PROIEKTU ZIENTIFIKOA

www.laurobang.blogspot.com

KIROL LESIOEN PREBENTZIOA:

BELAUNEKO LOTAILU GURUTZATUA

Aurkibidea

1. Teknologia kirol medikuntzan.......................................................................................................1

2. Arazoaren diagnostikoa..................................................................................................................3

2.1. Elkarrizketaren emaitzak.........................................................................................................3

3. Arazoaren deskribapena................................................................................................................4

3.1. Lotailuaren apurketa..............................................................................................................5

3.1.2. Faktore anatomikoak........................................................................................................7

3.1.3. Faktore dinamikoak..........................................................................................................7

3.2. Tratamenduak..........................................................................................................................8

4. FLL Euskadira eramandako proposamena..............................................................................10

4.1. Proposamenaren bideragarritasuna.......................................................................................11

5. Ondorioak eta hobelerroak..........................................................................................................12

6. FLL Espaina-rako hobelerroak...................................................................................................14

6.1. Mikrochip programatua…....................................................................................................15

6.2. Lotailu gurutzatua eskupilotan….………………………………………………………....16

6.3. Faktore extrintsekoak………………………………………………………………….…..17

7. Marruskaduraren papera lesioan................................................................................................19

8. Zapatila “inteligenteak” ..............................................................................................................22

9. Proposamen berriztua…….…….…….…….…….…….……………………………………....22

10. Proposamen berriaren bideragarritasuna…………………………………………………..…25

11. Nanoteknologiaren aplikazioa gure proposamenean……………………………………….....29

12. FLL España-rako proiektu zientifikoaren laburpena…………..………………………..…..31

13. Proiektuaren aurkezpenak...........................................................................................................32

14. Talde lana…………………………………………………………………….………………..…33

15. Bibliografia ....................................................................................................................................34

Gehigarriak (ANEXOA) …………………………...………………………………...………….....35

1.gehigarria. Nerea Diazi egindako elkarrizketa.

2.gehigarria. Maketa egiteko prozesua.

3.gehigarria: Josean Lekueri egindako elkarrizketa.

4.gehigarria: Josean Lekueri elikadura eta lesioen arteko harremanaz egindako galdetegia.

5.gehigarria: Nanoteknologiari buruzko galdetegia. Alex Bittner Autoantolaketa ("self assembly") taldearen liderraren erantzunak 6.gehigarria: Astore enpresarekin kontaktuak.

1

1. Teknologia kirol-medikuntzan

Gaur egun teknologiaren laguntzaz kirola beste maila batera heldu da. Azken urteotan kirol

medikuntza izugarri garatu da kirolariengandik etekin maximoa lortzeko, lesioak saihesteko

edota azkarrago eta hobeto sendatzeko.

Gaur egun, medikuntzan teknologia-teknika ezberdinak erabiltzen hasi dira zenbait

gaixotasun sendatzeko, hala nola minbizia, parkinsona eta abar. Honek kirol medikuntza

ere oso azkar garatzea eragin du. Esate baterako, lesioak sendatzeko medikuntza

birsortzailea erabiltzen hasi da. Medikuntza arlo honetan ama zelulak erabiltzen dira organo

osoak birsortzeko laborategian. Zenbait kasutan organoa birsortzea lortu izan dute jadanik.

Medikuntza mota hau bioingeniaritzaren adarrekoa da eta bizitzaren zientzien printzipioak

aplikatzen dute organuluak edo zuntzen funtzioak mantentzeko edota hobetzeko. Beraz,

organo berezien fabrikazioan lan egiten du eta robotikaren kontzeptuak barneratzen ditu

gizakiaren gorputza diseinatzeko edo atalak ordezkatzeko.

1. irudia: Carl Lewis korrika egiten. 2. irudia: zientifikoa laborategian.

2

Gaur egun ere, medikuntza birsortzailea kirol-medikuntzan ere aplikatzen ari da lesioen

ondorengoak gutxiagotzeko. Nadal daukagu adibide, belaunean izandako lesioagatik bertan

kartilagoko inplanteak jarri dizkiotelako.

Duela urte batzuk kirolariak, maila erdikoak zein handikoak, lesio baten ondorioz kiroletik

kanpo luze gelditzen ziren; batzuetan betiko ere utzi behar izan dute kirola. Guk kirol-

lesioak aztertu nahi ditugu eta zelan sahies daitezkeen. Arazoaren diagnostikoa egiteko

Nerea Díaz, Athletic-eko berregokitzaleari, elkarrizketa bat egin genion.

3. irudia: Rafa Nadal partidu batean.

3

2. Arazoaren diagnostikoa

Kirol-medikuntzari buruzko elkarrizketa bat egin diogu Lauroko heziketa fisikoko irakasle

Nerea Diazi. Nerea Athletic Club taldeko berregokitzailea da eta zortzi urtetan egon da

nesken taldearekin lesioekin lanean. Elkarrizketarako galdetegi bat prestatu genuen ondoko

ardatzak kontuan hartuta.

Galdetegiaren ardatzak:

• Teknologia kirol-medikuntzan.

• Lesio motak.

• Mutil eta nesken arteko diferentziak

lesio baten aurrean.

• Elikadurarekin zerikusia duten lesioak.

• Medikuntza birsortzailea.

Elkarrizketaren transkripzioa 1.gehigarrian agertzen da. Hurrengo atazan elkarrizketatik

lortutako emaitzarik esanguratsuenak laburbilduko ditugu.

2.1. Elkarrizketaren emaitzak

Nerea Diazi egindako elkarrizketatik ondorio batzuk atera ditugu. Hauek dira

esanguratsuenak eta gida gisa gure proiektua aurrera ateratzeko hartu ditugunak.

• Alde batetik teknologia kirolean asko garatu da eta lesioak sendatzeko aparatu edo

teknika ezberdinak asmatu eta erabili dira, adibidez: ultrasoinuak, laserra...

• Beste alde batetik sexu ezberdinen artean anatomikoki diferentzia handia agertzen

da. Gizonezkoen eta emakumezkoen arteko aldaken diferentzia oso handia da.

Mutilen aldakak oso estuak dira, aldiz neskenak zabalagoak. Faktore anatomiko

hauek eragin zuzena daukate lotailu gurutzatuko lesioan. Lesio mota hau hiru

aldiz gehiagotan gertatzen da emakumezkoengan gizonezkoengan baino.

4. irudia: Nereari elkarrizketa.

4

• Elikadura eta lesioak izatea harremanduta daude. Karbono-hidratoak eta proteinak

orekatuak egon behar dira lesio mota batzuk sahiesteko, adibidez lotailu gurutzatuen

kasuan.

Eta bukatzeko,

• Azken urteotan kirolean aplikatzen den medikuntza birsortzailea asko garatu da eta

hainbat tratamendu berri egiten dira. Adibidez, zelula amak erabiltzen dituzte zuntzak

berregiteko. Nahiz eta beste kirol batzuetan erabili izan den, Euskal Herriko futbolaren

kasuan ez da erabili momentuz, tratamendua oso garestia delako.

3. Arazoaren deskribapena

Nerea Diazi egindako elkarrizketatik lesiorik arruntena futbolean lotailu gurutzatuaren

dela. Ez da lesio zaila sendatzeko, baina kirolaria kirola egiteari uzten dio denbora luzez,

esan zigun Nereak. Beraz, errendimendu altuko kirolean garrantzia izango zuen, ahal den

gutxien gertatzen bada edota lesioa ahal den azkarren sendatzen bada.

Belaunean lau lotailu daude eta aurrekoa eta atzekoa garrantzitsuenak dira. Berna-hezurra

eta izter-hezurra lotzen dituenak. Ondoko taulan irudi bana esleitu zaie.

Aurreko lotailu gurutzatua

Aurreko lotailu gurutzatuak izter hezurraren

atzeko partea berna hezurraren aurreko

partearekin konektatzen du, belaunburuaren

atzetik igaroz.

Ez dio uzten berna-hezurrari atzerantz joaten.

Atzeko lotailu gurutzatua

Atzeko lotailu gurutzatuak ez dio uzten berna-

hezurrari gorantz joaten eta belaunaren

egonkortasuna finkatzen du.

5

3.1. Lotailuen apurketa

Kirolariak lotailua apurtu duela detektatzeko Lachman proba egiten da. Aurreko eta

atzeko lotailuak apurtzen direnean berna-hezurra gorantz edo atzerantz joatea gerta daiteke

eta proba horren bidez aurrekoa beha daiteke.

Lotailuan sekulako tentsioak jasaten direnean lotailuen apurketa gertatzen da. Eragindako

gehiegizko indarra, kontrol falta edota giharren indar falta izan daiteke tentsioen jatorria.

Irudian ikus daiteke lotailuaren apurketaren prozesua.

5. irudia: mindutako belauna

6. irudia: lotailu gurutzatuaren apurketaren faseak.

6

Lotailuen apurketa ere ondoko kasuetan gerta litezke:

• Hankak balgo itxuran jartzean eta orkatila kanporantz eramatean gerta daiteke. Lesio

mota hau eskian edo futbolean gertatzen da.

• Hankak baro itxuran jarri eta orkatila barrurantz eramaterakoan gerta daiteke. Lesio hau

trafiko istripuetan gertatzen da.

7. irudia: balgo itxurako aldakak

8. irudia: baro itxurako aldakak

7

3.1.1. Faktore anatomikoak

Emakumeek hankak balgo itxuran dauzkate, gizonezkoengan, aldiz baro itxura

nabarmentzen da. Arrazoi anatomiko horrengatik lotailu gurutzatuaren apurketa hiru aldiz

gehiagotan gertatzen da emakumeengan gizonezkoengan baino. Faktore anatomikoak ezin

dira sahiestu, baina dinamikoak, bai.

3.1.2. Faktore dinamikoak

Faktore anatomikoak ezin dira ekiditu baino

dinamikoak bai. Kontrol neuromuskularraren

bidez kirolariek jauziak eragiterakoan lesioa

asko saihestea posiblea da. Beste aldetik

talde-kirola denez (futbola), jokalarien artean

kontaktu fisikoa egongo da eta lesioak ager

daitezke jokalariak kontrola galtzen duenean.

9. irudia: neskak futbolean.

10. irudia: balgoa duen eta ez duenaren arteko desberdintasuna.

11. irudia: Toquero errematea egiten.

8

3.2. Tratamenduak

Ligamentoplastia:

• Ligamentoplastia da lotailu gurutzatuaren apurketan aplikatzen den metodoa. Izenak

berak adierzten duenez, lotailu baten plastian edo berreraikitzean datza, izan ere,

lotailua oso minduta geratu delako. Horrela, lotailuaren funtzioak bueltatuko zaizkio.

Metodo hrretan objektu ezberdinak erabili daitezke:

lotailu bera hartuz, beste material batzuk hartuz eta

abar. Tratamendu hori erabili ondoren, oso inportantea

da errehabilitazioa ondo egitea, lotailua berriz

hausteko arriskua baitago.

12. irudia: kirolariak zelaietan

13. irudia: ligamentoplastia baten irudia

9

• Ebakuntza kamara bat belaunean sartzean datza, ebaki txiki baten bitartez, horrela

belauna kontrolatu ahal izango da. Beharrezkoa da burdinezko inplanteak edo beste

material batzuez egindako inplanteak hezurrean ezartzea. Inplante hauek iraunkorrak

izan daitezke edo bigarren ebakuntza batean kentzen direnekoak.

14. irudia: ligamentoplastia baten irudia

10

4. FLL Euskadira eramandako proposamena

Kirolariak jolasean kontrola galtzen duenean lotailu gurutzatua ez apurtzeko ondokoa

proposatzen dugu. Lehenik, mikrochip bat belaunean jarriko dugu. Ondoren, belaunean

goniometro bat daraman belauneko bat jarriko dugu. Goniometroak balgoaren angelua

neurtuko du, eta angelua 60ºkoa baino gehiago bada, mikrochipari seinale bat bidaliko dio,

bluetootharen bidez.

Mikrochipak seinalea jasoko du eta kuadrizeps (goiko bastoa) muskuluari deskarga txiki

bat emango dio. Muskulua, deskarga jasotzerakoan, uzkurtu egingo da eta belauna balgo-

graduazio normalera eramango du.

Hurrengo irudian guk egindako belaun baten maketa agertzen da. Bertan adierazten da

Lego fitxa baten bidez mikrochiparen posizioa.

Maketa egiteko prozesua 2. gehigarrian agertzen da.

15. irudia: goniometroa

Recto anterior Basto externo

Tendoi rotuliano

Tibial anterior

Sartorio

Basto interno Microchip

Lotailu gurutzatuak

Peroneo

11

4.1. Proposamenaren bideragarritasuna

Gure proposamenaren baliagarritasuna jakin nahian Lezamara joan ginen Josean Lekueri

Athletic-eko medikuaren aurrean proiektua aurkeztera. Proiektu zientifiko zein tekniko

aurkeztu ondoren elkarrizketa bat egin genion lan zientifikoa hobeto dokumentatzeko.

Elkarrizketaren transkripzioa 3. gehigarrian agertzen da. Hona hemen elkarrizketan

egindako galderak:

• Zein tratamendu erabiltzen duzue apurtutako

lotailu gurutzatua sendatzeko?

• Zenbat denbora egon behar da lesio honen ondoren

errehabilitazioan?

• Zeintzuk dira lotailu gurutzatuaren apurketaren

kausarik orokorrenak?

• Zein aparatu erabiltzen duzue lotailu gurutzatuaren

errehabilitaziorako?

• Eta zein teknologia aplikatzen da kirol-

medikuntzan?

16. irudia: Josean Lekue

17. irudia: Josean Lekueri proiektua azaltzen.

12

Gure proiektuari buruz galdetu genionean ideia ona zela esan zigun, sinplea eta logikoa.

Bere ustez, teknologia hau iada lesio hau izan duten kirolariengan aplikatzeak eragin

handiagoa izango luke. Izan ere, belaunak berak tentsio gehiegi detektatzeko sentsoreak

ditu, sentsore hauek nerbio sistemaren bidez tentsio iturria neutralizatzen du. Beraz, lesio

hau jasan ondoren sentsibilitatea galdu egiten da, hau da, sentsore hauek ez dute hain ondo

funtzionatzen. Gure mikrochipak sentsore hauen funtzionamendua ordezkatuko luke.

Josean Lekueri egindako galdeketa 3.gehigarrian ikusi daiteke.

5. Ondorioak eta hobetze-lerroak

Gure proposamenak dituen arazoak ondorengoak dira:

� Neurketa sisteman arazoak egon daitezke goniometroa belaunaren kanpoan

egoterakoan.

� Bluetooth seinaleak interferentzia arazoak eman ditzake eta konponbidea beste sistema

inhalanbriko baten bidezko teknologia erabiltzea izan daiteke.

Izandako elkarrizketetatik, bai Nerea Diaz-i eta Josean Lekue-ri egindakoetatik, ateratako hobetze-lerroak hauek izan dira.

� Gure proposamena lotailu gurutzatuko lesioa saihesteko bideratu dugun arren,

aplikagarriagoa izango da lesio hau izan duten kirolarietan aplikatzea.

FLL Euskadiko txapelketan egin zizkiguten komentaketak hurrengoak izan ziren:

� Ideia ONA zela.

� Aplikagarria zela beste kiroletan ere.

� Eskiatzerakoan hankak gehiegizko biraketa egiten duenean oinarekiko, botak soltatu

egiten dira? Erabili al daiteke halako zerbait zuen proiektuan lesioa sahiesteko?

Pentsatu ahal duzue antzeko teknika batetan?

13

Aurreko ideiak kontuan hartuta ondorengo hobelerroak egin ditugu gure proiektu

zientifikoan FLL Españan aurkezteko.

a) Mikrochip programatua: Neurketa sistema mikrochipak berak burutuko du,

horretarako mikrochip programatua izango da.

Mikrochip honek neur lezake:

- Angeluak mikrogoniometro baten bidez (sentsoreak erabiliz) neurtuko

lirateke. Lotailuak jasaten duen tentsioa gehiegizkoa baldin bada deskargak

emitituz.

- Zenbait elementu kimikoren indizeak neurtu ahal izango dira mikrochoparen

bidez, eta beste gailu elektroniko batean ikusi ahal izango dira emaitzak.

b) Beste kiroletan lotailu gurutzatuaren azterketa: Futbolean ez ezik, lesio hau zein

beste kiroletan gertatzen den aztertuko da: eskupilota, eski…

c) Faktore extrintsekoak aztertu: Lesio hau ekiditu ahal izateko kanpoko

ezaugarriak kontutan hartu behar izango ditugu lesio hau bere orokortasunean

saihesteko, hala nola, ingurunea, zapatilen materialak eta kirol hori praktikatzen

emandako ordu kopurua.

14

6. FLL España-rako hobelerroak

Aurrekoa kontuan hartuta eta hobelerroen azterketa egin ondoren proposamen berriak sortu

ditugu. Hauek hurrengo orrialdeetan garatuta ageri dira.

Josean Lekueueri e-mailez galdera sorta egin zaio elikadura eta lesioak harremantzeko

asmoz. Egin zaizkion galderak ondokoak izan dira:

1. Belaunean lesio bat dagoenean, pertsona horrengan gatz mineralen bat faltan

izateak lesioan eragina duen ala ez ikertu ahal da?

2. Zeintzuk dira kontrakzio muskularrean eragiten daukaten gatz mineralak?

3. Zein harreman dago lesio muskularra eta nerbio-sistemaren bulkadaren artean?

Erantzunetatik , 4.gehigarrian ikusi daitezkeenetatik, lortutako emaitzak ondokoak dira:

� Gatz mineralek, giharreko lesioetan eragina daukate, baina ez artikulazioetan.

� Kontrakzio muskularretan eragina daukaten gatz mineralak sodioa eta potasioa

dira.

� Lesio muskularra eta nerbio-sistemaren bulkadaren artean dagoen erlazioa zuzena

da, nerbio-sistemako bulkada giharrera txarto heltzen bada, kontrakzio desegokia

gertatuko da gihar horretan eta lesioa emango da.

Emaitzak kontuan hartuta FLL-Euskadira emandako proposamena hobetuko dugu

mikrochiparen diseinuari funtzio gehiago esleituz.

15

6.1 Mikrochip programatua.

Aur reko proposamenarekin dagoen aldea neurketa sistema

mikrochiparen barruan integratuta dagoela da. Mikrochipak ondoko

neurketak egingo ditu:

a) Balgoaren neurketa: sentsoreen bidez balgoaren graduazioa

neurtuko dugu, sentsorea artikulazioaren arteko lerroaren erdian

(femur eta tibia erdian) kokatuko da.

b) Gatz mineralen kopuaren neurketa : Sodio eta Potasio indizeak

neurtuko ditu. 4. gehigarrian agertzen den moduan indize hauek

zerikusi handia daukate lesioen prebentzioarekin, kuadrizepsaren

kontrakzioa, estimulu baten aurrean sortaraztea ahalbidetzen

baitute.

Microchipak neurketaz gain ondoko funtzioak programatuta izango ditu.

1.Funtzioa: Sentsoreek bidaltzen duten seinaleen bidez,

microchipak neurketak prozesatuko ditu. Horrela ba, balgoak

graduazioa gainditzen duenean (60º), microchipak basto

externoari deskarga bat emango dio. Horrela belauna bere

balgo naturalera bueltatuko da.

2.Funtzioa: Mikrochipak neurtutako gatz-mineralen indizeak PDA batera bidaliko dira.

Gatz mineralaren indizea, minimo batera heltzen denean lesioak areagotzen dira. Beraz,

berregokitzaileak PDA-n daukan informazioarekin lesioa sahies dezake.

20. irudia: PDA

18. irudia: belaunaren maketa sentsorearekin

19. irudia: belaunaren maketa

sentsorearekin

16

6.2 Lotailu gurutzatua eskupilotan

Futbolean, skian eta hainbat kirol ezberdinetan lotailu gurutzatuaren apurketa normala da,

baina azken urte hauetan eskupilotan ere kaltea sortzen ari da. Eskupilotan normalean

sortzen diren lesioak ondokoak dira:

– Eskuko arazoak.

– Hezur eta giharren arazoak.

– Artikulazioen arazoak.

Azken urteotan lotailu gurutzatuko lesioa maiz gertatzen ari da frontoietan. Adituak horren

arrazoiak aztertzen ari dira. Batzuek errua, zapatilek daukaten gehiegizko agarreari botatzen

diote. Hurrengo irudietan azken boladan lesio hau izan duten pilotariak agertzen dira.

AIMAR OLAIZOLA Labriteko frontoia (Iruña)

ABEL BARRIOLA Astelena frontoia (Eibar)

ZUBIETA Labriteko frontoia (Iruña)

ASIER OLAIZOLA Tafalla frontoia (Iruña)

21. irudia: pilotari baten eskua

17

6.3 Faktore extrintsekoak Faktore anatomikoaz eta dinamikoaz gain lesioetan ere ondoko faktoreak kontuan hartu behar dira.

o Egutegia: Partidu kopuru karga dela eta, lesioaren arriskua igo egiten da.

o Frontoi mota: Oinetakoak aukeratzerako orduan, frontoiaren zoruak aukeraketa hori baldintzatuko du.

o Oinetako mota: Jokalariak, bere ustez gehien komeni zaion oinetako mota

aukeratuko du.

6.3.1 Frontoi motak

Frontoi zoruen moten arabera, frontoiak (ezkerreko pareta dutenak), material ezberdinez eginda egon daitezke:

• HARRIZKO FRONTOIAK

Hasieran frontoien zoruak harriz egiten ziren.

Pilotarientzat ez ziren erosoak, belaunetako,

orkatiletako eta hanketako lesioak sortarazten

baitzituzten.

22. irudia: kirolaria kirola praktikatzen

23. irudia: harrizko frontoia

18

• ASFALTO URTUKO FRONTOIAK Denborarekin frontoietako zoruak aldatuz joan dira. Asfalto urtu honek bi hobekuntza

nagusi izan zituen: aplikatutako koipea ezabatu egin zen

(erregularitate perfektua lortu ahal izateko) pilota

botatzerakoan eta bestetik pilotarien lesioak saihestea edo

murriztea. Horrelako frontoiak egiterakoan, ez da

bakarrik erabiliko den materialen kalitatea kontuan hartu

behar, baizik eta materiala aplikatu den hormigoizko losa.

Honen bitartez pilota azkarrago irtengo da.

6.3.2 Oinetako mota

Zapatila bat diseinatzerakoan egonkortasuna, arintasuna, amortiguazioa eta

transpiragarritasuna dira bilatzen diren ezaugarri nagusiak.

Zapatila-zolak agarre egokia izan behar du jokalariak laban ez egiteko. Normalean

zolak kautxuzkoak egiten dira.

24. irudia: gaur eguneko frontoia

25. irudia: ASTORE-k pilotarientzat diseinaturiko zapatilak

19

7. Marruskaduraren papera lesioan

Marruskadura indarra, , higiduraren aurkako norantzan, gorputzetan kontaktu-

gainazalean azaltzen den indarra da. Higiduraren kontrako norantzan agertzen den indar

honek ordea mugimendua egotea ahalbidetzen du, izan ere, indar hau gabe ez legoke

mugimendurik gainazal lau batean, labainketa egongo litzatekelako.

Marruskadura indarraren jatorria

Marruskadura indarra, gorputzek aurrerantz egiteko duten

joerari ipintzen zaion eragozpenarekin erlazionatuta dago;

gorputzen arteko labainketa zailtzen duen indarra da, hain

zuzen ere.

Indar hauen jatorria bi dira:

a. Gainazalen zimurdurak: kontaktuan ipintzen diren bi gorputzen gainazalek dituzten

sargune eta koskek, labainketa eragozten dute.

b. Kontaktuan dauden gorputzen atomo eta molekulen artean ematen diren lotura

indarrak.

Marruskadura indarra beti agertzen da gorputzen desplazamenduaren aurkako noranzkoan.

Marruskadura indarra ez dago kontaktuan ipintzen diren gainazalen azaleren menpe, hauen

egoeraren menpe baizik.

Gainazal ezberdinen kasurako, euren izaeraren araberako MARRUSKADURA

KOEFIZIENTE (µ) desberdinak zehazten dira. Koefizientearen balioa handiagoa den

bitartean, desplazamenduari eragozpen handiagoa ipintzen dion gainazal batez arituko gara.

Marruskadura indarra, kontaktuan dauden gainazalak "estutzen" dituzten indar normalekiko

proportzionala da.

26. irudia: bi gainazal kontaktuan

20

Aurreko bi atalak kontutan harturik, marruskadura indarraren adierazpen matematikoa

zehazteko moduan egongo ginateke. Marruskadura koefiziente eta indar normalarekiko

proportzionala izanik:

Marruskadura indarra handiagoa da higidura hastear dagoenean, gorputza behin higitzen ari

denean baino.

Materialak eta marruskadura koefizienteak:

Ukipenean dauden materialak Marruskadura estatikoa Marruskadura dinamikoa

Hielo // Hielo 0,1 0,11

Vidrio // Vidrio 0,9 0,4

Vidrio // Madera 0,25 0,2

Madera // Cuero 0,4 0,3

Madera // Piedra 0,7 0,3

Madera // Madera 0,4 0,3

Acero // Acero 0,74 0,57

Acero // Hielo 0,03 0,02

Acero // Latón 0,5 0,4

Acero // Teflón 0,04 0,04

Teflón // Teflón 1,04 0,04

Caucho // Cemento (seco) 1,0 0,8

Caucho // Cemento (húmedo) 0,3 0,25

Cobre // Hierro (fundido) 1,1 0,3

Esquí (encerachimbodo) // Nieve (0ºC) 0,1 0,05

Articulaciones humanas 0,01 0,003

21

Aurreko taulan material ezberdinak kontaktuan egoterakoan eta bat bestearen gainean

irristatzerakoan gainazalak adierazten duen marruskadura-koefiziente estatikoa zein

dinamikoa ageri dira. Pilotarien kasuan frontoiaren gainazala zementuzkoa denez eta

zapatila-zola kautxuzkoa denez gorriz adierazitako balioak hartu beharko genituzke.

Lotailu gurutzatuaren lesioa, jokalariak bat-bateko norabide aldaketa egiten duenean

gertatu ohi da. Zapatilaren zolak ez du higidura jarraitzen beharbada agarre gehiegi

daukalako, hori dela eta belaunean indar bikote bat sortzen da irudian agertzen den

moduan.

Beraz, gure proposamena zapatilaren agarrea kontrolpean izatea izango da. Honetaz gain,

aurretik esan bezala, mikrochipak balgoaren neurketa masibo hori detektatzerakoan

deskarga emango dio basto externo giharrari eta horretaz gain zapatilaren zola mikrochipak

kontrolatuko du . Horrela ba, deskargaren bidez balgoa bere egoerara bueltaraziko da eta

gainera zolari agarrea gutxituz labainketa sortaraziko dugu lesioa oraindik ere gehiago

saiheztuz. Horretarako zapatila “inteligenteak” proposatzen ditugu.

MARRUSKADURA

INDARRA

MARRUSKADURA 27. irudia: TITIN pelotaria higiduran. Alboan, belaunean agertzen den indar-bikoteak sorturiko tortsioa.

22

8. Zapatila “inteligenteak”

1.proposamena : Lauro eskupi 1.0

Zapatilak, material ezberdinetako 4-5 zola desberdin izatea pentsatu da, agarre ezberdineko

materialekin. Jakina da, jokalariak partidu bat jolastu baino lehen pilotak frogatzen

dituztela jokatuko duten frontoi horretan. Hau aprobetzatuz, jokalariak frontoiko zorua

probatuko du eta agarre sentsoreak marruskadura koefizientea erakutsiko dio jokalariari.

Horren arabera, jokalariak zola bat edo beste aukeratuko du.

2. proposamena: Lauro eskupi 2.0

Eskupilotarako zapatila berriztatzaileak mikrochip baten bidez kontrolatuak izango dira.

Oinetako hauek presio gune ezberdinak kontuan hartzen dituen plantilla bereziak izango

dituzte, balgo anatomikoa zuzendu ahal izateko.

Agarre ezberdineko zapatila-zolak

Kautxuzko takoak zapatila-zolaren barrura sartuko dira behar den agarrearen arabera.

Mikrochipak barrura sartzen diren takoak kontrolatuko ditu.

28. irudia: Zolak tako asko baditu agarre gehiago lortuko du.

29. irudia: Zolak tako gutxi baditu agarre gutxiago izango du.

23

Mikrochip programatua

Mikrochipak balgoaren graduazioa neurtuko du. Programatutako angelua ez gainditzeko

seinale bat igorriko dio zapatilan dagoen errezeptore bati.

Errezeptoreak mikrotakoak igotzeko mekanismoa aktibatuko du.

Zenbat eta tako gehiago barrurantz orduan eta agarre gutxiago.

Gure azken proposamena lotailu gurutzatuko lesioan eragiten dituzten faktore ezberdinak

kontutan hartuko ditu zapatilen agarreaz gain: gatz-mineralen indizeen neurketa eta

belauneko balgoaren neurketa. Azkeneko neurketa horretan, zapatilan dagoen

errezeptoreari seinalea bidaltzeaz gain, basto externoan deskarga burutuko du.

30. irudia: Mikrochipa

24

9. Proposamen berriztua

a) Iada lotailu gurutzatua lesionatuta daukaten jokalarietan mikrochipa inplantatuko da.

b) Mikrochipak hurrengoa kontrolatuko du:

Elikadura Balgoa Zapatila “inteligenteak”

Na (Sodio) eta K (Potasio) indize minimoak neurtuko ditu eta entrenatzailearen PDA-ra bidaliko ditu emaitzak.

Mikrochipak balgoa neurtuko du eta balgoaren graduazio maximoa gainditzean basto externoari deskarga txiki bat emango dio.

Lauro eskupi 1.0: Agarre-sentsoreek marruskadura neurtuko dute zapatila-zola aukeratzeko.

Lauro eskupi 2.0: Mikrochip baten bidez kontrolatuko dira agarre ezberdineko zolak, takoak igo/jeitsiz.

31. irudia: Mikrochiparen inplantea belaunean

25

10. Proposamen berriaren bideragarritasuna

Astore Proiektuaren pilareetako bat zapatilen zolaren diseinua denez, zer hobeto, eskupilotako

zapatilen diseinua daraman enpresarekin kontaktuan jartzea baino (ikusi 6.gehigarrian

enpresarekin izandako kontaktuak). Kontaktuan jartzeaz gain enpresara joateko aukera

sortu zen, aukera ezin hobea proiektua aurkezteko eta emaitzak kontrastatzeko.

Enpresan, Astore-Ternuako proiektuaren arduraduna den Michel Gogniat-ek zapatetan

inobatzeko eman beharreko urratsak zeintzuk diren azaldu zizkigun.

Zapatilen ezaugarriei buruz galdetzerakoan, ezaugarri hauek zapatilaren funtzioaren arabera

izaten dela azaldu zigun, jokalariek jokoan zehar duten posizioaren arabera, batzuek

arinagoa izatea nahigo dute, beste batzuek erresistenteagoa izatea nahiago dute, beste

batzuek agarre nahikorekin nahi dute...

32. irudia: ASTORE enpresan proiektua aurkezten.

33. irudia: ASTORE-n diseinatutako zapatilak.

26

* Astore-k ikusitako eragozpenak: takoak igotzeko eta bajatzeko mekanismoa. Gure proiektuaren inguruan takoak mugitzeko beharko zen mekanismoak (konpresorea)

zapatilari pisua gehituko ziola aipatu zigun.

Gure konponbidea: Takoak igotzeko eta jeisteko mekanismoa, airea (sistema

pneumatikoa) izatea, aire konprimatua kanpotik sartuko litzateke.

Elektrobalbula baten bidez airea atera/sartu-ko litzateke takoan hau

jeitsi/igo-araziz. Sistema hau ez da zertan oso pisutsua izan behar,

sistemak pila txiki bakar bat besterik ez lukeelako behar.

Nanogune

Astorera joan ginen bezala Nanogunera enpresara ere joan ginen proiektua aurkeztera.

Aurretiaz nanoteknologiari buruzko galdera batzuk proposatu genituen. Galderak Alex

Bittner-ek Autoantolaketa ("self assembly") taldearen liderrek erantzun zizkigun.

Erantzunak 5.gehigarrian irakur daitezke.

Nanogunean Enrique Zaratek (Outreach Manager) nanoteknologiari buruzko kontzeptuak

ulertzen lagundu zigun.

34. irudia: Elektrobalbulak

35. irudia: NANOGUNE enpresan, proiektu zientifikoa aurkezten.

27

Zer da nanoeskala?

Nanoeskala atomo eta molekulen eskala da, honetan metroa eta nanometroaren arteko

erlazioa hauxe da:

1m=10000000mm

1nm=10-9 m

Nanoeskala ondo ulertzeko, hurrengo irudien bitartez eskala hau norainoko heltzen den

ikusi daiteke, 1m-ko altuera duen haur batetik fullereno izeneko nanoestruktura batetara

heldu arte. Irudi batetik bestera igarotzeko beti zatiketa berdina egin behar da eskalaz

aldatzeko, ÷1000.

HAURRA → ARKAKUSOA →BAKTERIA→ FULLERENO 1 m 1mm 1µm 1nm

Nanoteknologia ordenagailuetako mikrochipen interkonexioetan, transistoreen diseinuan

erabiltzen da batez ere. Dirudienez, nanoteknologia aplikatzeko materialik hoberenak

material silidoak izaten dira, metalak, erdieroaleak eta oxidoak esaterako. Hala ere,

nanomakina perfektuenak naturan ageri dira, giza gorputzean hain zuzen ere. Alboko

irudian halako bat ageri da, erribosoma.

Zelula barneko organuluak oso tamaina txikikoak

(nanoeskalakoak) izan arren, funtzio eta propietate oso

interesgarriak dauzkate.

Nanoteknologia, nanoegitura hauek kopiatzen saiatuko

da hauen ezaugarri fisikoak lortzeko asmoz.

36. irudia: Erribosoma.

28

Nanoteknologiak naturatik ikasten du: Biomimesis Adibide bezala Cocytia d’Urvillei (Arctiidae) tximeleta jarriko dugu. Tximeletaren hegoak

hidrofoboak dira.

Nanoteknologia erabiliz atomoak birrantolatu egiten dira nahi dugun egitura sortzeko.

Tximiletaren kasuan hidrofoboa den (hegoetan ur tantak ez dira desegiten, ez dira hegoak

“bustitzen”) materiala lortzeko, tximeletaren hegoa nanoeskalan kopiatu da eta polimero

baten atomoak birrantolatuko dituzte tximeleten hegoen nanoegitura berdina lortzeko.

Modu honetan polimeroak tximeletaren hegoen ezaugarri fisiko berdinak lortuko ditu.

Ondoko irudian tximeletaren hegoen egitura eta bere kopiaketa polimerotan agertzen da

eskala ezberdinetan, azkena nanoeskala izanda.

Tximeletaren hegoen egitura

Hegoen kopiaketa nonoteknologia erabiliz

37. irudia: Tune-efektuko mikroskopioa

38. irudia: Cocytia d’Urvillei (Arctiidae) tximeleta.

29

11. Nanoteknologiaren aplikazioa gure proposamenean

Ondorengo irudietan naturan dauden eskalatzaile hoberen hanken itxura mikroeskalan

agertzen dira. Ezkerretik eskumara bagoaz ikusi daitekeen bezala hanken filamentuen

kopurua eta lodiera txikituz doaz. Gecko-a da naturan aurkitu den eskalatzailerik hoberena,

arrazoia bere hanketako larruazalaren egituran dago.

Gecko muskerra munduko eskalatzailerik hoberena

39. irudia: Aimar Olaizola eta Gecko muskerra.

40. irudia: Animalia eskalatzaile batzuen larruazala nanoeskalan

30

Hurrengo irudietan Geckoaren larruazalaren egitura eskala ezberdinetan ageri da.

Estatu Batuetan patentatuta dago jadanik sistema itxaskorr bat on-off sistemarekin. Honek

esan nahi du materiala nanoteknologia erabiliz eta geckoren nanoegitura erabiliz badagoela

zenbait diseinu eginda.

Lauro eskupi 3.0

Zapatilaren zolak Geckoaren oinen gainazala nanoeskalan imitatuko du. Hau da, iletxo txiki

batzuk izango ditu agarre handiago izateko. Iletxo horiek kontrolatzeko, zapatilak sistema

magnetiko bat izango du barnean, mikrochipak kontrolatuko duena, hau da, balgoa

gainditzean, sistema magnetikoak iletxoak erakarriko (gordeko) ditu zapatilaren

marruskadura gutxitzeko.

Mikrochipak switch (interruptorea) on/off konexioa kontrolatuko du agarrea aldatu nahi duenean (eremu magnetikoa aktibatuz), belauneko balgoa limite kritikora heltzen denenan.

Harilak (bobina) zolaren iletxoak erakartzen dituen eremu magnetikoa sortzen du.

31

12. FLL Espaina-rako proiektu zientifikoaren laburpena

BELAUNEAN MIKROCHIP INPLANTEA

Lotailu

gurutzatuaren apurketa lesioa sufritu duten kirolarietan

KONTROLATU

Entrenatzaileak

gatz-mineralen

indizeak neurtuko ditu,

Na eta K indizeak, baxu

dauden ikusteko.

- Sentsoreen bidez belauneko balgoa neurtuko da.

- Balgoa limite kritikotik pasatzerakoan

deskargak emango dizkio vasto externoari,

belauna bere graduazio normalera bueltatuz.

- Zola polimero berezi batekin diseinatuko da, honek gecko muskerraren larruazala

nanoeskalan imitatzen du. - Agarrea txikitzeko zolaren nano-iletxoak eremu magnetiko baten bidez erakarri

(igo) egingo dira lesioa saihesteko.

- Microchipak eremu magnetikoa aktibatu/desaktibatzen du balgoraren neurketaren

arabera.

32

13. Proiektuaren aurkezpenak

Zientziaren astean erroboten txapelketan.

Batxilergoko ikasleen aurrean.

Gurasoen aurrean eta irakasleen aurrean.

Athletic-eko medikuaren aurrean.

Astore eta Nanogune enpresetan.

Taldeko aldizkari bat, Lauroscience, sortu dugu

gurasoeei eta irakasleei banatzeko eta ikastolatik

kanpo egindako lana azaltzeko.

Blog-a: www.laurobang.blogspot.com

33

14. Talde lana

Hauek dira gure taldeko lan batzordeak:

PROIEKTU TEKNIKOA: Olatz Atela, Beñat Insunza, Ander Barranco, Urko

Azanza, Jokin Urrutia, Jon Aranburu.

PROIEKTU ZIENTIFIKOA: Paula Martinez, Gaizka Olabarria, Aitor Gorostiaga,

Beñat Insunza,Jon Aranburu, Beñat Axpe.

ROBOTAREN PROGRAMAZIOA: Olatz Atela, Beñat Insunza, Jon Aranburu.

MARKETING ETA KANPOKO HARREMANAK (BESTE TALDEEKIN

HARREMANETAN JARRI ETA BLOGAREN DISEINUA): Gaizka Olabarria, Jon

Aranburu, Beñat Insunza.

34

15. Bibliografia

� http://www.terapia-fisica.com/ruptura-de-ligamentos-cruzados.html

� http://www.cedimat.com/esp/ortopedia/servicios.htm

� http://nanopatentsandinnovations.blogspot.com/2010/04/nanotechnology-enables-first-synthetic.html

� http://www.elcorreo.com/vizcaya/hemeroteca/index.php?edicion=vizcaya&edicion

=vizcaya&qAND=roturas+del+ligamento+cruzado&hits=40 � http://jakinstein.com/2007/03/23/marruskadura-indarra/

� http://es.wikibooks.org/wiki/F%C3%ADsica/Est%C3%A1t ica/Rozamiento

� http://www.zientzia.net/teknoskopioa/2004/nanoteknologia.html

� http://www.zientzia.net/artikulua.asp?Artik_kod=14732

� http://revista.consumer.es/web/eu/20041101/medioambiente/69337.php

� https://zientziakdbh.wikispaces.com/NanoteknologiaD

� http://www.youtube.com/watch?v=pDBV55qNW1U

� http://www.youtube.com/watch?v=s5Or88qN3_U

� http://www.youtube.com/watch?v=zZFzPG57oas

� http://www.youtube.com/watch?v=oaf2LZHGwr4

� http://www.youtube.com/watch?v=pDBV55qNW1U

� http://www.youtube.com/watch?v=s5Or88qN3_U

� http://www.youtube.com/watch?v=zZFzPG57oas

� http://www.youtube.com/watch?v=oaf2LZHGwr4

� http://widman.biz/boletines_informativos/56.pdf

35

1.GEHIGARRIA: NEREA DIAZI EGINDAKO ENTREBISTA

1. Zertan egiten duzu lan? Eta zertan datza zure lana?

- Nik Lezaman batez ere lesioekin eta nesken bi taldeekin super ligako taldean eta

nazionaleko taldean lan egiten dut. Batez ere sortzen diren lesioak tratatzen ditut, nik

adibidez ikusten dut lesioa egiten den momentutik eta berriro zelaira bueltatzen denerarte.

2. Zer motatako lesioak tratatzen dituzue gehienbat?

-Batez ere gerritik beherako lesioak tratatzen ditugu, batez ere hankatan, bai

artikulazioetan, orkatiletan, belaunetan eta aldakan eta bizkarrezurrean ere bai. Atezainen

kasuetan adibidez lesio asko sortzen dira besoetan, lepoan eta sorbaldan.

3. Nolakoak izan daitezke lesioak?

-Artikularrak, muskularrak eta ligamenduzkoak, nesketan gehien gertatzen direnak

artikularrak izaten dira, batez ere belaunetan eta orkatiletan gertatzen dira ligamentosko

lesioak.

36

4. Mutilen eta nesken arteko lesioak desberdinak ahal dira?

-Mutiletan lesio muskular gehiago gertatzen dira nesketan baino, neskek indar esplosibo

gutxiago daukagulako.

5. Zer teknologia motak erabiltzen dituzue?

-Tratatzeko batez ere, elektroterapia erabiltzen da, ultrasoinuak, laserra, indiba.. hau da,

fisioterapia barruan dagoena sartuta. Gero, berradaptazioa egin behar duzunean, zelaian

ariketa asko egiten da eta ariketa horiek egiteko material asko behar da, adibidez,

koltzonetan baloiak, basoak… eta gero, muskulatzeko makinak, bankuak teraband,

ekografo bat erabiltzen da lesio muskularra badagoen ziurtatzeko, hortik aurrera

erradiografiak erresonantzia magnetikak…

6. Kirol gehienetan zein lesio mota daude gehienbat?

-Orokorrean muskularrak eta artikularrak, baina ez dira berdinak banakako kirolak edo

talde kirolak. Taldeko kiroletan kontaktua dagoenez, muskularrak izaten dira lesioak eta

banakako kiroletan tendoienak izaten dira.

7. Zer diferentzia dago lesioetan neska eta mutilen artean?

-Larritasuna batez ere, nesketan lesio larrienetariko bat lotailu gurutzatua apurtzen

denean izaten da, hala ere, lesio hori gaur egun ez da oso grabea teknologia asko garatu

delako, baina, arazoa da 6 hilabete baino gehiago egon behar zarela lehiaketara bueltatu

arte. Neskek gerritik belauineraino doan femurra diagonalean daukagu (valgo), aldaka

zabalak ditigulako eta mutilek aldiz aldaka estuagoak dituztenez femurra marra zuzen bat

eratzen du (varo).

37

8. Asko garatu ahal da azken urteetan kirolerako teknologia?

-Bai, adibidez, ekografoak asko laguntzen dute, duela urteak ez geneukanez horrelako

teknologiarik medikuak erabaki behar zuen apurketa bazegoen edo ez, baina orain,

ekografoa erabilita, jakin dezakegu zehazki non dagoen apurketa eta nolakoa den ere bai.

Gaur egun ere, erresonantzia magnetika asko garatu da, lehen adibidez erresonantzia bat

egitea oso garestia baitzen.

9. Elikadurak badauka zerikusirik lesioekin?

-Bai, asko, zuk elikadura on bat ez baduzu ziurtatzen, batez ere, kirolaria bazara, proteinak

eta Karbohidratoekin, adibidez, partidu baten aurreko gauean karbohidratoak hartu behar

dituzu eta partidu ostean “depositu” hori berriro bete behar duzu. Proteina nahikoa ez

bada hartzen, gero, tendoiek asko sufritu dezakete. Gutxien hartu behar dena koipea duten

janariak dira, hartu, hartu egin behar dira baina neurri zehatz batean. Baina neskek

hilekoa dutenean batez ere, burdin falta kontrolatu behar dute.

10. Ezagutzen ahal duzu norbait medikuntza birsortzailea egiten duena?

-Bai asko egiten da baina ez bakarrik kirolean gauza askotarako egiten da, adibidez,

tendoietarako eta ligamentuentzako egiten da gehienbat. Ba dago mediku bat orain duela

15 urte hasi zena honekin, Mikel Sanchez izenekoa, hori da adibidez Rafa Nadal tratatzen

duen medikua.

38

2. GEHIGARRIA: BELAUNEKO MAKETA EGITEKO PROZESUA

1-Kartoizko hodi lodi bat erditik moztu da.

2-Ondoren arkatz batekin moztuko duguna aderaziko da.

3-Moztu ondoren proba bat egin genuen

goma txiki batzuekin ipiniz, belaun

artikulatua simulatzeko.

39

4-Ostean gomak kendu genituen eta paretak

zuriz margotu genituen. Iltze batzuk jarri

genituen plastilina hobeto mantentzeko

hodiaren paretan.

5-Iltzeak ipini ostean plastilina zuria berna-

hezurra eta femurra adierazteko.

5.1-Bi gomak barrutik ipini genituen lotailuak

adierazteko.

5.2-Kolore askotako plastilina erabili genuen

muskuluak adierazteko.

40

6-Bukatu ostean barnizatu genuen plastilina

gogortzeko.

7-Azkenik “kanpoko basto” partean

mikrochipa (lego pieza) ipini dugu.

41

3. GEHIGARRIA: JOSEAN LEKUERI EGINDAKO ENTREBISTA

1. -Zeintzuk dira lotailu gurutzatuaren lesioen kausarik orokorrenak?

-Normalean agertzen dira faktore bi:

Alde batetik kirolariaren berezko faktoreak, zuek azaldu duzuen modura, ba badauz

gorputzak berez dituen ezaugarri batzuk.

Esate baterako, balgoa izatea belaunaren ardatzean aldaketatxo bat izateak, horrek

suposatzen du arrisku faktore handia.

Beste arrisku faktore bat izan ahal da, lotailuaren beraren osaketa edo konposizioa.

Guk hemen gauden guztiok lotailu gurutzatu bigunagoa ala gogorragoa izan dezakegu.

Are gehiago neskengan, lotailu batzuetan, lotailu gurutzatua barne, hilekoaren

zikloaren fasearen arabera, gogorragoa ala bigunagoa egon daiteke.

Orduan faktore batzuk berezkoak, bertan daudenak ezin direnak aldatu daudela

bakarrik azaldu nahi dotzuet eta beste aldetik kanpoko faktoreak dauz.

Kanpoko faktoreen artean da kirolak berak planteatzen dituen beharrak dira. Adibidez,

salto handi batetik jausterakoan gertatzen diren indarrak, edo ,zuek azaldu duzuen

moduan, edozer kirol keinuan gertatzen bada zuen ondokoak bultza egin zaituelako

desoreka bat agertuko da. Momentu horretan belaunari erantzun bat emotea exigitzen

42

zaio eta batzutan ezbeharraren eragina belaunaren kapazidadea baino handiagoa da.

Kasu horretan lotailua apurtu egiten da.

Beraz laburrean esanda, faktore berezkoak eta kirolagaz lotuta dauden beste faktoreak.

2. -Eta lotailua bat apurtzen baduzu erreza da beste bat apurtzea?

- Erreza ez, gaur egunean egiten diren zirugiak direla eta. Plastia bat jarri

ezkero,normalean belauna gelditzen da oso establea eta oso ondo baina arriskua

badago.

3. -Eta zeintzuk dira lotailu gurutzatua sendatzeko metodoak?

- Bueno ba gaur egunean, metodorik argiena da zirugia. Gaur egun egiten diren

konponketarik zuzenena zirugia da. Zirugia teknika desberdinekin egiten da baina gaur

egun teknika hoietatik isterraren atzeko partetik dauzen muskuluetatik tendoi bat hartu

eta tendoi horregaz lotailu gurutzatuaren funtzioa ordezkatzea da erabiltzen den

teknika. Batzutan lotailu gurutzatuaren apurketa partzialak gertatzen direnean

erreabilitazio on bat bideratu ezkero sendaketa funtzional on bat egitea posiblea den

eztabaidatzen ari da nahiz eta zirugia ez egin. Baina bueno hori da mundu zientifikoan

beti dagozen eztabaidak eta beti aurkituko duzue autore batzuk joera baten aldekoak

eta beste batzuk besteren aldekoak. Momentu honetan lotailu gurutzatuarekin lotuta

zirugiaren aldekoak direnak askoz gehiago dira.

-Errezagoak dira?

Bueno errezagoak, inmediatoagoak direlako. Bestelako errehabilitazioa planteatzen

baduzu nahiz eta operatu ez errehabilitazio on eta luze bat, ba beti suposatuko ditu ba

hiru, lau, bost hilabete. Zirugiarekin, gaur egun bataz beste sei, zazpi hilabete bajan

egon behar zara.

43

3. -Eta zenbat denbora pasatzen da lotailu gurutzatua apurtzen denetik

zelaira bueltatzen deneraino?

- Normalean, salbuespenak dagoz, jokalariaren animiaren arabera izaten da. Lotailu

gurutzatua bakarrik apurtu den ala inguruko beste egitura batzuk apurtu diren begiratu

behar da. Horren arabera izango da errekuperazioa ze ez da berdina lotailu gurutzatua

bakarrik apurtzea ala lotailu gurutzatuaz batera mekanismo berean apurtzea menisko

bat, kartilago zati bat. Zenbat eta lesio geiho izan orduan eta sendatzeko denbora

apurtxu bat luzatu egiten da. Bataz beste, lotailu gurutzatua bera lesionatzen denean

lesiñotik futbolera jolasten duzun momenturarte zazpi hilabeteko epea jartzen dogu.

-Eta entrenatzera bueltatzen zaren arte?

- Bai, entrenatzera bostgarren hilabetetik aurrera hasten zara ariketa pilo bat egiten.

- Eta korrika egitera?

- Bai, korrika, oreka edo orekarako ariketak, indarreko ariketak, ariketa

kardiobaskularrak, gaur egun asko egiten da, nahiz eta futboleko entrenamendua ez

izan. Lesionatuta edo operatuta egon den tipo batek esate baterako igeri tokira joan eta

igeri egin edo running pool deitzen dana egin ahal dau.

Txaleko bat jartzen dizute flotatzeko eta hankekin korrika zauden bezala egiten duzu

baina golperik izan barik belaunean. Orduan laugarren hilabetean ariketak egiten has

zaitezke.

44

4. - Belauna apurtzen dugunean, iskiotibiala landu behar al da?

- Bueno landu behar duzu danak, belaun bat edo orokorrean artikulazio bat lesionatzen

danean, giltzadur batek, bai belaunean, bai orkatilan, bai sorbaldak, edozeinek,

egonkortzaile estabilizadore pasibo batzuk badituela pentsatu behar duzue. Berez

barruago dauzenak, ligamentoak, kapsulak, estabilizadore pasiboak dira. Gero, ere beti

giltzadura horren inguruan dauden egonkortzaile aktiboak behatu behar dira eta hauek

muskuluak dira. Batez ere, belauneko aurreko partetik daude kuadrizepsak eta atzeko

partetik iskiotibialak dauz. Barrutik aduktoreen zati batzuk dauz. Lotailu gurutzatuaren

funtzioa babesteko oso oso garrantzitsuak dira iskiotibialak, kuadripzesak ere baina

iskiotibiala oso papera garrantzitsua jokatzen du.

5. -Eta zein teknologia erabiltzen duzue lotailu gurutzatuaren apurketaren

errehabilitaziorako?

Bueno, teknologiaz lotuta gaur egun, errehabilitazio prozesu horretan zeuk aipatu

dituzun faktoreak neurtzeko dispositiboak garatzen hasi dira; esate baterako indar

plataformak edo estabilometria.

- Eta zertarako erabiltzen da?

- Gainean ondoko informazioa jaso ahal duzu: zein da zuen oreka hanka batean ala

bestean eta lesionatua egon den hanka besteagaz konparatu ahal duzu. Berdin

indarragaz, zer indarra daukazun lesionatutako hanka bestearekin konparatuta neurtu

ahal duzu. Honek eta errehabilitazioaren arabera interbentzioa modifikatu ahal duzu

parametro horiek normalizatzeko.

Baita zuek aipatu dozuena ere, goniometroa ere. Gaur egun goniometro sinpleak,

digitalak dauz eta hauek ere erabiltzen dira belaunen flexioa neurtzeko. Baita

dinamometro manualak ere erabiltzen dira muskulu batzuen indarra neurtzeko. Beraz

errehabilitazio prozesuan gaur egun indarragaz, ekilibrioagaz lotutako dispositiboak

garatzen dira muskuluan dagozen parametro asko horren gainean gero interbentzioak

egiteko.

45

6. -Balgoa neurtzeko aparatuak al dituzue Lezaman?

- Bai, zuk balgo bat goniometro bategaz neurtu ahal duzu zuzenean edo erradiografia

bat egin ahal duzu eta erradiografia horretan egin neurketa. Baita bideo bat egin ahal

duzu. Mekanikako laborategi askotan, balgoaren neurketa dinamikoa egiten dabez ze

gauza bat da ikustea ze balgo daukazun baldintza estatikoetan eta beste bat salto

batetik jausten zarenean, zenbateko balgoa eragiten da zure belaunean. Honek

lesionatzeko arrisku gehiago egotea adierazten du. Orduan gaur egun leku askotan

grabazio tridimetzionalak egiten dira erreferentzia puntu batzuk jarrita, baldintza

dinamikoetan zelako moldaketa gertatzen den belaunean neurtzeko. Ikusten dozuen

modura teknologiaren esku gauz.

7. -Eta zer iruditzen zaizu gure proiektua?

Oso interesgarria, uste dut presentazioa oso ona dela eta pentsatu ditzuen

dispositiboak, oso ondo daude. Gainera pentsatu behar dozue, zuek deskribatu dozuen

proposamena autokontroleko mekanismo bat da eta txip bat jarri eta txip horrek neurtu

muskulu bat aktibatzen denean, ba hori da belaunak berez duen dispositiboa babesteko.

Kirolariak lesionatzen direnean berezko mekanismoa galtzen dute. Momentu honetan

zuen proposamenak ordezkatuko luke kirolariaren babesteko berezko mekanismoa.

- Ba bueno, hori izan da guztia eta eskerrik asko entrebistagatik.

46

4.GEHIGARRIA: Elikadura eta lesioak JOSEAN LEKUE-ri egindako

galdetegia e-mailez.

1-Lesio bat dagoenean belaunean, ikertu al da gatz mineralak eraginen bat baduten pertsona horrengan?

Nik dakidala ez. Bai egin dira ikerketak ebaluatzeko zer garrantzia duen gatz galerak edo

gatz faltak giharretako lesioetan baina ez artikulazioetan. Esate baterako publikazio ugari

dagoz erlazionatzen gemeloetako gainkargak gatz mineralen galerakaz.

2- Zeintzuk dira uzkurdura muskularran eragiten dut en gatz mineralak?

Mineral garrantzitsu asko hartzen dabe parte giharretako kontrakzioan. Alde batetik sodio

eta potasioa “bomba Na-K” izeneko mekanismoan. Sistema honi esker gihar zuntza (fibra)

exzitabilidade izeneko kualidadea dauka. Beste maila batean kaltzioa ere oso garrantzitsua

da. Nerbio estimulua gihar zuntzaren barne-barnera sartzen danean erretikulo

sarkoplasmiko izeneko “biltegi”-tik kaltzioa kanporatu egiten dau eta honek proteína

uzkurgarri bereziekin kontaktua eginez uzkurdura egiteko aukera emoten dau.

Beraz nik sodio-potasio eta kaltzioa azpimarratuko neukez besteen gainetik.

3- Zein da nerbio sistemaren bulkadaren eta lesioa muskularraren arteko harremana?

Harreman handia daukete nerbio estimuloak eta gihar lesioak. Normalean gihar baten

uzkurketa (kontrakzioa) lortzeko nerbio siustemaren estimuloa behar da . Estimulo hau

diuseinatu burmuine aldean diseñatzen da (buruan) eta gero bizkarmunietik (medulatik)

bera garraiatzen da, bizkar nerbioetatik atera eta gihar zuntz guzti-guztietara iritsi behar

dau uzkurketa lortzeko. Beraz uzkurketa horren ezaugarriak ere (sarritasuna, indarra,

trebetasuna…) estimuloaren ezaugarrien arabera gertatzen da. Hori dala eta gihar

lesioetan, askotan, mugimendu behartuak edo maximoak edo itxaroten ez ziren

mekanismoetan gertatzen dira. Egoera horreetan nerbio sistemak , berak ere, ezin izan dau

agindu zuzena diseinatu, garraiatu eta gauzatu eta horren ondorioz uzkurketa desegokia

gertatu eta lesioa ematen da.

47

5.Gehigarria: Nanoteknologiari buruzko galdetegia.

ALex Bittner Autoantolaketa ("self assembly") taldearen liderren erantzunak.

1-Where and how is nanotechnology used today?

E.g. computer chip interconnects, < 100 nm wide copper-plated wires since 2009 (?)

E.g. computer chip transistors, < 50 nm wide doped silicon structures since ?

E.g. in paint (colored ceramic particles or white TiO2) since >50 years

2- Which are the best materials for nanotechnology?

For these examples, metals and semiconductors and oxides (solids).

Generally, all materials we already know. On this primitive level, rather solids.

More advanced level: Nearly everything inside a living cell, which is the highest level of

nanotech that we know (proteins, DNA, RNA, sugars, lipids in water).

48

3- Is it possible to design new materials through nanotechnology? Which should be the

characteristic of the material?

E.g. gold is very noble, so chemically not reactive. Very small nanopieces of gold are good

catalysts, so they are chemically quite reactive. Here the characteristics should be catalysis.

For the examples above, high electrical conductivity (copper), and fast switching of

currents (silicon), and durable colour (paint). For the cell, nature designed all.

4- Related to their project, is it possible to design new materials for sport-shoes with

the desired friction characteristics?

Surely yes. For most materials, one will find they are more micro than nano, and they may

not be stable. My trekking shoe's rubber peeled off after ten years, without damage to the

rubber. The friction was still OK. This material, rubber, has been developed and improved

for >50 years. Nanomaterials might take some while, too. A recent trend in research is

nanostructures (pillars) for adhesion. Maybe good for shoes, too, but short-lived (yet).

5- Is it true that nanomaterials could be dangerous for people or the environment?

Sure, asbestos is a natural nanomaterial that is very dangerous when inhaled. Its use is

forbidden today.

An artificial material is Tobacco smoke. Spain has run a long-term experiment with

millions of volunteers in bars, whose results we will see in the Onkologia.....One of the

worst is probably Diesel exhaust (soot nanoparticles).

6- To what extent can change material's properties with size?

See the example with the gold. Another example is a metal such as iron. A powder that

consists only of nanoballs of iron oxidises (gets rusty) so fast that it burns in air.

49

6. Gehigarria: ASTORE ENPRESAREKIN IZANDAKO KONTAKTUAK.

Data: 2011/1/31

Bienvenido a Astore,

Hemos recibido sus datos:

Nombre y Apellidos: Laurobang

Dirección: Bizkaia

Correo electrónico: laurobang@gmail.com

Comentario:

Somos alumnos de 3 de la ESO de la ikastola Lauro en Bilbao. Estamos participando en el

proyecto First Lego Leage (FLL). Nuestro proyecto cientifico trata sobre "la rotura del

ligamento cruzado". Al pricipio empezamos a investigar en el futbol para luego seguir con

pelota mano. Sabemos que en pelota mano suele ocurrir frecuentemente la rotura del

ligamento. NUESTRA PETICION ES LA SIGUIENTE Y ES POR LO QUE OS

MANDAMOS ESTE MENSAJE. Sabemos que trabajais con pelotaris y habeis sacado unas

zapatillas exclusivas para pelota mano. Nos gustaria poder visitar vuestra empresa para

conocer sobre el tipo de material que llevan esas zapatillas, con qué materiales se hacen las

suelas, la fuerza de rozamiento contra la pista... toda esa informacion sería de gran utilidad

para nuestro proyecto. Hemos participado en el campeonato de Euskadi y hemos ganado y

ahora vamos al de España. Nuesto blog es: http://laurobang.blogspot.com/ Nuestro email:

laurobang@gmail.com Si quereis nuestro dosier mandadnos vuestro email para que os lo

podamos enviar. Zuen erantzunaren zain gelditzen gara eta aurretiaz eskerrik asko .

Data: 31/01/2011

Gracias por su confianza.

50

Data: 2011/02/2

El 2 de febrero de 2011 18:28, Markel Madinabeitia <m.madinabeitia@astore.es> escribió:

Hola,

os queremos agradecer el haber pensado en nosotros y habernos pasado esta petición pero

creo que no vamos a poder ayudaros y os explicaré el por qué: no podríamos enseñaros y

explicaros nada porque aquí no tenemos bancos de prueba, ni I+D, ni laboratorios ni nada

parecido.

Hay un jefe de proyecto que coordina el proyecto desde el principio. Primero se observa a

los jugadores y analizamos sus necesidades, reuniéndonos con ellos si hace falta. Después

se analiza qué productos existen en el mercado y dependiendo de todo ello se hace un

briefing que se pasa al diseñador, italiano en nuestro caso. Cuando nuestro diseñador acaba

su tarea se hacen los prototipos en Korea, y después la fabricación en Vietnam. Después de

todo este proceso obtenemos nuestro primer prototipo que se testea y el jefe de proyecto

vuelve a empezar el proceso mandando un brieffing con correcciones al diseñador. Dentro

de poco recibiremos nuestro tercer prototipo, para que os hagáis una idea, que esperamos

sea el definitivo.

Espero que os haya ayudado en algo esta explicación y si tenéis alguna duda no dudéis en

contactar otra vez conmigo.

Un saludo,

Markel Madinabeitia

Coordinador Comunicación

Astore

51

Data: 2011/02/4

Laurobang para Markel

mostrar detalles 4 feb (hace 13 días)

Estimado Markel,

muchas gracias por tu email y tus reflexiones.

Creo que lo que nos comentas es muy interesante. Nos interesa conocer el efecto que tiene

en el deportista este nuevo producto para poderlo explicar nosotros.

Nos sería de gran ayuda si nos pudieras concertar una entrevista con el jefe del proyecto y

contigo porque es un proceso real de innovación que nos serviría para incorporar a nuestro

proyecto científico.

A la espera de tus noticias, recibe un cordial saludo.

>Muchas gracias.

Data: 2011/02/4

El 4 de febrero de 2011 19:50, Michel Gogniat <mgogniat@ternua.com> escribió:

Buenas tardes,

Estoy actualmente en Alemania pero podriamos tener una breve reunión (1 hora / 2 maxi)

dentro de 2 semanas donde os explicaria el proceso de desarrollo de nuestro calzado.

Un cordial saludo.

Michel GOGNIAT

Director Comercial / Sales Director

Import Arrasate S.A.

Pol. Ind. Kataide, 19-22

E-20500 Arrasate-Mondragon

Spain

52

Data: 2011/02/4

El 8 de febrero de 2011 11:27, laurobang laurobang <laurobang@gmail.com> escribió:

Le agradecemos mucho que nos tengan en cuenta y por nosotros no hay ningún problema

quedar. Teniendo en cuenta que somos estudiantes solo podemos acudir en horas escolares.

Nuestra franja horaria para quedar sería de 10:30 a 13:00. Somos estudiantes de la ikastola

Lauro en loiu, Bizkaia y bamos a participar en la FLL y para que veas de que va nuestro

prooiekto te adjuntamos nuestro dosier. Las mejoras para el campeonato estatal en el

proiekto cientifico son sobre el material deportivo de los pilotaris, en este caso estamos

estudiando el agarre de las playeras.

Muchas gracias.

Data: 2011/02/11

Hola!

Como andamos un poco justos de tiempo puesto que el campeonato es el dia 12 de Marzo

queriamos confirmar lo de la reunión que nos comentaba en el anterior email.

El campeonato en el que participamos (FIRST LEGO LEAGE) nos piden desarrollar un

proyecto científico sobre un problema relacionado con las biomedicinas o ingeniería

biomédica. Nosotros elegimos la lesión de ligamento cruzado en football concretamente y

para el campeonato en Euskadi presentamos una solución, la cual aparece en el dosier del

equipo que adjuntamos en el anterior email. Como nos hemos clasificado para el

campeonato estatal estamos mejorando la propuesta buscando una solución en el caso de

eskupilota que nos gustaría presentaros. En espera de su respuesta

Atentamente

LAUROBANG

53

Data: 2011/02/15

El 15 de febrero de 2011 15:37, Michel Gogniat <mgogniat@ternua.com> escribió:

La semana que viene estoy toda la semana aquí salvo el lunes y el viernes. Proponerme la

hora que os va bien.

Tendriamos una reunion de 1 hora.

Un cordial saludo

Michel GOGNIAT

Director Comercial / Sales Director

Import Arrasate S.A.

Pol. Ind. Kataide, 19-22

E-20500 Arrasate-Mondragon

Spain

Data: 2011/02/17

Entendido,

Nos vemos la semana que viene el Jueves a las 10h en nuestras oficinas.

Un cordial saludo

Michel GOGNIATDirector Comercial / Sales DirectorImport Arrasate S.A.Pol. Ind.

Kataide, 19-22E-20500 Arrasate-MondragonSpain

54

Eskerrak