o espazo urbano: morfoloxía e estrutura urbana
TRANSCRIPT
O ESPAZO URBANO
Morfoloxía e estrutura urbana
MORFOLOXÍA URBANA Que é?: O aspecto externo que
presenta a trama ou plano urbano
Está influída polo emprazamento e pola situación
É tamén o resultado da combinación do:– Plano
– A construción
– Os usos do solo
Emprazamento Posición
Espazo concreto Medio físico e as súas
características Topografia
Segundo a función da orixe:
-Sitio defensivo
-Comercio
-Vías de comunicación
Posición relativa respecto do entorno xeográfico amplo:
- Unido ás funcións da cidade
respecto do entorno:
- control de rutas
- encrucillada de camiños
- Localización estratéxica no
político, militar, comercial, etc.
Plano, construción e usos do solo
Clases de plano: Irregular Radiocéntrico Ortogonal Complexo
Trama urbana Aberta Cerrada
A edificación Bloques colectivos Vivendas individuais
Usos do solo
Residencial Comercial De negocios Industrial De equipamentos Lecer, etc.
Palma de Mallorca
Carboneras (Almeria)
ESTRUTURA URBANA
A ESTRUTURA URBANA
1- A CIDADE PREINDUSTRIAL: O CASCO ANTIGO (ver esquema)
1.1 A herdanza da época preindustrial
1.2 As transformacións da época industrial
1.3 Os cambios actuais
2 – A CIDADE INDUSTRIAL: O ENSANCHE URBANO
2.1 O ensanche burgués
2.2 Os barrios obreiros e industriais do extrarradio
2.3 Os barrios axardinados
3- A PERIFERIA ACTUAL E AS RECENTES TRANSFORMACIÓNS
URBANAS
3.1 Os barrios residencias da periferia
3.1.1 Os barrios marxinais de infravivendas ou chabolas
3.1.2 Os barrios de promoción oficial
3.1.3 Os polígonos de vivendas de promoción privada
3.1.4 O rexurdimento da mazá pechada
3.1.5 As áreas de vivendas unifamiliares
3.2 As áreas industriais e de equipamento da periferia
A CIDADE PREINDUSTRIAL:O CASCO ANTIGO
1.1 A herdanza da época preindustrial
1.2 As transformacións da época industrial
1.3 Os cambios actuais
Tres momentos
A CIDADE PREINDUSTRIAL1.1 A herdanza da época preindustrial
a) Características comúns Murallas Plano irregular
Radiocéntrico Lineal En cuadrícula
Trama cerrada Usos de solo diversos Coexistencia de diversos grupos sociais
b) A cidade romana Plano regular Exemplos: Zaragoza, León, Mérida e Tarragona
c) A Idade Media Cidade musulmá
Núcleo principal (medina) amurallado Trazado irregular Fóra: os arrabaldes tamén
amurallados
A cidade cristiá Amurallada Trazado irregular: radiocéntrico, lineal
ou en dameiro
d) O Renacemento Créanse barrios novos de plano regular Constrúense edificios monumentais
Casas de concellos, palacios, igrexas, hospitais, conventos
Edificios de fachadas uniformes Prazas e rúas maiores rectilíneas
A CIDADE PREINDUSTRIAL
e) Barroco e a Ilustración
A cidade embelécese e racionalízase o seu
trazado Trázanse rúas amplas e rectas Prazas, xardíns e zonas de arboredos Mellóranse as infraestruturas de abastecemento
e hixiene
A CIDADE PREINDUSTRIAL
a) Plano Primeira metade do s. XIX
Consecuencias da Desamortización: Abríronse prazas e novas rúas nas zonas máis valoradas Trazados máis rectos
Segunda metade do s. XIX e primeiro terzo do s. XX Constrúense grandes vías arrodeadas de suntuosos edificios Nalgúns casos rompen coa trama da vella cidade Noutros, unen a cidade histórica co novo ensanche ou estacións
ferroviarias Nos novos edificios instálanse funcións terciarias» Obxectivos: sanear e revalorizar o solo urbano
As políticas de renovación a partir de 1960 Obxectivo: máxima rendibilidade do solo Resultado: destrución do plano e da herdanza histórica do casco
antigo
A CIDADE PREINDUSTRIALAs transformacións da época industrial
b) Trama:Proceso de densificación Tras a Desamortización mudou o uso de certos edificios (institucións, hospitais, etc.) A edificiación verticalízase, sobre todo dende 1960 A fins do s. XIX e primeiros do XX: estilo historicista, novos materiais, etc.
O uso do solo Progresiva terciarización (culmina arredor de 1960)
Consecuencias: Aumento do prezo do solo Saturación Problemas de conxestión Deterioro de edificios pola contaminación
Socialmente: Incrementouse o proceso de segregación social Dende fins do s. XIX a burguesía trasládase aos novos ensanches Os casos históricos son ocupados por grupos sociais de baixos ingresos Os cascos históricos sofren unha paulatina degradación
A CIDADE PREINDUSTRIALAs transformacións da época industrial
Leváronse a cabo políticas de rehabilitación integrada para revitalizar a morfoloxía tradicional
No plano Peonalízanse rúas Ensánchanse e axardínanse prazas
Na edificación Rehabilítanse os edificios históricos Concédense axudas oficiais
Nos usos do solo Combínase o uso residencial con novos usos
Turismo, cultura, etc. Lévanse a cabo plans de promoción urbana e
marketing que revitalizan os cascos antigos
A CIDADE PREINDUSTRIALAs transformacións da época postindustrial (dende 1975)
A CIDADE INDUSTRIAL:O ENSANCHE URBANO
Dan resposta ao crecemento que experimentan as cidades
En moitos casos derrúbanse as murallas e no seu lugar trázanse bulevares
Nestes novos espazos reflíctense os ideais burgueses:
Orde (plano regular)
Hixiene (pavimentado, rede de sumidoiros, espazos verdes, abastecemento de auga)
Grandes beneficios coa construción de vivendas, comercios e transportes
a) Plano regular De baixa densidade Edificacións de estilo historicista, intercaladas de palacetes e casas
axardinadas Uso residencial burgués Os primeiros ensanches: Barcelona: Ildefonso Cerdá; Madrd:
Carlos María de Castro, Bilbao: Alzola-Hoffmeyer y Achucarro
A CIDADE INDUSTRIAL:O ensanche burgués
b) Densificación posterior da trama
Mazás cerradas e de maior altura, sobre todo a partir de 1960
Os ensanches toman unha posición central
Os transportes unen todos os puntos da cidade
Usos do solo: La función terciaria gaña
importancia:
- comercios, bancos, oficinas, sedes de empresas, etc.
A CIDADE INDUSTRIAL:O ensanche burgués
S. XIX: Nas mellores zonas do centro histórico e nos ensanches: vivendas da
burguesía Na periferia:
Estacións de ferrocarril Servizos: mercado, cemiterio, fábrica de gas, etc. Fábricas Barrios marxinais para traballadores
A CIDADE INDUSTRIAL:Os barrios obreiros e industriais do extrarradio
a) Ao principio:• Os barrios obreiros adoptan planos diversos• Xorden poboacións sen control en solo rústico• A trama faise cerrada e densa• Vivendas de escasa dimensión e calidade• Escasos servizos e infraestruturas• Mestura de obradoiros e vivendas• Ambientes pouco sans, focos de infección
A CIDADE INDUSTRIAL:Os barrios obreiros e industriais do extrarradio
b) Na actualidade Non existe a dependencia de antano ao ferrocarril A comunicación por estrada é o máis importante As instalacións industriais están plenamente incorporadas á cidade
– O solo industrial revalorizouse Crise industrial Tendencia á migración industrial
– Os solares industriais mudan de utilidade Creación de minipolígonos industriais Áreas comerciais
Os antigos barrios obreiros fican dentro das cidades: Os mellores comunicados revalorizáronse e remodeláronse
Substitución dos residentes habituais Os menos accesibles e desorganizados mantéñense coma espazos
marxinais
A CIDADE INDUSTRIAL:Os barrios obreiros e industriais do extrarradio
Xorden entre finais do s. S.XIX e o primeiro terzo do s. XX Como consecuencia da expansión das ideas hixienistas e naturalistas
– A Cidade-xardín de Ebezener Howard Para clases medias e traballadroas Desexo de aunar a cidade e o campo
– A Cidade-Lineal (Arturo Soria) Desexa superar a segregación social
Rúa de 40 metros de ancho rodeada de casas unifamiliares con xardín
• Servizos básicos: - tranvía, - auga, - sumidoiros, - electricidade, - xardíns
A CIDADE INDUSTRIAL:Os barrios axardinados
CIDADE XARDÍN
Zurbaranbarri (Bilbao)
Ebenezer Howard
Garden Cities of Tomorrow (1902)
A PERIFERIA ACTUAL E AS RECENTES TRANSFORMACIÓNS URBANAS
A posguerra, época de depresión económica, coñeceu pouca actividade construtora nas cidades
Por falta de materiais Por incentivación oficial das actividades agrícolas
Dende 1950 as cidades terán un gran crecemento: Por crecemento demográfico Debido ao desenvolvemento da industria e dos servizos
A tendencia actual é a descentralización urbana Traslado de poboación e actividades económicas á periferia Crecente extensión da cidade: “cidade difusa” Límites imprecisos entre o rural e o urbano: áreas suburbanas A periferia actual estrutúrase en diversas áreas segundo a súa
morfoloxía e función: Barrios residenciais Áreas industriais Áreas de equipamento
Barrios marxinais Construídos en solo ilegal e sen organización
urbanística: Vivendas autoconstruídas Sen os servizos básicos (auga,
electricidade, saneamento) Chabolas
Na década de 1950 tiveron a súa máxima expansión
Nos últimos anos: campañas de erradicación do chabolismo e realoxo da poboación en vivendas sociais
A PERIFERIA ACTUALOs barrios residencias da periferia
Tiveron o seu maior desenvolvemento entre 1940 e 1960
Creáronse máis de 400.000 vivendas “protexidas”:
Prezos limitados Co fin de paliar a escaseza de vivenda
Son construcións abertas Fórmana bloques illados Construcións monótonas De baixa calidade Con falta de servizos e equipamentos.
Na actualidade precisan plans de recuperación
A PERIFERIA ACTUALOs barrios de protección oficial
Urbanización entre 1950 e 1970
Los polígonos de viviendas de promoción privada
Xurdiron a partir de 1960 Produciuse unha gran especulación cun escaso control
Trama aberta en bloques ou torres con espazos axardinados
Trazados desordenados Edificios xeométricos que crean unha paisaxe
monótona Barrios “colmea” Os comercios e a dotación do barrio
concéntranse en sitios determinados
A PERIFERIA ACTUALOs polígonos de vivendas de promoción privada
Los polígonos de viviendas de promoción privada
A PERIFERIA ACTUALOs polígonos de vivendas de promoción privada
Barrios colmeas
Barrio da Concepción. Madrid
Vigo
A PERIFERIA ACTUALOs polígonos de vivendas de promoción privada
Polígono de Coia. Vigo
Rexorde a mazá cerrada Nas décadas de 1980-1990
Xeito de recuperar a escala urbana en altura e o trazado das rúas
Teñen menor densidade cos tradicionais
Os patios conservan usos colectivos: xardíns, zonas de xogos infantís, piscinas
Para as clases medias
A PERIFERIA ACTUAL
As áreas de vivendas unifamiliares Esténdense polas periferias urbanas a partir de 1980
Para clases medias que buscan o contacto coa natureza
Comporta o uso masivo do automóbil
Trama aberta, edificación individual exenta ou acaroada
Uso do solo: residencial
A PERIFERIA ACTUAL
As áreas industriais e de equipamento sitúanse xunto ás principais vías de acceso á cidade (abunda solo barato e próximo á cidade)
a) Áreas industriaisEntre 1950 e 1960Créanse polígonos industriais ben planificados ou instalacións industriais
sen control, con impacto negativo no medio
Na actualidade
Rehabilitación de vellas instalacións
Creación de novos espazos industriais
» Parques empresariais» Parques tecnolóxicos» Polígonos de naves acaroadas
b) Áreas de equipamento• Superficies comerciais• Escolas, hospitais• Zonas de lecer• Centros administrativos
A PERIFERIA ACTUALAs áreas industriais e de equipamento da periferia