oinarrizko hiztegi juridikoa · jakina denez, hiztegi batuaren lehenengo itzulian, euskal...

Oinarrizko Hiztegi Juridikoa

Euskaltzaindiaren Hiztegi Batuan oinarritua

Oinarrizko HiztegiJuridikoa

Euskaltzaindiaren Hiztegi Batuko lehen itzulian oinarritua

Cesar Gallastegi / Andres Urrutia / Esther UrrutiaZuzenbide Fakultateko irakasleak - UD

Arantza EtxebarriaTerminologoa - UD

2005Deustuko Unibertsitatea

Bilbo

Minor Bilduma, 4. zenb.

Eskubide guztiak erreserbaturik daude. Debekatuta dago, le-gearen arabera, argitalpen hau bikoiztea, biltzea edo igortzea,ez osorik, ez zatika, ezta inolako bitarteko edo prozedura tekni-koren bidez ere, argitaratzaileen berariazko baimenik gabe.

© Euskaltzaindia, Hiztegia Batuarena© Egileak: Arantza Etxebarria, Cesar Gallastegi, Andres Urrutia eta Esther Urrutia© Euskal Gaien Institutua. Deustuko Unibertsitatea1. postakutxa-48080 [email protected]

ISBN: 84-9830-000-2Legezko gordailua: BI-2.456-05

Fotokonposizioa: IPAR, S. Coop. - Bilbo

Imprimatzailea: RGM, S.A.

Aurkibidea

9

Atarikoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Ezaugarri teknikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

Oinarrizko Hiztegi Juridikoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

Atarikoa*

1. Sarrera: Hiztegi Batuaren nondik norakoak

Jurislinguista direnentzat, alegia, zuzenbidea eta hizkuntza bateralantzen dituztenentzat, ohikoa izaten da hitz arruntak eta hitz bereziakzedarriztatzea, zuzenbidearen ikuspegitik behinik behin. Horretarako,jurislinguista euskaldunek ezinbesteko abiapuntua dute gaur egun:Hiztegi Batua. Izan ere, Euskaltzaindiak Hiztegi Batuaren lanketariekin dio azken urteotan. Bukatua eta argitaratua du, dagoeneko, Hizte-gi Batu horren lehen itzulia; bigarrena hasita dago, eta hirugarren itzu-li baterako itxaropenean ere, badabil gure akademia. Euskaltzaindiakbadaki, jakin, hiztegigintzarako osagarrien premia dagoela. Badaki,halaber, lehendabiziko eginkizun duela hizkera erkideari dagokiona.Hartara zehaztu du Hiztegi Batu horren helburua:

11

* Atariko hau Euskaltzaindiaren XV. Nazioarteko Biltzarrean (2001eko iraileanegindako horretan) Andres Urrutiak eta Esther Urrutiak aurkeztutako txostenaren lehenzatia da, «Hiztegi Batuaren lehen itzulia. Hitz arruntak-Hitz bereziak, zuzenbidearenikuspegitik» izenekoa. Euskaltzaindiak txosten hori argitaratzeko baimena eman du(Euskaltzaindiaren 2005eko otsailaren 24ko Zuzendaritzako bileran hartutako erabakia).Txostenaren bigarren zatia, hau da, hitzen zerrendari buruzkoa, Cesar Gallastegik etaArantza Etxebarriak ere landu dute, hura osatu eta hobetzeko.

Hiztegi Batu hau da, Euskaltzaindiarentzat, euskal hitzen, aldae-ren eta horien guztien erabileren zuzentasuna edo egokitasuna era-bakitzeko irizpidea. […]

Argi dago Euskaltzaindiaren Hiztegi Batua, lehen idatzaldi ho-netan, ortografia hiztegia dela batez ere, hau da, hitzen forma ego-kiaz ari dena. Ez da hori harritzekoa, arautze bidean gertatzen direnhizkuntza guztiek urrats hori egiten baitute lehenik. […]

Hiztegi honek, arau kontu guztiak bezala, letra eta espiritua du.Esan gabe doa Hiztegi Batu hau ontzean erabili dugun filosofiadela, batez ere, euskaldunek aintzat hartzea nahi genukeena1.

Horra hor Hiztegi Batuaren xede nagusia. Baditu, nolanahi ere, bes-telako esanahiak:

Dena dela, aski da Hiztegiari gaingiroki begiratzea besterik ereeskaintzen duela ikusteko2.

Hortaz, Hiztegi Batua ez da ortografia hutsean agortzen, eta hiz-kuntzaren hainbat ezaugarri bertara batzen ditu. Lerro nagusi horienartean, arloz arlo aritzen denak, hitz bilduma horretan, agerikoak izanditzake landu beharreko hiztegi berezien hitzak ere. Halako berbekterminologiaren esparrua maiz-sarri uki dezakete. Euskaltzaindiak as-palditik aitortu zuen bere esparrutik kanpo zegoela langintza hori.Aitortza hori gorabehera, bistan da Euskaltzaindiaren ekarriaz baliagaitezkeela arloz arloko oinarri batzuk nabarmentzeko. Egia da Eus-kaltzaindiari ez dagokiola «administrazio-zuzenbidea» hiztegi bereziaoso-osorik egitea. Alabaina, Euskaltzaindiak adierazi behar du hiztegiberezitu horretatik zer ekar daitekeen hiztegi batu eta orokorrera; ale-gia, hiztegi berezitu horren lehen urratsak Akademiatik bertatik etorribehar dira, hizkera erkidearen hiztegia zehazten doan neurrian.

Lehen pauso horiek bilatzeko eta, zehatzago, administrazio-zuzen-bidearen arloko hitz berezi(tu)ak bilatzeko, lehenengo eta behin, Hiz-tegi Batu horretara jo izan dugu. Gure asmoa, lehen so edo hurbilketahonetan, hauxe izan da: Hiztegi Batu horretatik euskal juristarentzat

OINARRIZKO HIZTEGI JURIDIKOA

12

1 EUSKALTZAINDIA: «Hiztegi Batua», Euskera, 45, 2 (2000), 481, 483 eta 484. orr.2 EUSKALTZAINDIA: Ibidem, 483. or.

erabilgarrien zer izan daitekeen plazaratzea. Egia esan, hiztegi osoa duerabili beharrekoa euskal legelariak, edozein euskaldun ikasik egin be-harko lukeen moduan. Lanbideko jardunean, lege-administrazio ira-kaskuntza bideetan, horietan guztietan du zimentarri Hiztegi Batuaeuskaldun adituak.

Lege eta administrazio arloari dagokionez, Hiztegi Baturako lehen-daurrezko egiaztatzeak garamatza puntu honetara, alegia, Zuz. eta Ad-min. laburdurak erabilita, ea nahiko izango litzatekeen halako laburduradaramaten hitzak jasotzea, Hiztegi Batutik molda dezakegun hiztegiñojuridikoa osatzeko. Hori egin… eta hara zer aurkitu dugun:

Admin. laburdurarekin:

ganbera 1 Ipar. ‘logela’. 2 Admin.: diputatuen ganbera; merkata-ritza ganbera; ganbera musika.

ogasun 1 Bizk. ‘ondasuna’. 2 Admin. ‘finantzak’

Zuz. laburdurarekin:

oinordetza Zuz.zehatu, zeha, zehatzen. 1 du ad. ‘jipoitu’. 2 Zuz. ‘zigortu’

Hiztegi Batuak bere lehen itzulian 21.119 sarrera dituela kontuanizanik, sinesgaitza da lau bakarrik izatea administrazio-zuzenbidearidagozkionak. Zerrenda sakon aztertuz gero, argiro-argiro ikus daitekebeste hitz batzuk, laburdura zehatzik ez duten arren, administrazio-zu-zenbidearen arlo berezi horretakoak izan daitezkeela. Adibide gisa, al-dera ditzagun deklaratu eta zitatu hitzak. Hona zer datorren, zehatz-mehatz, Euskaltzaindiaren argitalpenean, bi horien inguruan:

deklaratu, deklara, deklaratzen. du ad. 1 (epaiketaren ingurukoadierarekin batez ere). 2 h. adierazi, agertu, aitortu, azaldu, etab.zitatu 1, zita(tu), zitatzen. du ad. 1 ‘epailearen aurrean aurkeztekodeitu’. 2 g.er. ‘aipatu’. 3 Heg. ‘hitzordua izan’

Nabari denez, ez da nahiko Hiztegi Batuan Zuz. eta Admin. la-burduradun hitzak bilatzea, bertako hiztegi juridiko laburra osatzeko.Bilaketa-lana, beraz, ez zaigu hain erraz gertatuko. Zeintzuk izan be-har dira, bada, lan horri ekiteko irizpideak?

13


1.1. Gai zehatz baten azterketa: baldintzak

Jakina denez, Hiztegi Batuaren lehenengo itzulian, Euskal Akade-miak nahitaezko izan ditu oinarri batzuk, hala nola, Orotariko EuskalHiztegia eta Euskararen Egungo Bilketa Sistematikoa. OEH eta EEBSizan dira orain arteko zutabe nagusiak, eta horietatik abiatuta osatuzen Euskera aldizkarian argitaratutako zerrenda.

Hasierako baldintzak horiek izanik, hitz juridikoak Hiztegi Batuanbilatzea ez da lan erraza izan, bi zutabeotan zuzenbideko edukia osourria delako. Zuzenbidearen arloari gagozkiola, oinarriok askiezakdira, eta argiro esan behar da materiala gaurkotu beharra dagoela, mul-tzo horretara bilduta ez dagoena batu eta sistematizatzeko, betiere, le-hendik dagoena ahaztu gabe. OEHren oinarrietan, esaterako, hizkun-tzaren testu juridiko-administratibo urriak ere falta dira. Bestelakobilketa lanetan ere, ez da ugaria azken urteotan alor honetan ekoitzidena. Zerrenda osoa agortu gabe, badira horretarako tresnak izandaitezkeenak, hala nola, herrialde historikoetako aldizkari ofizialak,Euskal Autonomia Erkidegoko nahiz Nafarroako Foru Erkidegoko al-dizkari ofizialak, IVAP-HAEEren argitalpenak, UZEIren lana, zuzen-bideko fakultateek burutu dutena etab. Betiere, berriro diogu, hizkeraerkide edo arruntari arlo honetako ekarriak egitekotan. Luzeago jar-dungo dugu, hala ere, puntu honi buruz, geroari buruzko kontuak aipa-tzean.

Bestelakoa egin bitartean, lehenengo itzuliari heldu diogu, Zuzenbi-dearen hizkerari dagozkion hitz berezkoak bilatzeko. Izan ere, hizkerajuridikoa hizkera berezitzat har daiteke, hizkera arruntari begira, etajarraian hori adierazteko arrazoiak azalduko dira.

1.2. Hizkera erkidea-hizkera berezituak

Hizkera bereziek, hizkera arruntari begira, hainbat desberdintasundituzte; baina nabariena da, hain zuzen ere, lexiko zehatza erabiltzea:

Todos los lenguajes especiales hacen uso del mismo sistemagramatical de la lengua general, pero se caracterizan por peculiaresrasgos fonéticos (sólo relevantes en algunos lenguajes especiales),


14

léxico-semánticos, morfosintácticos y de estilo; aunque es el léxicoespecífico de cada uno de ellos lo que sustancialmente los diferen-cia: los textos se distinguen por una alta frecuencia de lexemas des-conocidos para el no iniciado o de unidades léxicas que tienen unsignificado diferente en la comunicación diaria3.

Hizkera juridikoaren kasuan, hizkera berezi(tu)en ezaugarri horibegi-bistakoa da. Horrekin batera, badira hizkera juridikoaren ingu-ruan aipa daitezkeen beste ezaugarri batzuk ere.

Lehenengo eta behin, hizkera juridikoa lanbide zehatz batekohizkera da, alegia, talde zehatz batek darabilen hizkera da:

The language of the law, sometimes even a particular word, has adual aspect. Lawyers use language that is intended to speak to lawyersand laymen, as in contracts, jury instructions, notices, and even laws.Lawyers also use language that is intended to speak primarily to eachother, in pleadings, opinions, articles, books, argument, the wholegamut of legal papers, and in the day-to-day negotiation anddiscussion that is the lawyer´s life. In this latter aspect, a portion of thelanguage of the law is argot, a ‘professional language’4.

Bigarrenik, hizkera juridikoa hizkera teknikoa da, zientzia bati bu-ruzkoa delako. Tekniko izatearen ondorioz, hizkera juridikoa zehatza erebada; bestela, segurtasun juridikoa kolokan jarriko litzateke. Zehaztasunhorren bila, oso lagungarri gertatzen da jurisprudentziaren eginkizuna:

The standard answer to any criticism of the language of the law isthat this language is precise. If the criticism is especially violent, theanswer is modified only to the extent of saying that the language ofthe law is more precise than the ordinary speech… Call it what youwill. Precise it is said to be, and that virtue is deemed sufficient, thatthe clincher in any argument5.

15

3 J. MARTÍN eta beste batzuk: Los lenguajes especiales, Comares, Granada, 1996,XV. or.

4 D. MELLINKOFF: The language of the law, Little, Brown and Company, Toronto,1990, 18. or.

5 D. MELLINKOFF.: Ibidem, 291. or.


Hirugarrenik, hizkera juridikoa hizkera tradizionala dela esanohi da, gizartea dagoenetik, zuzenbidea ere badagoelako (ubi societas,ibi ius) eta, hori hitzen bitartez kanporatu behar denez gero, zuzenbi-dea dagoenetik, zuzenbideko hizkera ere badagoelako. Euskararen ka-suan, beharbada, tradiziozko izaera hori ez da hain ugaria, baina ezindira ahantzi Foru zuzenbideko nahiz Gaztelako zuzenbideko aztarnak.

Ezaugarri horiek guztiek berekin dakarte hizkera juridikoa hizkeraberezi(tu)a izatea. Edonondik begira dakiola ere, horrek ez du esannahi hizkera erkidetik aparte aztertu behar denik. Aitzitik, hizkera be-rezituak hizkera erkidearen espiritua errespetatu behar du, hizkera er-kide horren arau eta garapenarekin bat etorriz:

Si aceptamos la hipótesis de que el idioma del derecho presentacaracterísticas lingüísticas suficientes para constituir un lenguaje es-pecializado, el postulado consisten en que todo lenguaje de este or-den se desarrolla necesariamente en el seno de una lengua y, por con-siguiente, que el vocabulario jurídico (francés) se desarrolla en elseno de la lengua (francesa), conexión elemental que no invita sólo ala comparación de esta lengua especializada con el lenguaje corrienteo con otros lenguajes técnicos, sino que impone respetar el espíritude la lengua a la que pertenecen según sus normas y su evolución6.

Hori dela eta, Hiztegi Batuaren nondik norakoak erabakigarri diralexiko juridikoarentzat ere. Santiago Mollfulleda Buesak astronomia-ren metafora erabili du, hizkera juridiko eta hizkera arruntaren artekoharreman ezinbestekoak azaltzeko. Metafora hori, agidanez, argigarriizan daiteke. Hizkera arrunta eguzkiarekin pareka daiteke, eta gogora-tu behar da eguzkia masa gaseosoa dela. Hori horrela izanik, «los tec-nicismos específicamente jurídicos podrían concebirse como aquellasprotuberancias solares que no dejan de pertenecer a la corona, aunquese proyecten a enormes distancias»7.


16

6 G. CORNU: Vocabulario jurídico, Temis, Santa Fe de Bogotá, 1995, XII. or.7 S. MOLLFULLEDA BUESA: Lenguaje jurídico y lengua común, Bartzelonako Uniber-

tsitatea, Bartzelona, 1980, 22. or. (doktoregoko tesiaren laburpena)

2. Hiztegi Batuan hitz juridikoak bilatzea: esklusibotasuna eta elkarrekikotasuna8

Esanaren arabera, Hiztegi Batuak, bere lehen itzuli horretan, hitzarruntak bildu ditu gehienbat. Horrek ez du esan nahi, ordea, hiztegihorretan hitz juridiko gutxi dagoenik. Aitzitik, guk 1.987 hitz juridikoaurkitu ditugu, eta horiek guztiak lan honen eranskin modura zerren-daturik datozkio irakurleari. Lehen itzuliko zerrenda osoko datuakkontuan hartuta (20.119 sarrera, 2.477 azpisarrera, 22.596 hitz guzti-ra), ondorio gisa esan genezake %10ek, gutxi gorabehera, zerikusiaduela zuzenbidearen esparruarekin.

Hala eta guztiz ere, Hiztegi Batura zein hitz juridiko bildu den jaki-teko, aurrenik, termino juridikoa zer den definitu behar dugu9. Defini-zioari eutsiz, hitz jakin bat termino juridikoa izango da, baldin etaantolamendu juridikoak esanguraren bat ematen badio. Hortaz,hitz juridikoak esanahi edo karga juridikoa behar du izan, etaZuzenbideko hiztegiaren barruan sartu behar da, eragile juridi-koek hala erabiltzen dutelako. Edozein egitate, ekintza edo gertae-ra juridikotzat har daiteke, baldin eta zuzenbideak arautzen di-tuen ondorioak sortzen baditu.

Bigarrenik, behin termino juridikoa zer den argitu eta gero, hitz juri-dikoen esklusibotasuna eta elkarrekikotasuna izan behar dira kontuan.

17

8 Gureak egingo ditugu Enrique Alcaraz Varó jaunaren hitzak: «Ni qué decir tieneque esta clasificación es simplemente didáctica, ya que los límites entre los (tres) gruposno son siempre diáfanos, ni todos los hablantes nativos estarían dispuestos, en la mayo-ría de las ocasiones, a considerar que un término pertenece a un grupo o al otro».(E. ALCARAZ VARÓ: El inglés jurídico, Ariel, Bartzelona, 3. argitaraldia, 1998, 82. or.

9 «Les mots à considérer ici, en eux-mêmes, sont les éléments du vocabulaire juridi-que, les termes juridiques. Deux critères associés les caractérisent comme entités debase du langage du droit:

»—Ils sont porteurs d´un sens. Ce sont des unités significatives. Dans cette fonc-tion, chacun constitue une entité linguistique distincte et autonome qui suffit par elle-même à produire un sens, à signifier.

»—Ils sont porteurs d´un sens juridique. Ils ont un sens au regard du droit. Ceuxque nous retenons reçoivent même plus spécifiquement leur sens du système juridi-que…» (G. CORNU: Linguistique juridique, Domat, Paris, 2. argitaraldia, 2000, 67. or.).


Hitz juridiko esklusiboak dira zuzenbideari soil-soilean dagozkio-nak. Halakoek esangura juridikoa besterik ez dute. Edozein erabileraizan dezaketen arren, beti esangura juridiko zehatzarekin erabiliko dirahitz horiek, ez baitute Zuzenbidearen esparrutik kanpo inolako esa-nahirik. Bistakoa denez, hitz juridiko esklusiboak oso-oso gutxi dira;gainera, ez dira adierazgarrienak, ez dituztelako Zuzenbidearen mun-duko erakunde oinarrizkoenak islatzen.

Bestalde, ez dira hitz juridiko esklusiboak eta, beraz, elkarrekiko-ak dira zuzenbidearen hizkera eta hizkera erkidea batzen dituztenak.Zuzenbideko hiztegietan termino gehienak horrelakoak dira. Hitz po-lisemikoak izan ohi dira, eta lexiko erkidea aberasten dute10.

2.1. Hitz juridiko esklusiboak

Zuzenbideko hiztegietan halakoak gutxi badira, Hiztegi Batuan aregutxiago.

Zergatik hitz horiek esangura juridikoa baino ez dute?

a) Jatorria: hitz juridiko esklusibo gehienak ez dira berriak,nahiz eta berri batzuk izan (juridicidad, salarial…). Hitz berriakerabat zehatzak direlako edota gainerakoek duten jatorria dela me-dio, ez dute esanahi juridikoa besterik garatu.

b) Erabilera: hitz horien erabilerak eraginda esangura juridikoabaino ez dute:

—Zuzenbidean aditua denak bakarrik ezagutzen dituelako.—Hitz horiek aditzera ematen duten esangura historikoa-edo de-

sagertze bidean dago.


18

10 Ez gaitu inola ere harritu behar, hizkera juridikoa hizkera berezia izanik ere, poli-semia nagusi izatea: «La primera revelación de este momento de síntesis consistió endesignar la polisemia de los términos jurídicos como una de las características lingüísti-cas esenciales del vocabulario del derecho. Lo sabíamos del lenguaje corriente, peromuy a la carrera decíamos que un lenguaje técnico forja términos con un solo sentido.Acerca de esta creencia podíamos entrar en controversia, pero solo con respecto a lossignificados falsos. En cuanto a los demás, el fenómeno inevitable de la polisemia seimponía como una evidencia y como una riqueza científica que había que explotar» (G. CORNU: Vocabulario jurídico, Temis, Santa Fe de Bogotá, 1995, XV. or.).

—Hitz horien esangura, Zuzenbidearen praxiaren munduan ere,oso arruntak ez direlako, ez dira hiztegi arruntean sartzen.

—Hitz batzuk jurista mota batek erabiltzen dituelako: notarioek,forentseek…

c) Balioa: hitz horiek duten esangura erabat itxia da. Batzuetanesangura figuratiboa adieraziko dute (sinalagmático, postulación…)eta horrek hitz horien eratortzea oztopatzen du.

d) Aipakizunak: termino juridiko esklusiboek zehaztasunezkoesangura teknikoa dute. Hitzen adierazia erreferente juridikoa dela-ko, ez dute bizitza arruntean parekorik.

e) Konkurrentzia: hitz juridiko esklusiboek ez dute hiztegiarruntean parekorik, eta hizkera arruntean, azken horiek erabilikodira, adibidez, hizpaketa (hitz juridiko esklusiboa) erabili beharre-an, klausula erabil daiteke11.

Laburbilduta, zeintzuk dira hitz juridiko esklusiboen ezaugarriak?

a) su monosemia, con lo cual se obtiene una gran precisión en su de-finición y gran estabilidad semántica y, consecuentemente permiten unagran seguridad jurídica; y b) su carácter medular, ya que, si no se entien-den, no se puede comprender la especialidad. Algunos creen que éstosson los verdaderos terms of art (términos técnicos de la profesión), yaque para ellos no existe un equivalente en el (inglés) común o general12.

Argi dago, beraz, hitz juridiko esklusiboak Hiztegi Batuan aurki-tzea ia ezinezkoa izango dela. Saiatu, saiatu gara, eta hurrengoak ager-tu zaizkigu:

abokatu defentsaria Foru AldundiEuskal Autonomia Foru Diputazio

Erkidegoa jaurlaritza (Euskaldepartamendu ‘Frantziako Autonomia Erkidegoko

administrazio barrutia’ gobernua izendatzeko)Europar Batasuna Nafarroako Foru Erkidegoa

19

11 A. URRUTIA eta A. LOBERA (arg.), Euskara, Zuzenbidearen hizkera, DeustukoUnibertsitatea, Bilbo, 2. argitaraldia, 1997, 91. or.

12 E. ALCARAZ VARÓ, M. A. CAMPOS PARDILLOS eta C. MIGUÉLEZ: El inglés jurídiconorteamericano, Ariel, Bartzelona, 2001, 94. or.


Hala eta guztiz ere, badira hitz juridiko esklusibo batzuk, HiztegiBatuaren lehenengo itzuli horretan ageri ez direnak, baina bigarrenera-ko alboraezin gertatzen direnak. Hurrean ere, gure foru zuzenbideeta-ko zenbait erakunde berezi izendatzeko, euskal izenak erabili izan dirabetidanik. Are gehiago, askotan euskal izen horiek ez dute erdarazkoparekorik eta, horregatik, erdaraz hitz egin edo idatzi arren, euskarazerabili behar dira (ikus, bestela, Euskal Herriko Foru Zuzenbide Zibi-lari buruzko 3/92 Legea, uztailaren 1ekoa). Halako erakunde bereziakdira, besteak beste, hurrengoak:

alkar-poderoso gasailaerdirako/erdirikoa ondazilegi

2.2. Hitz juridiko esklusibo ez direnak

Zuzenbideko hiztegietan halakoak badira gehienak, orobat HiztegiBatuan. CORNU jaunaren hitzetan, halako hitzen ezaugarri nagusia dala double appartenance:

Dans leur immense majorité les termes du vocabulaire juridiqueont également un sens dans le langage commun. À la vérité, ce peutêtre le même. Mais, dans la plupart des cas, il s´agit d´un sens diffé-rent. Lorsque cela est, un même terne est, par la pluralité de sessens, à cheval sur le langage du droit et sur le langage courant. Untel chevauchement pourrait être nommé double appartenance. Lestermes de double appartenance sont ceux qui ont au moins un sensdans chaque vocabulaire13.

Hona hemen Hiztegi Batuaren lehen pasaldian ageri diren hitz batzuk:

agindu hitzarmenarau ohiturabetebehar proiektubotere proposamendebeku zigoreskubide zorerakunde


20

13 G. CORNU: Linguistique juridique, Domat, Paris, 2. argitaraldia, 2000, 74. or.

Azal dezagun, gaingiroki bada ere, zergatik hartu ditugun hitz ho-riek eta antzekoak, gure Hiztegi Batutik osaturiko hiztegi juridikoamoldatzeko.

Har dezagun, esaterako, kaleko eta lagunarteko hizkera. Halakoetanohikoa da ez dago horretarako eskubiderik! entzutea. Esaldi horretan,eskubide hitzak ez du karga juridiko berezirik. Zernahi gisaz, bizitzekoeskubidea edota grebarako eskubidea aipatzen direnetan, eskubide hi-tzak karga juridiko berezia bereganatzen du. Orobat ohitura hitzare-kin. Urtero-urtero Ibilaldira joatea ohitura izan daiteke, eta hitzak,kasu horretan, ez du esanahi juridikorik. Alabaina, ohitura zuzenbi-dearen iturri izan daiteke adierazten dugunean, orduan hitz horrekkarga juridiko saihestezina erakartzen du. Adibideak anitz izan daitez-ke: diruak boterea dakar / Montesquieu-k botere legegilea, botere be-tearazlea eta botere judiziala bereizi zituen; asteburuan etxean geratu beharko zara, zigortuta zaude eta / urtebetetik sei urte arteko espetxe-aldi-zigorra. Agerikoa denez, kasurik gehienetan, hitz batek esangurajuridikoa izateak ez du baztertzen hitz berberak esangura arrunta iza-tea, ezta alderantziz ere, esanahi arruntak ez baitu esanahi juridikoa al-boratzen.

Nabari denez, halako hitz juridikoak etengabe erabiltzen dira egu-neroko hizkeran eta, horregatik, orokortu egin dira. Horrek berarekinekarri du euren esangura guztiontzat ezaguna (edo, behintzat, erdi eza-guna) izatea. Ondorenez, inoiz gertatzen da hitz juridikoen erabilerairudizkoa baino ez izatea14.

21

14 «Así, es posible advertir el desvío semántico del término de Derecho fiscal IVA, Im-puesto sobre el Valor Añadido, en el texto siguiente: El IVA de la moralidad. Así también,el referido término hipoteca ha llegado a generalizarse de tal modo que, en su pleno signifi-cado jurídico, se utiliza en campañas publicitarias del tipo: Hipoteca abierta de la Caja Ru-ral. Una hipoteca abierta a tus necesidades. Junto a los dos términos citados, IVA e hipote-ca, también pasan a la lengua general, entre otros, los términos jurídicos arras, tutor, candi-dato, herencia, robar, cómplice, testamento, testigo, legítimo y juez». (J. MARTÍN eta bestebatzuk: Los lenguajes especiales, Comares, Granada, 1996, 48. or.). Barregura eragiten du-ten adibideak ere jar daitezke, esaterako, zezenen munduan: «Los Toros. Aplazamiento desentencia. Ambos novilleros tuvieron que entendérselas con reses no aptas, por lo que lavista de la causa, ante el tribunal de los aficionados taurinos, deberá aplazar su sentencia».


3. Hitz juridikoei Hiztegi Batuan dagozkien markak

3.1. Euskalki marka

Hainbat hitzen formaren ondoan Bizk., Ipar. eta Naf., Gip… iku-rrak ematen ditugu. Euskalki markaren bat azaltzen duten hitz ho-riei buruz esan behar da ez dela inondik ere Euskaltzaindiaren as-moa, marka horiek eranstean, horrelako hitzak baztertzea; aitzitik,euskalki hitzok Hiztegi Batuan sartzeak adierazten du Euskaltzain-diak bultzatu egin nahi dituela idazleak hitz horiek erabiltzera —ja-kinaren gainean eta nori bere senak agintzen dion eran, jakina—horrela euskaldun guztien ondare bihurtuz joan daitezen15.

Hori egia bada ere, ezin ukatuzkoa da, maiz-sarri, euskalki batekohitza gehitzean, beste hitz bat hobetsi beharra izan duela Euskal-tzaindiak, hobetsitako hori Euskal Herri osoko euskara estandarrerakoegokiagoa delako. Hori ezin da inondik ere kritikatu, Hiztegi Batuakzein helburu duen aintzakotzat hartuz gero. Horren argigarri gisa, al-dera dezagun hona pare bat adibide:

errentero Heg. h. hartzedun Ipar. h.maizter hartzekodun

kastigu Heg. h. zigor tratulant Ipar. h. tratulari

Horren inguruan, honako kezka hau azaltzen zaigu: Heg. marka du-ten hitzen kasuan, maizago gertatzen da beste bat hobestea, Ipar. mar-ka duten hitzen kasuan baino. Zergatik ote? Esate baterako, Hegoalde-ko juez-aren ordez, epaile hobetsi da; baina Iparraldeko juje-arenaldamenean, ez da epaile hobetsi. Arrazoia ez dugu argi ikusten. Men-turaz, batek (iparraldekoak) izan dezakeen literatur tradizioa da bes-teak falta duena.

Beste batzuetan, aldiz, euskalki marka gehitu da, hitz zehatzak esa-nahi edo erabilera desberdinak izan ditzakeelako lurralde desberdine-tan. Berbarako,


22

15 EUSKALTZAINDIA: Ibidem, 482. or.

eragotzi, eragotz, eragozten. du ad. 1 Ipar. Zah. ‘egotzi’. 2 Heg.‘debekatu’: argia ikustea eragozten didatenak. 3 (erdarazko moles-tar, déranger): eragozten dizu hain berandu deitzeak?manifestatu, manifesta, manifestatzen. 1 Heg. da ad.: milaka lagunmanifestatu ziren Bilboko kaleetan. 2 Ipar. du ad.: milaka lagunekmanifestatu zuten Baionako kaleetan.

a) Heg. marka dutenak:

Heg. ikurraren esanahia bestelakoa da, eta bitarikoa. Batzuetan,Heg. ikurraren bidez adierazi nahi dugu, delako hitza berria dela etagaztelaniaz ez dakitenentzat ezin ulertuzkoa —aleazio, esaterako—;horrelako hitz askok bikotea osatzen dute Ipar. marka daramaten hi-tzekin —Heg. ikurra duen alfonbra-k Ipar. duen tapiz-ekin adibi-dez—. Kasu hauetan Euskaltzaindia ez da gauza izan euskaldun guz-tiok batu gaitzakeen forma bakar bat eskaintzeko, eta, oraingoz,horrelako bikoteekin etsi behar izan du. Beste kasu batzuetan, Heg.ikurrak —aspertu-ren lehen adieran, esaterako— adierazten du delakoerabilera Hegoaldekoa soilik dela, eta horrelakoetan, noski, ez zaiohoriek erabiltzeari inolako oztoporik jarri nahi. Ez dugu uste inongoirakurlek arazorik izango duenik batzuk eta besteak bereizten16.

Bi helburu horiek gogoan izanik, jarraikoak dira Heg. markarekinjasotako juridiko-administratibo kutsuko hitzik adierazgarrienak:

derrigor h. baitezpada, nahitaezderrigorrean h. behartutaderrigorrez* e. derrigorreanderrigorre(z)ko h. baitezpadako,

nahitaezkoderrigortu, derrigor(tu), derrigor-

tzen. du ad. h. behartudoarik h. doan

eragotzi, eragotz, eragozten. du ad.1 Ipar. Zah. ‘egotzi’. 2 Heg.‘debekatu’: argia ikustea era-gozten didatenak. 3 (erdarazkomolestar, déranger): eragoztendizu hain berandu deitzeak?

errentero h. maizterheredatu, hereda, heredatzen. du

ad. ‘jarauntsi’

23



b) Ipar. marka dutenak:

asurantza ‘asegurua’asurantza hartubastartboz 2 1 ‘botoa, autarkia’. 2 ‘bozke-

ta, hauteskundea’eragotzi, eragotz, eragozten. du ad.

1 Ipar. Zah. ‘egotzi’. 2 Heg.‘debekatu’: argia ikustea era-gozten didatenak. 3 (erdarazkomolestar, déranger): eragoztendizu hain berandu deitzeak?

erregelamendu h. araudi, araute-gi

galdatu, galda, galdatzen. du ad.1 ‘goritu’. 2 Ipar. ‘galdegin, es-katu’

galde 1 ‘galdera, itauna’. 2 Ipar.‘eskaera’

galde-erantzunakgaztigatu, gaztiga, gaztigatzen.

1 dio ad. ‘abisatu, ohartarazi.2 Ipar. du ad. ‘zigortu’

herentzia ‘ondoretasuna’juez h. epailejuizio ‘epaiketa’juzgatu, juzga, juzgatzen. du ad. h.

epaitukargu hartu ‘erantzukizuna eska-

tu’karrera h. ikasketak: Zuzenbide

karrera h. Zuzenbide ikasketak.kastigatu, kastiga, kastigatzen. du

ad. h. zigortu kastigu h. zigorkontzejuletradu ‘legelaria’lukurreru h. lukurarimanifestatu, manifesta, manifesta-

tzen. 1 Heg. da ad.: milaka la-gun manifestatu ziren Bilbokokaleetan. 2 Ipar. du ad.: milakalagunek manifestatu zuten Baio-nako kaleetan.

merkantzia h. salgai, gaiofenditu, ofendi, ofenditzen. du

ad. ‘iraindu’partidu 1 h. partida. 2 h. alderdipertsegitu, pertsegi, pertsegitzen.

du ad.petxa 1 ‘zerga’petxatu, petxa(tu), petxatzen. du

ad. ‘zerga ipini’protestasasiletradu sasiletraduentzat ez

dago legerik.tesoro h. altxortestigantza ‘lekukotasuna’testigu ‘lekukoa’tokamen: irabazietan bakoitzari

dagokion tokamena.zuzendu, zuzen(du), zuzentzen.

da/du ad.


24

gaztigu 1 ‘abisua’. 2 Ipar. ‘zigorra’gizalde batez ere Ipar. ‘giza tal-

dea’hartzedun h. hartzekodunigurikimen ‘itxaropena’inkesta 1 ‘iritzi-bilketa’ 2. Ipar.

‘auzitegiko ikerketa’izpiritu Ipar. edo Jas. h. espiritujabaldurajujamendu ‘epaiketa’jujatu, juja, jujatzen. du ad. ‘epai-

tu’juje ‘epaile’kitantza ‘ordainagiria’kobratu, kobra, kobratzen. du ad.

1 Ipar. ‘berreskuratu’. 2: solda-ta kobratu.

laido Ipar. edo Jas.langilego 1 Ipar. ‘langiletasuna’.

2* e. langileria, langileaklekatu 1, leka(tu), lekatzen. du ad.

Zah. ‘kanpo utzi, salbuetsi’libera 1 ‘Frantziako dirua’. 2 Ipar.

h. libra libertate batez ereIpar. ‘askatasuna’

librantzaluzamendumanamendu ‘agindua’manatu, mana, manatzen. Ipar. eta

Naf. du ad.manatzaile Ipar. eta Naf.manifestatu, manifesta, manifesta-

tzen. 1 Heg. da ad.: milaka la-gun manifestatu ziren Bilbokokaleetan. 2 Ipar. du ad.: milakalagunek manifestatu zuten Baio-nako kaleetan.

manupekomenekoofentsatu, ofentsa(tu), ofentsatzen.

du ad. ‘iraindu’ofentsatzaile ‘iraintzailea’ordenu ‘hilburukoa, testamentua’paga 1 Ipar. eta Naf. ‘lansaria’:

apezen paga. 2 Heg. (haurreiematen zaiena)

partitu, parti, partitzen. Zah. edoHerr. 1 du ad. ‘zatitu, banatu,bereizi’. 2 Ipar. da ad. ‘joan, ir-ten, abiatu’

petzero ‘mendekoa’populuprefetpremu ‘seme nagusia; ‘oinorde-

koa’premugopremutasunprofitatu, profita, profitatzen.

Ipar. du ad. Herr.prometatu, prometa, prometatzen.

Ipar. du ad. Zah. ‘promestu,agindu’

prozedura 2 h. isuntratulant h. tratulariukan, ukaiten. du ad. ‘izan’ukandun Ipar. g.er.utzietsi, utziets, utziesten. du ad.

‘bertan behera utzi’

25


c) Bizk. marka dutenak:

Bada beste bat, Bizk. markarik ez duena, baina argi eta garbi lurral-de historiko horri dagokiona:

elizate ‘Bizkaiko lur zabaleko herria’

d) BNaf. marka dutenak:

Bat bakarrik.

auzapez Lap. eta BNaf.

e) G-B marka dutenak:

Ez dugu halakorik bilatu.

f) Gip. marka dutenak:

Bailara hitzaren kasuan izan ezik, bestelakoetan beste laburdurabatzuekin ageri da.

apartatu, aparta, apartatzen. du ad.Lgart. 1. Gip. eta Bizk. ‘aukera-tu’. 2 ‘bereizi’

beharginbeharrizan batez ere Bizk. ‘beha-

rra, premia’gizaldra ‘giza taldea’gizateriajagon, jagoten. du ad.legegin ‘legegilea’ogasun 1 Bizk. ‘ondasuna’. 2 Ad-

min. ‘finantzak’

ostendu, osten, ostentzen. da/duad. ‘ezkutatu’

pentzudan: arazo hori nire pen-tzudan utz ezazue (‘nire ardura-pean’)

postura ‘apustua’senikera ‘senidetasuna, ahaideta-

suna’testigutza‘lekukotasuna’


26

apartatu, aparta, apartatzen. du ad. Lgart. 1. Gip. eta Bizk. ‘aukeratu’. 2 ‘bereizi’

bailara ‘eskualde txikia’lizentzi izan da ad. Herr. ‘zilegi izan’

g) Lap. marka dutenak:

Bat bakarrik eta ez darama laburdura hori bakarrik.

auzapez Lap. eta Bnaf.

h) Naf. marka dutenak:

Ez dago Naf. marka huts-hutsean daraman hitzik. Daudenek, Naf.markaz gain, Ipar. marka daramate. Hona hemen halakoak:

manatu, mana, manatzen. Ipar. eta Naf. du ad.manatzaile Ipar. eta Naf.paga 1 Ipar. eta Naf. ‘lansaria’: apezen paga. 2 Heg. (haurrei ematen zaie-

na)

i) Zub. marka dutenak:

jesan, jesa(i)ten. Zub. du ad. ‘maileguz hartu’ogen Zub. h. hoben

3.2. Mailegu zaharkituak eta gutxi erabiliak

Erabileraren aldetik, hitz zaharkituak —zah.—, gutxi erabili direnak —g.er.— eta gaur egun gutxi erabiltzen direnak —g.g.er.— ere mar-katu dira17.

27



a) Zah. marka dutenak:

b) g.er. marka dutenak:

salerosi 1, saleros, salerosten. du ad.ukandun Ipar.zitatu 1, zita(tu), zitatzen. du ad. 1 ‘epailearen aurrean aurkezteko deitu’.

2 g.er. ‘aipatu’. 3 Heg. ‘hitzordua izan’

c) g.g.er. marka dutenak:

tribunal 1 ‘auzitegia’. 2 ‘epaimahaia’

3.3. Terminoen maila: Behe mailakoa / Goi-mailakoa / Herri-mailakoa / Jasoa

Hainbat sarreratan hitzaren maila adierazi da, behe mailakoak —la-gunartekoak eta herrikoiak— eta goi mailakoak edo jasoak —litera-rioak etab.— bereiziz18.

eragotzi, eragotz, eragozten. du ad.1 Ipar. Zah. ‘egotzi’. 2 Heg.‘debekatu’: argia ikustea era-gozten didatenak. 3 (erdarazkomolestar, déranger): eragoztendizu hain berandu deitzeak?

ero 1, eraiten. du ad. ‘hil, erail’heredero h. oinordekojuramentu 1 h. zin. 2 h. arnegu,

biraokonplimendu 1 ‘bururatzea, buka-

tzea’. 2 ‘kortesiazko hitza, eleonak’

kontsultatu, kontsulta(tu), kon-tsultatzen. du ad. ‘argibidea,kontseilua eskatu’

lekatu 1, leka(tu), lekatzen. Ipar. duad. Zah. ‘kanpo utzi, salbuetsi’

narrio ‘akatsa, orbana’ofentsagarri ‘iraingarria’partitu, parti, partitzen. Zah. edo

Herr. 1 du ad. ‘zatitu, banatu,bereizi’. 2 Ipar. da ad. ‘joan, ir-ten, abiatu’

prometatu, prometa, prometatzen.Ipar. du ad. Zah. ‘promestu,agindu’

traditu, tradi, traditzen. du ad.‘saldu, saldukeria egin’


28


a) Beh. marka dutenak:

prenda Heg. 1 Beh. ‘bahia’. 2 Zah. ‘dohaina’

b) Goi. marka dutenak:

Ez dago halakorik.

c) Herr. marka dutenak:

d) Jas. marka dutenak:

3.4. Sinonimia

Ahalik eta informazio osagarri gehiena emateko eginahal horre-tan, ahalegina egin da sinonimoak eta antonimoak ematen. Sinoni-moei buruz esan behar da batzuk sinonimo beteak direla eta bestebatzuk ez. Esaterako, euskarazko bela guztiak haize-oihal dira, eta

eskudantzia 1 ‘ausardia’. 2 ‘bote-rea’

iraungi, iraungitzen. da/du ad.‘itzali; ahitu’

izpiritu Ipar. edo Jas. h. espiritujudizio ‘epaiketa’laido Ipar. edo Jas.

edade Heg. h. adinedadeko Heg. h. adinekoinozente 1 ‘errugabea’. 2 ‘tolesga-

bea’justukiebra Heg. ‘porrota’konpromiso Heg.lizentzi izan Gip. da ad. Herr. ‘zi-

legi izan’

partitu, parti, partitzen. Zah. edoHerr. 1 du ad. ‘zatitu, banatu,bereizi’. 2 Ipar. da ad. ‘joan, ir-ten, abiatu’

profitatu, profita, profitatzen.Ipar. du ad.

segurantzia Heg. ‘segurantza’tokatu, toka(tu), tokatzen. Heg.

da/zaio ad.

29


orobat haize-oihal guztiak bela; hortaz, ‘bela Sin. haize(-)oihal’eta ‘haize(-)oihal Sin. bela’ eman ditugu; baina, aldiz, nahiz azoteguztiak zigor diren, zigor guztiak azote ez direnez gero, ‘azote Sin.zigor’ eman dugu, baina ez alderantzizkoa19.

Hitz juridikoen kasuan, sinonimo beteak gertatu dira gehienak, etahorrek azaltzen du, bat ematerakoan, horren alderantzizkoa ere zerren-daratzea. Ikus, bestela, hurrengo adibideak:

ageriko: politikarien ageriko bizi-tza; ageriko aurrezkia. Sin. jen-daurreko, publiko

aholkatu, aholka, aholkatzen. duad.: norbaitek norbait zerbaitegitea aholkatu; aholkatu zuenAdan hark ere har zezan sagarhartatik. Sin. aholku eman

atzerrialdi Sin. erbestealdidoan Sin. dohainikdohainik Sin. doanenkante: enkantean jarri, saldu.

Sin. erremateerantzukizun Sin. erantzunbeharerantzunbehar Sin. erantzukizunerbestealdi Sin. atzerrialdierkide 1 iz. ‘partaidea, bazkidea’.

2 izond. Sin. komunerremate 1 Heg. Herr. ‘azkena,

bukaera’: erremate txarra era-man (‘fin gaizto egin’). 2 ‘en-kantea’

espetxe Sin. kartzela, presondegiidazkun Sin. inskripzioinskripzio 1 ‘izen ematea’. 2 Sin.

idazkun

itsasketa: itsasketan ohituak direngizonak. Sin. nabigazio

jabego Sin. jabetasun, jabetzajabetasun Sin. jabego, jabetasunjabetza Sin. jabego, jabetasun(kale) agerraldi Sin. manifestaziokontzientzia(-)eragozle Sin.

kontzientzia(-)objektorekontzientzia(-)eragozpen Sin.

kontzientzia(-)objekziokontzientzia(-)objektore Sin.

kontzientzia(-)eragozlekontzientzia(-)objekzio Sin.

kontzientzia(-)eragozpenlankidego Sin. lankidetzalankidetza Sin. lankidegolegedi Sin. legerialegeria Sin. legedimanifestazio Sin. (kale) agerraldimerkatalgo Sin. merkataritzamerkataritza Sin. merkatalgomonarkiko Sin. erregetiarnabigazio Sin. itsasketapubliko Sin. ageriko, jendaurre-

ko; herri(-)


30


4. Hiztegi Batuko hitz juridikoen sailkapena, Zuzenbidearen arlotik

4.1. Zuzenbidearen adar guztietan ager daitezkeenak

adindun erantzukizunadingabe erregistroagiri errentaakta hierarkiaaplikazio indargabetasunarbitrario juridikoartikulu justiziaaskatasun legedokumentu notariotzaebazpen xedapenerabaki zuzenbide

4.2. Zuzenbide publikoa

a) Administrazio zuzenbidea:

administrariadministrazioalkatealdundiarartekobaimendepartamendudepartamentudiputazioerkidego (autonomia erkidego;

foru erkidego)

ertzaintzafuntzionarioganberagobernadorehirigintzaministerioogasunsailburuudalzentralizatzezinegotzi

31


b) Auzibideetako zuzenbidea:

c) Zuzenbide politikoa:

abdikatuaberrianarkiabotaziobozketaburujabetasundemokraziadiktaduraenperadoreerreferendumerregeerrepublikaeskumenestatuestatutufaxismofederalismogobernugorte

gutxiengohauteskundeindependentziainperialismojeltzaletasunkantzilerkarlismokolonialismokonfederaziokongresukonstituziokoroalegebiltzarlegegintzaldilehendakarileninismoliberalismomaoismomarxismo

abokatu (abokatu defentsaria)absolbituakusazioauzilarideklarazioepaiepaiketaepaitegiepaituirmotasunjurisdikziojurisprudentzia

kereilakondenalekukomagistratuperituprobidentziaprozeduraprozesusalaketasententziazitatu


32

d) Zigor zuzenbidea:

4.3. Zuzenbide pribatua

a) Foru zuzenbidea:

apartatu foruzaletasunelizate hilburukoforal seniparteforu zorbideforuzale

abortuamnistiaaringarriatxiloketaaurrekaribahiketabiktimabortxaketaebatsiegileerailketaerrudunerrrugabeespetxefalta

hilketairainiruzurisunkartzelakonfiskatukrimenlapurretamehatxuostupresotorturatrafikozigor

monarkianazionazismooposizioparlamentuplebiszitureferendumsenatuseparatismo

sozialdemokraziasubiranotasunsufragioteknokraziatiraniatotalitarismotradizionalismotrantsiziotroskismo

33


b) Merkataritza zuzenbidea:

c) Zuzenbide zibila:

absentziaapustubahibesterendudibortzioelkarteerreseskualdatzeeskuratzeezgaitasunezkonsariezkontzafruitufundaziogaitasungordailugozamenharrera

hartzekodunherentziahigiezinhigikorhilburukohipotekaidazkunjabetzajaraunslekomisariokontratumaiztertzaezkonsariezkontzafruitufundaziogaitasungordailu

akzioasegurubaltzubankubazkidebazkunbilleteburtsaenpresaharpidetzajaulkipenjesapenkooperatiba

kotizaziomailegumarkamerkataritzaobligaziopartaidetzapatentepolizaporrotsindikosozietatetxeke


34

4.4. Zuzenbide historikoa

ekandu merindadeeskribau pragmatikakontzeju prefektukorrejidore zedula

5. Hitzen osaera

Atal honen azterketak lan oso baterako emango luke. Horregatik,hitz juridikoetan gehien erabiltzen diren atzizki eta aurrizkiak besterikez ditugu aztertuko.

5.1. -keta/-pen atzizkiak

a) -keta atzizkia daramaten hitzak:

atxiloketabahiketabihurketabilketa

bortxaketabozketaepaiketaerailketa

gozamenharrerahartzekodunherentziahigiezinhigikorhilburukohipotekaidazkunjabetzajaraunslekomisario

kontratumaiztertzamantenunortasunoinordetzaokupazioordenusalerosketatestamentutrukatzetutoretzazordun

35


b) -pen atzizkia daramaten hitzak:

5.2. -garri/-kor atzizkiak

a) -garri atzizkia daramaten hitzak:

aberasgarri arbuiagarriaringarri erabakigarri

adierazpenagerpenaitorpenaurreikuspenbaieztapenberrespenebazpenegiaztapenekarpeneragozpenesleipenezarpenezespenezeztapengalarazpenhautapenhautespenidazpen

igorpenihardespenirizpenizendapenjakinarazpenjaulkipenjesapenlegeztapenluzapenonarpenonespensalbuespensalerospensorospensuntsipenustiapenxedapen

erosketagaldeketahilketaitaunketaitzulketakanporaketakenketa kudeaketalehiaketalekualdaketamiaketa

mugaketaordainketasalaketasalerosketasuntsiketatokialdaketazatiketazerga-bilketazigorketazuzenketa


36

eragingarri kondenagarriezeztagarri ofentsagarrifrogagarri ordaingarriiraingarri suntsigarrikitagarri zigorgarrikaltegarri

b) -kor atzizkia daramaten hitzak:

bihurkor mugikoreraginkor suntsikorhigikor zatikoriraungikor

5.3. Aurrizkien aipamen laburra

Aurrizkiei dagokienez, ezin da esan aurrizki jakin bat edo batzukberezko zaizkienik zuzenbideko hitzei. Esate baterako, ber-/bir- biko-teari dagokionez, berjabetasun eta birsaldu hitzak besterik ez diraageri; aurre- aurrizkiaz denaz bezainbatean, zerbait gehiago, bainaezer gutxi (aurreikusi, aurreikuspen, aurrekari, aurrekontu).

6. Ondorioak: lehenengo itzulitik bigarren itzulira

6.1. Gutxieneko baldintzak

Zuzenbideko euskal ikasle asko eta asko kezkatuta azaltzen dira,ikasketa planeko ikasgai gogorrak ikasteaz gain, hizkera ilun eta naha-sia bereganatu behar dutelako, zuzenbideari dagokion mundu horretanaritu ahal izateko20. Horren jakitun izanik, Deustuko Unibertsitateko

37

20 Hizkera juridikoa, beraz, oztopo bihurtzen da zuzenbidearen munduan sartu nahidiren horientzat. Aise uler daiteke kezka hori, hizkera juridikoaren berezitasun nagusialexikoa dela gogoratuz gero: «Le langage du droit est un langage de spécialité, dontl´une des caractéristiques est d´employer une nomenclature spécialisée encadrée par un


Euskara Juridikoaren Mintegiak jardunari ekin zion. 1993. urtean, or-duko, ikasketa plan berria ezarri zen, eta horrek, lehenengo eta biga-rren mailan, Euskara Tekniko Juridiko izeneko ikasgaia ezarri zuen,aukerazko ikasgaien artean (esan behar egungo planean ere ikasgai ho-rrek badirauela). Hiztegi Batua ikasgai horretan lantzeko moduko tres-na izan da, eta aurrerantzean ere hala izango da. Baina, hiztegi horre-tatik, bihar-etziko legelariei gehien interesatzen zaizkienak berbajuridikoak dira. Horregatik, lan honen eranskin gisa, lehen itzulikoberba juridikoen zerrenda gehitu da, lan horretan lagungarri izan da-din. Zeresanik ez, ikasleei ez ezik, egungo legelari eta zuzenbidekojarduleei ere erabilgarri gerta dakieke.

Horra hor Hiztegi Batuaren lehenengo itzuliak izan dituen emai-tzak. Alabaina, Euskaltzaindia ez da hor geratu. Haatik, bigarren itzu-lirako irizpideak onartu ditu, 2000ko uztailaren 21ean, Donibane-Lohizunen, eta horiek berretsi, 2000ko irailaren 29an, Zizur Txikian.Irizpide horien arabera, aurreko iturrietatik (batez ere, OEH eta EEBS)lortutako zerrendak osatu egingo dira arloz arlo oinarrizko ikusten di-ren termino eta hitz berezituekin. Bigarren pasaldi horretan, beraz,Hiztegi Batuaren altxor juridikoa osatzeko aukera egongo da.

Baina zeintzuk izango dira jatorrizko zerrenda osatzeko irizpideak?Horretan, egia esan, lehen pasaldian erabilitako irizpide bertsuak apli-katuko dira:

1. Formarik hedatuenak hobestea.2. Gaurko ‘erabilera zaindu’etan nagusitua da hobestekoa.3. Forma erregularra da hobestekoa.4. Forma berri(ago)ak dira hobestekoak, baldintza jakin batzuk

betez gero.


38

vocabulaire de soutien, en plus des mots d´usage courant. Les signes juridiques peuventêtre placés en opposition aux signes du langage courant afin dén faciliter l´etude socio-linguistique. Les termes techniques posent aux juristes et surtout aux non-juristes desproblémes de compréhension qui se répercutent jusqu´à poser des questions de légitimi-té politique et de légalité pure» (E. DIDIER: Langues et langages du droit, Wilson & La-feur Itée, Quebec, 1990, 63. or.).

5. Eratorri eta elkartu berriak onartzekoak dira, baldintza zehatzbatzuetan.

6. Mailegu berriak onar daitezke, batik bat, nazioartekoak di-renean.

Gure arloan, ostera, euskarak baditu bere zailtasun oinarrizkoenak.Lehena datorkio izatetik bertatik, hain zuzen ere, hizkuntza erroman-tze ez izate horretatik, horrek eragozten baitio latinezko hitz juridi-koen maileguak besterik gabe bereganatzea. Hurrena, eta ez txikia, in-gurutik ezartzen zaio, euskarak ez baitu ezagutzen (Foruaren aztarnakizan ezik) bestelako sistema juridikorik Europako kontinentean dagoe-na baino. Hizkuntza eta legea estekatzen dituen lokarria sakona izaneta hori ere aintzat hartu behar da, askotan gerta baitakiguke, besterikgabe, zailtasunak areagotzea. Horretara ñabardurak eman behar dirabigarren itzulian. Horretara ere, elkarrekin egiteko paradaren premia,guztion ekarriak ontzeko moduan.

6.2. Geroko baldintzak

Geroko bide horretan, Hiztegi Batu horren bigarren itzuliak eska-tzen du hiztegi berezituetako edukiak artez jasotzea, bere luze-zabale-an baino, hizkera arruntarekin dituen koska eta esparru komun horie-tan. Hartara, Euskaltzaindiaren baitan «administrazio-zuzenbidea»izeneko lan-taldea eratzeko proposamena, esparru horri hizkuntzarenbaitan beti aitortu ohi zaion garrantzi berebizikoa azpimarratzeko21.

39

21 Lan-talde horren eraketarako proposamena Andres Urrutiak aurkeztu zuen,2000ko urriaren 26an: «Bi testu-multzo dira ekartzeko modukoak: b.1. Historian zeharlandutakoak, jatorrizko nahiz itzuliaren bidezkoak. Hor ditugu XIX eta XX. mendeetakotestuak. Horiek lan-taldearen gordailura ekarri eta banan-banan aztertu, bertatik irabaz-garri izan dezakeguna zorrotz jakiteko. b.2. Azken hogeita bost urteotan, euskal admi-nistrazioek ondu duten horretatik ere hasita, EEBS delakoa alor horretan eguneratu, alorhorretako espezialisten irizpena. Aipa ditzagun, besteak beste, lurralde historikoetakoaldizkari ofizialak, Euskal Autonomia Erkidegokoa eta Nafarroakoa, IVAP-HAEErenliburugintza, zuzenbide-fakultateen testuak… Oro har, EEBS bilduma jarri, administra-zio-zuzenbideari dagokionez behintzat, hedatzeko eta garatzeko tenorean». Euskaltzain-


Lan-talde horren egitekorik premiazkoena da Hiztegi Batuko bigarrenitzulirako zerrenda egokia prestatzea, administrazio-zuzenbidearenmunduan dabiltzan kontzeptu oinarrizkoenak biltzeko. Egitekoak ho-riek izanik, argi dago lan-taldearen osaera bikoitza izan behar dela: ba-teko, Euskaltzaindiko ordezkariak bertan izan behar dira; eta, besteko,zuzenbideko adituek ere parte hartu behar dute. Horrela bakarrik ber-ma daiteke emaitzarik onena erdiestea.

Egingarri izan dezake horrek ere, Hiztegi Batuko hirugarren itzuli-rako ametsetan, aurreko materiala gaurkotu, bilduta ez dagoena batueta sistematizatzeko. Horretarako, testugintza juridiko-administrati-boaren lekukotasunak izango ditugu, Ipar zein Hego Euskal Herrikoak.

Euskarak erronka luzea du lege eta administrazio barrunbean. Men-deetan urrunegi ibili da horretatik, eta denbora berreskuratu beharradu. Ez nolanahi, zentzuz eta taxuz baino. Gure ustez, langintza horre-tan pisutsua da euskararentzat esparru berriak aldarrikatzea (Adminis-trazioa, justizia, lanbide juridikoak...). Aurreko hori bezain garrantzi-tsua, jakina, Hiztegi Batu hori bezalako tresnak sortzea, bestelakohiztegi berezituentzat irizpide-emaile eta erakuslea. Ekin diezaiogunlanari.

Egileak


40

diak lan-talde horren eraketa onartu du, Bilbon, 2000ko urriaren 27an onetsitako Batzar-Agirian (behin-behinekoa: «Ondorioz, proposatzen den zerrenda hori prestatzekourratsak emango dira. Urrutiak behar diren gestioak egingo ditu corpusa modu errazeanosatzeko erakundeekiko lankidetzaz. Boletinak informatizaturik daude, adibidez. Finan-tzabideaz eta abarrez bera arduratuko da soluzioren bat bilatzen». Oharra: Euskaltzain-diaren XV. Nazioarteko Biltzarra ospatu eta gero, proposamen hori argitaratu zen; ikus,A. URRUTIA: «Administrazio-zuzenbidea hiztegirako lantaldea: proposamena» inEuskera, 46. zk., 2001-1, Euskaltzaindia, Bilbo, 307-312. orr.

Ezaugarri teknikoak

Oinarrizko hiztegi honen helburuak

Hurrengo orrialdeetan irakurleak zuzenbidearen hizkeran erabilgarridiren hainbat eta hainbat hitz aurki ditzake, den-denak EuskaltzaindiarenHiztegi Batutik hartuak. Horrela, irakurleak oinarrizko hiztegi juridikoaikasi eta lantzeko aukera izango du, betiere, Euskaltzaindiak hitz horieninguruan emandako arauei (ortografia eta bestelakoak) men eginez. Ha-laber, behar duenean, zalantzak argitu eta kontsultak egiteko tresna arinaizango du eskura (esaterako, nola idatzi? aborto*/abortu, erahil*/erail,ministeritza*/ministraritza*/ministerio, senadore*/senatari...).

Beraz, hiztegi hau interesgarria izan daiteke zuzenbidea euskarazbarneratu behar duten ikasle berrientzat, eta, oro har, zuzenbideareninguruan eguneroko lana euskaraz bideratu nahi dutenentzat. Horien-tzat guztientzat batu da hitz-andana hau, zuzenbidea eta administraziomundua euskaraz gauzatu eta ahalbidetzeko.

Hiztegiaren edukia

Oinarrizko Hiztegi Juridiko hau Euskaltzaindiak argitaratutako Hiz-tegi Batuan oinarritzen da, hain zuzen ere, idatziz argitaratutako lehen

41

itzuliko testuan (EUSKALTZAINDIA: «Hiztegi Batua», Euskera, 45. zk.,2000-2). Euskaltzaindiaren lan hori aintzat hartuta, euskarazko hizkerajuridikoarentzat interesgarriak izan daitezkeen hitzak aztertu dira. Ata-rikoan esan legez, horietako gutxi batzuk zuzenbideko hizkeraren be-rezko hitzak dira; besteak, berriz, hizkera arruntekoak baina aldi bereanlege kontuetarako behar-beharrezkoak. Horrela, Hiztegi Batua hustueta, guztira, 2.000 sarrera eta azpisarrera aukeratu dira.

Esker ona

Hiztegi Batuan oinarritutako lan hau argitaratu ahal izateko, Eus-kaltzaindiaren baimena jaso da. Izan ere, Hiztegi Batuaren eta hiz-kera juridikoaren arteko harremanak aztertzeko saio hau, aldi be-rean, Euskaltzaindiaren lana gizartean hedatzeko baliagarria izandaiteke.

Bibliografia osagarria

Oinarrizko berbategi honek darabilen gaiarekin lotuta, badira zen-bait lan eta artikulu aipagarri, besteak beste, honakook:

a) AGUIRRE, J.: «Euskalterm terminologia-bankua Hiztegi Batua-ren argitan eguneratzen» in MENDEBALDE KULTURA ALKARTEA:Euskera zientifiko-teknikoa: normalizazinotik homologazinora,Mendebalde Kultura Alkartea, Bilbo, 2005, 469-478. orr.

b) KINTANA, X.: «Lexiko zientifikoaren arazoa euskara idatziarenhistorian zehar» in MENDEBALDE KULTURA ALKARTEA: Euskerazientifiko-teknikoa: normalizazinotik homologazinora, Mende-balde Kultura Alkartea, Bilbo, 2005, 479-506. orr.

c) MUJIKA, A.: «Hiztegi Batua eta terminologia zientifiko-tekni-koa: elkarguneak, estuguneak eta gurutzaguneak» in MENDE-BALDE KULTURA ALKARTEA: Euskera zientifiko-teknikoa: nor-


42

malizazinotik homologazinora, Mendebalde Kultura Alkartea,Bilbo, 2005, 435-449. orr.

d) OLAIZOLA, M.: «Hiztegi Batua eta hiztegi juridiko-administrati-boa» in MENDEBALDE KULTURA ALKARTEA: Euskera zientifiko-teknikoa: normalizazinotik homologazinora, Mendebalde Kul-tura Alkartea, Bilbo, 2005, 451-467. orr.

e) URRUTIA, A.: «Administrazio-zuzenbidea hiztegirako lantaldea:proposamena» in Euskera, 46. zk., 2001-1, Euskaltzaindia, Bil-bo, 307-312. orr.

43



Euskaltzaindiaren Hiztegi Batuko lehen itzulian oinarritua

Sarreretan agertzen diren laburdurak

Laburdura Azalpena

* forma okerra edo euskara batuan saihestekoa(-) marratxoz loturik edota lotu gabe idatz daitekead. aditzaadlag. adizlagunaAdmin. administrazioaAnton. antonimoaBeh. behe-mailakoaBizk. bizkaieraBNaf. behenafarrerae. erabilEkon. ekonomiaErl. erlijioaFil. filosofiaFinantz. finantzakg.er. gutxi erabiliag.g.er. gaur gutxi erabiliaGip. gipuzkerah. forma hobetsiaHeg. hegoaldeaHerr. herri-mailakoaHizkl. hizkuntzalaritzaIpar. iparraldeaiz. izenaizlag. izenlagunaizond. izenondoaJas. jasoaLap. lapurteraLgart. lagunartekoaMat. matematika


47

Laburdura Azalpena

Naf. nafarrerapl. pluralapred. predikatuaSin. sinonimoaTekn. hitz teknikoaZah. zaharkituaZientz. zientziaZub. zubereraZuz. zuzenbidea


48

A

abandonatu, abandona, abandona-tzen. du ad. h. utzi; alde baterautzi, bertan behera utzi

abdikatu, abdika, abdikatzen. du ad.abenikoaberasbideaberasgarriaberastasunaberastu, aberats/aberastu, aberasten.

da/du ad.aberatsaberriaberrigabe izond.aberriratu, aberrira, aberriratzen.

da/du ad.abertzaleabertzaletasunabisuabokatuabonamenduabortatu, aborta, abortatzen. du ad.abortatzeabortuabsenteabsentziaabsolbitu, absolbi, absolbitzen. du

ad.absolutismoabsolutistaabusatu 1, abusa, abusatzen. du ad.adierazpenadin 1 ‘edadea’adindun Anton. adingabeadinekoadingabe izond. Anton. adindun

adingabeko

adiskidetu, adiskide(tu), adiskidetzen.da/du ad.

aditu 2 izond. eta iz.: lege kontuetanadituek diotenez.

adjudikatu, adjudika, adjudikatzen.du ad.

administrari ‘administrazioko langi-lea’: administrariak, administrarilaguntzaileak.

administratu, administra, administra-tzen. du ad.

administratzaile ‘administratzen due-na’

administrazioaduanaaduanazainageriko: politikarien ageriko bizitza;

ageriko aurrezkia. Sin. jendau-rreko, publiko

agerkariagerpenagerraldiagertu, ager, agertzen. da/du ad.agertzeagindu 1 iz.agindu 2, agin, agintzen. du ad.aginpideagintarazi, agintaraz, agintarazten. dio

ad.agintariagintaritzaaginteagintza h. agintzari, promesagintzariagiri iz. ‘dokumentua, izkribua, adie-

razpena’ahaideahaidego ‘ahaidetasuna’

49

ahaidetasunahalahalbideahaldunahaldundi* e. aldundi, diputazioahalmenaholkatu, aholka, aholkatzen. du ad.:

norbaitek norbait zerbait egiteraaholkatu; aholkatu zuen Adanhark ere har zezan sagar hartatik.Sin. aholku eman

aholkuaholku eman

aholkularitzaaipamenaitorleaitorpenaitortu, aitor, aitortzen. 1 du ad. 2 da

ad. ‘(bekatuen) aitortza egin’akastunakatsakordioaktaaktiboakusatu, akusa, akusatzen. du ad.akusatzaileakusazioakzio Ekon.alargunaldarrikatu, aldarrika, aldarrikatzen.

du ad.alderdialdizkarialdundialkatealkateordealogeralokairu

altxoraltzariamankomun* e. komunamnistiaamortizatu, amortiza, amortizatzen.

du ad.amortizazioanalogiaanarkiaanarkismoanarkistaaniztasunantolaketaantolakunde ‘organizazioa’antolakuntzaantolamenduapartatu, aparta, apartatzen. du ad.

Lgart. 1 Gip. eta Bizk. ‘aukeratu’.2 ‘bereizi’

aplikatu, aplika, aplikatzen. du ad.aplikazioapostu* e. apustuapostura h. apustuapustuarartekoarau 1 iz. 2 postpos. a) ‘ahala’: sartu

arau hiltzen zituen; b) ‘-en arabe-ra’: leku arau sortzen dira landa-reak.

araudiaraupetu, araupe, araupetzen. du ad.arautegiarautu, arau(tu), arautzen. du ad.arbitrarioarbuiagarriarbuiarazi, arbuiaraz, arbuiarazten.

dio ad.arbuiatu, arbuia, arbuiatzen. du ad.


50

arbuioarduradunarduragabe izond.argibidearingarri iz. eta izond.artatu, arta(tu), artatzen. Ipar. du ad.artezkariartikuluartxidukeaseguratu, asegura, aseguratzen. du

ad.aseguruaskatasunaskatu, aska, askatzen. da/du ad.askeastundu, astun(du), astuntzen. da/du

ad.asurantza Ipar. ‘asegurua’

asurantza hartuatxiki, atxikitzen. 1 zaio ad.: hormari

atxikitzen zaion huntza bezala.2 du ad.: hitza atxiki zuen.

atxikiarazi, atxikiaraz, atxikiarazten.dio ad.

atxikimenduatxiloatxiloketaatxilotu, atxilo(tu), atxilotzen. du ad.atxilotzeatzeman, atzematen. du ad.atzemanarazi, atzemanaraz, atzema-

narazten. dio ad.atzerriatzerrialdi Sin. erbestealdiatzerriratu, atzerrira, atzerriratzen.

da/du ad.atzerritaratzipetu, atzipe(tu), atzipetzen. du ad.

atzitu, atzi, atzitzen. du ad. ‘atze-man’: bi erbi atzitu dituzte oiha-nean.

aurkariaurkikuntzaaurreikusi, aurreikus, aurreikusten.

du ad. h. aurrez ikusiaurreikuspenaurrekari Mat., Fil., Hizkl.aurrekontuaurrezki

aurrezki(-)kutxaaurreztu, aurrez(tu), aurrezten. du ad.ausente* e. absenteausentzia* e. absentziaautarkiaautokrataautonomia: Autonomia Erkidegoa.autonomoautoreautoretzaautoritarioautoritateautorizatu, autoriza, autorizatzen. du

ad. h. baimena emanauzapez Lap. eta BNaf.auziauzilariauzitegiauzo 1 iz. ‘auzotegia’auzo 2 iz. eta izond. ‘auzokoa’auzo lan* e. auzolanauzoko iz.auzolanauzotarauzotegi Sin. auzo 1auzuneaxolagabe izond.


51

axolagabekeriaazken

azken(-)nahi ‘hilburukoa, testa-mentua’

azkendu, azken(du), azkentzen. da/duad.

azkentzeazpiegituraaztura

B

babesbahibahiketabahitu, bahi(tu), bahitzen. du ad.bahiturabahitzailebaieztapenbaieztatu, baiezta, baieztatzen. du ad.baieztu* e. baieztatubailara Gip. ‘eskualde txikia’baimen

baimena emanbaimendu, baimen(du), baimentzen.

du ad.bakebalantzabalantzebaldintzabaliabidebaliarazi, baliaraz, baliarazten. du ad.baliatu, balia, baliatzen. 1 zaio ad.:

Jainkoa balia dakidala. 2 da ad.:adimenaz balia zaitez, ez inda-rraz. 3 du ad.: ez dugu hitz horibaliatzen.

baliobaliozko

balio izan, balioko. du ad. (bi erabi-lerak onartzen ditu: zer balio dutematzeak?; ez du balio orainetxea konpontzen hastea).

balioetsi, balioets, balioesten. du ad.baliogabe izond.baliogabetu, baliogabe(tu), balioga-

betzen. da/du ad.baloratu, balora, baloratzen du ad.

h. balioetsibaltzubanandu, banan(du), banantzen.

da/du ad.banatu, bana(tu), banatzen. da/du

ad.banatzailebanatzebanderabanka h. bankuakbankaribanketxebanku

banku(-)langilebarkamenbarkarazi, barkaraz, barkarazten. dio

ad.barkatu, barka, barkatzen. du ad.barneratu, barnera(tu), barneratzen.

da/du ad.barnetegibarrutibastart Ipar.bateratu, batera, bateratzen. da/du ad.bateratzebatzabatzaldi


52

batzarbatzar(-)etxebatzar(-)gela

batzarburubatzarkidebatzarlekubatzartokibatzartu, batzar(tu), batzartzen. da ad.batzordebatzordekidebazkidebazkidetu, bazkide(tu), bazkidetzen.

da/du ad.bazkidetzabazkunbaztertu, bazter(tu), baztertzen. da/du

ad.behar 1 iz.: 1 ‘premia’. 2 ‘lana, egi-

tekoa’behar eginbehar eraginbehar(-)ordubehar(-)sari

behargin Bizk.beharleku 1 ‘lantokia’beharrizan batez ere Bizk. ‘beharra,

premia’behartu, behar(tu), behartzen. da/du

ad.behin

behin-behinekobehin betiko

beka Heg.bekadun Heg.beldurrarazi, beldurraraz, beldurraz-

ten. du ad.bengantza h. mendekuberdintasun

bere egin [Egileon oharra: bere 2sarrera nagusiaren azpisarrera daEuskaltzaindiaren Hiztegi Ba-tuan.]

bereganatu, beregana(tu), beregana-tzen. da/du ad.

bereizi, bereiz, bereizten. da/du ad.bereizkeriaberjabetasunbermatu, berma, bermatzen. 1 da ad.:

ukondoez leihoan bermatu zen;‘uste osoa izan’: Jainkoaren baitanbermatzen gara. 2 du ad. ‘bermeeman’: erlijioak betiko bizitza ber-matzen digu.

bermeberrespenberretsi, berrets, berresten. du ad.bertan behera utzi [Egileon oharra:

bertan sarrera nagusiaren azpisa-rrera da Euskaltzaindiaren HiztegiBatuan.]

bertaratu, bertara(tu), bertaratzen. daad.

bestelakotu, bestelako(tu), bestela-kotzen. da/du ad.

besterendu, besteren(du), besteren-tzen. da/du ad.

bete, betetzen. da/du ad.betearazi, betearaz, betearazten. du

ad.betebeharbeteezin izond.betetzebetobezerobide 1

bide(-)seinale


53

bidegabe iz. eta izond.bidegabeko

bidegabekeriabidegabekibideko 2 izond. ‘bidezkoa, zuzena’bidesaribidezko 2 izond. ‘zuzena, legezkoa’bihurketabihurkorbihurtu, bihur, bihurtzen. da eta du

ad.: ura ardo bihurtu zen.bihurtzebiktimabildu, bil, biltzen. da eta du ad.bildumabilerabilketabilkurabillete ‘dirua’biltzarbiltzarkidebiltzebiolentzia h. indarkeriabirao

birao eginbirsaldu, birsal, birsaltzen. du ad.bitarteko 1 iz. 2 izond.: noiz den hor-

dikeria osoa, noiz bitartekoa, edoerdimerdi esaten zaiona.

bitartekotasunbitartekotzabizibidebizilagun 1 ‘bizikidea, ezkontidea’.

2 ‘auzokidea’. 3 ‘biztanlea’bizilegebizilekubizimodubizimolde

bizitegi ‘etxebizitza’bizitokibizkondebiztanlebiztanleriaboikotbortxa

bortxa eginbortxaz

bortxakeriabortxaketabortxatu, bortxa(tu), bortxatzen. du ad.botatzebotaziobotereboteredunbotoboz 2 Ipar. 1 ‘botoa, autarkia’.

2 ‘bozketa, hauteskundea’bozkatu, bozka(tu), bozkatzen. du

ad.bozkatzailebozkatzebozketabuletinburgesburgesiaburokraziaburtsaburu

buru emanburujabe: Samoako Estatu Buruja-

bea.burujabetasunburujabetzaburutu, buru(tu), burutzen. 3 du ad.

‘amaitu’


54

D

damu 1 ‘damutasuna, garbaia’. 2Ipar. ‘kaltea’damu-domaia Ipar. ‘kalte-gale-

ra’: bizikleta kaskatu didazueeta hautsi; damu-domaiak zordizkidazue.

damutu, damu(tu), damutzen. da/zaioad.: damutu zitzaidan eman nizkionatsekabeez; bost aldiz damutu zaitetxean sartua (edo sartzea).

debaluatu, debalua, debaluatzen.da/du ad.

debekarazi, debekaraz, debekaraz-ten. dio ad.

debekatu, debeka, debekatzen. duad.

debekudebeku izandebekuzko

debekualdidedikatu, dedika, dedikatzen. 1 da

ad. h. (zerbaitetan) ari izan. 2 duad. h. (diskoa, eliza, etab. norbai-ti) eskaini. 3 da ad. h. arduratu

dedikazio h. arduraldideduzitu, deduzi, deduzitzen. du

ad.defendatu, defenda, defendatzen.

1 du ad. h. -en alde egin, aldeztu,babestu. 2* e. debekatu

defenditu, defendi, defenditzen.Lgart. du ad. h. -en alde egin, al-deztu, babestu

defentsadefentsa egin

defentsari izond.: abokatu defentsa-ria.

defizitdeideialdideklaratu, deklara, deklaratzen. du

ad. 1 (epaiketaren inguruko adie-rarekin batez ere). 2 h. adierazi,agertu, aitortu, azaldu, etab.

deklaratzailedeklaraziodekretudeliberamendu ‘erabakia’deliberatu, delibera, deliberatzen.

da/du ad. ‘erabaki’delibero iz. ‘erabakia’demanda 1 ‘liskarra’. 2 ‘errieta,

ahakarra’demokratademokratikodemokraziadepartamendu ‘Frantziako adminis-

trazio barrutia’departamentu ‘saila’deportatu, deporta, deportatzen. du ad.deportazioderrigor Heg. h. baitezpada, nahi-

taezderrigorrean Heg. h. behartutaderrigorrez* e. derrigorreanderrigorre(z)ko Heg. h. baitez-

padako, nahitaezkoderrigortu, derrigor(tu), derrigortzen.

Heg. du ad. h. behartudesegin, desegiten. du ad.desegitedesenkusa


55

desenkusatu, desenkusa, desenkusa-tzen. 1 du ad. ‘(hutsegitea) zuritu’.2 da ad. ‘aitzakia jarri’

deserrideserriratu, deserrira, deserriratzen.

da/du ad.desertatu, deserta, desertatzen. du ad.desertoredesobeditu, desobedi, desobeditzen.

du ad.desordenadespeditu, despedi, despeditzen.

1 da/du ad. ‘agur egin’. 2 du ad.‘kaleratu’

despotismodesterratu, desterra, desterratzen. du

ad. h. erbesteratudesterru h. erbestedetenitu* e. atxilotudeusez izond.deuseztatu, deusezta, deuseztatzen.

da/du ad.deuseztu* e. deuseztatudibisadibortziatu, dibortzia, dibortziatzen.

da ad.dibortziodiktadorediktaduradinastiadiplomaziadiputatudiputaziodiruzaindiruzaintzadiskriminatu, diskrimina, diskrimi-

natzen. du ad.diziplina

doan Sin. dohainikdoakodoakotasundoarik Heg. h. doandohaindohainik Sin. doandokumentudotedukatdukedukerridukesa

E

ebasleebatsi, ebats, ebasten. du ad.ebatzi, ebatz, ebazten. du ad.ebazleebazpenebazpideedade Heg. Herr. h. adin

edadeko Heg. Herr. h. adinekoeduki 1, edukitzen. du ad.egiaztapenegiaztatu, egiazta, egiaztatzen. du ad.egileeginbehar iz.eginbide ‘eginbeharra, obligazioa’eginkizunegintzaegitamuegitarauegitasmoegitateegite

egitez


56

egiuneegoeraegoileegoiliaregoitzaegotzi, egotz, egozten. du ad.ehuneko iz.ekandu batez ere Bizk. iz. ‘ohitura’ekarleekarpenekarrarazi, ekarraraz, ekarrarazten.

dio ad.ekarri 1, ekar, ekartzen. du ad.ekarri 2 iz.elebitasuneledunelizate ‘Bizkaiko lur zabaleko he-

rria’elizbarrutielkargoelkartasunelkarteelkartzeemendakin ‘eranskina’ (ez du gazte-

laniazko enmienda adierazten)emendatu, emenda, emendatzen.

da/du ad. ‘gehitu, erantsi’ (ez du‘zuzendu’ adierazi nahi)

emigratu, emigra, emigratzen. du ad.enbaxadaenbaxadoreenkante: enkantean jarri, saldu. Sin.

erremateenkargu h. mandatuenperadoreenperatrizenplegatuenplegatzaile

enpleguenpresaenpresaburuentzunaldiepaiepaiketaepaileepaimahaiepaimahaiburuepaimahaiko iz.epaitegiepaitu, epai(tu), epaitzen. du ad.epeepekaerabaki 1, erabakitzen. du ad.erabaki 2 iz.erabakiarazi, erabakiaraz, erabakia-

razten. dio ad.erabakigarri izond.erabakior* e. erabakigarrierabakitzaileeragingarrieraginkoreragotzi, eragotz, eragozten. du ad.

1 Ipar. Zah. ‘egotzi’. 2 Heg. ‘de-bekatu’: argia ikustea eragoztendidatenak. 3 (erdarazko molestar,déranger): eragozten dizu hainberandu deitzeak?

eragozpen: lanak, barka eragozpe-nak.

erail, erailtzen. du ad.eraileerailketaeraketaerakundeeraldatu, eralda(tu), eraldatzen. da/du

ad.


57

eraldatze: egurraren eraldatze-pro-zesuak.

eramaileeranskinerantzukizun Sin. erantzunbeharerantzuleerantzun 1, erantzuten. du ad.erantzunbehar Sin. erantzukizuneraso 1, erasotzen. dio ad.eraso 2 iz.erasoaldierasokaerbesteerbestealdi Sin. atzerrialdierbesteratu, erbestera(tu), erbestera-

tzen. da/du ad.erbesteratze: hainbat erbesteratzeren

ondorioz, beldurgarriki urritu zenirlandarren kopurua.

erbestetarereserkierkide 1 iz. ‘partaidea, bazkidea’.

2 izond. Sin. komunerkidego: Foru Erkidegoa.ero 1, eraiten. Zah. du ad. ‘hil, erail’erosarazi, erosaraz, erosarazten.

dio ad.erosi, eros, erosten. du ad.erosketaerosleerreferendumerreformaerreformatu, erreforma(tu), errefor-

matzen. du ad.errege

errege(-)bideerrege-erreginak: Espainiako

errege-erreginak etorri dira.

erregealdierregegaierregego ‘erregetza, erregetasuna’erregelaerregelamendu Ipar. h. araudi,

arautegierregelatu, erregela(tu), erregelatzen.

du ad. h. arautuerregeordeerregetasunerregetiar: euskaldun erregetiar eta

bonapartetiarrak.erregetu, errege(tu), erregetzen. du ad.erregetzaerregezko iz.: erregezkoak, aitoren se-

meak eta herri xehea.erreginaerreginagaierregistroerregu 1 ‘eskaria, otoitza’erreinaldierreinatu, erreina, erreinatzen. du

ad.erreinuerremate 1 Heg. Herr. ‘azkena, bu-

kaera’: erremate txarra eraman(‘fin gaizto egin’). 2 ‘enkantea’errematea eginerrematean ateraerrematean ipinierrematera atera

errendimenduerrentaerrentero Heg. h. maiztererrepresentatu* e. antzeztu, irudi-

katu, ordezkatu; adierazi, etab.errepublikaerrepublikano


58

errepublikazaleerres batez ere pl. ‘bahia, bermea’erreserbaerresuma: Belgikako Erresuma.erretiratu, erretira, erretiratzen. da/du

ad.erretiro

erretiroa hartuerrolda: biztanle-errolda.erruerrudunerruduntasunerrugabe izlag.errugabetasunertzainertzaintzaeskabideeskaeraeskaini, eskain, eskaintzen. du ad.eskaintzaeskakizuneskarieskatu, eska, eskatzen. du ad.eskatzaile: laguntza-eskatzaile.eskribaueskribautzaeskrituraesku

esku hartuesku-hartzaileesku-hartzeesku sartuesku-sartze

eskualdatu, eskualda, eskualdatzen.du ad.

eskualdatzeeskualdeeskualdekatze

eskuarte iz. ‘baliabideak’: bizitzekoadina eskuarte ez zaie faltako.

eskuarteko iz. ‘diru xehea’eskubideeskudantzia Jas. 1 ‘ausardia’. 2 ‘bo-

terea’eskudun iz. eta izond.eskuindareskumeneskuraezin izond.eskuragaitz izond.eskuratu, eskura(tu), eskuratzen. du

ad.eskuratzeesleipenesleitu, eslei, esleitzen. du ad.espetxe Sin. kartzela, presondegiespetxealdiespetxeratu, espetxera(tu), espetxe-

ratzen. du ad.espetxezainespirituesplotatu, esplota, esplotatzen. du

ad. h. leher egin; ustiatu, etab.esplotazio h. ustiapenesportazioestalgile Sin. estaltzaileestali 1, estal, estaltzen. da/du ad.estaltzaile Sin. estalgileestatuestatuburuestatutuetekineten 1, eteten. da/du ad.eten 2 iz.etenaldietenarazi, etenaraz, etenarazten. du

ad.


59

etendu* e. etenetenduraetorkinetsi, etsitzen. du ad.etxebizitzaetxejabeeuropar: Europar Batasuna.euskal

Euskal Autonomia Erkidego:Euskal Autonomia Erkidegoa-ren baliabide ekonomikoak.

Euskal Herri: Euskal Herriarenadiskideak.

euskal herritarezarpenezdeus 1 izond. 2 iz.ezdeusarazi, ezdeusaraz, ezdeusaraz-

ten. du ad.ezdeustasunezdeustu, ezdeus(tu), ezdeusten. da/du

ad.ezerez 1 iz. 2 izond.ezereztu, ezerez(tu), ezerezten. da/du

ad.ezespenezetsi, ezets, ezesten. du ad.ezeztaezin izond.ezeztagarriezeztapenezeztarazi, ezeztaraz, ezeztarazten.

dio ad.ezeztatu, ezezta, ezeztatzen. du ad.ezgai izond.ezgaitasunezgaitu, ezgai(tu), ezgaitzen. du ad.ezkertiarezkondu, ezkon, ezkontzen. da/du ad.ezkongabe izond.

ezkonsariezkontideezkontzaezuste

ezusteanezusteko izlag. eta iz.: galerna

eta zurrunbiloa ditu ezustekolagun; sekulako ezustekoa eto-rri zaie gainera.

F

faltafaltsufaltsukeriafaltsukifamiliafamiliartefamiliartekofaxismofaxistafede

fede emanfede on

federal: Alemaniako Errepublika Fe-derala.

federalismofederalistafederatu, federa, federatzen. da ad.:

Mikronesiako Estatu Federatuak.federaziofeminismofeministafeudalfeudalismofidantzia ‘uste ona’


60

fidatu, fida, fidatzen. 1 da ad.: zeureindarretan soilik fidatzen zara.2 du ad.: ez diozu berritsuari se-kreturik fidatzen.

fikziofinantza: finantza arazoak.fondo h. funtsforalformaformal 1 ‘formazkoa, formari dago-

kiona’. 2 Heg. Herr. ‘zintzoa’foru

Foru AldundiForu DiputazioForu Erkidego: Nafarroako Foru

Erkidegoa.foruzaleforuzaletasunfroga ‘zerbait egia dela finkatzeko

edo egiaztatzeko balio duena’:euskararen antzinatasunaren fro-garik ez dute aurkitu han; *libu-ruaren lehen frogak e. liburuarenlehen probak.

frogabidefrogaezin izond. ‘ezin frogatuzkoa’frogagarrifrogantzafrogatu, froga(tu), frogatzen. du ad.:

argudio egokiak erabili zituenhaurraren aita zela frogatzeko;*lagunak frogatzeko esan zuenhori e. lagunak probatzeko esanzuen hori.

fruitufrutu* e. fruitufundatzailefundazio

funts 1 ‘zerbaiten muina, oinarria’.2 ‘pertsonen ganora’. 3 ‘(finan-tzetan-eta erabiltzen dena): maile-guaren funtsa eta korrituak. 4 ‘lurondasuna’

funtzionario

G

gainbaliogaitasungaitu, gai(tu), gaitzen. da/du ad.gaitz 1 iz.gaitz 2 izond.

gaitz iritzigaizkilegaizkingalarazi, galaraz, galarazten. du ad.

1 ‘eragotzi’. 2 ‘galtzera behartu’galarazpengaldatu, galda, galdatzen. du ad.

2 Ipar. ‘galdegin; eskatu’galde 1 ‘galdera, itauna’. 2 Ipar. ‘es-

kaera’galde-erantzunak

galdegilegaldegin, galdegiten. du ad. 1 ‘gal-

detu’. 2 Ipar. ‘eskatu’galdekatu, galdeka, galdekatzen. du

ad.galdeketagaldekizungalera 1 ‘galtzea’ganbera 2 Admin.: diputatuen gan-

bera; merkataritza ganbera; gan-bera musika.


61

garapengarraiatu, garraia, garraiatzen. du ad.garraiogarraiolarigastugatazkagauzatu, gauza(tu), gauzatzen. da/du

ad.gaztigatu, gaztiga, gaztigatzen. 1 dio

ad. ‘abisatu, ohartarazi’. 2 Ipar.du ad. ‘zigortu’

gaztigu 1 ‘abisua’. 2 Ipar. ‘zigorra’gehiengogeldiarazi, geldiaraz, geldiarazten.

du ad.gidabaimengiltzapegiltzapetu, giltzape(tu), giltzapetzen.

du ad.gizabanakogizabidegizabidetsugizadigizajendegizakumegizalde batez ere Ipar. ‘giza taldea’gizaldra Bizk. ‘giza taldea’gizalegegizartegizateria Bizk.gobernadoregobernamendugobernarigobernatu, goberna, gobernatzen.

1 du ad.: herrialde bat gobernatu;bere artaldea ongi gobernatzenduena. 2 da ad. ‘jokatu, portatu’

gobernatzaile

gobernugora

gora jogordailugorporazio* e. korporaziogortegozamen 1 ‘atsegina, bozkarioa, po-

za’. 2 ‘ondasunak erabiltzea etahorien etekinak eskuratzea’: onda-sun horietarik bat bere-berea du,eta bestea gozamenezkoa.

gozatu, goza, gozatzen. da/du ad.grebaguardia h. 1 zaintza. 2 zaintzaile,

udaltzain, etab.gutxiengo

H

harpideharpidedunharpidetu, harpide(tu), harpidetzen.

da/du ad.harpidetzaharreman

harreman(-)hausteharrerahartzailehartzehartzedun Ipar. h. hartzekodunhartzeko iz.hartzekodunhauste 1hautagaihautaldihautapen


62

hautarazi, hautaraz, hautarazten. dioad.

hautatu, hauta, hautatzen. du ad.hautatzailehautatzehauteskundehauteslehautespenhautetsi 1 hautets, hautesten. du ad.hautetsi 2 iz.hautsi, hauts(i), hausten. da/du ad.hauzi* e. auzihauzitegi* e. auzitegihauzo* e. auzohauzo lan* e. auzolanheredatu, hereda, heredatzen. Heg. du

ad. ‘jarauntsi’heredero Zah. h. oinordekoherentzia Heg. ‘ondoretasuna’heriotza 1: heriotzako orduan. 2: he-

riotza bat eginda, Ameriketara joanzen.

heriotze* e. heriotzaherresa* e. erres; erresaherri

herri(-)errepublika: AljeriakoHerri Errepublika Demokrati-koa.

herri(-)lanherri(-)zerbitzuherriko etxe

herrialdeherribildu h. hiribilduherriburuherrikideherriratu, herrira(tu), herriratzen. da/du

ad.herritar

herritartasunherritartu, herritar(tu), herritartzen.

da ad.herritasunherrixkahierarkiahigiezin izond.higikorhilaurhilaurtu, hilaur(tu), hilaurtzen. da ad.hilburukohilketahiltzailehiltze: zerri-hiltzea; hiltze on bat eman

diezagula.hipotekahipotekatu, hipoteka(tu), hipotekatzen.

du ad.hiribilduhiriburuhirigintzahirigunehiritarhiritartu, hiritar(tu), hiritartzen. da/du

ad.hirizainhirugarrenhitz

hitza betehitzarmenhitzartu, hitzar, hitzartzen. du ad.hitzaurrehitzeman, hitzematen. du ad.hobekuntzahobenhobendunhobengabe izond.hobengabetasun


63

hobetu, hobe(tu), hobetzen. da/du ad.hondakinhornidurahornikuntzahornitu, horni(tu), hornitzen. da/du

ad.hornitzailehurrenkerahutsarazi, hutsaraz, hutsarazten. du

ad.hutsegitehutsune

I

idazkariidazkariordeidazkaritzaidazkun Sin. inskripzioidazpenidazpuruideologiaidoi 2 Ipar. ‘iraina, laidoa’igorleigorpenigorrarazi, igorraraz, igorrarazten.

dio ad.igorri, igor, igortzen. du ad.igurikimen Ipar. ‘itxaropena’ihardesleihardespenihardetsarazi, ihardetsaraz, ihardetsa-

razten. dio ad.ihardetsi, ihardets, ihardesten. du

ad.ikur

ikurrin ‘bandera, bereziki Euskal He-rrikoa’

ikuskatu, ikuska(tu), ikuskatzen. duad.

ikuskatzaileikustaldiilaur* e. hilaurilaurtu* e. hilaurtuilor* e. hilaurimmunitateimmunizatu, immuniza, immuniza-

tzen. da/du ad.immunizazioinbentarioindar

indarrean: indarrean dagoen le-gea; indarrean zeuden ohiturak.

indargabe izond.indargabetasunindargabetu, indargabe(tu), indarga-

betzen. da/du ad.: gaitz luze harkgorputza argaldu eta indargabetuzion; gobernuaren dekretu guztiakindargabetuz.

indarkeriaindarraldiindependentziainduljentzia h. barkameningurugiro h. ingurumeningurumen (bereziki Ekologian): au-

tobideek kalte handiak egiten diz-kiote ingurumenari.

inkesta 1 ‘iritzi-bilketa’. 2 Ipar. ‘au-zitegiko ikerketa’

inkestagileinmunitate* e. immunitateinozente Herr. 1 ‘errugabea’. 2 ‘to-

lesgabea’


64

inperialismoinperialistainperioinportatu, inporta, inportatzen. du ad.inportazioinposatu, inposa, inposatzen. du ad.inposizioinprimakiinskripzio 1 ‘izen ematea’. 2 Sin.

idazkun.inspektore 1 ‘poliziaren kargua’.

2 h. ikuskatzaileinstitutuinstituzio h. erakundeintegrismointegristainteresinterpretatzaileinterpretaziointerpreteintzestuirabazi 1 irabaz, irabazten. du ad.

irabazianirabazi 2 iz.irabazkinirabazpideirain

irain eginiraindu, irain(du), iraintzen. du ad.iraingarriiraultzairaultzaileiraultzeiraungi, iraungitzen. da/du ad. Jas.

‘itzali; ahitu’iraungigaitziraungikoriraungitzaile

irizpenirmoirmokiirmotasuniruzur

iruzur eginiruzurgileiruzurkeriairuzurtiiseka

iseka eginisekariisekatu, iseka(tu), isekatzen. du ad.isilpeko izlag. eta iz.isun

isuna ezarriitaunitaundu, itaun(du), itauntzen. du ad.itaunkaitaunketaitsasketa: itsasketan ohituak diren gi-

zonak. Sin. nabigazioitsaslapurretaitun 1 iz.itundu 1, itun(du), ituntzen. da/du

ad. ‘ituna egin, hitzartu’iturburuiturriitxieraitzuli 1, itzul, itzultzen. 1 da ad. 2 du ad.itzulketaitzurarazi, itzuraraz, itzurarazten. du

ad.izaeraizen 1: Xabier du izena. 2: haren izen

ona zikindu.-ren izenean

izenburu


65

izendapenizendatu, izenda, izendatzen. du ad.:

Euskaltzaindiak horretarako izen-datu nauelako; ez dugu izendatukonor den; euskaldunok ‘euli’ izen-datzen dugun intsektua; langileensoldataren neurria izendatzeko;egun izendatua.

izendatzeizenpeizenpearazi, izenpearaz, izenpearaz-

ten. dio ad.izenpetu, izenpe(tu), izenpetzen. du ad.izenpetzaileizpiritu Ipar. edo Jas. h. espiritu

J

jabaldura Ipar.jabejabedunjabegabe izond.jabegaijabegaitasunjabego Sin. jabetasun, jabetzajabekidejabekidetasunjabekuntzajabetasun Sin. jabego, jabetasunjabetza Sin. jabego, jabetasunjagolejagon, jagoten. Bizk. du ad.jaiegunjakinarazi, jakinaraz, jakinarazten. dio

ad.jakinarazpen

jakobinojaraunslejarauntsi, jaraunts, jaraunsten. du ad.jaregin, jaregiten. dio ad. (nor kasu-

rik gabea) ‘askatu, libratu’: neukesatean, jaregin usoei.

jasanarazi, jasanaraz, jasanarazten.dio ad.

jasotzailejaulki, jaulkitzen. 1 zaio eta du ad.

‘(ahotik) irten, (ahotik) bota’. 2du ad. Finantz.: eusko bonoakjaulki.

jaulkipen Finantz.jaulkitzejaurerrijaurlaritza (Euskal Autonomia Erki-

degoko gobernua izendatzeko)jelkidejeltzalejeltzaletasunjeltzaletu, jeltzale(tu), jeltzaletzen.

da/du ad.jendarmejesan, jesa(i)ten. Zub. du ad. ‘maile-

guz hartu’jesapenjokalegejubilazio* e. erretirojudizio Jas. ‘epaiketa’juez Heg. h. epailejuizio Heg. ‘epaiketa’jujamendu Ipar. ‘epaiketa’jujatu, juja, jujatzen. Ipar. du ad.

‘epaitu’juje Ipar. ‘epailea’juramentu Zah. 1 h. zin. 2 h. arne-

gu, birao


66

juridikojurisdikziojurisprudentziajustiziajustu Herr.juzgatu, juzga, juzgatzen. Heg. du

ad. h. epaitu

K

kabinetekale

(kale) agerraldi Sin. manifesta-zio

kalifikaziokalte

-en kalteankalte eginkalte eraginkalte-galerakalte hartukalte izankalte-ordain: kalte-ordaina eman,

kalte-ordaina hartu.kaltedunkaltegarrikaltegilekaltekor h. kaltegarrikaltetu, kalte(tu), kaltetzen. 1 da ad.

‘kaltea jasan’: autoa kaltetu zi-tzaigun; gauza kaltetua ontzatsaldu. 2* du ad. e. kalte egin

kanbiatu, kanbia, kanbiatzen. da/duad. h. aldatu

kanonkanoniko izond.kanporaketa

kanporatu, kanpora(tu), kanporatzen.da/du ad.

kantonamendu: Lau Kantonamen-duen aintzira.

kantzilerkapitalkapitalismokapitalistakapitalizatu, kapitaliza, kapitalizatzen.

du ad.kapitulaziokapitulukargakargatu, karga(tu), kargatzen. da/du

ad.kargu

kargu hartu Heg. ‘erantzukizunaeskatu’

kargua utzikargudunkari Ipar.karlismokarlistakarlistada h. karlistaldikarlistaldikarnet* e. nortasun-agiri, gidabai-

men, (X Elkarteko) txartelkarrera Heg. h. ikasketak: Zuzen-

bide karrera h. Zuzenbide ikaske-tak.

kartzelakartzelatu, kartzela(tu), kartzelatzen.

du ad.kastigatu, kastiga, kastigatzen. du ad.

Heg. h. zigortukastigu Heg. h. zigorkatastrokaudimen


67

kenketa Mat.kereilakexakexatu, kexa(tu), kexatzen. da ad.

1 ‘arranguratu’. 2 Ipar. ‘kezkatu;haserretu’

kiebra Heg. Herr. ‘porrota’kitagarrikitantza Ipar. ‘ordainagiria’kitatu, kita, kitatzen. du ad.klase: klase-borroka; ornogabeen kla-

sea; eragile baliokideen klasea.klausulakoaliziokobrantzakobrarazi, kobraraz, kobrarazten. Ipar.

du ad.kobratu, kobra, kobratzen. du ad.

1 Ipar. ‘berreskuratu’. 2: soldatakobratu.

kobratzailekodekofradiakolegio 3 h. elkargokolektibizaziokolektibokolonia 1 ‘atzerritar multzoa; orobat

lurraldea’kolonial: administrazio-koloniala =

kolonia-administrazioa.kolonialismokolonialistakoloniar (herritarra)kolonizatu, koloniza, kolonizatzen.

du ad.kolonizatzailekomertzio h. merkatalgo, merkata-

ritza

komisariokomisio 1 h. batzordekomisio 3 ‘kobratzen den saria’komisiodunkomun 2 izond.: guztion ondare ko-

muna.komunikabidekomunismokomunistakomunitatekonbertitu, konberti, konbertitzen.

da/du ad.konbertsiokondekondenakondenagarrikondenarazi, kondenaraz, kondena-

razten. du ad.kondenatu, kondena(tu), kondenatzen.

da/du ad.kondenatzailekondenaziokonderrikondesakondetzakonfederakunde: Suitzako Konfede-

rakundea.konfederatu, konfedera, konfedera-

tzen. da ad.konfederaziokonfiantzakonfidantza* e. konfiantzakonfirmatu, konfirma, konfirmatzen.

1 du ad. h. berretsi. 2 da/du ad.Erl. h. sendotza hartu, sendotzaeman

konfirmazio 1 h. berrespen. 2 Erl.h. sendotza


68

konfiskatu, konfiska, konfiskatzen.du ad.

kongresukonkordatu iz.konpainiakonplimendu 1 Zah. ‘bururatzea,

bukatzea’. 2 ‘kortesiazko hitza,ele onak’

konplitu, konpli, konplitzen. da/duad. ‘bete’: norbaitekin konplitu‘norbaitekikoak egin’

konpromezu* e. konpromisokonpromiso Heg. Herr.konstituziokontrairaultzakontrajarri, kontrajar, kontrajartzen.

du ad.kontratu iz.kontseilarikontseilaritzakontseilukontserbadorekontsulkontsulatu iz.kontsuletxekontsulordekontsulta 1 (medikuarekikoa). 2 Heg.

h. argibide(-)eskaera, aholku-eskekontsulta egin

kontsultatu, kontsulta(tu), kontsulta-tzen. du ad. Zah. ‘argibidea, kon-tseilua eskatu’

kontukontu(-)emailekontu emankontu hartukontu(-)hartzaile

kontu(-)hartzekontu korronte

kontularikontularitzakontzeju Heg.kontzentratu, kontzentra, kontzen-

tratzen. da/du ad.kontzentraziokontzesiokontzesionariokontzientzia

kontzientzia(-)eragozle Sin.kontzientzia(-)objektore

kontzientzia(-)eragozpen Sin.kontzientzia(-)objekzio

kontziliokooperatibakooperatibo: Guyanako Errepublika

Kooperatiboa.koordinaziokoroakoroadunkoroatu, koroa(tu), koroatzen. da/du

ad.koroatzekorporaziokorrejidorekorritu 2 iz.: dirua korrituan jarri,

%15eko korrituarekin.kostukotizatu, kotiza, kotizatzen. du ad.kotizaziokreditukrima* e. krimenkrimen ‘lege-hauste larria’kriminalkrisikrisialdi


69

kudeaketakudeatu, kudea(tu), kudeatzen. du

ad.kudeatzailekulpakulpadunkulpagabe izond.kunplitu* e. konplitukuotakutxa

L

laga, lagatzen. du ad. ‘utzi’laginlagundi (Jesusen Lagundia esapide-

an erabilia)laido Ipar. edo Jas.laidotu, laido(tu), laidotzen. du ad.lan

lan eginlan eragin

lanaldilanartelanbidelanda 1 iz. 1 ‘lantzeko on den lur-ere-

mua, alorra’. 2 ‘hiriguneari kontra-jartzen zaion eremua’ (batez erehitz elkartuetan)

lanegunlangabe iz. eta izond.langabezia ‘lanik eza’langilelangilego 1 Ipar. ‘langiletasuna’. 2* e.

langileria, langileaklangilerialangiletasun

lankidelankidego Sin. lankidetzalankidetasunlankidetza Sin. lankidegolanlekulanpostulansarilantegi 1 ‘lan egiteko tokia, batez ere

fabrika baino txikiagoa’: eskulto-rearen lantegia. 2 ‘egitekoa,lana’: lantegi ederra hartu dikbere gain!

lantokilanuztelapurlapurketa* e. lapurretalapurrerialapurretalapurtu, lapur(tu), lapurtzen. du ad.laterri h. estatulege

lege nagusilegealdilegebiltzarlegebiltzarkidelegedi Sin. legerialegegabe izond.legegailegegilelegegin Bizk. ‘legegilea’legegintzalegegintzaldilegegizon ‘gizon legelaria’legelarilegeria Sin. legedilegez 1 ‘legearen arabera’. 2 Bizk.

‘bezala’legezko


70

legezkotasunlegeztapenlegeztatu, legezta, legeztatzen. du ad.lehendakarilehendakariordelehendakariordetzalehendakaritzalehengoratu, lehengora(tu), lehengo-

ratzen. da/du ad.lehia 1 ‘ahalegin bizia’. 2 ‘norgehia-

goka’: elkarren lehian ibili.lehiaka adlag.lehiaketalehiakidelehiarazi, lehiaraz, lehiarazten. du ad.lehiatu, lehia(tu), lehiatzen. da ad.lekatu 1, lekat(u), lekatzen. Ipar. du

ad. Zah. ‘kanpo utzi, salbuetsi’lekualdaketalekualdatu, lekualda, lekualdatzen.

da/du ad.lekualdatzelekuko iz.lekukotasunlekukotu, lekuko(tu), lekukotzen. da

ad.leninismoleninistaleporatu, lepora(tu), leporatzen. 1 dio

ad.: hilketa berari leporatu ziote-lako. 2 du ad.: berrehun kiloko ha-rria leporatu baietz!

letradu Heg. ‘legelaria’libera 1 ‘Frantziako dirua’. 2 Ipar.

h. libralibera esterlina

liberal 2 iz. eta izond.: karlistak etaliberalak.

liberalismoliberalkerialiberaltasunlibertate batez ere Ipar. ‘askatasu-

na’librantza Ipar.libratzaileliga 1 1 ‘elkarte-mota’. 2 ‘kirol-lehia-

keta’lizentzi izan Gip. da ad. Herr. ‘zile-

gi izan’lizentzializentziadunlokabe izond.loturalukru* e. lukurulukur h. lukurarilukurantza h. lukurrerialukurarilukurrerialukurreru Heg. h. lukurarilukurulurraldeluzamenluzamendu Ipar.luzapenluzatu, luza, luzatzen. da/du ad.

M

magistratu iz.mahaiburumahaiburuko iz.mahaikidemaiestatemailegatu, mailega, mailegatzen. du

ad.


71

mailegumaiorazkomaiztermaiztertzamaltzurkeriamanamendu Ipar. ‘agindua’manatu, mana, manatzen. Ipar. eta

Naf. du ad.manatzaile Ipar. eta Naf.mandatarimandataritzamandatu iz.manifestatu, manifesta, manifesta-

tzen. 1 Heg. da ad.: milaka lagunmanifestatu ziren Bilboko kaleetan.2 Ipar. du ad.: milaka lagunek ma-nifestatu zuten Baionako kaleetan.

manifestazio Sin. (kale) agerraldimanifestumantendu, manten, mantentzen. da/du

ad. 1 ‘(abereak) elikatu’. 2 ‘iraunedo iraunarazi, atxiki’

mantenimendu* e. mantentzemantentzailemantentze: mantentze-lanak.mantenu: mantenua eta soldata.manumanupeko Ipar.maoismomaoistamarka 2 1 ‘kiroletakoa’: marka hau-

tsi, marka berdindu. 2 ‘merkatari-tzakoa’: industri marka.

marxismomarxistamasamateriadunmateriagabe izond.

material iz. eta izond.matxuramehatxatu, mehatxa, mehatxatzen.

du ad.mehatxatzailemehatxu

mehatxu eginmehatxukamen

men eginmendekomeneko Ipar.merindademerkantzia Heg. h. salgai, gaimerkatalgo Sin. merkataritzamerkatarimerkataritza Sin. merkatalgomerkatu 1 iz.merkaturatu, merkatura(tu), merka-

turatzen. du ad. Ekon.miaketamiatu, mia, miatzen. du ad.miatzailemilitantemilitantziaministergoa* e. ministerioministerioministeritza* e. ministerioministrari* e. ministroministraritza* e. ministerioministrominoria* e. gutxiengomintegimitinmitinlarimonarkamonarkiamonarkiko Sin. erregetiar


72

moneda* e. monetamoneta 1 h. diru, dibisa: Europako

moneta-batasuna h. Europakodiru-batasuna; dirua bi monetatandaukat h. dirua bi dibisatan dau-kat; lira Italiako moneta da h. liraItaliako dirua da. 2* e. txanpon,xehe: hiru moneta* e. hiru txanpon

monogamiamonopoliomonopolizatu, monopoliza, monopo-

lizatzen. du ad.mozkin ‘etekina’mudantzamudatu, muda, mudatzen. da/du ad.mugaketamugazainmugazaingomugazaintzamugiezin izond.mugikormulta h. isunmutualitate

N

nabigazio Sin. itsasketanagusiarazi, nagusiaraz, nagusiaraz-

ten. du ad.nahiera iz.

nahierara adlag.: mana gozoabiltzea asko zuten nahierarabazkatzeko.

nahitaeznahitaezkonahitanahiez* e. nahitaez, nahi eta

nahi ez

narriatu, narria(tu), narriatzen. da/duad. Zah.

narrio Zah. ‘akatsa, orbana’nazinazionazioartekonazioartekotasunnazionalnazionalismonazionalistanazionalitatenazionalizatu, nazionaliza, naziona-

lizatzen. du ad.: burdinbideak na-zionalizatu zituzten.

nazionalsozialismonazionalsozialistanaziotasun: Finlandiarren naziota-

suna asko indartu zen halako epe-tan.

nazismonegoziatu, negozia, negoziatzen. du

ad.negoziazionegozionortasun: nortasun-agiria.notari* e. notarionotarionotariotza

O

obedientzia ‘esanekotasuna’objektore (kontzientzia(-)objektore

hitz elkartuan bakarrik erabiltze-koa)kontzientzia(-)objektore Sin.

kontzientzia(-)eragozle


73

objekziokontzientzia(-)objekzio Sin.

kontzientzia(-)eragozpenobligarazi, obligaraz, obligarazten.

Ipar. du ad.obligatu, obliga, obligatzen. da/du

ad. h. behartu, obligaraziobligazio Ekon.obraodolkideodolkidetasunofenditu, ofendi, ofenditzen. Heg. du

ad. ‘iraindu’ofentsaofentsagarri Zah. ‘iraingarria’ofentsatu, ofentsa(tu), ofentsatzen.

Ipar. du ad. ‘iraindu’ofentsatzaile Ipar. ‘iraintzailea’ofizial 1 izond.ofizialkiofizialtasunofizioogasun 1 Bizk. ‘ondasuna’. 2 Admin.

‘finantzak’ogen Zub. h. hobenogibideohitura

ohiturazkoohostu* e. ostuoinordeoinordeko iz.oinordekotasunoinordekotzaoinordetza Zuz.oker izond. eta iz.: hori gaizki dago,

eta beste hori okerrago.okupatu, okupa, okupatzen. da/du

ad.

okupaziooligarkaoligarkiaonarpenonartu, onar, onartzen. du ad.ondare

ondarez: Oihenarten paper pilabaten jabe ondarez egin zenjaun hori.

ondasunondasundunondorengo iz.ondoretasunonespenonetsi, onets, onesten. du ad.ongintzaongitu, ongi(tu), ongitzen. da/du ad.oniritzi 1 iz. ‘maitasuna’. 2 iz. ‘on-

tzat ematea, onestea’. 3 izond.‘maitatua’: euskal dantza oniri-tziak. 4 izond. ‘onetsia’

onuraonuradunoporraldioposizioordain

ordainetanordainezordainezko

ordainagiriordainarazi, ordainaraz, ordainaraz-

ten. dio ad.ordainbideordaindu, ordain(du), ordaintzen. du

ad.ordaingaiordaingarriordainketa


74

ordainkizunordainlekuordainpekoordainsariordaintzaileordenantzaordenatu 1, ordena(tu), ordenatzen.

1 du ad. ‘antolatu, taxutu’. 2 da/duad. ‘ordenako sakramentua hartuedo eman’

ordenu Ipar. ‘hilburukoa, testamen-tua’

ordezkariordezkaritzaordezkatu, ordezka, ordezkatzen. du

ad.ordezkoordezkotzaordeztu, ordez(tu), ordezten. du ad.organizazioorgano 1 (izaki biziaren zatia)orubeostendu, osten, ostentzen. Bizk. da/du

ad. ‘ezkutatu’ostu, ostu, osten. du ad.

P

paga 1 Ipar. eta Naf. ‘lansaria’: ape-zen paga. 2 Heg. (haurrei ematenzaiena)

pagatu, paga(tu), pagatzen. du ad.pagatzailepagu ‘ordainketa’paragrafoparlamentari iz.: parlamentarien bi-

lera.

parlamentario izond.: talde parla-mentario (hala ere, hobe parlamen-tu[ko] talde)

parlamentupartaide ‘parte-hartzailea’: zure

nahigabean partaide naiz ni ere.partaidetzaparte

parte hartuparte(-)hartzaileparte(-)hartze

partidu Heg. 2 h. alderdipartitu, parti, partitzen. Zah. edo

Herr. 1 du ad. ‘zatitu, banatu, berei-zi’. 2 Ipar. da ad. ‘joan, irten, abia-tu’

partitzailepartzuer ‘esku-hartzailea’: bi gizon

partzuer direnean nekean eta go-zoan adiskide mamitzen dira.

partzuergopasaportepatentatu, patenta, patentatzen. du ad.patentepeaje* e. bidesari; ordaintokipentsiopentsiodunpentzudan Bizk.: arazo hori nire

pentzudan utz ezazue (‘nire ardu-rapean’).

perituperitutzapertsegitu, pertsegi, pertsegitzen.

Heg. du ad.pertsegitzailepertsekuziopertsonapetxa 1 Heg. ‘zerga’


75

petxatu, petxa(tu), petxatzen. Heg. duad. ‘zerga ipini’

petzero Ipar. ‘mendekoa’pezetaplanplangintzaplebeplebeioplebiszitupoligamiapoligamopolitikapolitikaripolitiko izond.politikokipoliza ‘agiria’polizia 1 (elkartea). 2 ‘garbitasuna;

ardura’. 3 h. poliziako, poliziaki-de

poliziako iz. (kidea)poliziakide iz.populaziopopulismopopulu Ipar.porrot

porrot eginporrot eragin

portzentaje h. ehunekopostupostura Bizk. ‘apustua’pragmatikaprefektu: Erromako prefektua.prefet Ipar.premu Ipar. ‘seme nagusia’; ‘oinor-

dekoa’premugo Ipar.premutasun Ipar.

prenda Heg. 1 Beh. ‘bahia’. 2 Zah.‘dohaina’

presidente ‘lehendakaria, burua’presidenteordepresidentetzapreso

preso altxatupresondegipresozainpreziopribatu izond.pribilegioprintzeprintzerri: Kataluniako Printzerria.printzesaprintzipio 1 ‘hastapena, oinarria’.

2* e. hasiera, haste, hastapenprobetxatu* e. aprobetxatuprobetxuprobidentziaprobintziaprobintzial iz. eta izond.profanatu, profana, profanatzen. du ad.profanatzaileprofanazioprofitatu, profita, profitatzen. Ipar.

du ad. Herr.programaprogramatu, programa(tu), progra-

matzen. du ad.programatzaileprogramazioproiektuprokontsulprokuradoreproletariopromes

promes egin


76

promestu, promes(tu), promesten. duad.: Lur promestua.

prometatu, prometa, prometatzen.Ipar. du ad. Zah. ‘promestu, agin-du’

propagandapropietateproposamenproposatu, proposa, proposatzen. du

ad.prostitutaprostituzioprotesta Heg.

protesta eginprotestatu, protesta(tu), protesta-

tzen. du ad.protokoloprozedura 1 ‘eginbidea, jarraibi-

dea’prozedura 2 Ipar. h. isunprozesupublikatu, publika, publikatzen. du

ad.publiko Sin. ageriko, jendaurreko;

herri(-)publizitate

Q

quorum

R

referendumroyalty

S

saihestu, saihets, saihestu, saihesten.1 da ad. ‘bidetik atera, baztertu’.2 du ad.: traba eta debekuaksaihesteko.

sailsailburusailburuordesailburuordetzasalaketasalakuntzasalarazi, salaraz, salarazten. dio ad.

1 ‘salatzera behartu’. 2 ‘saltzerabehartu’

salatarisalataritzasalatu, sala(tu), salatzen. du ad.salatzailesalbuespensalbuetsi, salbuets, salbuesten. du ad.saldu, sal, saltzen. du ad.salerosi 1, saleros, salerosten. du ad.

g.er.salerosi 2 iz.salerosketasaleroslesalerospensalerostesaletxe 1 (ardiena). 2 ‘saltokia’salgai 1 pred.: salgai dagoen liburua.

2 iz.: Europa guztiko salgaiakitsasoz zabaltzen zituen.

salmentasalneurrisaltzailesaneatu, sanea, saneatzen. du ad.sari


77

saripeko iz. ‘soldatapekoa’sasiletradu Heg.: sasiletraduentzat

ez dago legerik.segurantzasegurantzia Heg. Herr. ‘segurantza’segurtasunsekretario h. idazkarisektasekzio 1 Zientz. eta Tekn.: ornomui-

naren zeharkako sekzioa. 2* e.atal

senadore* e. senatarisenatarisenatusendeslesendetsi, sendets, sendesten. du ad.

‘berretsi’sendi ‘familia’senidesenidetasunsenidetu, senide(tu), senidetzen. da

ad. ‘senide bihurtu’senidetzasenikera Bizk. ‘senidetasuna, ahai-

detasuna’senipartesenitartesenitarteko iz. ‘ahaidea, familiakoa’sententzia ‘epaia’separatismoseparatistasexu: sexu-harremanak.sinarazi, sinaraz, sinarazten. dio ad.sinatu, sina, sinatzen. du ad.sindikalismosindikalistasindikatu iz.sindiko iz.

sistemasoldaduska Heg.soldatasoldatapekosolidaritatesolidaritza* e. solidaritatesor-marka: gazta horrek badu sor-

marka.soroslesorospensorotsi, sorots, sorosten. du ad. ‘lagun-

du’sortegunsorterrisorterritarsozialsozialdemokratasozialdemokraziasozialismosozialistasozializatu, sozializa, sozializatzen.

du ad.sozietate 1* e. gizarte. 2 (elkarte

mota): sozietateen alorreko legeria.sozio h. bazkidesubertsibosubertsiosubiranosubiranotasunsufragiosufragistasujet Ipar. 1 Zah. ‘mendekoa’: Jain-

koaren sujet izateko. 2 ‘gaia’: to-bera mustraren sujeta.

sultansultanerri: Omango Sultanerria.suntsiarazi, suntsiaraz, suntsiaraz-

ten. du ad.


78

suntsiezinsuntsigarrisuntsiketasuntsikorsuntsipensuntsitu, suntsi, suntsitze. da/du ad.suntsitzailesuntsitze: Babiloniako erresumaren

suntsitzea.susmagarrisusmarazi, susmaraz, susmarazten.

dio ad.susmatu, susma, susmatzen. du ad.susmo

susmo izan. du ad.suspertu, susper, suspertzen. da/du

ad.sustatu 1, susta, sustatzen. du ad.

‘suspertu, bultzatu’

T

tarifatarteko iz. ‘bitartekoa; senidea’

tarteko izanteknikari iz.teknokratateknokraziateokraziatermino ‘teknika hitza’: hizkuntzala-

ritzako terminoa.terrorismoterroristatesoro Heg. h. altxortestamentutestigantza Heg. ‘lekukotasuna’testigu Heg. ‘lekukoa’

testigutza Bizk. ‘lekukotasuna’tiraniatiranizatu, tiraniza, tiranizatzen. du

ad.tiranotiranokeriatiranotasuntitulutituluduntokamen Heg.: irabazietan bakoitza-

ri dagokion tokamena.tokatu, toka(tu), tokatzen. Heg. da/zaio

ad. Herr.tokitokialdaketatokialdatu, tokialda, tokialdatzen.

da/du ad.torturatorturatu, tortura(tu), torturatzen. du

ad.torturatzailetotalitariototalitarismotraba

traba egintrabatu, traba(tu), trabatzen. da/du ad.traditu, tradi, traditzen. du ad. Zah.

‘saldu, saldukeria egin’tradiziotradizionaltradizionalismotradizionalistatradiziozaletrafikaritrafikatu, trafika, trafikatzen. du ad.trafikatzailetrafiko (merkataritzakoa eta drogena)traidore


79

traidorekeriatransmisiotransmititu, transmiti, transmititzen.

du ad.trantsiziotrataeratratamendutratatu, trata, tratatzen. du ad.tratu

tratuantratugile h. tratularitratulant Ipar. h. tratularitratularitregoa ‘menia, su-etena, gudu-ete-

na’tribunal g.g.er. 1 ‘auzitegia’. 2 ‘epai-

mahaia’trono* e. tronutronutroskismotroskistatruk 1 batez ere Ipar. adlag. ‘truke’.

2 iz. (karta-jokoa): trukean ari zi-ren.

trukada ‘trukea, trukatzea’trukaeratrukatu, truka, trukatzen. du ad.trukatzailetrukatzetruke 1 iz. ‘trukatzea’: diru-trukea.

2 adlag.: hire gorputza nire ari-maren truke.trukean: ardoaren trukean irungo

dizut; besteentzat dirutan etazuretzat laztan-trukean.

trust Ekon.tutore

tutoretzatxanpontxarteltxeketxeketegitxirotasuntxirotegitxirotu, txiro(tu), txirotzen. da/du ad.txosten

U

udaludalbatzaudalbatzarudalerriudaletxeudaltzainudaltzaingougazabaukaezin ‘ezin ukatuzkoa’ukan, ukaiten. Ipar. du ad. ‘izan’ukandun Ipar. g.er.ukatu, uka, ukatzen. du ad.ukatzaileukatzeukiezintasunukitu, uki, ukitzen. du ad.uko

uko eginunibertsalurbanizatu, urbaniza, urbanizatzen.

du ad.urratu 1, urra, urratzen. du ad.urratzaileurratzeurriki 1 ‘damua’. 2 ‘errukia’


80

urrikitu, urriki(tu), urrikitzen. da ad.1 Ipar. eta Naf. ‘damutu’. 2 Heg.g.er. ‘errukitu’

usadiousantzaustekabe

ustekabeanustekabekoustekaberikustekabez

ustezko izlag.: ustezko laguna.ustiapenustiatu, ustia, ustiatzen. du ad.ustiatzeutopiautopikoutzietsi, utziets, utziesten. Ipar. du

ad. ‘bertan behera utzi’

X

xedapenxedatu, xeda, xedatzen. du ad.xede

Z

zabarzabarkeriazaindarizaindaritzazaindegizaindu, zain(du), zaintzen. du ad.:

zain ezazu zeure burua.zaingozaintzaile

zaintzailetzazaintzezamarizamatu, zama(tu), zamatzen. du ad.zamatzailezamatzezantzu ‘seinalea, aztarna’zapalkuntzazapaltzailezapuztu, zaputz/zapuztu, zapuzten.

1 da ad. ‘zaputza hartu’. 2 du ad.‘arbuiatu’: txoriak habia zapuztudu.

zatiezinzatigaitzzatikatu, zatika(tu), zatikatzen. da/du

ad.zatikatzezatiketazatikorzatitu, zati(tu), zatitzen. du ad.zedarrizedarritu, zedarri(tu), zedarritzen. du

ad.zedarriztatu, zedarrizta, zedarrizta-

tzen. Ipar. du ad.zedulazehatu, zeha, zehatzen. 1 du ad. ‘ji-

poitu’. 2 Zuz. ‘zigortu’zehatzailezehatzezinzenbaketazentralismozentralistazentralizatu, zentraliza, zentraliza-

tzen. du ad.zentralizatzailezentralizatze


81

zentsu ‘errolda’zentsurazentsuratu, zentsura(tu), zentsura-

tzen. du ad.zerbitzuzerbitzugintzazerga

zerga-bilketazergadunzergalarizergaldizergapekozergapetu, zergape(tu), zergapetzen.

du ad. ‘zerga ezarri’zergategizibilzigilatu, zigila, zigilatzen. du ad.zigilu 1: erregeren zigiluarekin. 2 (gu-

tun-azaletakoa)zigilu-markazigilu-markatzekoa

zigorzigorgarrizigorkarizigorkatu, zigorka, zigorkatzen. du ad.zigorketazigorpe

zigorpeanzigorpeko

zigorraldizigorrarazi, zigorraraz, zigorraraz-

ten. du ad.zigortu, zigor(tu), zigortzen. du ad.zigortzailezil izan Naf. ‘zilegi izan’zilegi

zilegi izan. da/du ad.zilegitasun

zilegitu, zilegi(tu), zilegitzen. du ad.zin

zin-egilezin egin

zinegotzizinpeko izlag.ziozitatu 1, zita(tu), zitatzen. du ad.

1 ‘epailearen aurrean aurkeztekodeitu’. 2 g.er. ‘aipatu’. 3 Heg. ‘hi-tzordua izan’

ziurtagiriziurtatu, ziurta, ziurtatzen. du ad.zor

zor izanzorbide ‘bide-mota, lur jabedunean

zehar igarotzen dena’zordunzordundu, zordun(du), zorduntzen.

da/du ad.: hartzen duena zordun-tzen da.

zorgabetu, zorgabe, zorgabetzen.da/du ad.

zorpetu, zorpe(tu), zorpetzen. da/duad.

zuhurtziazuribidezuritu, zuri(tu), zuritzen. da/du ad.

3 ‘nor bere edo besteren hutsegi-tea zuzentzen saiatu’

zuritzezuzemen: bitarte hau, bere anaia

etxeratzeko zuzemenak egiten iga-ro zuen.

zuzenzuzenbidezuzendarizuzendariondoko


82

zuzendariordezuzendariordetzazuzendaritzazuzendu, zuzen(du), zuzentzen. Heg.

da/du ad.

zuzenketazuzentasunzuzentza ‘justizia’zuzkidurazuzkitu, zuzki, zuzkitzen. du ad.


83

Universidad de Deusto

Deustuko Unibertsitatea

• • • • • • • •

Oin

arri

zko

Hiz

teg

i Ju

rid

iko

a

Zuze

nb

idea

Der

ech

oUniversidad de DeustukoDeusto Unibertsitatea

• • • • • • • • • •


Cub Oinarrizko Hiztegi (6mm) 29/9/05 18:23 Página 1

oinarrizko hiztegi juridikoa · jakina denez, hiztegi batuaren lehenengo itzulian, euskal...

Documents