C.A.F.-EKO IKERKUNTZ ZERBITZUA

TRENEN ABIADURA, SEGURTASUNA ETAEROSOTASUNA HANDITU NAHIAN

Andoni Sarriegi Eskisabel

Beasaingo CAF Enpresan, SIMAFE (Servicio de Investigación de Material Fe-rroviario) sortu zen duela 20 bat urte —German Gimenez Ikerkuntzako injineruak

esaten digunez— eta 1978. urte inguruan "Servicio de Investigación" (IkerkuntzZerbitzua) izen soilarekin gelditu zen. Hasiera hartan, German ez zen Zerbitzu

horretan ari, berak esaten digunez, eta bera sartu zenerako zerbitzua matxan ze-goela aitortzen digu. Harez gero, trenaren zati desberdinak ikertzen dihartute,

baina bereziki orgak eta beren portaera estatiko nahiz dinamikoa. Kontutan hartubehar da, trenak gehienbat, launa gurpileko bi orgen gainean dabiltzan tren-kaxak

direla eta zirkulazio-arloko ia mekanika guztia orgetan dagoela, aginduak tr en-kaxatik jaso arren. Hau eta beste anitz gauza argitzen dizkigu German Gimenez

J.ak.

MITSUBISHI TREN-MAKINA

A.S.– Zein ikerkuntza egiten dituCAF-eko Ikerkuntz Zerbitzuak(I.Z)?

G.G.– Hasiera hartan ni bertan ariez banintzen ere, ideia nagusia,atzerriko patenteetatik libratzekoikertzen hastea izan zen eta ideiahonen inguruan bildu zen I.Z.areninteresa nagusiki, horretarakoibilgailu berriak proiektatzekobeharrezkoak ziren teknologiakgaratzen saiatuz.Kontutan hartu behar da, bur-dinbideko ibilgailu edo tren ba-ten erantzunkizun handienekozatia edo zatirik teknikoena, orgadela, ikuspuntu mekanikotik be-giratuta behintzat. Hau kontutanhartuta, orgak atzerriko inorenlaguntza beharrik gabe diseina-tzeko gai izan gintezen beha-rrezkoak ziren "erremintak" geu-reganatzen saiatu gara.Diseinu mekanikoaren ikuspe-gitik, kontutan hartu behar da CAFbeti ere trenen zati mekanikoarenegile izan dela.

A.S.– Zein arazo nagusi ditu orgendiseinuak?

G.G.– Nagusiki bi aipatuko ditut.Alde batetik, trena erreibideanzerbitzuan doanean suertatukozaizkion karga guztiak jasatekoadinako eresistentzia mekanikoasegurtatu behar da, hau da, bereelementu edo pieza desberdineta-ko inor ere ez dela hautsiko etapitzatuko eta bestetik berriz, or-gak dinamikoki portaera egokiaizango duela ziurtatu behar da.Zer da ordea portarera egoki hori?Ba zera, erreibidean abiadurahandietan pasatzean, oso gutxihigitu edo mugitu behar duela,alegia, erreiak hain manteni-mendu-egoera onean ez badaudeere, ibilgailuak astindurik gabeoso-osoan joan behar duela,gehiegizko dantzarik egin gabe,horrela bertan doazen bidaiariekerreibideak dituen irregularta-sunek eragindako kolpe eta talkanahiz jauziak jasan ez ditzaten, ezeta ibilgailuan sor litezkeen dar-darak edo bibrazioak ere. Aregehiago, ez eta ibilgailuaren higi-durak eragindako giroko zaratagarrantzitsuak ere.

A.S.– Ikerkuntza beraz, eskegi-dura egonkortasun eta erosota-sun-arloetan egiten da, ez da?

G.G.– Bai, funtsean bi lerroreninguruan. Batetik, eskegidura,egonkortasun eta erosotasunareninguruan eta bestetik, ibilgai-luaren elementu desberdinen se-gurtasuna bermatzearenean, hau-tsi ez daitezen eta zerbitzuan zeharsortuko diren karga dinamikoakirensteko gai izan daitezen.

A.S.– Zeuok bakarrik egin alzenuten hau?

G.G.– Beno, guztiz bakarrik ez.Burdinbideko ibilgailuen egitu-rek behar zuten erresistentziasegurtatzeko arloan, Injineru-Es-kola eta Ikerkuntz Etxeekin ha-rremanak izanez burutu genuen.Benetako partaidetza-lana izanzen. Ez zen izan kanpoan egitekolanak enkargatzea, baizik eta gugeu izan ginen partaide.

A.S.– Elkarlanean beraz...

G.G.– Bai, hori da hitza, elkar-lana. Lana banatu egin genuen.Beste Etxe batzuek, lanaren zatibatzuk egin zituzten eta guk geu-reak. Lehen aipatu bezala, 1978.urterako, lortuak genituen orgakdiseinatzeko beharrezkoak zirenerremintak eta ikerkuntza horienemaitza gisa, "SIMAFE Orga"deitua diseinatu genuen. "SIMA-FE Orga", herrialde honetan di-seinatutako abiadura handikolehen orga izan zen eta berarekin200 km/h abiaduraz gaindik zir-kulatu genuen 1978an frogatan,Estatuko atoi-materialen garaihartako abiadura-marka hautsizeta geure atoi-materialekin hautsiere gainera.Ordurako, eskegidurako elemen-tu iharduleak partzialki aplika-tutako trenak baziren, hala nola,Talgo pendularra edo eta 1976inguruan CAF-ek fabrikatutakotren baskulatzailea. Lanean jarrai-tu genuen eta kalkulu-erremintakgaratzen bakarrik ez; erremintaesperimentalak garatzeari ere ekingenion, geure aurreritzi teorikoaketa geure diseinuak behar bezainonak eta egiazkoak ote zirenegiaztatzeko.

A.S.–Neurketak eginez, ez da?

G.G.–Bai. Erreibidean gertatzenzenaren benetako neurketak egi-nez. Arlo esperimentalaren inte-resa, bikoitza izan da eta da: Aldebatetik, esan bezala, geure aurri-kuspen teorikoak eta proiektuakzuzenak ziren ala ez ikustea etabestetik, geure kalkulu-teknikaketa geure hipotesiak birrelikatzekodatu errealak lortzea, azken fi-nean orga honek edo eta ibilgailuhonek hainbesteko karga-maila

A.S.– Eta, zeintzuk dira ikerkuntzarlo honetako lorpen nagusiak?

G.G.– Begira, lehen aipatutako bilerro horien arabera, hasiera-hasieratik ekin genion geureteknologia garatzeari. Teknologiahau funtsean, ordenadoreen era-bilpenean oinarritu zen. 1972.etikaurrera, geure lehen kalkulu-programak garatzen hasi gineneta hauek, erreibidean ibilgailuekzituzten funtzionamendu-baldintzak simulatzeko aukeraeman ziguten lehen aipatutako biarloetan: arlo erresistitzaile edoeustailean eta arlo dinamiko edohigidurarenean.Zentzu honetan, programak etakalkulu-metodoak garatuz joanginen eta 1978an jadanik, bage-nituen baliodun erremintak, biarlo hauek kontutan hartuta or-gak diseinatzeko.

German Gimenez

ko noski, behar diren neurketakibilian edo trena dabilela eginbehar dira.Beraz, arlo esperimentalean ereneurtzeko metodoak eta egiaz-tatzeko teknikak garatzen saiatugarela esan daiteke.

A.S.–Zer egin duzue horretarakozehazki?

G.G.–Ba, lehenengo arloan or-gen erresistentzia estatikozkoentseiuak, kargak egiaztatzeko etaelementu edo pieza desberdinekkarga horiek ongi jasaten dituz-ten jakiteko. Ez da nahikoa itxu-raz egiturek inongo kalterik ezjasatea. Ikusi egin behar da hala-ber puntuetako bakoitzean zertentsio-neurri sortzen diren egoe-ra desberdinetan. Puntuak noski,

egitura osokoen artean aldez au-rretik guk kaltetzeko joerarikhandienekotzat edo... jotakoakizan ohi dira.Horretarako, jasandako defor-mazioen bidez neurtzen dira ten-tsioak. Estentsometriaren arloansartzen gara hor. Bai tren-kaxetaneta baita orgetan ere, banda es-tentsometrikoak erabiltzen ditu-gu tentsio unitarioak neurtzekoeta desplazamendu-transduktoreak berriz, despla-zamendu edo lekualdaketazkoneurriak hartzeko.Entseiu estatikoekin batera, ne-ke-entseiuak ere egiten dituguibilgailuen elementu desberdinenerresistentzia bermatzeko. En-tseiu hauek, batipat orgetan egi-ten ditugu; hauek bait dira ele-menturik erasanenak.

A.S.-Non egiten dituzue entseiuhauek?

G.G.– Duela urte-pare bat, or-gentzako entseiu-mahaia eraikigenuen, inbertsio handi samarraeginez. Mahai hori, Gipuzkoanegin zen oso-osorik. Egia esan,Gipuzkoako Enpresa batzuekgurekin lan egin zuten eta pun-tuan jarria dugu jadanik.Une honetan, diseinatzen ditugunorga guztiak aldez aurretik ent-seiatu egiten ditugu, erreibideanzirkulatzean izango dituzten kar-gen kidekoak direnen pean ipinieta pitzadurarik ez zaiela sortzenegiaztatzeko.

A.S.–Eta entseiu dinamikoak?

G.G.–Entseiu dinamikoen arteanere, bat baino gehiago ditugu.

Bihurgunean trenean doan bidaiariak, bi eragin nagusi ditu:– Bere pisua W = m . g– Eragin zentrifugoa (eragin zentripetu gabezia)

porantz zabu egiteko joera du, peralteak sortzen dioneragin zentripetua baino handiagoa behar duten abiadu-retan. Beraz, oreka ezegonkorra da bidaiarientzat.

2 Kasuan, kanpoaldeko iharduleei esker, tren-kaxak,peralte-zoruarekiko paralelo mantentzerat jotzen du etaondorioz R erresultanteak tren-kaxarekiko elkartzutmantentzera jotzen du, bidaiaria oreka egonkorreanmantenduz.Bidaiaria bezalaxe tren-kaxa bera ere, beraz kurba be-rean, peralte hutsarengatik ahal dezakeen baino abiadurahandiagoz pasa daiteke erosoago eta egonkorrago.

1 Kasuan, a peralteak v abiaduraren eraginezko

z = m . ---------v

2

r

eragin zentrifugoa zerbait irensten du, baina ez guztia etatren-kaxa kanporantz okertzen da. R erresultantea ez daelkartzuta tren-kaxaren zoruarekiko eta bidaiariak kan-

z = m . ---------v

2

r

Batzuk hemen fabrikan bertanegiten ditugu, eta beste batzukberriz erreibidean. Fabrikan egi-ten ditugunei, modu-azterketakoentseiu deritzegu eta maiztasunnaturalak eta ibilgailuen dardaraedo bibrazio-moduak zehaztekoerabiltzen ditugu.Entseiu-prozedura honekin,1978an hasi ginen. Geure tek-nikak garatu ditugu eta hemengoibilgailuentzako ezezik, beste

aztertzeko zerbitzen digute heinhandi batean. Beste entseiu-motabatek, erreibidean dihardutenindar guztiak neurtzeko zerbitzendigute. Neurketa hauek, gure erre-sistentzi kalkuluak egiteko etagainera errodadura-segurtasunaegiaztatzeko datuak lortzekoaukera eskaintzen digute. Izan ere,karga bertikalarekin zerikusiaduten albo-karga horizontalenbalio jakin batetik gora, erreieta-

kura). Orduan, telemetri ekipoakerabili beharra dago eta irrati bidezigortzen dira seinale horiek tren-kaxako neurgailuetara.Honekin batera gainera, ibil-gailuaren puntu desberdinetangertatzen diren azelerazioak, dar-dara-mailak eta zaratak ere neur-tu egiten ditugu. Funtsean, neurri-saila dira. Eskegiduretan direnpuntu-bikote desberdinenlekualdatze edo desplazamenduerlatiboak ere neurtzen ditugu,asko ala gutxi higitzen den jakite-ko. Neurri ugari eta desberdinakjasotzen ditugu beraz eta norma-lean, ebatzi nahi ditugun arazoenbaitan orientatzen ditugu.

A.S.– Erreibidean egindako neur-ketak, erreibide errealetan alafrogetako erreibideetan egitendituzue?

G.G.– Ez, erreibide errealetan.Une honetan RENFEk ez du fro-getarako erreibiderik eta froganahiz neurketa guztiak, erreibideerrealetan egin beharra daukagu.

A.S.– Beno, eta zertan ari zareteune honetan?

G.G.– Ba, zerbait badakizu, ezda? Ikerkuntz Ekipoetan uneberean egiten ari denaren sekretuagorde behar dela esaten da, ez da?(Farre egiten du hau esatean).Dena dela, ez da inongo sekretuaune honetan abiadura handi edolasterraren inguruan ari garelaesatea. Badaude abiadura 200 eta250 km/h balioetara igotzearenatzetik dabiltzan RENFErenEgitasmo batzuk.

A.S.- Gaurko erreibideekin?

G.G.– (Farre dagi berriro) Beno,hori da arazoetako bat. Gure us-tez, egungo erreibideek ez lukeizan behar, baina inoiz ere ezindezakegu erreibideak asko alda-tuko dituztenaz segurtasun han-dirik ukan.

A.S.– Eskegidura-sistema etasistema mekaniko guztiek hobe-kuntzak, zein neurritaraino era-

Tren-kaxa baten egituraren elementu finituen mailadura

Tren-kaxa baten egituraren kalkulu-eredua

tik irteteko edo deskarrilatzekoarriskua bait dago.

A.S.– Nola jasotzen dituzue neu-rri horien balioak?

G.G.– Begira, neurri hauek ga-rrantzi handikoak dira, bainabadute konplexutasunik ere. Izanere, gurpila biraka doala jasotakoseinaleak ezin bait ditzakeguzuzenean transmititu tren-kaxara(neurketako ekipoak dauden le-

ikerkuntz arlo batzuetarako erebaliagarri gertatzen dira. Unehonetan adibidez, 1978an hemenCAF-en, IKERLANekin baterahasitako ikasketez oroitzen naiz.Ikerkuntza hauen emaitza gisaesan liteke, une honetan, metodohauen bidez satelite europear batentseiatzeko ahalbidea aztertzenari dela. Satelitearen egiturarenerresistentzia azterteko teknikaberberek, trenen elementuek abia-dura handietan duten portaera

man lezake adibidez hemengoorografian ditugun bezalako erra-dio mugatuko kurbadun errei-bideetan lastertasun handiz zir-kulatzera?

G.G.– Horixe da hain zuzen eregu lantzen ari garen gaietako bateta markatu dugun helburuetakobat. Guk RENFEren burdinbideakkokatzen direneko lurraldeenorografia (% 35 kurbak) eta aregehiago Euskadikoa, bur-dinbidearentzat oso handikapgarrantzitsua dela uste dugu.Horrelako orografiarekin abia-dura handiak lortzea, zaila dabenetan, baldin eta erreibide be-rriak egiten ez badira, baina ho-nek izugarrizko inbertsioak eginbeharra lekarkioke. Ibilgailuetanegindako hobekuntzak, erreibi-deetan egin beharrekoak bainoaskoz ere merkeagoak dira. Ibil-gailu baten kostuaren % 5 bainoez du igotzen eskegidura serbo-kontrolatu ihardule hauek insta-latzeak.

A.S.– Beraz, ez goaz ALTarentzat(Abiadura Lasterreko Trena;TGV) bezala erreibide berriaegiteko bidetik, ez da?

G.G.- Halakoarentzat, hala be-harko luke, baina noski, gureabezalako orografian horrelakorikegitea, oso garestia litzateke.

A.S.– Nola ez eta autobidearekinparaleloan ez lihoakeen ...

G.G.– Bai, baina autobideen des-nibelak oso handiak dira erreibi-deentzat. Errepideak, bur-dinbideak baino askoz ere maldahandiagoak onartzen ditu. Berazez da aurrikusgarria —epe la-burrean bederen— arlo honetanhau aldatzea, nahiz eta aurri-kuspen batzuk egiten hasiak egon.Gai honetaz argitaratu da zenbaitgauza Bilbo/Donostia/ /Gasteiz,Brinkola eta Arrasaten zehar ira-ganez lotzeari buruz.

A.S.– Nik esan izan dut, BeasainDurangorekin nola edo hala lotubeharra dagoela ...

G.G.– Noski ba. Izan ere irtenbi-de horrek ona dirudi eta oker ezbanago, Gasteiz/Donostia 50minututan, Bilbo/Donostia 57minututan eta Bilbo/Gasteiz 33mintutu inguruan egitez hitz egi-ten da.

A.S.– Aizkorriri ia itzulia emanbehar hori ...

G.G.– Bai, ibili handia da hori,baina nolanahi ere nire ustez,etorkizun baino ez da hori etairistea posible bada ere, ezin duguhor kurbak izatea eragotzi. Berazbihurguneak hor izango ditugueta hauek dira erreibidean trenakzirkula dezakeen abiadura maxi-moa benetan mugatzen dutenak.Beraz, bihurgunetan zirkulatzeanlor daitekeen abiadura maximoahobetzen lagunduko digun zer-bait aurkitu beharra izan dugu.Horretan ari gara lanean unehonetan eta hortik atera dugueskegidura serbokontrolatu ihar-duleen proiektua. Eskegidurahauek noski, ez dute kurbetakoabiadura maximoa hobetzekobakarrik zerbitzen, baizik eta baitaerreibideetako zati zuzenetakoabiadura maximoa hobetzen ere,asko laguntzen dute, eta horiegungo erreiekin oso garrantzit-sua da.

A.S.– Nola lantzen duzue hori;eraginak konpentsatuz?

G.G.- Bai. Erreibidean doan tre-nak, hiru higidura-mota nagusi

Gasteiztik irten eta Arrasate inguruan Bilbo eta Irun aldera joko luke Eusko Jaurlaritzaren "Y" proposamena

ditu: bertikala, zeharkakoa etakurbako baskulaziokoa. Aipa-tutako helburua lortzeko, eske-gidura-ekipoak instalatzen dira etaihardule batzuen bidez, sentsorebatzuen seinaleei erantzuten diete,hauek uneoro ibilgailuaren egoerazehaztuz. Honela, eta infor-matizazio-sistema sofistikatuenbidez, trenaren barruan sortzenden edozein higidura-motakonpentsatzea lortzen da.Kurbetan adibidez, zer egitendugu? Ba funtsean, burdinbidekobihurgunean izaten diren funtsez-ko bi mugatzaileak konpentsatzensaiatzen gara. Batetik bidaiaria-ren erosotasuna. Bidaiariak, ero-so joateko, ezin dezake jasan baliojakin bat baino handiagoa duenalbo-azeleraziorik. Orduan, kur-ban zirkulatzean derrigorrez azalt-zen den azelerazioa zentripetua,ezinbestekoa da eta hor dago. Horiez dago baztertzerik. Ibilgailu baterradio jakin bateko kurba ba-

tean, abiadura jakin bat daramalasartzen denean, azelerazio zentri-petua sortzen da. Zer egin arazohonen aurrean? Ba, alde batetikperaltea jarri burdinbidean. Bi-hurgune eta peraltea jarrita,g r a b i t a t e - a z e l e r a z i o a r e nerreibide-planoko, peralte-nora-bideko, osagaiak behar den aze-lerazio zentripetuaren zati batkonpentsatzen du neurri batean.Peraltea erreibidean jarrita da-goelarik, abiadura jakin bateragoazenean sortu behar den gaine-rako azelerazio zentripetua lort-zeko egin dezakeguna, zera da:tren-kaxa, orga baino ere gehiagoinklinatu, hots, txirrindulari etamotozaleek egiten duten bezala,gorputza moto edo bizikleta berabaino gehiago etzan eta orduan,tren-kaxaren grabitate-azelerazioaren osagaia, peraltehutsez ateratzen dena bainohandiagoa suertatzen da, horrelakonpentsazio erantsia eskainiz.Eta hau, elementu iharduleen

bidez egiten dugu, tren–kaxaorgekiko kurbaren barnerantzapur bat etzan eraziz, baldintzanormaletan izango lukeen inkli-nazioa, bira gehigarri honekinareagotuz.Honekin, lehen aipatutako bi-daiariak jasaten duen albo-azelerazioak eragindako lehenerosotasun-mugapena konpen-tsatzen dugu. Azelerazio honenmuga-balioa une honetan, 1 m/s2hartzen da. Adibidez eta ideia batizateko, 250 m-ko erradiodunkurba batean, 80 km/h ingurukoiragan-abiadurara derrigortutaegon gaitezke, baina azeleraziozentripetua konpentsatzen badu-gu, %30eraino igo dezakeguiragan-abiadura hori.

A.S.– Beraz, 105/110 km/h ira-gan-abiadurara pasako ginaketegutxi gorabehera ...

G.G.– Bai, hori da gutxi gora-behera. Noski, 250 m-ko erra-

Eusko Trenbideetako tren-unitate elektrikoa

dioko biurgunean 80 km/h-tik105era igo bagaitezke, 1000 m-ko erradiodunean alde hori, 160km/h abiaduratik 215 km/hiragan-abiadurara pasatzea izanliteke. Ez dut kalkulu zehatzikegin, e? Magnitude-mailak ezdira.Kurbetako iragan-abiadura mu-gatzen duen beste arrazoia, gur-pilaren eta erreiaren artean osa-

sentsore batzuen bidez egitendugu.

A.S.- Bertikalak eta horizonta-lak, ez da?

G.G.- Noski eta tren-kaxarenpuntu desberdinetan ipintzen di-tugu. Horrela, desberdintasun batdetektatzean, iharduleek tren-kaxak joera egiteko duen higidu-raren aurkako indarrak egiten

ki, bidai denboraren % 10–20irabazteak beti du interesik, bainabenetan ordea ez da % 10–20irabaztea, denbora–zatirik han-diena geraldietan dago eta. Ho-rregatik, ez du interes handirikibilbide laburreko edo gerturakotrenetan erabiltzeak.

A.S.– Lehen zerbait aipatu duzu,alegia, Unibertsitate-Ikastetxe,CEIT (Centro de Investigaciones

tzen diren albo-indarrek osatzendute. Orduan, eskegidura ihardulehauek, orga behar bezala orienta-turik, gurpil eta erreien arteansortzen diren albo-indarrak mu-rrizteko aukera ematen dute etahonela halaber, bihurgunea ira-gateko abiadura maximoa han-diatzea lortzen dugu.Erreibide zuzenetan berriz, eske-gidura iharduleen bidez, tren-kaxaharik eta guztien higitzea lortzenda, hau da, bidaiariak erreibideanegon litezkeen desberdintasunakharik eta gutxien sentitzea. Hau,

Orga-egiturentzako neke-entseiuetarako mahaia

dituzte. Orduan, ibilgailuan doanbidaiariak, benetan dauden bainoaskoz ere desberdintasun gutxia-go sentitzen ditu eta intentsitateaskoz ere txikiagoz gainera.

A.S.- Beraz, hemendik aurrera,tren guztiak primerakoak izangodira...

G.G.– Bai, bai (farre egiten du),baina tren-kaxaren mota honek,ibilbide luzeko trenetan du bereerabilkortasuna. Ibilbide laburre-tan ez du hainbeste merezi. Nos-

Técnicas de Guipúzcoa) etaba-rrekin harremanak dituzuela.Aspalditik al dituzue harremanon horiek eta elkarlaneko ihar-dun hori?

G.G.- Bai, eta ez CEITekin ba-karrik. Nire ustez, aspalditikdauzkagu lotura estuak CEITekin,Donostiako Goimailako Injineru-Eskolaren bitartez, baina baitaIKERLANekin ere lehen esandizudanez, eta egun ere primerakoharremanak ditugu. Era bereanadibidez LABEINekin ere. Duela

gutxi arte, orgen neke-entseiuak,LABEINen egiten genituen.Orain, geure instalazioa dugu etahorregatik egiten ditugu hemen,baina harreman onak dituguberaiekin ere. Besterik ere badagainera.

A.S.- Unibertsitate/Fabrika/Iker-kuntza. Badirudi behingoz elka-rrekin konektatzen hasi direla...

G.G.– Bai. Nik uste dut, CAFenjadanik urte-mordoa daramagulabide horretan eta agian harreman

mintzatzea, bai ikerkuntz etxeetaneta baita enpresetan ere, baldineta elkarlanak bientzatemankorrak izatea nahi badabehintzat. Nire ustez, len-goaiarena da funtsezko arazoa.Enpresatan Unibertsitatearenahalbideak ez direla aprobetxa-tzen esan denetan eta Uniber-tsitatean edota Ikerkuntz Etxee-tan egiten denak enpresatan isla-darik ez duela aipatu denetan,arazo nagusia bien arteko uler-mena ezinezkoa gertatu izana da.Enpresak orokorki beti uste izan

gehiago. Begira, hemen CAFen,ikerkuntz izena, kalkulu etaentseiu hutsak direnei ematendiegu. Garapen-arloa, diseinua,Bulego Teknikoan sartuta dago.Orduan, Bulego Tekniko etaIkerkuntz Zerbitzuaren artean, 95bat pertsona ariko gara bakarrenbat gorabehera. IkerkuntzZerbitzuan bakarrik berriz etaCAD/CAMekoak barne (hauekere aritzen dira eta gurekin bateralanean), 12 pertsona ari gara etagehienak goimailako tituludunteknikariak gara, titulatu ertainenbat tartean dugula. Gainerakoguztiak Bulego Teknikoan aridira.

A.S.– Zer esan nahi dezake honekburdinbide-arloko ikerkuntza-rako? Orain dirudienez, ideiakdira esportagarrienak, ez da?

G.G.– Begira, atsegin genukeideiak esportatzea (farre dagi),baina ez dut uste guk une honetanegiten dugun teknologiaesportatzeko pentsatuta egitendugunik. Behin ere ez da baz-tertzen produktuak esportatzekoideia hori eta jadanik egin dugueta horretan dihardugu, bainafuntsean ez da gure zuzenekohelburua. Orain, hemen egiten arigaren zerbait saltzea edo/eta agianbeste herrialde batzuetakoenpresentzat aplikagarri izatea,besterik ez da nik izan ere izangodela uste dut. Berez, behin edobestetan izan ditugu harremanakatzerriko enpresaren batekin gulantzen ari ginenaz eritziak edoeta ezagupideak trukatzeko. Horiere ez da baztertu behar noski,baina ez da gure ikerkuntzenzuzeneko helburua izan.

Eskerrikasko German, zeuonberri hain garbi eta zabalkiroELHUYAR aldizkarirako ema-teagatik. Zorte ona izan dezazue-la zeuon ikerkuntzekin, herritar-rok eroso, seguru eta lasterragobidaiatu ahal izan dezagun etaEuskal Herriko Enpresek Iker-kuntzari ekin eta aurrera egindezatela herritarron onerako bi-dean. Agur German.

hauen sekretua eta berauekmantentzearena, zera da, alegia,Enpresen barruan aldi bereanunibertsitatearen barruan daudenedo egonberri diren pertsonakizatea. Agian hauxe da sekretua...

A.S.- Bizitza bikoitza edo mistoaberaz ...

G.G.– Bai, hori da, bizitza mistoaduten pertsonak izatea edo baitaaldez aurretik ikerkuntza etxeetanlan egindako pertsonak izatea ere.Nire ustez, oso garrantzitsua dahau. Ikerkuntz Etxe batek, bertakopertsonak Enpresatan kokatzenbaditu, askoz ere errazagoa izangoda Enpresekin konektatzea,ahalbide horiek ezagutzendituzten eta lengoaia beramintzatzen duten pertsonarik ezbadu baino. Nire ustez haufuntsezkoa da: Lengoaia bera

du, Unibertsitatean egiten denagauza akademiko huts-hutsa delaeta oso zentzu praktiko gutxiduela. Unibertsitateak berrizherrialde honetako enpresatan,tximinoak zuhaitzetara igotzenbezala dabiltzala uste izan du etaez dutela teknologiarik, ez etaberori izateko interesik ere.Nik, zera uste dut: aldez aurretikIkerkuntz Etxe batean jardun etaEnpresatara sartu diren tekni-kariak iritsi ahala, elkarlanakaskoz ere errazagoak, eta zeraesanik ez, behintzat ere askoz ereprobetxugarriagoak izan direla.

A.S.– Eta zenbat pertsonak lanegiten du CAFen Ikerkuntz Zer-bitzu honetan?

G.G.– Une honetan, Ikerkuntzaeta Garapenaz jardun beharkogenuke Ikerkuntza soilaz baino

Kalkulu zentruko txoko bat