programaciÓn didÁctica - consellería de …€¦ · web view- interpretación de einstein....

I.E.S. DAVIÑA REI MANUAL DE RECURSOSProgramación didáctica

(ESO, BAC, PCPI, Ciclos LOXSE) MD75010101a

Rev. 1 Data: 22/06/11 Páx. 1/28

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA-ESO-BACHARELATO-PCPI-CICLOS LOXSE-

DEPARTAMENTO FÍSICA E QUÍMICAMATERIA/MÓDULO FÍSICA 2º bacharelato de Ciencias e Tecnoloxía

PROFESOR/A Mª del Carmen Regal Fernández

Índice da programaciónPremer Ctrl+A para actualizar o índice

1. Competencias básicas (só para ESO e PCPI).......................................................................................22. Obxectivos xerais do curso......................................................................................................................33. Contidos (unidades didácticas) temporalizados por avaliacións..............................................44. Metodoloxía didáctica.............................................................................................................................135. Materiais curriculares e recursos didácticos.................................................................................156. Criterios de avaliación............................................................................................................................167. Mínimos esixibles.....................................................................................................................................178. Procedementos e instrumentos de avaliación...............................................................................209. Criterios de cualificación.......................................................................................................................2110. Programa de recuperación e reforzo para alumnado coa materia pendente.....................22

10.1. Procedementos e instrumentos de avaliación.................................................................2210.2. Criterios de cualificación.........................................................................................................23

11. Medidas de atención á diversidade....................................................................................................2312. Actividades complementarias e extraescolares............................................................................2413. Tratamento e fomento da lectura.......................................................................................................2414. Tratamento e fomento das TICs..........................................................................................................2415. Contribución ao plan de convivencia................................................................................................2516. Programación da educación en valores (transversais)..............................................................2617. Acreditación dos coñecementos previos (só para Física, Química, Electrotecnia, Bioloxía,

Ciencias da terra e Xeoloxía, de Bacharelato)................................................................................2618. Procedementos para avaliar a propia programación.................................................................2719. Constancia de información ao alumnado..........................................................................................................27

MD75010101a Programación didáctica Páx. 1 de 28

1. Competencias básicas (só para ESO e PCPI)

No Decreto 126/2008 polo que se establece a ordenación e o currículo do bacharelato en Galicia, no seu artigo 10.1 non contempla as competencias básicas dentro do currículo, aínda que no punto 10.3 fai fincapé na necesidade de capacitar ao alumnado para aprender de maneira autónoma, para traballar en equipo e para a realización de pequenas investigacións.

Na introdución ao anexo I marca unhas liñas xerais en canto á necesidade de que as competencias estean presentes en toda a actividade vital, polo que consideramos que se segue a manter a necesidade de afondar nas seguintes capacidades, tal como se sinala nese punto:

- Buscar información nas diversas fontes ao seu alcance, sobre cuestións propias da materia ou profesionais, seleccionala con criterios rigorosos, analizala e aplicala en diversos contextos.

- Atopar mecanismos de resolución de problemas no noso mundo partindo dos aspectos estudados e os coñecementos adquiridos nesta materia.

- Adoptar estratexias que lle permitan tomar decisións axeitadas fronte aos problemas que van xurdindo cada día na súa interacción co contorno.

- Participar activamente na mellora da sociedade, con espírito solidario e democrático.- Adoptar actitudes de esforzo que lle permitan superar as súas carencias de aprendizaxe.

As competencias básicas materialízanse en enunciados máis concretos que definan medios operativos de desempeño, desde cada materia, e que denominaremos competencias específicas, e que estarán sempre supeditadas ás básicas.Competencias básicas:1. Comunicación Lingüística2. Matemática3. Coñecemento e interacción co mundo físico4. Tratamento da información e competencia dixital5. Social e cidadá6. Cultural e artística7. Aprender a aprender8. Autonomía e iniciativa persoal.

A materia de Física mantén unha vinculación esencial coa competencia básica n.º 3: coñecemento e interacción co mundo físico. Así, todos os nosos enunciados incorpórana de forma implícita. A súa contribución é decisiva para o desenvolvemento das restantes. A continuación destacamos as competencias específicas e a súa relación coas competencias básicas:1. Aplicar, na linguaxe escrita e oral, a terminoloxía científica da Física, con coherencia, claridade

e precisión, para explicar expresións científicas da linguaxe cotiá e relacionar a experiencia diaria coa científica. (C. B. 1, 3, 7, 8)

2. Analizar os conceptos, leis, modelos e teorías máis importantes da Física evitando posicións dogmáticas e apreciando as súas perspectivas de desenvolvemento. (C. B. 1, 3, 5, 7, 8)

3. Interpretar táboas, gráficas, diagramas e informacións numéricas que permitan analizar, expresar datos ou ideas ou elixir a estratexia máis adecuada para resolver problemas relacionados coa Física. (C. B. 2, 3, 4, 7, 8)


4. Utilizar as Tecnoloxías da Información e das Comunicacións na busca de información relacionada coa Física, o seu contraste e como ferramenta de transmisión de informes científicos. (C. B. 3, 4, 7, 8)

5. Resolver problemas relacionados coa Física aplicando de forma individual estratexias científicas tales como a formulación de hipóteses explicativas, obtención de datos e extracción de resultados e conclusións na análise de situacións de interese persoal ou social relacionadas coa Física. (C. B. 2, 3, 5, 7, 8)

6. Opinar de forma fundamentada sobre os avances e aplicacións da Física no contexto de Galicia, recoñecendo a existencia dun debate plural e aberto acerca das súas implicacións éticas, económicas e sociais no contexto de Galicia. (C. B. 3, 5, 7, 8)

7. Aplicar os coñecementos adquiridos en Física para participar, de forma activa e fundamentada na toma de decisións arredor de problemas locais e globais aos que se enfronta a humanidade e contribuír a construír un futuro sustentable. (C. B. 3, 5, 7, 8)

8. Discutir de forma fundamentada sobre a importancia do coñecemento físico na evolución cultural da humanidade, na satisfacción das súas necesidades e na mellora das súas condicións de vida. (C. B. 3, 5, 6, 7, 8)

9. Desenvolver actitudes relacionadas coa investigación científica, como a visión crítica, a necesidade de verificación, o interese polo traballo cooperativo e a aplicación e a difusión do coñecemento, o cuestionamento das apreciacións intuitivas e a apertura a novas ideas. (C. B. 3, 5, 7, 8).

2. Obxectivos xerais do curso

1. Utilizar correctamente estratexias de investigación propias das ciencias (formulación de problemas, emisión de hipóteses fundamentadas, busca de información, elaboración de estratexias de resolución e de deseños experimentais, realización de experimentos en condicións controladas e reproducibles, análise de resultados, elaboración e comunicación de conclusións) relacionando os coñecementos aprendidos con outros xa coñecidos.

2. Comprender os principais conceptos, leis, modelos e teorías da física para poder articulalos en corpos coherentes do coñecemento.

3. Obter unha formación científica básica que contribúa a xerar interese para desenvolver estudos posteriores máis específicos.

4. Recoñecer a importancia do coñecemento científico para a formación integral das persoas, así como para participar, como integrantes da cidadanía e, no seu caso, futuras científicas e futuros científicos, na necesaria toma de decisións fundamentadas sobre problemas tanto locais como globais.

5. Comprender as complexas interaccións actuais da física coa sociedade, o desenvolvidos tecnolóxico e o medio natural (ciencia - tecnoloxía - sociedade - medio natural), valorando a necesidade de traballar para lograr un desenvolvemento sustentable e satisfactorio para o conxunto da humanidade.

6. Utilizar correctamente a terminoloxía científica e empregala de maneira habitual ao expresarse no ámbito da física, aplicando diferentes modelos de representación: gráficas, táboas, diagramas, expresións matemáticas etc.

7. Empregar as tecnoloxías da información e da comunicación (TIC) na interpretación e simulación de conceptos, modelos, leis ou teorías; na obtención e tratamento de datos; na


busca de información de diferentes fontes; na avaliación do seu contido e na elaboración e comunicación de conclusións, fomentando no alumnado a formación dunha opinión propia e dunha actitude crítica fronte ao obxecto de estudo.

8. Comprender e valorar o carácter complexo e dinámico da física e as súas achegas ao desenvolvemento do pensamento humano, evitando posicións dogmáticas e considerando unha visión global da historia desta ciencia que permita identificar e situar no seu contexto os personaxes máis relevantes.

9. Deseñar e realizar experimentos físicos, utilizando correctamente o instrumental básico do laboratorio, respectando as normas de seguridade das instalacións e aplicando un tratamento de residuos idóneo.

10. Coñecer os principais retos que ten que abordar a investigación neste campo da ciencia na actualidade, apreciando as súas perspectivas de desenvolvemento.

11. Valorar as achegas das mulleres ao desenvolvemento científico e tecnolóxico, desde unha perspectiva de xénero ao longo do tempo.

12. Comprender o carácter fundamental da física no desenvolvemento doutras ciencias e tecnoloxías.

13. Valorar o carácter colectivo e cooperativo da ciencia, fomentando actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa persoal, autoestima e sentido crítico a través do traballo en equipo.

3. Contidos (unidades didácticas) temporalizados por avaliacións

O bloque de contidos comúns que aparece no currículo oficial está desenvolvido dentro de cada un dos temas en diferente grao segundo os aspectos tratados nel.

Dada a necesidade de ter sempre presentes determinados aspectos da materia que xa se iniciaron no curso anterior e a fin de familiarizarse co traballo a realizar no laboratorio no presente curso introducimos como primeiro tema un repaso e ampliación de tódolos aspectos vistos en Mecánica, que nos permitirá iniciarnos no traballo experimental e afondar nas ferramentas matemáticas necesarias para afrontar con éxito as explicacións dos temas posteriores.

Primeira avaliaciónTema 1: Repaso de Mecánica.Conceptos- Estudio do movemento: magnitudes características.- Estudio dos movementos rectilíneos e circulares; composición de movementos- Cantidade de movemento e forza- Leis da Dinámica- Dinámica dos movementos estudados- Traballo e enerxía- Forzas conservativas e non conservativas- Principio de conservación da enerxía mecánica.

Procedementos- Utilizar técnicas de resolución de problemas - Iniciarse a aplicación do cálculo integral


- Analizar fenómenos físicos relacionados cos movementos estudados e identificar as forzas presentes nos mesmos xustificando os efectos producidos- Identificar as transferencias de enerxía producidas en diversos aparellos de uso cotiá ou en fenómenos habituais.- Determinación da constante elástica dun resorte polo método estático: realización de medidas, uso do número axeitado de cifras significativas e cálculo analítico e gráfico.- Resolución numérica de problemas de conservación da enerxía en diferentes situacións incluíndo o rozamento.- Aplicar numericamente o principio de conservación da enerxía tendo en conta as enerxías cinéticas de translación e a enerxía potencial

Actitudes- Interese pola observación crítica da realidade e a súa interpretación mediante os coñecementos físicos.- As sinaladas nos temas de mecánica e enerxía de 1º curso.- Interese pola observación e pola interpretación de fenómenos do contorno, e a súa confrontación con feitos experimentais- Interese pola realización correcta de experiencias, recollida de datos e elaboración de informes.- Manexo adecuado dos instrumentos de medida.-Adoptar unha postura de orde e limpeza na realización das actividades experimentais.- Valoración da relación da Física co resto das ciencias e, en particular, coa Tecnoloxía para darlles resposta ás necesidades da sociedade

Tema 2: (Introdución á dinámica de rotación) A interacción gravitatoriaConceptos- Sólido ríxido; o seu movemento: centro de masas- Momento dunha forza respecto dun punto- Momento angular e a súa conservación. Forzas centrais.- Enerxía cinética de rotación e traballo de rotación - Ampliación do principio de conservación da enerxía- Evolución histórica da teoría de gravitación: Leis de Kepler.- Lei de Newton da gravitación universal: masa e peso. Aplicacións.- O campo gravitatorio. Principio de superposición.- Variación de g coa altura e coa latitude - Descrición enerxética da interacción gravitatoria- Magnitudes físicas que caracterizan o campo gravitatorio: intensidade e potencial gravitatorio- Liñas de forza do campo gravitatorio. Concepto de fluxo.- Movementos de masas en campos de forzas centrais.- Movemento de satélites e planetas. Órbitas de transferencia. Velocidade de escape.

Procedementos- Identificar e calcula-las forzas e os momentos que actúan sobre os corpos e producen a súa rotación- Aplicar numericamente o principio de conservación da enerxía tendo en conta as enerxías cinéticas de translación e de rotación e a enerxía potencial- Comprobación das leis de Kepler a partir de táboas de datos astronómicos correspondentes ó movemento dalgúns planetas


- Utilización dalgúns conceptos que describen a interacción gravitatoria a casos de interese como son: a determinación da masa de corpos celestes, o estudio do movemento de planetas e satélites, etc- Resolución de exercicios relativos ó concepto de intensidade do campo.- Aplicación do principio de superposición de campos- Aplicación da lei de gravitación a resolución de problemas referentes ós planetas e satélites sobre velocidade orbital, período de revolución, enerxía orbital, enerxía de escape, etc

Actitudes- Valoración do carácter non dogmático e da provisionalidade de modelos e teorías- Interese pola interpretación de observacións da realidade, a través de modelos e pola súa confrontación coa súa réplica experimental- Valoración das repercusións xeradas na sociedade a partir da utilización da mecánica newtoniana na Tecnoloxía- Comprensión do esforzo tecnolóxico, científico e económico realizado polo ser humano nas últimas décadas para coñecer mellor o universo, enviando ó exterior satélites artificiais e naves espaciais.- Recompilación de información das diversas teorías sobre a posición da Terra no universo; sobre o movemento de planetas e satélites.- Uso de diferentes fontes de información e as TIC para a elaboración de contidos sobre a visión actual do Universo: buracos negros, evolución das galaxias, etc.

Tema 3: A interacción electrostáticaConceptos- Evolución das ideas sobre a interacción electrostática- Carga eléctrica e lei de Coulomb- O campo eléctrico. - Intensidade do campo eléctrico e liñas de forza- Superposición de campos eléctricos-Teorema de Gauss: campo eléctrico creado por unha esfera condutora en equilibrio electrostático; campo creado por un fío condutor e por unha lámina condutora.- Enerxía potencial e potencial nun punto.- Relación entre campo e potencial- Movemento de partículas cargadas nun campo eléctrico

Procedementos- Uso do cálculo vectorial para a resolución de interaccións nas que interveñan varias cargas.- Aplicación do principio de superposición de campos.- Cálculo das magnitudes propias do campo nun punto.- Utilización do cálculo diferencial e integral para a determinación de campos debidos a distribucións homoxéneas e continuas de carga.- Resolución de cuestións de tipo conceptual.- Elaboración de estratexias e resolución comentada de problemas prácticos.- Aplicación do teorema de Gauss para o cálculo de campos debidos a distribucións de carga sinxelas e simétricas.- Explicación do fenómeno de electrización dos corpos a partir de feitos experimentais- Recoñecemento experimental da existencia de dous tipos de carga, deducindo as accións mutuas entre cargas.


Actitudes- Interese por aprender estratexias lóxicas para a resolución de problemas.- Valoración da importancia das distintas interpretacións conceptuais en Física.- Interese polas explicacións físicas dos fenómenos naturais relacionados coa electricidade.

Segunda avaliaciónTema 4: O campo magnéticoConceptos- Evolución histórica desde a magnetita ata o electromagnetismo.- O campo magnético- Acción do campo magnético sobre unha carga en movemento. Lei de Lorentz- Acción do campo magnético sobre correntes eléctricas.- Orientación de espiras en campos magnéticos.- Movemento de partículas cargadas en campos magnéticos uniformas. Aplicacións.- Creación de campos magnéticos por cargas en movemento: campo creado por unha corrente rectilínea e no centro dunha espira circular- Forzas entre correntes eléctricas paralelas: definición de amperio- Analoxías e diferenzas entre a lei de Biot e a lei de Coulomb- Carácter non conservativo do campo magnético: Lei de Ampère. Aplicacións.

Procedementos- Utilización do cálculo vectorial para a determinación de direccións e sentidos das forzas sobre partículas cargadas.- Cálculo do campo magnético nun punto debido ás correntes eléctricas.- Resolución de exercicios e cuestións relativas a forzas entre correntes paralelas.- Resolución de problemas acerca do movemento de partículas cargadas en campos magnéticos.- Deseño de sinxelas experiencias relativas á interacción entre campos magnéticos e correntes.

Actitudes- Interese por aprender estratexias lóxicas para a resolución de problemas.- Valoración da transcendencia do coñecemento xerado polo electromagnetismo e das súas aplicacións tecnolóxicas no progreso da humanidade- Sensibilización e compromiso na utilización correcta dos dispositivos electromagnéticos utilizados no noso entorno.- Interese pola evolución histórica da Física e valorar o feito de que as novas teorías xorden como superación das anteriores.

Tema 5: A indución electromagnéticaConceptos- Experiencias de Faraday e de Henry. Concepto de fluxo magnético- Leis de Faraday e de Lenz- Produción de correntes alternas mediante variacións de fluxo magnético- Autoindución. Indución mutua. Transformadores- Enerxía eléctrica: importancia da súa produción e impacto medioambiental- A unificación de Maxwell- O magnetismo natural.


Procedementos- Uso do cálculo diferencial na resolución de problemas de forzas electromotrices inducidas- Resolución de cuestións e problemas sobre indución de corrente e sobre autoindución.- Deseño e realización de experiencias similares ás expostas nos conceptos.- Resolución de cuestións e problemas sobre correntes inducidas polo movemento de espiras ou bobinas dentro dun campo magnético.

Actitudes- Cooperación no uso axeitado da corrente eléctrica e interese polo coñecemento e polo cumprimento das normas de seguridade na utilización da corrente nalgúns aparatos eléctricos.- Valoración dos traballos de Faraday no desenvolvemento da corrente e no progreso da humanidade- Sensibilización e compromiso na utilización dos recursos naturais e do medio para a produción, transporte e consumo da electricidade.- Uso de diferentes fontes de información e das TIC para a construción de contidos relacionados coa produción de enerxía eléctrica mediante fontes non renovables e fontes renovables en Galicia; así como co transporte e distribución da enerxía eléctrica en Galicia.

Tema 6: O movemento harmónico simpleConceptos- Movementos vibratorios. Movemento harmónico simple e a súa relación co movemento circular uniforme.- Ecuación do m.a.s.: velocidade e aceleración- Dinámica do m.a.s.- Enerxía do oscilador harmónico- Péndulo simple- Oscilacións forzadas e fenómenos de resonancia.

Procedementos- Obtención dos parámetros dun oscilador a partir da súa ecuación. - Representación gráfica das distintas magnitudes do m.a.s. en función do tempo comprobando a súa periodicidade- Utilización da ecuación do m.a.s. para determina-la velocidade e a aceleración deste movemento en calquera punto da súa traxectoria- Observación e interpretación de movementos vibratorios que teñan lugar no noso entorno.- Resolución de cuestiones teóricas.- Aplicación do principio de conservación da enerxía ao oscilador harmónico.- Interpretación cualitativa de fenómenos de resonancia.- Deseño e realización no laboratorio de experiencias usando resortes, péndulo simple, etc que poñan de manifesto as características do m.a.s.- Medición da constante elástica dun resorte polo método estático e polo método dinámico, recoñecendo a aproximación con que se realiza a medida, e realizando os cálculos numérica e graficamente.- Determinación da gravidade no laboratorio mediante o uso do péndulo simple e comprobación dos factores que modifican o seu período.


Actitudes- Adoptar unha postura de orde e de limpeza no desenvolvemento de actividades como elaboración de táboas, debuxo de gráficas, presentación de traballos, montaxe de experiencias, manexo do material de laboratorio, etc - Valoración de la importancia do fenómeno de resonancia en numerosos fenómenos a escala macroscópica e atómica.

- Interese por las explicacións físicas de fenómenos naturais.- Interese na adquisición de destrezas matemáticas aplicadas á Física.

Tema 7: As ondasConceptos- Concepto e tipos de ondas. - As ondas mecánicas e a súa velocidade de propagación.- Magnitudes características das ondas- Ecuación dunha onda harmónica unidimensional- Enerxía do movemento ondulatorio. Potencia e intensidade da onda.- Análise dos conceptos de atenuación, absorción e dispersión.- Propagación das ondas: Principio de Huygens. Estudio cualitativo das propiedades das ondas: reflexión, refracción, difracción e interferencias- Polarización- Ondas estacionarias- Ondas sonoras: características e espectro- Intensidade do son e sensación sonora: nivel de intensidade sonora, sensación sonora e contaminación acústica- Efecto Doppler- Ondas electromagnéticas.

Procedementos- Observación e interpretación da propagación de ondas en diferentes medios líquidos e sólidos. Explicación das razóns desa propagación e da influencia do medio na velocidade de propagación- Observación dos fenómenos de reflexión, difracción, refracción e interferencias utilizando a cubeta de ondas- Utilización da ecuación dunha onda para calcula-las súas magnitudes fundamentais. Obtención da ecuación de ondas a partir dos seus parámetros característicos.- Realización de experiencias que permitan comproba-la propagación dunha onda e permitan visualiza-la súa amplitude e a lonxitude de onda.- Aplicación do principio de superposición para a formación de interferencias e ondas estacionarias.- Localización de nodos e ventres en ondas estacionarias.- Resolución de cuestións teóricas.- Aplicación do cálculo logarítmico a resolución de problemas de intensidade sonora.-Aplicacións do efecto Doppler.

Actitudes- Interese pola interpretación de fenómenos ondulatorios producidos no noso entorno, pola confrontación de feitos experimentais e pola análise das súas repercusións tecnolóxicas.


- Valoración da importancia que teñen as ondas na tecnoloxía en xeral e nas comunicacións en particular.- Apreciación da propagación dunha perturbación no tempo e interpretación e descrición matemática dunha gran variedade de fenómenos.- Interese por entender o porqué dun fenómeno tan cotiá como o das interferencias.- Actitude reflexiva e cooperante respecto das normas de convivencia, valorando as incidencias na produción de sons sobre a polución sonora e sobre a saúde pública.

Terceira avaliaciónTema 8: A luz e a óptica xeométricaConceptos- Evolución histórica das distintas teorías sobre a natureza da luz ata finais do século XIX: Teoría corpuscular da luz; Teoría ondulatoria; Dobre natureza da luz- Velocidade de propagación da luz. Métodos de medida.- Fenómenos producidos co cambio de medio: reflexión, refracción, absorción e dispersión.- Espectro electromagnético.- Fenómenos relacionados co carácter ondulatorio da luz: interferencias (experiencia de Young), difracción e polarización.- Introdución á óptica xeométrica. Normas DIN.- Óptica da reflexión: espellos planos e esféricos desde a aproximación paraxial.- Formación de imaxes en espellos esféricos. Diagramas de raios.- Óptica da refracción. Formación de imaxes por refracción en superficies planas.- Lentes delgadas. Formación de imaxes e diagramas de raios.- O ollo humano. Defectos comúns na vista.- Algúns instrumentos ópticos: lupa, microscopio e telescopio. Procedementos- Cálculo das características fundamentais dunha onda electromagnética.- Clasificación das distintas ondas electromagnéticas segundo a súa lonxitude de onda ou a súa frecuencia.- Resolución de exercicios relativos á reflexión e á refracción.- Determinación da dimensión das fendas a través do fenómeno da difracción.- Realización de prácticas sinxelas de difracción e interferencias e interpretación dos resultados.- Elaboración de diagramas de raios en distintos medios, a partir dos seus índices de refracción.- Determinación de distancias focais de sistemas ópticos.- Descrición das imaxes formadas en distintos sistemas ópticos.- Utilización de diagramas de raios para estudar a formación de imaxes.- Cálculo de aumentos en instrumentos ópticos.- Realización de experiencias sobre formación de imaxes en lentes delgadas.- Realización de experiencias para determinar a distancia focal dunha lente converxente.

Actitudes- Valoración do feito de que os mesmos fenómenos poidan ser interpretados a luz de diferentes teorías.- Actitude crítica ante coñecementos tidos por obvios e interese pola busca de modelos explicativos.- Actitude flexible e aberta para comprender que o desenvolvemento da física é un proceso cambiante e dinámico que moitas veces esixe un cambio de mentalidade.


- Interese polas explicacións físicas de fenómenos naturais como a cor dos ceos ou das cousas.- Valoración da importancia que as leis da Óptica tiveron para a sociedade no relativo o coñecemento e corrección dos defectos visuais máis comúns.- Valoración da importancia que tivo o desenvolvemento da Óptica e unha das súas aplicacións (o telescopio) no cambio conceptual producido acerca da posición da Terra no universo.- Concienciación da importancia que teñen hoxe os instrumentos ópticos de gran resolución no desenvolvemento da Medicina, Bioloxía, Astronomía, etc.- Uso de diferentes fontes de información e das TIC para a construción de contidos relacionados coas aplicacións médicas e tecnolóxicas da óptica xeométrica: fibras ópticas, instrumentos ópticos básicos, corrección de defectos visuais, etc.

Tema 9: Física cuánticaConceptos- A crise da física clásica: comportamento cuántico da radiación.- A hipótese de Planck.- Efecto fotoeléctrico: a súa interpretación.- Os espectros atómicos e a súa explicación cuántica.- Dualidade onda -corpúsculo: De Broglie.- Principio de incerteza de Heisenberg.- Análise das diferenzas entre física clásica e física moderna.

Procedementos- Interpretación do significado físico das fórmulas matemáticas relativas á física cuántica.- Cálculo de frecuencias e lonxitudes de onda que producen o efecto fotoeléctrico en diferentes metais.- Aplicacións sinxelas do principio de incerteza.- Aplicacións da hipótese de De Broglie.- Descrición dalgunhas aplicacións técnicas da física cuántica: láser, célula fotoeléctrica, nanotecnoloxía, etc.

Actitudes-Reflexión sobre o importante desenvolvemento científico e técnico que supuxo a física moderna.- Valoración crítica da importancia da física cuántica no avance progresivo do coñecemento do mundo.- Uso de diferentes fontes de información e das TIC para a construción de contidos relacionados coa electrónica e o láser.

Tema 10: Física relativistaConceptos- Introdución. Sistemas de referencia.- A relatividade na mecánica clásica: transformacións de Galileo- O experimento de Michelson e Morley- Interpretación de Einstein. Teoría da relatividade restrinxida ou especial.

Dilatación do tempoContracción da lonxitudeEquivalencia masa-enerxía

- A transformación de Lorentz. A constancia da velocidade da luz


- Masa, momento e enerxía relativista.

Procedementos- Resolución de cuestións e problemas sobre relatividade galileana.- Cálculo de tempos en distintos sistemas de referencia.-Determinación de distancias en distintos sistemas de referencia.- Cálculos de enerxía relativista.- Resolución de cuestións teóricas.

Actitudes- Actitude flexible e aberta para comprender que o desenvolvemento da física é un proceso cambiante e dinámico que moitas veces esixe un cambio de mentalidade.- Actitude crítica ante os coñecementos tidos por obvios e interese pola busca de modelos explicativos.- Consideración do gran cambio conceptual que supuxo a teoría da relatividade.- Concienciación das limitacións da Mecánica clásica aplicada a determinados ordenes de magnitude.- Curiosidade polo futuro das viaxes espaciais.

Tema 11: Física nuclearConceptos- O descubrimento do núcleo: a súa constitución.- O tamaño e a densidade dos núcleos.- A estabilidade dos núcleos: enerxía de enlace.- A radioactividade natural. Tipos de radioactividade. Leis do desprazamento radioactivo e a desintegración. Aplicacións.- Reaccións nucleares. Transmutacións artificiais: fisión e fusión.- A contaminación radioactiva: medida e detección da radioactividade.- A estrutura íntima da materia: partículas, hadróns, quarks e leptóns.- Fundamento dos aceleradores de partículas: CERN.

Procedementos- Cálculo do defecto de masa e a enerxía de enlace na formación dos núcleos atómicos.- Resolución de problemas relativos ó período de semidesintegración e a lei de desintegración.- Conclusión de series radioactivas incompletas.- Realización de exercicios relativos a reaccións nucleares.- Realización de informes sobre contaminación radioactiva e enerxía nuclear.

Actitudes- Valoración das aplicacións tecnolóxicas da física cuántica e dos coñecementos sobre radioactividade, como solución a problemas das sociedades modernas.- Actitude crítica ante os efectos que poden orixinar na saúde e nas persoas doses excesivas de certas radiacións.- Defensa do medio ambiente e actitude crítica ante o seu deterioro.- Desenvolvemento de hábitos que contribúan ó bo uso da enerxía e das radiacións perigosas.- Interese polos temas de actualidade relacionados coa física nuclear.


- Participación en debates e traballos en equipo, revisando e contrastando as ideas propias, argumentando e empregando o vocabulario específico acerca das aplicacións da física nuclear.

4. Metodoloxía didáctica

Este curso está incluído dentro da educación secundaria no marco dunha reforma baseada na ensinanza activa e na aprendizaxe significativa. Isto implica un conxunto de actividades encamiñadas a promover o desenvolvemento individual e integral do alumnado.Debemos face-las seguintes consideracións:- O alumnado é o que aprende- O profesor debe coordinar e impulsa-las tarefas tendentes a lograr unha aprendizaxe significativa.- A aprendizaxe é significativa cando o alumnado aprende un esqueleto coherente de contidos científicos, substituíndo parcialmente os conceptos que tiña das diferentes parcelas da Física e da Química por unha estrutura mais completa e coherente; ó mesmo tempo estarase potenciando o desenvolvemento de actitudes e aptitudes propias do método científico -experimental.

Os principios de intervención educativa nos que nos baseamos podemos sintetizalos da seguinte forma:

a. Pártese do nivel de desenvolvemento do alumno, nos seus distintos aspectos, para construír, a partir de aí, outras aprendizaxes que favorezan e melloren este nivel de desenvolvemento: ideas previas.

b. Sublíñase a necesidade de estimular o desenvolvemento de capacidades xerais e de competencias básicas e específicas por medio do traballo das materias.

c. Dáse prioridade á comprensión dos contidos que se traballan fronte á súa aprendizaxe mecánica.

d. Propícianse oportunidades para poñer en práctica os novos coñecementos, de modo que o alumno poida comprobar o interese e a utilidade do aprendido.

e. Foméntase a reflexión persoal sobre o realizado e a elaboración de conclusións con respecto ao que se aprendeu, de modo que o alumno poida analizar o seu progreso respecto aos seus coñecementos.

Todos estes principios teñen como finalidade que os alumnos sexan, gradualmente, capaces de aprender de forma autónoma.

En último termino é o alumnado quen constrúe e modifica os seus esquemas, pero sempre pode ser axudado polo profesor e polos compañeiros; neste senso resulta importante a realización de actividades en grupos, seguindo un esquema das mesmas previamente planificado e estruturado. Isto poderá realizarse con certas actividades nalgúns casos pero non debemos esquecer o elevado número de temas que se deben tratar nestes cursos o cal non permite este ritmo de aprendizaxe.

En todo caso ó comezo de cada tema realizarase en grupos unha serie de actividades para coñece-las ideas previas, seguido dunha posta en común dos diferentes grupos.

Para a introdución de novos conceptos consideramos moi importante a realización de gran número de problemas e cuestións tanto teóricas como prácticas. Fundamentalmente en primeiro curso xa se dedicou algún tempo ao desenvolvemento de técnicas de traballo e estudio axeitadas


nas que insistiremos neste curso: realización de esquemas; elaboración, interpretación e manexo de gráficas; análise do enunciado dun problema e plan de ataque para a súa resolución;significado das leis fisicoquímicas e o seu campo de aplicación; definicións precisas de conceptos, unidades e leis. Partindo desa base faremos fincapé no desenvolvemento das actividades experimentais, na resolución de problemas e no manexo do cálculo matemático necesario dado o grao de abstracción cada vez maior dos exercicios.A resolución de problemas

Potenciarase a resolución de problemas fronte a simple resolución de exercicios planificados como aplicación mecánica dunha fórmula fisicoquímica. Isto implica sempre que sexa posible e doado a realización de problemas abertos e en tódolos casos a resolución será presentada seguindo un esquema:- analiza-lo enunciado e comprendelo- aclara-los datos dispoñibles ou facer hipóteses daquelas variables que modifican a magnitude buscada- deseñar posibles estratexias de resolución- analiza-la solución obtida.Realizaranse cuestións de razoamento variadas sobre os diferentes aspectos de cada tema.As actividades experimentaisOs experimentos a realizar deben ser situados no momento propio en cada tema de modo que teñan carácter investigador. Este tipo de traballos poden ser de diferentes categorías:1- Experimentos do alumnadoa. actividades dirixidas a modo de comprobación b. actividades menos dirixidas de modo que lle permitan ó alumnado a adquisición de normas e métodos de traballo. O alumnado debe planifica-lo experimento e as estratexias necesarias. Serán realizadas en grupos de tres persoas como máximo.c. actividades abertas nas que realicen verdadeiras investigacións.2- Experimentos realizados polo profesor que soamente se realizarán cando non teñamos material dispoñible ou entrañe algún risco ou se necesite certa precisión. De calquera xeito debe ser realizados cando corresponda no tema, estar preparado para que funcione axeitadamente, teña unha montaxe e realización sinxelas e o alumnado sempre poida participar dalgún xeito (facendo esquemas, tomando mediadas, tabulando resultados, ...).3- Informe do experimento. En calquera tipo de experimento o alumnado deberá realiza-lo correspondente informe no que explique:- proceso experimental desenvolvido- resultados- análise dos resultados- conclusións obtidas.

Dentro de cada tema resolveranse gran número de cuestións e exercicios variados e serán propostos outros para que sexan resoltos de xeito individual por cada alumno ou alumna; terán a solución e poderán ser resoltos nunha clase si así o propón alguén.


Comentarios de textos científicos, así como de informacións periodísticas actuais sobre aspectos relativos a materia en estudo en cada momento.

Realización de exposicións orais, participación en debates ou coloquios.Investigación bibliográfica e manexo das TIC...

Neste nivel trátase de conseguir que o alumnado acade un nivel mínimo de madurez en canto a resolución de problemas e sexa capaz de buscar estratexias propias. Para elo considerase necesario que o alumnado traballe de xeito individual e “ó día” as tarefas desenvoltas e propostas na clase para asentar os novos coñecementos e “non perderse”, avanzando así na comprensión da materia ademais de adquirir un hábito de traballo.

5. Materiais curriculares e recursos didácticos

No presente curso empregaremos como libro de texto de apoio: “Física” 2º Bacharelato. Editorial Santillana (Proxecto La Casa del Saber). Ano 2009. Foi escollido polo gran número de exercicios e problemas de todo tipo e nivel que propón, incluídos exercicios resoltos con explicacións das operacións matemáticas a realizar en cada caso, así como os exercicios de Selectividade de diferentes comunidades.

Tamén manexaremos textos de nivel similar das diferentes editoriais dos que dispoñamos na biblioteca. Cando sexa necesario poderase entregar algunha colección de exercicios para a súa posterior realización de xeito individual.Utilizarán textos de nivel superior para completar aspectos ou desenvolver temas que en cada momento poidan ser de interese para un grupo de alumnos ou alumnas.

Poderanse manexar nalgún momento do curso revistas científicas ou “cuasicientíficas” que traten temas relacionados con algún aspecto en estudo en cada momento. Propiciarase a realización de comentarios de texto, as exposicións orais e a participación en debates ou coloquios sobre temas de actualidade que se poden recoller do periódico, etc..

Visualización de vídeos de diferentes coleccións relacionadas cos temas correspondentes como material de apoio e para unha mellor visualización das gráficas, das representacións vectoriais e no espazo e como apoio ás explicacións de moitos feitos cotiás. Aproveitaremos a colección “El Universo Mecánico” da que dispoñemos no Centro.Traballo con páxinas web nas que podemos atopar un laboratorio virtual, simulacións de diferentes temas, mostras de experimentos sinxelos e temas curiosos relacionados con aspectos científicos. Se é posible intentarase introducir o manexo de follas de cálculo para a realización de exercicios e prácticas de laboratorio. Dentro das posibilidades da profesora incrementarase o uso da informática na aula.

Realizaranse as prácticas de laboratorio programadas en cada tema en grupos de catro alumnos/as como máximo manexando material de uso moi simple, pero que nos permitirá obter datos e a súa posterior utilización analítica e gráfica, a súa interpretación e a análise dos resultados.


6. Criterios de avaliación

Os criterios de avaliación propostos no currículo oficial aparecen a continuación concretados en enunciados un pouco máis explícitos e que fan clara referencia aos enunciados das competencias específicas que o alumnado debe acadar neste curso.

1. Utilizar estratexias básicas da metodoloxía científica para a obtención de conclusións sobre informacións e mensaxes relacionadas coa física incluíndo, no seu caso, deseños experimentais. (C.E. 1, 5, 9).

2. Planificar e realizar individualmente e en grupo diversas actividades sobre cuestións físicas, valorando a importancia de traballar con orde, limpeza e seguridade. (C.E. 1, 5, 9).

3. Identificar e calcular forzas e momentos que actúan sobre os corpos e producen a súa rotación e a súa traslación. Utilizar os procedementos propios da resolución de problemas para abordar situacións en que se aplique o principio de conservación da enerxía (C. E. 2, 3, 5).

4. Calcular os parámetros relacionados co movemento dos planetas mediante a aplicación das leis de Kepler. (C.E. 2, 3, 5, 9).

5. Aplicar os distintos conceptos que describen a interacción gravitacional ao estudo do movemento de planetas e satélites analizando os resultados obtidos. (C.E. 2, 3, 4, 5)

6. Asociar o campo gravitacional á existencia de masa e caracterizalo polas magnitudes intensidade de campo gravitacional e potencial gravitacional relacionadas coa forza e a enerxía respectivamente. (C.E. 2, 3, 5).

7. Aplicar a Lei de Coulomb á resolución de problemas con sistemas de cargas, aplicando o principio de superposición. (C. E. 2, 3, 5).

8. Describir cualitativamente e calcular en casos sinxelos a interacción entre un campo mag-nético e unha corrente eléctrica. (C. E. 2, 3, 5).

9. Describir cualitativamente e calcular en casos sinxelos o campo magnético creado por cargas en movemento. (C. E. 2, 3, 5).

10. Aplicar as leis de Faraday-Henry e de Lenz en circuítos sinxelos. (C.E. 2, 3, 4, 5).

11. Explicar os fundamentos da produción de forzas electromotrices sinusoidais nos xeradores de corrente alterna. (C. E. 2, 3, 5).

12. Identificar nos xeradores dos diferentes tipos de centrais eléctricas o fundamento da produción de corrente eléctrica e da súa distribución. (C.E. 2, 3, 5, 6, 7).

13. Describir as analoxías e diferenzas entre campos gravitacionais, eléctricos e magnéticos. (C. E. 2, 3, 5).

14. Analizar as transformacións enerxéticas que teñen lugar nun oscilador harmónico. (C.E. 2, 3, 4, 5).

15. Describir o movemento dun péndulo simple e os intercambios enerxéticos que teñen lugar nel. (C. E. 2, 3, 5).


16. Analizar o movemento harmónico simple tanto dinámica como cinematicamente, resolvendo problemas en que se determinen posicións, velocidades, aceleracións, así como o cálculo das enerxías totais, cinética e potencial dun corpo. (C.E. 2, 3, 4, 5, 9).

17. Relacionar a velocidade de propagación dunha onda coas características do medio. (C. E. 2, 3, 5).

18. Analizar a dobre periodicidade, no espazo e no transcurso do tempo, dunha onda harmónica. (C. E. 2, 3, 5).

19. Describir coa axuda do principio de Huygens os fenómenos de reflexión, refracción e difracción de ondas. (C. E. 2, 3, 5).

20. Utilizar as leis relacionadas coa propagación da luz para explicar fenómenos cotiáns: a reflexión, refracción e dispersión da luz e a percepción das cores. (C.E. 2, 3, 4, 5).

21. Explicar fenómenos ópticos sinxelos como a formación de imaxes en espellos e lentes delgadas, reproducir algúns deles e calcular as características destas imaxes. (C.E. 2, 3, 4, 5, 9).

22. Comprender algúns aspectos da síntese electromagnética: o campo electromagnético, a predición das ondas electromagnéticas e a integración da óptica. (C.E. 2, 3, 4, 5).

23. Utilizar a transformación de Lorentz para explicar a dilatación do tempo, a contracción das lonxitudes e a suma relativista de velocidades. (C. E. 2, 3, 5).

24. Explicar coas leis cuánticas o efecto fotoeléctrico e os espectros descontinuos. (C. E. 2, 3, 5).

25. Aplicar as leis de conservación dos números atómico e másico ás reaccións nucleares e aos procesos radioactivos. (C.E. 2, 3, 5, 6, 7).

26. Determinar a enerxía de ligadura dos núcleos, e o principio de conservación da enerxía ás reaccións nucleares e á radioactividade valorando os custos medioambientais do seu uso. (C.E. 2, 3, 5, 6, 7, 9).

27. Valorar o importante desenvolvemento científico e técnico que supuxo a Física moderna, na busca de novas fontes de enerxía, base do que se denomina revolución científico-técnica, que comezou despois da Segunda Guerra Mundial. (C.E. 2, 3, 5, 6, 7, 8).

7. Mínimos esixibles

Facer correctamente medidas no laboratorio, elaborando unha táboa de datos e dándolle o adecuado tratamento analítico e gráfico, obtendo resultados axeitados; utilización axeitada das cifras significativas correspondentes ás medidas realizadas e cálculo dos erros no resultado. Resolver situacións e problemas relativos a composición de movementos e entende-lo significado e as consecuencias derivadas de dita composición. Identificar e calcula-las forzas e os momentos que actúan sobre os corpos e producen a súa rotación e a súa translación. Aplica-lo principio de conservación da enerxía á resolución de diferentes situacións. Saber que é unha forza central e as características que posúe. Identifica-lo concepto de campo e especialmente de campo conservativo.


Aplica-lo principio de conservación do momento angular, relacionándoo co momento de inercia e coa velocidade angular Comprender e aplicar as leis de Kepler no cálculo de magnitudes relacionadas cos movementos dos planetas. Coñecer a lei da gravitación universal e utilizar os coñecementos sobre a forza gravitatoria para explicar os movementos dos planetas. Resolver problemas de campo gravitatorio contemplando aspectos cinemáticos, dinámicos e enerxéticos, tanto aplicados a corpos nas proximidades das superficies planetarias, como a corpos que se moven en torno a elas. Identificar o concepto de intensidade de campo creado por unha masa puntual e por un conxunto de masas puntuais. Calcular as intensidades de campo creadas por masas puntuais e as forzas que actúan sobre masas no seno de campos gravitatorios uniformes. Coñecer e aplicar a expresión da enerxía potencial gravitatoria e a do potencial gravitatorio. Calcular, aplicando as leis da dinámica e a conservación da enerxía, os principais parámetros dun satélite en órbita circular, a velocidade necesaria para que chegue ó infinito ou estimar con qué velocidade se debe lanzar para que acade unha determinada órbita. Aplicar o principio de conservación da enerxía ó movemento de corpos en campos gravitatorios. Determina-lo campo eléctrico creado por unha carga puntual nun punto determinado, así como o creado por varias cargas no mesmo punto e a forza que soporta unha carga situada en dito punto. Calcula-lo potencial eléctrico en diferentes puntos dun campo, cando está xerado por distribucións puntuais de carga. Estudar o movemento de partículas cargadas nun campo eléctrico uniforme. Identifica-la dirección e sentido dun campo eléctrico en puntos próximos a unha esfera cargada. Aplicar o teorema de Gauss para deducir a intensidade do campo creado por unha esfera cargada en equilibrio electrostático. Resolver, facendo uso do cálculo vectorial, o efecto producido por un campo magnético sobre partículas cargadas e correntes eléctricas. Calcula-lo radio da órbita que describe unha carga puntual cando entra cunha determinada velocidade nun campo magnético coñecido: Lei de Lorentz. Interpretar o movemento de partículas cargadas en campos magnéticos ou en combinacións de campos magnéticos e eléctricos. Determina-lo campo magnético orixinado por unha corrente rectilínea nun punto determinado e debuxa-las liñas de forza de dito campo. Identificar o comportamento dunha corrente circular co dun imán. Aplicar a expresión da forza magnética exercida por un campo magnético sobre unha corrente eléctrica. Interpretar a acción entre correntes paralelas. Saber explicar o carácter non conservativo do campo magnético: Lei de Ampère. Identificar os fenómenos de indución electromagnética e de autoindución. Calcular os valores da forza electromotriz inducida e determinar o sentido da corrente inducida por aplicación das leis de Faraday e Lenz.

Coñecer e aplicar os fundamentos da xeración de corrente alterna. Indicar o sentido da corrente inducida e a f.e.m. en diferentes situacións. Coñecer as características xerais do movemento harmónico simple.


Identificar cada unha das variables que interveñen na ecuación dun movemento harmónico, e aplicar correctamente dita ecuación para calcular algunha das variables indicadas que se propoña como incógnita. Representar as gráficas do movemento a partir das ecuacións, e viceversa, deducir as ecuacións a partir das gráficas. Analizar as transformacións enerxéticas nun oscilador ou en sistemas que conteñen un oscilador. Relacionar as características do movemento (período e frecuencia) coas propias ou dinámicas do oscilador (masa, constante elástica, lonxitude). Diferenciar qué movementos son harmónico simples e cales non. Comprobar experimentalmente o cumprimento da lei de Hooke, analizando as características do movemento oscilatorio dun resorte e determinando a constante elástica polos métodos estático e dinámico. Determinar experimentalmente de qué factores depende o período dun péndulo simple e determinar o valor da gravidade no laboratorio, analizando os resultados. Comprender as características xerais do movemento ondulatorio e distinguir entre diferentes tipos de ondas. Determina-los valores das magnitudes características dunha onda dada a súa ecuación e ó revés. Diferenciar e identificar os conceptos de intensidade e enerxía dunha onda e explicar o fenómeno do amortecemento. Explicar de forma cualitativa os fenómenos de reflexión, refracción, difracción e polarización. Analizar e resolver por aplicación do principio de superposición as situacións de interferencias e ondas estacionarias. Relacionar os conceptos de intensidade sonora e nivel de intensidade. Explica-los fenómenos nos que se poña de manifesto o dobre carácter corpuscular e ondulatorio da luz. Relacionar as frecuencias e as lonxitudes de onda coas diferentes rexións do espectro electromagnético. Relaciona-la formación de sombras e penumbras coa propagación rectilínea da luz. Aplicar as leis da reflexión e da refracción, así como determinar as condicións nas que se pode producir a reflexión total. Explica-lo efecto fotoeléctrico mediante a teoría de Einstein e realizar cálculos relacionados co traballo de extracción e a enerxía cinética dos fotoelectróns. Relacionar o efecto Compton co carácter cuántico da radiación, e saber realizar cálculos sinxelos. Determinar as lonxitudes de onda asociadas a obxectos en movemento aplicando a hipótese de De Broglie. Aplica-las relacións de indeterminación e calcula-las imprecisións no coñecemento da posición e da velocidade dun electrón. Describir os fenómenos de reflexión e refracción a través de imaxes producidas por espellos e lentes. Resolver as imaxes formadas en espellos planos ou en sistemas de dous espellos planos. Aplicar a distintas situacións a ecuación dos espellos, utilizando axeitadamente o criterio de signos, para resolver imaxes en espellos curvos desde a aproximación paraxial. Aplicar e interpretar a ecuación do dioptrio esférico para resolver imaxes por refracción a través de superficies planas ou esféricas.


Resolver a formación de imaxes a través de lentes delgadas, dando prioridade o tratamento analítico. Comprobar experimentalmente o mecanismo de formación de imaxes nunha lente delgada, identificando os conceptos básicos da óptica xeométrica. Calcular experimentalmente a distancia focal dunha lente converxente e estudar a posición, natureza e tamaño da imaxe en función da distancia entre obxecto e lente. Relacionar os coñecementos adquiridos sobre formacións de imaxes con sistemas ópticos de interese, valorando as aplicacións médicas e tecnolóxicas. Identificar os postulados da teoría da relatividade e as súas consecuencias. Determinar tempos, lonxitudes e sincronización de sucesos en distintos sistemas en movemento relativo. Determinar masas, momentos lineais e enerxías relativistas. Distinguir os constituíntes básicos da materia. Analizar a composición dos núcleos e diferenciar isótopos. Interpretar o defecto de masa que hai nos núcleos atómicos. Calcular enerxías de enlace. Aplicar as leis do desprazamento e da desintegración, empregándoas nalgunhas aplicacións

sinxelas como datacións arqueolóxicas.

Completar reaccións nucleares, clasificalas e interpretar os seus mecanismos. Calcular a enerxía e a variación de masa asociada a estes procesos.

8. Procedementos e instrumentos de avaliación

O proceso de avaliación ten dúas vertentes:- a avaliación do alumnado en canto que debemos dar un informe en varios momentos do

curso, para o cal o profesor debe acumula-la máxima información que sexa posible sobre cada un.

- a avaliación do programa, da metodoloxía e do profesor. Se non se acadan os obxectivos propostos haberá que comprobar en que medida cada un dos aspectos sinalados ten algo que ver nese mal resultado.

A avaliación será un proceso continuo no que se observe o desenvolvemento do alumnado valorando non só o aprendido senón tamén o traballo realizado:

- avaliación de coñecementos (conceptos e procedementos) así como de algoritmos e estratexias de resolución de problemas .

- avaliación de hábitos de traballo e de actitudes (interese, cooperación, seguridade, limpeza, ..).

Como procedementos para recoller esta información temos:- Control dos cadernos de clase (realizan ou non as tarefas encomendadas; comprobarase

de xeito aleatorio en diferentes datas de cada avaliación)- Intervención de cada alumno/a na clase mediante preguntas, corrección de exercicios,

traballos que se expoñan,- Participación nos traballos en grupo- Observación das destrezas manuais e diferentes capacidades nos traballos prácticos


- Realización dos informes das prácticas de laboratorio (obrigatorios para todo o alumnado na data que se sinale en cada caso)

- Realización de probas escritas, que terán lugar ó remate de cada tema ou dunha parte do tema e incluso de varios temas que compoñan unha unidade.

Como instrumentos para recoller todos estes datos empregárase o caderno do profesor, anotando todas as valoracións na ficha correspondente a cada alumno ou alumna de acordo cos criterios adoptados no departamento e que están recollidos nos criterios de cualificación.Respecto ás probas escritas é importante destacar que se realizarán un mínimo de dúas por avaliación, con igual valoración. En cada unha de elas haberá unha parte correspondente a cuestións razoadas e unha cuestión práctica, se é o caso, e outra de resolución razoada de exercicios. En cada control indicarase a puntuación correspondente a cada cuestión ou exercicio, así como o reparto entre apartados se non é proporcional ó número deles.

As probas corrixidas serán revisados polo alumnado na mesma clase en que o profesor faga os correspondentes comentarios sobre as solucións.

9. Criterios de cualificación

Sistema de cualificaciónÓs aspectos actitudinais corresponderalles un 10% da nota repartida do seguinte xeito:

- un máximo de 0,75 pola realización dos exercicios e a presentación en tempo das prácticas (restaráselles 0,25 cada vez que non estean feitos)

- un máximo de 0,25 pola asistencia ás clases; cada falta será penalizada con 0,05 puntos.- A expulsión da clase resta toda a nota correspondente ás actitudes; as chamadas á orde serán

penalizadas con 0,20 puntos cada unha. A baremación farase en base ós datos recollidos no caderno do profesor, das observacións e anotacións realizadas en distintos momentos da actividade de ensino -aprendizaxe.

Ós contidos conceptuais e procedementais corresponderalles un 90% da nota. Para elo realizarase a media dos controis feitos na avaliación sempre que a nota mínima sexa 3,5 ou superior, valorando cada proba sobre 9.

A nota de avaliación será a suma de ambas partes. Se é necesario o redondeo terase en conta que se o decimal é inferior a 5 será á baixa e se é 5 ou superior será á alta sempre que en actitudes teña un mínimo de 0,70 puntos. Tamén se considerarán as anotacións feitas no caderno do profesor.

Se a nota de avaliación é inferior a 5 deberá realizar a correspondente recuperación.Farase un exame global de recuperación en cada avaliación; terá lugar nas primeiras semanas da seguinte avaliación e as súas características serán similares ás das probas de avaliación. As notas dos exames de recuperación terán o mesmo tratamento que as correspondentes os controis de avaliación, serán valorados sobre 9 e engadiráselle a nota de actitudes que xa tiña.

Non se repetirá ningún control ou recuperación sen a presentación dunha xustificación documental e oficial nas datas en que teña lugar dito exame. O alumnado que non realice as probas correspondentes ou que teña un número elevado de faltas de asistencia e perda o dereito á avaliación continua, terá que entregar determinado número de exercicios feitos e realizará unha proba específica e global da materia.


O alumnado que no mes de xuño teña dúas ou máis avaliacións pendentes, incluídas recuperacións, terá que realizar un exame global da materia que se centrará nos contidos mínimos; será valorado sobre 9 e engadiráselle a nota media das actitudinais do curso. Na mesma data realizarase a recuperación da terceira avaliación para o alumnado que só teña esa pendente. Na mesma data realizarase unha nova recuperación daquel alumnado que só teña unha avaliación pendente.

Nesa mesma data realizarase un exame para mellorar a nota daquel alumnado que teña superada a materia; será de carácter voluntario e do mesmo tipo que os exames do curso, pero de nivel superior a proba global ou de recuperación final.

Para superar a materia é necesario ter as tres avaliacións aprobadas e farase a nota media das tres; Tamén se pode superar o curso si se obtén un 5 ou máis na proba global. A nota final será a media das avaliacións ou a do exame global se é o caso.

No mes de setembro realizarase un exame global da materia no que ao menos o 70% do mesmo corresponderá ós contidos mínimos, e terá as mesmas características que os exames realizados durante o curso; estará valorado sobre 10. A nota da avaliación será a correspondente a dito exame e se fora necesario o redondeo teríase en conta as notas dos aspectos actitudinais durante o curso.

10. Programa de recuperación e reforzo para alumnado coa materia pendente

O alumnado matriculado en segundo curso que teña pendente a Física e Química de primeiro curso poderá realizar de xeito voluntario unha serie de actividades ou exercicios de preparación para someterse a unha proba escrita baseada nos contidos mínimos do curso.

Dado que a parte máis importante dos contidos debe ser repasada no comezo do curso, en segundo, distinguiremos dúas situacións:

- alumnado matriculado en Física e/ou Química de segundo. Se supera os primeiros controis de segundo, de Física e/ou de Química, daráselle por superada a correspondente parte de primeiro bacharelato.

- alumnado que non cursa ningunha das materias en segundo: propoñeráselle unha colección de exercicios para a súa realización previa ás probas escritas: unha correspondente a Química de 1º e outra a Física de 1º,que terán lugar no mes de novembro. Realizará esta mesma proba aquel alumnado que só teña algunha das materias en segundo (a parte correspondente á materia que non está a estudar en segundo).

Para o alumnado que non supere ditas probas en novembro realizaranse uns novos controis no mes de xaneiro ou febreiro de características similares. Se superou en novembro algunha das partes poderá realizar o control da que lle falte.

En último caso no mes de abril ou maio a Xefatura de Estudios propoñerá unha data para a realización dunha proba extraordinaria de pendentes á que poderá acudir calquera alumno/a aínda que non realizase ningún control anterior.

Ó comezo do curso entregarase o alumnado coa materia pendente unha folla resume cos contidos mínimos recollidos na programación de 1º bacharelato e indicarase unha hora semanal para que a profesora atenda as posibles dúbidas.

10.1. Procedementos e instrumentos de avaliaciónMD75010101

a Programación didáctica Páx. 22 de 28

O único procedemento de avaliación a empregar co alumnado de pendentes neste nivel é a realización de probas e cuestionarios, xeralmente escritos, que estarán baseados nos contidos mínimos da materia recollidos no apartado correspondente da programación didáctica de 1º.

Os resultados de ditas probas serán recollidos en listas de control pola profesora correspondente e nas fichas individualizadas de seguimento de dito alumnado. As listas e fichas terán carácter de instrumentos de avaliación e permitirán deducir unha cualificación seguindo os criterios que se sinalan a continuación, e quedará rexistrada no expediente do alumnado.

10.2. Criterios de cualificaciónCada unha das probas realizadas (Física e/ou Química) estará valorada sobre 10 puntos.

Calcularase a nota media das dúas sempre que á nota mínima sexa 3,5 ou superior. Se a nota media é 5 ou superior darase por superada a materia.

A parte ou partes non superadas poderán realizarse de novo no mes de xaneiro ou febreiro aplicando os mesmos criterios de cualificación.

Tamén serán de aplicación na proba extraordinaria a realizar no mes de abril ou maio.

11. Medidas de atención á diversidade

Dado que nos atopamos nun nivel de ensinanza non obrigatorio debe quedar claro que todo o alumnado debe acadar os niveis mínimos xa sinalados, pero isto pódese conseguir de xeito non uniforme dentro da mesma clase para o cal faremos unha diferenciación clara entre actividades básicas e complementarias correspondentes a cada unidade.

Dentro das actividades básicas destacamos:- cuestións de diagnostico previo ó comezo do tema para introducilo e ó mesmo tempo motivalos- actividades de desenvolvemento que permiten ir reestruturando o coñecemento do alumnado, principalmente cuestións razoadas e exercicios básicos de aplicación- actividades experimentais de nivel básico- actividades de síntese para asegurar uns coñecementos mínimos a todo o alumnado.

Dentro das actividades complementarias destacaremos:- resolución de exercicios cun nivel de razoamento máis elevado que permiten relacionar diferentes aspectos do tema tratado; requírese un grao de abstracción maior así como un nivel de cálculo moitas veces superior.- Actividades experimentais máis elaboradas acompañadas de investigación propia, análise de resultados e incluso emisión de hipóteses relativas ó tratado.

Para aquel alumnado que presente dificultades de aprendizaxe detectadas ó longo da avaliación propoñeráselle a realización de actividades de reforzo previas á realización da correspondente recuperación.


12. Actividades complementarias e extraescolares

Non hai ningún tipo de actividade prevista inicialmente aínda que non descartamos a posibilidade de colaborar con outros departamentos si se presenta a posibilidade de realizar algunha que poida ser de interese para o noso alumnado.

Dado o ben acollida que está resultando polo alumnado a participación na Masterclass de Física de partículas na USC, seguiremos asistindo á mesma (se somos invitados).

13. Tratamento e fomento da lectura

Dende a materia de Física pretendemos contribuír á competencia lingüística do alumnado fomentando o emprego dunha linguaxe propia da Ciencia. Non se trata só de empregar termos científicos na clase, senón de que os vaian incorporando á súa linguaxe e conversacións habituais.

Tampouco nos podemos quedar só no emprego dos termos senón que trataremos de conseguir que o alumnado sexa capaz de describir feitos, explicalos, xustificalos e empregar argumentos baseados en modelos científicos para comunicar ciencia.

Para conseguir todo isto é necesario que o alumnado non só escoite ó profesor, senón que sexa capaz de ler e interpretar as noticias que poden aparecer no diario, nunha revista calquera ou nalgunha revista un pouco especializada e que traten aspectos relacionados cos temas estudados.

As liñas que propoñemos están recollidas dalgún xeito no enfoque metodolóxico:

- Lectura comprensiva dos exercicios e cuestións a resolver.

- Lectura comprensiva do libro de texto; interpretación das fórmulas; análise das limitacións dos modelos que foron evolucionando; etc.

- Lectura e análise de textos de diferentes tipos e procedencias relacionados cos temas estudados. Se é posible propoñeremos a lectura dalgún libro de interese científico e nivel axeitado aos temas estudados.

- Realización de traballos de investigación empregando diferentes medios técnicos.

- Exposición oral dos traballos realizados e posterior coloquio ou debate defendendo de xeito razoado puntos de vista opostos.

14. Tratamento e fomento das TICs

Outra das competencias básicas a desenvolver no alumnado é a relativa ao emprego das novas tecnoloxías e o tratamento da información que se pode obter.

O alumnado debe ser capaz de obter información de temas relacionados coa física e coa química a través de diferentes fontes, de características diferentes: libros, revistas, prensa, material audiovisual, soportes electrónicos, internet. Hai que traballar a capacidade de buscar, avaliar, seleccionar e sintetizar esta información con criterios de calidade, tendo en conta os coñecementos adquiridos.


Tamén hai que traballar a capacidade de comunicar as ideas de maneira convincente, concisa e empregando todo tipo de soportes.

Dende o ámbito da física empréganse as fontes bibliográficas e os recursos da rede para encontrar información sobre a evolución histórica dos conceptos físicos, simular ou visualizar situacións, obtención e tratamento de datos, etc.Por outra parte utilízanse follas de cálculo para o tratamento de datos e a realización de cálculos.

Tratarase de ampliar o uso das novas tecnoloxías para a presentación de traballos e a realización de debates por parte do alumnado e por parte da profesora para o desenvolvemento das clases. Neste apartado inclúese o emprego da aula virtual na que se iniciou o curso pasado o desenvolvemento dun curso de Física no que se poden realizar cuestionarios, exercicios e completar ou afondar nalgúns aspectos da materia. O tratamento do traballo realizado a través da aula virtual terá a mesma consideración que o resto dos traballos escritos.

15. Contribución ao plan de convivencia

A LOE no seu capítulo I sinala os principios e fins da educación: a) O pleno desenvolvemento da personalidade e das capacidades dos alumnos.b) A educación no respecto dos dereitos e liberdades fundamentais, na igualdade de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres e na igualdade de trato e non discriminación das persoas con discapacidade.c) A educación no exercicio da tolerancia e da liberdade dentro dos principios democráticos de convivencia, así como na prevención de conflitos e a súa resolución pacifica.d) A educación na responsabilidade individual e no mérito e esforzo persoal.e) A formación para a paz, o respecto aos dereitos humanos, a vida en común, a cohesión social, a cooperación e solidariedade entre os pobos así como a adquisición de valores que propicien o respecto cara aos seres vivos e o ambiente, en particular ao valor dos espazos forestais e o desenvolvemento sustentable.f) O desenvolvemento da capacidade dos alumnos para regular a súa propia aprendizaxe, confiar nas súas aptitudes e coñecementos, así como para desenvolver a creatividade, a iniciativa persoal e o espírito emprendedor.g) A formación no respecto e recoñecemento da pluralidade lingüística e cultural de España e da interculturalidade como un elemento enriquecedor da sociedade.h) A adquisición de hábitos intelectuais e técnicas de traballo, de coñecementos científicos, técnicos, humanísticos, históricos e artísticos, así como o desenvolvemento de hábitos saudables, o exercicio físico e o deporte.i) A capacitación para o exercicio de actividades profesionais.j) A capacitación para a comunicación na lingua oficial e cooficial, se a houbese, e nunha ou mais linguas estranxeiras.k) A preparación para o exercicio da cidadanía e para a participación activa na vida económica, social e cultural, con actitude critica e responsable e con capacidade de adaptación as situacións cambiantes da sociedade do coñecemento.

No noso Instituto tratamos de promover unha educación de calidade baseada en promover valores como solidarizade, tolerancia, pluralidade, respecto, responsabilidade, igualdade, liberdade, xustiza e cooperación (por sinalar algúns); potenciase a resolución negociada e


dialogante dos conflitos; favorecese a relación coas familias e o entorno e promóvese o pensamento crítico e innovador.

Dende a materia de Física pensamos que os obxectivos, competencias específicas, contidos e criterios de avaliación, así como a metodoloxía e os criterios de cualificación que tratamos de presentar nesta programación están encamiñados nesa mesma liña e contribúen a lograr un clima de convivencia axeitado no centro. Son destacables as seguintes actuacións:

- O alumnado debe asumir de maneira responsable os seus deberes e obrigas.

- Practica a tolerancia, a cooperación e a solidarizade cos compañeiros de xeito individual e co grupo.

- Desenvolve hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo para a realización eficaz das súas tarefas e para evolucionar persoalmente.

- Aprende a resolver os conflitos dun xeito pacífico, rexeita comportamentos sexistas, rexeita a violencia e os prexuízos de calquera tipo nas súas relacións cos demais.

16. Programación da educación en valores (transversais)

O Decreto 126/2008 que establece a ordenación e o currículo do bacharelato en Galicia no seu artigo 2º di: “o bacharelato ten como finalidade proporcionarlle ao alumnado a formación, a madurez intelectual e humana, os coñecementos e habilidades que lle permitan desenvolver funcións sociais e incorporarse á vida activa con responsabilidade e competencia, así como capacitar para o acceso á educación superior”.

No artigo 3º do citado Decreto establécense os obxectivos desta etapa en termos de capacidades indicando o tipo de desenvolvemento que esperamos que alcance o noso alumnado ao remate da mesma. Refírense a unha evolución integral da personalidade: contempla a dimensión intelectual, social, afectiva, de comunicación, sensibilidade, espírito crítico e emprendedor, ... Á adquisición de ditas capacidades debe contribuír a materia de Física, o cal queda recalcado no Anexo I na parte introdutoria desta materia.

Na presente programación didáctica a educación en valores está integrada nos diferentes apartados: obxectivos, competencias, contidos e criterios de avaliación. A propia metodoloxía a seguir está encamiñada á adquisición de ditos contidos transversais.

Os obxectivos xerais do curso son un claro resumo do que queremos que o noso alumnado acade ao remate do curso e pensamos inclúen amplamente a educación en valores.

As competencias específicas coas que se pretenden acadar ditos obxectivos abondan na adquisición de valores.

Nos contidos programados en unidades didácticas, aparecen indicados de xeito explícito no apartado correspondente a actitudes incluíndo nestas os aspectos transversais referidos á educación para a saúde, ambiental, viaria, do consumidor, para a paz, a igualdade de oportunidades, cívica e sexual, aos que xa se facía clara referencia en anteriores lexislacións.

Os criterios de avaliación que se desenvolven nos epígrafes 1, 2, 27 e todos os relativos á resolución de problemas están claramente relacionados coa educación en valores.


17. Acreditación dos coñecementos previos (só para Física, Química, Electrotecnia, Bioloxía,

Ciencias da terra e Xeoloxía, de Bacharelato)

O alumnado que pretenda estudar Física de 2º bacharelato e non teña cursado a materia de Física e Química de 1º deberá acreditar uns coñecementos previos da mesma. Na Orde de 5 de maio de 2011 na que se regulan aspectos relativos ao desenvolvemento do bacharelato, no artigo 4 queda establecido o procedemento a seguir para este alumnado:

A materia de Física e Química de 1º terá o mesmo tratamento que se fóra unha materia pendente, polo que o alumnado terá que seguir as mesmas pautas que se sinalaron no punto 10 desta programación para o alumnado coa materia de 1º pendente. A única diferenza será que en caso de superar dita materia non terá unha nota numérica senón unha acreditación de coñecementos no caso de que non este matriculado da materia de primeiro curso.

18. Procedementos para avaliar a propia programación

As normas de avaliación en Educación Secundaria establecen que os profesores avaliarán os procesos de ensino e a súa propia práctica docente en relación co logro dos obxectivos educativos do currículo. Esta avaliación terá tamén un carácter continuo e formativo e incluirá referencias a aspectos tales como a organización da aula, o aproveitamento dos recursos do centro e as relacións interpersonais e a propia convivencia no centro.Algúns dos procedementos e instrumentos para avaliar o proceso de ensinanza son:

- Cuestionarios a pais ou nais e alumnos e alumnas.- Entrevistas ou debates con pais ou nais e alumnos e alumnas.- Observacións realizadas por unha persoa externa.- Resultados do proceso de ensino aprendizaxe do alumnado.

Para facer unha avaliación completa do proceso pódense ter en conta os seguintes indicadores:- Desenvolvemento da programación na clase: recóllese para cada avaliación no

MD75010406e e debe ser analizada, a súa conformidade ou non, na correspondente reunión de departamento para tomar as medidas que se crean oportunas.

- Resultados do proceso de ensino aprendizaxe do alumnado: datos aportados nas sesións de avaliación en relación aos propios resultados (cualificacións), faltas de asistencia do alumnado e porcentaxe de programación impartida, que quedan recollidos na propia acta de avaliación MD75010601 e nas fichas de cada alumno e alumna xunto coas medidas a adoptar en caso de ser necesarias.

- Relación entre obxectivos e contidos- A adecuación de obxectivos e contidos ás necesidades do curso.- A adecuación de medios e metodoloxía ás necesidades e obxectivos previstos.- Igualmente na memoria final do curso, que se fai a través da plantilla MD75010102b cada

membro do departamento indica a porcentaxe de programación impartida, se realizou algunha modificación na mesma e as propostas de mellora para o curso seguinte.

19. Constancia de información ao alumnado


No programa de calidade do noso Instituto está contemplada a entrega nos primeiros días do curso a cada un dos alumnos e alumnas de cada grupo do MD75010404 no que se fai un resumo dos aspectos máis salientables da programación que deben ser coñecidos por eles. A súa entrega deberá estar reflectida por parte de cada docente na folla de actividades de aula( MD75010406h) os primeiros días de clase.


programaciÓn didÁctica - consellería de …€¦ · web view- interpretación de einstein....

Documents