛ ‘Ø √’ÁΔ ˛Õ «’™«’ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ÒÀÚÒ ÁΔ

¯≈«¬«¶◊ ˜±Δ ˛, «¬√ Ò¬Δ Úæ‚∂ √ß◊·Èª È±ß ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. «√√‡Ó

È≈Ò «¬ß‡¡À’‡ Ò¬Δ «¬æ’ ¡≈æ‡ØÓ∂‡‚ „ß◊ ÁΔ ˜±Â ‘Ø √’ÁΔ ˛

«’™«’ «¬æ’ ÚÀμÏ ÍØ‡Ò ≈‘Δ∫ «¬ßÈΔ Úæ‚Δ «◊‰ÂΔ «Úæ⁄

«¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ ¡ÍÒØ‚ ’È≈ ¿πÈ∑ª Ò¬Δ «ÚÚ‘≈’ ÂΩ ¿πμÂ∂ ¡√ßÌÚ

‘ØÚ∂◊≈Õ «¬√ Ò¬Δ ¬Δ’Ø-«√√‡Ó ÁΔ ˜±Â ˛, «‹‘Û≈ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

’≈È±ßÈ ÁΔ Í≈Ò‰≈ «Úæ⁄ ¡«‹‘∂ ‡À’√-Á≈«Â¡ª ÁΔ ÓÁÁ ’ √’∂Õ

«’™«’ ‡À’√-Á≈Â∂ ÁΔ √π«ÚË≈ ‘Δ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Ù≈√È ÁΔ √¯ÒÂ≈ ÁΔ

’πß‹Δ ˛, «¬‘ ¬Δ’Ø-«√√‡Ó; ÂΔ‹Δ «Ë ÁΔ¡ª ¡ÀÍÒΔ’∂ÙÈ˜ ÁΔ ÚÂØ∫,

‡À’√-Á≈Â∂ Á∂ «Ú’ÒÍ ÚΔ ÍzÁ≈È ’∂◊≈, «‹√ È≈Ò ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ÁΔ

Í≈Ò‰≈ Ò¬Δ ¿πÈ∑ª Ú≈√Â∂ ‚À√’‡≈æÍ/ÓØÏ≈«¬Ò ¿πμÂ∂ «Ú«ÌßÈ «’√Ó Á∂

«¬ß‡¯∂√˜ Óπ‘æ¬Δ¡≈ ’ΔÂ∂ ‹≈ √’Á∂ ‘ÈÕ

¿πÍØ’Â √≈∂ ’≈Èª ’ ’∂ ÂΔ‹Δ «ÿ Á∂ √«Ú√ ÍzØÚ≈¬Δ‚˜ Á∂

¬Δ’Ø-«√√‡Ó ÁΔ ˜±Â ˛, «‹√ ÁΔ Í‘πß⁄ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. «√‡Ó Âæ’

‘ØÚ∂◊Δ ¡Â∂ ¡«‹‘Δ¡ª ¡ÀÍÒΔ’∂ÙÈ˜ «Ú’√Â ’È ÁΔ √ÓæÊ≈

‘ØÚ∂◊ΔÕ «¬È∑ª √∂Ú≈ ÍzÁ≈«Â¡ª (√«Ú√ ÍzØÚ≈¬Δ‚˜) È±ß «¬æ’ ‹ÀÈ«’

È≈Ó “‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. √π«ÚË≈ ÍzØÚ≈¬Δ‚˜” ‹ª ‹Δ.¡Àμ√.ÍΔ. «ÁæÂ≈ «◊¡≈

˛Õ

254

ÍzÙÈ AB. ‹Δ.¡À√.‡Δ. √π«ÚË≈ ÍzØÚ≈¬Δ‚˜ ÁΔ Ì±«Ó’≈ ’Δ ‘ØÚ∂◊Δ? ¿πμÂ. ‹Δ.¡À√.ÍΔ.; ¡ÀÍÒΔ’∂ÙÈ˜ È±ß «Ú’√Â ’∂◊≈, «‹È∑ª «Úæ⁄

«‡È ¯≈«¬«¶◊, ıΔÁ «‹√‡ ‚≈‡≈ Á∂ √ÓfiΩÂ∂ ¡≈‡Ø Í≈Í±Ò∂‡‚

‚≈‡≈ È≈Ò ÍzÚ≈È◊Δ/ßÁ ’È/√ØË Ò¬Δ, ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ÁΔ Í≈Ò‰≈

ÁΔ¡ª ◊ÂΔ«ÚËΔ¡ª ¿πμÂ∂ ÂπßÂ È˜ æ÷‰ ‡À’√ Á≈«Â¡ª Ò¬Δ

‚ÀÙÏØ‚˜ «‹‘Δ¡ª «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª ‘Ø‰◊Δ¡ª, ¿π‘ «¬ÈÚπ¡≈«¬√

¡ÍÒØ«‚ß◊, «‡Èª ¯≈«¬Ò ’È ¡≈«Á «‹‘Δ¡ª ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. È≈Ò

√ÏßËÂ «Ú«ÌßÈ ◊ÂΔ«ÚËΔ¡ª ÁΔ Úß‚ Âæ’ Í‘πß⁄ ¡≈Ë≈Â Ì±«Ó’≈, «¬æ’

’ßÍÈΔ (Á«Ó¡≈ÈΔ¡ª ‹ª «ÚÙ≈Ò ’ßÍÈΔ¡ª È±ß «¬√ ÁΔ ˜±Â ‘ØÚ∂◊Δ)

«Úæ⁄ ÚÂØ∫’≈ª Á∂ «Ú«ÌßÈ √Àμ‡ «Ú⁄≈Ò∂ ÚΔ ÍzÁ≈È ’Ú≈ √’Á∂ ‘È,

‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ÁΔ Í≈Ò‰≈ È≈Ò √ÏßËÂ ¿πÈ∑ª Á∂ ◊≈‘’ª ÁΔ¡ª

◊ÂΔ«ÚËΔ¡ª Á∂ ÍzÏßË Ò¬Δ ‡À’√ ÍzØ¯ÀÙÈÒ Ú≈√Â∂ ¡ÀÍÒΔ’∂ÙÈ˜,

ÚÂÓ≈È ¡’≈¿±∫«‡ß◊ ÍÀ’∂‹√ Á≈ √ß◊·È/‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. «√√‡Ó È≈Ò

¬Δ.¡≈.ÍΔ., ¡≈«ÁÕ

ÍzÙÈ AC. ‹Δ.¡À√.ÍΔ. ÁΔ ÚÂØ∫ ’È Á∂ ‡À’√Á≈«Â¡ª È±ß ’Δ Ò≈Ì ‘È? ¿πμÂ. ‹Δ.¡Àμ√.ÍΔ. ÚæÒØ∫ ¡ÀÍÒΔ’∂ÙÈ˜ «Ú’√Â ’ΔÂΔ¡ª ‹≈‰◊Δ¡ª,

«‹È∑ª «Úæ⁄ «‡È ¯≈«¬«¶◊, ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ÁΔ Í≈Ò‰≈ È≈Ò √ÏßËÂ

◊ÂΔ«ÚËΔ¡ª ¿πμÂ∂ ÂπßÂ «È◊≈ÈΔ Ò¬Δ ‡À’√-Á≈«Â¡ª Ú≈√Â∂

‚ÀÙÏØ‚˜, ÍzÚ≈È◊Δ/æÁ ’È/√ØË ’È Ò¬Δ ¡≈æ‡Ø Í≈Í±Ò∂‡‚ ‚≈‡≈

È≈Ò ıΔÁÁ≈Δ «‹√‡ ‚≈‡≈ ÁΔ Δ’È√ΔÒΔ¬∂ÙÈ «‹‘Δ¡ª

«ÚÙ∂ÙÂ≈Úª Ù≈ÓÒ ‘ÈÕ ¿π‘ «¬æ’ ’ßÍÈΔ «Úæ⁄ Ô±˜˜ Á∂ Úæ÷Ø-Úæ÷∂

√Àμ‡ª «Ú⁄’≈ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ¡ÍÒØ‚ ’È Ò¬Δ, «‡Èª ¯≈«¬Ò ’È

Ò¬Δ ¡ÍÒØ«‚ß◊ «‹‘Δ¡ª ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ÁΔ¡ª «Ú«ÌßÈ ◊ÂΔ«ÚËΔ¡ª Ò¬Δ

Ì±«Ó’≈ ¡≈Ë≈Â Í‘πß⁄ ÚΔ ÍzÁ≈È ’È◊∂ (Á«Ó¡≈ÈΔ¡ª ‹ª Úæ‚Δ¡ª

’ßÍÈΔ¡ª È±ß «¬√ ÁΔ ˜±Â ÍÚ∂◊Δ)Õ ‡À’√ ÍzØ¯ÀÙÈÒ˜ Ò¬Δ

¡ÀÍÒΔ’∂ÙÈ˜ ÚΔ «Ú’√Â ’ΔÂΔ¡ª ‹≈‰◊Δ¡ª, Âª ‹Ø ¿π‘ ¡≈Í‰∂

ÓπÚæ«’Ò/◊≈‘’ Ò¬Δ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Í≈Ò‰≈ È≈Ò √ÏßËÂ ◊ÂΔ«ÚËΔ¡ª

È≈Ò «ÈÍ‡ √’‰ ¡Â∂ ÚÂÓ≈È ¡’≈¿±∫«‡ß◊ ÍÀ’∂‹√/‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

255

«√√‡Ó È≈Ò ¬Δ.¡≈.ÍΔ. ¡≈«Á Á∂ ◊·È √ßÌÚ ‘Ø √’‰Õ

ÍzÙÈ AC. ‹Δ.¡Àμ√.ÍΔ˜ ÁΔ ÚÂØ∫ È≈Ò ‡À’√-Á≈«Â¡ª È±ß ’Δ Ò≈Ì ‘È? ¿πμÂ. ¡ßÌ «Úæ⁄ «¬‘ √ÍæÙ‡ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡ËΔÈ

√≈∂ ¡≈ÚæÙ’ ’≈‹ «¬æ’ ‡À’√-Á≈Â∂ ÚæÒØ∫ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ÍØ‡Ò ¿πμÂ∂

’ΔÂ∂ ‹≈ √’Á∂ ‘ÈÕ ‹Δ.¡Àμ√.ÍΔ. «¬æ’ ÚËΔ’ ⁄ÀÈÒ ˛, ‹Ø ’πfi ’≈‹

’È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ÁΔ¡ª √∂Ú≈Úª ÁΔ ÚÂØ∫ Ò¬Δ ¿πÍÒÏË ’Ú≈«¬¡≈ ‹≈

«‘≈ ˛ ¡Â∂ «¬‘ ÚÀ’Ò«Í’ ˛Õ ’πfi «ÚÙ∂Ù ‘æÒ, «‹È∑ª ÁΔ Í∂Ù’Ù

‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ÁΔ Í≈Ò‰≈ Ò¬Δ ‡À’√Á≈«Â¡ª ÁΔ¡ª ı≈√ ¡≈ÚÙ’Â≈Úª

ÁΔ Í±ÂΔ Ò¬Δ ‹Δ.¡Àμ√.ÍΔ. ÚæÒØ∫ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛:

A. ¿πÈ∑ª Á∂ ÓΩ‹±Á≈ ¡’≈¿±∫«‡ß◊ √≈æ¯‡Ú∂¡ Áπ¡≈≈ ‹ÀÈ∂‡ ’ΔÂ∂

◊¬∂ ¿πÈ∑ª Á∂ ÓΩ‹±Á≈ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ¯≈ÓÀ‡; ‹Ø √Δ.¡Àμ√.ÚΔ.,

ÍΔ.‚Δ.¡Àμ¯., ¡À’√ÀμÒ, Ú‚ ¯≈ÓÀ‡ ‘Ø √’Á∂ ‘È, Á≈

ÂÏ≈ÁÒ≈ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Á∂ ¯≈ÓÀ‡ ¡Èπ√≈ ’È≈Õ

B. ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ÍØ‡Ò ÂØ∫ ¡≈æ‡Ø Í≈Í±Ò∂‡‚ ‚≈‡≈ ÁΔ ¿πÈ∑ª Á∂

Í⁄∂˜ «‹√‡ ‚≈‡≈ È≈Ò ’È√ΔÒΔ¬∂ÙÈ; «‹æÊ∂ Í⁄∂˜

«‹√‡ ‚≈‡≈ ¡Àμ’√ÀÒ, √Δ.¡Àμ√.ÚΔ. ‹ª «’√∂ ÍzØÍ≈«¬‡Δ

‚≈‡≈Ï∂√ «Úæ⁄ ‘Ø √’Á≈ ˛ ¡Â∂ ¡ÍÒØ‚ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ‚≈‡≈

‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¯≈ÓÀ‡ ÂØ∫ ‹∂.¡Àμ√.˙.¡ÀμÈ./√Δ.¡Àμ√.ÚΔ. «Úæ⁄ ‘Ø

√’Á≈ ˛Õ

C. «Ú«ÌßÈ Ù≈ı≈Úª Ú≈Ò∂ √ß◊·È È±ß ¡≈Í‰Δ ‘∂’ Ù≈ı≈ ¥Ó

¡Èπ√≈ «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ ¡ÍÒØ‚ ’È ÁΔ ˜±Â ÍÚ∂◊Δ, ‹Á

«’ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. «√√‡Ó Âª ¡≈Í‰∂ Âæ’ Í‘πß⁄ Ò¬Δ ’∂ÚÒ «¬æ’Ø

Ô±˜-¡≈¬Δ.‚Δ./Í≈√Ú‚ ‘Δ ÍzÁ≈È ’∂◊≈Õ Ì±«Ó’≈ ¡≈Ë≈Â

Í‘πß⁄ Ú≈ÒΔ «¬æ’ ¡ÀÍÒΔ’∂ÙÈ ¡Â∂ Úæ÷Ø-Úæ÷Δ¡ª Ù≈ı≈Úª Ò¬Δ

Úæ÷Ø-Úæ÷∂ «ÚÔ± ÁΔ ˜±Â ÍÚ∂◊ΔÕ

D. «¬æ’ ’ßÍÈΔ ‹Ø Úæ÷Ø-Úæ÷∂ ≈‹ª «Úæ⁄ «‹√‡‚ ˛, ¿π√ È±ß

«¬æ’Ø √¥ΔÈ ¿πμÂ∂ √≈Δ¡ª Ù≈ı≈Úª È±ß ¬∂’Δ«¥Â ±Í «Úæ⁄ Ú∂÷‰

ÁΔ ÒØÛ ‘Ø √’ÁΔ ˛Õ

256

E. ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ÍzØ¯ÀÙÈÒ˜ È±ß ’πfi «ÚÙ∂Ù ¡ÀÍÒΔ’∂ÙÈ˜ ÁΔ ÒØÛ

ÍÚ∂◊Δ, «‹√ È≈Ò ¿π‘ ¡≈Í‰∂ «¬æ’ ‚ÀÙÏØ‚ ¡≈«Á ¿πμÂ∂

¡≈Í‰∂ ◊≈‘’/ÓπÚæ«’Ò ‡À’√-Á≈«Â¡ª Ò¬Δ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

Í≈Ò‰≈ ÁΔ¡ª ◊ÂΔ«ÚËΔ¡ª È±ß È∂Í∂ ⁄≈Û∑È Â∂ ¿πÈ∑ª Á≈ ÍzÏßË

Ú∂÷‰ √’‰Õ

«¬æÊ∂ ¿πμÍ Âª ’∂ÚÒ ’πfi ’π ¿πÁ≈‘Èª ‘Δ «ÁæÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ª

‘ÈÕ Úæ÷Ø-Úæ÷∂ √Àμ‡ª Á∂ ‡À’√-Á≈«Â¡ª È±ß ‘Ø ÚΔ Ï‘πÂ

√≈Δ¡ª ¡≈ÚæÙ’Â≈Úª ‘Ø‰◊Δ¡ªÕ ‡À’√-Á≈«Â¡ª ÁΔ¡ª «¬‘

√≈Δ¡ª ˜±Âª ÁΔ Í±ÂΔ ‹Δ.¡Àμ√.ÍΔ˜ (GSPs)Áπ¡≈≈ Í±Δ


ÍzÙÈ AD. ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ÚæÒØ∫ «Ú’√Â ’ΔÂ∂ ¡Â∂ ’≈«¬Ó ’ ’∂ æ÷∂ ‹≈ ‘∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈æÓÈ ÍØ‡Ò Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ‡À’√Á≈«Â¡ª ÁΔ Ì±«Ó’≈ ’Δ ‘ØÚ∂◊Δ? ¿πμÂ. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡ËΔÈ ‡À’√-Á≈«Â¡ª ÁΔ¡ª √≈Δ¡ª ˜±Âª

Ú≈√Â∂ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Á∂ ’ΩÓÈ ÍØ‡Ò È±ß «¬æ’ “ÚÈ-√‡ΩÍ-Ù≈æÍ” Ú‹Ø∫

«Ú⁄≈«¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛, Ì≈Ú «‹æÊ∂ ‡À’√-Á≈«Â¡ª ÁΔ¡ª √≈Δ¡ª

˜±Âª Í±Δ¡ª ‘Ø √’‰Õ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.¡ÀμÈ. Á∂ ÍzÏßË ¡ËΔÈ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

ÍØ‡Ò ≈‘Δ∫ ‡À’√-Á≈«Â¡ª ÚæÒØ∫ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ’ßÓª ÁΔ

«Ú¡≈«÷¡≈ÂÓ’ √±⁄Δ «¬√ Íz’≈ ˛:

* «‹√‡∂ÙÈ Ò¬Δ ¡˜Δ ¡Â∂ «‹√‡∂ÙÈ «Úæ⁄ √ØË,

«‹√‡∂ÙÈ Á≈ æÁ ‘Ø‰≈ ¡Â∂ ÍzØ¯≈«¬Ò ÓÀÈ∂‹ÓÀ∫‡;

* Áß‚ª, ‹πÓ≈«È¡ª, «Ú¡≈‹ ¡≈«Á √Ó∂Â ‡À’√ª Á≈ Ìπ◊Â≈È (ÏÀ∫’

Á∂ ÍØ‡Ò ‹ª ÏÀ∫’ Í«√ª Á∂ ¡ßÁ Ìπ◊Â≈È Ú‹Ø∫ ⁄Ò≈È ÁΔ

«√‹‰≈ ÁΔ¡ª ÓæÁª «Úæ⁄);

* «¬æ’ ‡À’√-Á≈Â∂ Á≈ √‡∂‡√ ¡≈Ó ÂØ∫ ’ßÍ≈¿±∫«‚ß◊ ‹ª «¬√ ÂØ∫

¿πÒ‡ «Úæ⁄ ÂÏÁΔÒ ’È≈;

* «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‚≈‡≈ ÁΔ ¡ÍÒØ«‚ß◊ ¡Â∂ «Ú«ÌßÈ «ÚË≈’

«‡Èª/√≈Ò≈È≈ √‡∂‡ÓÀ∫‡√ ÁΔ ¯≈«¬«¶◊;

257

* «‡È/‡À’√ ÒÀ‹/’ÀÙ ÒÀ‹ ¡≈«Á ÁΔ ‡À’ √«ÊÂΔ Ô±ÈΔ’

¡ÀÍÒΔ’∂ÙÈ À¯À∫√ ÈßÏ (¬∂.¡≈.¡ÀμÈ.) ÁΔ ÚÂØ∫ ’«Á¡ª

‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ÍØ‡Ò ¿πμÂ∂ ‹ÀÈ∂‡ ‘πßÁΔ ˛Õ

* Δ¯ß‚ Ò¬Δ ¡˜Δ Á∂‰≈ ¡≈«ÁÕ

* «‡È/‡À’√ ÒÀ‹/’ÀÙ Ò∂‹ ÁΔ √‡∂‡√ √ÓΔ«÷¡≈

ÍzÙÈ AE. ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ÚæÒØ∫ «Ú’√Â ’ΔÂ∂ ‹≈ ‘∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ. «√√‡Ó Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ √±Ï≈¬Δ ¡Â∂ ’∂∫Á √’≈ Á∂ ‡À’√ ¡«Ë’≈Δ¡ª ÁΔ ’Δ Ì±«Ó’≈ ‘ØÚ∂◊Δ? ¿πμÂ. ¡«Ë’≈Δ «ÈÓÈ«Ò÷Â «ÚË≈È’ ’≈‹ª Ò¬Δ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

ÍØ‡Ò ¿πμÂ∂ ‡À’√-Á≈Â∂ ÚæÒØ∫ ‹Ó∑≈ ’Ú≈¬Δ ‹≈‰’≈Δ/¡˜Δ ÁΔ ÚÂØ∫

’È◊∂:

* ‡À’√Á≈«Â¡ª ÁΔ ¡ÀÈØÒÓÀ∫‡/«‹√‡∂ÙÈ Ò¬Δ ÓÈ˜±Δ/æÁ

‘Ø‰≈;

* √±Ï≈¬Δ ‡À’√ (ÓπÒª’‰/¡≈æ«‚‡/Δ¯ß‚/¡ÍΔÒ/‹ª⁄) Á≈ ‡À’√

ÍzÙ≈√È

* «Ï˜È∂√ ¡ÀÈ≈«Ò«‡’√, ¡ÀμÓ.¡≈¬Δ.¡Àμ√. ¡Â∂ ‘Ø ˜±Δ ’≈È±ßÈΔ Â∂

«ÚË≈È’ ’≈‹Õ

ÍzÙÈ AF. ’Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. «√√‡Ó «Úæ⁄ ‘∂’ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ Ò≈¬ΔÈ Ò¬Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. «¬æ’ «ÚÒæ÷‰ ÙÈ≈ıÂ ‹ÀÈ∂‡ ’∂◊≈? ¿πμÂ. È‘Δ∫, ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ’Ø¬Δ ÈÚΔ∫ ÙÈ≈ıÂ ‹ÀÈ∂‡ È‘Δ∫ ’∂◊≈Õ

√ÍÒ≈«¬ Á∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈¬Δ.¡ÀÈ., «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ÈßÏ ¡Â∂ «ÚæÂΔ

√≈Ò Á≈ √πÓ∂Ò ‘∂’ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ È±ß «ÚÒæ÷‰ Ï‰≈¿π‰◊∂Õ

ÍzÙÈ AG. ’Δ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‚≈‡≈ «ÁÈ-ÍzÂΔ-«ÁÈ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ ¡ÍÒØ‚ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÍØ‡Ò ÁΔ ¡«‹‘Δ ’≈‹≈ÂÓ’Â≈ ‘ØÚ∂◊Δ

«’ ¿π‘ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‚≈‡≈ «’√∂ ÚΔ √Ó∂∫ Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ ÒÀ √’∂Õ

√ÍÒ≈«¬ ÚæÒØ∫ «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ È±ß ¤∂ÂΔ ¡ÍÒØ‚ ’È È≈Ò

258

Íz≈ÍÂ’Â≈ ‡À’√Á≈Â∂ È±ß «¬ÈÚπ¡≈«¬√˜ «Úæ⁄ ‚≈‡≈ ÁΔ ¤∂ÂΔ

Δ’È√ΔÒΔ¬∂ÙÈ Á∂ È≈Ò √ÍÒ≈«¬ ‡À’√Á≈Â≈ È±ß ¡≈ıΔ «ÁÈ «‡Èª

¡ÍÒØ‚ ’È Á∂ ¡≈ıΔ «Óß‡ Á∂ ÌΔÛ-ÌÛæ’∂ ÂØ∫ Ï⁄≈¡ «Úæ⁄ ÚΔ ÓÁÁ

«ÓÒ∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ AH. ’Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ., ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÍØ‡Ò ¿πμÂ∂ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‚≈‡≈ ¡ÍÒØ‚ ’È Ò¬Δ ‡±Ò˜ ÍzÁ≈È ’∂◊≈? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ‡À’√Á≈«Â¡ª È±ß √ÍzÀμ‚ÙΔ‡

(Ó≈¬Δ¥Ø√≈æ¯‡ ¡À’√ÀμÒ «‹‘∂) Ú◊∂ ‡±Ò˜ «ÏÒ’πÒ Óπ¯Â ÍzÁ≈È ’∂◊≈,

Âª ‹Ø ¿π‘ ¿π√ «Úæ⁄ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‚≈‡≈ Á≈ √ß’ÒÈ ’ √’‰ ¡Â∂

«¬æ’Ø Ú≈Δ ”⁄ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‚≈‡≈ ¡ÍÒØ‚ ’ √’‰Õ «¬‘ «¬æ’

¡≈æ¯Ò≈¬ΔÈ ‡±Ò ‘ØÚ∂◊≈, «‹√ ÁΔ ÚÂØ∫ «ÏÈ≈ ¡≈æÈÒ≈¬ΔÈ ‘∂ ÚΔ

«¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‚≈‡≈ «¬ÈÍπ‡√ Ò¬Δ ’ΔÂΔ ‹≈ √’∂◊≈ ¡Â∂ ÂÁ

‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ÍØ‡Ò ¿πμÂ∂ ¡ÍÒØ«‚ß◊ Ò¬Δ ¡Èπ±Í ¯≈ÓÀ‡ «Úæ⁄ ¡ß«ÂÓ

¯≈¬ΔÒª ‹ÀÈ∂‡ ‘Ø √’‰◊Δ¡ªÕ

ÍzÙÈ AI. ’Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ÚæÒØ∫ ÒÀ‹√ ¡Â∂ ‘Ø ¡’≈¿±∫‡√ Ú∂÷‰ Ò¬Δ ÓØÏ≈«¬Ò ¡≈Ë≈Â ¡ÀÍ√ ÍzÁ≈È ’ΔÂΔ¡ª ‹≈‰◊Δ¡ª? ¿πμÂ. ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÍØ‡Ò «¬√ „ß◊ È≈Ò «‚˜≈«¬È ’ΔÂ≈ ‹≈ «‘≈ ˛

«’ «¬√ È±ß «’√∂ ÚΔ √Ó≈‡ ¯ØÈ ¿πμÂ∂ Ú∂«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ «¬√ Â∑≈

’ÀÙ ÒÀ‹, Á∂‰Á≈Δ ÒÀ‹, ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÒÀ‹ ¡≈«Á È±ß ¡Èπ±Í

Ï≈¿±˜√ ÁΔ ÚÂØ∫ ’«Á¡ª «’√∂ ÓØÏ≈«¬Ò ¯ØÈ ”Â∂ Ú∂«÷¡≈ ‹≈

√’Á≈ ˛Õ

ÍzÙÈ B@. ’Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. «¬æ’ ‡À’√ ÍzØ¯ÀÙÈÒ È±ß Úæ÷Δ Ô±˜ ¡≈¬Δ.‚Δ. ¡Â∂ Í≈√Ú‚ ÍzÁ≈È ’∂◊≈, Âª ‹Ø ¿π‘ ¡≈Í‰∂ ◊≈‘’ª (‡À’√Á≈«Â¡ª) ÁΔ Â¯Ø∫ ‡À’√Á≈«Â¡ª ÁΔ Ô±˜ ¡≈¬Δ.‚Δ. Â∂ Í≈√Ú‚ ÁΔ ¡≈ÚÙ’Â≈ ÂØ ÏˆÀ ‘Δ ’ßÓ ’ √’‰, «‹Ú∂∫ «’ ¡æ‹ ‘πßÁ≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ‡À’√ ÍzØ¯ÀÙÈÒ˜ È±ß «¬æ’ Úæ÷Δ Ô±˜

¡≈¬Δ.‚Δ. ¡Â∂ Í≈√Ú‚ Á∂Ú∂◊≈, «‹√ ≈‘Δ∫ ¿π‘ ¡≈Í‰∂ ◊≈‘’ª ÁΔ

259

Â¯Ø∫ «ÏÈ≈ ¿πÈ∑ª ÁΔ Ô± ¡≈¬Δ.‚Δ. ¡Â∂ Í≈√Ú‚˜ Óß«◊¡ª ’ßÓ ’

√’‰◊∂Õ ¿π‘ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ‡À’√Á≈«Â¡ª Δ Â¯Ø∫ ¿πÈ∑ª Á∂

√≈∂ ’ßÓ ’È Á∂ ÔØ◊ ‘Ø‰◊∂Õ

ÍzÙÈ BA. ’Δ ¿πÍØ’Â Ú«‰Â √π«ÚË≈ Ò¬Δ «¬æ’ Ú≈ ¸‰È ÂØ∫ Ï≈¡Á ‡À’√Á≈Â≈ ¡≈Í‰≈ ‡À’√ ÍzÀ’‡ΔÙÈ ÏÁÒ‰ Á∂ ÔØ◊ ‘Ø √’∂◊≈? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, «¬æ’ ‡À’√Á≈Â≈ «¬æ’ Úæ÷≈ ‡À’√ ÍzÀ’‡ΔÙÈ ¸‰

√’∂◊≈, «¬√ Ò¬Δ ¿π√ È±ß ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÍØ‡Ò ¿πμÂ∂ ’∂ÚÒ ¡È«√ÒÀ’‡

’È≈ ¡Â∂ ÈÚ∂∫ ‡À’√ ÍzØ¯ÀÙÈÒ È±ß ¸‰È≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ BB. ’Δ √À∫‡Ò ¡À’√≈¬Δ˜ ‹ª √«Ú√ ‡À’√ ‹ª √‡À‡ ÚÀ‡ ¡ËΔÈ ÓΩ‹±Á≈ ‡À’√Á≈«Â¡ª È±ß ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡ËΔÈ Â≈˜≈ «‹√‡∂ÙÈ Ò¬Δ ¡˜Δ Á∂‰Δ ‘ØÚ∂◊Δ? ¿πμÂ. ‹Δ È‘Δ∫, ÓΩ‹±Á≈ ‡À’√Á≈«Â¡ª, «‹È∑ª Á∂ “ÍÀÈ” (ÍÓ≈ÈÀ∫‡

¡’≈¿±∫‡ ÈßÏ) ÁΔ ÍπÙ‡Δ √Δ.ÏΔ.‚Δ.‡Δ. ‚≈‡≈Ï∂√ ÂØ∫ ’ΔÂΔ ◊¬Δ ˛,

¿πÈ∑ª È±ß ÈÚ∂∫ «√∂ ÂØ∫ ¡˜Δ Á∂‰ ÁΔ ˜±Â È‘Δ∫ ‘ØÚ∂◊ΔÕ ¿πÈ∑ª È±ß

‹Δ.¡À√.‡Δ. ÍØ‡Ò Áπ¡≈≈ ¡√Ê≈¬Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡≈¬Δ.¡ÀÈ. ‹≈Δ

’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈, ‹Ø ‹Δ.¡À√.‡Δ. «‹√‡∂ÙÈ ¯≈Ó ¡Èπ√≈ Ú≈‹Ï ‚≈‡≈

ÍzÁ≈È ’«Á¡ª ¤∂ Ó‘Δ«È¡ª Ò¬Δ ÚÀË ‘ØÚ∂◊≈Õ ¡«‹‘∂ ‡À’√Á≈«Â¡ª

È±ß ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ÍØ‡Ò ¿πμÂ∂ ¡≈æÈÒ≈¬ΔÈ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡ÀÈØÒÓÀ∫‡ ¯≈Ó

¡Èπ√≈ Ú≈‹Ï ‚≈‡≈ ÍzÁ≈È ’È ÁΔ ˜±Â ‘ØÚ∂◊ΔÕ ‚≈‡≈ ¯≈«¬«¶◊

Óπ’ßÓÒ ‘Ø‰ ”Â∂ ‡À’√Á≈Â∂ Á≈ √‡∂‡√; Ó≈¬Δ◊z∂‡‚ «Úæ⁄ ÂÏÁΔÒ ‘Ø

‹≈Ú∂◊≈Õ «ÈÔπ’ÂΔ Ú≈Ò∂ «ÁÈ ‡À’√Á≈Â∂ Á≈ √‡∂‡√ ÂÏÁΔÒ ‘Ø ’∂

“¡À’«‡Ú” ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ ¿π‘ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ÍØ‡Ò ¿πμÂ∂ ‡À’√ª Á∂

Ìπ◊Â≈È, «‡Èª ÌÈ ¡≈«Á «‹‘Δ¡ª ˜±Âª Ò¬Δ ’≈È±ßÈ ÁΔ

Í≈Ò‰≈ Á∂ ÔØ◊ ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈Õ

‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.¡ÀμÈ. È∂ ¡√Ê≈¬Δ ¡≈¬Δ.‚Δ˜ ¡Â∂ Í≈√Ú‚˜ √≈∂ ¡«‹‘∂

‡À’√-Á≈«Â¡ª È±ß ‹≈Δ ’ «ÁæÂ∂ ‘È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª È±ß ‡À’√ ¡Ê≈‡Δ˜

È≈Ò Ù∂¡ ’ «ÁæÂ≈ ˛, Âª ‹Ø ¿π‘ ‡À’√Á≈«Â¡ª È±ß «¬√ Ï≈∂ ¡æ◊∂

√ßÁ∂Ù Ì∂‹ √’‰Õ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ÍØ‡Ò ¿πμÂ∂ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Ò¬Δ ÚÂÓ≈È

260

‡À’√Á≈«Â¡ª ÁΔ ¡ÀÈØÒÓÀ∫‡ H ÈÚßÏ, B@AF È±ß ¡ßÌ ’ΔÂΔ ◊¬Δ √ΔÕ

¿πÈ∑ª «Úæ⁄Ø∫ Úæ‚Δ «◊‰ÂΔ «Úæ⁄ ‡À’√Á≈«Â¡ª È∂ ¡≈Í‰Δ ¡√Ê≈¬Δ

(ÍzØ«Ú˜ÈÒ) ¡≈¬Δ.‚Δ. ¡À’‡ΔÚ∂‡ ’ Ò¬Δ ¡Â∂ Ï‘π«Â¡ª È∂ Ó≈¬Δ◊z∂ÙÈ

Íz«’«¡≈ Óπ’ßÓÒ ’ Ò¬Δ ˛Õ ‘Ø Ú∂Ú∂

https://www.gst.gov.in/help ¿πμÂ∂ ¿πÍÒÏË ‘ÈÕ

ÍzÙÈ BC. ‡À’√Á≈«Â¡ª Á∂ Ò≈Ì Ò¬Δ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.¡ÀμÈ. ÚæÒØ∫ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÍØ‡Ò ¿πμÂ∂ ’ßÓ Á∂ «Ú«ÌßÈ Íæ÷ª Ï≈∂ «’‘ÛΔ √Óæ◊Δ ÍzÁ≈È ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ? ¿πμÂ. ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ’ß«Í¿±‡ ¡≈Ë≈Â ‡∂«Èß◊ («√÷Ò≈¬Δ)

√Óæ◊Δ¡ª «Â¡≈ ’ «‘≈ ˛, «‹È∑ª «Úæ⁄ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÍØ‡Ò ¿πμÂ∂

Óπ’ßÓÒ ’ΔÂΔ ‹≈‰ Ú≈ÒΔ ‘∂’ Íz«’«¡≈ Ò¬Δ Ú‚Δ˙˜ ¡ÀÓÏÀμ‚

’ΔÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ª ‘ÈÕ «¬‘ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ÍØ‡Ò Á∂ È≈Ò-È≈Ò √≈Δ¡ª

‡À’√ ¡Ê≈‡Δ˜ ÁΔ¡ª ÚÀÏ√≈¬Δ‡√ ¿πμÂ∂ ÚΔ æ÷Δ¡ª ‹≈‰◊Δ¡ªÕ

√Δ.ÏΔ.‡Δ”˜, Úæ÷Ø-Úæ÷∂ Ô±˜ ÓÀÈ±¡Ò˜, ¡≈Ó Íπæ¤∂ ‹ªÁ∂ ÍzÙÈ ¡≈«Á

ÚΔ ‡À’√-Á≈«Â¡ª È±ß «√æ«÷¡Â ’È Ò¬Δ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ÍØ‡Ò ¿πμÂ∂

æ÷∂ ‹≈‰◊∂Õ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‡À’√Á≈«Â¡ª Ò¬Δ ¡≈Í‰Δ¡ª «‡’‡ª ÁΔ

Ó∂Ò ([email protected]) ‹ª ¯ØÈ (@ABD-DFHHIII) Áπ¡≈≈

ÒΩ«◊ß◊ Ò¬Δ «¬æ’ ˛ÒÍ-‚À√’ √Ê≈ÍÂ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ √Δ.ÏΔ.‡Δ.,

¡À¯.¬∂.«’Ô± ¡Â∂ Ô±˜ ÓÀÈ±¬∂Ò ¡ÀÈØÒÓÀ∫‡ Íz«’«¡≈ Ò¬Δ

https://www.gst.gov.in/help ¿πμÂ∂ ¿πÍÒÏË ‘ÈÕ

ÍzÙÈ BD. ’Δ ‡À’√Á≈«Â¡ª ÚæÒØ∫ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ’ΩÓÈ ÍØ‡Ò ¿πμÂ∂ ÌΔ «‡È ¡Â∂ «‹√‡∂ÙÈ ‚≈‡≈ ◊πÍÂ ‘∂◊≈? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ÚæÒØ∫ ‡À’√Á≈«Â¡ª Áπ¡≈≈

‹Δ.¡À√.‡Δ. ’ΩÓÈ ÍØ‡Ò ”Â∂ «ÁæÂΔ «È‹Δ ¡Â∂ ÚÍ≈’ ‹≈‰’≈Δ ÁΔ

◊ØÍÈΔ¡Â≈ Ì≈Ú Ì∂ÂÁ≈Δ È±ß Ô’ΔÈΔ Ï‰≈¿π‰ Ò¬Δ √≈∂ ’ÁÓ ¸æ’∂ ‹≈

‘∂ ‘ÈÕ «¬‘ “ØÒ Ï∂√‚ ¡’√À√ ’ß‡ØÒ” (¡≈.ÏΔ.¬∂.√Δ.) ¡Â∂

‡À’√Á≈«Â¡ª Á∂ ¡«‘Ó ‚≈‡≈ ÁΔ «¬È«¥ÍÙÈ Áπ¡≈≈ ‡zª«˜‡ ¡Â∂

√‡Ø∂‹ ÁØÚª «Úæ⁄ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ ’∂ÚÒ ¡«Ë’≈Â ‡À’√ ¡Ê≈‡Δ˜ ‘Δ

«¬√ ‚≈‡≈ È±ß Ú∂÷‰ ¡Â∂ ÍÛ∑È Á∂ ÔØ◊ ‘Ø‰◊∂Õ

261

ÍzÙÈ BE. ‹Δ.¡À√.‡Δ. «√√‡Ó ÁΔ √πæ«÷¡≈ È±ß Ô’ΔÈΔ Ï‰≈¿π‰ Ò¬Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ÚæÒØ∫ ’Δ √πæ«÷¡≈ ’ÁÓ ¸æ’∂ ‹≈ ‘∂ ‘È? ¿πμÂ. ‹Δ.¡À√.‡Δ. «√√‡Ó˜ Íz≈‹À’‡ È±ß ¡«Â-¡≈Ëπ«È’ √πæ«÷¡≈

Â≈‰∂-Ï≈‰∂ È≈Ò «È◊«ÓÂ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ ‘≈¬Δ ¡À∫μ‚ ¯≈«¬Ú≈Ò˜,

ÿπ√ÍÀ· Á≈ ÍÂ≈ Ò≈¿π‰, ‚≈‡≈ «¬È«¥ÍÙÈ À√‡ Â∂ ÓØÙÈ ÁØÚ∂∫ √Ó∂∫,

Óπ’ßÓÒ ¡≈æ«‚‡ ‡z∂Ò, Ú≈‹Ï ˛«Ùß◊ ¡ÀÒ◊Ø«ÁÓ˜ ÁΔ ÚÂØ∫ ’«Á¡ª

‡À∫Í Í±«¯ß◊, ˙.¡À√. ¡Â∂ ‘Ω√‡ ‘≈‚«Èß◊ ¡≈«Á ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈,

‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. «¬æ’ Íz≈«¬ÓΔ ¡Â∂ √À’ß‚Δ √«’˙«‡Δ ¡≈æÍ∂ÙÈ˜

’Óª‚ ¡À∫‚ ’ß‡ØÒ √À∫‡ ÚΔ √Ê≈ÍÂ ’ΔÂ≈ ‹≈ «‘≈ ˛, ‹Ø ‘ √Ó∂∫

«’√∂ Ó≈ÛΔ ÈΔ¡Â È≈Ò ’ΔÂ∂ ‘ÓÒ∂ ¿πμÂ∂ Í±Δ √◊ÓΔ È≈Ò È˜

æ÷∂◊≈ ¡Â∂ √πæ«÷¡≈ ÍzÁ≈È ’∂◊≈Õ ‹Δ.¡À√.‡Δ.¡ÀÈ. ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂

«◊¡≈Â Â∂ ¡‰‹≈‰∂ ¡≈Ó ıÂ«¡ª «ÚπæË √πæ«÷¡≈ Ò¬Δ √Ø√ ’Ø‚ ÁΔ

«ÈßÂ √’À«Èß◊ ≈‘Δ∫ √πæ«÷¡Â ’Ø«‚ß◊ ¡«Ì¡≈√ª È±ß ÚΔ Ô’ΔÈΔ

Ï‰≈¬∂◊≈Õ

262

¡√Ê≈¬Δ «ÚÚ√Ê≈Úª (‡zª«˜ÙÈÒ

ÍzØ«Ú˜È˜)

263

¡√Ê≈¬Δ «ÚÚ√Ê≈Úª (‡zª«˜ÙÈÒ

ÍzØ«Ú˜È˜) ÍzÙÈ A. ’Δ Í«‘Ò∂ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÂØ∫ Í«‘Òª ÁΔ ¡≈ıΔ «‡È «Úæ⁄ “’À«‚ ¯≈Ú‚” (¡æ◊∂ «Ò¡ªÁ∂ ‘Ø¬∂) ’ΔÂ≈ «◊¡≈ √ÀÈÚÀ‡ ¥À«‚‡ (CENVAT Credit) (‹ª ÚΔ.¬∂.‡Δ. ¥À«‚‡) ‘π‰ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡ËΔÈ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. Ú‹Ø∫ ¿πÍÒÏË ‘ØÚ∂◊≈? ¿πμÂ. ’ßÍØ˜ΔÙÈ √’ΔÓ ¡ËΔÈ ‡À’√ ¡Á≈ ’È Á≈ «Ú’ÒÍ ¸‰È

Ú≈Ò∂ «Ú¡’ÂΔ¡ª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «¬æ’ «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ È±ß «ÈÔπ’ÂΔ

«ÁÚ√ ÂØ∫ Í«‘Òª ¡≈ıΔ √Ó∂∫ ÁΔ «‡È «Úæ⁄ ¡æ◊∂ «Ò¡ªÁ∂

CENVAT (‹ª ÚÀ‡ ¥À«‚‡) ¥À«‚‡ ÁΔ ≈ÙΔ ¡≈Í‰∂ «¬ÒÀ’‡zΩ«È’

¥À«‚‡ ÒÀ‹ «Úæ⁄ ¥À«‚‡ ’È Á≈ ¡«Ë’≈ ‘ØÚ∂◊≈, Â∂ ¿πÈ∑ª «Úæ⁄

Á‹ ÙÂª Ò≈◊± ‘Ø‰◊Δ¡ªÕ (√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ./¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ

Á≈ √À’ÙÈ AD@(A))

ÍzÙÈ B. ¿π‘ ÙÂª ’Δ ‘È? ¿πμÂ. ÙÂª «¬‘ ‘È:

(i) ¥À«‚‡ ÁΔ Ú«‰Â ≈ÙΔ «¬√ ¡À’‡ ¡ËΔÈ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√

¥À«‚‡ Ú‹Ø∫ ÍzÚ≈È◊ΔÔØ◊ ˛;

(ii) «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ È∂ ÓΩ‹±Á≈ ’≈È±ßÈ (Ì≈Ú √À∫‡Ò

¡À’√≈¬Δ˜ ¡Â∂ ÚÀ‡) ¡ËΔÈ «ÈÔπ’ÂΔ ÁΔ «ÓÂΔ ÂØ∫ ÂπßÂ

Í«‘Òª Á∂ ¤∂ Ó‘Δ«È¡ª Á∂ √Ó∂∫ Ò¬Δ ÒØÛΔ∫ÁΔ¡ª √≈Δ¡ª

«‡Èª ¯≈«¬Ò ’ «ÁæÂΔ¡ª ‘È;

(iii) ¥À«‚‡ ÁΔ Ú«‰Â ≈ÙΔ ÈØ‡Δ«¯’∂ÙÈ ÈßÏ ----------

¡ËΔÈ Ú∂⁄∂ Ó≈Ò ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ¿πμÂ∂ ¡Á≈ ’ΔÂ∂ ÚÀ‡ Á∂ Δ¯ß‚ Á≈

’Ò∂Ó È≈Ò √ÏßËÂ È‘Δ∫ ˛Õ

¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ‘∂· «Ò÷∂ ¡Èπ√≈ «¬æ’ ‘Ø ÙÂ ‘ØÚ∂◊Δ:-

Ú«‰Â ¥À«‚‡ Á≈ Ï‘πÂ≈ «‘æ√≈ «‹Ú∂∫ «’ «’√∂ ÚΔ ’Ò∂Ó «Úæ⁄

264

‘πßÁ≈ ˛; √À∫‡Ò √∂Ò˜ ‡À’√ ’≈È±ßÈ, AIEF Á∂ √À’ÙÈ C, √À’ÙÈ E Á∂

√Ï-√À’ÙÈ (C), √À’ÙÈ F, √À’ÙÈ F ¬∂ ‹ª √À’ÙÈ H Á≈ √Ï-√À’ÙÈ

(H) È≈Ò √ÏßËÂ ˛, ‹Ø √À∫‡Ò √∂Ò˜ ‡À’√ («‹√‡∂ÙÈ ¡Â∂

‡È˙Ú) «ÈÔÓ, AIEG Á∂ «ÈÔÓ AB «Úæ⁄ «ÈË≈Â «Ó¡≈Á Á∂

¡ßÁ ¡Â∂ „ß◊ È≈Ò ·Ø√ ±Í È‘Δ∫ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ ˛; ¿π‘ «¬ÒÀ’‡zΩ«È’

¥À«‚‡ ÒÀ‹ «Úæ⁄ ¥À«‚‡ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ Á∂ ÔØ◊ È‘Δ∫ ‘ØÚ∂◊≈Õ

Í, ¿πÍØ’Â Ú«‰Â ¥À«‚‡ Á∂ √Ó≈È ≈ÙΔ ÓΩ‹±Á≈ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ

Δ¯ß‚ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ, ‹ÁØ∫ Ú«‰Â ’Ò∂Ó˜ √À∫‡Ò √∂Ò˜ ‡À’√

(«‹√‡∂ÙÈ ¡Â∂ ‡È˙Ú) «ÈÔÓ, AIEG Á∂ «ÈÔÓ AB «Úæ⁄

«ÈË≈Â «ÚËΔ «Úæ⁄ ÍπÙ‡Δ ’ΔÂΔ ‹ªÁΔ ˛Õ

ÍzÙÈ C. «¬æ’ «‹√‡‚ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ÓßÈ ÒÚØ, √≈Ò B@AG-AH ÁΔ ‹±È «ÂÓ≈‘Δ ”⁄ ÓΩ‹±Á≈ ’≈È±ßÈ (√À∫‡Ò ¡À’√≈¬Δ˜) ¡ËΔÈ Í±ß‹Δ Ú√Âª ÁΔ ıΔÁ≈Δ ’Á≈ ˛Õ Ì≈Ú∂∫ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ C@ ‹±È Âæ’ Íz≈ÍÂ ’ Ò¬Δ ‹ªÁΔ ˛ Í Í±ß‹Δ Ú√Âª E ‹πÒ≈¬Δ, B@AG È±ß (Ì≈Ú ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ù≈√È «Úæ⁄) Íz≈ÍÂ ‘πßÁΔ¡ª ‘ÈÕ ’Δ ¡«‹‘∂ «Ú¡’ÂΔ È±ß ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. Ù≈√È «Úæ⁄ CENVAT Á≈ Óπ’ßÓÒ ¥À«‚‡ «ÓÒ∂◊≈? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, ¿π‘ B@AG-AH «Úæ⁄ ¥À«‚‡ Ò¬Δ ‘æ’Á≈ ‘ØÚ∂◊≈,

ÏÙÂ∂ ¡«‹‘≈ ¥À«‚‡ ÓΩ‹±Á≈ ’≈È±ßÈ «Úæ⁄ CENVAT ¥À«‚‡ Ú‹Ø∫

ÍzÚ≈È◊ΔÔØ◊ √Δ ¡Â∂ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ √À’ÙÈ AD@(B) «Úæ⁄

√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ”⁄ ¥À«‚‡ Ú‹Ø∫ ÚΔ ÍzÚ≈È◊ΔÔØ◊ ˛Õ

ÍzÙÈ D. ÓΩ‹±Á≈ ’≈È±ßÈ (√À∫‡Ò ¡À’√≈¬Δ˜) «Úæ⁄ ÓæÁª “¡À’√” ¡Â∂ “Ú≈«¬” ¿πμÂ∂ Í±ß‹Δ Ú√Âª Ú‹Ø∫ ÚÀ‡ ¥À«‚‡ ¿πÍÒÏË È‘Δ∫ √ΔÕ ¿π‘ ‘π‰ «’™«’ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡ËΔÈ ¡≈ ◊¬Δ¡ª ‘È, ’Δ «‹√‡‚ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ‘π‰ «¬√ Á≈ ’Ò∂Ó ’ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. ¿π‘ ’∂ÚÒ ¥À«‚‡ Ò¬Δ ‘æ’Á≈ ‘ØÚ∂◊≈, ‹ÁØ∫ ¡«‹‘∂ Ó≈Ò ¿πμÂ∂

¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÓΩ‹±Á≈ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ÍzÚ≈È◊ΔÔØ◊ ˛ ¡Â∂ ‘π‰

‹Δ.¡À√.‡Δ. «Úæ⁄ ÚΔ ÍzÚ≈È◊ΔÔØ◊ ˛Õ «’™«’ ÁØÚ∂∫ ÓæÁª ¿πμÂ∂

¡«‹‘Δ¡ª Ú√Âª Ò¬Δ ÓΩ‹±Á≈ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ¥À«‚‡ ¿πÍÒÏË È‘Δ∫ ˛,

265

Ú«‰Â «Ú¡’ÂΔ ‹Δ.¡À√.‡Δ. «Úæ⁄ «¬√ Á≈ ’Ò∂Ó È‘Δ∫ ’ √’Á≈ ñ

¡Àμ√.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á∂ ¡Èπ¤∂Á AD@(B) ÁΔ ÍzØÚΔ˜Δ˙Õ

ÍzÙÈ E. ÓßÈ Ò˙ «’ «¬æ’ «Ú¡’ÂΔ È∂ ˆÒÂ ÂΔ’∂ È≈Ò ¥À«‚‡ Á≈ ¡≈ÈßÁ Ó≈«‰¡≈ (Ú∂÷Ø ÍzÙÈ D), ’Δ ÓΩ‹±Á≈ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ‹ª ÓΩ‹±Á ’≈È±ßÈ «Úæ⁄ Δ’ÚΔ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ? ¿πμÂ. ˆÒÂ ÂΔ’∂ È≈Ò Ò¬Δ ◊¬Δ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÁΔ Δ’ÚΔ ’∂ÚÒ

ÓΩ‹±Á≈ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡ËΔÈ Ï’≈«¬¡ª Ú‹Ø∫ ’ΔÂΔ

‹≈Ú∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ F. «‹√‡‚ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ¡ª ÁΔ¡ª ÁØ ¿πÁ≈‘Èª «Á˙, ‹Ø ÓΩ‹±Á≈ ’≈È±ßÈ (’∂∫ÁΔ ¡À’√≈¬Δ˜/ÚÀ‡) ¡ËΔÈ «‹√‡‚ ‘Ø‰ Ò¬Δ «˜ßÓ∂Ú≈ È‘Δ∫ ‘È Í ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡ËΔÈ ¿πÈ∑ª È±ß «‹√‡‚ ‘Ø‰ ÁΔ ÒØÛ ˛? ¿πμÂ. F@ Òæ÷ πÍ¬∂ ÁΔ ‡È˙Ú Ú≈Ò≈ «¬æ’ «ÈÓ≈Â≈ ‹Ø ÓΩ‹±Á≈

’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ¡À√.¡À√.¡≈¬Δ. ¤Ø‡ Á≈ ¡≈ÈßÁ Ó≈‰ «‘≈ ˛, ¿π√ È±ß

‹Δ.¡À√.‡Δ. «Úæ⁄ «‹√‡‚ ‘Ø‰≈ ÍÚ∂◊≈ «’™«’ Ú«‰Â ‡È˙Ú

B@ Òæ÷ πÍ¬∂ ÁΔ Ïπ«È¡≈ÁΔ √ΔÓ≈ ÂØ∫ ÚæË ˛ - ¡Èπ¤∂Á BB.

ÚÀ‡ ¡ËΔÈ «ÈË≈Â √ΔÓ≈ ÂØ∫ ÿæ‡ ‡È˙Ú Ú≈Ò≈ «¬æ’ ÚÍ≈Δ, ‹Ø

¬Δ-’≈æÓ√ ¡≈æÍ∂‡ ≈‘Δ∫ «Ú’Δ¡ª ’Á≈ ˛, È±ß ‹Δ.¡À√.‡Δ. «Úæ⁄

«‹√‡‚ ‘Ø‰ ÁΔ ÒØÛ ‘ØÚ∂◊ΔÕ ¡«‹‘∂ «Ú¡’ÂΔ Ò¬Δ ’Ø¬Δ «ÈË≈Â

√ΔÓ≈ È‘Δ∫ ‘ØÚ∂◊Δ - ¡Èπ¤∂Á BD.

ÍzÙÈ G. ’Δ «ÈÙ⁄Â «ÁÚ√ È±ß √‡ªæ’ Ú‹Ø∫ æ÷∂ ÚÀ‡ Í∂‚ «¬ÈÍπ‡√ ¿πμÂ∂ «¬æ’ √«Ú√ ÍzØÚ≈¬Δ‚ È±ß ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÁΔ «¬‹≈˜Â ‘ØÚ∂◊Δ? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, ¿π‘ √À’ÙÈ AD@(C) ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ¡Èπ√≈ √‡≈æ’

«Úæ⁄ æ÷Δ¡ª «¬ÈÍπ‡√ ¿πμÂ∂ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ Á≈ ‘æ’Á≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ

ÍzÙÈ H. «¬æ’ «‹√‡‚ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ’ØÒ «ÈÙ⁄Â «ÁÚ√ ÂØ∫ ·Δ’ Í«‘Òª Á∂ √Ó∂∫ Ò¬Δ ¡≈ıΔ ÚÀ‡ «‡È «Úæ⁄ A@,@@@/- πÍ¬∂ ÁΔ

266

Ú≈Ë± ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ˛Õ ‘π‰ ¿π‘ ‹Δ.¡À√.‡Δ. «Úæ⁄ ’ßÍØ˜ΔÙÈ √’ΔÓ Á≈ «Ú’ÒÍ ¸‰Á≈ ˛, ’Δ ¿π‘ ¿πÍØ’Â Ú«‰Â Ú≈Ë± ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. È±ß ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. «Úæ⁄ ’ÀΔ ¯≈Ú‚ ’ Ì≈Ú ¡æ◊∂ «Ò‹≈ √’Á≈ ˛? ¿πμÂ. «‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ ÚÀ‡ Á≈ Ú≈Ë± ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ.; ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ.

«Úæ⁄ ¡æ◊∂ «Ò‹≈‰ Á∂ ÔØ◊ È‘Δ∫ ‘ØÚ∂◊≈, ‹∂ ¿π‘ ’ßÍØ˜ΔÙÈ ÔØ‹È≈ Á≈

≈‘ ¸‰Á≈ ˛ ñ √À’ÙÈ AD@(A).

ÍzÙÈ I. √Δ.¡À√.‡Δ. (Ì≈Ú √À∫‡Ò √∂Ò˜ ‡À’√ ¡À’‡ - ’∂∫ÁΔ «Ú’Δ ‡À’√ ’≈È±ßÈ) ¡ËΔÈ √∂Ò˜ «‡È F Ó‘Δ«È¡ª Á∂ ¡ßÁ ‡È˙Ú «Úæ⁄Ø∫ ÿ‡≈¿π‰ ÁΔ ÍzÚ≈È◊ΔÔØ◊ ˛Õ ‹∂, ÓßÈ Ò˙, «¬æ’ ıΔÁÁ≈ ÚæÒØ∫ ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ù≈√È «Úæ⁄ Ú√Âª Ì≈Ú Ó≈Ò È±ß ¿π√ ÁΔ «Ú’Δ Á∂ F Ó‘Δ«È¡ª «Íæ¤Ø∫ Ú≈Í√ ’ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛, ’Δ ¿π‘ √Δ.¡À√.‡Δ. ‹ª ‹Δ.¡À√.‡Δ. «Úæ⁄ ‡À’√ÔØ◊ ‘ØÚ∂◊≈? ¿πμÂ. «‹æÊ∂ «Ú’Δ √Ó∂∫ ’Ø¬Δ Ú√Âª ¿πμÂ∂ ‡À’√ ÓΩ‹±Á≈ ’≈È±ßÈ («¬√

Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ √Δ.¡Àμ√.‡Δ.) ¡ËΔÈ ¡Á≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛, «ÈÙ⁄Â «ÁÚ√

ÂØ∫ ¤∂ Ó‘ΔÈ∂ ÂØ∫ Í«‘Òª È≈ ‘ØÚ∂, ¡Â∂ ¡«‹‘Δ¡ª Ú√Âª ıΔÁÁ≈ ÚæÒØ∫

«ÈÙ⁄Â «ÁÚ√ ÂØ∫ Ï≈¡Á Ú≈Í√ ’ «ÁæÂΔ¡ª ‹ªÁΔ¡ª ‘È, √∂Ò˜

«‡È Ò¬Δ «¬√ È±ß ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. «Úæ⁄ Ú«‰Â ıΔÁÁ≈ ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ

Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ ¡«‹‘Δ √ÍÒ≈¬Δ ¿πμÂ∂ ‡À’√ ¡Á≈ ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈,

‹∂ -

(i) Ú√Âª ‹ª Ó≈Ò ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ‡À’√ÔØ◊ ‘ØÚ∂; ¡Â∂

(ii) ıΔÁÁ≈; ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ «‹√‡‚ ˛Õ

™fi, «Ú’∂Â≈ ÓΩ‹±Á≈ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ¡Á≈ ’ΔÂ∂ ¡«‹‘∂ ‡À’√

(«¬√ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ √Δ.¡Àμ√.‡Δ.) Á∂ Δ¯ß‚ Á≈ ‘æ’Á≈ ˛ ‹∂

¿πÍØ’Â Ú«‰Â ıΔÁÁ≈ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡ËΔÈ «¬æ’ ¡‰-

«‹√‡‚ «Ú¡’ÂΔ ˛ ¡Â∂ Ú√Âª ‹ª Ó≈Ò È±ß «ÈÙ⁄Â «ÁÚ√

ÂØ∫ @F (¤∂) Ó‘ΔÈ∂ (‹ª ÚæË ÂØ∫ ÚæË ÁØ Ó‘Δ«È¡ª Á∂ «Ú√Â≈Â

«Ó¡≈Á Á∂ ¡ßÁ) Ú≈Í√ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛ ¡Â∂ Ú√Âª ÙÈ≈ıÂÔØ◊

‘È ñ √À’ÙÈ ADB(A).

267

ÍzÙÈ A@. ’Δ «¬æ’ «ÈÓ≈Â≈ ‹ª «¬æ’ ‹ΩÏ-Ú’ ‡À’√ ¡Á≈ ’È Á≈ ‘æ’Á≈ ‘πßÁ≈ ˛, ‹∂ «¬ÈÍπ‡√ ‹ª ¡Ë-«È«ÓÂ Ó≈Ò ÓΩ‹±Á≈ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ‹ΩÏ-Ú’ Ò¬Δ Ì∂«‹¡≈ «◊¡≈ √Δ ¡Â∂ «ÈÙ⁄Â «ÁÚ√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‹ΩÏ-Ú’ Óπ’ßÓÒ ‘Ø‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á Ú≈Í√ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛? ¿πμÂ. «ÈÓ≈Â≈ ‹ª ‹ΩÏ-Ú’ ÚæÒØ∫ «ÈÓÈ«Ò÷Â ‘≈Ò≈Â ¡ËΔÈ

’Ø¬Δ ‡À’√ ¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊ È‘Δ∫ ‘ØÚ∂◊≈:

(i) «¬ÈÍπ‡√/¡Ë-«È«ÓÂ Ó≈Ò «ÈÙ⁄Â «ÁÚ√ ÂØ∫ Í«‘Òª ÓΩ‹±Á≈

’≈È±ßÈ ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ¡Èπ√≈ ‹ΩÏ-Ú’ È±ß Ì∂«‹¡≈ ‹ªÁ≈

˛Õ

(ii) ‹ΩÏ-Ú’ ¿π√ È±ß «ÈÙ⁄Â «ÁÚ√ ÂØ∫ ¤∂ Ó‘Δ«È¡ª Á∂ ¡ßÁ ÓØÛ

«ÁßÁ≈ ˛ (‹ª ¡æ◊∂ ÚË≈¬Δ ◊¬Δ ÚæË ÂØ∫ ÚæË ÁØ Ó‘Δ«È¡ª ÁΔ

«Ó¡≈Á «Úæ⁄)Õ

(iii) «ÈÓ≈Â≈ Â∂ ‹ΩÏ-Ú’ ÁØÚ∂∫ ‘Δ «ÈË≈Â ¯≈Ó «Úæ⁄

«ÈË≈Â «ÁÚ√ È±ß ¿πÈ∑ª «¬ÈÍπ‡√ Á∂ Ú∂«Ú¡ª Á≈ ¡ÀÒ≈È ’Á∂

‘È, «‹‘Û∂ ‹ΩÏ-Ú’ ÚæÒØ∫ √‡≈æ’ «Úæ⁄ æ÷∂ ◊¬∂ √ÈÕ

¡Èπ¤∂Á ADA(A), ADA(B) ¡Â∂ ADA(D) ‘ÈÕ

™fi, ‹∂ Ú«‰Â «¬ÈÍπ‡√/¡Ë-«ÈÓÂ Ú√Âª ¤∂ Ó‘Δ«È¡ª ¡ßÁ

(‹ª ÚæË ÂØ∫ ÚæË ÁØ Ó‘Δ«È¡ª Á∂ ¡æ◊∂ ÚË≈¬∂ ◊¬∂ √Ó∂∫ ¡ßÁ) Ú≈Í√

È‘Δ∫ ’ΔÂΔ¡ª ‹ªÁΔ¡ª, Âª «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ Á∂ Ò¬∂ Ò≈Ì È±ß

Δ’Ú ’ΔÂ≈ ‹≈ √’∂◊≈Õ

ÍzÙÈ AA. ÂÁ ’Δ Ú≈ÍÁ≈ ˛, ‹∂ ‹ΩÏ-Ú’ «ÈË≈Â √Ó∂∫ ¡ßÁ Ó≈Ò È‘Δ∫ ÓØÛÁ≈? ¿πμÂ. ‹ΩÏ-Ú’ ÚæÒØ∫ Ú«‰Â Ó≈Ò ¿πμÂ∂ ‡À’√ Ìπ◊Â≈ÈÔØ◊

‘ØÚ∂◊≈, ‹∂ ¿π‘ «ÈÙ⁄Â «ÁÚ√ ÂØ∫ ¤∂ Ó‘Δ«È¡ª Á∂ √Ó∂∫ ¡ßÁ (‹ª ÚæË

ÂØ∫ ÚæË ÁØ Ó‘Δ«È¡ª Á∂ ¡æ◊∂ ÚË≈¬∂ ◊¬∂ √Ó∂∫ ¡ßÁ) «ÈÓ≈Â≈ Á∂

’≈ØÏ≈Δ √Ê≈È ¿πμÂ∂ Ú≈Í√ È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ñ √À’ÙÈ ADA(A),

ADA(B)

268

ÍzÙÈ AB. ’Δ «¬æ’ «ÈÓ≈Â≈, Í÷ Á∂ ÓßÂÚ Ò¬Δ Ì∂‹Δ¡ª «Â¡≈ Ú√Âª

Ì≈Ú Ó≈Ò È±ß «’√∂ ‘Ø ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ Á∂ Í«√ «Úæ⁄ ‡zª√¯ ’

√’Á≈ ˛?

¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, «¬æ’ «ÈÓ≈Â≈ Ú«‰Â Ó≈Ò È±ß Í÷ Á∂ ÓßÂÚ Ò¬Δ

«ÈÙ⁄Â «ÁÚ√ ÂØ∫ ¤∂ Ó‘Δ«È¡ª Á∂ √Ó∂∫ ¡ßÁ (‹ª ÚæË ÂØ∫ ÚæË ÁØ

Ó‘Δ«È¡ª Á∂ ¡æ◊∂ ÚË≈¬∂ ◊¬∂ √Ó∂∫ ¡ßÁ) Ï≈ÓÁª Ò¬Δ ‡À’√ Ìπ◊Â≈È

’ ’∂ Ì≈Â «Úæ⁄ ‹ª «ÏÈ≈ ‡À’√ Ìπ◊Â≈È Á∂ «’√∂ «‹√‡‚

‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ Á∂ Í«√ «Úæ⁄ Ó≈Ò È±ß ‡zª√¯ ’ √’Á≈ ˛ -

¡Èπ¤∂Á ADA(C).

ÍzÙÈ AC. ‹∂ «Â¡≈ Ó≈Ò È±ß ÓΩ‹±Á≈ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ’πfi «ÈÙ⁄Â Íz«’«¡≈Úª ’È Ò¬Δ ¯À’‡Δ ÂØ∫ ‘‡≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√ È±ß «ÈÙ⁄Â «ÁÚ√ È±ß ‹ª ¿π√ ÂØ∫ Ï≈¡Á Ú≈Í√ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛,ÂÁ ’Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ìπ◊Â≈ÈÔØ◊ ‘ØÚ∂◊≈? ¿πμÂ. ‹Δ È‘Δ∫, ‹Δ.¡À√.‡Δ. «Úæ⁄ «ÈÓ≈Â≈ ‹ª ‹ΩÏ-Ú’ È±ß ’Ø¬Δ

‡À’√ ¡Á≈ È‘Δ∫ ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈, «‹æÊ∂ Ó≈Ò È±ß Íz«’«¡≈Úª ’È «‘Â

Í «ÈÓ≈‰ Ò¬Δ È‘Δ∫, «ÈÙ⁄Â «ÁÚ√ ÂØ∫ Í«‘Òª ‘‡≈ «Ò¡≈ ‹ªÁ≈ ˛

¡Â∂ ¿πÈ∑ª È±ß «ÈÙ⁄Â «ÁÚ√ ÂØ∫ F Ó‘Δ«È¡ª (@B Ó‘Δ«È¡ª ÁΔ ¡æ◊∂

ÚË≈¬Δ «Ó¡≈Á) ¡ßÁ Ú≈Í√ ’ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛ - ¡Èπ¤∂Á ADA(C).

ÍzÙÈ AD. ‹ÁØ∫ ’ΔÂΔ¡ª Í÷ª ‹ª «’√∂ ‘Ø Íz«’«¡≈Úª ‹Ø ÓΩ‹±Á≈ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ «ÈÓ≈‰ È‘Δ∫ ˛, Ò¬Δ «¬æ’ ‹ΩÏ Ú’ È±ß Ì∂‹Δ¡ª «ÈÓÂ Ú√Âª ¿πμÂ∂ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. «Úæ⁄ ‡À’√ ¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊ Ï‰ ‹ªÁ≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. «Úæ⁄ «¬æ’ ‹ΩÏ Ú’ È±ß «ÈÙ⁄Â «ÁÚ√ ÂØ∫

Í«‘Òª Í÷ª ‹ª «’√∂ ‘Ø Íz«’«¡≈ Ò¬Δ Ì∂‹Δ¡ª «È«ÓÂ Ú√Âª ¿πμÂ∂

‡À’√ ¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊ ‘ØÚ∂◊≈, ¡«‹‘≈ Ó≈Ò ‹Ø ÚÂÓ≈È ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ

«ÈÓ≈‰ È‘Δ∫ ˛, ‹∂ ¡«‹‘Δ¡ª Ú√Âª ‹ª Ó≈Ò «ÈÓ≈Â≈ È±ß «ÈÙ⁄Â

«ÁÚ√ ÂØ∫ ¤∂ Ó‘Δ«È¡ª Á∂ √Ó∂∫ ¡ßÁ (‹ª ¡æ◊∂ ÚË≈¬Δ ◊¬Δ ÚæË ÂØ∫ ÚæË

ÁØ Ó‘Δ«È¡ª ÁΔ «Ú√Â≈Â «Ó¡≈Á)Õ «¬√ Á∂ È≈Ò ‘Δ «ÈÓ≈Â≈ ÚæÒØ∫

269

«Ò¡≈ «¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ ÁΔ Ú√±ÒΔ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ, ‹∂ ¿πÍØ’Â

Ú«‰Â Ó≈Ò «ÈÙ⁄Â «ÁÚ√ ÂØ∫ ¤∂ Ó‘Δ«È¡ª ¡ßÁ Ú≈Í√ È‘Δ∫ ’

«ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈Õ ñ √À’ÙÈ ADA(C)

ÍzÙÈ AE. ’Δ ¡Èπ¤∂Á ADA «Úæ⁄ «Ú⁄≈«¡≈ «◊¡≈ ÁØ Ó‘Δ«È¡ª Á≈ «Ú√Ê≈ √ÚÀ-⁄≈«ÒÂ (¡≈æ‡ØÓÀ«‡’) ˛? ¿πμÂ. È‘Δ∫, «¬‘ √ÚÀ-⁄≈«ÒÂ È‘Δ∫ ˛Õ «¬√ «Ó¡≈Á È±ß √ÓæÊ

¡«Ë’≈Δ ÚæÒØ∫ ’Ø¬Δ Ú≈‹Ï ’≈È Ú∂÷ ’∂ ‘Δ ¡æ◊∂ ÚË≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ

ÍzÙÈ AF. ’ΔÓÂª ÁΔ √ØË Ò¬Δ ‚∂«Ï‡/¥À«‚‡ ÈØ‡(√) Á∂ ‹≈Δ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ ÁΔ √Óª-√ΔÓ≈ ’Δ ˛? ¿πμÂ. ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ ’ΔÓÂ √ØË Á∂ C@ «ÁÈª ¡ßÁ

‚∂«Ï‡/¥À«‚‡ ÈØ‡(√) ‹ª «¬æ’ √ÍÒΔÓÀ∫‡Δ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹≈Δ ’

√’Á≈ ≈˛Õ

‹∂ ’ΔÓÂ √ØË ÿ‡≈¿π‰ Ò¬Δ ˛, ÂÁ ‡À’√ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ È±ß ¡≈Í‰∂

‡À’√ Á∂‰Á≈Δ ÿ‡≈¿π‰ ÁΔ ÍzÚ≈È◊Δ ’∂ÚÒ ÂÁ ‘Δ ‘ØÚ∂◊Δ, ‹∂

«¬ÈÚπ¡≈«¬√ ‹ª ¥À«‚‡ ÈØ‡ Á∂ Íz≈ÍÂ’Â≈ È∂ ¡≈Í‰Δ ¡«‹‘Δ ÿ‡Δ

‡À’√ Á∂‰Á≈Δ ¡Èπ√≈ ¡≈Í‰Δ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÿ‡≈ Ò¬Δ ˛ - ¡Èπ¤∂Á

ADB(B).

ÍzÙÈ AG. ŒÓΩ‹±Á≈ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ‡À’√/«Ú¡≈‹ Á∂ ÓπÒÂÚΔ Δ¯ß‚ Á≈ ’Δ Ï‰∂◊≈? ¿πμÂ. ÓπÒÂÚΔ Δ¯ß‚ Á∂ ’Ò∂Ó˜ Á≈ «ÈÏ∂Û≈ ÓΩ‹±Á≈ ’≈È±ßÈ ÁΔ¡ª

«ÚÚ√Ê≈Úª ¡Èπ√≈ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈ - ¡Èπ¤∂Á ADB(C).

ÍzÙÈ AH. √ÀÈÚÀ‡/¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. (CENVAT/ITC) Á∂ ’Ò∂Ó È≈Ò √ÏßËÂ ’Ø¬Δ ¡ÍΔÒ ‹ª √ØË Á≈ ’Δ Ï‰∂◊≈, ‹Ø Í«‘Ò∂ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ÓπÒÂÚΔ ˛Õ ‹∂ ÓßÈ Ò˙, «¬‘ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂‰Á≈Δ È≈Ò √ÏßËÂ ˛, ÂÁ? ¿πμÂ. CENVAT/«¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ ‹ª ’Ø¬Δ ‘Ø ¿πÂÍ≈ÁÈ ‡À’√

Á∂‰Á≈Δ ‹Ø Ì≈Ú∂∫ Í«‘Òª Ùπ± ‘Ø¬Δ √Δ ‹ª «ÈÙ⁄Â «ÁÚ√ È±ß ‹ª Ï≈¡Á

«Úæ⁄ Ùπ± ‘Ø¬Δ √Δ; ¡ÍΔÒ, √ØË, √ÓΔ«÷¡≈ ‹ª À¯À∫√ Ì≈Ú ‘Ú≈Ò∂ ÁΔ

270

‘∂’ ’≈‹-«ÚËΔ Á≈ «ÈÏ∂Û≈ CENVAT/«¬ÈÍπ‡ ‡À’√ ¥À«‚‡ ‹ª

’Ø¬Δ ‘Ø ¿πÂÍ≈ÁÈ ‡À’√ Á∂ ¡Èπ√≈ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈ ‹Ø Δ¯ß‚ Ò¬Δ

ÍzÚ≈È◊ΔÔØ◊ ‘ØÚ∂◊≈, ¿π‘ ÓΩ‹±Á≈ ’≈È±ßÈ ¡Èπ√≈ Δ¯ß‚ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ

™fi, ’Ø¬Δ ÚΔ ≈ÙΔ ‹Ø Ú√±ÒΔÔØ◊ ‘Ø ‹ªÁΔ ˛, ¿π‘ ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ

¡ËΔÈ ‡À’√ Á∂ Ï’≈«¬¡ª Ú‹Ø∫ Ú√±Ò ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ ñ √À’ÙÈ

ADB(F)/ADB(G).

ÍzÙÈ AI. ‹∂ ¡ÍΔÒ∂‡ ‹ª «ÚΔ˜ÈÒ ¡≈Á∂Ù ¡√Àμ√Δ Á∂ ‘æ’ «Úæ⁄ ‹ªÁ≈ ˛, ÂÁ ’Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ. «Úæ⁄ Δ¯ß‚ ‘ØÚ∂◊≈? ‹∂ ¯À√Ò≈ ¡√Àμ√Δ Á∂ «ÚπæË ‘πßÁ≈ ˛, ÂÁ ’Δ ‘ØÚ∂◊≈? ¿πμÂ. Δ¯ß‚ ’∂ÚÒ ÓΩ‹±Á≈ ’≈È±ßÈ ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ¡Èπ√≈ ‘Δ

’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ ‹∂ ’Ø¬Δ Δ’ÚΔ ’ΔÂΔ ‹≈‰Δ ˛, ‹ÁØ∫ Âæ’ ¿π‘ ÓΩ‹±Á≈

’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ Δ’Ú È‘Δ∫ ‘Ø ‹ªÁΔ, ÂÁ «¬‘ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡ËΔÈ

‡À’√ Á∂ Ï’≈¬∂ Ú‹Ø∫ Δ’Ú ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ ñ √À’ÙÈ˜ ADB(F) ¡Â∂

ADB(G).

ÍzÙÈ B@. ŒÓΩ‹±Á≈ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ‹Ó∑≈ ’Ú≈¬Δ(¡ª) «‡È(ª) ÁΔ √ØË ’≈È ÍÀÁ≈ ‘Ø¬∂ Δ¯ß‚ È≈Ò ‹Δ.¡À√.‡Δ. «Úæ⁄ «’Ú∂∫ «ÈÍ«‡¡≈ ‹≈Ú∂◊≈? ¿πμÂ. «ÈÙ⁄Â «ÁÚ√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÓΩ‹±Á≈ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ «’√∂ «‡È

ÁΔ √ØËÈ Á∂ ÈÂΔ‹∂ Ú‹Ø∫ ‹∂ ’Ø¬Δ ≈ÙΔ Δ¯ß‚∂ÏÒ Í≈¬Δ ‹ªÁΔ ˛, ¿π√ È±ß

ÓΩ‹±Á≈ ’≈ÈπßÈ ÁΔ¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ¡Èπ√≈ È’Á Δ¯ß‚ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈ ñ

√À’ÙÈ ADB(I)(ÏΔ).

ÍzÙÈ BA. ‹∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ. «Úæ⁄ √ÍÒ≈¬Δ ’ΔÂ∂ «’√∂ Ó≈Ò ‹ª √∂Ú≈Úª È±ß ÓΩ‹±Á≈ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ’ΔÂ∂ ’ß‡À’‡ ¡Èπ√≈ √ÍÒ≈¬Δ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛, ÂÁ «’‘Û≈ ‡À’√ Ìπ◊Â≈ÈÔØ◊ ‘ØÚ∂◊≈? ¿πμÂ. ¡«‹‘Δ¡ª √ÍÒ≈¬Δ˜ ¿πμÂ∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ìπ◊Â≈ÈÔØ◊ ‘ØÚ∂◊≈ ñ

√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á≈ ¡Èπ¤∂Á ADB(A@).

ÍzÙÈ BB. Ó≈Ò/√∂Ú≈Úª ÁΔ «’√∂ «ÚÙ∂Ù √ÍÒ≈¬Δ ¿πμÂ∂ ÓΩ‹±Á≈ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ‡À’√ Ò∂æ«◊¡≈ √ΔÕ ’Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ù≈√È ÚΔ Ìπ◊Â≈ÈÔØ◊ ‘ØÚ∂◊≈, «‹æÊ∂ ¡«‹‘Δ √ÍÒ≈¬Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ù≈√È «Úæ⁄ ’ΔÂΔ ‹ªÁΔ ˛?

271

¿πμÂ. ‹Δ È‘Δ∫, ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡ËΔÈ Ó≈Ò/√∂Ú≈Úª ÁΔ ¡«‹‘Δ

√ÍÒ≈¬Δ ¿πμÂ∂ ’Ø¬Δ ‡À’√ ¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊ È‘Δ∫ ‘ØÚ∂◊≈, ‡À’√ ÓΩ‹±Á≈

’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ Ò≈◊± ‘ØÚ∂◊≈ ñ √À’ÙÈ ADB(AA).

ÍzÙÈ BC. «ÈÙ⁄Â «ÁÚ√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡ßÌΔ¡ª ◊¬Δ¡ª ’≈Ú≈¬Δ¡ª «’√∂ ÓπÒª’‰ ‹ª ¡À‚‹±‚Δ’∂ÙÈ Ò¬Δ, ÓΩ‹±Á≈ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ ‡À’√, «Ú¡≈‹, ‹πÓ≈È≈ ‹ª Áß‚ ÁΔ «¬æ’ ≈ÙΔ Δ¯ß‚∂ÏÒ ‘πßÁΔ ˛Õ ‹Δ ¡«‹‘Δ ’Ó ‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ Δ¯ß‚∂ÏÒ ‘ØÚ∂◊Δ? ¿πμÂ. È‘Δ∫, ¡«‹‘Δ ’Ó Á≈ Δ¯ß‚ ÓΩ‹±Á≈ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ È’Á

’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈ ñ √Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á≈ √À’ÙÈ ADB(H)(ÏΔ).

ÍzÙÈ BD. ‹∂ ¡≈¬Δ.¡À√.‚Δ. ÚæÒØ∫ Í«‘Ò∂ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ √∂Ú≈Úª Íz≈ÍÂ ’ΔÂΔ¡ª ‹ªÁΔ¡ª ‘È, ’Δ «¬√ È≈Ò √ÏßËÂ ¡≈¬Δ.‡Δ.√Δ. ÁΔ Úß‚ ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ù≈√È «Úæ⁄ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, ¡«‹‘Δ¡ª √∂Ú≈Úª È≈Ò √ÏßËÂ «¬ÈÚπ¡≈«¬√(˜) È±ß

«ÈÙ⁄Â «ÁÈ È±ß ‹ª ¿π√ ÂØ∫ Ï≈¡Á Íz≈ÍÂ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ‘ØÚ∂ -

√Δ.‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ’≈È±ßÈ Á≈ ¡Èπ¤∂Á AD@(G).

ÍzÙÈ BE. «‹æÊ∂ ’Ø¬Δ Ó≈Ò/Ú√Âª Ú∂⁄Δ¡ª ‹ªÁΔ¡ª ‘È, «‹È∑ª ¿πÂ∂ ≈‹ Á∂ ÚÀ‡ ’≈È±ßÈ ¡ËΔÈ √ØÂ ¿πμÂ∂ ‡À’√ ÁΔ ’‡ΩÂΔ ‹≈‰Δ √Δ ¡Â∂ «ÈÙ⁄Â «ÁÈ ÂØ∫ Í«‘Òª «¬æ’ «¬ÈÚπ¡≈«¬√ ÚΔ ‹≈Δ ’ΔÂΔ ◊¬Δ √Δ, ¿π√ ¿πμÂ∂ √ØÂ ¿πμÂ∂ ‡À’√ ÁΔ ’‡ΩÂΔ (‡Δ.‚Δ.¡Àμ√.) ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ, ‹∂ Ìπ◊Â≈È «ÈÙ⁄Â «ÁÚ√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛? ¿πμÂ. ‹Δ È‘Δ∫, ¡«‹‘∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ √ØÂ ¿πμÂ∂ ‡À’√ ÁΔ ’Ø¬Δ ’‡ΩÂΔ

‹Δ.¡Àμ√.‡Δ. ¡ËΔÈ È‘Δ∫ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊ΔÕ

ÍzÙÈ BF. Ó≈Ò È±ß «ÈÙ⁄Â «ÁÚ√ ÂØ∫ Í«‘Òª ÓÈ˜±Δ È≈Ò Ì∂«‹¡≈ «◊¡≈ √Δ Í ¿π‘ «ÈÙ⁄Â «ÁÚ√ ÂØ∫ ¤∂ Ó‘ΔÈ∂ Í«‘Òª «Ú’∂Â≈ È±ß Ú≈Í√ ’ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ √Δ, ’Δ ‹Δ.¡À√.‡Δ. «Úæ⁄ ‡À’√ Ìπ◊Â≈È ‘ØÚ∂◊≈? ¿πμÂ. ‹Δ ‘ª, ‹∂ ¡«‹‘≈ Ó≈Ò ‹Δ.¡À√.‡Δ. «Úæ⁄ ‡À’√ Ìπ◊Â≈ÈÔØ◊ ˛

¡Â∂ «‹√ «Ú¡’ÂΔ È∂ Ó≈Ò È±ß æÁ ’ «ÁæÂ≈ ˛ ‹ª ¿π√ È±ß ÍzÚ≈È È≈

272

’«Á¡ª ¿π√ È±ß «ÈÙ⁄Â «ÁÚ√ ÂØ∫ F Ó‘Δ«È¡ª («‹√ È±ß B Ó‘Δ«È¡ª

Ò¬Δ ¡æ◊∂ ÚΔ ÚË≈«¬¡≈ ‘Ø √’Á≈ ˛) Ï≈¡Á ÓØ«Û¡≈ ˛Õ ¿π√ Ó≈ÓÒ∂

«Úæ⁄ ‡À’√ ¿π√ «Ú¡’ÂΔ ÚæÒØ∫ ¡Á≈«¬◊ΔÔØ◊ ‘ØÚ∂◊≈, «‹√ È∂ ÓÈ˜±Δ

Á∂ ¡≈Ë≈ ¿πμÂ∂ Ó≈Ò Ì∂«‹¡≈ ˛ ñ √À’ÙÈ ADB(AB).

-------

03 gst amended final - saral gst softwarethe model gst law. this early draft of the punjabi...

Documents