ndice dos nomes - uscilg.usc.es/agon/wp-content/uploads/2014/06/todo-cd.pdf · culto a san xosé, o...

FFIICCHHAASS IINNDDIIVVIIDDUUAALLIIZZAADDAASS

DDOOSS 116611 NNOOMMEESS MMAASSCCUULLIINNOOSS PPRRIINNCCIIPPAAIISS DDEE BBEERRDDOOIIAASS

OONNOOMMÁÁSSTTIICCAA HHIISSTTÓÓRRIICCAA DDUUNNHHAA PPAARRRROOQQUUIIAA GGAALLEEGGAA::

BBEERRDDOOIIAASS ((11660077--22000000)) II.. OOSS NNOOMMEESS MMAASSCCUULLIINNOOSS

Xosé Mª Lema Suárez

2

ÍNDICES DE CONSULTA DOS NOMES MASCULINOS DE BERDOIAS (1607-2000)

POR ORDE DE FRECUENCIA

POR ORDE ALFABÉTICA ORDE / NOME

FICHA Nº

PÁXINA

NOME

FICHA Nº

PÁXINA

1º. José 1 6 Adrián 78 350 2º. Manuel 2 23 Agustín 40 275 3º. Juan 3 38 Alberto 27 224 4º. Andrés 4 50 Alejandro 36 259 5º. Francisco 5 61 Alejo(s) 79 351 6º. Domingo 6 70 Alfredo 112 388 7º. Pedro 7 79 Alonso 20 182 8º. Jesús 8 88 Amadeo 123 399 9º. Antonio 9 97 Amador 80 352 10º. Vicente 10 109 Amaro/Mauro 124 400 11º. Joaquín 11 119 Ambrosio 89 361 Pablo 12 125 Andrés 4 50 Ángel 13 131 Ángel 13 131 12º. Ramón 14 138 Antonio 9 97 Miguel 15 146 Armando 125 401 13º. Benito 16 152 Atilio 126 402 14º. Simón 17 160 Aurelio 39 272 15º. Celestino 18 168 Avelino 90 362 16º. Gregorio 19 174 Baldomero 113 389 17º. Alonso 20 182 Baltasar 65 334 Matías 21 189 Bartolomé 41 278 18º. Ignacio 22 194 Basilio 91 363 19º. Luis 23 202 Benito 16 152 Ricardo 24 208 Bernabé 54 313 Bernardo 25 212 Bernardo 25 212 Tomás 26 217 Blas 92 364 20. Alberto 27 224 Bonaventura 127 403 Evaristo 28 229 Bonifacio 128 404 21º. Silvestre 29 233 Bruno 129 405 Felipe 30 237 Caetano 49 301 Daniel 31 242 Campio 93 365 Jacobo 32 244 Cándido 60 327 22º. Enrique 33 249 Carlos 46 291 Faustino 34 252 Casimiro 94 366 Rafael 35 254 Cecilio 130 406 23º. Alejandro 36 259 Celestino 18 168 Fernando 37 263 Celso 95 367 Martín 38 267 Cesáreo 71 341 Aurelio 39 272 Ciprián 76 348

3

ORDE / NOME

FICHA Nº

PÁXINA

NOME

FICHA Nº

PÁXINA

24º Agustín 40 275 Clemente 114 390 Bartolomé 41 278 Constantino 70 340 Eduardo 42 282 Cornelio 131 407 Marcos 43 284 Crisanto 81 353 Perfecto 44 286 Cristián 72 342 Salvador 45 288 Cristovo 50 304 25º. Carlos 46 291 Daniel 31 242 Fructuoso 47 294 David 51 307 Lorenzo 48 298 Demetrio 132 408 26º. Caetano 49 301 Diego 55 315 Cristovo 50 304 Domingo 6 70 David 51 307 Eduardo 42 282 Esteban 52 309 Electo 133 409 Julio 53 311 Eliseo 66 335 Bernabé 54 313 Enrique 33 249 Diego 55 315 Ernesto 96 368 Eulogio 56 317 Esteban 52 309 Julián 57 319 Eulogio 56 317 Roque 58 321 Eusebio 82 354 Valentín 59 323 Evaristo 28 229 27º. Cándido 60 327 Fabián 134 410 Santiago 61 329 Faustino 34 252 Mariano 62 331 Federico 135 411 Modesto 63 332 Feliciano 136 412 Victorio 64 333 Felipe 30 237 Baltasar 65 334 Félix 97 369 Eliseo 66 335 Fermín 115 391 Gabriel 67 336 Fernando 37 263 Guillelmo 68 337 Fidel 116 392 Ventura 69 339 Florencio 110 386 Constantino 70 340 Francisco 5 61 Cesáreo 71 341 Fructo 137 413 Cristián 72 342 Fructuoso 47 294 Luciano 73 343 Gabriel 67 336 Plácido 74 344 Generoso 138 414 Severino 75 345 Genís 139 415 28º. Ciprián 76 348 Gregorio 19 174 Teodoro 77 349 Guillelmo 68 337 Adrián 78 350 Gumersindo 98 370 Alejo(s) 79 351 Ignacio 22 194 Amador 80 352 Ildefonso 140 416 Crisanto 81 353 Isidoro 99 371 Eusebio 82 354 Iván 83 355 Iván 83 355 Jacinto 100 372 Jorge 84 356 Jacobo 32 244 Lucas 85 357 Jaime 117 393 Mario 86 358 Jairo 141 417

4

ORDE / NOME

FICHA Nº

PÁXINA

NOME

FICHA Nº

PÁXINA

Primitivo 87 359 Javier 111 387 Sebastián 88 360 Jesús 8 88 Ambrosio 89 361 Joaquín 11 119 Avelino 90 362 Joel 142 418 Basilio 91 363 Jorge 84 356 Blas 92 364 José 1 6 Campio 93 365 Juan 3 38 Casimiro 94 366 Julián 57 319 Celso 95 367 Julio 53 311 Ernesto 96 368 Justo 143 419 Félix 97 369 Lorenzo 48 298 Gumersindo 98 370 Lucas 85 357 Isidoro 99 371 Luciano 73 343 Jacinto 100 372 Luis 23 202 Marcelino 101 373 Maico 144 420 Paulino 102 374 Manuel 2 23 Raimundo 103 375 Marcelino 101 373 Roberto 104 376 Marcos 43 284 Rodrigo 105 377 Mariano 62 331 Sancho 106 378 Mario 86 358 Sergio 107 381 Martín 38 267 Timoteo 108 382 Mateo 118 394 Víctor 109 383 Matías 21 189 29º. Florencio 110 386 Máximo 145 421 Javier 111 387 Melchor 146 422 Alfredo 112 388 Miguel 15 146 Baldomero 113 389 Modesto 63 332 Clemente 114 390 Nelson 147 423 Fermín 115 391 Nicolás 148 424 Fidel 116 392 Oscar 149 425 Jaime 117 393 Pablo 12 125 Mateo 118 394 Patricio 119 395 Patricio 119 395 Paulino 102 374 Rosendo 120 396 Pedro 7 79 Segundo 121 397 Perfecto 44 286 Serafín 122 398 Plácido 74 344 Amadeo 123 399 Primitivo 87 359 Amaro/Mauro 124 400 Quirino 150 426 Armando 125 401 Rafael 35 254 Atilio 126 402 Raimundo 103 375 Bonaventura 127 403 Ramón 14 138 Bonifacio 128 404 Raúl 151 427 Bruno 129 405 Ricardo 24 208 Cecilio 130 406 Roberto 104 376 Cornelio 131 407 Rodrigo 105 377 Demetrio 132 408 Roque 58 321 Electo 133 409 Rosendo 120 396

5

ORDE / NOME

FICHA Nº

PÁXINA

NOME

FICHA Nº

PÁXINA

Fabián 134 410 Rubén 152 428 Federico 135 411 Rufino 153 429 Feliciano 136 412 Salvador 45 288 Fructo 137 413 Sancho 106 378 Generoso 138 414 Santiago 61 329 Genís 139 415 Sebastián 88 360 Ildefonso 140 416 Secundino 154 430 Jairo 141 417 Segundo 121 397 Joel 142 418 Serafín 122 398 Justo 143 419 Sergio 107 381 Maico 144 420 Severino 75 345 Máximo 145 421 Silvestre 29 233 Melchor 146 422 Silvio 155 431 Nelson 147 423 Simón 17 160 Nicolás 148 424 Teodoro 77 349 Oscar 149 425 Teófilo 156 432 Quirino 150 426 Timoteo 108 382 Raúl 151 427 Tomás 26 217 Rubén 152 428 Toribio 157 433 Rufino 153 429 Valentín 59 323 Secundino 154 430 Valeriano 158 434 Silvio 155 431 Ventura 69 339 Teófilo 156 432 Vicente 10 109 Toribio 157 433 Víctor 109 383 Valeriano 158 434 Victorio 64 333 Wenceslao 159 435 Wenceslao 159 435 Yerai 160 436 Yerai 160 436 Yonatán 161 437 Yonatán 161 437

Outros 34 nomes utilizados só como NS

438

1º. JJOOSSÉÉ

7

JJoosséé ficha nº

1 NP: 302 NS: 24 CTA: 326

número de orde

como NP: 1º como NS: 4º

total abs. (NP+NS): 1º

CIFRAS E PORCENTAXES POR SÉCULOS

CIFRAS E PORCENTAXES TOTAIS

séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:

1 20 76 66 163 como 1º nome dos compostos:

19 53 67 139

TOTAL COMO NOME PRINCIPAL (NP):

1 baut. (0,6 %)

(1670)

39 baut. (7,3 %)

(1702-1799)

129 baut.(21,9 %)

(1806-1900)

133 baut. (26,28 %)

(1901-1993)

302 baut.(16,86 %)

(1670-1993)

(% sb. os 164 baut. masc. do séc.XVII)

(% sb. os 533 baut. masc. do séc.XVIII)

(% sb. os 588 baut. masc. do séc. XIX)

(% sb. os 506 baut. masc. do séc. XX)

(% sb. os 1791 baut. masc.totais do período 1607-2000)

como 2º nome dos compostos:

3 10 11* 23 baut. TOTAL COMO NOME SECUNDARIO (NS):

-

3 baut. (0,56 %)

(1754-1782)

10 baut. (1,7 %)

(1814-1891)

11* baut. (2,1 %)

(1908-1979)

24 baut.* (1,34 %)

(1754-1979)






TOTAL ABSOLUTO (NP + NS):

1 baut. (0,6 %) (1670)

42 baut. (7,87 %) (1702-1799)

139 baut. (23,64 %) (1806-1900)

144 baut. (28,45 %) (1901-1993)

326 baut. (18,2 %)

(1670-1993)






ABREVIATURAs.- NP: Nome Principal (nome único ou 1º nome); NS: Nome Secundario (2º e 3º nome); CTA: Cómputo Total Absoluto (NP + NS); sb.: sobre; abs.: absoluto; baut.: bautizados; masc.: masculinos).

* Sen contar as 4 bautizadas co nome de María José. Mantendo a norma de respectar a ortografía dos nomes maioritaria das partidas, deixo a forma castelá José por ser a única grafía utilizada; a forma galega moderna (Xosé) non se rexistra en ningunha ocasión. Trátase dun nome proveniente do hebreo Yoseph, a través do latín Ioseph, Iosephus, Ioseppus. Na Idade Media este nome apenas se poñía. A finais do séc. XVI seguía sendo practicamente descoñecido. O culto a san Xosé, o esposo da virxe María e pai terreal de Xesús Cristo, foi escaso ata a Contrarreforma: tratábase de deixar ben clara a procedencia de Cristo dunha virxe e do Espírito Santo. O número de parro-quias que o tiñan de patrón era escaso, e ata o séc. XV non se instituíu a súa festa. Teresa de Ávila e Igna-cio de Loiola contribuíron á súa popularización no séc. XVI (FERRO ET ALII; 1992: 562). O seu culto recibirá un bo impulso no séc. XVII, en parte debido a que o papa Gregorio XV instituíu a súa festa no 19 de marzo. Tras a segunda metade deste século aumentará a devoción a este santo, feito que se verá reflectido na onomástica e disposicións testamentarias (SAAVEDRA; 1991-IV: 42, que cita a GONZÁLEZ LOPO). Atribúese ós frades carmelitas este incremento devocional. Tampouco se debe esque-cer que posteriormente se fixo coincidir o día do pai coa data da súa festividade.

8

En Galicia, desde finais do séc. XVII a súa imaxe empeza a figurar cada vez máis nos retablos, e no XVIII practicamente non hai igrexa na que non a rexistre. San Xosé tómase como modelo de pai e esposo exemplar, invócase para ter unha vida matrimonial feliz e tamén é símbolo da pureza conxugal (leva de atributo unha vara florida). Así e todo, o seu culto parece ter unha orixe máis elitista ca outros, pois foi impulsado por cregos e fidalgos, que lle consagran capelas e oratorios particulares, pero non lograr eri-xirlle unha confraría (SAAVEDRA; 1994: 329).

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA José foi como nome principal (NP)1, o máis utilizado en Berdoias de 1607 a 2000,

pois foilles imposto a 302 bautizados (o 16,86 % do total de 1791 nomes masculinos)2. Como nome secundario (NS)3 foi bastante menos usado, pois só o contabilizamos en 24 bautizados (1,34 % dos totais). Deste xeito, no cómputo total absoluto4(resultado da suma dos 302 bautizados que o tiveron de NP e os 24 de NS), tamén ocupa o primeiro lugar, con 326 bautizados (18,2 % dos 1791 totais). Este nome apenas foi utilizado en Berdoias no séc. XVII, pois aínda temos que agar-dar a 1670 para atoparmos o primeiro bautizado –e único, a falta doutros datos- que o leva: Joseph [de Leis]5, quen sen dúbida o recibiu por cadrar o 19 de marzo co día do seu bautismo. Non obstante, o nome non era descoñecido na parroquia, pois en 1667 bautizárase unha nena co nome de Josepha, sendo o seu padriño un soldado “dela ciu-dad de Santiago” chamado Joseph García; a finais de século, en 1698, bautizarase outra nena con este nome. No séc. XVIII arrinca o seu ascenso (ver ‘Datos básicos’), primeiro moi timidamen-te, con bautizados illados en 1702 (Joseph [Rodríguez], fillo de Bernabé Rodríguez, é o primeiro desta centuria), 1704, 1711, 1714 e 1721. Por volta de 1740 aumenta notoria-mente de maneira imparable, de tal xeito que a finais do século chega a ocupar o 4º pos-to (39 bautizados do total de 533 da centuria; o 7,3 %). Por diante del aínda se mante-ñen, Juan (77 bautizados), Andrés (47) e Domingo (41). Neste incremento de mediados do Século das Luces na parroquia puido haber varios factores que influíron. En primeiro lugar está o reflexo tardío da popularización xeral do culto ó pai putativo de Cristo, e non debeu ser casualidade que no novo retablo maior da igrexa de San Pedro de Berdoias, construído en 1732, se reservase un lugar para unha imaxe de san Xosé (LÓPEZ VÁZQUEZ; 1978: 244). En segundo lugar, de 1739 a 1760 re-xentou a freguesía o crego D. Joseph de Cervigón, que ó tomar posesión da freguesía xa apadriñou un neno impoñéndolle o seu nome (José de Gesto, 1739)6; foi o único neno do que foi padriño, pero como ministro de bautismos tamén puido influír o seu na im-plantación do seu nome. En terceiro lugar, o feito de que no lugar de Boallo se asen-taran, a partir de 1747, unha familia fidalga composta por D. Rodrigo Sancho de Leis e

1 N[ome] P[rincipal]: o nome único e mais o primeiro nome dos compostos. 2 Se descontamos os 44 bautizados que sabemos de certo que morreron párvulos (datos parciais proporcionados polas partidas a partir do segundo terzo do séc. XVIII), José seguiría ocupando igual o primeiro posto da onomástica berdoiesa, cunha cifra de 262 “sobreviventes” sobre os 1543 totais (e unha porcentaxe practicamente idéntica: 16,97 %). 3 N[ome] S[ecundario]: segundo, terceiro e cuarto nomes. 4 Cómputo total absoluto: NP + NS. 5 Optamos por poñer entre corchetes [...] o apelido que supoñemos que levarían dos bautizados, tendo en conta que xeralmente os nenos levaban o do pai e as nenas o da nai, polo menos ata finais do primeiro terzo do séc. XIX; non sempre esta disposición se cumpría, de aí a opción dos corchetes, que xa retiramos a partir de 1830. 6 Reservamos a letra cursiva para os bautizados co nome en cuestión e tamén para algún outro personaxe signiticativo que o levara.

9

Dª. Josepha Vicenta de Santiyán y Valdivieso, dama esta procedente de Cantabria; o seu fillo primoxénito, nado en 1747 en Soesto, traía o nome de Joseph. O derradeiro bautizado con este nome nesta centuria naceu en 1799 e foi Josef [Fer-nandes], fillo de Tomás Fernandes e de María de Lema. O séc. XIX supón o triunfo total deste nome na onomástica masculina berdoiesa, pois pasa a ocupar de forma destacada o primeiro posto (129 dun total de 588 bautiza-dos; o 21,9 %). O primeiro bautizado con este nome nesta centuria foi Josef [Rodrí-guez], nado en 1806, fillo de Josef Rodríguez e de María Antonia Carreira; o derradeiro, José Mª [Costa], nado en 1900 (morrería párvulo), fillo de José Costa e Antonia Insua. Sumando os 10 bautizados que o tiveron como NS tamén se mantén no 1º lugar, con 139 bautizados (23,6 % do total de bautizados do século). No séc. XX mantense José no primeiro posto da onomástica berdoiesa (133 dun total de 506 bautizados desta centuria, cunha porcentaxe do 26,2 %), a unha respectable distancia de Manuel, que ocupa o segundo lugar. A maior parte dos bautizados con este nome –arredor dun 60 por cento- naceron na primeira metade do século, pero na segun-da unicamente houbo un lixeiro descenso, acentuado nas derradeiras décadas. O primei-ro deste século foi José Mouzo, nacido en 1901 (houbo catro máis nados este ano); o de-rradeiro da centuria foi José Carlos Rodríguez (1993). Sumando os 11 bautizados que o tiveron como NS tamén se mantén no 1º posto con 144 bautizados (28,45 % do total de bautizados da centuria)7. O asunto das GRAFÍAS merece un capítulo aparte. Mantívose a forma arcaica e máis etimolóxica –Joseph- durante os séculos XVII e XVIII. A partir de 1777 substitúese ca-se de inmediato pola forma Josef, aínda que quizais xa non se pronunciaba o –f-8, que vai ser a forma que inaugure o séc. XIX; permanecerá ata 1822, data en que empezará a ser substituída pola forma simplificada, José, que xa será a definitiva (ver ‘Datos bási-cos’). Unhas partidas escritas en castelán poucas pistas nos poden dar sobre a pronuncia en galego do nome ó longo destas centurias, pero sen temor a enganarnos, é moi posible que, dada a época serodia da súa entrada na onomástica popular –a finais do XVII ou ben entrado o XVIII- nunca fose pronunciado “á galega” (Xosé, coma na actualidade, coa consoante fricativa prepalatal xorda inicial [š]). Seguramente se impuxo desde o principio a forma castelá ‘José’, pronunciada quizais máis como aspirada faringal xorda –ó estilo da gheada- que como a fricativa velar xorda do ‘j’ castelán (unha das probas da entrada tardía do nome a través do castelán pode estar, así mesmo, noutra das pronuncias habituais, con gueada –‘Gosé’-, tratando de fuxir do efecto contrario). Como nome único atopámolo nun total de 163 bautizados, o que supón o 53,97 % do total dos 302 que o tiveron de NP (os José “a secas” supuxeron máis do 50 por cento dos que o tiveron de NP en cada unha das tres últimas centurias). No tocante ás variantes combinatorias, cómpre salientar que foi un dos nomes que resultou máis axeitado para combinar con outro, pero como primeiro nome a maior par-te das veces (139 en total, o que supón un 46 % dos 302 bautizados que o levaron de NP). No cadro correspondente poden verse as numerosas variantes combinatorias que se foron ensaiando ó longo dos últimos 300 anos: 12 no séc. XVIII (José Antonio foi a máis repetida: 7); 16 no XIX (José María pasa a ocupar o 1º lugar, con 29 bautizados9, 7 Aínda que decaese o seu uso nos últimos anos, segundo os datos o Instituto Nacional de Estatística (INE) do ano 2001, José, con 916 individuos (deles só un coa forma galega: Xosé Afonso, nado en 1990), ocupa o primeiro lugar dos nomes masculinos do Concello de Vimianzo. 8 Pola rima dalgunha poesía da época parece que o –f xa non se pronunciaba a finais do séc. XVIII (dato facilitado por G. Navaza). 9 Cómpre salientar que o primeiro Joseph María da parroquia nacera en 1786, poucos anos despois de to-mar posesión da freguesía o párroco Joseph María Suárez Rioboo, quen non volvería bautizar outro neno con este nome composto; resulta curioso que, xustamente o ano da morte deste crego, 1837, sexa o punto

10

seguíndolle a gran distancia José Manuel, con 4 bautizados); 25 no XX (J. Manuel pasa agora ó primeiro lugar –19 bautizados-, quedando de segundo J. María –10 bautizados-, vindo despois J. Antonio con 7, José Andrés con 6 e José Luis con 4).

José: GRAFÍAS, ABREVIATURAS, VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS

séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

TOTAL

grafías Joseph (1670) Joseph (1702-1799)

Josef (1777-1800) Josef (1801-1822) José (1822-1900)

José (1901-2000)

total grafías utilizadas: 3

abreviaturas - - - - total abreviaturas: 0

NP: variantes como 1º nome dos nomes compostos

-

José Antonio: 7 (1704-1798) J. Caietano Antonio: 1 (1749) J. Fernando: 1 (1742) J. Fulgencio Antonio: 1 (1747) J. Manuel: 1 (1756) J. Ramón: 1 (1762) J. Andrés: 1 (1781) J. Benito: 1 (1787) J. Clemente: 1 (1796) J. Florencio: 1 (1780) J. María: 1 (1785) J. Pablo: 1 (1784)

12 variantes diferentes

José Antonio: 1 (1810) J. Carlos: 1 (1847) J. Domingo: 1 (1847) J. Francisco: 2 (1819, 1899) J. Fidel: 1 (1849) J. Juan: 1 (1835) J. Manuel: 4 (1855-1883) J. María: 29 (1837-1900) J. Mª de la Concepción: 1 (1883) J. Mª. Faustino: 1 (1877) J. Rafael: 1 (1877) J. Ramón: 4 (1838-1893) J. Saturnino: 1 (1810) J. Silbestre: 1 (1841) J. Simón: 2 (1834, 1868) J. Vicente: 1 (1835)


José Andrés: 6 (1936-1980) J. Ángel: 1 (1966) J. Antonio: 7 (1957-1985) J. Carlos: 1 (1993) J. Carmelo: 1 (1935) J. Celestino: 1 (1932) J. Claudio: 1 (1952) J. Evaristo: 1 (1916) J. Francisco: 1 (1962) J. Hipólito: 1 (1946) J. Iván: 1 (1990) J. Jesús: 2 (1921, 1942) J. Lazarino: 1 (1936) J. Luis: 4 (1936-1958) J. Manuel: 19 (1931-1980) J. María: 10 (1901-1983) J. Mª de las Mercedes: 1(1935) J. Mariano: 1 (1947) J. Martín: 1 (1974) J. Modesto: 1 (1950) J. Pedro: 1 (1945) J. Primitivo: 1 (1937) J. Ramón Manuel: 1 (1971) J. Ricardo: 1 (1916) J. Santiago: 1 (1927)


total nº de variantes diferentes como NP

(1º nome) [1704-1990]:

39

NS: variantes como 2º nome dos nomes compostos

-

Antonio José: 1 (1756.) Manuel J.: 1 (1782) Rodrigo J. : 1 (1754)


Antonio José María: 1 (1849) Benito J.: 1 (1817) Francisco J.: 1 (1832) Joaquín J.: 2 (1821, 1824) Manuel J.: 2 (1814, 1858) Pablo J.: 1 (1891) Simón J.: 2 (1843, 1844)

7 var. diferentes

David José: 1 (1958) Eduardo J. : 1 (1909 ) Faustino J.: 1 (1948) Juan J.: 2 (1961, 1972) Manuel J.: 3 (1908-1941 Plácido J.: 1 (1948) Ricardo J.: 1 (1926) Ramón J.: 1 (1910)

-- María J.: 4 (1975-1979)

9 var. diferentes

total variantes diferentes como NS

(2º nome doutros bautizados)

[1754-1972]:

16

JOSÉ: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS): 1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

de partida da imparable irrupción dos bautizados con esta variante combinatoria (29 desde este ano ó final do século).

11

a) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE JOSÉ (COMO NP):

nº baut. 145-150 140-145 135-140 130-135 125-130 120-125 115-120 110-115 105-110 100-105 95-100

90-95 85-90 80-85 75-80 70-75 65-70 60-65 55-60 50-55 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

nº baut. (total: 302)

séc. XVII (1 baut.)

séc. XVIII (39 baut.)

séc. XIX (129 baut.)

séc. XX (133 baut.)

b) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE JOSÉ (NP + NS):

nº baut. 145-150 140-145 135-140 130-135 125-130 120-125 115-120 110-115 105-110 100-105 95-100

90-95 85-90 80-85 75-80 70-75 65-70 60-65 55-60 50-55 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

nº baut. (total: 326)





12

Non obstante, como NS non tivo tanto éxito, pois tan só contabilizamos un total de 24 bautizados –todos como 2º nome; ningún o levou de 3º- ó longo das últimas tres cen-turias: 3 bautizados no séc. XVIII, 10 no XIX e 11 no XX. Manuel José foi a variante máis utilizada (1 bau. No séc. XVIII, 2 no XIX e 3 no XX). Como xa son outros bauti-zados distintos –que teñen outro nome de principal-, as porcentaxes temos que facelas en relación ó total absoluto dos 1791 nenos (de aí que só supoña o 1,34 % do total). Ta-mén o levaron como 2º nome, acompañando a María, 4 nenas do séc. XX que, por seren do sexo feminino, non computamos aquí. En resumo, ó longo de todo o período (1607-2000), José formou parte de 39 varian-tes combinatorias diferentes como primeiro nome, 16 como segundo e non tivo ningu-nha como terceiro.

POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME DE JOSÉ José entrou como NP na parroquia (1670), e fíxoo como ‘nome de día’, pois a súa introdución, como xa dixemos, debeuse á coincidencia da festa onomástica co bautismo do primeiro neno con este nome. Pero despois foi cobrando importancia o protagonismo dos padriños (e madriñas) no traspaso do seu nome ós seus afillados (primeiro no séc. XVIII, o máximo no XIX e mantense ben no XX); tamén tivo a súa importancia o nú-mero de pais (e nais) que intentaron perpetuar o seu nome nos fillos. En resumo: como NP os padriños de nome José e as madriñas de nome Josefa (a partir de 1936 tamén as Josefinas e, nos últimos anos do XX, algunha María José) foron os que máis empeño tiveron en perpetuaren o seus nomes de pía nos seus afillados: una total de 174 bautizados o recibiron deste xeito (57 % dos 302 totais); despois veñen as causas descoñecidas (88 baut.; o 29 %); logo os pais e nais: 88 baut. recibiron o nome dos seus proxenitores (26,5 %); por último, a coincidencia ou proximidade temporal do nacemento e/ou do bautismo co 19 de marzo (33 baut.; o 11 %). Como NS os padriños e madriñas aínda tiveron maior protagonismo, pois a porcentaxe ascendeu ó 66,66 %. No cómputo total absoluto saen unhas porcentaxes moi semellantes ás que acaba-mos de ver como NP: polo nome dos padriños e madriñas: 188 baut. (57,66 % dos 326 totais); por causas ou circunstancias descoñecidas: 93 baut. (28,52 %); polos nais e nais: 87 baut. (26,68 %); polo día da onomástica: 35 baut. (10,73 %). A primeira impresión que tiramos destas cifras é que as contas, en aparencia, non casas, pois se as sumamos todas daría un total de 403 bautizados no canto dos 326. O mesmo pasa coas porcentaxes, que superan o tope de 100 (chegan a 123,59). Iso explí-case porque en bastantes bautizados superpóñense as causas polas que puideron recibir o nome, pois ó mesmo tempo que coincidía a festa onomástica, tamén seus pais ou súas nais, seus padriños ou súas madriñas é posible que tivesen o nome. No cadro de ‘Datos básicos’ podemos observar casos onde se poden dar dúas, tres ou catro coincidencias a un tempo, como por exemplo, os seguintes: José Rodríguez, 1857, cunha nai e unha ma-driña chamadas Josefa e un padriño José; José Ogando, 1896, cun pai e un padriño co seu mesmo nome e a madriña Josefa) ou, xa por último, ese José Pazos, 1901, co pai e padriño José e nai e madriña Josefa10. Tanta coincidencia é unha mostra máis da rápida popularización do nome. Observando o cadro das ‘Causas’, tamén salta á vista a importancia que tiveron os padriños en cada un dos séculos, pero principalmente no séc. XIX. Do segundo terzo do séc. XVIII ó final da centuria, o período da efectiva introdución do nome, no tocante ó NP, a coincidencia do nome do padriño e/ou da madriña co do afillado supuxo un 28 % 10 Véxanse nos ‘Datos básicos’ outros casos nos anos seguintes: 1904, 1905, 1906, 1914, etc.

13

dos 39 bautizados con este nome (neste período só se rexistra a coincidencia do nome dunha nai –ningún pai- con un dos bautizados). No séc. XIX levan o nome dalgún dos padriños 97 bautizados, o que supón unha porcentaxe altísima (75 % dos 129 que leva-ron este nome na centuria); herdaron o nome do pai ou da nai 28 bautizados (21,7 %). Durante o séc. XX, aínda que os padriños/madriñas transmisores seguen no primeiro lu-gar, descenden a porcentaxe (62 baut.; 46,6 %) a favor dos pais e nais, que medra nesta centuria (51 baut.; 38,34 %)11. No tocante á imposición de José como NS, a tendencia é a mesma: os padriños e madriñas levan a batuta, seguidos dos pais e nais.

José: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai

< nome do santo do día (19-3)

causas desc.

< nome padriño / madriña

< nome pai / nai

< nome do santo do día

(19-3)

causas desc.

Séc. XVII - - 1 - - Séc. XVIII 12 b. < padrº

1 b. < madrª 1 b. < nai 10 17 2 b. < padrº 1 b. < nai 1 -

Séc. XIX 74 b. < padrº 23 b. < madrª

11 b. < pai 17 b. < nai

9 27 5 b. < padrº 6 b. < madrª

1 b. < pai 1 b. < nai

1 -

Séc. XX 50 b. < padrº 12 b. < madrª

41 b. < pai 10 b. < nai

13 44 3 b. < padrº 4 b. < pai 5

TOTAL 172 (57 %) 80 (26,5 %) 33 (11 %) 88 (29 %) 16 (66,6 %) 7 (29 %)- 2 (8,3 %) 5 (20 %) (NP: porcentaxes sobre 302 bautizados) (NS: porcentaxes sb 24 bautizados)

NP + NS: número total de bautizados e porcentaxes: NP + NS: < nome

padriño / madriña NP + NS: < nome

pai / nai NP + NS: < nome

do santo do día (19-3) causas desc.

TOTAL ABSOLUTO

188 (57,66 %)

87 (26,68 %)

35 (10,73 %)

93 (28,52 %)

(NP + NS: porcentaxes sobre o total dos 326 bautizados con este nome)

OUTRAS POSIBLES CAUSAS

cregos oficiantes e/ou párrocos con este nome (posible influencia)

devoción parroquial ou

comarcal

modas, circunstancias

históricas

nome-estigma de

fillo natural

nacemento no

estranxeiro séc. XVII - - séc. XVIII -Joseph de Cervigón, párroco (1739-1760)

-José Mª Suárez Rioboo, párroco (1780-1837).

introdución imaxe de san Xosé (1732)

incremento do culto a san Xosé no séc. XVIII

séc. XIX -José Pedreira, párroco (1846-1850) -José Bravo, párroco (1881-1886)

séc. XX -José García Gándara, párroco (1918-1921) -José Villasante, capelán de emigrantes no Jura-Suíza (ca. 1979).

ABREVIATURAS: b.: bautizado(s); madrª.: madriña; padrº.: padriño. SÍMBOLO < : influencia [do nome]

En fin, todo parece indicar que unha vez introducido o nome, José chegou ó seu cu-me no séc. XIX, onde seguramente non houbo familia que non tivese algún membro con este nome. Ademais dos outros factores que veremos a continuación, os padriños e ma-driñas puxeron todo o seu empeño en espallar o nome o máximo posible (algún padriño, como o berdeogués D. José Cantorna, impúxollo a 5 afillados entre 1821 e 1835). Os pais non quedaron á zaga: cando lles morría un neno con este nome, repetíano no se-guinte (caso do único Joseph de 1772 e do primeiro de 1773, que eran irmáns); en oca-

11 É tamén salientable o número de madriñas e nais portadoras do nome nas súas dúas (ou tres) formas fe-mininas (Josefa, Josefina e María José), que cobran protagonismo á hora da imposición do nome; unhas veces coincide o seu nome co do padriño ou co do pai, pero outras veces son elas as únicas que o levan e, polo tanto, as responsables directas da súa imposición. No cómputo total houbo, ó longo das tres centurias houbo un total de 146 padriños con este nome e 42 madriñas, 57 pais e 30 nais (véxase a distribución por séculos no Cadro).

14

sións hai irmáns que reciben o mesmo nome, e non temos noticia de que o primeiro mo-rrera: o matrimonio composto por Clemente Fernandes e María de Lema tivo dous fillos co nome de Josef, en 1811 e 1821 (só do segundo se indica que morreu párvulo, cando o desaparecido debería ser o máis vello); no mesmo caso están Bonifacio de Caamaño e María Lema, que en 1838 bautizan un José e en 1847 un José Carlos; Florentina Pazos, nai solteira, ten en 1866 un José e outro en 1870, etc., etc. Finalmente, tendo en conta que o nome se introducira pola coincidencia do bautismo coa festa do santo, agardabamos unha porcentaxe maior de ‘nomes de día’. Con todo, ese total de 35 bautizados e o 10,73 % é apreciable e debe valorarse. Pasando ás causas descoñecidas polas que se impuxeron moitos dos nomes (que acadan, lembrémolo, unha porcentaxe superior ó 28 % dos bautizados), a principal delas adoita ser a posible influencia do párroco ou dos oficiantes na imposición deste nome ou da súa popularización. Dos cinco reitores que o levaron, quizais o que máis peso tivo fo-se o primeiro, Joseph de Cervigón (1739-1760), que tomou posesión da parroquia cando se aprecia un gran incremento de bautizados así chamados; xa advertimos que o propio párroco lle impuxera o seu nome a un bautizado do que foi padriño, pero tamén é certo que non fora este o primeiro José da parroquia, pois xa houbera algúns anteriores. O se-gundo dos párrocos con este nome, Josef María Suárez Rioboo (1780-1837) non influíu en exceso, que se saiba; puido influír no primeiro José María da parroquia (do ano 1785), pero chama a atención que non apareza o segundo ata o ano final da súa pro-longada vida (1837). Os períodos reitorais dos outros párrocos chamados José –segunda metade do séc. XIX e primeira do XX- cadran con épocas de auxe deste nome, sen que necesariamente tivese moito que ver o pulo de ningún dos cregos, pero non facía falla.

RELACIÓN PARENTAL ENTRE PADRIÑOS/MADRIÑAS E AFILLADOS

Como xa adiantamos na Introdución, por volta de 1740 empezouse a anotar nas par-tidas, de maneira xeneralizada, o parentesco dos padriños e madriñas co bautizado. Des-te xeito, os datos e as estatísticas do parentesco entre padriños e afillados tomarémolas a partir de 1751, quedando así establecido un período de 250 anos para todos os nomes. Os 289 bautizados que houbo co nome de José de 1751 a 2000 tiveron 283 padriños e 276 madriñas (en total, 559 padriños/madriñas). A maior parte dos padriños/madriñas non consta que fosen familiares do afillado: 412, o que dá unha porcentaxe do 73,7 %). Sabemos que foron familiares 147 (26,3 %), e destes os tíos e tías foron os maioritarios: 53 e 34 respectivamente (87 en total, o 59 % dos padriños/madriñas familiares); en se-gundo lugar veñen os avós e avoas: 30 –incluído o único bisavó- e 22, respectivamente (52 en total, o 35,37 % ). Estes datos constitúen unha referencia moi parcial, pois non sempre os cregos se preocuparon de ano-tar a relación de parentesco dos compadres e comadres, especialmente a partir da segunda metade do séc. XX (polos apelidos dos padriños e madriñas deducimos a relación parental dunha boa cantidade de pa-driños e madriñas, malia non se indicar nada na partida).

JOSÉ: PARENTESCO DE PADRIÑOS E MADRIÑAS (período 1751-2000) padriños madriñas

bisavó avó tío irmán curmán avoa tía irmá curmá séc. XVIII (desde 1751)

3 2 - - 2 1 -

séc. XIX 11 14 - 1 6 22 - 2 séc. XX 1 15 37 2 1 14 11 1 2 total 1 29

53

2 1 22

34

1 4

total padriños/madriñas familiares (desde 1751): 147 (26, 3 %). total padriños/madriñas sen relación parental (desde 1751): 412 (73,7 %) (porcentaxes sobre os 559 padriños/madriñas que tiveron os 289 bautizados do período 1751-2000)

15

JJoosséé:: DDAATTOOSS BBÁÁSSIICCOOSS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

séc. XVII 1670 19/03 Joseph Juan de Ley Maria R[odrigue]s Andrés Rodriguez Maria de Lema

séc. XVIII 1702 27/04 Joseph Bernabé Rodriguez Elena detunes (sic) Anttonio de Mouso Josepha de Leira (solt.)

1704 30/06 Joseph Antonio Domingo de Passos Margarita Perez Joseph Crespo - 1711 28/12 Joseph Pedro do Xesto Maria de Lema Alverte de Castiñeiras Maria Barela(?)1714 20/03 Joseph Domingo Trillo Leonor de Lema Francisco de Leis, D.

(presb.)Maria de Carril (Cambeda)

1721 19/03 Joseph Andres de Cendon (B) Dominga dos Santos (B)

Bartholomé de Alvorés (B)

Xptina dos Santos (B)

1739 23/10 Joseph Antonio de Gesto (B) Maria do Busto (B) Joseph de Cervigon (B), párroco

-

1742 --/09 Joseph Fernando Pedro Perez (B) Petronila dos Santos (B)

Fernando de Ponte (Berdeogas)

Juana de Lema (Berdeogas)

1747 16/01 Joseph Fulgencio Antonio

Andrés Paz (B) Benita Sanchez (B) Joseph de Cervigón, D. (B), párroco

Rosa Suárez (B)

1747 25/03 Joseph Antonio (m.p.)

Benito de Leys (B) Martina Perez (B) Juan Francisco de Liñares, D. (B), presb.

-

1748 10/02 Joseph (m.p.) Plácido de Alborés (B) Andrea Fernández (B) Juan de Caamaño (B) María de Antelo (Cambeda)

1748 15/03 Joseph (m.p.) Benito de Leys (B) Martina Perez (B) Domingo de Caamaño (B) - 1749 14/08 Joseph Caietano

Antonio Vizente de Olbeira (B) Francisca Paz (B) Ignacio de Caamaño (B) Maria Pérez (Castrelo),

s. 1752 04/04 Joseph (m.p.) Fernando de Lema (B) Dominga dos Santos

(B)Ignacio Paz (B), tío m. Cathalina dos Santos

(B), tía mat.1756 09/05 Joseph Manuel Antonio Romero (B) Isabel Sánchez (B) Vizente Moreira (B) Dominga Rodriguez

(B) 1757 19/03 Joseph (m.p.) Simon de Canosa (B) Antonia Pérez (B) Domingo Pérez (B) -

1762 01/03 Joseph Ramon Francisco Posse (B) Jertrudis de Thores y Andrade (B)

Fernando Thores y Nogueira (Cee), escribán

Rosa Díaz Jianze (?), Dª (esp. padrº)

1766 26/02 Joseph Antonio Angel Paz (B) Dominga Paz (B) Joseph Antº Martinez, D. (Oson).

-

1766 13/03 Joseph Antonio Juan Paz "el mozo" (B) Rosa Perez (B) Juan Paz "el viejo" (B), avó pat.

Maria Paz (B),

1766 07/03 Joseph Andres Romeu (B) Gregoria Liñares (B) Joseph Perez (B), s. - 1771 03/09 Joseph Alexo dos Santos (B) Ana de Lema (B) Juan Domingues (B) Eulalia de Lema (B),

avoa mat.1772 20/02 Joseph (m.p.) Manuel de Lema (B) Antonia de Lema (B) Andres Perez (B) Dominga de Canosa

(B), esp.padrº1773 19/03 Joseph Manuel de Lema (B) Antonia de Lema (B) Juan Paz "el Viejo" (B) Rosa Perez (B), nora

padrº 1773 22/05 Joseph Juan Dominguez (B) Maria de Leis (B) Alexos dos Santos (B), tío

mMaria de Lema (B)

1777 12/03 Josef Juan López (Verdeo-gas)

Benita Paz (B) Josef López (Verdeogas) Maria de Lema (Ver-deogas), esp. padrº

1779 19/03 Josef Melchor Alborés (B) Juliana de Lema (Carnés)

Juan de Caamaño Gertrudis Albares

1779 10/09 Josef (m.p.) Antonio de Argomil (Baíñas)

Josepha Martinez (B) Ignacio Perez Dominga Martinez

1780 25/10 Josef Florencio Lucas Garcia (B) Andrea Rodriguez (B) Josef Florencio Gonzalez de Noboa, D.

Dominga dos Santos

1781 17/03 Josef Andres Manuel de Canosa (B) Maria Antonia Rodriguez (B)

Simon de Canosa Josefa Perez

1781 23/09 Josef (m.p.) Antonio Pérez (B) Maria Antonia dos Santos (B)

Bentura Perez (avó pat.) Dominga do Canto (avoa pat.)

1783 05/04 Josef Antonio Juan Romero (B) Ana Rodriguez (Castrelo)

Antonio Romero (avó pat.)

Maria de Brenlle

1784 22/07 Josef Pablo Frutuoso Caamaño (B) Maria de Albite (Bgas) Josef Paz Elena Fernandez1785 19/03 Josef Maria Antonio Perez Maria Antª dos Santos Domingo Villarnobo Antonia dos Santos1785 14-05 Josef Antonio Domingo Caamaño

(B.) Melchora Perez (Vimianzo)

Josef Ramos -

1787 09/03 Josef Benito Juan de Caamaño (Berdoias)

María Gonzalez (Castrelo)

Josef Paz (Berdoias) Elena Gonzalez (Berdoias; esp. padrº)

1789 20/03 Josef (m.p.) Domingo Vilarnobo (Airons)

Antonia dos Santos (B) Antonio Peres Manuela do Canto

16

1796 13/11 Josef Manuel dos Santos (B) Andrea de Lema (Morquintián)

Josef Paz (B) Elena de Lema (B)

1796 23/11 Josef Clemente i. Maria Paz (B) Josef Lopez (B) Josefa Paz (B)

1798 14/11 Josef Antonio Pedro Barrientos (B) Juana Sanches (B) Vicente Olbeira (B) Francisca Garcia (B)

1799 08/08 Josef Tomas Fernandes (B) Maria de Lema (Ozón) Roque Peres (B) Maria Peres (B), esp. padr.

séc. XIX

1806 21/02 Josef Josef Rodriguez (Olbeira)

Maria Antonia Carreira (B)

Miguel Camaño (B) Maria Antª Carreira (B), avoa mat.

1807 28/01 Josef Domingo Garcia (B) Pascua Rodriguez (B) Andres Romero (B) Josefa Albares (B)

1809 06/03 Josef Ramon Peres (B) ...? Pedreira (Ozón) Josef de Lema (B) Maria Garcia (B)

1810 18/02 Josef Antonio (m.p.) Juan de Albores (Ozon) Andrea Patiño (B) Angel Cantorna (B) Josefa (B), filla padr.

1810 29/11 José Saturnino Antonio Albores (B) Vicenta de Lema (Cambeda)

José Albores (Dumbria), tío pat.

Maria de Caamaño (Dumbria)

1811 10/05 Josef Pedro Dominguez (B) Juana de Lema (B) Josef Lopez (B) Maria de Lema (B)

1811 12/12 Josef Clemente Fernandes (Baíñas)

Maria de Lema (B) Josef Paz (B) Elena Peres (B)

1812 12/04 Josef Manuel Peres (B) Vicenta Martinez (Coucieiro)

Domingo Antº Peres (B) Maria de Lema (B)

1812 08/05 Josef (m.p.) Vicente Sanches (B) Fabiana Gonzales (B) Josef Camaño (B) Ignacia Gonzales (B)

1813 14/03 Josef Ramon Camaño (B) Felipa Gonzales (B) Josef de Rego (Tines) Bernarda Camaño (B)

1814 10/02 Josef Vicente Suarez (B) Maria de Lema (B) Josef Peres (B) Francisca de Lema (B), tía mat.

1816 19/05 Josef Andres A. Romero (B) Josefa dos Santos (B) Josef Romero (B), tío pat. - 1816 06/06 Josef Vicente (m.p.) Domº Antº Albores (B) Benita Peres (B) Manuel Peres (B) Vicenta Martinez (B)1816 01/11 José (m.p.) Bentura Vilarnovo (B) Rosa Moreira

(Coucieiro)José Paz (B) Vicenta (B), filla padrº.

1817 18/02 Josef Pablo Camaño (B) Maria Gonzales (B) Josef Camaño (B) Maria Varela (B)

1819 10/10 Josef Francisco ( )

Silbestre Camaño (B) Antonia Peres (B) Josef Peres (B) Maria Varela (B)

1821 07/06 José (m.p.) Clemente Fernandez (Baiñas)

Maria de Lema (B) José de Lema (B) -

1821 24/12 José Francisco de Pazos (B) Teresa Perez (Vimianzo)

José Cantorna, D. (Berdeogas)

Paula Brenlle (B)

1822 31/03 Josef Juan Peres (B) Benita do Canto (B) Josef Cantorna, D. (Verdeogas)

Rosa do Canto (B), tía mat.

1825 10/12 Josef Florencio (m.p.)

Miguel Peres (B) Francisca de Lema (B) Josef Peres (B) Florencia de Lema (B)

1825 19/12 José (m.p.) Angel de Lema (B) Benita de Lema (B) José de Lema (B), avó mat.

Rosa Albares (B)

1827 13/04 José Domingo Benito Camaño (B) Marina Fernandes y Albares (B)

Domingo Fernandes (B), avó mat.

Josefa Albares (B), avoa mat.

1827 21/04 José Andres Camaño (B) Cipriana Romero (Baiñas)

José Cantorna, D. (Berdeogas)

Angela Peres (B)

1827 02/09 José Francisco Peres (B) Benita Fernandes (B) José Trillo (Traba) Angela Peres (B), tía mat.

1828 21/06 José i. Ignacia Gonzales (B), s.

Angel Camaño (B), tío mat.

Benita Liñares (B), tía mat.

1830 19/07 José Juan Paz (B) Maria Dominguez (B) Jose Cantorna, D. (B) - 1830 17/02 José (m.p.) Domingo Fernandes

(Olbeira) Josefa Albares (B) Jose Cantorna

(Berdeogas)Maria Fernandes (B)

1833 21/05 José Gregorio de Pazos (B) Thomasa Barrientos (B)

? Josefa Varela (B)

1834 03/09 José Simon Andres Barrientos (B) Nicolasa de Antelo (B) Manuel Antelo (B), avó pat,

Maria dos Santos (B), avoa pat.

1835 26/01 José Juan Manuel de Pazos (B) Maria de Lema (Alborés)

Juan Gonzalez, D. (Berdeogas)

Josefa de Leira, Dª (Berdeogas)

1835 28/05 José Vicente Andres Paz (B) Manuela Canosa (B) José Cantorna, D. (Berdeogas)

Vicenta López, Dª (Berdeogas), esp.padr.

1836 02/07 José (m.p.) Pedro Perez (B) Andrea Lopez (B) Jose Lopez (B), avó mat. Francisca Rodriguez (B)

1837 15/07 José Maria i. Juana Perez (B), s. Jose Perez (B) Maria de la Fuente (B)

1838 11/01 José Maria José Touriñán (Ozon) Genobeba Santos (B) Pablo Leis (B) Mª Caamaño (Castrelo)1838 18/03 José Bonifacio Caamaño

(Cambeda)Maria Lema (B) Jose Perez (B) Florencia Lema (B)

1838 12/04 José María José Lema (B) Anselma Garcia (Villaestose)

José Pérez (B) María de_la_fuente (B)

1838 31/07 José María (m.p.) Andrés Pérez (B) Andrea Caamaño (B) José Caamaño (B), tío mat.

María Cendón (B), avoa mat.

17

1838 31/08 José Ramón i. Josefa Dominguez (B), s.

José Caamaño (B) Juana de Lema (B)

1840 18/04 José María Andres Gandara (Vimianzo)

Rosa de Lema (B) José Fernandez (B), tío mat.

Maria Lema (B), avoa mat.

1841 30/12 José Silbestre (m.p.) i. Teresa Santos (B), s. José Perez (B) Florencia Lema (B)

1842 16/04 José Manuel i. Maria Lema (B), s. José Lema (B), tío mat. Rosa Suarez (B)

1843 25/03 José Maria Miguel Perez (B) Manuela Lema (Coucieiro)

Juan Perez (B), avó pat. Juana Gonzalez (B), tía mat.

1845 13/03 José Juan Canosa (B) Juana Mouzo (<Camb.) Manuel Pazo (B) Josefa Pazos (B)

1846 07/12 José José Perez (B) Rosa de Lema (B) José Perez (B) -

1847 04/11 José Carlos Bonifacio Caamaño (Cambeda)

Maria Lema (B) José Dominguez (B) -

1848 20/03 José (m.p.) Manuel Alborés (B) Rafaela Paz (B) Domº Antº Alborés (B) Vicenta Paz (B)

1849 24/04 José Fidel i. Joaquina Paz (B) José Paz (B), tío mat. Benita Paz (B), tía mat.

1854 25/12 José Gregorio Ogando (B) Antonia Quintans (Bgas)

Jose Pazos (B), tío. Rosa Varela (B), tía.

1855 25/03 José Maria i. Benita Paz (B) Jose Paz (B), tío mat. Rafaela Paz (B)

1855 06/08 José Maria Benito Vilarnobo (B) Josefa Moreira (Salgueiros)

Pedro Liñares (Villaestose)

Josefa Rodriguez (Bgas.)

1856 08/08 José Maria (m.p.) Domingo Fdez. (B) Joaquina Paiba (Barcie-la-Braga, Portugal)

Pablo Leis (B) Maria Leis (B)

1857 03/02 José Rafael (m.p.) Andres Vilarnobo (B) Maria Carmen Pais (B) José Dominguez (B), tío mat.

Rafaela Dominguez (B), filla padrº.

1857 20/05 José Andres Rodriguez (Vimianzo)

Josefa Fdez. (B) José Paz (B) Josefa Moreira (B).

1857 08/12 Jose i. Antonia Gonzalez (Castrelo), s.

Jose Canosa (B) Teresa Santos (B), esp. padrº.

1858 01/03 José Manuel Miguel Perez (B) Antonia Mouzo (Calo) Jose Perez (B) Maria da Fonte (B), esp padrº

1860 27/02 José (m.p.) Francisco Antelo (Cambeda)

Manuela Suarez (B) Jose Suarez (B), avó mat. Juana Perez (B), avoa mat.

1860 01-04 José i. Josefa Costa (B) Andres Busto (Ozon) Florentina Pazos (B), tía mat.

1860 22/04 José Simon Perez (B) Lorenza Camaño (Carnbeda)

José Suarez (B) Juana Perez (B), esp. padrº.

1860 05/08 José Juan Suares (B) Pascua Mouzo (Cambeda)

Jose Perez (B) Maria Ana Espasandin (Bgas.), avoa pat.

1862 27/02 José Juan Suarez (B) Pascua Mouzo (Cambeda)

Jose Dominguez (B) Andrea Mouzo (B), tia

1862 01-04 José Francisco Antelo (Cambeda)

Manuela Suarez (B) Jose Suarez (B), avó pat. Josefa Suarez (B), tia

1862 07/04 José Ramón Camaño (B) Josefa Romero (Salto) Jose Caamaño (B), tio Benita Romero (B), tia1862 22/05 José i. Manuela Caamaño (B),

s.Jose Gándara (B) Maria Garcia (B),

curmá 1862 10/11 José Ramon Pazos (B) Pascua Fernandez (B) Jose Camaño (B) Andrea Castiñeira (B)1863 28/04 José Silvestre Caamaño (B),

defunto Josefa Cernadas (Cambeda)

Pedro Cernadas (Cambeda)

Matilda Lema

1863 16/07 José Francisco Mouzo (Calo)

Francisca Perez (B) Jose Perez (B), tio Maria da Fonte (B), tia

1863 16/08 José Vicente Barrientos (B) Andrea Vázquez (B) Jose Vilar (B), tio Josefa Vazquez (B), tia1863 23/10 José Manuel Pazos (B) Andrea Fernandez (B) Vicente Lopez (Bgas.) Josefa Lema (Bgas.)1864 12/06 José Bernardo Leis (B) Manuela Louro (Bgas.) Jose Louro (Dumbria),

avó mat.Teresa Perez (B)

1864 23/08 José i. Rosa Barrientos (B), s. Jose Martinez (Bgas.) Josefa Cernadas (B)

1865 24/06 José (m.p.) Francisco Costa (Treos) Manuela Vecino (Treos)

- Josefa Caamaño (B)

1865 06/08 José i. Maria Pazos (B), s. - Josefa López (B)

1865 25/09 José Manuel i. Carmen Pazos (B) Jose Martinez (S. Salva-dor de la Lama, Tui)

Manuela Dominguez (B)

1866 25/02 José Ramón Simón García (B) Manuela Rey (B) Ramon Campos (B) Josefa Perez (B), tia

1866 20/03 José i. Florentina Pazos (B), s. José Aragunde (Villa Garcia-Pontevedra)

Josefa Suarez (B)

1867 23/09 José María Andrés Caamaño (B) Josefa Castiñeira (Toba)

Jose Lema (B) Maria Fernandez (B)

1868 12/06 José Ramón Ramón Castiñeira (Bgas.)

María Campos (Coucieiro)

Ramon Campos (B) Juana Perez (B)

1868 21/10 José Simón (m.p.) Andrés Pérez (B) Vicenta Andrade (Castrelo)

Simon Garcia (B), cuñado Josefa Andrade (B), tia

1868 06/12 José María (m.p.) Simón García (B) Manuela Pérez (B) Andres Perez (B), avó pat. Andrea Perez (B), tia1869 01/03 José José Paz (B) Maria Moreira (Ozón) Juan Perez (B) Maria Garcia (B)

18

1870 21/01 José i. Florentina Pazos (B), s. Jose Lage (B), curmán Manuela Gonzalez (B)

1872 21/06 José Simón Garcia (B) Manuela Pérez (B) Jose Lema Andrea Camaño (curmá)

1872 02/09 José i. Andrea Alborés (B), s. Manuel Albores (B), tio -

1872 03/09 José Ramón Antelo (B) Maria Vázquez (B) Jose Vilar (B), tio Manuela Vazquez (B), tia

1872 27/09 José Valentín Paz (B) Josefa Caamaño (B) Jose Perez (B) Dolores Alvite (B)

1873 15/04 José María Manuel Perez (B) Dolores Alvite (B) - -

1873 21/10 José (m.p.) Vicente Vilar (Serramo)

Josefa Dominguez (B) Jose Lema Benita Leis

1873 02/12 José Fernando Castiñeira (Lamas)

Carmen Pereiro (S.Adrián de Castro)

Jose Camaño (B) Rosa Perez (B)

1874 25/08 José Juan Lema (B) Josefa Gando (Villastose)

Ramon Lema (B), tio Manuela Lema (B), tia

1875 30/04 José (m. 1888) i. Josefa Alborés (B) Fernando Castiñeira (B) Carmen Pereiro (B)

1877 09/01 José Ramón Campos (Coucieiro)

Juana Perez (B) Joaquin Caamaño (B) Juana Vazquez (B), esp. padrº

1877 18/06 José María Manuel Caamaño (B) Maria Barrientos (B) Pablo Gonzalez (B), tio Juana Vazquez (B), avoa mat.

1877 10/10 José María Faustino i. Manuela Valiña (Castrelo)

Manuel Valiña (B), tio Maria Valiña (B), tia

1878 13/05 José María Francisco Mouzo (Calo)

Francisca Paz (B) Jose Perez (B), curmán Maria Rei (Ozon)

1878 12/06 José María (m.p.) Francisco Costa (Treos) Manuela Vecino (B) Jose Costa (B), irmán Maria Canosa (B), tia1878 22/11 José María Juan Paz (Castrelo) Rosa Dominguez (B) Jose Dominguez (B), avó Josefa Lema (B)

1879 01-04 José Gabriel Rodriguez (B) Carmen Pazos (B) Jose Vilar (B) Rosa Vazquez (1879)

1882 19/03 José José Gándara (B) Maria Perez (B) Andres Gándara (B), avó Manuela Gandara (B), 1883 15/04 José María i. Andrea Santos (B), s. - Maria Pazos (B)

1883 21/04 José María de la Concepción

[José Pérez] Manuela Antelo (B), s. Jose Lema (B) Concepción Leis, Dª (B)

1883 30/04 José María (m.p.) i. María Pérez (B), s. Joaquin Caamaño (B) Maria Fuentes (B)

1883 11/06 José Joaquín Pazos (B) Andrea Caamaño (B) Jose Perez (B) Francisca Perez (B)

1883 27/06 José Manuel (m.p.) Juan García (B) Maria Canosa (B) Vicente Vilar (B) Manuela Louro (B)

1884 17/03 José María i. Benita Barrientos (B), s

- Ramona Pazos (B)

1885 17/04 José Bernardo Joaquín Leis (B)

Manuela Louro (Bgas.) Manuel Coo (B), curmán Maria Leis (B), curmá

1885 26/04 José José Ogando (B) Andrea Canosa (B) Jose Canosa (B) Ramona Castiñeira (B)

1885 19/05 José María Mariano Caamaño (B) María Pérez (B) Simon Garcia (B) Maria Camaño (B), tia

1887 20/06 José Leandro Coo (B) Dominga Rodriguez (B)

Jose Rodriguez (B) Josefa Marcote (B)

1888 24/04 José María Pablo Coo (B) María Castro (Bgas.) Andres Coo (B) Maria Coo (B) 1889 12/06 José Andrés Villar (B) Maria Leis (B) Andres Leis (Ozon) Josefa Villar (B)

1890 30/03 José María José Pazos (B) Elvira Paz (B) Jose Pazos (B) Benita Paz (B)

1893 20/03 José Ramón José Pérez (B) Maria Caamaño (B) Ramon Campos (B) Rosa Campos (B)

1893 19/06 José i. Josefa Dominguez (B), s.

Pedro Dominguez (B), avó

Josefa Lage (B)

1894 03/12 José María i. María Pérez (B), s. Mariano Caamaño (B) Maria Perez (B)

1895 06/01 José María i. Josefa Vilarnovo (B) Juan Villar (B) Maria Costa (B)

1895 30/05 José José Suárez (B) Andrea Paz (B) Jose Canosa (B) Inocencia Leis, Dª (Dumbria)

1896 31/01 José Juan Villar (Bgas.) Maria Coo (B) Leandro Coo (B), tio Dominga Rodriguez (B), tia

1896 21/05 José José Ogando (Castrelo) Estrella Lage (B) Jose Pais (B) Inocencia Leis, Dª (Dumbria)

1896 16/06 José José Ogando (B) Andrea Canosa (B) Jose Rodriguez (B) Josefa Marcote (B)

1896 23/10 José María Juan Caamaño (B) Manuela Caamaño (B) Benito Caamaño, D. (B), presb.

Josefa Caamaño (B)

1897 05/02 José María i. Concepción Pose (B), s.

Valentin Andrade (Castrelo)

Maria Mouzo (B)

1897 24/02 José (m.p.) i. Francisca Pérez (B), s. Jose Caamaño (B) Benita Leis (B)

1898 15/02 José Andrés Caamaño (B) Josefa Perez (B) Antonio Villar (B) Josefa Villar (B)

1898 07/04 José María Antonio Villar (B) Rosa Pazos (B) Jose Lema (B) Maria Sendon (B)

1898 06/06 José Miguel Pazos (B) Josefa Suarez (Bgas.) Jose Albores (B) Clara Albores (B)

19

1898 20/08 José Antonio Castelo (Baíñas)

Balbina Perez (B) Jesus Lema (B) Maria Lema (B)

1899 17/02 José Francisco Andres Perez (B) Manuela Barrientos (Bgas.)

Jose Caamaño (B) Manuela Perez (B), tia

1900 28/02 José Manuel Barrientos (B) Maria Leis (B) Francisco Villar Josefa Villar

1900 05/08 José Maria (m.p.) Jose Costa (B) Antonia Insua (Cambed Jose Costa Maria Costa

séc. XX

1901 22/07 José Jose Mouzo (B) Manuela Campos (B) Francisco Mouzo (avó p.) Pilar Mouzo (tía pat.)1901 12/08 José Jose Rodriguez (B) Josefa Marcote (Mo-

rayme)Victorio Lopez Maria Rodriguez

1901 19/08 José Manuel Rodriguez (B) Mercedes Castro (B) Tomas Rodriguez (avó) Soledad Canosa

1901 24/10 José Jose Pazos (B) Josefa Barrientos (B) Jose Pazos Josefa Pazos

1901 14/11 José Maria Francisco Perez (B) Maria Leis (B) Jose Campos Manuela Perez

1901 25/12 José Jesus Lage (B) Segunda Perez (B) Manuel Perez (avó mat.) Generosa Caamaño

1903 21/10 José Maria Pablo Coo (Carnés) Maria Castro (Bgas) Andres Caamaño Generosa Leis 1904 13/06 José Maria Jose Antelo (B) Maria Ozon (Ozon) Jose Ozon Josefa Ozon

1905 10/03 José Ramon Garcia (B) Josefa Alvite (Carnés) Jose Coo Maria Josefa Pazos

1905 07/11 José (m.p.) i. Manuela Perez (B), s. Jose Cernadas Inocencia Mouzo

1906 19/05 José Manuel Villar (B) Maria Villar (B) Jose Alvores Segunda Villar

1906 13/06 José Jose Traba (Castrelo) Ramona Pazo (B) Jose Blanco Dolores Caamaño

1907 08/02 José (m.p.) Manuel Vidal (Calo) Dolores Gandara (B) Jose Gandara Manuela Gandara

1908 26/03 José Bartasar Antelo (B) Dominga Sendón (B) Francisco Villar Josefa Villar

1909 10/05 José Maria Pedro Canosa (B) Manuela Carballo (Carnés)

Jose Costa Carmen Coo

1910 22/03 José Jose Rodriguez (B) Dolores Perez (Castrelo)

Pablo Rodriguez Maria Rodriguez

1910 29/03 José Jose Pazos (B) Carmen Rey (Bgas) Avelino Pazos Candida Pazos 1912 06/05 José Manuel Pazos (B) Manuela Canosa (B) Jose Pazos Josefa Canosa

1914 18/09 José i. Inocencia Mouzo (B), s Jose Pais -

1914 22/09 José Carmelo Sendon (B) Carmen Coo (Bgas) marido madrª Carmen Sendón1914 31/10 José José Pais (B) Josefa Moreira (B) Jose Coo Fe Barrientos

1915 01-04 José Jose Costa (B) Carmen Coo (B) Francisco Costa (avó) Manuela Vecino (avoa)

1916 29/04 José Andres Caamaño (B) Josefa Lema (B) Andres Caamaño (avó) Rosa Perez (avoa)

1916 02/08 José Ricardo Manuel Peña (Bgas) Erminda Mouzo (B) Francisco Mouzo (bisavó) Pilar Mouzo

1916 28/07 José Evaristo Manuel Antelo (B) Concepcion Barrientos (B)

Jose Peres Julia Peres

1918 05/03 José Maria Manuel Barrientos (B) Caridad Pais (B) Jose Pais Maria Santabaya

1918 14/10 José i. Inocencia Perez (B), s. José Traba Ramona Pazos

1918 15/12 José i. Maria Lage (B), s. Manuel Perez Felicidad Alvorés

1920 18/08 José Eliseo Barrientos (B) Luz Mouzo (Ozón) Pedro Mouzo Yáñez Manuela Yáñez

1921 01/07 José Jesús Manuel Antelo (B) Concepción Barrientos (B)

Jesús Antelo Juana Santos

1922 06/03 José i. Amalia Valiña (B), s. José García Rosalía Costa

1923 10/06 José (m.p.) Pedro Antelo (B) Josefa Pazos (B) José Pazos Ramona Pazos

1924 01-02 José María Andrés Caamaño (B) María Costa (Cambeda) -

1925 12/03 José (m.p.) Perfecto Caamaño (B) Virtudes Campos (B) José Traba Ramona Pazos

1925 13/09 José María Ricardo Ogando (B) Manuela Villar (B) José Ogando (avó) María Mouzo (avoa)

1926 30/03 José Mª Jesús Villar (B) Aurora Canosa (Castrelo)

Manuel Villar (avó) Maria Canosa

1926 14/08 José Eliseo Barrientos (B) Luz Mouzo (Ozón) José Mouzo Avelina Mouzo

1926 28/08 José Andrés Lema (B) Melania Coscoñas (B) José Coscoñas (avó) Nicolasa Espasandín (avoa)

1927 29/05 José José Paz (B) Virginia Narcisio Ri-veiro (Rivalonga-Aliso, Tras-Os-Montes, Port.)

Felipe Paz Dolores Espasandín

1927 24/07 José Santiago Evaristo Barrientos (B) Julia Pérez (B) Evaristo Barrientos Pilar Barrientos

1929 23/09 José José Caamaño (B) Dolores Capelo (Olveira)

Manuel Capelo (tío) Asunción (tía)

20

1930 22/02 José Celestino Mouzo (B) Manuela Lema (Carnés)

Santiago Mallo Inocencia Ogando (Agualada)

1930 29/09 José Jesús Ogando (B) María Pazos (Arxentina)

Ricardo Ogando Manuela Villar

1931 19/07 José Manuel José Mª Pérez (B) Claudina Antelo (B) Ricardo Ogando Maria Villar

1932 30/03 José Celestino Celestino Pérez (B) Manuela Barrientos (B) José Barrientos (B) Pilar Barrientos (B)

1932 24/06 José José Suárez Pais (B) Dolores Lage Perez (B) Faustino Mouzo (B) Virginia Riveiro (B)1932 10/11 José Juan Villar (B) Encarnación Soto

(Cambeda)Andres Soto (Cambeda) Segunda Santos

(Cambeda)1933 15/11 José i. Alianza Villar (B), s. José Blanco (Castrelo) María Pérez (B)

1934 27/01 José José Caamaño (Olveira)

Manuela Conde (B) Daniel Costa (Ozon) Maria Caamaño (Ozón)

1934 27/07 José i. Carmen Rodriguez (B), s.

Juan Rodriguez (B) Erundina Barrientos (B)

1935 20/02 José Carmelo Manuel Costa Coo (B) Paulina Caamaño (B) José Costa (B), tío Carmen Coo (B), avoa

1935 26/02 José Manuel Barrientos (B) Manuela Ramos (B) José Ramos (B) Purif. Barrientos (B)

1935 28/05 José Agustín Senande (Borneiro)

Carmen Antelo (B) José Senande (Borneiro), avó

Estrella Pereiro (Borneiro), avoa

1935 27/09 José Mª de las Mercedes

Manuel Lema (B) Maria Caamaño (B) Jose Capeáns (Stgo. de Compostela)

Mercedes Caamaño (Stgo. de Comp.)

1936 14/01 José Lazarino Manuel Villar (B) Claudina Paz (B) Lazarino Quintáns (Bgas) Jarcunda ?? Quintáns (Bgas)

1936 18/03 José Andrés Manuel Villar (B) Mercedes Ogando (Ozon)

Jesus Villar (B) Aurora Canosa (B)

1936 01/06 José Manuel Manuel Caamaño (B) Carmen Canosa (B) Rufino Vieites (Ozon) Josefina Canosa (Ozon)

1936 12/06 José Luis Rufino Antelo (B) Dolores Sanchez (B) Manuel Sanchez (B) Dolores Perez (B)

1936 30/09 José Manuel José Ogando (Cambeda)

Rosa Fernandez (B) - -

1936 08/11 José Manuel Vieites (B) Luzdigna Lema (Carnes)

Jose Lema (Carnes) Edelmira Mouzo (Carnes)

1937 06/08 José Primitivo José Pais B) Marina Castro (Villastose)

Primitivo Pais (B), tío Carmen Pais (B), tía

1939 31/05 José Manuel Pose (Buenos Aires-Arxentina)

Amable Castro (B) Daniel Pose (B) Esperanza Castro (B)

1939 28/07 José (m.p.) i. Maria Antelo (B), s. Ramon Antelo (B), tio Elvira Fernandez (B)

1940 23/06 José Manuel Antelo (B) Dolores Caamaño (B) Modesto Quintas (Moraime)

Estrella Ozon (B)

1942 24/10 José Jesús Andres Rodriguez (B) Rosa Lema (Ozon) Jesús Alvarez (Vimianzo) Aurora Alvarez (Vimianzo)

1943 20/01 José José Perez (B) Elvira Fernandez (B) Aurelio Antelo (B) Maria Antelo (B)1943 27/05 José Ramón A.Trillo (Bgas) Maria Antelo (B) Manuel Costa (Dumbria) Maria Trillo (Dumbria)1943 08/12 José Alejandro Paz (B) Esperanza Castro (B) Manuel Pose (B) Amable Castro (B)1943 11/12 José Andres Jesus Antelo (B) Flor Lema (B) Andres Lema (B) Estrella Antelo (B)

1944 01/11 José Andres (m.p.) Manuel Villar (B) Claudina Paz (B) Jose Villar (B) Encarn. Paz (B), avoa 1944 12/11 José Luis Jose Ogando (Castrelo) Aurora Antelo (B) Vicente Ogando

(Castrelo) Mª Dolores Perez (B)

1945 29/06 José Pedro i. D. Lema (B), s. Evaristo Barrientos (B) Benedicta Lema (B)

1945 21/08 José Rudesindo Pazos (B) Maria Peña (B) Manuel Martinez (B) Soledad Pazos (B)

1946 05/03 José Hipólito Manuel Caamaño (B) Leonor Lema (B) Antonio Fidalgo (Baiñas) Josefa Caamaño (B)

1946 30/09 José Aurelio Antelo (B) Florentina Castreje (Bgas)

Ramon Antelo (B) Amable Maceiras (B)

1946 02/10 José Manuel José Traba (B) Marian Perez (B) Manuel Vidal (Castrelo) Angela Perez (Castrelo)

1947 06/06 José Mariano Evaristo Barrientos (B) Benedicta Lema (B) Alejandro Caamaño (B) Adoracion Riobo (B)

1947 28/10 José José Costa Cóo (B) Pilar Lema (B) Angel Santomé (B) Melania Lema (B)

1947 09/11 José Manuel Antelo (B) Maria Caamaño (B) Santiago Barrientos (B) B. Dominguez (B)

1949 18/01 José Andrés José Antelo (B) Dorinda Pérez (B) José Rey (Bgas) Felicidad Calvo (Cambeda)

1949 07/11 José José Antelo (B) Marina Villar (B) Jose Villar (B), avó Josefa Villar (B)

1950 05/01 José Modesto Modesto Amigo (Vimianzo)

Mercedes Caamaño (B) Jose Caamaño (B), avó Manuela Caamaño (B)

1950 15/06 José Jose Vazquez (Castrelo)

Magdalena Ogando (B) Jose Gandara (B) Manuela Pazos (B)

1950 09/11 José Juan Moledo (Ozon) Manuela Pazos (B) Alejandro Pazos (B) Rosario Caamaño (B), avoa

21

1951 24/03 José (m.p.) i. Florinda Oreiro (Baiñas), s.

Jesús Oreiro (Baíñas), avó materno

Carmen Méndez (Baíñas)

1951 19/11 José Manuel Suárez (Bgas) Clementina Antelo (B) Andrés Antelo (B) Arsilia Suárez (B)

1952 09/04 José Manuel José Antelo (Negreira) Carmen Pazos (B) José Ogando (B) María Pazos (B)

1952 18/12 José Claudio Aurelio Antelo (B) Flor Castreje (Bgas) Manuel Castro (Dumbría) Claudina Mouzo (Dumbría)

1954 24/07 José Manuel Jesús Suárez (B) María Pérez (B) José Pérez (B), tío Magd. Pérez (B), tía1954 20/10 José (m.p.) Ambrosio Rodríguez

(Carnés) Placer Rodríguez (B) José Villar Paz (B) Rosa Villar Paz (B)

1956 10/03 José (m.p.) Plácido Castiñeira (Agualada-Coristanco)

Manuela Antelo (B) José Villar (B) Edelmira González (Castrelo)

1956 24/03 José Manuel José Mouzo (B) Lucinda Diéguez (Castrelo)

Manuel Costa (B) Paulina Caamaño (B)

1956 06/09 José Lazarino Quintáns (Bgas)

Fé Pazos (B) Celestino Quintáns (Bgas) Manuela Quintáns (Bgas)

1956 02/10 José Luís José Valiña (B) Gloria Caamaño (B) Manuel Caamaño (Agualada)

María Cóo (B)

1957 14/05 José Antonio (m.p.) José Pose (B) Hermelinda Pérez (B) Jesús Suárez (B) Magdalena Pérez (B), tía mat.

1958 18/02 José Luís Manuel Martínez (B) Josefa Villar (B) Manuel Lema (B) Sagrario Esparís (B)1959 21/01 José Manuel Ramón López (Torás-

Laracha) Cándida Sendón (B) Manuel Sendón (B), tío Esperanza Pazos

(Carnés)1959 12/07 José José Pose (B) Hermelinda Pérez (B) Daniel Pose (Bgas), tío Carmen Agulleiro

(Bgas) 1959 17/11 José Manuel Manuel Barrientos (B) Carolina Costa (Bgas) José Barrientos (B), avó Amalia Corbal (B),

avoa 1960 26/03 José Paulino Caamaño (B) Estrella Ogando

(Castrelo)Alfonso Caamaño (Castrelo), tío

Generosa Ogando (Castrelo)

1962 25/12 José Francisco José Santiso (S. Xulián de Cela-Cambre)

Antonia Catoira (Sto.Estevo Culleredo)

Francisco Hermo (Sta.Mª de Oza-Coruña)

María Catoira (Culleredo)

1963 22/04 José Antonio José Suárez (B) Mercedes Oreiro (Baíñas)

Antonio Suárez (B), tío Mª del C. Suarez Lage (B), tía

1963 19/10 José Antonio José Ogando (Castrelo) Josefina Antelo (B) Serafín Ogando (Castrelo) Carmen Ogando (Castrelo)

1964 11/12 José Manuel (m.p.) José Rodríguez (B) Carmen Costa (Bgas) Manuel Barrientos (B) Carmen Rodríguez (B), avoa

1965 16/11 José Manuel Manuel Barrientos (B) Carolina Costa (Bgas) José Barrientos (B), avó Julia Barrientos (Bgas)1965 29/12 José Manuel José Rodríguez (Bgas) Carmen Costa (B) Manuel Costa (Bgas), avó Carmen Rodríguez

(Bgas) 1966 20/03 José Ángel José Ramos

(Brandoñas)Nieves Castro (S. Mamed de Alborés)

José Silva (Brandoñas) Dolores Pérez (Brandoñas)

1966 29/03 José Antonio i. C. Pazos (B), s. Faustino Suárez (B) María Cóo (B)

1966 29/09 José Antonio Juan Moledo (Ozón) Manuela Pazos (B) José Moledo (B), irmán María Moledo (B), irmá

1966 13/11 José Antonio Manuel Trillo (B) Josefina Paz (B) Alejandro Paz (B), avó Esperanza Castro (B), avoa

1967 04/10 José Manuel Manuel Villar (B) Josefa Pérez (Baiñas) José Caamaño (B) Benedicta BarrientosB)1968 23/10 José Alfonso Ogando (B) Esperanza Santos

(Coucieiro)Jesús Ogando (B), tío Estrella Ogando (B), tía

1969 07/08 José José Caamaño (B) Manuela Rodríguez (Villastose)

José Caamaño (Olveira), avó

Manuela Costa (B), avoa

1970 18/08 José Manuel Manuel Fernández (Cee)

Nieves Barrientos (B) Domingo Fernández (Bgas), tío

Natividad Díaz (Bgas)

1971 21/03 José Ramón Manuel José Insua (Cambeda) Mª del C.Barrientos (B) Manuel Insua (Cambeda), tío

Matilde Corredoira (Coruña)

1973 17/01 José Manuel Bautista Santos (B) Aquilina López (Baiñas)

José López (B) Clementina Lema (B)

1974 05/03 José Manuel Manuel Suarez (B) Carmen Cernadas (Baiñas)

José Suarez (B), tío Maria Suarez (B), tía

1974 08/03 José María (baut. 19/03)

José Villar (B) María Trillo (Bgas) Celestino Villar (B), tío Purif. Trillo (Coucieiro), avoa

1974 29/06 José Andrés Andrés Barrientos (B) Josefina Santos (Coucieiro)

José Ogando B) Carmen Rodriguez B)

1974 28/08 José Manuel Manuel Caamaño (B) Preciosa Franco (Bgas) Jesús Caamaño (B), tío Benedicta Barrientos (B), avoa

1974 25/10 José Martín Aurelio Peña (B) Carmen Díaz (Dumbría)

Pedro Díaz (Dumbría), tío Carmen Varela (Pereiriña)

1975 27/01 José (baut. 23/03) Segundo Antelo (B) Dolores Rguez. (Bgas) José Rodriguez (Bgas), tío Celia Diaz (Bgas)

1975 12/12 José José Costa (B) Pilar Alvarez (Bgas) Manuel Lema (Cambeda) Ester Lema (Cambeda)1977 10/02 José Manuel Manuel Fdez.

(Villastose)Carmen Quintans (B) José Quintáns (B), tío Mª.del C. Pazos (B)

1980 01-04 José Manuel José A. Sánchez (Bgas) Mª C. Suárez (B) Manuel Suárez (B), avó Sara Villar (B)1980 05/10 José Andrés José Pose (B) Elvira Ogando

(Castrelo)Primitivo Caamaño (Bgas) Carmen Pose (Bgas)

22

1980 22/12 José Luciano López (Bgas) Manuela Trillo (B) José Trillo (Vimianzo), tío

M. González (Vimianzo)

1983 07/12 José María M. García (Dumbría) Mª L. Castro (B) Alejandro Castro (B), tío Mª Manuela Lado (B)

1984 03/01 José José López (Cambeda) María Lema (B) Manuel López (Cambeda), tío

Celia López (Cambeda), tía

1985 19/03 José Antonio José M. Barrientos (B) Mª del P. Romero (Carnés)

Fidel Roget (Cambeda) Josefa Barrientos (Cambeda), tía

1988 30/12 José José Mª Santos (Traba) Lucía Suárez (B) Ricardo Santos (Traba), tío

Josefina Santos (B), tía

1990 29/12 José Iván José Mourelle (Sta.Baia de Castro-Coristanco)

Mª Nieves Santos (B) José M. Santos (B), tío Mª José Santos (B), tía

1993 16/04 José Carlos Juan Carlos Rdguez (B) Elisa Fernández (Olveira)

José M. Blanco (B) Mª José Rodríguez (B)

NNNSSS

séc. XVIII 1754 10/01 Rodrigo Joseph

Pedro Silvestre Rodrigo Sancho de Leys Vermúdez, D. (B)

Josepha Santiyán y Valdivieso, Dª (B)

Joseph de Valdivieso, D. (Stgo., cóengo, tío mat.)

-

1756 22/09 Antonio Joseph (m.p.)

Antonio de Jesto (B) Dominga Martinez (B) Joseph de Bárcena y Torre (B)

-

1782 23/03 Manuel Joseph (m.p.)

Domingo Vilarnobo (Airóns)

Antonia dos Santos (B) Antonio Perez Maria Antonia dos Santos (esp. padr.)

séc. XIX 1814 28/07 Manuel Josef Josef Paz (Verdeogas) Vicenta Brenlle (B) Josef Peres (B) Manuela Brenlle (B),

tía mat. 1817 11/11 Benito Josef Josef Perez (B) Florencia de Lema (B) Josef de Lema (B) Maria Garcia (B)

1821 02/02 Joaquín José Ramon de Pazos (B) Juana de Campos (B) Joaquin Sendon (B) Josefa Trillo (B), esp. padrº

1824 02/09 Joaquin Josef (m.p.) Pablo Camaño (B) Maria Gonzales (B) Joaquin Cendon (B), Josefa Gonzales (B), esp. padrº

1832 22/07 Francisco José Manuel Martinez (Trava)

Angela Perez (B) Francisco Perez (B) Josefa Perez (B)

1843 19/08 Simón José Andres Perez (B) Maria de Mouzo (Cambeda)

José Caamaño (B) Tomasa Barrientos (B)

1844 20/06 Simon José (m.p.) Pedro Albite (Ozon) Vicenta de Leis (B) José Albite (B), t.p. Josefa Mouzo (B), e.p.

1849 10/03 Antonio José Maria Domº Antº.Romero (B) Benita Trillo (Bgas.) Antonio Romero (B), tío pat.

Maria Romero (B), irmá.

1858 11/05 Manuel José Juan Canosa (B) Juana Mouzo (Cambeda)

Juan Perez (B), curmán Josefa Canosa (B), irmá

1891 23/07 Pablo José (m.p.) Manuel Caamaño (B) Josefa Romero (B) Jose Caamaño (B) Josefa Vazquez (B), avoa

séc. XX

1908 27/11 Manuel José Manuel Antelo (B) Concep. Barrientos (B) Manuel Barrientos Ramona Pazos

1909 26/05 Eduardo José (m.p.) Jose Paz (B) Manuela Perez (B) Jose Pais Josefa Carreño

1910 23/12 Ramon José Jose Campos (B) Arminda Villar (Bgas) Antonio Lopez Maria Santos 1926 25/02 Ricardo José José Mª Pérez (B) Claudina Antelo (B) Ricardo Castro (mestre

escola B.)Aurora Lage

1926 08/09 Manuel José (m.p.) Jesús Lema (B) Concep. Caamaño (B) Manuel Villar Rosa Pazos

1941 10/10 Manuel José Leandro Coo (Ozon) Maria Campos (B) Manuel Campos (B) Carmen Campos (B)

1948 04/01 Plácido José Plácido Chao (La Estrada-Pontevedra)

Maria Caamaño (B) Jose Caamaño (B), avó Manuela Lema (B), avoa

1948 11/08 Faustino José Jose Pazos Suarez (B) Carmen Pais (B) Faustino Lema (B) Maria Villar (B)

1958 29/10 David José Fructuoso Santos (B) Clementina Lema (Ozón)

Pedro Vidal (Ozón) Erundina Lema (Ozón)

1961 28/06 Juan José Andrés Villar (Bgas) Herminia García (B) Alejandro García (Bgas), tío

María García (Bgas), tía

1972 04/02 Juan José Juan B. Nemiña (Sta.Mª Finisterre)

Teresa Antelo (B) José A. Martínez (B) Francisca Antelo (B)

1975 18/01 María José (baut. 23/03)

M. Coo (B) Maria D. Freire (Baiñas)

Manuel Freire (Baiñas), avó

Maria Santos (Treos), avoa

1975 26/01 (b.16/3

María José

M. Rodríguez (B) O.García (S.Esteban Landeira-Negreira)

José García (Landeira-Negreira), tío

María Ríos (Landeira)

1976 12/01 María José B. Santos (B) A. Lopez (Baiñas) M. Platas (La Coruña) Josefina Mª Santos (La Coruña)

1979 01/10 María José M.Mouzo (Vimianzo) Josefina Villar (B) Jesús Pose (Vimianzo) Carmen Cancela (Vimianzo)

ABREVIATURAS: NP: Nome Principal; NS: Nome Secundario; B.: Berdoias; Bgas.: Berdeogas; i.: incógnito; mat.: materno/a; pat.: paterno/a; esp.: esposo/a; padrº: padriño; madrª: madriña; presb.: presbítero; cap.: capitán; s.: solteiro/a; v.: viúvo/a.

ADVERTENCIA: os topónimos recóllense tal como están escritos nas partidas

2º. MANUEL

24

MMaannuueell ficha nº

222 NP: 267 NS: 24 CTA: 283

número de orde

como NP: 22ºº como NS: 22ºº total abs. (NP+NS): 22ºº



séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:

13 85 59 157 baut. como 1º nome dos compostos:

13 25 23 60 baut.


26 baut. (4,87 %)

(1730-1794)

109 baut. (18,5 %)

(1804-1900)

82 baut. (16,2 %)

(1901-2000)

217 baut. (12,1 %)

(1730-2000)








1 1 2 baut. TOTAL COMO NOME SECUNDARIO (NS):

7 baut. (1,31 %)

(1734-1788)

20 baut. (3,4 %)

(1802-1883)

39 baut. (7,7 %)

(1902-1982)

66 baut. (3,68 %)

(1734-1982)







33 baut. (6,2 %)

(1730-1794)

129 baut. (21,9 %)

(1802-1900)

121 baut. (23,9 %)

(1901-2000)

283 baut. (15,8 %)

(1730-2000)






séc. XVII séc. XVIII séc. XIX séc. XX TOTAL ABREVIATURAS.- NP: Nome Principal (nome único + 1º nome); NS: Nome Secundario (2º e 3º nome); CTA: Cómputo Total Absoluto

(NP + NS); sb.: sobre; abs.: absoluto; baut.: bautizados; masc.: masculinos).

O nome de Manuel procede do hebreo Immanu’el ‘Deus connosco’, ‘Deus está connosco’, que pasou ó grego e ó latín coma Emmanuel; en España e Portugal sufriu a aférese da sílaba inicial (FERRO ET ALII; 1992: 348). Esta é a forma coincidente para galego e castelán, aínda que no noso idioma tamén se rexistre a variante gráfica Manoel, tamén existente en portugués. Vén sendo un alter ego de Xesús: segundo o evanxeo de Mateo, un anxo faloulle a san Xosé en soños notificándolle que María ía ter un fillo, “e ti poñeraslle por nome Xesús, porque salvará o pobo dos seus pecados”; todo isto aconteceu para dar cumprimento á profecía de Isaías ó rei Acaz de Xudá (séc. VIII a.C.): “Mirade: a virxe concibirá e dará luz un fillo, e poñeranlle por nome Emmanuel”. Para o cristianis-mo este texto ten unha gran importancia mesiánica, pois a Igrexa aplícalle esta profecía á Virxe María e a Xesús de Nazaré (FERRO ET ALII; Íbidem). A súa festa celébrase o primeiro día do ano, pero tamén hai un san Manuel mártir o 17 de xuño.

25

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA

Como NP, Manuel foi o 2º máis utilizado dos últimos catro séculos en Berdoias. Levárono 217 nenos berdoieses (o 12,1 % do total de 1791 nomes masculinos)1. Como NS foi tamén moi usado (tamén ocupa o 2º lugar), pois 64 bautizados recibírono de segundo nome e 2 de terceiro (66 en total: o 3,68 % dos 1791 bautizados). No cómputo total absoluto tamén ocupa o 2º lugar, con 283 bautizados (o 15,8 % dos totais). Na historia onomástica berdoiesa Manuel segue un camiño paralelo ó de Xosé, pois de ser un nome practicamente descoñecido –ou polo menos non utilizado- no séc. XVII, introdúcese no séc. XVIII e ascende ata ocupar os primeiros lugares das listaxes -o se-gundo, en concreto- nos séculos XIX e XX2. No séc. XVIII entrara bastante máis tardiamente ca Xosé, pois ata principios do se-gundo terzo non se bautiza o primeiro berdoiés así chamado: foi Manuel [de Passos] (12-8-1730), fillo de Symon de Passos e de María de Lema; foi o seu padriño in solidum o presbítero de Berdeogas, D. Francisco de Leis. É significativo que fose un eclesiástico o ‘atrevido’ introdutor do nome na parroquia, e iso lévanos a pensar que, seguramente pola súa inicial consideración de nome “irreverente” (coma o de Xesús, como máis adiante veremos: de sempre houbo reparo en utilizar como nome de pía algún dos no-mes do Fillo de Deus), foi preciso que partise dun clérigo o ‘atrevemento’ de impoñer a un neno un dos nomes do Salvador. Con todo, no ano anterior xa se bautizara a primeira Manuela da freguesía (Manuela Alonsa [de Noboa], xustamente o 23-1-1729, filla de Domingo Pérez e María de Noboa), que non foi apadriñada por eclesiástico ningún ecle-siástico, senón a un matrimonio veciño de Carnés, parroquia lindeira3. O presbítero D. Francisco de Leis y Caamaño xa debía ser ancián por aquela época, pois xa tiñamos no-ticia del na derradeira década do séc. XVII, posto que entre 1694 e 1700 tivera unha grande actividade como oficiante de moitas cerimonias bautismais; despois aparece periodicamente como padriño de bautizados e bautizadas, de nomes ben variados (Salbador Francisco, 1700; Francisco Antonio, 1703; Christóbal, 1713; Joseph, 1714; Estebo, 1919), pero nada innovadores; foi precisamente neste Manuel de 1730 cando se mostrou máis innovador. O derradeiro bautizado berdoiés do Século das Luces con este nome foi Manuel Benito [de Canosa], nado o 8-10-1794, fillo de Pablo de Canosa e de Josefa Peres, sendo o seu padriño o presbítero Benito Regueira e Manuela do Canto. Malia a súa entrada serodia, no séc. XVIII acadou o 7º posto desta centuria con 26 bautizados (o 4,87 % dos 533 deste século). O seu momento culminante foi o séc. XIX, no que pasou definitivamente ó 2º posto (109 bautizados; o 18,5 % dos 588 totais). No séc. XX mantense no segundo lugar (82 bautizados; o 16,2 % dos 506 totais). Manuel [de Pazos], foi o primeiro berdoiés con este nome do séc. XIX (n. 1804), e o derradeiro Manuel Villar, nado no ano 1900. O primeiro do séc. XX foi Manuel Caamaño, nado en 1901, fillo de Juan Caamaño e de Manuela Caamaño; o derradeiro da última centuria é Manuel Costa, nado no ano 2000. Como nome único atopámolo en 157 nenos (o que supón o 72,35 % dos 217 que o levaron como NP): ningún no séc. XVII, 13 no XVIII, 85 no XIX e 59 no XX. Foi, polo tanto, un nome que preferiu “andar só”, aínda que tampouco rexeitou a compaña. 1 Descontando os 32 bautizados que de certo sabemos que morreron párvulos desde o segundo terzo do séc. XVIII á actualidade, Manuel seguiría ocupando o segundo lugar da onomástica berdoiesa, cunha cifra de 185 “sobreviventes” sobre os 1543 totais, cunha porcentaxe practicamente idéntica (11,98 %). 2 Na actualidade, segundo os datos do INE de 2001, Manuel tamén ocupa o 2º lugar dos nomes mascu-linos do Concello de Vimianzo, con 632 homes que o levan de NP. 3 Con todo e iso, convén advertir que xa en 1707 se bautizara unha María Manuela; a segunda María Ma-nuela (1733) é contemporánea da primeira Manuela e do primeiro Manuel.

26

MANUEL: GRAFÍAS, ABREVIATURAS, VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS

séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

TOTAL

grafías -

Manuel

Manoel (1760)

Manuel

Manuel

total grafías utilizadas:

2

abreviaturas

- - - - total abreviaturas: 0

NP: variantes como 1º nome dos nomes compostos -

Manuel Andrés: 1 (1769) M. Antonio: 4 (1739-1794) M. Benito: 2 (1786, 1794) M. Gabriel Antonio: 1 (1758) Manoel Ignocencio: 1 (1760) M. Joseph: 1 (1782) M. Juaquín: 1 (1787) M. Ramón: 1 (1776) M. Simón: 1 (1763)


Manuel Agustín: 1 (1838) M. Angel: 1 (1858) M. Antonio: 1 (1804) M. Avelino: 1 (1895) M. Bartolomé: 1 (1858) M. Benito: 2 (1818, 1819) M. Carmen: 1 (1866) M. Crisanto Juaquín: 1 (1896) M. Domingo: 1 (1838) M. José: 2 (1814, 1858) M. Juan: 1 (1870) M. Juaquín: 1 (1870) M. León: 1 (1884) M. Luis: 1 (1835) M. Mateo: 1 (1867) M. Modesto: 1 (1828) M. Ramón: 1 (1894) M. Rosalino: 1 (1883) M. Serafín: 1 (1896) M. Simón: 2 (1834, 1836) M. Tomás: 1 (1864) M. Vicente: 1 (1850)


Manuel Alfonso: 2 (1908, 1930) M. Andrés: 1 (1909) M. Antonio: 1 (1942) M. Aquilino: 1 (1935) M. Celestino: 1 (1984) M. Eliseo: 1 (1948) M. Florido: 1 (1909) M. Francisco: 2 (1915, 1928) M. Franco: 1 (1936) M. Jaime: 1 (1919) M. Jesús: 3 (1918, 1927, 1937) M. José: 3 (1908, 1926, 1941) M. Julio: 1 (1951) M. Leandro: 1 (1972) M. Ricardo: 2 (1949, 1961) M. Rudesindo: 1 (1916)


total nº de variantes como 1º nome [1739-1984]:

38


-

Andrés Manuel: 2 (1735, 1788) Francisco M.: 1 (1750) Joseph M.: 1 (1756) Juan M.: 3 (1734, 1743, 1771)


Andrés Manuel: 2 (1841, 1860 Francisco M.: 1 (1839) Gregorio M.: 1 (1839) Joaquín M.: 1 (1862) José M.: 4 (1855-1883) Juan M.: 2 (1842, 1843) Luciano M.: 1 (1840) Pablo M.: 1 (1843) Simón M.: 5 (1802-1838) Victorio M.: 1 (1838)

10 var. diferentes

Alejandro Manuel: 1 (1942) Alfonso M.: 1 (1953) Amador M.: 1 (1983) Atilio M. : 1 (1920) Aurelio M.: 1 (1945) Cesáreo M.: 1 (1909) Cipriano M.: 1 (1965) Enrique M.: 1 (1955) Faustino M.: 1 (1902) Jesús M.: 5 (1904-1980) José M.: 19 (1931-1980) Juan M.: 2 (1970, 1982) Perfecto M.: 1 (1941) Víctor M.: 2 (1976, 1979)

13 var. diferentes

total variantes como 2º nome

doutros bautizados) [1734-1983]:

22


- - Ramón Joaquín M.: 1 (1851)

1 variante

José Ramón M.: 1 (1971)

1 variante

total variantes como 3º nome doutros bautizados: 2

MANUEL: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS). 1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

27

a) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE MANUEL (COMO NP):

nº baut. 120-125 115-120 110-115 105-110 100-105 95-100

90-95 85-90 80-85 75-80 70-75 65-70 60-65 55-60 50-55 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 217

séc. XVII



séc. XX (82 baut.)

b) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE MANUEL (NP + NS):

nº baut. 135-140 130-135 125-130 120-125 115-120 110-115 105-110 100-105 95-100

90-95 85-90 80-85 75-80 70-75 65-70 60-65 55-60 50-55 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 283

séc. XVII




Tamén foi de bastante uso como primeiro nome das variantes combinatorias -en 60 bautizados (o 27,64 % dos 217 totais)-, aínda que vendo a listaxe dá a impresión de que ningunha destas combinacións acabou tendo un éxito contundente, pois ningunha

28

delas sobrepasou os catro bautizados: 8 delas son do séc. XVIII (a máis usada Manuel Antonio, con 4 bautizados), 22 do séc. XIX (moi variadas, só tres delas –Manuel Benito, Manuel José e Manuel Simón- utilizadas en dúas únicas ocasións) e 16 do XX (Manuel Jesús e Manuel José as máis repetidas: en tres ocasións). Como dato significativo de rápida adaptación ó momento político, digamos que o Manuel Franco que se rexistra nesta listaxe foi bautizado o 20-12-1936, uns meses despois de que o xeneral Francisco Franco fose nomeado Xeneralísimo das forzas militares sublevadas en xullo daquel ano contra o goberno da II República española (29-9-1936). Como NS tivo máis aceptación ca José, pois aparece en 64 bautizados (o 3,57 % dos 1791 totais): 60 como segundo nome e só 2 como terceiro. José Manuel foi a combina-ción máis usada (1 bautizado no séc. XVIII, 4 no XIX e 19 no XX: 24 en total). A res-pectable distancia séguenlle Juan Manuel (4 bautizados no séc. XVIII, 1 no XIX e 2 no XX: 7 en total), Jesús Manuel (5 bautizados, todos no séc. XX) e Andrés Manuel (4 bautizados: 2 no séc. XVIII, 2 no XIX). En resumo, ó longo de todo o período (1607-2000), Manuel formou parte de 38 va-riantes combinatorias diferentes como primeiro nome, 21 como segundo e 2 como ter-ceiro (62 variantes combinatorias en total).

POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME DE MANUEL Como xa dixemos, Manuel entrou na parroquia, en 1730, por causas descoñecidas, aínda que sospeitamos que foi produto do “atrevemento” dun padriño presbítero. Como NP o traslado do nome dos padriños e madriñas ós afillados foi a causa maio-ritaria, como xa acontecía con José, o nome anterior: 98 bautizados puideron recibir o seu nome de padriños chamados Manuel (o 45,16 % dos 217 bautizados) e 30 de madri-ñas chamadas Manuela (13,8 %); en total, estes bautizados ascenderon a 128, o que su-pón o 59 % dos 217. As causas descoñecidas veñen en segundo lugar (ignoramos os motivos da imposición do nome en 84 bautizados, o 38,7 %). Despois veñen os pais e nais: 12 baut. puideron recibir o nome dos seus pais (5,52 %) e 21 das súas nais (9,67 %); xuntando as cifras: 33 bautizados puideron recibir o nome dos seus proxenitores, o 15,2 %. Finalmente, a proximidade coa festa onomástica, que neste caso non foi tan im-portante, pois só puido afectar a 13 bautizados (6 %). Como NS varían as cifras pero non moito as porcentaxes. En primeiro lugar, os bau-tizados que puideron recibir o 2º nome (ou o 3º) dos seus padriños foron 22 (o 33,33 % dos 66 bautizados) e 7 das madriñas (o 10,6 %); xuntando as cifras: 29 bautizados en to-tal (o 43,9 % dos 66). En segundo lugar, 24 bautizados (36,4 %) recibiron o nome por causas que nos son descoñecidas. 13 baut. é posible que o recibisen de seus pais (19,7 %) e as 2 das súas nais (3 %): 15 en total (22,7 %). Por último a data do día só puido afectar a 4 baut. (o 6 %). No cómputo total absoluto: 1º os bautizados que seguramente recibiron o nome dos seus padriños (120, o 42,4 %) e das madriñas (37, o 13 %); xuntando as cifras: 157 baut., o 55,5 % dos 283 totais). En 2º lugar, 108 baut. (o 38,16 %) recibiron o seu nome por causas descoñecidas. En 3º, 25 é posible que o recibisen de seus pais (o 8,8 %) e 23 das súas nais (o 8,1 %); xuntando as cifras: o nome dos proxenitores puido influír en 48 bautizados (o 17 %). En 4º termo, a proximidade da festa onomástica só puido afectar como máximo a 17 baut. (o 6 %)4. 4 Unha vez máis convén advertir a xustaposición de causas en moitos dos bautizados, nos que puido coincidir á vez o nome do pai e da nai, do padriño e da madriña (ver ‘Datos básicos’, especialmente na segunda metade do séc. XIX e primeiro terzo do XX).

29

Manuel: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai


causas desc.


< nome pai / nai


causas desc.

Séc. XVII - - - - Séc. XVIII 8 b. < padrº

4 b. < madrª - 2 14 - 1 b. < pai - 6


1 b. < pai 14 b. < nai

7 38 6 b. < padrº 4 b. < madrª

1 b. < pai

2 9

Séc. XX 38 b. < padrº 7 b. < madrª

11 b. < pai 7 b. <nai

4 32 16 b. < padrº 3 b. < madrª

11 b. < pai 2 b. < nai

2 9

TOTAL 128 (59 %) 33 (15,2 %) 13 (6 %) 84 (38,7%) 29 (43,9 %) 15 (22,7%)- 4 (6 %) 24 (36,4 %) (NP: porcentaxes sobre 217 bautizados) (NS: porcentaxes sb 66 bautizados)





TOTAL ABSOLUTO

157 (55,5 %)

48 (17 %)

17 (6 %)

108 (38,16 %)




devoción parroquial

ou comarcal


históricas

nome-estigma de fillo natural

nacemento no estranxeiro

séc. XVII - - séc. XVIII -Manuel Alonso Regueira, presbítero (ca.

1768)

séc. XIX -Manuel Benito de Leis, presb. (1815-1827) -Simón Manuel de Leis y Lema, presb. (1827-1850). -Manuel Lema, presb. (ca. 1838). -Manuel Romero, párroco (1850-1880).

séc. XX -Manuel Cambeiro Figueiras (1940-1952). ABREVIATURAS: b.: bautizado(s); madrª.: madriña; padrº.: padriño. SÍMBOLO: < : influencia [do nome]

En suma, observamos un camiño moi semellante ó de José no tocante á propagación do nome. O papel dos padriños foi determinante, pois puideron influír no nome duns 145 bautizados en total; pero non quedou atrás o das madriñas, que puideron influír en 60. Empézase moi timidamente no séc. XVIII, pero vai ser especialmente no séc. XIX cando se aprecie este empeño duns e doutras polo traslado do seu nome ós afillados, ha-bendo, como no caso de José, varios padriños “entusiastas” que llo impoñen a tres, catro ou cinco bautizados. Sirva de exemplo o caso do presbítero chamado Manuel de Leis, que entre 1818 e 1828 imponlle o nome a catro bautizados (ver ‘Datos básicos’). Outros padriños vanllo pasando a dous ou tres bautizados. No séc. XX seguen mandando os padriños e madriñas, pero baixa algo a súa “capa-cidade impositiva”. Os pais e nais tamén deberon influír o seu, pero a bastante distancia dos padriños. Non interviron para nada no séc. XVIII e si no XIX e XX. Chama a atención que no XIX fosen as nais as que levaron a voz cantante (14 nais fronte a tan só 1 pai), pero todo isto ten unha explicación moi lóxica: repárese no elevado número de pais incógnitos (i.) do séc. XIX: polo menos 28 (dun total de 109: o 25,68 %). No séc. XX xa volveu haber máis pais que nais que traspasaron o nome (neste século segue habendo pais incógnitos –11, polo menos-, pero o número vai descendendo) [ver ‘Datos básicos’]. Non se aprecia que Manuel fose un dos chamados ‘nomes de día’: abonda con ob-servar as baixas cifras e porcentaxes. Entre as causas descoñecidas, algúns dos cregos oficiantes ou párrocos puideron ter a súa influencia na imposición do nome –especialmente o presbítero Manuel Alonso de Leis, que oficiou de 1815 a 1827, época de notable incremento-, pero non os outros que

30

citamos no Cadro de arriba. De todos eles o máis proselitista debeu ser Simón Manuel de Leis y Lema, responsable directo da imposición da variante combinatoria Simón Ma-nuel que levaron catro nenos entre 1825 e 1838; do primeiro deles foi el precisamente o padriño, e dos outros tres foi simplemente o crego oficiante das súas cerimonias bautis-mais, nas que o imaxinamos coacionando a pais e padriños indecisos para que pregasen a aceptar a imposición destes dous nomes.

RELACIÓN PARENTAL ENTRE PADRIÑOS/MADRIÑAS E AFILLADOS Os 212 bautizados que houbo co nome de Manuel de 1751 a 2000 tiveron 206 padri-ños e 198 madriñas (en total, 404 padriños/madriñas). A maior parte dos padri-ños/madriñas non consta que fosen familiares do afillado: 282, o que dá unha porcenta-xe do 69,8 %. Sabemos que foron familiares 122 (30,2 %), e destes os tíos e tías os maioritarios: 30 e 30 respectivamente, reparto equitativo (60 en total, o 49,2 % dos pa-driños/madriñas parentes); en segundo lugar veñen os avós e avoas: 23 e 20, respectiva-mente (50 en total, o 41 % ). Estes datos constitúen unha referencia moi parcial, pois non sempre os cregos se preocuparon por anotaren a relación de parentesco dos compadres e comadres, especial-mente a partir da segunda metade do séc. XX (polos apelidos dos padriños e madriñas deducimos a relación parental dunha boa cantidade de padriños e madriñas, malia non se indicar nada na partida).

MANUEL: PARENTESCO DE PADRIÑOS E MADRIÑAS (período 1751-2000) padriños madriñas

avó tío irmán curmán avoa tía irmá curmá séc. XVIII (desde

1751) 3 2 - - 3 1 -

Séc. XIX 11 23 3 9 10 24 3 3 Séc. XX 9 5 1 - 10 5 - -

total 23

30

4 9 20

30

3 3

total padriños/madriñas familiares (desde 1751): 122 (30,2 %). total padriños/madriñas sen relación parental (desde 1751): 282 (69,8 %)

(porcentaxes sobre os 404 padriños/madriñas que tiveron os 212 bautizados do período 1751-2000) --- o ---

MMMaaannnuuueeelll::: DDDAAATTTOOOSSS BBBÁÁÁSSSIIICCCOOOSSS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

séc. XVIII

1730 12/08 Manuel Symon de Passos (B) Maria de Lema (B) Francisco de Leys, D. (Berdeogas) presb.

-

1735 27/03 Manuel Pedro Perez (B) Patronila Dosantos (B) Antonio Perez (B) Dominga Dosantos (B)

1739 06/02 Manuel Gregorio Graiño (B) Antonia de Campos (B) Balthasar de Canosa (B) Angela R[odrigue]s

1739 11/12 Manuel Antonio Caetano de CaamañoB) Rosa Rodriguez (B) Juan de Castiñeira (B) Maria de Lema (B) 1741 18/03 Manuel Domingo Perez (B) Maria Vazquez (B) Alberto Perez (B) - 1757 20/07 Manuel Antonio

(m.p.) Benito de Leys (B) Martina Perez (B) Juan Francisco de Liñares,

D. (B), presb.

1758 19/07 Manuel Gabriel Antonio

Pedro Trillo (B) Luisa dos Santos (B) Benito de Leys (B), tío mat.

1760 02/07 Manuel Simon de Canosa (B) Antonia Perez (B) Manuel de Pazos (B) 1760 28/12 Manoel Ignocencio Thomé Riveiro (B) María dos Santos (B) Man[uel] Francº de Pazos

(B)

1763 26/09 Manuel Simon Bentura Perez (B) Dominga do Cauto (B) Simon de Pazos (B) Maria Rodriguez (B),

31

filla padrº 1766 25/12 Manuel Vizente de Olveyra (B) Francisca Paz (B) Juan Paz "el mozo" (B) Juana Patiño (B) 1769 13/03 Manuel Andres Andres Paz (B) Florencia Pequeña[sic]

(B) [Andrés] Romeu (B) Manuela Paz (B)

1772 02/08 Manuel Joseph dos Santos (B) Maria Rodriguez (B) Manuel Gonzalez (S.Julian de Beva)

Chrisptina do Canto (B)

1774 29/03 Manuel (m.p.) Domingo VilarNobo (B)

Rosa Antª dos Santos (B)

Fernando de Lema (B), avó mat.

-

1774 14/05 Manuel Juan Romero (B) Margarita Brenlle (B) - Leocadia Patiño (B) 1776 06/07 Manuel Ramón

(m.p.) Angel Cantorna (B) Maria Rodriguez (B) Adrián Graiño (B) Lorenza dos Santos (B)

1782 23/03 Manuel Joseph (m.p.)

Domingo Vilarnobo (Airóns)

Antonia dos Santos (B) Antonio Perez Maria Antonia dos Santos (esp. padr.)

1784 25/10 Manuel Antonio Juan Perez (B) Josefa Martinez (B) Manuel Canosa Felipa Martinez (tía mat.)

1785 15/05 Manuel Felipe de Lema (Berdoias)

Benita de Lema (Berdoias)

Manuel Perez Maria Gonzalez

1786 12/07 Manuel Benito Miguel de Leis (Berdoias)

Maria Peres (Berdoias) Manuel de Lema (Berdoias)

Manuela Peres (Berdoias)

1787 13/04 Manuel Domingo Vilarnovo (Airons)

Antonia dos Santos (Berdoias)

Fernando de Lema (avó mat.)

Francisca Varela

1787 01/05 Manuel Juaquín (m.p.)

Antonio Peres (Berdoias)

Maria Antª dos Santos (Berdoias)

Domingo Antº Peres (tío pat.)

-

1789 13/07 Manuel Andres Fernandes (Coucieiro)

Dominga de Brenlle (B)

Manuel de Lema (B) -

1790 14/04 Manuel (m.p.) Josef Paz (B) Elena Fernandes (Calo) Pedro Dominguez (B) Manuela Fernandes (avoa mat.)

1794 14/03 Manuel Antonio Josef de Lema (B) Maria Graiño (Villaestose)

Manuel de Lema (B, avó pat.)

Antonia de Lema (B), avoa pat.

1794 08/10 Manuel Benito i. [Pablo de Canosa] Josefa Peres (B) Benito Regueira, D. (presbº. Verdeogas)

Manuela do Canto (B)

Séc. XIX 1804 01/05 Manuel Ramon de Pazos (B) Leocadia Brenlle (B) Manuel Gonzales

(Castrelo) -

1804 08/06 Manuel Antonio (m.p.)

Tomas Fernandes (B) Maria de Lema (Ozon) Juan de Lema (B) Antonia de Lema (B)

1809 05/05 Manuel Juan Canosa (B) Elena Perez (B) Manuel Canosa (B), avó pat.

Andrea Perez (B), tía mat.

1809 26/05 Manuel Vicente Suarez (B) Manuela Paz (B) Manuel Canosa (B) Maria Rodriguez (B) 1811 19/04 Manuel (m.p.) Josef Camaño (B) Josefa Vazquez (B) Manuel de Leis (B) - 1813 13/08 Manuel Domingo Antonio

Albores (B) Benita Peres (B) Roque Peres (B), avó mat. Maria Peres (B), avoa

mat. 1814 28/07 Manuel Josef Josef Paz (Verdeogas) Vicenta Brenlle (B) Josef Peres (B) Manuela Brenlle (B),

tía mat. 1815 14/12 Manuel i. i. Manuel Canosa (B) -

1816 23/09 Manuel (m.p.) Josef Camaño (B) Josefa Vazques (B) Manuel Canosa (B) Mª Antª Rodriguez (B) 1817 23/04 Manuel Gabriel Caberta (B) Francisca Sanchez (B) Manuel de Antelo (B) Maria dos Santos (B) 1818 29/07 Manuel Benito Joaquin Sendón (B) Josefa Trillo (Ozon) Manuel de Leys, D.

(presb.) Benita Gonzales (B), tía pat.

1819 21/09 Manuel Benito (m.p.)

i. Barbara Peres (B) Manuel de Leis, D. (presb.), tío mat.

Maria del Carmen Peres (B)

1820 08/07 Manuel Ramon Perez (B) Benita Gonzales (B) Juan Paz (B) Juana Perez (B), irmá 1822 29/05 Manuel i. Salbadora de Antelo

(B), s. Manuel de Antelo (B), avó mat.

Maria dos Santos (B), avoa mat.

1823 21/09 Manuel Francisco de Pazos (B) Teresa Perez (Vimianzo)

Pedro Salgado, D. (Verdeogas)

Maria de Lema (B)

1826 09/12 Manuel Miguel Peres (B) Francisca de Lema (B) Manuel de Leis, D. (B), presbº.

-

1827 16/09 Manuel (m.p.) Jorje de Leys (B) Maria Camaño (B) Manuel de Leys, D. (B), tío pat.

Barbara Perez (B), tía pat.

1827 23/09 Manuel Andres Barrientos (B) Nicolasa de Antelo (B) Manuel de Antelo (B), avó mat.

Maria de Santos (B), avoa mat.

1828 24/02 Manuel Modesto Jose Peres (B) Florencia de Lema (B) Manuel de Leis, D. (presb)

Benita Garcia (B)

1829 02/12 Manuel Andres de Gandra (Vimianzo)

Rosa de Lema (B) Thomas Fernandes (B), avó mat.

María de Lema (B), avoa mat.

1833 16/10 Manuel Angel Albores (B) Rosa Faxin (Castrelo) Juan Albores (B), avó pat. Rosa Albarez (B) 1834 27/03 Manuel Simon Pedro de Lema (B) Maria del Rio (Nª Sra. Juan Paz (B) Manuela Paz (B)

32

de la O) 1835 09/10 Manuel Luis Pedro de Lema (B) Maria Carmen

Caamaño (B) Manuel de Lago (Maroñas)

Juana Perez (B)

1836 10/01 Manuel Simon Juan Canosa (B) Juana de Mouzo (Cambeda)

Manuel Canosa (B) Manuela Albores (Cambeda), avoa mat.

1838 09/04 Manuel Domingo (m.p.)

Angel Caamaño (B) Maria Lema (B) Joaquin Caamaño (B), irmán

Juliana Gonzalez (B), tía pat.

1838 28/08 Manuel Agustín Andres Paz (B) Manuela Canosa (B) Manuel Albores (B) Rafaela Paz (B) 1839 27/09 Manuel Jose Albores (B) Antonia Gonzalez

(Castrelo) Anguel Albores (B) Leocadia Perez (B)

1840 25/06 Manuel Miguel Perez (B) Manuela Gonzalez (Coucieiro)

Juan Perez (B) Rosa Caamaño (B)

1843 15/11 Manuel i. Maria Barrientos (B), s. Manuel Canosa (Bgas) Juana Martinez (Bgas) 1845 05/10 Manuel i. Joaquina Paz (B) Bernardo Paz (B), tío mat. Carmen Paz (B), tía

mat. 1845 28/12 Manuel Pedro Perez (B) Andrea Rodriguez (B) Ramon Caamaño (B) Josefa Perez (B) 1847 02/04 Manuel Pedro Perez (B) Andrea Lopez (B) Manuel Pazos Francisca Rodriguez

(B), avoa mat. 1847 17/05 Manuel (m.p.) Pedro Sanchez (B) Carmen Caamaño (B) Manuel Perez (Castrelo) Barbara Sanchez

(Castrelo) 1850 13/02 Manuel Vicente

(m.p.) i. Josefa de Pazos (B) Manuel Pazos (B), tío

mat. Vicenta Lopez, Dª

1850 28/10 Manuel Angel Camaño (B) Josefa Lopez (Bgas.) Manuel Perez (Castrelo) Juana Camaño (B), tía pat.

1851 23/12 Manuel (m.p.) Silbestre Caamaño (B) Josefa Cernadas (Cambeda)

Ramon Caamaño Maria Caamaño

1853 22/07 Manuel Domingo Caamaño (Baíñas)

Vicenta Gonzalez (Castrelo)

Manuel Caamaño (B), irmán

Josefa de Andrade (B)

1855 09/09 Manuel Jose Perez (B) Sarapia Romero (Castrelo)

José Dominguez (B) Manuela Gonzalez (B), tía

1856 07/04 Manuel (m.p.) José Vilar (Serramo) Josefa Vazquez (B) Manuel Vazquez (B), tío mat.

Juana Caamaño (B), avoa mat.

1857 24/01 Manuel Jose Perez (B) Rosa Lema (B) Andres Perez (B), tío Vicenta Andrade (B), tía

1857 10/09 Manuel Ramon Pazos (B) Pascua Manuela Fdez. (B)

Manuel Antelo (B) Rosa Varela (B)

1858 11/05 Manuel José Juan Canosa (B) Juana Mouzo (Cambeda.)

Juan Perez (B), curmán Josefa Canosa (B), irmá

1858 17/05 Manuel Angel (m.p.)

i. Andrea Camaño (B) Angel Camaño (B), avó mat.

Manuela Andrade (B)

1858 24/08 Manuel Bartolome Joaquin Caamaño (B) Juana Bazquez (B) Francisco Bazquez (Castrelo, tío mat.

Vicenta Bazquez (Castrelo), tía mat.

1858 06/09 Manuel Silvestre Caamaño (B) Josefa Cernadas (Cambeda)

Manuel Barrientos (B) Rosa Caamaño (B), avoa pat.

1859 18/07 Manuel Andres Vilarnobo (B) Maria Carmen Pais (B) Manuel Perez, D. (Bg.), prbº

Manuela Pais (B), tía mat.

1859 29/07 Manuela Jose Perez (B) Maria Caberta (B) Manuel Bazquez (Bg.) Manuela Gonzalez (Bgas.)

1859 12/08 Manuel Martin Baliña (Castrelo)

Manuela Sanches (B) Manuel Camaño (B) Vicenta Gonzalez (B)

1861 26/05 Manuel Manuel Barrientos (B) Juana Vázquez (B) Manuel Paz (Berdeogas) Maria Fernandez (B) 1864 08/02 Manuel Tomás i. Juana Antelo (B) Manuel Antelo (B), tio Tomasa Vilarnobo (B),

esp. padrº. 1865 14/03 Manuel Ramón Camaño (B) Josefa Romero (Salto) Manuel Perez, D.

(Berdeogas), presbº Carmen Ramos (Vimianzo)

1865 23/05 Manuel Miguel Perez (B) Antonio Mouro (Calo) Jose Perez (B), curmán Maria Sendón (B) 1865 20/09 Manuel Francisco Mouzo

(Calo) Francisca Perez (B) Simon Garcia (B), curmán Ramona Villar (Ozón)

1866 14/03 Manuel Juan Perez (B) Maria Garcia (B) Angel Rodriguez (B) Andrea Alvores (B) 1866 17/08 Manuel i. Josefa Alvores (B) Manuel Alvores (B), tio Maria Alvores (B), tia 1866 11/09 Manuel Carmen

(m.p.) Jose Pazos (B) Josefa Cernadas

(Cambeda) Manuel Barrientos (B), curmán

Carmen Pazos (B), tía

1866 01/11 Manuel José Caamaño (Morquintián)

Rosa Pérez (B) Jose Perez (B) Maria de la Fuente (B), esp.padrº

1867 20/07 Manuel Francisco Antelo (Cambeda)

Manuela Suárez (B) Jose Suarez (B), avó pat. Francisca Suarez (B), tía mat.

1867 21/09 Manuel Mateo (m.p.)

[¿Andres Poseiro?] (prov. Coruña)

Josefa Alvite (B) Victorio Alvite (Ozon), tio Victoria Lopez (Ozon), curmá

1867 17/11 Manuel (m.p.) José Vilar (Serramo) Josefa Vázquez (B) Manuel Castiñeira (Berdeogas)

Carmen Pazos (B)

33

1868 12/02 Manuel i. Rosa Vázquez (B) Manuel Castiñeira (Berdeogas)

Manuela Vazquez (B)

1868 18/10 Manuel Vicente Vilar (Serramo)

Josefa Dominguez (B) Jose Lema (B) Maria Sendón (B), esp.pº

1868 27/10 Manuel (m.p.) José Caamaño (Morquintián)

Rosa Pérez (B) Manuel Perez (B), tio Manuela Gonzalez (B), avoa mat.

1869 12/06 Manuel Gregorio Vieites (Carnés)

Andrea Vilar (Serramo) Vicente Vilar (tío) Josefa Dominguez (tía)

1869 24/06 Manuel Juan García (B) Maria Canosa (B) Juan de Leis, D. (Berdeogas)

Rosa Canosa (B), tía

1869 28/07 Manuel i. Manuela Pazos (B) Manuel Pazos (B), tio Maria Fernandez (B), tia

1869 23/09 Manuel (m.p.) i. Josefa García (B) Juan Perez (B), tio Maria Perez (B) 1869 21/11 Manuel (m.p.) i. María Caamaño (B) Andres Caamaño (B),

curmán Josefa Caamaño (B), curmá

1870 02/01 Manuel José Lema (Baíñas) María Sendón (B) Manuel Lema (Berdeogas)

Francisca Lema (Bgas), filla padrº

1870 27/01 Manuel Juan Vicente Barrientos (B) Andrea Vázquez (B) Manuel Barrientos (B), tio

Juana Bazquez (B), tia

1870 05/06 Manuel i. Josefa Alvorés (B) Manuel Camaño (B), curmán

Manuela Camaño (B), esp. padrº

1870 18/06 Manuel i. Elena Pazos (B) Juan Suarez (B) Pascua Perez (B) 1870 14/07 Manuel i. Manuela Santos (B) Miguel Perez (B) Andrea Santos (B),

irmá 1871 03/04 Manuel i. Benita Paz (B) Bernardo Paz (B), tio Maria Garcia (B) 1872 04/01 Manuel Francisco Sánchez (B) Josefa Romero (B) Domº Antº Romero (B),

avó mat. Mª Josefa Romero (B), tia

1872 24/04 Manuel (m.) i. Andrea Vilarnobo (B) Francisco Vilarnobo (B) - 1872 14/05 Manuel Juan Lema (B) Josefa Gando

(Villastose) Ramon Lema (tio) Manuela Lema (tía)

1873 07/01 Manuel Ramón Campos (Coucieiro)

Juana Pérez (B) Simon Garcia (B), tio Maria Caamaño (B)

1873 15/02 Manuel Francisco Costa (Treos) Manuela Vecino (B) Ramon Rojo (Treos), tio Maria Canosa (B), tia 1875 03/03 Manuel i. María Pérez (B) - Benita Paz (B) 1875 19/09 Manuel Balentín Paz (B) Josefa Caamaño (B) Manuel Alvarez (B),

curmán Manuela Gonzalez (B)

1876 23/03 Manuel Ramón Antelo (B) Maria Bazquez (B) - - 1876 16/09 Manuel Bernardo Joaquín de

Leis (B) Manuela Louro (Berdeogas)

Andres Perez (B), tío avó Andrea Lema (B), tia

1877 26/03 Manuel Fernando Castiñeira (Lamas)

Carmen Pereiro (S.Adr. de Castro)

Vicente Vilar (B) Josefa Dominguez (B), esp. padr.

1878 01/03 Manuel (m.p.) i. Conceución Pose (Castrelo)

Manuel Albores (B) Manuela Albores (B)

1879 14/03 Manuel (m.p.) i. Maria Paz (B) Juan Paz (B), curmán Manuela Paz, Dª (Dumbria)

1880 23/04 Manuel i. Carmen Barrientos (B) Manuel Cantorna (B) Manuela Cantorna (B) 1880 16/10 Manuel i. Andrea Paz (B) Jose Paz (B), curmán Maria Paz (B), curmá 1883 27/01 Manuel Rosalino i. Manuela Pérez (B) - Manuela Lopez (B) 1884 25/06 Manuel León i. Manuela Pérez (B) - Manuela Perez (B) 1884 26/11 Manuel José Gándara (B), m. Maria Perez (B) Andres Perez (B), avó Manuela Perez (B), tia 1885 27/03 Manuel i. Maria Pazos (B) - Andrea Lema (B) 1887 20/10 Manuel i. Benita Barrientos (B) Manuel Barrientos (B) Maria Villar (B) 1888 24/08 Manuel José Pazos (B) Josefa Barrientos (B) Manuel Barrientos (B),

tio Conceución Barrientos (B), tia

1891 31/03 Manuel Leandro Coo (B) Dominga Rodriguez (B)

Manuel Perez (B) Maria Coo (B)

1891 28/05 Manuel (m.p.) Mariano Caamaño (B) María Pérez (B) Manuel Coo (B) Josefa Lage (B) 1891 18/12 Manuel Vicente Lema

(Cambeda) María Valiña (B) Manuel Perez (B) Dolores Albite (B)

1893 28/01 Manuel Pablo Sanchez (B) Dolores Pérez (B) Andres Rey (Berdeogas) Maria Perez (B) 1894 01/01 Manuel i. Manuela Pérez (B) Jose Perez (B) Caridad Pais (B) 1894 09/03 Manuel Ramón José Ogando (B) Andrea Canosa (B) Jose Canosa (B) Ramona Rodriguez (B) 1894 03/08 Manuel José Ogando (Castrelo) Estrella Lage (B) Manuel Costa (B) Inocencia Leis, Dª

(Berdeogas) 1895 03/01 Manuel Avelino José Pazos (B) Camen Rey (B) Antonio Rei (B), tio Generosa Canosa

(Berdeogas)

34

1896 30/09 Manuel Serafín (m.p.)

Pedro Canosa (B) Manuela Carballo (Carnés)

Manuel Perez (B) Tomasa Carballo (SªMªO)

1896 28/12 Manuel Crisanto Juaquín

Jose Pérez (B) María Caamaño (B) Juaquin Sendón (Castrelo) Dolores Caamaño (B)

1897 17/01 Manuel Pablo Coo (B) María Castro (Berdeogas)

Manuel Caamaño (B) Maria Villar (B)

1897 25/04 Manuel Andres Villar (B) María Leis (Ozón) Celestino Leis (Ozon), tio Laureana Lopez (Ozón)1898 24/01 Manuel Ramón Garcia (B) Josefa Alvite (B) Simon Garcia (B), avó Manuela Campos (B) 1899 29/03 Manuel Perfecto Perez (B) Andrea Villar (B) Manuel Villar (B) Segunda Villar (B) 1900 06/03 Manuel Juan Villar (B) Maria Coo (B) Manuel Coo Maria Leis (avoa)

Séc. XX 1901 07/05 Manuel Juan Caamaño (B) Manuela Caamaño (B) Manuel Caamaño (avó

mat.) Carmen Caamaño (tía mat.)

1901 03/09 Manuel Andres Perez (B) Manuela Barrientos (B)

Celestino Barrientos Josefa Barrientos

1903 03/01 Manuel Mariano Caamaño (B) Maria Perez (B) Jose Caamaño Concepción Caamaño 1903 09/04 Manuel Antonio Villar (B) Rosa Pazos (B) Andres Villar (irmá do padrº) 1903 18/05 Manuel Francisco Villar (B) Josefa Villar (B) Manuel Caamaño Manuela Perez 1904 28/09 Manuel Francisco Perez (B) Maria Leis (B) Francisco Gandara Manuela Gandara 1905 22/12 Manuel Andres Antelo (B) Manuela Leis (B) Manuel Barrientos Andrea Lema 1905 08/02 Manuel Jose Pazos (B) Carmen Rey

(Berdeogas) Manuel Pazos Josefa Pazos

1906 04/04 Manuel i. Martina Perez (Castrelo)

Manuel Caamaño Andrea Perez

1908 12/05 Manuel Alfonso Jose Rodriguez (B) Dolores Perez (Castrelo)

Antonio Villar Rosa Pazos

1908 31/10 Manuel i. Rosa Barrientos (B) Francisco Villar Rosa Pazos 1908 27/11 Manuel Jose Manuel Antelo (B) Concepción Barrientos

(B) Manuel Barrientos Ramona Pazos

1909 11/07 Manuel Florido Jose Costa (B) Antonia Insua (Cambeda)

Manuel Perez Francisca Lema

1909 30/07 Manuel Andres Jose Antelo (B) Maria Ozon (Ozon) Andres Rodriguez Maria Rodriguez 1909 15/08 Manuel Jose Costa (B) Carmen Coo (B) Manuel Coo Manuela Carballo 1912 16/01 Manuel Jose Fernandez

(Olveira) Carmen Caamaño (B) Pedro Fernandez (avó) Purificación Caamaño

1915 15/01 Manuel Francisco Jose Bieites (Bgas) Josefa Caamaño (B) Francisco Villar Aquilina Rodriguez 1916 04/04 Manuel Jose Pais (B) Josefa Moreira (B) Gonzalo Gonzalez Inocencia Mouro 1916 28/04 Manuel Rudesindo i. Maria Pazos (B) Jose Pais Maria Sanchez 1916 02/08 Manuel Manuel Barrientos (B) Caridad Pais (B) Manuel Paz Carmen Barrientos

(avoa) 1917 29/11 Manuel Jose Castro (Carnes) Maria Josefa Campos

(B) Ramon Garcia Josefa Alvite

1918 06/04 Manuel Jesús Andres Canosa (B) Josefa Lema (B) Juan Lema (avó) Maria Caamaño (ía) 1918 31/08 Manuel i. Maria Caamaño (B), s. Jose Gándara Preciosa Perez 1918 20/09 Manuel i. Dolores Lage (B), s. Manuel Perez Rosa Perez 1919 03/03 Manuel Jaime (x.) Constantino Pazos (B) Maria del Rosario

Caamaño (B) Manuel Caamaño Purificación Caamaño

1919 10/12 Manuel Andres Caamaño (B) María Costa (Cambeda) Manuel Caamaño (avó) Antonia Insua (avoa) 1920 28/08 Manuel José Barreiro (Muros) María Pérez (B) Manuel Caamaño María Caamaño 1921 01/05 Manuel Andrés Lema (B) Melania Coscoñas

(Castrelo) José Coscoñas (tío) Josefa Coscoñas (tía)

1921 19/05 Manuel i. [L. Cóo] E. Pérez (B) Manuel Caamaño Dolores Pérez 1925 14/03 Manuel Manuel Lema (B) Maria Caamaño (B) Jesús Lema Benedicta Lema 1925 29/04 Manuel Pedro Antelo (B) Josefa Pazos (B) Manuel Pazos Ramona Pazos 1926 14/06 Manuel José Campos (B) Herminda Villar (Bgas) Manuel Costa Manuela Costa 1926 08/09 Manuel José (m.p.) Jesús Lema (B) Concep. Caamaño (B) Manuel Villar Rosa Pazos 1927 05/12 Manuel Jesús Jesús Lema (B) Concep. Caamaño (B) Jesús Blanco Manuela Ramos 1928 21/09 Manuel Francisco Jesús Villar (B) Dolores Pérez (B) Francisco Villar (tío) María Leis (avoa) 1930 13/01 Manuel Alfonso José Ogando (B) Aquilina Rdriguez (B) Jose Ogando (B) Estrella Lage (B) 1930 27/11 Manuel José Villar (B) Palmira Villar (B) Francisco Villar Flor Agulleiro 1931 25/01 Manuel i. D. Agulleiro (B), s. Manuel Villar Purificación Agulleiro

35

1933 08/04 Manuel José Barrientos (B) Amalia Corbal (Bgas.) Manuel Barrientos (B), avó

María Leis (B), avoa

1933 28/06 Manuel Celestino Mouzo (B) Manuela Lema (Carnés)

Manuel Sanmartín (B) María Rodríguez (Carnés)

1933 05/07 Manuel i. María Fernández (Bra-bos-Orol-Ortigueira)

José D. Fernández -

1934 12/06 Manuel Celestino Pérez (B) Manuela Barrientos (B)

Manuel Rial (Castrelo) Esperanza Antelo (B)

1934 29/07 Manuel i. Amalia Valiña (B) Manuel Caamaño (B) Maria Caamaño (B) 1934 17/10 Manuel José Antelo (B) Purificación Pais

Romero (Villastose) Manuel Quintáns (Villastose)

Emilia Mouzo (Villastose)

1934 19/12 Manuel José Peña (Berdeogas) Manuela Pazos (B) Manuel Sanchez (B) Josefa Leis (B) 1935 24/03 Manuel Aquilino Manuel Martinez

(Bujantes) Clara Pazos (B) Angel Lema (B) José Pazos (B)

1935 15/09 Manuel Antonio Gonzalez da Costa (Villa de Cuña-Portugal)

Dolores Espasandín Paz (B)

Martín Espasandin (Castrelo); avó

Segunda Paz (Castrelo), avoa

1936 20/12 Manuel Franco Manuel Costa Coo (B) Paulina Caamaño (B) José Costa? (B) Placeres Costa (B) 1937 01/01 Manuel Jesús i. Esperanza Castro (?) Manuel Castro (B) Rosa Pazos (B) 1938 07/03 Manuel Jesús Villar (Bgas) Aurora Canosa

(Castrelo) José Villar (B), irmán Maria Villar (B), avoa

1938 10/06 Manuel Manuel Lopez (B) Adelina Leis (Ozon) Manuel Leis (Ozon) Felicidad Alvores (B) 1939 25/04 Manuel Avelino Trillo (Bgas) Maria Antelo Leis (B) Manuel Pazos (Bgas) Dolores Leis (B) 1939 01/07 Manuel i. Nicolasa Camino

(Baiñas) Manuel Pose (B) Dolores Leis (B)

1940 21/03 Manuel Ricardo Ricardo Ogando (B) Manuela Villar (B) Jose Ogando (B) Carmen Villar (B) 1940 24/11 Manuel Luis Santomé

(Mourente-Pontevedra)Maria Lema (B) Andres Lema (B) Leonor Lema (B)

1941 09/02 Manuel (m.p.) Alfredo Santos (Cambeda)

Maria Caamaño (B) Segundo Riveiro (Cambeda)

Concepción Santos (Cambeda)

1941 10/10 Manuel José Leandro Coo (Ozon) Maria Campos (B) Manuel Campos (B) Carmen Campos (B) 1942 15/09 Manuel Antonio Manuel Villar (B) Claudina Paz (B) Jose Lema (B) Manuela Moris (B) 1943 21/05 Manuel José Caamaño

(Baiñas)) Benedicta Barrientos (B)

Manuel Perez (Baiñas) Maria Caamaño (Baiñas)

1943 01/07 Manuel Jose Martinez (Carnes) Maria Pazos Perez (B) Manuel Martinez (B) Gloria Caamaño (B) 1943 11/07 Manuel Jose Sendón Cóo (B) Carmen Mendez

(Carnes) Alejandro Mendez (Carnes)

Victoria Sendon (B)

1944 06/05 Manuel Manuel Suarez (Bgas) Clementina Antelo (B) Porfirio Santos (Bgas) Aurea Santos (Bgas) 1944 17/05 Manuel (m.p.) Jose Valiña (Castrelo) Clara Rodriguez

(Baiñas) Manuel Perez (Baiñas) Lucia Rodriguez

(Baiñas) 1945 05/10 Manuel José Pais Moreira (B) Marina Castro

(Villestose) Manuel Costa (B) Paulina Caamaño (B)

1945 07/12 Manuel i. Carmen Villar (B) Marcos Costa (B) Mercedes Mouzo (B) 1947 08/05 Manuel Alfredo Santos

(Cambeda) Maria Caamaño (B) Manuel Pose (B) Purificacion Caamaño

(B) 1948 16/08 Manuel Eliseo Antonio Antelo (B) Florentina Castreje

(Bgas) Pedro Antelo (B), avó Josefa Pazos (B), avoa

1948 21/12 Manuel Jose Valiña (B) Gloria Caamaño (B) Carmelo Caamaño (B) Carmen Campos (B) 1949 30/12 Manuel Manuel Pose (Buenos

Aires-Rep. Argentina) Amable Castro (B) Manuel Perez (Baiñas) Encarnacion Pazos

(Baiñas) 1951 24/03 Manuel Ambrosio Rodríguez

(Carnés) Placer Rodríguez (B) Casimiro Rodríguez

(Bgas) Esperanza Morís (Bgas)

1951 18/07 Manuel Julio Evaristo Barrientos (Mugía)

Benedicta Lema (B) Ricardo Caamaño (Valga-Pontevedra)

Concepción Caamaño (B)

1952 01/12 Manuel (baut. 3-01-53)

Manuel Vieites (B) Luzvina Lema (B) Celestino Vieites (B) Josefa Cóo (B)

1957 10/05 Manuel Paulino Caamaño (B) Estrella Ogando (Castrelo)

Andrés Caamaño (B), avó Dolores Diéguez (Castrelo), avoa

1961 09/07 Manuel Ricardo (m.p.)

Jesús Antelo (B) Marina Villar (B) Manuel Ogando (B) Felicidad Alborés (B)

1962 18/12 Manuel Andrés Barrientos (B) Josefina Santos (Coucieiro)

Manuel Santos (Bardullas), avó

Palmira Santos (Coucieiro), avoa

1972 11/02 Manuel José Ramos (Brandoñas)

Nieves Castro (Alborés)

Perfecto Castro (Alborés) Mª H. Rodríguez (Alborés)

1972 23/03 Manuel Leandro Manuel Coo (B) María Freire (Baiñas) Leandro Coo (Ozón), avó María Campos (B), avoa

1978 21/07 Manuel José Lopez (Cambeda) María Lema (B) Plácido Chao (B) Manuela Ogando (B)

36

1980 20/11 Manuel Aurelio Peña (B) Carmen Díaz (Dumbría)

José Peña (Bgas), tío Carmen Peña (B), tía

1981 12/10 Manuel Manuel Caamaño (B) Lucinda Pérez (Carnés)

José Pedreira (Carnés) Maria Perez Allo (Carnés)

1984 03/04 Manuel Celestino José Barrientos (Vilastose)

Mª del R. Pérez (B) Juan Barrientos (Vilastose), tío

Lucía Suárez (B)

2000 06/11 Manuel Ant. Costa (Bgas.) Mª Enc. Romero (S.Clemente Pazos)

Manuel Costa (Bgas), tío Mercedes Costa (Bgas), tía

NNNSSS

séc. XVIII 1734 30/03 Juan Manuel Angel Danos (B) Christina Dosantos (B) Bartholomé de Leis, D.

(presb.) -

1735 25/02 Andrés Manuel Bartolomé Canosa (B) Anttonia Rodrígues (B) Anttonio Canossa (B) s. Angela Rodrigues (B) s.

1743 14/02 Juan Manuel (m.p.) Juan Domínguez (B) Eulalia de Lema (B) Juan de Castiñeira (B) Antonia de Lema (Villastose)

1750 17/09 Francisco Manuel Juan Dominguez (B) Eulalia de Lema (B) Juan Pérez (B) - 1756 09/05 Joseph Manuel Antonio Romero (B) Isabel Sánchez (B) Vizente Moreira (B) Dominga Rodriguez

(B) 1771 13/12 Juan Manuel Joseph Perez (B) Gabriela Sanchez (B) Bentura Perez (B) Anna dos Santos (B),

tía pat. 1788 14/03 Andres Manuel Manuel Canosa (B) Mª Antª Rodriguez

(Salgueiros) Andres Peres (Cambeda) Maria de Leis

(Cambeda), esp. padrº. séc. XIX

1802 28/10 Simon Manuel Francisco de Leis (Villestose)

Maria de Lema (B) Manuel de Lema (B), avó mat.

Antonia de Lema (B), avoa mat.

1825 05/05 Simón Manuel Josef Peres (B) Florencia de Lema (B) Simón Manuel de Leis, D.

Maria del Carmen Camaño (B)

1836 02/02 Simón Manuel (m.p.)

i. ? (de Berdeogas)

1836 28/07 Simón Manuel Benito Vilarnobo (B) Josefa Moreira (Salgueiros)

Manuel de Lago (Maroñas)

Tomasa Vilarnobo (B), tía pat.

1838 27/02 Victorio Manuel i. Josefa Caamaño (B), s. Ramon Caamaño (B), avó mat.

Carmen Gonzalez (B), tía mat.

1838 06/04 Simón Manuel Manuel Albores (B) Rafarela Paz (B) Domingo Antº. Albores (B)

Andrea Perez (Ozón)

1839 07/01 Gregorio Manuel Ramon Perez (B) Maria Pazos (B) Gregorio Vazquez (B) Juana Caamaño (B) 1839 18/02 Francisco Manuel

(m.p.) i. Josefa Perez (B), s. Francisco Perez (B), tío

mat. Benita Fdez (B), tía mat.

1840 07/01 Luciano Manuel (m.p.)

Jorje Leis (B) Maria Caamaño (B) - Barbora Perez (B), tía mat.

1841 07/07 Andres Manuel (m.p.)

Bernardo Perez (B) Andrea Garzia (Villaestose)

Andres Paz (B) Francisca Garzia (B), tía mat.

1842 16/04 Jose Manuel i. Maria Lema (B), s. José Lema (B), tío mat. Rosa Suarez (B) 1842 24/06 Juan Manuel Pablo Lema (B) Isabel Lopez (Bgas) Angel Lema (B), avó pat. Benita Rdguez. (B),

avoa pat. 1843 12/09 Juan Manuel Andres Garzia (B) Vicenta de Berbia

(Ozon) Juan Andres de Leis, D. (Bgas), licenciado

Manuela Perez , Dª (Bgas), esp. padr.

1843 15/09 Pablo Manuel (m.p.) José Dominguez (B) Andrea Paz (B) Pablo Perez (B) Manuela Trillo (Berdeogas)

1851 18/09 Ramon Joaquin Manuel

Bonifacio Caamaño (Cambeda)

Maria Lema (B) Manuel Pazos (B) -

1858 01/03 Jose Manuel Miguel Perez (B) Antonia Mouzo (Calo) Jose Perez (B) Maria da Fonte (B), esp. padrº.

1860 25/09 Andres Manuel i. Joaquina Pais (B), s. Manuel Perez, D. (Bgas), presbº

Andrea Cendon (B)

1862 29/10 Joaquín Manuel (m.p.)

Andrés Vilarnobo (B) Maria Carmen Paz (B) Manuel Paz (Bgas) Joaquina Paz (B)

1865 25/09 José Manuel i. Carmen Pazos (B), s. Jose Martinez (S.Salv.de la Lama, Tui)

Manuela Dominguez (B)

1883 27/06 José Manuel (m.p.) Juan García (B) Maria Canosa (B) Vicente Vilar (B) Manuela Louro (B) Séc. XX

1902 11/12 Faustino Manuel Manuel Pazos (B) Manuela Canosa (B) Pablo Lopez (ausente en Madrid)

Consuelo Busto

1904 22/08 Jesús Manuel Manuel Antelo (B) Concepción Santos (B) Pedro Antelo Manuela Santos 1909 07/07 Cesáreo Manuel

(m.p.) Jose Caamaño (B) Manuela Lema (B) Manuel Lema Manuela Caamaño

1920 11/04 Atilio Manuel i. D. Agulleiro (B), s. Manuel Villar Margarita Villar

37

1924 20/01 Jesús Manuel Manuel Pérez (B) Clara Alvorés (B) Manuel Caamaño Dolores Pérez 1931 19/07 José Manuel José Mª Pérez (B) Claudina Antelo (B) Ricardo Ogando Maria Villar 1936 01/06 José Manuel Manuel Caamaño (B) Carmen Canosa (B) Rufino Vieites (Ozon) Josefina Canosa (Ozon)1936 30/09 José Manuel José Ogando(Cambeda) Rosa Fernandez (B) - - 1941 22/04 Perfecto Manuel José Antelo (B) Dorinda Perez (B) Manuel Antelo (B) Maria Perez (B) 1942 19/04 Alejandro Manuel Manuel Martinez

(Carnés) Maria Caamaño (B) Alejandro Sendon (Bgas) Carmen Martinez

(Carnés) 1943 12/10 Jesús Manuel Evaristo Barrientos

(Mugia) Benedicta Lema (B) Manuel Lema (B) Manuela Lema (B)

1945 14/06 Aurelio Manuel i. Maria Antelo (B) Aurelio Antelo (B) Josefa Pazos (B), avoa 1946 02/10 José Manuel José Traba (B) Marian Perez (B) Manuel Vidal (Castrelo) Angela Perez (Castrelo)1952 09/04 José Manuel José Antelo (Negreira) Carmen Pazos (B) José Ogando (B) María Pazos (B) 1953 16/06 Alfonso Manuel José Barrientos (B) Socorro García (Bgas) Alejandro García (B) Nieves Barrientos (B) 1954 24/07 José Manuel Jesús Suárez (B) María Pérez (B) José Pérez (B), tío Magd. Pérez (B), tía 1955 04/09 Enrique Manuel Jesús Antelo (B) Marina Villar (B) Manuel Villar (B) Josefa Pérez (B) 1956 24/03 José Manuel José Mouzo (B) Lucinda Diéguez

(Castrelo) Manuel Costa (B) Paulina Caamaño (B)

1959 21/01 José Manuel Ramón López (Torás-Laracha)

Cándida Sendón (B) Manuel Sendón (B) Esperanza Pazos (Carnés)

1959 17/11 José Manuel Manuel Barrientos (B) Carolina Costa (Bgas.) José Barrientos (B), avó Amalia Corbal (B), avoa

1964 06/08 Jesús Manuel Andrés Antelo (B) Benedicta Mouzo (Bgas.)

Segundo Antelo (B) Mª del C. Mouzo (B)

1964 11/12 José Manuel (m.p.) José Rodríguez (B) Carmen Costa (Bgas.) Manuel Barrientos (B) Carmen Rdguez (B), avoa

1965 11/09 Cipriano Manuel Evaristo Iglesias (Sísamo-Carballo)

Josefa Mouzo (B) Manuel Iglesias (Sísamo), avó

Josefina Peña (B)

1965 16/11 José Manuel Manuel Barrientos (B) Carolina Costa (Bgas.) José Barrientos (B), avó Julia Barrientos (Bgas) 1965 29/12 José Manuel José Rodríguez (Bgas) Carmen Costa (B) Manuel Costa (Bgas), avó C. Rodríguez (Bgas) 1967 04/10 José Manuel Manuel Villar (B) Josefa Pérez (Baiñas) José Caamaño (B) Benedicta Barrientos

(B 1968 08/04 Amador Manuel José Ramos

(Brandoñas) Nieves Castro (Alborés)

Antonio Falde (Alborés) Maria Castro (Alborés)

1970 18/08 José Manuel Manuel Fernández (Cee)

Nieves Barrientos (B) Domingo Fernández (Bgas)

Natividad Díaz (Bgas)

1970 -/12? Juan Manuel Juan Moledo (Ozón) Manuela Pazos (Bgas) Argimiro Moledo (Ozón) María Antelo (Ozón) 1971 21/03 José Ramón Manuel José Insua (Cambeda) Mª del C. Barrientos

(B) Manuel Insua (Cambeda) Matilde Corredoira (La

Coruña) 1973 17/01 José Manuel Bautista Santos (B) Aquilina López

(Baiñas) José López (B) Clementina Lema (B)

1974 05/03 José Manuel Manuel Suarez (B) Carmen Cernadas (Baiñas)

José Suarez (B), tío Maria Suarez (B), tía

1974 28/08 José Manuel Manuel Caamaño (B) Preciosa Franco (Bgas) Jesús Caamaño (B), tío Benedicta Barrientos (B), avoa

1976 10/04 Víctor Manuel José Insua (Cambeda) Mª C. Barrientos (Villastose)

Saturnino Insua (B) Mª del C. Suárez (B)

1977 10/02 José Manuel Manuel Fdez (Villastose)

Carmen Quintans (B) José Quintáns (B), tío Mª del C. Pazos (B)

1979 10/06 Víctor Manuel Benedicto Ferreiro (Cee)

Mercedes Rodríguez (B)

Manuel Rodríguez (B) Erundina García (B)

1980 01/04 José Manuel José A. Sánchez (Bgas)

Mª Conc. Suárez (B) Manuel Suárez (B), avó Sara Villar (B)

1980 30/12 Jesús Manuel José Mar. Barrientos (B)

Mª del P. Romero (Carnés)

Manuel Romero (Carnés), avó

Josefa Fandiño (Vilastose), avoa

1982 02/07 Juan Manuel Manuel Martínez (Bgas)

Mª T. de Jesús Lema (B)

Francisco Lema (Sarria-Lugo), tío

Mª del C. López (Sarria-Lugo)



38

3º. JUAN

39

JJJuuuaaannn

ficha nº

333 NP: 141 NS: 9 CTA: 150

número de orde

como NP: 333ººº como NS: 111 111ººº

total abs. (NP+NS): 444ººº



séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


2 47 4 8 61


41 baut. (25 %)

(1607-1700)

77 baut. (14,4 %)

(1701-1800)

13 baut.(2,2 %)

(1816-1895)

10 baut. (1,7 %)

(1905-1992)

141 baut.(7,87 %)

(1607-1992)







2 5 2 9 baut. TOTAL COMO NOME SECUNDARIO (NS):

-

2 baut. (0,37 %)

(1776, 1781)

5 baut. (0,85 %)

(1813-1870)

2 baut. (0,39 %)

(1936, 1961)

9 baut. (0,5 %)

(1776-1961)







41 baut. (25 %) (1607-1700)

79 baut. (14,8 %) (1701-1800)

18 baut. (3 %) (1816-1895)

12 baut. (2,37 %) (1904-1992)

150 baut. (8,3 %)

(1607-1992) (% sb. os 164 baut. masc. do séc.XVII)





séc. XVII séc. XVIII séc. XIX séc. XX TOTAL ABREVIATURAs.- NP: Nome Principal (nome único + 1º nome); NS: Nome Secundario (2º + 3º nome); CTA: Cómputo Total Absoluto


Seguindo as pautas que nos marcamos, mantemos a grafía maioritaria que se observa nas partidas, Juan (en castelán), aínda que no séc. XVII rexistramos 8 bautizados e 4 pais coa forma arcaica galega Joán; en troques, non aparece ningunha Joana daquela centuria, nin tampouco ningún Xoán nos últimos anos do séc. XX. Trátase dun nome procedente do hebreo Yohanan ou Yehohanan, que pasou ó grego como Ioánnes e ó latín como Iohannes e, máis popular, Ioannes (FERRO ET ALII; 1992: 549). A forma galega actual é Xoán, coa variante máis popular Xan. O nome cristián de Xoán foi un dos máis utilizados en Occidente, pois o seu culto é moi antigo. En Galicia exerce o padroado de 234 parroquias, ocupando o 5º lugar en importancia. Aínda que existe un san Xoán Evanxelista, discípulo preferido de Xesús, foi san Xoán o Bautista o que recibiu máis culto (naceu contra o ano 5 a. C. e morreu o 30 d. C.). Para a Igrexa Católica é o santo máis grande da Vella

40

Lei, e o primeiro na xerarquía haxiográfica. O seu culto é dos máis antigos de Hispania. O día da onomás-tica é o 24 de xuño, coincidente co solsticio de verán (FERRO ET ALII; 1992: 549). Todo isto explica dabondo o espallamento do nome de Xoán, que en Galicia, polos escasos estudos realizados, ocupa o primeiro lugar nos séculos XVII e XVIII (SAAVEDRA; 1991-IV: 42); tamén en Ber-doias. Era a moda da época, pois nesta freguesía este santo non recibiu ningún culto especial, nin tam-pouco había nin hai na redonda un santuario importante de devoción. Certo que a parroquia lindeira polo norte é a de San Xoán [Bautista] de Cambeda e que, no mesmo Val de Vimianzo, está tamén a de San Xoán [Apóstolo] de Calo, pero fóra das súas respectivas freguesías o seu culto é inexistente.

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Juan ocupa o 3º lugar dos nomes masculinos de Berdoias de 1607 a 2000, con 141 bautizados (o 7,87 % dos 1791 bautizados totais)5. Como NS descende ó posto 11º, pois só o recibiron 9 bautizados (0,5 %). No cómputo total absoluto (NP + NS) mantén unha posición alta, o 4º lugar (vese superado por Antonio), cun total de 150 bautizados (8,3 % dos totais). Como se pode observar nos Cadros correspondentes, este nome ocupaba o primeiro lugar nos séculos XVII (41 bautizados; o 25 % dos 164 totais da súa centuria) e XVIII (77 baut.; o 14,44 % dos 533 totais do seu século), pero co ascenso de José e Manuel no séc. XIX sufrirá un notable descenso, pasando nesta centuria ó 9º lugar (só 13 bautiza-dos; o 2,2 % dos 588) e no XX ó 5º (9 bautizados; o 1,77 % dos 506)6.

--- o --- O lugar primixenio que gozou durante os séculos XVII e XVIII coincide coa tenden-cia xeral de Galicia, tanto no mundo rural coma no urbano, e isto atribúese á aparición de novas devocións populares a raíz do Concilio de Trento ou á consolidación doutras. O papel do clero é básico para a propagación de novas devocións ou no afianzamento doutras antigas: fúndanse nestas centurias capelanías baixo a advocación da Nosa Seño-ra, de santo Antón, de san Pedro, san Xosé ou san Xoán Bautista, que nalgúns casos de-ron orixe a santuarios de gran predicamento local (SAAVEDRA; íbidem). O terceiro dos bautizados do Libro 1º de Berdoias xa levaba este nome, na súa for-ma castelá: trátase de Juan [d’Anos], nado o 28-3-1607, fillo de Christovo d’Anos [sic] e de Antonia Vasques; padriños Al[ons]º do Mouço e de Mayor Franqueira (esta, muller do fidalgo Alonso de Lema). Nese mesmo ano, o 21 de novembro, bautízase Juan [Pas], fillo de Juan Pas e de Maria Rodrigues, e afillado de Grigorio [sic] de Barrientos e Maria de Pardiñas. Nese mesmo ano existían pais e padriños con este nome (Juan Pas, Juan de Lema, Juan de Canosa, Juan de Albarellos, Juan de Baíñas, Juan de Monterro-so, etc.). O derradeiro bautizado berdoiés neste século foi Juan [Castiñeiras], nado no ano 1700, fillo de Alverte Castiñeiras e de María de Lema. No segundo terzo do séc. XVII asistimos a unha inusual recuperación da forma Joan, que consideramos supervivente do galego medieval, pois ó longo do primeiro ter-zo a forma castelá estaba ben implantada. É curioso que non apareza ningún bautizado con esta grafía ata 1630, ben entrado xa o segundo terzo: trátase de Joan [de Lema], fi-llo de Pedro de Lema e de Susana R[odrigue]s, e afillado do vello fidalgo Alonso de Le-ma e quizais da súa muller (non o sabemos de certo, pois a partida está estragada). Te-mos a sospeita de que a recuperación desta grafía arcaica debeu ser cousa dunha persoa 5 Descontando os 11 que morreron párvulos, seguiría ocupando o mesmo posto cos 130 ‘superviventes’ (o 8,42 % dun total de 1543 bautizados). 6 Na actualidade (datos do INE, 2001), o presenza do nome de Juan no Concello de Vimianzo é alta, pois lévano 170 individuos como NP (deles, só un coa forma galega Xoán, de 8 anos), ocupando o 4º lugar do municipio, despois de José, Manuel e Jesús. É un nome que goza de gran vitalidade e dun ventureiro futuro, pois 51 dos que o levan teñen menos de 25 anos. As formas combinatorias máis en uso son as seguintes: Juan Carlos (37 individuos), Juan José (29), Juan Manuel (28) e Juan Antonio (10).

41

concreta: D. Joan Romero da Costa y Leis, o párroco “galeguista” daqueles anos, pois é moita coincidencia que no período no que el rexenta a freguesía (ca. 1628 a 1650) todos os homes que levan este nome (e moi especialmente o seu propio, en todas as sinaturas), xa fosen os nenos que recibiron as augas do bautismo, xa pais ou padriños, aparezan grafados sempre como Joan e nunca como Juan. Tales bautizados corresponden ós seguintes anos: 1630, 1632, 1634, 1639, 1641, 1642, 1644 e 1657 (neste último ano xa había outro crego). A partir de 1662, co seu sucesor o párroco Francisco Gómez de Rio-boo (1662-ca. 1673), as augas volven ós cauces castelanizadores e endexamais volverá aparecer a forma galega nos libros de bautizados berdoieses. O primeiro berdoiés do séc. XVIII con este nome foi Juan Antonio [Rodríguez], na-do en 1701, fillo de Juan Rodríguez e de María Vázquez; o derradeiro: Juan Antonio [Brenlle], nado o ano 1800, fillo de Leocadia Brenlle, moza solteira, e de pai descoñeci-do. No séc. XIX hai que esperar ata 1816 para atopar a Juan [Canosa], fillo de Pedro Canosa e de Juana Peres (por certo, nestas dúas primeiras décadas naceran 5 Juanas). O último foi Juan Bautista Santos, de 1895, fillo de Andrea Santos, moza solteira. No séc. XX o primeiro foi Juan Villar, de 1905, e o último Juan Manuel Martínez, nado en 1982.

--- o --- Como nome único, atopámolo en 80 bautizados (o 57,14 % do total dos 141 que o tiveron de NP), e como primeiro nome dos compostos en 61 bautizados (o 43,6 %). No séc. XVII preferiuse case por enteiro o nome único (8 Joan e 31 Juan: 39 en to-tal). Os nomes compostos só aparecen moi a finais do século: Juan Antonio (1697), Juan Adrián (1698) e Juan Alexo (1698). No séc. XVIII é cando se intentan máis com-binacións, ata 16, entre as que destacan Juan Antonio (24 ocorrencias ó longo de toda a centuria: de 1702 a 1800) e Juan Manuel (4); as restantes son practicamente anecdó-ticas, como ese Juan Chrisóstomo de 1704, fillo de Domingo de Barrientos e María Sanches, nome de certo “toque de distinción” que seguramente lle foi imposto polo seu padriño, o presbítero Bartholomé de Leis, quen tivo en conta a proximidade do día do bautismo (28-1-1704) coa festa onomástica do santo: 27 de xaneiro, vixente ata a mo-derna reforma litúrxica do Concilio Vaticano II (FERRO ET ALII; 1992: 550). Tamén cha-ma a atención ese Juan Nepomuceno Bernardo (22-3-1756), fillo do fidalgo Rodrigo Sancho de Leis y Vermúdez e da súa muller Josepha de Santiyán y Valdivieso; na impo-sición deste nome de aire refinado nada tivo que ver o santo do día, que era e é o 16 de maio, senón seguramente o desexo dun padriño “estudiado”: o seu curmán Bernardo Valdivieso y Villa, estudante de Filosofía. Na listaxe deste século hai, así mesmo, un Juan Rey (1720) de nome de pía, fillo de Matheo de Caamaño e Francisca de Lema, o que parece indicar que Rey non era un apelido senón un segundo nome. En todo o séc. XIX só se ensaiaron tres variantes combinatorias: Juan Simón (1833), Juan Manuel (1843) e Juan Bautista (1895). Finalmente, no séc. XX foron 6 as combi-nacións: Juan José e Juan Manuel en dúas ocasións e Juan Bautista, Juan Carlos (de 1972; a influencia da presenza constante nos medios de comunicación do daquela aínda Príncipe de España, Juan Carlos de Borbón, parece evidente); Juan María e Juan Ra-món en unha. Como xa dixemos, como NS Juan tivo moi pouco éxito, pois só o levaron 9 bautiza-dos como 2º nome: Andrés Juan no séc. XIX e Eduardo Juan no XX foron as variantes máis utilizadas (con só 2 bautizados cada unha). En resumo, ó longo de todo o período (1607-2000), Juan formou parte de 22 varian-tes combinatorias diferentes como primeiro nome e 7 como segundo; ningunha como terceiro.

42

JUAN: GRAFÍAS, ABREVIATURAS, VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS

séc. XVII séc. XVIII séc. XIX séc. XX TOTAL

grafías Juan (1607-1700) Joan (1630-1657)

Juan Juan Juan total grafías utilizadas: 2

abreviaturas Juº Juº - - total abreviaturas: 1


Juan Adrián: 1 (1698) J. Antonio: 1 (1697)

2 variantes

Juan Alexo: 1 (1764) J. Andrés: 2 (1763, 1778) J. Antonio: 23 (1702-1800) J. Antonio Ramón: 1 (1786) J. Benito: 1 (1792) J. Caietano: 1 (1760) J. Chrisóstomo: 1 (1704) J. Christóbal: 1 (1760) J. Domingo: 1 (1753) J. Francisco: 5 (1706-1784) J. Ignacio: 1 (1771) J. Inocencio: 2 (1745, 1762) J. Manuel: 3 (1734, 1743, 1771) J. Nepomuceno Bernardo: 1 (1756) J. Ramón: 1 (1796) J. Rey [sic]: 1 (1720) J. Thomé: 1 (1775)

16 variantes

Juan Bautista: 1 (1895) J. Manuel: 2 (1842, 1843) J. Simón: 1 (1833)

3 variantes

Juan Bautista: 1 (1946) J. Carlos: 1 (1972) J. José: 2 (1961, 1972) J. Manuel: 2 (1970, 1982 J. María: 1 (1914) J. Ramón: 1 (1961)

6 variantes

total nº de variantes como 1º nome [1697-1982]:

22


-

Ignacio Juan: 1 (1776) Pablo J. Antonio: 1 (1781)

2 variantes

Andrés Juan: 2 (1812, 1864) Carlos J.: 1 (1841) José J.: 1 (1835) Manuel J.: 1 (1870)

4 variantes

Eduardo J.: 2 (1936, 1961)

1 variante



7

séc. XVII séc. XVIII séc. XIX séc. XX TOTAL JUAN: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS): 1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

43

a) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE JUAN (COMO NP):

Nº baut. 95-100

90-95 85-90 80-85 75-80 70-75 65-70 60-65 55-60 50-55 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

Total baut.: 141)




séc. XX (10 baut.)

b) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE JUAN (NP + NS):

Nº baut.

95-100 90-95 85-90 80-85 75-80 70-75 65-70 60-65 55-60 50-55 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

Total baut. 326




séc. XX (12 baut.)

POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME DE JUAN O nome xa estaba implantado na parroquia antes do séc. XVII e, por suposto, no momento de se empezaren a redactar as actas bautismais do Libro 1º de Bautizados. A maior parte dos bautizados que tiveron este nome de NP débenllo ós padriños (70 baut. recibírono deles; o 49,64 %) e a algunhas madriñas de nome Juana ( 5 baut.; o 3,5 %); en total, uns 75 bautizados puideron recibir o nome dos seus padriños ou madriñas –en ocasións dos dous á vez-, o que supón o 53,2 % dos 141 totais.

44

Os que recibiron o nome por causas descoñecidas foron 41 (o 29 %), e 31 polo tras-lado do nome de seu pai e 5 da súa nai (36 en total; o 25,5 %). A proximidade do día da festa onomástica apenas contou, pois só se puido producir en 4 bautizados (o 2,8 %). Neste baile de cifras e porcentaxes debemos ter en conta que nun mesmo bautizado puideron darse varias coincidencias á vez, e iso explica que se sumamos as anteriores cifras se sobrepase con creces o número total de bautizados de NP (en vez de 141, pasa-rían a ser 156). Deste xeito, centrándonos no séc. XVII, en 2 bautizados coincidían o nome do pai e do padriño (Juan), e noutros dous nacidos cerca da festa onomástica ta-mén tiñan un pai e un padriño con ese nome. Tales coincidencias acrecentaranse no séc. XVIII, onde polo menos 4 dos 7 bautizados que puideran recibir o nome do seu pai ta-mén tiveron un padriño con ese nome. Nun bautizado do séc. XIX coincidiu o nome do pai e do padriño (Juan) co da nai (Juana). Ollando o cadro adxunto, obsérvanse certas particularidades: que no séc. XVII o no-me foi espallado sobre todo polos pais e no XVIII polos padriños, ó longo de toda a centuria. Foron bastante “proselitistas” Juan de Caamaño “el viexo” e “el moço”, que entre 1710 e 1770 impuxeron o seu nome a 11 bautizados (ver ‘Datos básicos’). Cinco bautizados que o tiveron de NS puideron recibilo dos seus padriños e madri-ñas, e 4 de causas que descoñecemos. Pouco varían as porcentaxes coa análise dos resultados no cómputo total absoluto (NP + NS): 80 bautizados puideron recibir o nome dos seus padriños e/ou madriñas (o 53,33 %); 45 baut. de causas descoñecidas (30 %); 36 baut. dos pais e nais (24 %), e tan só 4 do día de san Xoán (2,6 %).

Juan: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai


causas desc.


< nome pai / nai


causas desc.

séc. XVII 9 b. < padrº 20 b. < pai 3 b. 11 b. - - séc. XVIII 51 b. < padrº

2 b. < madrª 7 b. < pai 2 b. < nai

1 b. 22 b. 1 b. < padrº- - 1 b.

séc. XIX 9 b. < padrº 3 b. < madrª

3 b. < nai

- 1 b. 1 b. < padrº 3 b. < madrª

-

- 1 b.

séc. XX 1 b. < padrº

4 b. < pai

- 5 b. 2 b.

TOTAL 75 (53,2 %) 36 (25,5 %) 4 (2,8 %) 39 (27,6%) 5 (55 %) - - 4 (44 %) (NP: porcentaxes sobre 141 bautizados) (NS: 9 bautizados)





TOTAL ABSOLUTO

80 (53,33 %)

36 (24 %)

4 (2,6 %)

43 (28,6 %)


OUTRAS POSIBLES CAUSAS cregos oficiantes e/ou párrocos con este

nome (posible influencia) devoción parroquial

ou comarcal modas,

circunstancias históricas


nacemento no

estranxeiroséc. XVII Joan Romero da Costa y Leis, párroco (ca.

1628-1650).- -

séc. XVIII Juan Antonio López Freire, vicecura (1712-1720). Juan Francisco de Liñares, vicecura (1738-1779).

séc. XIX - séc. XX Juan Bautista Nemiña Insua, cura encargado

(1976-1977).


45

No apartado das causas descoñecidas tratamos en primeiro lugar da posible influen-cia dos párrocos ou dos cregos oficiantes. Nisto debemos salientar que no longo período en que o presbítero D. Juan Francisco de Liñares exerceu de vicerreitor da parroquia (de 1738 a 1779) bautizáronse 33 nenos con nome de Juan e 17 nenas co de Juana. El fora o oficiante da maior parte das cerimonias bautismais, pero non necesariamente tivo que exercer algunha influencia sobre os padriños e os pais; no séc. XVIII non facía fa-lla, pois xa dixemos que o nome estaba presente en toda Galicia, tanto na zona rural co-ma na urbana: era o máis popular de todos e non se precisaba do pulo de ningún ecle-siástico. Aproveitemos para lembrar que no século anterior, durante o reitorado de Joan Ro-mero da Costa, bautizáranse 8 nenos con este nome; a influencia do párroco unicamente se debeu limitar á grafía do nome destes bautizados: Joan.

RELACIÓN PARENTAL ENTRE PADRIÑOS/MADRIÑAS E AFILLADOS Os 61 bautizados que houbo co nome de Juan de 1751 a 2000 tiveron 60 padriños e 50 madriñas (en total, 110 padriños/madriñas). A maior parte dos padriños/madriñas non consta que fosen familiares do afillado: 86, o que dá unha porcentaxe do 78,18 %. Sabemos que foron familiares unicamente 24 (21,81 %), destes as tías (8) e os tío (4) fo-ron os maioritarios, e moi pouca distancia dos avós (8) e das avoas (2). Estes datos constitúen unha referencia moi parcial, pois non sempre os cregos se preocuparon por anotaren a relación de parentesco dos compadres e comadres, especialmente a partir da segunda metade do séc. XX.

Juan: parentesco de padriños e madriñas (período 1751-2000) padriños madriñas avó tío irmán curmán avoa tía irmá séc. XVIII (desde 1751)

6 2 1 1 5 1

séc. XIX 2 1 1 2 séc. XX 2 1 Total 8

4

1

1 2 8

total padriños/madriñas familiares: 24 (21,81 %) total padriños/madriñas sen relación parental: 86 (78,18 %)

(porcentaxes sobre os 110 padriños/madriñas que tiveron os 61 baut. de 1751 a 2000)

--- o ---

JJJuuuaaannn::: DDDAAATTTOOOSSS BBBÁÁÁSSSIIICCCOOOSSS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

séc. XVII 1607 28/03 Juan Xpº d'anos Antonia Vasques Al[ons]o do Mouço Mayor Franqueira 1607 21/11 Juan Juan Pas Maria Rodrigues Grigorio de Barrientos Maria de Pardiñas 1608 08/02 Juan Gomes de Albarellos ? Juan de Albarellos Dominga de Castro 1610 22/01 Juan Grigorio de Barrientos /

Grigº Maria de Romar Grigorio de Lema Catalina Pas (espª. de

Mateu dos Pasantes) 1611 08/01 Juan Juan de Monte Roso Maria Trilla Gregorio de Lema ?

46

1611 20/03 Juan Juan de Castro Maria de Padreyro Gregorio de Barrientos ? 1612 15/08 Juan Pedro de Bordoyas Maria de Leis Juan Pas Mor Franqueira (espª.

de Alonso de Lema) 1628 27/06 Juan Afonsso de Romar Catalina Bertolo Dominguez Ines de Pardiñas (v. de

Berdeogas) 1630 20/10 Joan Pedro de Lema Susana R[odrigue]s Alonsso de Lema ? 1632 20/03 Joan Joan de Leys Catalina Martin de rromar Dominga de Boytoron 1634 20/01 Joan Joan Garcia Maria Gregorio de Lema ? 1639 21/12 Joan Pedro de Camaño Dominga de Lema Alonso de Lema “el

moço” Susana Rs.

1641 15/03 Joan Domingos de Lema - Alonsso de Lema "el moço"

Antonia Gonçales

1642 28/05 Joan Joan d_anos Dominga de Castro Sancho de Castro (Dombría)

Catalina (v. de Alonso de rromar)

1644 06/02 Joan Bértola Paz - Garcia de Lema Maria Alveres (sic) 1657 04/11 Joan Juan de Labandeira Dominga Pas Andrés Rs. Lorença Vermudes de

Castro, Dª (espª de García Lois de Lema)

1662 20/05 Juan Juan Vazquez Maria de Leys Andres Rz. Dominga Perez 1664 20/07 Juan Juan de Leys (e muller) Andres Rodriguez Dominga Paz 1664 30/10 Juan Juan de Romar Maria de Canossa Christobal da Toxa Maria de Lema 1665 15/03 Juan Domingo de Leys Catharina Paz Juan de Leys Dominga

1665 25/10 Juan Juan Dominguez Dominga Sanchez Domingo Pays Dominga de Leys 1665 10/11 Juan Christobal da Toxa Maria de Lema Alverto de Castro

(Cereixo) Dominga Vazquez (Cereixo)

1666 25/06 Juan Domingo Rodriguez Catharina Paz Andrés Rodriguez Maria de Lema 1667 30/01 Juan Juan de Antelo Antonia Trillo Juan de Pardiñas Villar

de Francos Alverta Gonzalez

1667 08/12 Juan Pedro de Leys Cathalina Pays Juan de Leys Dominga de Leys 1668 15/04 Juan Juan de Romar Maria de Canossa Martin de Castiñeira

(capitán) Dominga Rodriguez

1668 30/10 Juan Alonsso de Romar (Bayñas)

Isabel Perez Juan de Romar Maria de Canossa

1668 30/10 Juan Juan Dominguez Dominga Sanchez Juan Dominguez Maria de Lema 1669 24/11 Juan Blas de Caamaño Inés de Castiñeira Domingo de Caamaño

(Castrelo) Maria Alvarez

1670 10/06 Juan Juan Paz Maria de Canossa Domingo Paz Dominga de Leys 1670 06/10 Juan Domingo Paz Leocadia Juan de Anos "el mozo" Dominga Sanchez 1670 18/12 Juan Antonio de Leys Dominga Garcia Andrés Rodriguez Maria de Lema 1671 25/03 Juan Joseph de Alborés Dominga Perez Martín de Castiñeira

(capitán) María Alvarez de Carantoña

1671 06/12 Juan Juan G[arci]a? Maria Sanchez Amº? Perez - 1692 29/12 Juan Juan de Lema (B) Maria Peres (B) Pedro Antº de Lema y

Carantoña (presb.) (B) Maria Rodriguez (Verdeogas), avoa

1693 Juan Juan Paz Josepha dos Santos - - 1694 11/05 Juan Francisco Gonçales de

Seoane (B) Maria de Campos (B) Pedro de Gesto (B) Antonia de Leis (B)

1697 13/01 Juan Antonio Juan Paix Josepha Trilla Guillelmo de Camaño (tío)

Maria Trilla (tía)

1697 Juan Bernabé Dominguez Lucía (de Oanes?) Domingo de Canosa Lucia de Lema 1698 18/06 Juan Adrián Juan de Leis "el moço" Dominga de Castiñeira Juan de Leis (avó) Leonor de Lema 1700 12/09 Juan Alverte Castiñeiras Maria de Lema Andrés de Leis, “Sr. de las

Sidreiras" [Hedreiras?], D. -

Séc. XVIII 1701 19/10 Juan Anttonio Juan Rodriguez Maria Vasquez Domingo Perez Alverta Alonso 1702 07/05 Juan Antonio (+) Ignacio da Toxa Dominga Rodriguez Juan Antonio Gonzalez

(de Cee) Maria de Lema

1702 14/10 Juan Pedro do Xesto Maria de Lema Leandro Perez Maria de Lema 1703 27/12 Juan Sebastian de Camaño Dominga Pax Joseph de Alborés Alverta Perez 1704 28/01 Juan Chrisóstomo Domingo de Barrientos Maria Sanches Bartholomé de Leis y

Camaño (presb.,lic.) Andrea de Leis (irmá padrº)

1705 27/03 Juan Antonio Antonio de Caamaño Dominga Sanches Bastián de Caamaño (avó) Maria dos Santos (avoa)

47

1705 18/04 Juan Francisco Martinez Alverta dos Santos Juan de Caamaño Dominga Perez 1706 08/01 Juan Francisco Francisco de Liñares?

"el moço" Alverta Alonso Bartolomé de Leis, D.

(presb.) -

1707 27/10 Juan Domingo García Patrona de Lema Ignacio de Lema Maria de Leis 1710 01/11 Juan Matheo de Camaño Francisca de Lema Juan de Camaño Maria de Leis 1720 06/01 Juan Rey (sic) Matheo de Caamaño Francisca de Lema Juan de Caamaño Andresa de Pazos 1720 11/01 Juan Antonio Angel de Leis Xptina. de Lema Lope Antº de Leis y

Caamaño, D. Alverta Alonso

1722 22/03 Juan Matheo de Camaño Francisca de Lema Juan de Leis (B) Alberta Alonso (B) 1724 16/07 Juan Anttonio Symon Perez (B) Maria Rodriguez (B) Matheo Rodriguez (B) Andresa de Lema (B) 1725 17/08 Juan Juan Graiño Paula Sanches Juan de Castiñeira (B) Alberta Peres (B) 1725 19/07 Juan Thomé de Canossa (B) Maria Basquez (B) Juan de Caamaño (B) Maria Basquez (B) 1726 05/02 Juan Antonio Perez (B) Josepha Dosantos (B) Juan de Caamaño (B) Dominga Paz (B) 1727 16/10 Juan Gregorio Grayño (B) Antonia de Campos (B) Juan de Caamaño (B) - 1728 09/02 Juan Antonio Domingos Perez (B) Maria Perez (B) Raymundo Barrantes (B) Maria Perez (B) 1731 05/09 Juan Anttonio Carlos Moreira (B) Maria Sanchez (B) Juan Paz (B9 Justa Basquez (B) 1732 08/04 Juan Juan Paz (B) Maria Alonssa (B) Juan Lynares, D. (B)

presb. -

1733 05/06 Juan Pedro de Lagoa (B) Lorenssa Barela (B) Juan de Castiñeira (B) Angela Melchora (B) 1733 12/06 Juan Anttonio Gregorio Grayño (B) Antonia de Campos (B) Juan de Caamaño "el

mozo" (B) Andresa de Canto (B)

1733 12/10 Juan Anttonio Domingo Canossa (B) Alonssa Canossa (B) Juan Gonçales, D. (Carnés), presb.

-

1734 30/03 Juan Manuel Angel Danos (B) Christina Dosantos (B) Bartholomé de Leis, D. (presb.)

-

1735 29/01 Juan Theodoro Sambade (B) Dominga Paz (B) Juan de Caamaño (B) Andressa Dosantos (B) 1735 15/05 Juan Anttonio Ignacio de Lema (B) Maria Rodriguez (B) Juan de Lynares, D. (B)

presb. Maria Rodriguez (B)

1737 15/01 Juan Agustin de Lema (B) Maria Sanchez (B) Juan de Caamaño "el viexo" (B)

Andresa Sanchez (B) s.

1738 22/03 Juan Caietano Caamaño (B) Rossa Canossa (B) Juan de Caamaño (B) Dominga Sanches (B) eap.padr.

1738 --/04 Juan Juan Martines (B) Andrea dos Santos (B) Juan de Castiñeira (B) Dominga dos Santos (B)

1738 04/04 Juan Antonio Adrián Graiño (B) Angela Canossa (B) Bernabe Graiño (B) Catalina Vidal (B) s. 1738 01/07 Juan Pedro de Alborés (B) Marta de Leis (B) Juan de Castiñeira (B) Angela de Leis (B), s. 1739 25/01 Juan Anttonio Theodoro Sambade (B) Dominga Paz (B) Juan de Caamaño "el

Viejo" (B) Rosa Rodriguez (B)

1742 24/09 Juan Antonio Romero (B) Isabel Sanchez (B) Antonio de Caamaño (B), avó mat.

Andrea Sanchez (Berdeogas), tía

1743 14/02 Juan Manuel (m.p.) Juan Domínguez (B) Eulalia de Lema (B) Juan de Castiñeira (B) Antonia de Lema (Villastose)

1743 26/01 Juan Antonio (m.p.) Domingo de Lema (B) Cathalina dos Santos (B)

Juan de Caamaño (B) Andrea do Canto (B) e.pº

1744 13/06 Juan Antonio Juan Dominguez (B) Eulalia de Lema (B) ... de Leandro (B) Angela de ... (Villastose), tía

1745 --/12 Juan Inocencio Juan de Caamaño (B) Andrea do Canto (B) Alonso Caietano de Leys, D. (Bgas), presb.

-

1747 25/05 Juan Adrián Graíño (B) Angela Rodríguez (B) Juan de Castiñeira (B) - 1753 20/02 Juan Pedro de Leys (B) Ana Sánchez (B) Juan de Castiñeira (B) Maria de Lema (B) 1753 29/05 Juan Domingo Andrés de Caamaño

(B) Antonia de Lema (B) Domingo de Caamaño

(B), avó pat. Juana Rodriguez (B)

1754 02/08 Juan i. [Domº Antº López: casou 1756]

Maria Varela (B), s. (casou 1756)

Juan de Castiñeira (B) Maria de Lema (B)

1755 10/02 Juan Antonio Bentura Pérez (B) Dominga de Lema (B) Juan Paz (B) Maria Rodriguez (B) 1755 20/09 Juan Antonio (m.p.) Fernando de Lema (B) Dominga dos Santos

(B) Juan Paz (B), tío m. Petronila dos Santos

(B), tía mat. 1756 22/03 Juan Nepomuceno

Bernardo (m.p.) Rodrigo Sancho de Leys Vermúdez, D. (B)

Josepha Santiyán y Baldivieso, Dª (B)

Bernardo Valdivieso y Villa (curmán, estudante filósofo)

-

1756 30/07 Juan Pedro de Canosa (B) Angela Perez (B) Juan de Castiñeira (B) Antonia de Lema (B), filla padr.

1760 03/06 Juan Christobal Vicente de Olveyra (B) Francisca Paz (B) Pedro Gerónimo de Lema y Carantoña, D. (Castrelo)

Leocadia Patiño (B), tía pat.

1760 14/08 Juan Caietano Bentura Pérez (B) Dominga do Canto (B) Juan de Caamaño (B) Maria do Canto (B)

48

1762 04/01 Juan Innocencio Vizente de Olveira (B) Francisca Paz (B) Juan de Lema (B) Leocadia Patiño (B) 1763 12/04 Juan Andrés Antonio de Alvores (B) Juana de Lema (B) Juan Ant. Perez (Ozón) - 1765 02/04 Juan Francisco Calvo (B) Pasqua de Castiñeyra

(B) Juan Perez de Lema (B) -

1764 18/07 Juan Alexo Thomé Riveiro (B) Maria dos Santos (B) Dionysio Riveiro (B) 1766 05/07 Juan Francisco Estevan Garcia (B) Theresa Vasquez (B) Juan Francisco Liñares,

D. (B), presb. -

1768 30/08 Juan Alexo dos Santos (B) Ana de Lema (B) Pedro dos Santos (B), avó pat.

Mª Anttª R[odrigu]ez (B)

1769 23/03 Juan (m.p.) Nicolas Sibrán (B) Maria Vazquez (B) Juan Paz (B) - 1771 05/03 Juan Ignacio Andres Romeu (B) Gregoria Liñares (B) Juan Romero (B) Margarita de Brenlle

(B), esp. padrº 1771 15/04 Juan Francisco Manuel de Pazos (B) Juana Blanco (B) Juan de Castiñeira (B) - 1771 14/10 Juan Antonio Antonio Alvores (B) Maria de Lema (B) Juan de Caamaño (B), tío

mat. Leocadia Patiño (B)

1771 13/12 Juan Manuel Joseph Perez (B) Gabriela Sanchez (B) Bentura Perez (B) Anna dos Santos (B), tía pat.

1772 02/08 Juan Antonio Domingo Antº Dominguez (B)

Man[u]ela do_Canto (B)

Juan Antº Paz (B) Anttonia de Lema (B)

1773 25/06 Juan Antonio (m.p.) Benito Perez (B) Dominga do Canto (B) Juan de Castiñeyra (B) Manuela do Canto (B), tía mat.

1775 01/07 Juan Thomé Andrés Paz (B) Florencia Pequena (B) Thomas Cervigón, D. (Berdeogas)

Maria Alonso (Berdeogas)

1776 27/12 Juan Andrés Fernandez (Coucieiro)


Juan Paz (B), v. -

1777 20/05 Juan Josef Perez (B) Gabriela Sanchez (n.B) Juan Antonio Paz (B) Ana dos Santos (B) 1778 16/03 Juan Andres Julián de Albores (B) Benita Paz (n.B) Juan Perez (B) - 1778 06/05 Juan Antonio Xptoval de Pazos

(Castrelo) Maria Rodriguez (B) Antonio Gonzalez

(Castrelo) Andrea Rodriguez (B)

1780 13/04 Juan Francisco Bartholomé Bieites (S.Adrián de Castro)

Manuela Paz (B) Juan de Olveira Francisca Garcia

1782 26/03 Juan Antonio Manuel Canosa (B) Maria Antonia Rodriguez (B)

Juan Dominguez Maria Juana Rodriguez

1783 13/05 Juan Antonio Silvestre Caamaño (B) Isavel Oanes (Vimianzo)

Juan Dominguez Maria Perez (tía pat.)

1784 03/08 Juan Francisco (m.p.)

Miguel de Leis (B) Maria Perez (B) Juan dos Santos Francisca dos Santos y Alonso

1784 14/11 Juan Gregorio Caamaño (B) Rufina Rodriguez (B) - Sebastiana Patiño 1786 04/05 Juan Antonio

Ramón Miguel Theodoro Perez (Berdoias)

Maria Patiño (Berdoias)

Juan Perez (avó pat.) Alonsa Rodriguez (tía pat.)

1791 07/07 Juan (m.p.) Josef Paz (B) Elena Fernandes (Calo) Juan Paz (avó pat.) Florencia Fernandes 1792 03/10 Juan Benito Josef Paz (B) Elena Fernandes (Calo) Juan Paz (avó pat.) - 1796 29/04 Juan Ramon (m.p.) Francisco de Leis

(Villaestose) Maria de Lema (B) Manuel de Lema (B, avó

mat.) Antonia de Lema (avoa mat.)

1798 25/06 Juan Angel de Lema (B) Benita Liñares (Baíñas) Benito Rodriguez, D. (Baíñas)

Maria Patiño (B)

1800 20/05 Juan Antonio i. Leocadia Brenlle (B), s. Juan de Pazos (B) Maria Rodriguez (B) Séc. XIX

1816 11/04 Juan Pedro Canosa (B) Juana Peres (B) Manuel Canosa (B), avó pat.

Juana Canosa (B), filla padr.

1828 01/04 Juan Ramon de Pazo (B) Juana de Campos (B) Juan Albores (B) Rosa Albares (B) 1830 03/11 Juan Manuel Suarez (B) Maria Ana Espasandin

(B) Juan Peres (B) Benita de Canto (B),

esp. padr. 1833 12/09 Juan Simon i. Juana Perez (B), s. Juan Canosa (B) Juana Perez (B), nai

padr. 1842 24/06 Juan Manuel Pablo Lema (B) Isabel Lopez (Bgas) Angel Lema (B), avó pat. Benita Rodriguez (B),

avoa pat. 1843 12/09 Juan Manuel Andres Garzia (B) Vicenta de Berbia

(Ozon) Juan Andres de Leis, D. (Berdeogas), lic.

Manuela Perez , Dª (Bgas), esp.padr.

1846 11/06 Juan (m.p.) Bonifacio Caamaño (Cambeda)

Maria Lema (B) Juan Canosa (B) Juana Mouzo (B)

1848 27/02 Juan i. Maria Caberta (B), s. Juan Trillo (Bayñas) Tomasa Barrientos (B) 1850 17/09 Juan Domingo Caamaño

(Baiñas) Vicenta Gonzalez (Castrelo)

Juan Trillo Benita Rodriguez

1863 24/06 Juan José Camaño (B) Andrea Castiñeira (Dumbría)

Benito Caamaño (B), irmán

Maria Caamaño (B), irmá

1866 16/04 Juan José Caamaño (B) Tomasa García (B) Juan Garcia (B) Vicenta Trillo (Ozón)

49

1884 31/07 Juan (m.p.) Francisco Costa (Treos) Manuela Vecino (Treos)

Manuel Costa (B) Maria Costa (B)

1895 27/05 Juan Bautista i. Andrea Santos (B), s. Juan Lema (Carnés) Maria Sendón (B) Séc. XX

1905 23/12 Juan Juan Villar (Bgas) Maria Coo (B) Juaquin Coo Candida Coo 1914 15/03 Juan Maria Jose Rodriguez (B) Dolores Perez

(Castrelo) Juan Blanco Maria Mouzo

1946 09/07 Juan Bautista Fructuoso Santos (B) Clementina Lema (Ozon)

Leandro Coo (B) Maria Campos (B)

1961 02/03 Juan Ramón Juan A. García (Moraime)

Carmen de L. del Río (S.Crist. de Enfesta)

Ramón García esp. padrº.

1961 28/06 Juan José Andrés Villar (Bgas) Herminia García (B) Alejandro García (Bgas), tío

María García (Bgas), tía

1970 -/12? Juan Manuel Juan Moledo (Ozón) Manuela Pazos (Bgas) María Antelo (Ozón) Argimiro Moledo (Ozón)

1972 04/02 Juan José Juan Bautista Nemiña (Finisterre)

Teresa Antelo (B) José A. Martínez (B) Francisca Antelo (B)

1972 01/10 Juan Carlos Saturnino Insua (Cambeda)

María del C. Suarez (B) Celestino Suarez (Ozón) Evangelina Castiñeira (Ozón)

1982 02/07 Juan Manuel Manuel Martínez (Bgas)

Mª T. de J. Lema (B) Francisco Lema (Sarria-Lugo), tío

Mª del C. López (Sarria-Lugo)

1992 16/12 Juan Amador M. Ramos (B) Cecília da Conc. da Silva Martíns (Aveiro-Portugal)

José Alvite (Carnés) Mª F. Ramos (Carnés)

NNNSSS

Séc. XVIII 1776 06/04 Ignacio Juan Antonio de Argomil

[sic] (B) Josefa Martinez (B) Ignacio Perez (B) Rosa Paz (B)

1781 03/02 Pablo Juan Antonio Miguel de Leis (B) Maria Paz (B) Juan Paz "o mozo" (avó mat.)

-

Séc. XIX 1813 09/03 Andrés Juan Domingo Fernandes

(Olbeira) Josefa Albares (B) Andrés Romero (B), avó

mat. Juliana Rodriguez (B)

1841 05/11 Carlos Juan Jose Lema (B) Anselma Garzia (Villaestose)

Jose Suarez (B) Juana Perez (B)

1835 26/01 José Juan Manuel de Pazos (B) Maria de Lema (Alborés)

Juan Gonzalez, D. (Bgas) Josefa de Leira, Dª (Bgas)

1864 09/09 Andrés Juan i. María García (B) Andrés Pérez (B) Juana Pérez (B), filla pº

1870 27/01 Manuel Juan Vicente Barrientos (B) Andrea Vázquez (B) Manuel Barrientos (B), tio Juana Bazquez (B), tia Séc. XX

1936 25/07 Eduardo Juan Eduardo Paz (B) Aurora Caamaño (B) Primitivo Paz (B) Matilde Caamaño (B) 1961 19/08 Eduardo Juan Alejandro Paz (B) María Villar (B) Andrés Villar (B) María Paz (B)


ADVERTENCIA: os topónimos recóllense tal como están escritos nas partidas.

4º. ANDRÉS

51

AAnnddrrééss

ficha nº

44 NP: 121 NS: 023 CTA: 144

número de orde

como NP: 44ºº como NS: 55ºº

total abs. (NP+NS): 55ºº



séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


2 23 16 2 43


13 baut. (7,9 %)

(1638-1698)

48 baut. (9 %)

(1702-1800)

52 baut.(8,8 %)

(1801-1900)

8 baut. (1,58 %)

(1908-1957)

121 baut.(6,7 %)

(1638-1957)







1 13 - 9 23 baut. TOTAL COMO NOME SECUNDARIO (NS):

1 baut. (0,6 %)

(1693)

13 baut. (2,43 %)

(1701-1799)

9 baut. (1,77 %)

(1909-1980)

23 baut. (1,28 %)

(1693-1980)






TOTAL ABSOLUTO (NP + NS): 14 baut. (8,5 %)

(1638-1698)

61 baut. (11,4 %)

(1701-1800)

52 baut. (8,8 %)

(1801-1900)

17 baut. (3,35 %)

(1908-1980)

144 baut. (8 %)






séc. XVII séc. XVIII séc. XIX séc. XX TOTAL ABREVIATURAS.- NP: Nome Principal (nome único + 1º nome); NS: Nome Secundario (2º + 3º nome); CTA: Cómputo Total Absoluto


Andrés foi a única forma usada; non hai testemuños de André, variante galega. Trátase dun nome procedente do grego Andréas, para uns derivado de andréia ‘virilidade, valor’, para outros tratábase da redución cariñosa dalgún nome composto de andr ‘home’ (FERRO ET ALII; 1992: 125). San Andrés apóstolo era irmán de san Pedro e pescador coma el. É un dos santos máis antigos no culto hispánico (séc. VI). En Galicia recibe culto en 73 parroquias, pero quizais a maior influencia popu-lar se deba ó santuario do San Andrés de Teixido, na Serra da Capelada (cabo Ortegal), tradicional lugar de peregrinación de todo galego, que procurará acudir en vida para non se ver na obriga de ir de morto. Tamén acudían a Teixido os matrimonios que non lograban descendencia, pois nesta paraxe atópase a herba empreñadeira (“a San Andrés van dous e veñen tres”). Na igrexa parroquial de Berdoias non hai ningunha imaxe deste santo, nin tampouco recibe culto dunha maneira especial en ningunha das freguesías da redonda parroquial. A festa onomástica celébrase o 30 de novembro (a de Teixido, o 8 de setembro).

52


Como NP, Andrés ocupa o 4º lugar dos nomes masculinos de Berdoias de 1607 a 2000, con 121 bautizados (o 6,7 % dos 1791 bautizados totais)1. Como NS ocupa o 5º lugar, con 23 bautizados (1,28 % dos totais). No cómputo total absoluto (NP + NS) mantén unha posición alta, o 5º lugar, cun total de 144 bautizados (o 8 % dos totais)2. Este nome ocupaba no séc. XVII o 3º posto en número de bautizados (13 en total; o que supón o 7,9 % dos 164 bautizados deste século), pasando ó 2º no XVIII (48 bau-tizados; o 9 % do século); queda no 3º lugar no séc. XIX (52 bautizados; o 8,8 % do sé-culo), a considerable distancia dos dous primeiros nomes, que nesta centuria xa eran José e Manuel con máis do dobre de bautizados. No séc. XX pasa a un lugar modesto, o 5º (8 bautizados; o 1,58 % dos 506 totais). Todo isto concorda cos datos do resto de Galicia, pois Andrés aparece entre os nomes máis comúns xa desde antes do séc. XVII. En Berdoias o primeiro bautizado con este nome do que temos constancia documen-tal foi Andrés [de Leis], nado o 22-1-1638, fillo de Joán de Leis e afillado de Alonso de Lema “el moço” (polo deterioramento dos folios do Libro 1º perdéronse os nomes da nai e da madriña); o derradeiro deste séc. XVII foi Andrés Antonio [do Xesto], nado en 1698, fillo de Pedro do Xesto e de María de Lema. O primeiro do séc. XVIII foi Andrés [Pérez], de 1702, fillo de Phelipe Pérez e de María Afonso; o derradeiro desta centuria: Andrés [García], de 1800, fillo Domingo García e de Pasqua Rodríguez. No séc. XIX o primeiro foi outro Andrés [Peres], de 1802, fillo de Miguel Peres e de María Patiño; o último, Andrés Coo, de 1900, fillo de Pablo e de María. No séc. XX o primeiro é de 1905, Andrés Ogando, fillo de José e María, e o derradeiro de 1957: Andrés Rodríguez, fillo de Andrés e Rosa. Como nome único rexistrámolo nun total de 78 bautizados (o 64,46 % dos 121 que o tiveron de NP), e como primeiro dos nomes compostos en 42 (34,71 % dos citados 121). No séc. XVII aparece como nome único en 11 ocasións e acompañado doutro só en 2; no séc. XVIII as preferencias están máis repartidas: 25 veces só e 23 seguido dou-tro nome; no XIX increméntase o desexo a usalo só (36 ocorrencias fronte a 16), ó igual ca no séc. XX (6 fronte a 2). Moi a finais do séc. XVII empezou a ir acompañado dun segundo nome, con dúas únicas variantes: Andrés Guillelmo (1697) e A. Antonio (1698). Nos séculos XVIII e XIX é onde se produce unha maior variedade de combinacións onomásticas con el de primeiro: 13 en cadansúa centuria; as que tiveron un relativo éxito foron Andrés Antonio (4 ocorrencias no XVIII e 2 no XIX) e A. Vizente (4 no séc. XVIII). No séc. XX só apa-recen dúas combinacións: A. Jesús (1908) e A. Atilio (1949). Como NS tivo unha aceptación bastante irregular, cun certo éxito unicamente no séc. XVIII, no que se ensaiaron 11 combinación con Andrés de segundo nome (a máis repetida foi Pedro Andrés, con 3 bautizados, e Juan Andrés con 2). No séc. XX rexistramos tres combinacións, da que José Andrés (6 bautizados) foi a máis repetido. En resumo, ó longo de todo o período (1607-2000), Andrés formou parte de 24 va-riantes combinatorias diferentes como primeiro nome e 13 como segundo; ningunha co-mo terceiro.

1 Descontando os 19 que morreron párvulos, Andrés seguiría ocupando o mesmo lugar con 102 “sobrevi-ventes” (o 6,61 % dos 1543 totais). 2 Na actualidade (datos do INE, 2001), no Concello de Vimianzo este nome mantén unha presenza bas-tante aceptable, pois lévano 66 individuos de NP (ocupa o 7º lugar do municipio).

53

ANDRÉS: GRAFÍAS, ABREVIATURAS, VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS


grafías

Andrés Andrés Andrés Andrés total grafías utilizadas: 1

abreviaturas

- - total abrev.: 0

NP: variantes como 1º nome dos nomes compostos Andrés Antonio: 1 (1698) A. Guillelmo: 1 (1697)

2 variantes

Andrés Antonio: 4 (1758-1782) A. Antonio Vizente: 1 (1782) A. Benito: 1 (1799) A. Bernardo: 1 (1791) A. Esteban: 1 (1756) A. Francisco: 2 (1703, 1764) A. Manuel: 2 (1735, 1788) A. Pablo: 2 (1778, 1779) A. Pascoal: 1 (1765) A. Ramón: 1 (1778) A. Romualdo: 1 (1751) A. Thomás Ramón: 1 (1754) A. Vizente: 4 (1741-1792)

13 variantes

Andrés Antonio: 2 (1801,1845) A. Baltasar: 1 (1864) A. Benito: 1 (1804) A. Carmelo: 1 (1898) A. Carmen: 1 (1867) A. Domingo: 1 (1857) A. Hilario: 1 (1812.) A. Juan: 2 (1812, 1864) A. Manuel: 2 (1841, 1860) A. Pablo: 1 (1857) A. Rosendo: 1 (1863) A. Sebastián: 1 (1815) A.Silbestre: 1 (1811)

13 variantes

Andrés Jesús: 1 (1908) A.Atilio: 1 (1949)

2 variantes

total nº de variantes como 1º

nome [1697-1949]:

24


Francisco Andrés: 1 (1693)

1 variante

Benito Andrés: 1 (1799) Francisco A.: 1 (1707) Guillermo A.: 1 (1756) Josef A.: 1 (1781) Juan A.: 2 (1763, 1768) Luis A.: 1 (1709) Manuel A.: 1 (1769) Pedro A.: 3 (1701, 1712, 1754) Raphael A.: 1 (1757) Salbador A.: 1 (1704) Xorxe A.: 1 (1701)

11 variantes

Eulogio A.: 1 (1956) Ildefonso A.: 1 (1937) José A.: 6 (1936-1980) Manuel A.: 1 (1909)

4 variantes



14


ANDRÉS: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS): 1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

54

a) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE ANDRÉS (COMO NP):

Nº baut. 95-100

90-95 85-90 80-85 75-80 70-75 65-70 60-65 55-60 50-55 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

Total baut.: 121)




séc. XX (8 baut.)

b) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE ANDRÉS (NP + NS):

Nº baut.

95-100 90-95 85-90 80-85 75-80 70-75 65-70 60-65 55-60 50-55 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

Total baut.: 144




séc. XX (17 baut.)

POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME DE ANDRÉS O nome, como xa dixemos, introduciuse na parroquia no segundo terzo do séc. XVII por causas que descoñecemos, no tocante ó primeiro bautizado; non obstante, o segundo xa recibiu o seu nome do padriño. A maior parte dos bautizados que recibiron o nome de Andrés débenllo ós padriños, en porcentaxes moi altas (67 % dos que o tiveron como NP, 60 % no cómputo total ab-soluto). Os padriños de nome Andrés e algunha madriña Andresa e Andrea tiveron bo coidado de espallar o seu nome nos afillados, algún deles con gran interese: abonde con

55

observar a repeitición dalgúns nomes no Cadro de ‘Datos básicos’: Andrés Romeu (entre 1765 e 1774); Andrés Romero –quizais fillo do anterior-, entre 1779 e 1828 (sos-peitamos que tamén se trata de pai e fillo); Andrés Pérez (entre 1820 e 1840); outro An-drés Pérez (entre 1857 e 1871); Andrés Coo (entre 1871 e 1895), etc. As causas descoñecidas ocupan o segundo lugar, con porcentaxes semellantes para os bautizados que o tiveron de NP (31,4 %) e no cómputo total (35,4 %). A moita distancia queda a influencia do nome dos pais, que foi máis decisivo nos bautizados que o tiveron de NS (30 %) que de NP (4,13 %); no cómputo total: 8,3 %. A proximidade da festa onomástica importou pouco: 4,13 % (NP) e 3,47 % (cóm-puto total). Tamén aquí se dan coincidencias nun mesmo bautizado de recibir o nome por varios condutos: dos pais e dos padriños, do santo do día, etc. Andrés Vizente [de Sibrán], nado en 1774, recibe o nome do seu padriño Andrés Romeu e da súa madriña Andrea Ro-dríguez; Andrés Pablo Caamaño (1857), recibe o seu primeiro nome da madriña, An-drea García, e o segundo do padriño, Pablo Lema; Andrés Manuel Pais (1860), recibe o primeiro nome da madriña, Andrea Cendón, e o segundo do padriño, Manuel Pérez.

Andrés: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai

< nome do santo do

día (30-11)

causas desc.


< nome pai / nai

< nome do santo do

día (30-11)

causas desc.

Séc. XVII 2 b. < padrº . 11 b. 1 b. < padrº 1 b. < pai Séc. XVIII 27 b. < padrº

5 b. < madrª 2 b. < pai 1 b. < nai

2 b. 14 b. 2 b. < padrº- 4 b. < pai - 9 b.


1 b. < nai

2 b. 10 b. -

-

Séc. XX 4 b. < padrº

1 b. < pai

1 b. 3 b. 3 b. < padrº 2 b. < pai 4 b.

TOTAL 81 ( 67 %) 5 (4,13 %) 5 ( 4,13 %) 38 (31,4%) 6 (26 %) 7 (30 %) - 13 ( 56,5 %) (NP: porcentaxes sobre 121 bautizados) (NS: porcentaxes sb 23 bautizados)





TOTAL ABSOLUTO

87 (60 %)

12 ( 8,33 %)

5 ( 3,47 %)

51 (35,4 %)




devoción parroquial ou comarcal


históricas


nacemento no

estranxeiroséc. XVII - séc. XVIII séc. XIX Andrés Balthasar de Leis y Caamaño,

presbítero (1811-1829). Andrés Montero Moreira, párroco (1893-1918).

séc. XX Andrés David Pérez Cambeiro, párroco (1930-1940).


Entre as causas descoñecidas puido influír algún crego oficiante, como Andrés B. de Leis y Caamaño (1811-1829), pois nos anos en que el estivo houbo un notable incremento de bautizados co nome de Andrés. En troques, os períodos en que foron párrocos Andrés Montero (1893-1918) e Andrés D. Pérez (1930-1940) coinciden precisamente coas épocas de esmorecemento do nome.

56

RELACIÓN PARENTAL ENTRE PADRIÑOS/MADRIÑAS E AFILLADOS Os 89 bautizados que houbo co nome de Andrés de 1751 a 2000 tiveron 88 padriños e 79 madriñas (en total, 167 padriños/madriñas). A maior parte dos padriños/madriñas non consta que fosen familiares do afillado: 114, o que dá unha porcentaxe do 68,26 %. Sabemos que foron familiares unicamente 53 (31,73 %), destes as tías (15) e os tíos (12) foron os maioritarios, e moi pouca distancia dos avós (15) e das avoas, estas a notoria distancia (4). Estes datos constitúen unha referencia moi parcial, pois non sempre os cregos se preocuparon por anotaren a relación de parentesco dos compadres e comadres, es-pecialmente a partir da segunda metade do séc. XX.

Andrés: parentesco de padriños e madriñas (período 1751-2000) padriños Madriñas bisavó avó tío irmán avoa tía irmá curmá séc. XVIII (desde 1751)

3 1 2

séc. XIX 1 11 11 2 4 14 2 1 séc. XX 1 1 1 Total 1

15

12

3 4 15

2 1

total padriños/madriñas familiares: 53 (31,73 %) total padriños/madriñas sen relación parental: 114 (68,26 %)


-O -

AAnnddrrééss:: DDAATTOOSS BBÁÁSSIICCOOSS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNPP

séc. XVII 1638 22/01 Andrés Joan de Leis ? Alonso de Lema "el

moço" Antonia Gre.?

1654 15/11 Andrés Juan B[asque]s Maria de Leis Andrés Rs.? Catalina de Canosa 1665 17/09 Andrés Alverto Grayño Alverta dos Sanctos Martin de Castiñeira

(capitán) Maria Alvarez de Carantoña

1668 12/03 Andrés Andrés Rodríguez Maria de Lema Pedro de Lema y Carantoña

Maria Rodriguez

1669 30/03 Andres Juan de Labandeyra Dominga Paz Pedro Perez (Castrelo) espª. padrº. 1669 06/11 Andrés Alonso Graiño Maria Leys Andrés Rodriguez Maria de Lema 1672 12/12 Andrés Simon de Mouzo Christina dos Santos Leandro Perez Marina Rodriguez 1694 09/12 Andrés Domingo de Carnés (B) Dominga dos Santos

(B) Joseph de Alvorés (B) Alverta Perez (B)

1696 19/02 Andrés Phelipe Perez Maria Afonso de Canosa

Antonio Perez (est.) Maria de Lema

1696 18/04 Andrés Christobo Rodrigues Dominga dos Santos Gileyme ? de Camaño Leonor de Lema 1697 08/04 Andrés Juan de Leis el moço Dominga de Castiñeira Juan de Alborés Maria de Castiñeira 1697 23/05 Andrés Guillelmo Guillelmo de Camaño Maria Pax Juan de Camaño (avó) Maria dos Santos

(avoa) 1698 07/03 Andrés Antonio Pedro do Xesto Maria de Lema Franº. de Lema Vermú-

dez, D.(Paisaz-Cambeda) Maria de Lema (viúva, avoa)

Séc. XVIII 1702 18/03 Andres Phelipe Perez Maria Afonso Leandro Perez (avó) Alverto Afonso 1702 06/10 Andrés Domingo Garcia Padrona Rodrigues Bartholome de Leis y

Camaño, D. (lic.) Andrea Vasquez de Leis (irmá padrº)

1703 04/12 Andrés Francisco Sebastian Pax Josepha Gonsales Pedro do Xesto Maria de Lema

57

1717 27/07 Andrés Phelipe de Leis Antonia d_Olbeira Simon rrs. [Rodrigues] - 1721 28/05 Andrés Pedro Zerqueiro Antonia Lopes Andrés de Leis (B) Alberta Alonso (B) 1722 07/04 Andrés Antonio Peres Josepha dos Santos Andrés Peres (B) Juana Peres de Lema

(B) 1723 16/05 Andrés Andrés de Leys Antonia dos Santos Antonio Perez (B) Maria de Lema (B) 1726 04/06 Andrés Gregorio Grayño (B) Antonia de Campos (B) Bernabé Graiño Andressa Dosantos 1727 05/06 Andrés (+) Domingos Caamaño(B) Patronila Albares (B) Andres Perez (B) Christina Paz (B) 1728 04/09 Andrés Juan Martines Andressa Perez Andrés Perez (Bayñas), s. Ana de Canossa

(Bayñas), v. 1729 05/07 Andrés Anttonio Isidro de Pasos (B) Benita de Lema (B) Andrés de Jesto, D. (B)

presb. Antonia Alonssa (B)

1729 29/11 Andrés Juan Paz (B) Maria Alonssa (B) Bartholomé de Leys, D. (B) presb.

-

1734 11/11 Andrés Agustín de Lema (B) Maria Sanchez (B) Antonio de Caamaño (B) Andressa Sanchez (B) 1735 25/02 Andrés Manuel Bartolomé Canosa (B) Anttonia Rodrígues (B) Anttonio Canossa (B) s. Angela Rodrigues (B)

s. 1735 13/09 Andrés Juan Martines (B) Andressa Dosantos (B) Andrés de Castiñeira

(S.Adrián Docastro Alberta Dosantos (B)

1735 03/11 Andrés Antonio de Gesto (B) Maria Dobusto (B) Alberte Peres (B) Andressa de Lema (B) 1741 19/07 Andrés Vizente Benito Romeu (B) Maria Rodriguez (B) Juan Francisco de Liñares,

D. (B), vicecura -

1743 15/01 Andrés (m.p.) Domingo Posse (B) Clara Rodriguez (B) Andrés Posse (B), avó - 1745 20/04 Andrés Gregorio Graíño (B) Antonia de Campos (B) Adrián Graiño (B) ...? 1751 19/02 Andrés Romualdo Thomás Riveiro (B) Maria dos Santos (B) Dionisio Riveiro (B), avó

pat. -

1754 29/12 Andrés Thomás Ramón (m.p.)

Benito de Leys (B) Martina Perez (B) Juan Francisco Liñares, D. (B), presb.

-

1756 03/08 Andrés Esteban (m.p.)

Vizente de Olbeira (B) Francisca Paz (B) Andrés de Caamaño (B) Antonia de Lema (B)

1758 27/02 Andrés Andrés Romero (B) Gregoria de Liñares (B) Benito Romero (B) avó pat.

Andrea Fernández (Berdeogas), s.

1758 26/09 Andrés Antonio Gregorio de Castiñeira (B)

Juana Rodriguez (B) Andrés de Caamaño (B) Maria Sánchez (B)

1764 16/02 Andres Francisco Angel Paz (B) Dominga Paz (B) Manuel Paz (B), tío Maria Paz (B), tía 1765 09/04 Andres Pascoal Juan de Lema (B) Maria Patiño (B) Andres Romeu (B) Gregoria Liñares (B) 1768 18/04 Andres Juan Perez Soneyra (B) Josepha de Lema (B) Andres Romeu (B) - 1769 13/08 Andres Vizente Juan Romero (B) Margarita de Brenlle

(B) Andres Romeu (B) Gregoria de Liñares (B)

1774 22/08 Andres Vizente Nicolas de Sibrán (B) Manuela Vazquez (B) Andres Romeu (B) Andrea Rodriguez (B) 1775 27/07 Andrés Antonio Alvorés (n.B) Maria de Lema (n.B) Andrés Caamaño (B), avó

mat. Josepha de Lema (B), filla padrº

1775 01/12 Andres Josef Perez (n. B) Gabriela Sanchez (n.B) Andrés Fernandez (B) Dominga Brenlla (B) 1776 02/08 Andrés Antonio Joseph Paz (B) Manuela Paz (B) Andrés Paz (B) Christina Paz (B) 1776 05/10 Andrés Antonio i. Rosa do Canto (B), s. Andrés Paz (B) - 1778 27/01 Andres Pablo Antonio de Argomil

(Baiñas) Josefa Martinez (B) Andres Fernandez (B) Dominga de Brenlle

(B), esp. padrº 1778 02/03 Andres Ramon Manuel de Lema

(Cambeda) Antonia de Lema (B) Francisco de Lema (B) Ignacia de Lema (B)

1778 28/10 Andres Alexos dos Santos (B) Ana de Lema (B) Juan Dominguez Mª Antª Rodriguez 1779 25/02 Andres Pablo Estevan Garcia (B) Theresa Vasquez (B) Andres Romero Ana dos Santos 1781 20/08 Andres Antonio Juan Romero (B) Ana Rodriguez

(Castrelo) Antonio Romero Maria Sanchez

1782 12/01 Andres Esteban Garcia (B) Theresa Vasquez (B) Andres Romero - 1782 01/12 Andres Antonio

Vizente Antonio Perez (B) Maria Antonia dos

Santos (B) Antonio de Lema y Carantoña

Ysavel de Olveira (esp. padr.)

1788 14/03 Andres Manuel Manuel Canosa (B) Mª Antª Rodriguez (Salgueiros)

Andres Peres (Cambeda) Maria de Leis (Cambeda), esp. padrº

1788 17/10 Andres Silbestre Camaño (B) Isavel Oanes (Vimianzo)

Andres Romero (B) Gregoria Liñares (B)

1790 02/04 Andres Matias Barrientos (B) Florencia Varela (B) Esteban Garcia Teresa Vazques 1791 12/09 Andres Bernardo

(m.p.) Felipe de Lema (B) Benita de Lema (B) Andres de Lema Pasqua Patiño

1792 27/06 Andres Vicente Juan Romero (B) Juana Rodriguez (Castrelo)

Andres Romero (B) Leocadia Romero (B)

1797 24/12 Andres Matias Cendon (B) Maria Gonzalez Andres de Leis, D. Ignacia de Lema (B)

58

(Castrelo) (presbº Verdeogas) 1799 30/08 Andres Benito

(m.p.) Francisco de Leis (Villaestose)

Maria de Lema (B) Andres de Leis, D. (presbº. Verdeogas)

-

1800 26/08 Andres Domingo Garcia (B) Pasqua Rodriguez (B) Andres Paz (B) Theresa Vazques (B) Séc. XIX

1801 01/12 Andres Antonio (m.p.)

Clemente Fernandes (Baiñas)

Maria de Lema (B) Andres de Lema (B) Maria Antonia de Lema (B)

1802 01/09 Andres Miguel Peres (B) Maria Patiño (B) Andres Romero B) - 1804 30/11 Andres Benito

(m.p.) Domingo Fernandes (Olbeira)

Josefa Alborés (B) Andres Romero (B), bisavó

Carmela Peres (B)

1806 16/03 Andrés Christoval Paz (B) Maria Vazquez (B) Andres Garcia (B) Maria de Lema (B) 1811 31/12 Andres Silbestre

(m.p.) Ambrosio Fernandes (Olbeira)

Maria Albares (B) Andres Romero (B), avó mat.

Josefa Albares (B), tía mat.

1812 14/01 Andres Hilario (m.p.)

Ventura Vilarnobo (B) Rosa Moreira (Coucieiro)

Andres Romero (B) Josefa dos Santos (B)

1813 09/03 Andrés Juan Domingo Fernandes (Olbeira)

Josefa Albares (B) Andrés Romero (B), avó mat.

Juliana Rodriguez (B)

1814 23/01 Andres Miguel Peres (B) Vicenta Martinez (Coucieiro)

Juan Dominguez (Ozon) Felipa Martines (Ozon)

1815 09/06 Andrés Joaquín Cendón (B) Josefa Trillo (Ozón) Andrés Cendón (B), tío pat.

Antonia Gonzales (B)

1815 09/06 Andrés Sebastián (m.p.)

Antonio Albores (B) Vicenta de Lema (Cambeda)

Sebastián Albores (B), tío pat.

Andrea (B), filla padrº

1816 14/04 Andrés i. Josefa Peres (B) Ramón Peres (B), tío mat. - 1816 14/09 Andrés (m.p.) Vicente Barrientos (B) Maria Fernandes

(Coucieiro) Andrés Antonio Romero (B)

Bárbara Peres (B)

1817 13/04 Andrés Vicente Sanches (B) Fabiana Gonzales (B) Pedro de Lema (B) Juliana Gonzales (B), tía mat.

1820 16/03 Andres Juan Peres (B) Benita do Canto (B) Andres Peres (B), tío pat. Rosa Peres (B), tía pat. 1822 05/09 Andres Antonio Vilarnobo (B) Benita Gonzales (B) Andres Romero (B) Josefa dos Santos (B) 1828 06/11 Andres (m.p.) Domingo Antonio

Romero (B) Benita Trillo (B) Andres Romero (B), avó

pat. -

1832 02/07 Andrés Angel Camaño (B) Maria de Lema (B) Andrés Cendón (B) Bernarda Paz (B) 1841 07/07 Andres Manuel

(m.p.) Bernardo Perez (B) Andrea Garzia

(Villaestose) Andres Paz (B) Francisca Garzia (B),

tía mat. 1842 24/08 Andres Manuel Rey (<inclusa

de Santiago) Rosa Villarnobo (B) Andres Vilarnobo (B), tío

mat. Elena Paz (B)

1845 03/02 Andrés (m.m.) José Perez (B) Rosa de Lema (B) Andres Perez (B) Manuela Trillo (Bg.) 1845 10/05 Andres Antonio

(m.p.) Domª Antº. Romero (B)

Benita Trillo y Perez (B)

Andres Romero Josefa Santos

1853 18/05 Andres Joaquin Caamaño (B) Juana Vazquez (B) Andres Perez (B) Rosa Andrade (B), tía mat.

1853 07/10 Andres (m.p.) Manuel Alvores (B) Rafaela Paz (B) Manuel Alvores (B), irmán

Andrea Alvores (B), irmá

1857 18/03 Andres Domingo Manuel Albores (B) Rafaela Paz (B) Domº Antº Albores (B), avó pat.

Andrea Albores (B), irmá

1857 23/06 Andres Pablo Ramon Caamaño (B) Josefa Romero (Salto) Pablo Lema (B) Andrea Garcia (B) 1857 04/09 Andres Simon Perez (B) Lorenza Caamaño

(Carnota) Andres Perez (B) Vicenta Andrade (B)

1860 25/09 Andres Manuel i. Joaquina Pais (B) Manuel Perez, D. (Bg), presbº

Andrea Cendon (B)

1862 03/09 Andrés Simón García (B) María Pérez (B) Andrés Pérez (B), avó mat.

Maria Pérez (B), tía

1863 20/05 Andrés Rosendo Francisco Villar (Calo) Manuela Gándara (B) Andrés Gándara (B), avó mat.

Rosa Fernandez (B), avoa mat.

1864 23/07 Andrés i. Andrea Caamaño (B) Andrés Caamaño (B), tío -- 1864 09/09 Andrés Juan i. María García (B) Andrés Pérez (B) Juana Pérez (B), filla pº1864 23/11 Andrés Baltasar Francisco Antelo

(Cambeda) Manuela Suárez (B) Baltasar Lema (Cambeda) Andrea Suárez (B), tía

1867 28/01 Andrés Francisco Pérez (B) Vicenta Bázquez (B) Andrés Bázquez (B), tío Manuela Andrade (Castrelo), avoa mat.

1867 13/06 Andrés Carmen Andrés Carmen López (Cereijo)

María C. Alvite (B) Victorio Alvite (B), tío Dolores Alvite (B), tía

1868 03/02 Andrés Juan Suárez (B) Pascua Pérez (Cambeda)

Andrés Pérez (B) Josefa Bermúdez (Cambeda), avoa mat.

1871 14/02 Andrés José Caamaño (Morquintián)

Rosa Pérez (B) Andrés Coo (B) Josefa de Lema (B)

1871 30/09 Andrés i. Carmen Pazos (B) Andrés Pérez (B) Maria Rei (B)

59

1875 07/04 Andrés Joaquín Caamaño (B) Juana Vázquez (Castrelo)

Mariano Caamaño (B), irmán

Maria Santos (B)

1875 29/04 Andrés Francisco Costa (Treos) Manuela Vecino (Treos)

Andrés Martínez (Treos) Maria Canosa (Treos), tía

1879 22/04 Andrés Bernardo J. Leis (B) Manuela Louro (Bgas) Andrés Coo (B), tío María Leis (B), tía 1881 17/07 Andrés Valentín Paz (B) Josefa Caamaño (B) Andrés Alvarez Andrea Canosa 1882 21/04 Andrés Juan Lema (B) Josefa Ogando

(Villastose) José Ogando (Villastose), avó

Manuela Ogando (Villastose), tía

1888 20/03 Andrés Joaquín Pazos (B) Andrea Caamaño (B) Andrés Coo (B) María Coo (B)

1890 19/12 Andrés Antonio Villar (B) Rosa Pazos (B) Andrés Rey (Berdeogas) Josefa Cernadas (Cambeda), avoa

1894 18/04 Andrés José Rodríguez (B) Josefa Marcote (Moraime)

Andrés Alborés (B) Manuela Gándara (B)

1894 08/12 Andrés Manuel Villar (B) María Villar (B) Andrés Villar (B) María Leis (B) 1895 18/01 Andrés (m.p.) i. Ramona Mouzo (B) -- Maria Cóo y Leis (B) 1895 17/06 Andrés Manuel Caamaño (B) María Villar (B) Andrés Coo (B) Maria Leis (B) 1896 12/08 Andrés Francisco Pérez (B) María Leis (B) Juaquín Bernardo Leis

(B), avó Manuela Pérez (B), tía

1897 25/03 Andrés José Pazos (B) Josefa Barrientos (B) Andrés Pazos (B) Manuela Barrientos (B)1898 24/04 Andrés Carmelo Cándido López (B) Corcernación

Domínguez (Redonda) Fernando López (B), tío Manuela Alborés (B),

tía 1900 06/02 Andrés Pablo Coo (Carnés) Maria Castro (Bgas) Juaquin Coo (tío p.) Mercedes Castro (tía

mat.) Séc. XX

1908 12/05 Andres Jesus i. Ludovina Perez (B) Jose Pazos Dolores Mouzo 1908 14/05 Andres Juan Villar (B) Maria Coo (B) Andres Lema Josefa Ogando 1919 24/11 Andres Manuel Barrientos (B) Caridad Pais (B) Andres Pais José Barrientos 1931 25/07 Andrés Juan Villar Cóo (B) Encarnación Soto

(Cambeda) Juan Villar (avó) Estrella Villar (tía)

1934 14/01 Andrés i. María Antelo (B) Aurelio Antelo (Berdeogas)

Manuela Barrientos (B)

1943 10/01 Andrés i. Aurora Cernadas (B) Andres Costa (Baiñas) Maria Dominguez (Baiñas)

1949 03/03 Andrés Atilio (m.p.) Manuel Antelo (B) Dolores Caamaño (B) Andres Caamaño (B) Maria Costa (B) 1957 30/11 Andrés Andrés Rodríguez (B) Rosa Lema Pose

(Ozón) José Rodríguez (B), irmán Mª Josefa García (B),

mestra nacional NNSS

Séc. XVII 1693 03/06 Francisco Andrés Andrés Graíño (B) Catharina Rodriguez

(B) Andrés de Leis y Lema, D. (Meanos)

Catharina de Canosa (B)

Séc. XVIII 1701 09/01 Pedro Andrés Pedro de Xesto Maria de Lema Domingo Trillo (tío s.) Maria de Lema (avoa) 1701 23/04 Xorxe Andrés Domingo Garcia Patrona Rodrigues Bartholome de Leis y

Caamaño, D. (presb.) -

1704 22/05 Salbador Andrés i. Susana Rodriguez, s. Pedro Vasquez, D. (presb., lic.)

Marina de Vasquez

1707 05/12 Francisco Andrés Antonio de Camaño Dominga de Sanbade Juan de Camaño Dominga Pax

1709 05/06 Luis Andrés Pedro do Xesto Maria de Lema Domingo Thomé, D. (S.Juan de Grixoa)

Maria Alvares, Dª. (Villa Seco)

1712 02/08 Pedro Andrés Andres de Leys (B) Antonia dos Santos (B) Domingo Perez (B) Maria Vasquez (B) 1754 04/02 Pedro Andrés

Antonio Andrés Paz (B) Benita Sanchez (B) Pedro B. Pereiro, D.

(Castrelo), párroco Rosa Suarez (Berdeogas)

1756 06/11 Guillermo Andrés (m.p.)

Andrés de Leys (B), defunto

Benita de Lema (B) Andrés de Caamaño (Zereijo)

Angela Albares (Zereijo)

1763 12/04 Juan Andrés Antonio de Alvores (B) Juana de Lema (B) Juan A. Perez (Ozón) - 1769 13/03 Manuel Andres Andres Paz (B) Florencia Pequeña (B) [Andrés] Romeu (B) Manuela Paz (B) 1778 16/03 Juan Andres Julián de Albores (B) Benita Paz (B) Juan Perez (B) - 1781 17/03 Josef Andres Manuel de Canosa (B) Mª Antª Rodguez (B) Simon de Canosa Josefa Perez 1799 22/10 Benito Andres

(m.p.) Josef de Lema (B) Maria Garcia

(Villaestose) Benito Regueira, D. (presbº. de Verdoyas)

Juana de Lema (B)

Séc. XX 1909 30/07 Manuel Andres Jose Antelo (B) Maria Ozon (Ozon) Andres Rodriguez Maria Rodriguez

1936 18/03 José Andrés Manuel Villar (B) Mercedes Ogando Jesus Villar (B) Aurora Canosa (B)

60

(Ozon)

1937 24/12 Ildefonso Andrés Andres Caamaño (B) Maria Costa (B) Ildefonso Sendon (Castrelo), párroco

Manuela Costa (B)

1943 11/12 Jose Andres Jesus Antelo (B) Flor Lema (B) Andres Lema (B) Estrella Antelo (B)

1944 01/11 José Andres (m.p.) Manuel Villar (B) Claudina Paz (B) Jose Villar (B) Encarnacion Paz (B), avoa

1949 18/01 José Andrés José Antelo (B) Dorinda Pérez (B) José Rey (Berdeogas) Felicidad Calvo (Cambeda)

1956 19/03 Eulogio Andrés José Antelo N. (Negreira)

Carmen Pazos N. (B) Andrés Costa (Baíñas) María Domínguez (Baíñas)

1974 29/06 José Andrés Andrés Barrientos (B) Josefina Santos (Coucieiro)

José Ogando (B) Carmen Rodriguez (B)

1980 05/10 José Andrés José Pose (B) Elvira L. Ogando (Castrelo)

Primitivo Caamaño (Berdeogas)

Carmen Pose (Berdeogas)



61

5º. FRANCISCO

62

FFrraanncciissccoo

ficha nº

55

NP: 081 NS: 20 CTA: 101

número de orde

como NP: 55ºº como NS: 66ºº total abs. (NP+NS): 66ºº



séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


1 15 5 2 23


10 baut. (6 %)

(1642-1696)

27 baut. (5 %)

(1703-1797)

27 baut.(4,6 %)

(1809-1899)

17 baut. (3,35 %)

(1901-1982)

81 baut.(4,5 %)

(1642-1982)







1 11 2 5 19 baut. como 3º nome dos compostos:

1 - - 1 baut. TOTAL COMO NOME SECUNDARIO (NS):

1 baut. (0,6 %)

(1700)

12 baut. (2,25 %)

(1703-1792)

2 baut. (0,34 %)

(1819, 1899)

5 baut. (0,98 %)

(1915-1992)

20 baut. (1,11 %)

(1700-1992)







(1642-1700)

39 baut. (7,3 %) (1703-1797)

29 baut. (4,9 %) (1809-1899)

22 baut. (4,34 %) (1901-1992)

101 baut. (5,6 %)







(NP + NS); sb.: sobre; abs.: absoluto; baut.: bautizados; masc.: masculinos). O nome de Francisco procede do latín tardío franciscus, adxectivo étnico adaptación do xermánico *frankisk, que significa ‘franco, propio dos francos’. Como outros adxectivos étnicos (Xermano, por exemplo), pasou a usarse tamén como nome persoal ou sobrenome, aínda que de maneira esporádica (FERRO ET ALII; 1992: 276). San Francisco de Asís (1182-1226) foi a figura histórica que orixinou a popularización do nome. Fundou unha orde mendicante á que se lle dá o humilde nome de Irmáns menores –despois chamada Orde franciscana- que aproba o papa Inocencio III. Corre unha tradición non probada de que peregrinou a San-tiago de Compostela entre 1213 e 1214, onde fundou o convento que leva o seu nome; tempo despois fun-dáronse moitos máis mosteiros franciscanos nas vilas galegas máis importantes: San Lourenzo de Tras-outo-Santiago, Lugo, Ourense, Betanzos, Noia, etc. (isto pode explicar en parte o espallamento deste no-me por Galicia). Polo seu amor polos animais é avogoso da fertilidade da vacas e protector dos

63

comerciantes, dos xastres e dos pobres. O día da súa onomástica é o 4 de outubro (FERRO ET ALII; íbidem). San Francisco Xavier (1506-1552) naceu no castelo de Xabierre (Navarra). Foi un dos primeiros discípulos de san Ignacio de Loiola e, como tal, misioneiro nas Indias. O día da súa onomástica é o 3 de decembro (FERRO ET ALII; 1992: 277).

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Francisco foi o 5º nome máis utilizado en Berdoias de 1607 a 2000. Im-púxoselles a 81 bautizados (o 4,5 % dos 1791 bautizados totais)3. Como NS foille im-posto a 20 bautizados (o 1,11 % dos totais). No cómputo xeral absoluto pasaría a ocu-par o 6º lugar, con 101 bautizados (o 5,6 % do total de 1791). Foi quizais o nome que se mantivo nunha porcentaxe máis uniforme en cada unha das centurias (como NP), pois no séc. XVII ocupaba xa o 5º lugar (10 bautizados; 6 % dos bautizados do século, que foran 164); no XVIII pasou ó 6ª (26 bautizados dos 533 totais; 4,87 %); no XIX ó 4º (28 bautizados dos 588 totais; 4,76 %) e no XX comparte o 4º con Celestino (17 bautizados dos 506 totais; 3,35 %)4. En Berdoias o primeiro bautizado con este nome foi Francisco [de Caamaño], nado o 4-5-1642; ignoramos a causa da imposición do seu nome. Ó longo das centurias estivo bastante repartido, sen que houbese algún período de anos de particular intensidade: no séc. XVII, o período vai de 1642 a 1696; no XVIII, de 1707 a 1793; no XIX, de 1807 a 1899; no XX, de 1901 a 1982 (ano no que nace o último berdoiés con este nome desta centuria: Francisco Javier Trillo).

--- o --- Como nome único rexistrámolo en 58 ocorrencias (o 71,6 % dos 81 totais que leva-ron este nome como principal). No séc. XVII aparece en 9 ocorrencias e acompañado doutro (Andrés) só nunha; no XVIII aparece só en 12 ocasións e acompañado doutro en 15 ocasións; no XIX, só en 22 ocasións e acompañado en 5; no XX, só en 15 ocasións e acompañado en 2 (as dúas de Javier). Como acontecera cos outros nomes, no tocante ás variantes combinatorias das que foi NP, estas entran moi a finais do séc. XVII (Francisco Andrés, 1693). No séc. XVIII é cando se dá a maior parte das variantes combinatorias: 8, sendo a máis repetida Francisco Antonio, con 7 bautizados. No XIX danse 6 variantes e no XX só unha, a de Francisco Javier (en 1958 e 1982), na que non sabemos se nos bautizados acabou pe-sando máis o segundo nome có primeiro (neste caso, coma en cántos outros, o 2º nome debería ser cualificado de principal e o 1º o secundario). Como NS tivo unha aceptación bastante modesta, pois só se rexistra en 20 bau-tizados (o 1,11 % do total de 1791 bautizados); en 19 casos aparece como 2º nome e un-nha soa como 3º (Vizente Antonio Francisco, nado en 1792). Tamén se dá a maior parte das variantes combinatorias no séc. XVIII, 7 en total, sendo a máis repetida a de Juan Francisco, en 5 ocorrencias (que tamén se repite no séc. XIX en dúas ocasións e 1 no XX). En resumo, ó longo de todo o período (1607-2000), Francisco formou parte de 13 variantes combinatorias diferentes como primeiro nome, 11 como segundo e unha como terceiro.

3 Descontando os 14 que non sobreviviron ós primeiros anos da infancia, Francisco pasaría ó 6º posto (67 bautizados, o 4,34 % dos 1543 totais). 4 Na actualidade (datos do INE, 2001), este nome mantén no Concello de Vimianzo unha presenza impor-tante, pois lévano 145 individuos de NP en todo o municipio (ocupa o 5º lugar dos nomes masculinos do concello). Ten o futuro asegurado, pois 24 deles son menores de 25 anos.

64

FRANCISCO: GRAFÍAS, ABREVIATURAS, VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES

DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS

séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

TOTAL

grafías

Francisco Francisco Francisco Francisco grafías util.: 1

abreviaturas

Franco. Franco. - - total abrev.: 1

NP: variantes como 1º nome dos nomes compostos Francisco Andrés: 1 (1693)

1 variante

Francisco Andrés: 1 (1707) F. Antonio: 7 (1703-1788) F. Eusebio: 1 (1745) F. Manuel: 1 (1750) F. María de San Ramón: 1 (1784) F. Pascual: 1 (1742) F. Ramón: 1 (1765) F. Vicente Antonio: 1 (1765)

8 variantes

Francisco Antonio: 1 (1869) F. Benito: 1 (1848) F. Bernardo: 1 (1835) F. José: 1 (1832) F. Manuel: 1 (1839) F. Simón: 1 (1829)

6 variantes

Fr. Javier: 2 (1968, 1982)

1 variante

total nº de

variantes como 1º nome

[1693-1982]:

13


Salbador Fr.: 1 (1700)

1 variante

Andrés Francisco: 2 (1703, 1764)Diego F.: 1 (1781) Jacobe F.: 1 (1735) Juan F. : 5 (1706-1784) Mathias F.: 1 (1776) Pedro F.: 1 (1771)

6 variantes

José Fr.: 2 (1819, 1899)

1variante

Alejandro Fr.: 1 (1952) Jairo F.: 1 (1992) José F.: 1 (1962) Manuel F.: 2 (1915, 1928)

4 variantes

variantes como 2º nome doutros

bautizados) [1700-1992]:

11


Vizente Antonio F.: 1 (1792)

1 variante

variantes como 3º nome doutros bautizados:

1

séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

TOTAL

FRANCISCO: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS): 1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

65

A) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE FRANCISCO (COMO NP):

Nº baut.

70-75 65-70 60-65 55-60 50-55 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 81)




séc. XX (17 baut.)

B) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE FRANCISCO (NP + NS):

Nº baut. 70-75 65-70 60-65 55-60 50-55 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

Total baut.: 101




séc. XX (22 baut.)

POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME DE FRANCISCO Descoñemos as causas da entrada do nome na parroquia, no segundo terzo do séc. XVII. De feito, dos 10 bautizados desta centuria, tan só un (o de 1670) o puido recibir pola festa onomástica: os demais por causas que ignoramos (seguramente pesou a pro-paganda dos frades franciscanos a partir do Concilio de Trento nas súas misións popula-res pola salvación das ánimas do purgatorio, acompañada do rezo do rosario). No séc. XVIII foi distinto, pois foron os padriños os máximos espalladores do no-me, pois 15 baut. dos 27 o recibiron deles (e 12 de causas descoñecidas e 1 do día). No séc. XIX foi cando máis se notaron os padriños, pois 21 dos 27 bautizados tivéronos de nome Francisco (e 3 cunha madriña chamada Francisca); só 2 bautizados o recibiron por causas descoñecidas. No séc. XX baixa esta porcentaxe e, como no séc. XVII, volven ser maioritarias as causas descoñecidas. Tal como se observa no cadro adxunto, tanto como NP como no cómputo total, os padriños foron os máximos responsables do espallamento do nome, en porcentaxes que supera o 53 por cento; veñen despois as causas descoñecidas, en torno ó 42 por cento. Moi lonxe queda o traslado do nome dos pais e a proximidade da festa onomástica.

66

Respecto á posible influencia dos párrocos ou dos cregos oficiantes non se aprecia un incremento especial nos períodos dos que tiveron este nome, aínda que observando o cadro de ‘Datos básicos’ vemos algún párroco de padriño de varios nenos así chamados.

Francisco: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai


causas desc.


< nome pai / nai


(4-10)

causas desc.

Séc. XVII - 1 b. 9 b. 1 b. < padrº Séc. XVIII 15 b. < padrº

1 b. 12 b. 2 b. < padrº

4 b. < madrª 2 b. < pai - 5 b.


1 b. 2 b. -

- 2 b.


2 b. < pai

11 b. 3 b. < padrº 2 b.

TOTAL 44 ( 54,32%) 2 (2,46 %) 3 ( 3,7 %) 34 (42%) 10 (50 %) 2 (10 %) - 9 ( 45 %) (NP: porcentaxes sobre 81 bautizados) (NS: porcentaxes sb 20 bautizados)





TOTAL ABSOLUTO

54 (53,46 %)

4 ( 4 %)

3 ( 3 %)

43 (42,6 %)






históricas


nacemento no

estranxeiroséc. XVII -Francisco Gómez de Rioboo, párroco (1662-

ca. 1673). -Francisco de Leis y Caamaño, presb. (1694-

1700).

-

séc. XVIII -Francisco García, párroco (1774-1780). -Francisco Paz de Lema, presb. (ca. 1781).

séc. XIX séc. XX

ABREVIATURAS: b.: bautizado(s); madrª.: madriña; padrº.: padriño. SÍMBOLO: < : influencia [do nome]

RELACIÓN PARENTAL ENTRE PADRIÑOS E AFILLADOS Os 59 bautizados que houbo co nome de Francisco de 1751 a 2000 tiveron 59 pa-driños e 53 madriñas (en total, 114 padriños/madriñas). A maior parte dos padri-ños/madriñas non consta que fosen familiares do afillado: 90, o que dá unha porcentaxe do 78,92 %. Sabemos que foron familiares unicamente 24 (21 %); destes foron maiori-tarios os tíos (9) e as tías (8), a considerable distancia dos avós e avoas. Estes datos constitúen unha referencia moi parcial, pois non sempre os cregos se preocuparon por anotaren a relación de parentesco dos compadres e comadres, espe-cialmente a partir da segunda metade do séc. XX.

Francisco: parentesco de padriños e madriñas (período 1751-2000) padriños madriñas avó tío irmán avoa tía irmá curmá séc. XVIII (desde 1751) 1 1 1 2 séc. XIX 1 7 6 2 1 séc. XX 1 1 1 1 Total 3 9 2 8 3 1

total padriños/madriñas familiares: 24 (21 %) total padriños/madriñas sen relación parental: 90 (78,9 %)


67

FFFrrraaannnccciiissscccooo::: DDDAAATTTOOOSSS BBBÁÁÁSSSIIICCCOOOSSS

ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc. XVII

1642 04/05 Francisco Pedro de Camaño Dominga de Lema Alverte de Aran (Bgas) Maria do Sisto

1660 28/11 Francisco André R[odrigue]s Dominga Perez Rodrigo Mrtz. Mariana 1662 26/11 Francisco Domingo de Seoane Maria Gonzalez Andres Rodriguez Marina Rodriguez 1663 08/01 Francisco Domingo de Anos Catherina V[azque]z Domingo de Anos "el

moço" Margarita R[odrigue]s

1663 15/10 Francisco Rodrigo Martinez Marina ...? Andrés Rs.? Dominga Rodriguez

1665 23/12 Francisco Domingo Suarez Maria Perez Domingo de Anos Alberta Gonzales 1670 05/09 Francisco Juan Durán Maria de Lago Domingo de Leys

(presb.de Berdeogas) Dominga Gonzalez (de Muros)

1670 06/10 Francisco Domingo Paz Leocadia Juan de Anos "el mozo" Maria de Canossa 1693 03/06 Francisco Andrés Andrés Graíño (B) Catharina Rodriguez

(B) Andrés de Leis y Lema, D. (Meanos)

Catharina de Canosa (B)

1696 04/10 Francisco Bastián Pax Maria Rodriguez Rosendo Albares y Carantoña, D. (capitán)

-

Séc. XVIII 1703 08/10 Francisco Antonio Anttonio de Passos Andrea Vasquez de

Leis Francisco de Leis, D. (lic.)

-

1707 05/12 Francisco Andrés Antonio de Camaño Dominga de Sanbade Juan de Camaño Dominga Pax 1711 27/09 Francisco Alverto de Sendón Josepha de Leis Antonio Perez - 1712 25/10 Francisco Antonio Simón Rodriguez Andrea de Lema Francisco de Lema y

Carantoña, D. (párroco de Dodro)

-

1714 02/03 Francisco Pedro do Xesto Maria de Lema Blas Trillo Antonia Afonso 1717 04/09 Francisco Juan de Leis Dominga de Castiñeira Andrés Peres Madalena rr[odrigue]s 1719 05/09 Francisco Mathias de Lagoa Maria Varela Simon rr[odrigue]s Ines Varela (s.) 1723 27/02 Francisco Guillelmo de Caamaño Maria dos Santos Francisco Martines (B) Maria de Paz (B) 1737 29/01 Francisco Pedro Alborés (B) Maria de Leis (B) Domingo Pérez Josepha de Lema

(avoa) 1742 31/03 Francisco Pasqual

(m.p.) Santiago Lopez (B) Juana Alonso (B) Francisco Romero de

Pazos (Carnés) Maria Theresa de Noboa (Carnés)

1745 17/12 Francisco Eusebio Mathías de Lagoa (B) Juana de Castiñeira (B) Francisco de Leys (B), tío mat.

Andrea de Castiñeira (B), tía mat., s.

1750 17/09 Francisco Manuel Juan Dominguez (B) Eulalia de Lema (B) Juan Pérez (B) - 1753 02/06 Francisco Antonio

(m.p.) Phelipe de Sendón (B) Maria Pérez (B) Francisco Martínez y

Castiñeira (Cereijo) Juana dos Santos (B), tía pat.

1755 11/03 Francisco (m.p.) Thomás Riveiro (B) Maria dos Santos (B) Andrés de Caamaño (B) - 1764 02/10 Francisco Antonio de Albores (B) Juana de Lema (B) Francisco Carnés

(Sereyjo) Maria Suarez (Carnés)

1765 22/01 Francisco Vizente Antonio

Juan Suarez (B) Maria Rodriguez (B) Francisco Pose (B) Je[r]trudes de Thores (B)

1765 15/03 Francisco Ramon Manuel de Lema (B) Mª Antª de Lema (B) Francisco de Lema (Cambeda), tío

Maria de Lema (Cambeda), tía e esp.pº

1765 11/04 Francisco Domingo Lopez (B) Maria Varela (B) Francisco Paz (Morayme) Maria Alonso (Morayme)

1773 15/07 Francisco Simon de Pazos (B) Paula Blanca (B) Francisco Dominguez (B), s.

Leocadia Patiño (B), v.

1781 18/05 Francisco (m.p.) Andres Romero (B) Maria Albares (Coucieiro)

Andres Romero (avó pat.) Gregoria de Liñares (avoa mat.)

1784 09/11 Francisco Antonio Silbestre Caamaño (B) Isavel Oanes (Vimianzo)

Francisco de Leis (Ozón) Mariana de Lema (Ozón)

1784 09/02 Francisco Maria de San Ramón

Mathias Sendón Antonia Florencia Gonzalez (Castrelo)

Francisco de Borja de Sn.Pedro, D.(párroco de Castrelo)

Andrea de Antelo

1788 16/07 Francisco (m.p.) Antonio Peres (B) Mª Antª dos Santos (B) Francisco de Lema (B) Juliana Peres (B) 1788 18/08 Francisco Antonio

(m.p.) Frutuoso Camaño (B) Maria de Albite (Bgas) Antonio Peres Maria Antonia dos

Santos 1793 18/10 Francisco (m.p.) Andres Romero (B) Maria Albares Francisco Peres (Ozón) Josefa Peres (B)

68

(Coucieiro) 1797 24/03 Francisco Domingo A. Peres (B) Tomasa Patiño (B) Angel Cantorna (B) Antonia Rodriguez (B) 1797 15/09 Francisco (m.p.) i. Josefa Paz (B), s Juan Lopez (B, avó mat.) -

Séc. XIX 1809 25/06 Francisco Joaquin Cendon (B) Josefa Trillo (<Ozon) Francisco Cendon (B) Manuela Castiñeira (B)1811 19/08 Francisco Antonio Juan dos Santos (B) Antonia de Lema (B) Antonio Albores (B), avó

mat. Francisca Varela (B)

1819 28/08 Francisco Manuel Perez (B) Vicenta Martinez (Coucieiro)

Francisco Perez (B) Angela (B), irmá padr.

1819 29/08 Francisco Pablo Caamaño (B) Maria Gonzales (B) Francisco Sendón (B), tío mat.

Michaela Castiñeira (Castrelo)

1825 11/12 Francisco Antonio Francisco de Pazos (B) Teresa Peres (Vimianzo)

Antonio Abelleira (Baíñas)

-

1828 18/03 Francisco (m.p.) Ramon Peres (B) Benita Gonzales (B) Francisco Cendon (Castrelo), tío mat.

-

1829 05/09 Francisco Simón Ramon Peres (B) Benita Gonzales (B) Francisco Cendon (B) Bernarda Cendon (B) 1830 23/12 Francisco Angel Albores (B) Rosa Faxin (Castrelo) Joaquin Cendon (B) Bernarda Fernandes

(B), filla padr. 1832 22/07 Francisco José Manuel Martinez

(Trava) Angela Perez (B) Francisco Perez (B) Josefa Perez (B)

1834 17/01 Francisco Ramon Perez (B) Maria de Campos (B) Francisco Lopez (B) Maria Carmen Caamaño (B)

1835 30/01 Francisco Bernardo (m.p.)

Pedro Albite (Ozón) Vicenta de Leis (B) Bernardo Caamaño (B) Francisca de Lago (B), esp. padr.

1835 30/11 Francisco Jose de Lema (B) Anselma Garcia (Villaestose)

Francisco Garcia (B) Francisca Garcia (Villaestose)

1838 08/08 Francisco Antonio Pedro Lema (B) Maria Caamaño (B) Francisco Sendón (Castrelo)

-

1839 18/02 Francisco Manuel (m.p.)

i. Josefa Perez (B), s. Francisco Perez (B), tío mat.

Benita Fernandez (B), tía mat.

1841 10/04 Francisco (m.p.) Gregorio Vazquez (Castrelo)

Juana Caamaño (B) Francisco Garzia (B), tío mat.

Car...? Caamaño (B), esp. padr.

1848 21/03 Francisco Benito i. Juliana Vilarnobo (B) Francisco Cerqueiro (Bg) - 1848 29/11 Francisco Tomás Vazquez

(Bardaus) Manuela Andrade (Castrelo)

Francisco Andrade (Castrelo), tío mat.

Dominga Perez (Castrelo), tía mat.

1858 02/10 Francisco Andres Perez (B) Vicenta Andrade (Castrelo)

Francisco Santos, D. (Castrelo, presbº

Juana Perez (Castr.), curmá

1859 10/04 Francisco (m.p.) Jose Vilar (<Serr.) Josefa Vazquez (B) Francisco Vazquez (B), tío mat.

Manuela Vazquez (B), tía mat.

1860 02/01 Francisco Ramon Caamaño (B) Josefa Romero (Salto) Francisco Ramos (Vim.) Rosa Perez (B) 1869 08/08 Francisco Antonio Jose Gandara (B) Maria Perez (B) Francisco Villar (B) Maria Josefa Perez (B),

tia 1875 30/12 Francisco (m.p.) Jose Lema (Baiñas) Maria Sendon (B) Vicente Vilar (B) Maria Vilar (B) 1881 23/03 Francisco Joaquin Caamaño (B) Juana Vazquez (B) Francisco Vazquez (B),

tio Maria Caamaño (B), irmá

1881 16/12 Francisco Ramon Campos (Coucieiro)

Juana Perez (B) Francisco Perez Antonia Lema

1894 08/01 Francisco i. Manuela Paz (B) Francisco Villar (B) Josefa Villar (B) 1895 01/09 Francisco Andres Villar (B) Maria Leis (Ozon) Francisco Gándara (B) Andrea Villar (Calo),

tia 1899 27/07 Francisco (m.p.) i. Manuela Campos (B) Francisco Mouzo (B) Ramona Pazos (B)

Séc. XX 1901 25/07 Francisco Ramón García (B) Josefa Alvite (Carnés) Francisco Perez Carmela Pérez 1901 25/08 Francisco i. Manuela Diaz (Bgas) Francisco Diaz (tío) Maria Lage 1901 04/09 Francisco Jose Costa (<Treos) Antonia Insua

(Cambeda) Francisco Costa (avó pat.)

Maria Costa

1902 24/06 Francisco Jose Ogando (B) Maria Mouzo (B) Jose Perez Concepción Perez 1904 17/04 Francisco Pablo Sanchez (B) Dolores Perez (B) Manuel Sanchez Maria Sanchez 1907 30/01 Francisco Jose Ogando (Castrelo) Estrella Lage (B) Mariano Caamaño Maria Perez 1914 18/09 Francisco i. Rosario Caamaño (B) Jose Fernandez Carmen Rey 1914 20/09 Francisco Francisco Perez (B) Maria Leis (B) Francisco Perez Dolores Perez 1935 11/04 Francisco José Caamaño

(Olveira) Manuela Costa (B) Evaristo Costa (B) Maria Costa (B)

1937 09/01 Francisco i. M. Vidal (Calo) Francisco Gándara (B) Manuela Gándara (B) 1938 26/12 Francisco Jose Villar (B) Palmira Villar (B) Manuel Quintans (Bgas) Felicidad Alborés (B) 1950 07/06 Francisco Manuel Lema (B) Sagrario Esparís

(Berdeogas) Benito Leis (Dumbria) Maria Esparís

(Dumbria) 1959 15/01 Francisco Norberto Trillo Dolores Lema (B) José Trillo (Carnés) María Lema (B), avoa

69

(Carnés) 1961 30/04 Francisco Fructuoso Santos (B) Clementina Lema

(Ozón) Bautista Santos (B), irmán Josefina Santos (B),

irmá 1965 26/06 Francisco Alejandro Pérez

(Cambeda) María Pérez (B) Vicente Pérez (Cambeda) Mercedes Pérez

(Cambeda) 1968 30/08 Francisco Javier i. P. Rodríguez (B) M. Rodríguez (Carnés) M. Rodríguez (Carnés) 1982 15/03 Francisco Javier Francisco Trillo (B) Mª F. Cundíns (Calo) José Trillo (Carnés) Mª del C. Pazos

(Carnés) NNNSSS

Séc. XVII 1700 11/06 Salbador Francisco Domingo d_anos Catalina Afonssa Francisco de Leis y

Camaño, D. (lic., presb.) Andresa de Leis (solt.)

Séc. XVIII 1703 04/12 Andrés Francisco Sebastian Pax Josepha Gonsales Pedro do Xesto Maria de Lema 1706 08/01 Juan Francisco Francisco de Liñares?

"el moço" Alverta Alonso Bartolome de Leis, D.

(presb.) -

1735 24/07 Jacobe Francisco Domingo Peres (B) Maria Basquez (B) Bartolomé de Leys, D. (presb.)

Maria Antª Basques (Carnés)

1764 16/02 Andres Francisco Angel Paz (B) Dominga Paz (B) Manuel Paz (B), tío Maria Paz (B), tía 1766 05/07 Juan Francisco Estevan Garcia (B) Theresa Vasquez (B) Juan Francisco Liñares,

D. (B), presb -

1771 01/02 Pedro Francisco Francisco Posse (B) Getrudes Sanches de Tores (B)

Francisco de Tores (B), tío m.

-

1771 15/04 Juan Francisco Manuel de Pazos (B) Juana Blanco (B) Juan de Castiñeira (B) - 1776 21/09 Mathias Francisco

(m.p.) Juan de Lema (B) Juliana de Olveira (B) Mathias Sendón (B), s. Francisca García (B)

1780 13/04 Juan Francisco Bartholomé Bieites (S.Adrián de Castro)

Manuela Paz (B) Juan de Olveira Francisca Garcia

1781 02/04 Diego Francisco Silvestre Caamaño (B) Isabel Oanes (Vimianzo)

Diego de Casais (de Cambeda)

Mariana Sanchez (de Cambeda)

1784 03/08 Juan Francisco (m.p.)

Miguel de Leis (B) Maria Perez (B) Juan dos Santos Francisca dos Santos y Alonso

1792 03/08 Vicente Antonio Francisco

Pedro Barrientos (B) Juana Sanches (B) Vicente Olbeira (B) Francisca Paz (B)

Séc. XIX 1819 10/10 Josef Francisco

(m.p.) Silbestre Camaño (B) Antonia Peres (B) Josef Peres (B)

1899 17/02 José Francisco Andres Perez (B) M. Barrientos (Bgas) Jose Caamaño (B) Manuela Perez (B), tia Séc. XX

1915 15/01 Manuel Francisco Jose Bieites (Bgas) Josefa Caamaño (B) Francisco Villar Aquilina Rodriguez 1928 21/09 Manuel Francisco Jesús Villar (B) Dolores Pérez (B) Francisco Villar (tío) María Leis (avoa) 1952 09/11 Alejandro Francisco Manuel Castro (B) Concepción Pereira

(Ozón) José Gándara (B) Dolores Pérez (B)

1962 25/12 José Francisco José Santiso (Cela-Cambre)

Antonia Catoira (Culleredo)

Francisco Hermo (Sta.Mª de Oza-Coruña)

María Catoira (Culleredo)

1992 21/07 Jairo Francisco José M. Campo (Outeiro de Rei-Lugo)

Ana I. Martínez (B) Jaime Campo (Coruña), tío

M. Domínguez (Lugo)

ABREVIATURAS: NP: Nome Principal; NS: Nome Secundario; B.: Berdoias; Bgas.: Berdeogas; i.: incógnito; mat.: materno/a; pat.: paterno/a; esp.: esposo/a; padrº: padriño; madrª: madriña; parr.: párroco; presb.: presbítero; cap.: capitán; s.: solteiro/a; v.: viúvo/a.


70

6º. DOMINGO

71

Domingo

ficha nº

6 NP: 74 NS: 11 CTA: 85

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:

18 18 6 42 como 1º nome dos compostos:

22 9 31


18 baut. (11 %)

(1614-1699)

41 baut. (7,7 %)

(1702-1800)

15 baut.(2,5 %)

(1802-1870)

74 baut.(4,13 %)

(1614-1870)







3 7 10 baut. como 3º nome dos compostos:

1 - 1 baut. TOTAL COMO NOME SECUNDARIO (NS):

3 baut. (0,56 %)

(1736-1797)

8 baut. (1,36 %)

(1810-1887)

11 baut. (0,61 %)

(1736-1887)







18 baut. (11 %) (1614-1699)

44 baut. (8,25 %)

(1702-1800)

23 baut. (3,9 %)

(1810-1887)

85 baut. (4,75 %)






séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

TOTAL

ABREVIATURAS.- NP: Nome Principal (nome único + 1º nome); NS: Nome Secundario (2º + 3º nome); CTA: Cómputo Total Absoluto (NP + NS); sb.: sobre; abs.: absoluto; baut.: bautizados; masc.: masculinos).

Domingo, en castelán, foi a grafía utilizada maioritariamente, que relegou a galega Domingos (aínda existente nas partidas berdoiesas do séc. XVII). Nome que procede do latín Dominicus ‘do Señor’, que nos chegou por vía culta e por iso en galego conserva o –s do nominativo latino. Nome persoal latino de carácter exclusivamente cristián, que se impoñía a nenos para facer loanza a Deus (‘do Señor’); moitos nenos deben a imposición deste nome ó feito de naceren en domingo. Deu lugar ó apelido Domínguez, un dos máis frecuentes na actualidade, pois ocupa o lugar 16º na orde de frecuencias (FERRO ET ALII; 1992: 230-231). O espallamento deste nome debeuse a san Domingos de Guzmán (1170-1221), santo hispánico fundador en 1216 da Orde dos Predicadores (os dominicanos). Os monxes dominicanos foron os primeiros en formar parte dos trinunais da infausta Santa Inquisición (fundada en 1232). A san Domingos

72

atribúeselle equivocadamente a invención do santo rosario, aínda que é máis probable que tal feito fose obra de Alain de la Roche, dominicano bretón de finais do séc. XV; a súa festa é o 8 de agosto (FERRO ET ALII; 1992: 231). A suposta invención do rosario tivo moito que ver coa propagación do nome ó longo dos séculos XVII e XVIII, pois foron os frades dominicanos e as súas misións –moi activas durante esas centurias- os encargados de impulsaren o seu rezo en familia.

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Domingo foi como NP o 6º nome máis utilizado en Berdoias de 1607 a 2000, pois foille imposto a 74 bautizados (4,13 % dos 1791 totais)5. Como NS levárono 11 bautizados (0,11 % dos totais). No cómputo total absoluto (NP + NS) pasa a ocupar o 7º lugar, con 85 bautizados (4,75 % dos 1791 totais).

Domingo: GRAFÍAS, ABREVIATURAS, VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS

séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

TOTAL

grafías

Domingo Dominos

Domingo Domingo grafías utilizadas: 2

abreviaturas

Dº. Dsº.

Dº. - - total abrev.: 2


- Domingo Antonio: 16 (1722-1790) Domingo Bentura: 1 (1709, mp.) D. Caetano: 1 (1776) D. Pascual: 2 (1736, 1800) D. Ramón: 1 (1772) D. Silbestre: 1 (1758)

6 variantes

Domingo Antonio: 8 (1802-1846) Domingo Vicente: 1 (1814)

2 variantes


[1709-1846]: 7

NS: variantes como 2º nome dos compostos

Juachin Domingo: 1 (1736) Juan Domingo: 1 (1753) Xorge Domingo: 1 (1797)

3 variantes

Andrés Domingo: 1 (1857) Benito D.: 3 (1810-1887) José D.: 1 (1827) Manuel D.: 1 (1838) Victorio D.: 1 (1864)

5 variantes

- total variantes como 2º nome


8


Fernando Carmen D.: 1 (1862)

1 variante

total variantes como 3º nome doutros

bautizados [1862]: 1

O seu uso non foi homoxéneo como NP ó longo destes 400 anos, pois pasou de ocupar o 2º lugar no séc. XVII, despois de Juan (18 bautizados, o 11 % dos 164 bautizados nesta centuria), o 3º no XVIII (41 bautizados dos 533 totais: o 7,7 %) ó 8º

5 Descontando os 8 que nos consta que morreron párvulos, pasaría a ocupar o 5º lugar do cómputo total, con 66 bautizados (o 4,3 % dos 1543 superviventes totais).

73

no XIX (15 bautizados dos 588 totais; o 2,55 %), para desaparecer por completo no séc. XX, no que non se bautizou nin un só neno con este nome6. DOMINGO: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS). 1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

A) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE DOMINGO (COMO NP).

Nº baut. 70-75 65-70 60-65 55-60 50-55 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 74)




séc. XX (0 baut.)

b) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE DOMINGO (NP + NS)

Nº baut. 70-75 65-70 60-65 55-60 50-55 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 85




séc. XX (0 baut.)

O primeiro bautizado berdoiés documentado con este nome foi Domingo [de Vordoyas], nado en 1614, fillo de Pedro de Vordoyas [sic] e de María de Leis; o nome foille imposto pola súa madriña, de nome Dominga de Romar. Uns anos antes, en 1609, nacera a primeira Dominga berdoiesa documentada. O segundo xa data de 1630 6 Na actualidade (datos do INE, 2001), este nome ten no Concello de Vimianzo unha presenza modesta: lévano 15 individuos de NP. Está en regresión, pois só un deles ten menos de 25 anos.

74

(Domingos [Moledo]. En 1663 bautízase un tal Domingo [de Lavandeyra] fillo de Juan de Lavandeyra e Dominga Pays; sete anos máis tarde, en 1670, este matrimonio volveu bautizar outro neno co mesmo nome: seguramente o primeiro morrera párvulo, aínda que nada se indica nas partidas. En 1699, Domingo [¿de Bardullas? ¿Figuras?], fillo de María de Bardullas, moza solteira, toma o nome do seu suposto pai, un tal Domingo Figuras, da parroquia de Frixe. No séc. XVII aínda rexistramos en catro bautizos a forma galega Domingos (1630, 1635, 1640, 1643), que coincide co período do párroco Joán Romero da Costa y Leis (ca. 1628-1650); lembremos que este crego transcribira coa forma Joán –e non Juan- os bautizados con este nome, de tal xeito que mesmo semella que tivese certa conciencia “galeguista” onomástica “avant la lettre”. Loxicamente, tal conciencia é máis que dubidosa, aínda nada se pode afirmar con rotundidade, e a existencia de dous bautizados coa forma Domingo en 1642 e 1647 xa pon en dúbida esta suposición). O nome mantívose con forza na onomástica berdoiense do principio ó final dos séculos XVII e XVIII, e tamén na primeira metade do XIX. Entrou en decadencia na segunda metade desta última centuria, pois nela só de bautizaron tres nenos con este nome (en 1855, 1863 e 1870). Domingo Vilarnovo, de Grixoa, fillo de Teresa Vilarnovo, moza solteira, e de pai descoñecido, bautizado o 7-3-1870, foi o derradeiro berdoiés documentado con este nome, pois ó longo de 130 anos non volveu bautizarse outro Domingo en Berdoias. Como NS o derradeiro é duns anos máis tarde: Benito Domingo Pérez (1887).

--- o --- Como nome único rexistrámolo nun total de 42 bautizados (o 56,75 % dos 74 que o tiveron de NP), e como primeiro nome dos compostos en 31 (o 41,9 % dos citados 74). No séc. XVII vai en solitario ó cento por cento (18 bautizados); no XVIII é cando máis o rexistramos acompañado doutros nomes, en 22 ocasións (fronte ás 18 na que vai só); no XIX tamén leva maioritariamente acompañamento (en 9 ocasións, fronte ás 6 na que vai só). No tocante ás variantes combinatorias, a que se impón con moitísima diferencia é a de Domingo Antonio, con 16 bautizados no séc. XVIII e 8 no XIX (24 das 31 existentes: o 77,41 %). Esta combinación tivo un grande éxito non só nesta parroquia, senón en moitas da Costa da Morte, nalgúns casos xa desde o séc. XVII (un exemplo sobranceiro foi Domingo Antonio de Andrade, prestixioso arquitecto do primeiro barroco compostelán, nado en Cee en 1639). Das outras variantes ensaiadas só Domingo Pascual chegou ós dous bautizados; as outras quedaron en un. Como NS tivo escasa aceptación, pois só o rexistraron 11 bautizados (o 0,61 % do total de 1791); 10 como 2º nome e 1 como 3º (Fernando Carmen Domingo). No séc. XVIII só se deron tres variantes combinatorias, e as restantes (6) no XIX: unicamente se repetiu en tres bautizados a de Benito Domingo, o que indica o escaso éxito que tivo este nome como NS. En resumo, ó longo de todo o período (1607-2000), Domingo formou parte de 7 variantes combinatorias diferentes como primeiro nome, 8 como segundo e unha como terceiro.

POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME DE DOMINGO A introdución do nome, como xa dixemos, produciuse en data temperá, 1614, debido a que unha madriña de nome Dominga lle impuxo a forma masculina ó afillado. No séc. XVII case por un igual influíron no nome dos bautizados os pais e os padriños; en realidade máis aínda as nais (6 baut.) e as madriñas (6) cós pais (5) e os padriños (2); dá a impresión de que a popularización do nome empezou por vía

75

feminina. Neste século só houbo 2 bautizados dos que descoñecemos a causa da imposición do nome. No séc. XVIII a imposición do nome xa foi abrumadoramente cousa dos padriños (20 baut.), pois case triplicaron a pais (2), nais (3) e madriñas (3); nesta centuria as causas descoñecidas tamén aumentaron (12 baut.). No séc. XIX segue a tendencia da centuria anterior e prevalece a vontade dos padriños, que impoñen o seu nome a 12 bautizados. A variante combinatoria de Domingo Antonio foi de tanto éxito no séc. XVIII que xa a rexistraban 6 padriños (os dos bautizados nacidos en 1738, 1762, 1765, 1768, 1789 e 1790). Por outra banda, un Domingo Antonio [Barrientos] de 1788 debeu o seu primeiro nome ó seu padriño (Domingo Vilarnovo) e o segundo á madriña (Antonia dos Santos, esposa do padriño).

Domingo: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai


causas desc.


< nome pai / nai


causas desc.

séc. XVII 2 b. < padrº 6 b. < madrª

5 b. < pai 6 b. < nai

2 b. º

séc. XVIII 20 b. < padrº 3 b. < madrª

2 b. < pai 3 b. < nai

12 b. 2 b. < padrº

- 1 b.

séc. XIX 12 b. < padrº

2 b. < pai

3 b. 3 b. < padrº -

- 5 b.

séc. XX

. .

TOTAL 43 ( 58%) 18 (24,32 %) - 17 (22,9%) 5 (45,45 %) - - 6 ( 54,54 %) (NP: porcentaxes sobre 74 bautizados) (NS: porcentaxes sb 11 bautizados)





TOTAL ABSOLUTO

48 (56,47 %)

18 (21,2 %)

-

23 (27 %)





ou comarcal


históricas



séc. XVII - séc. XVIII Domingo Antonio de Arán, presb. (1760-

1763)

séc. XIX séc. XX


Como NS, 5 padriños traspasaron o seu nome ós seus afillados (o 45,45 % do total de 11 bautizados). En dúas ocasións os bautizados toman o seu NP do nome da súa madriña e o NS do seu padriño, como aconteceu con Benito Domingo (1810), apadriñado por Domingo e Benita, e con José Domingo (1827), apadriñado por Domingo e Josefa. En resumo, unha vez máis os padriños/madriñas ocupan o primeiro lugar no tocante á imposición do nome, con porcentaxes parellas tanto como NP como no cómputo total: 58 % e 56,47 %, respectivamente. O segundo lugar ocúpano as causas descoñecidas: 22,9 % e 27 %, respectivamente. A transmisión do nome dos pais ocupa un lugar discreto: 24,32 % e 21,2 %, respectivamente. Neste nome non tivo a máis mínima incidencia a proximidade da festa onomástica (8 de agosto), pero o que non podemos

76

saber é cantos dos nenos naceron en domingo, que adoutaba ser outra das causas tradicionais da imposición deste nome. Dentro do apartado de causas descoñecidas a de maior peso seguro que foi a propaganda exercida polos frades dominicanos despois do Concilio de Trento con motivo da divulgación do rezo do santo rosario. Polo que respecta ós eclesiásticos, só houbo un -un presbítero, Domingo Antonio de Arán (1760-1763)- con este nome; áparte de ser padriño dalgún bautizado, no curto período do seu ministerio non apreciamos ningún outro tipo de influencia.

RELACIÓN PARENTAL ENTRE PADRIÑOS/MADRIÑAS E AFILLADOS Os 33 bautizados que houbo co nome de Domingo de 1751 a 2000 tiveron 33 padriños e 27 madriñas (en total, 60 padriños/madriñas). A maior parte dos padriños/madriñas non consta que fosen familiares do afillado: 42, o que dá unha porcentaxe do 70 %. Sabemos que foron familiares unicamente 18 (30 %); destes foron maioritarios os tíos (4) e as tías (6), a escasa distancia dos avós (5) e avoas (1). Estes datos constitúen unha referencia moi parcial, pois non sempre os cregos se preocuparon por anotaren a relación de parentesco dos compadres e comadres, especialmente a partir da segunda metade do séc. XX.

Domingo: parentesco de padriños e madriñas (período 1751-2000) padriños madriñas avó tío curmán avoa tía curmá séc. XVIII (desde 1751) 3 1 séc. XIX 5 1 1 1 5 1 séc. XX Total 5 4 1 1 6 1

total padriños/madriñas familiares: 18 (30 %) total padriños/madriñas sen relación parental: 42 (70 %)


--- o ---

Domingo: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNPP

SÉC. XVII

1614 20/05 Domingo Pedro de Vordoyas Maria de Leis Gregorio de Quintáns Dominga de Romar 1630 17/02 Domingos Domingo (sic) Moledo Maria Christobo d_anos Dominga de Boytoron 1635 04/10 Domingos Joan d_anos Dominga Leis Alonso de Lema Susana R[odrigue]s 1640 29/01 Domingos Joan de Leis Catalina de Boytoron Gregorio de Lema Dominga de Boytoron 1642 19/03 Domingo Gregorio de Lema - Garcia Leis Antonia Gonçales 1643 20/12 Domingos Gregorio de Lema Dominga Bertolamé Domingues Maria de Lema 1647 04/01 Domingo Alonsso de Castro - Martin de Castiñeira , D.

(cap.) Dominga de Boutiron

1652 10/03 Domingo Domingo de Canossa - Garçia [de Lema] , D. Lorença [Vermudes], Dª

1663 22/10 Domingo Juan de Labandeyra Dominga Pays Martin de Castiñeira , D. (cap.)

Maria Alvarez

1665 25/09 Domingo Juan Dominguez Dominga Sanchez Domingo Pays Dominga de Leys 1668 31/03 Domingo Joseph de Alborés Dominga Perez Sancho de Lema y

Carantoña (don) Maria Alvarez de Carantoña (doña)

1669 14/01 Domingo Domingo V[asque]z Catharina Paz Domingo de Anos Catharina Vazquez

1669 19/08 Domingo Domingo de Castro Juana Rodriguez Martin de Castiñeira (cap. Maria Alvarez

77

1670 10/06 Domingo Juan de Labandeyra Dominga Paz Andrés Rodriguez Maria de Lema 1693 31/05 Domingo Domingo de Lema (B) Luçia R[odrigue]s (B) Rosendo de Lema y

Carantoña, D. (B), cap. Dominga de Lema (B)

1696 13/05 Domingo Juan Perez Margarita Perez Pedro do Gesto Maria de Lema 1698 14/07 Domingo Phelipe Perez (B) Maria Afonso (B) Alonso de Alvarellos Dominga Martinez , v.

1699 20/04 Domingo [Dsº, á marxe, polo p.i.]

D[omingo]s Figuras ? (de Frixe)

Maria de Verdullas (B), s.

Antonio Mendez (Verdeogas)

Juana de Lariño (Verdeogas)

Séc. XVIII 1702 01/10 Domingo Juan de Canosa Xacinta Rodriguez Sebastián de Camaño Maria Rodriguez 1707 22/05 Domingo Francisco de Seoane Maria de Lema Francisco de Leis, D.

(presb.) Juan de Leis

1708 22/04 Domingo Joseph de Moreiras Dominga Rodriguez Damián de Moreiras (avó) Chatarina Rodriguez 1708 17/06 Domingo Alverto de Sendón Josepha de Lema Domingo Trillo Josepha de Lema

("fidalga" [sic]) 1709 17/11 Domingo Bentura

(+) Ignacio de Camaño Theresa de Lema Pedro Perez Maria de Lema

1718 19/09 Domingo Domingo de Sanbade Francisca de Olbeira Joseph Moreira Maria de Paços 1719 14/10 Domingo Guillelmo de Caamaño Maria de Lema Antonio Peres Josepha dos Santos

(esp. padr.) 1721 23/04 Domingo Anxel de Anos Xptina de Lema Domingo de Años (B) - 1722 19/07 Domingo Antonio Carlos de Moreira Maria Sanches Domingo Peres (B) Catalina rrodrigues (B)

1725 11/02 Domingo Pedro Zerqueyro (B) Antonia Lopez (B) Carlos Moreira (B) Dominga Sanches (B) 1729 15/06 Domingo Antonio Bartolomé de Alborés Anttonia Rodrigues Domingo de Canossa Lusia de Alborés 1730 30/12 Domingo Ignacio de Lema (B) Maria Rodrigues (B) Theodoro Sambade (B) Josepha Sanches (B) 1731 18/02 Domingo Domingo Perez Maria de Noboa Francisco Gonsales, D.

(Carnés) presb. -

1731 07/10 Domingo Santiago Lopez (B) Juana Alonssa (B) Bartolomé de Leys, D. (B), presb.

Angela (B) s.

1731 23/12 Domingo Anttonio Juan Dominguez (B) Eulalia de Lema (B) Symon de Pasos (B) - 1733 29/04 Domingo Anttonio Angel Danos (B) Christina Dosantos (B) Antonio de Pasos, D. (pb.) - 1733 03/11 Domingo Antonio de Jesto (B) Maria Dobusto (B) Domingo de Vesteyro

(Castrelo) -

1734 14/11 Domingo Anttonio Pablo Canosa (B) Maria Rodrigues (B) Andrés Vilarino (Sas [sic] Andressa de Leys (B) 1736 20/05 Domingo Pascual Hizidro de Currás

(Castrelo), s. Sypriana Dosantos (B) s.

Gillelmo de Caamaño (B) Dominga Dosantos (Castrelo)

1738 27/06 Domingo Anttonio Pablo de Canosa (B) Maria Vasquez (B) Domingo Antº de Castiñeira, D.(Cambeda)

Josepha de Leis (B), s.

1741 16/12 Domingo Antonio Antonio de Canosa (B) Eufemia Brenlla (B) Balthasar de Canosa (B), s.

Dominga Rodriguez (B), s.

1743 06/02 Domingo Antonio Antonio Pedreira (B) Rosalía dos Santos (B) Domingo de Canosa (B) Lucia de Castiñeira (Castrelo)

1749 23/03 Domingo Antonio Thomás Riveiro (B) Maria dos Santos (B) Dionisio Riveiro (B), avó pat.

-

1752 01/09 Domingo Antonio Ignacio de Caamaño (B)

Leocadia Patiño (B) Domingo de Caamaño (B) Petronila Albarez (B)

1758 31/12 Domingo Silbestre Juan de Caamaño y Paz (B)

Anasthasia Perez (B) Domingo Antonio de Arán, D. (Bgas), presb.

-

1762 16/02 Domingo Anttonio Carlos de Canosa (B) Ana de Lema (B) Antonio de Caamaño (Castrelo), tío

1762 24/11 Domingo Antonio (m.p.)

i. Ana de Lema (B), s. Domingo Antº Dominguez (B), tío mat.

Christina de Lema (B), esp. padrº

1765 13/11 Domingo Antonio Bentura Perez (B) Dominga do Canto (B) Domingo Antº Dominguez (B)


1768 12/09 Domingo Antonio Estevan Garcia (B) Theresa Vazquez (B) Domingo Antº de Arán, D. (Berdeogas), presb.

Ana Vazquez (B), s.

1772 16/02 Domingo (m.p.) i. Antonia de Lema (B), s.

Domingo Antº Domin-guez (B)

-


Juan Dominguez (B) Maria de Leis (B) Antonio de Alvorés (B) Maria de Lema (B), esp. padrº

1772 14/03 Domingo Ramon Christoval de Pazos (B) Maria Rodriguez (B) Domingo Lopez (B) María Varela (B), esp.padrº

1776 26/08 Domingo Caetano Melchor de Alborés (B) Juliana de Lema (B) Domingo Antº Castiñeira, D. (Carnés)

Juana Romero de Pazos, Dª (Carnés), esp.padrº


Andres Fernandez (Coucieiro)


Antonio de Touriñán -

1785 08/10 Domingo Matias Barrientos (Berdoias)

Florencia Varela (Berdoias)

Domingo Lopez (avó mat.)

Maria Antonia Varela (Ozón)

1788 28/01 Domingo Antonio Matias Barrientos (B) Florencia Varela (B) Domingo Vilarnovo Antonia dos Santos

78

(esp. padrº) 1789 04/09 Domingo Antonio

(m.p.) Manuel de Lema (Cambeda)

Antonia de Lema (B) Domingo Antonio de Andujar (Castrelo)

Maria de Lema (Castrelo)

1790 04/04 Domingo Antonio Juan de Alborés (Ozón) Andrea Patiño (B) Domingo Antonio Peres Ana Maria de Lema 1791 16/09 Domingo ( m.p.) Francisco de Lema

(Cambeda) Maria Peres (Brandoñas)

Domingo Camaño Melchora Peres (esp. padrº)

1797 13/02 Domingo i. Francisca Varela (B) [espº, aus. en Madrid]

Domingo Vilarnobo (B) Florencia Varela (B)

1800 18/05 Domingo Pasqual i. Josefa Vazquez (B), s. Domingo Garcia (B), tío mat.

-

Séc. XIX 1802 28/03 Domingo Domingo Antonio

Peres (B) Tomasa Patiño (B) Domingo Garcia (B) Pasqua Peres (B)

1802 14/07 Domingo Antonio Bentura Vilarnobo (Berdoyas)

Rosa Moreira (Coucieiro)

Domingo Vilarnobo (B) Maria Moreira (Coucieiro), tía mat.

1809 23/02 Domingo Antonio Andres Romero (B) Josefa dos Santos (B) Domingo Vilarnobo (B), avó mat.

Juliana dos Santos (B), tía mat.

1809 31/03 Domingo Christoval Paz (B) Maria Vazquez (B) Domingo Fernandes Josefa Romero 1813 25/10 Domingo Antonio

(m.p.) Andrés Barrientos (B) Francisca Oanes (B) Antonio Vilarnobo (B) Vicenta Camaño

(Verdeogas) 1814 09/05 Domingo Vicente Antonio Vilarnobo (B) Andrea Benita

Gonzales (B) Domingo Vilarnobo (Brandoñas), avó pat.

-

1815 02/11 Domingo Domingo Fernandes (Olbeira)

Josefa Albares (B) Domingo Garcia (B) Pascua Rodriguez (B)

1819 29/08 Domingo Gabriel Caberta (Moraime)

Francisca Sanchez (B) Domingo Fernandez (B) Josefa Romero (B)


Miguel Peres (B) Francisca Lema (B) Antonio Peres (B); avó pat.

Maria Peres (B), tía pat.

1825 12/06 Domingo Juan Peres (B) Benita do Canto (B) Miguel Peres y Santos (B), avó pat.

Rosa Patiño (B), tía pat.

1846 11/02 Domingo Antonio Manuel Albores (B) Rafaela Paz (B) Domingo Antº Albores (B), avó pat.

Vicenta Paz (B), avoa mat.

1849 04/03 Domingo Benito Vilarnobo (B) Josefa Moreira (Salgueiros)

Domingo Fernandez (B) Josefa Touriñán (Mor.)

1855 08/04 Domingo Ramon Pazos (B) Pascua Fdez. (B) Domingo Fdez. (B), tío m Maria Fdez. (B), tía m. 1863 10/05 Domingo Rafael i. Andrea Alborés (B) Domingo Ant. Alborés

(B), bisavó Rafaela Paz (B), avoa

1870 07/03 Domingo i. Teresa Vilarnobo (B) Domingo Vilarnobo (B), curmán

Andrea Vilarnobo (B), curmá

NS

Séc. XVIII 1736 20/03 Juachín Domingo Blas Tryllo (B) Maria de Lema (B) Domingo Gonzales de

Labandeira (Castrelo) -

1753 29/05 Juan Domingo Andrés de Caamaño (B)

Antonia de Lema (B) Domingo de Caamaño (B), avó pat.

Juana Rodriguez (B), s.

1797 23/04 Xorge Domingo Miguel de Leis (B) Maria Peres (B) - Leocadia Patiño (B) Séc. XIX

1810 26/03 Benito Domingo Bentura Vilarnobo (B) Rosa Moreira (Coucieiro)

Domingo Vilarnobo (B) Benita Gonzales (B)

1827 13/04 Jose Domingo Benito Camaño (B) Marina Fernandes (B) Domingo Fernandes (B), avó mat.

Josefa Albares (B), avoa mat.

1838 09/04 Manuel Domingo (m.p.)

Angel Caamaño y Gonzalez (B)

Maria Lema (B) Joaquin Caamaño (B), irmán

Juliana Gonzalez (B), tía pat.

1850 06/05 Benito Domingo José Caamaño (B) Andrea Castiñeira (Dumbría)

Benito Caamaño (B), avoa pat.

Josefa Alvarez (B), bisavoa

1857 18/03 Andres Domingo Manuel Albores (B) Rafaela Paz (B) Domingo Antº Albores (B), avó pat.

Andrea Albores (B), irmá

1862 12/05 Fernando Carmen Domingo

Andres Carmen Lopez (Cereijo)

Maria Alvite (B) Victorio Alvite (B), tio Maria Dolores (B), tia

1864 22/05 Victorio Domingo Andres Carmen Lopez (Cereijo)

Mª Carmen Alvite (B) Victorio Albite (Ozon) Victoria Lopez (B), irmá

1887 09/06 Benito Domingo i. Manuela Perez (B) Benito Caamaño (B) María Caamaño (B) ABREVIATURAS: NP: Nome Principal; NS: Nome Secundario; B.: Berdoias; Bgas.: Berdeogas; i.: incógnito; mat., m.: materno/a; pat., p.: paterno/a; esp.: esposo/a; padrº: padriño; madrª: madriña; presb., prbº: presbítero; cap.: capitán; s.: solteiro/a; v.: viúvo/a.


7º. PEDRO

80

PPPeeedddrrrooo

ficha nº

777 NP: 66 NS: 5 CTA: 71

número de orde

como NP: 777ººº como NS: -




séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


16 4 20


11 baut. (6,7 %)

(1608-1699)

32 baut. (6 %)

(1701-1800)

18 baut.(3 %)

(1812-1895)

5 baut.(0,98 %)

(1903-1939)

66 baut.(3,68 %)

(1608-1939)









1 baut. (1754)

2 baut.

(1831, 1848)

2 baut.

(1937, 1945)

5 baut. (0,27 %)

(1754-1945)







(1608-1699)

33 baut. (6,2 %) (1701-1800)

20 baut. (3,4 %) (1812-1895)

7 baut. (1,38 %) (1903-1945)

71 baut. (3,96 %)








Pedro procede do latín Petrus, forma masculina de petra ‘pedra, rocha’. Segundo o evanxeo de Xoán, Xesús dille ó irmán de Andrés: “Ti es Simón, fillo de Xonás, pero serás chamado Kefas”; kefas é ‘pedra’ en arameo e pasou a Petros na tradución grega e Petra na latina, posteriormente masculinizada en Petrus (FERRO ET ALII; 1992: 425). Este nome deu orixe ó apelido Pérez, que é o 5º en Galicia en orde de frecuencia. San Pedro é o principal dos apóstolos de Cristo, un dos seus primeiros seguidores. Por ser o primeiro bispo de Roma, será considerado tamén o primeiro papa da Igrexa católica romana. É un dos santos máis antigos do culto hispánico (séc. VI). En Galicia, a súa popularizade maniféstase desde moi antigo pola gran cantidade de parroquias que o teñen por patrón (Berdoias entre elas). É avogado dos pescadores, dos canteiros, dos ferreiros, etc., e durante a Idade Media acudían a el para curar a febre, os accesos de

81

loucura e as mordidas de serpe; tamén se invocaba contra a rabia. A súa festa celébrase o 29 de xuño (FERRO ET ALII; íbidem).


Como NP, Pedro foi o 7º nome máis utilizado na historia documentada dos bautiza-dos de Berdoias, pois foilles imposto a un total de 66 bautizados como nome único ou primeiro nome dos compostos (o que representa o 3,68 % do total de 1791 bautizados). Como NS tan só o recibiron 5 bautizados (0,61 % do total). No cómputo xeral absolu-to (NP + NS) ocupa o 8º lugar, con 71 bautizados (3,96 % do total). No séc. XVII este nome ocupaba o 4º posto –compartido con Alonso-, con 11 bauti-zados (6,7 % dos 164 bautizados desta centuria). No séc. XVIII descende un posto ó pa-sar ó 5º lugar (32 bautizados; o 6 % dos 533 totais do século). No XIX baixa outro chanzo máis, pasando ó 6º lugar con 18 bautizados (na porcentaxe a baixa foi máis for-te: o 3 % dos 588 bautizados da centuria). No XX hai unha baixada moito maior (ó 9º lugar), con tan só 5 bautizados (unicamente o 0,98 % dos 506 totais)1. O nome está presente en Berdoias desde as primeiras partidas de bautismo. O pri-meiro bautizado berdoiés documentado con este nome pertencía á fidalguía local; foi Pedro de Lema, nado en xaneiro de 1608, fillo de Alonso de Lema II e de Maior Fran-queira de Castiñeira; sabemos o nome do padriño (Alberto) -pero non o apelido a causa do deterioramento do folio- e tamén da madriña, unha muller chamada Mariña de Gon-domil, fidalga de Cambeda2. Ignoramos os motivos da imposición deste nome de liñaxe, que vai estar presente durante xeracións no seo da familia dos fidalgos de Berdoias (ver doc. 2). O último do séc. XVII foi Pedro Anttonio [do Gesto], 1699, que recibiu o nome de seu pai. O primeiro bautizado do séc. XVIII será irmán do anterior: Pedro Andrés [do Xesto], 1701, o que nos fai supoñer que o primeiro morrera párvulo (daquela aínda non se anotaba esta circunstancia na marxe das partidas); está claro que os pais non querían renunciar a que un dos seus fillos levase este nome. O nome estivo presente na onomástica berdoiesa con bastante notoriedade ó longo das catro centurias, especialmente nas tres primeiras, para decaer na última ata o punto de que hoxe está practicamente desaparecido, pois desde 1939 non se volveu bautizar ningún berdoiés co nome do patrón da súa freguesía: o derradeiro bautizado foi Pedro Costa, fillo de Manuel e Paulina, nado o 7-5-1939; Berdoias leva máis de 60 anos sen que ningún bautizado reciba o nome do patrón parroquial. Quizais esta longa permanencia estea en relación co feito de ser san Pedro o patrón parroquial, o que explicaría a presenza ben temperá na onomástica berdoiense, e no seo da ‘clase alta’ da época, da familia fidalga de Alonso de Lema II e María Franqueira de Castiñeira. O Pedro de Lema nado en 1608 finará sen sucesión en 1638 e non tivo oca-sión –é de supoñer- de perpetuar o seu nome; non obstante, na familia había vontade de facelo, pois recibirao en 1647 un dos fillos do seu irmán Martiño de Castiñeira, e anos

1 No Concello de Vimianzo, no ano 2001 (datos do INE), Pedro mantiña unha presenza discreta, con 29 individuos que o levaban de NP (deles, 7 menores de 20 anos). 2 Mariña de Gondomil era esposa dun labrego afidalgado, Alonso de Castiñeira, e os dous donos da casa de Castiñeira (Cambeda); sabemos que, precisamente a principios do séc. XVII, este matrimonio fundara unha ermida dedicada a santa Mariña no veciño lugar de Paizás desta mesma parroquia. A madriña de Pe-dro de Lema testaría en 1613 e non tardaría en deixar viúvo a Alonso, que casaría en segundas nupcias. Ó lado da ermida de Santa Mariña de Paizás o arcediago de Trastámara, Sancho de Lema y Castiñeira –ir-mán maior do bautizado- mandaría facer un fermoso cruceiro de plataforma octogonal, que aínda hoxe se conserva (LEMA SUAREZ; 1998-I: 560).

82

despois un neto deste: Pedro Jerónimo de Lema (fillo de Rosendo de Lema). O prestixio do nome estaba claro.

Pedro: GRAFÍAS, ABREVIATURAS, VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS

séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

TOTAL

grafías

Pedro Pedro Pedro Pedro grafías util.: 1

abreviaturas Pº Pº - - total abrev.: 1


Pedro Antonio: 1 (1699)

1 variante

Pedro Andrés: 2 (1701, 1712) Pedro Andrés Antonio: 1 (1754) Pedro Antonio: 5 (1709-1800) Pedro Chrisólogo: 1 (1758) Pedro Francisco: 1 (1771) Pedro Frutuoso: 1 (1766) Pedro Ignacio: 1 (1709) Pedro Ignacio Ramón: 1 (1770) P.edro Jerónimo: 1 (1721) Pedro Tomás Antonio: 1 (1761)

10 variantes

Pedro Antonio: 4 (1812-1899)

1 variante

- total nº de variantes diferentes como NP (1º nome)

[1699-1899]: 9


-

-

Joaquín Pedro: 1 (1848) Simón Pedro: 1 (1831)

2 variantes

Jesús Pedro: 1 (1937) José Pedro: 1 (1945)

2 variantes

total variantes diferentes como

2º nome doutros

bautizados [1831-1945]:

4

NS: variantes como 3º nome dos compostos Rodrigo Joseph Pedro Silvestre: 1

(1754)

1 variante

- - total variantes como 3º nome

doutros bautizados:

1

Como nome único rexistrámolo en 46 bautizados, en total (o que supón o 69,69 % dos 66 que o tiveron de NP), e como nome primeiro dos compostos aparece en 20 bau-tizados (30,30 % dos totais como NP). Como acontece con outros nomes, no séc. XVII prefírese só (en 9 ocasións, fronte a 1 –Pedro Antonio- en que vai acompañado); no séc. XVIII, metade a metade (en 17 ocasións só, en 15 acompañado); no XIX vólvese pre-ferir sen compaña (14 ocorrencias fronte a 4) e tamén no XX, cos seus únicos 5 bauti-zados con este nome. De entre as variantes combinatorias, a única que tivo certo éxito foi a de Pedro Antonio (1 bautizado no séc. XVII, 5 no XVIII e 4 no XIX). Como NS tivo moi pouco éxito, pois só contabilizamos un total de 5 bautizados (0,61 % dos 1791 totais do período): en catro bautizados como segundo nome (Joaquín Pedro e Simón Pedro, do séc. XIX; Jesús Pedro e José Pedro, do séc. XX) e en unha

83

como terceiro (Rodrigo Joseph Pedro Silvestre, do séc. XVIII, un dos fillos do fidalgo de Boallo Rodrigo Sancho de Leis e da súa muller Josepha de Santiyán). En resumo, ó longo de todo o período (1607-2000), Pedro formou parte de 9 varian-tes combinatorias diferentes como primeiro nome (a maior parte usadas no séc. XVIII), 4 como segundo e 1 como terceiro. PEDRO: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS):

1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

a) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE PEDRO (COMO NP).

Nº. baut. 70-75 65-70 60-65 55-60 50-55 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 66)




séc. XX (5 baut.)

b) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE PEDRO (NP + NS):

Nº. baut. 70-75 65-70 60-65 55-60 50-55 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 71




séc. XX (7 baut.)

POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME DE PEDRO

Está claro que o nome, presente na freguesía desde as primeiras partidas, xa existía no séc. XVI, pois a principios do séc. XVII rexistramos pais e padriños co nome de

84

Pedro. Entra dentro da lóxica, pois, ademais de ser un dos nomes correntes na Galicia da época, non se pode esquecer de que era o nome tamén do patrón parroquial. Non debe estrañar que, polo tanto, no séc. XVII fosen as causas descoñecidas as maioritarias no tocante á imposición do nome (7 bautizados fronte a 2 que o recibiron do pai e a outros 2 do padriño); o nome impoñíase por costume adquirido. As cousas cambian nos séculos XVIII e XIX, nos que pasan a ser os padriños os má-ximos propagadores do nome (en cada centuria 15 bautizados recíbeno deles). Pode chamarnos a atención que a finais do séc. XVIII e na primeira metade do XIX teñan que vir padriños de fóra da parroquia para darlle un renovado pulo ó nome do patrón parro-quial, como se os nativos xa estivesen cansos del: Pedro Pracias (de S. Salvador da La-mas, da Terra de Montes, provincia de Pontevedra), Pedro Ramos (de Dúas Igrexas, ta-mén da Terra de Montes)3, Pedro Salgado (de Berdeogas), Pedro Pérez (de Coucieiro) foron algúns destes padriños foráneos. No séc. XX volven ser as causas descoñecidas as imperantes.

Pedro: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai


causas desc.


< nome pai / nai


(29-6)

causas desc.

Séc. XVII 2 b. < padrº

2 b. < pai

7 b. º

Séc. XVIII 15 b. < padrº

2 b. < pai

16 b.

- 1 b.

Séc. XIX 15 b. < padrº

2 b. 2 b. 1 b. < padrº -

- 1 b..

Séc. XX 1 b. < padrº

4 b. 2 b.

TOTAL 33 ( 50%) 4 (6 %) 2 (3 %) 29 (43,9%) 1 - - 4 ( 80 %) (NP: porcentaxes sobre 66 bautizados) (NS: porcentaxes sb 5 bautizados)





TOTAL ABSOLUTO

34 (47,9 %)

4 (5,6 %)

2 (2,8 %)

33 (46,47 %)





modas, circunstancias históricas

nome-estigma de

fillo natural


séc. XVII Pedro de Castiñeira, párroco (ca. 1607-ca. 1619/1628)

San Pedro é o patrón parroquial

séc. XVIII Pedro Vázquez, presbítero (1712-1720) séc. XIX Pedro Antonio García (1886-1893),

ecónomo.

séc. XX ABREVIATURAS: b.: bautizado(s); madrª.: madriña; padrº.: padriño. SÍMBOLO < : influencia

3 Tanto este home como o anterior sen dúbida eran canteiros que seguramente estaban traballando nalgunha importante obra arquitectónica na comarca (quizais a reparación dalgunha igrexa). Durante os séculos XVIII e XIX non eran poucas as cuadrillas de canteiros da Terra de Montes que andaban ambulantes por estas terras de Soneira e Nemancos en busca de traballo, sobre todo en arranxos de igrexas. Daquela montañosa comarca pontevedresa procedían os seguintes canteiros que traballaron na Terra de Soneira nos séculos XVIII e XIX: Silvestre e Alonso Diz (entre 1725 e 1735), Alonso de Arosa (entre 1725 e 1760), Andrés Barreiro (entre 1780-1790), Manuel Gamallo (entre 1797 e 1828), José B. Folgar (1850-1860) [LEMA SUÁREZ; 1993-I: 147-148].

85

Resumindo: os padriños –neste caso só eles, pois non rexistramos ningunha madriña de nome Petra ou Petronila- foron os máximos responsables da implantación do nome (nun 50 % dos casos como NP, nun 47,9 no cómputo total); inmediatamente despois ve-ñen as causas descoñecidas (43,9 % como NP, 46,47 % no cómputo total); os pais in-fluíron pouco (un 6 % como NP, 5,6 % no cómputo total), e menos aínda a proximidade da festa onomástica (3 % como NP, 2,8 % no cómputo total). Non se aprecia que durante a presenza do único párroco que levou este nome (Pe-dro de Castiñeira, no primeiro terzo do séc. XVII) ou do presbítero Pedro Vázquez (1712-1720) se incrementase o número de bautizados con este nome. Así e todo, convén facer notar que varios padriños que trasladan os seus nomes ós seus afillados son cregos (Pedro Vasques, presbítero de Berdeogas, que apadriña un Pe-dro en 1709 e outro en 1721; Pedro Antonio de Lema, que apadriña outro en 1692; Pe-dro Benito, párroco de Castrelo, en 1754) e algún fidalgo (Pedro Jerónimo de Lema y Carantoña, de Castrelo, que lle impón os seus dous nomes a un bautizado en 1721).

RELACIÓN PARENTAL ENTRE PADRIÑOS E AFILLADOS Os 36 bautizados que houbo co nome de Pedro de 1751 a 2000 tiveron 36 padriños e 33 madriñas (en total, 66 padriños/madriñas). A maior parte dos padriños/madriñas non consta que fosen familiares do afillado: 56, o que dá unha porcentaxe do 81 %. Sa-bemos que foron familiares só 13 (18,8 %), e destes foron maioritarias as tías (7). Estes datos constitúen unha referencia moi parcial, pois non sempre os cregos se preocuparon por anotaren a relación de parentesco dos compadres e comadres, espe-cialmente a partir da segunda metade do séc. XX.

Pedro: parentesco de padriños e madriñas (1751-2000) padriños madriñas

bisavó avó tío avoa tía séc. XVIII

(desde 1750)

1 2

1

1

séc. XIX 1 - - 6 séc. XX 1 - - -

total 1 2 2 1 7 total padriños/madriñas familiares: 13 (18,8 %) total padriños/madriñas sen relación parental: 56 (81 %)

(porcentaxes sobre os 69 padriños/madriñas que tiveron os 33 baut. (NP) de 1751-2000)

--- o ---

86

PPPeeedddrrrooo::: DDDAAATTTOOOSSS BBBÁÁÁSSSIIICCCOOOSSS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

SÉC. XVII 1608 ?/01 Pedro Alonso de Lema Mayor Franqueira (de

Cambeda) Alverto de ...? Mariña de Gondomil

(Cambeda) 1610 20/09 Pedro Pedro de Bordoyas ? Maria de Leis Juan P[ere]s. Maria de ? 1613 10/04 Pedro Juan de Monterroso Maria Trilla Alverte Trillo ? 1613 ?/11? Pedro Cristovo d_anos/ Xpº Antonia Vasques Alonso de Lema (fid.) Dominga de ...? 1616 08/08 Pedro Juan de Lema Catalina d_alvite Alonso de Lema (fid.) Dominga Martiz 1635 Pedro Joan Garcia Maria ? ? 1647 12/07 Pedro Martin de Castiñeira

(cap.) - Garcia Lois (tío) -

1692 28/02 Pedro Sebastián Albares (B) Maria Rodrigues (B) Pedro Antonio de Lema (B), licenciado

Dominga Pas (B)

1693 14/08 Pedro Pedro de Lagoa (B) Dominga de Canosa (B Pedro de Agulleiro (B) - 1694 04/06 Pedro Francisco de Seoane

(B) Maria de Lema (Verdeogas)

Leandro Peres (B) Angela de Leis (B)

1699 08/09 Pedro Anttonio Pedro do Gesto (Verdoias)

Maria de Lema (Verdoias)

Rosendo de Lema y Carantoña, D.

María de Lema (avoa mat.)

Séc. XVIII

1701 09/01 Pedro Andrés Pedro de Xesto Maria de Lema Domingo Trillo (tío solt.) Maria de Lema (avoa) 1704 26/10 Pedro Alberte de Alborés Josepha de Leira Simon Rodriguez Maria de Lema (avoa,

de Salto) 1705 20/10 Pedro Phelipe de Leis Maria de Olbeira Domingo de Camaño Dominga de Olbeira 1709 27/03 Pedro Antonio Domingo Trillo Leonor de Lema Blas Trillo Benitta de Lema 1709 01/08 Pedro Ignacio Phelipe Perez Maria Vasquez Pedro Vazquez, D. (lic.) Maria de Lema 1711 06/03 Pedro Rosendo Bernabé Graiño Maria dos Santos Ignacio de Camaño - 1712 02/08 Pedro Andrés Andres de Leys (B) Antonia dos Santos (B) Domingo Perez (B) Maria Vasquez (B) 1719 02/04 Pedro Antonio Paulo Peres Antonia Peres Juan Peres (avó) Margarita Peres (avoa) 1721 12/02 Pedro Antonio de Lema Josepha dos Santos Pedro Peres (tío) Maria de Lema (tía) 1721 11/04 Pedro Domingo Agulleiro Maria Sanches Pedro Vasques, D.

(Verdeogas) presb. -

1721 13/09 Pedro Jerónimo Pablo de Canosa Maria Vasques Pedro Jerónimo de Lema y Carantoña (Castrelo)

-

1732 29/04 Pedro Gregorio Graiño (B) Antonia de Campos (B) Juan de Caamaño "el moso"

-

1734 02/11 Pedro Angel de Alborés (B) Maria de Gondomil (B) Raymundo Barrantes - 1735 04/07 Pedro Francisco Alborés (B) Maria Rodriguez (B) Pedro de Alborés (B) Josepha de Lema (B) 1736 01/05 Pedro Clem[en]te Caamaño

(B) Justa Basquez (B) Gillelmo [sic] Caamaño

(B) Maria de Lema (B)

1738 07/07 Pedro Antonio Domingo Posse (B) Clara Rodrigues (B) Pedro Graiño (Coucieiro) Maria Posse (Couci-eiro) esp. padrº

1739 10/02 Pedro Agustín de Lema (B) Maria Sanches (B) Antonio de Caamaño (B) Andreça Sanches (B) 1744 06/07 Pedro (m.p.) Mathias de Lema (B) Juana de Castiñeira (B) Bartholomé de Alborés

(B), veciño -

1746 22/08 Pedro Antonio Raymundo Barrientos (B)

Pasqua Vazquez (B) Pedro Barrientos (B), tío s.

Eugenia Martínez (Salgueiros), s.

1754 04/02 Pedro Andrés Antonio

Andrés Paz (B) Benita Sanchez (B) Pedro Benito Pereiro, D. (Castrelo), párroco

Rosa Suarez (Bgas)

1758 04/12 Pedro Chrisólogo Domingo de Lema (B) Cathalina dos Santos (B)

Juan Benito do Mouzo (Cambeda)

Rosa de Lema (Cambeda)

1760 01/08 Pedro Pedro de Canosa (B) Angela Pérez (B) Simon de Canosa (B) María Antonia Rodriguez (B), s.

1761 18/01 Pedro Thomas Anttonio

Andrés Romeu (B) Gregoria de Liñares (B) Thomas de Cervigón, D. (B)

Mª. Ursula Alonsso (B)

1766 16/12 Pedro Frutuoso Juan Dominguez (B) Maria de Leis (B) Pedro dos Santos (B), avó mat.

-

1770 10/09 Pedro Ignacio Ramon

Joseph dos Santos (B) Maria Paz (B) Ignacio Perez (B) Rosa Paz (B)

1771 01/02 Pedro Francisco Francisco Posse (B) Getrudes Sanches de Tores (B)

Francisco de Tores (B), tío m.

-

1778 02/05 Pedro Marcos de Leis (n.B) Francisca de Lema (B) Pedro Barrientos (B) -

87

1788 18/04 Pedro Josef Paz (B) Elena Fernandez (Calo) Pedro Dominguez Juana Peres (tía pat.)

1791 16/07 Pedro Lucas Garcia (B) Andrea Rodriguez (B) Pedro Barrientos Juana Sanches (esp. pº)

1792 14/03 Pedro Manuel Canosa (B) Mª Antonia Rodriguez (Salgueiros)

Pedro Dominguez (B) -

1796 03/09 Pedro Josef de Lema (B) Maria Garcia (Villaestose)

Pedro Pracias (S.Salvador de Lamas [sic])

Antonia de Lema (B, avoa pat.)

1800 19/08 Pedro Antonio (m.p.)

Andres Albores (B) Maria de Lema (B) Pedro Proveias ? (Caldelas)?

Pasqua Castiñeira (B)

Séc. XIX 1812 30/05 Pedro Antonio i. Josefa Peres (B), s. Pedro Pracias (B) Maria del Carmen

Peres (B), tía mat. 1814 03/04 Pedro Antonio

(m.p.) Ramon Camaño (N) Felipa Gonzales (B) Pedro Pracias (B) Josefa Peres (B), tía

pat. 1814 10/06 Pedro Vicente Sanches (B) Fabiana Gonzales (B) Pedro de Lema (B) Maria Garcia (B) 1816 11/05 Pedro Francisco de Pazos (B) Theresa Peres

(Vimianzo) Pedro de Lema (B) Luisa Peres (B)


i. Josefa Peres (B), s. Pedro Pracias (B) Juana Casais (Castrelo)

1819 15/05 Pedro (m.p.) Ramón Peres (B) Benita Gonzales (B) Josef Peres (B), avó pat. Juana Peres de Lema (B), tía pat.

1820 20/03 Pedro Vicente Suarez (B) Maria de Lema (B) Pedro Ramos (Dos Iglesias, xur. Montes)

Andrea Rodriguez (Verdeogas)

1823 14/04 Pedro Andres Camaño (B) Cipriana Romero (Baiñas)

Pedro de Lema (B) Maria Torreira (B), esp. padrº

1824 22/05 Pedro Alngel Albores (B) Rosa Fagin (Castrelo) Pedro Salgado (Verdeogas)

Maria Albores (B), tía pat.

1826 15/12 Pedro Juan Peres (B) Benita do Canto (B) Pedro Moris ? (Verdeogas)

Rosa Peres (B), tía pat.

1833 26/10 Pedro i. Josefa Dominguez (B) Pedro de Lema (B) Maria Torreiro (B) 1851 03/04 Pedro Juan Canosa (B) Juana Mouzo

(Cambeda) Pedro Perez (Coucieiro) Manuela Gonzalez

(Coucieiro) 1851 29/06 Pedro Jose Canosa (B) Teresa Santos

(Cambeda) Vicente Vilar (B) Manuela dos Santos

(Cambeda), tía mat. 1896 29/06 Pedro Ramon Garcia (B) Josefa Albite (Carnés) Jose Lema (B) Maria Sendon (B) 1878 31/07 Pedro i. Rosa Canosa (B) - Dolores Miranda

(Villaestose), augas 1884 10/10 Pedro Ramón Antelo (B) Maria Vazquez (B) Pedro Sendón, D. (B) Carmen Amado, Dª (B)

1889 09/06 Pedro Antonio (mp) i. Rosa Varrientos (B) Pedro Sendon, D. (B) Carmen Amado (B), esp.padrº

1895 11/11 Pedro Manuel Pazos (B) Manuela Canosa (B) Pedro Nasoa (B) Segunda Perez (B) Séc. XX

1903 03/08 Pedro Jose Ogando (Castrelo) Estrella Lage (B) Manuel Coo Inocencia Leis, Dª 1906 07/01 Pedro (m.p.) Jose Costa (B) Carmen Coo (B) Pedro Canosa Josefa Caamaño 1909 28/07 Pedro i. Serrapia Maria

(Olveira) Jose Dominguez Ramona Rodriguez

1916 14/04 Pedro Jose Costa (B) Carmen Coo (B) Jose Costa Antonia Vecino 1939 07/05 Pedro Manuel Costa Coo (B) Paulina Caamaño (B) Manuel Coo (B), bisavó Manuela Costa (B)

NNNSSS

Séc. XVIII 1754 10/01 Rodrigo Joseph

Pedro Silvestre Rodrigo Sancho de Leys Vermúdez, D. (B)


Joseph de Valdivieso, D. (Stgo., cóengo, tío mat.)

-

Séc. XIX

1831 30/07 Simon Pedro (m.p.) i. Manuela Canosa (B), s. Pedro Canosa (B), tío m. Elena Paz (B) 1848 05/02 Joaquin Pedro i. Maria Pazos (B), s. Joaquin Caamaño (B) Andrea Caamaño (B)

Séc. XX 1937 28/06 Jesús Pedro Ricardo Ogando (B) Manuela Villar (B) José Mª Pérez (B) Estrella Lage (B) 1945 29/06 José Pedro i. Dolores Lema (B) Evaristo Barrientos (B) Benedicta Lema (B)

ABREVIATURAS: NP: Nome Principal; NS: Nome Secundario; B.: Berdoias; Bgas.: Berdeogas; i.: incógnito; mat., m.: materno/a; pat., p.: paterno/a; esp.: esposo/a; padrº, pº: padriño; madrª., mª: madriña; presb.: presbítero; cap.: capitán; s.: solteiro/a; v.: viúvo/a.


88

8º. JESÚS

89

Jesús

ficha nº

8 NP: 50 NS: 14 CTA: 64

número de orde

como NP: 8º como NS: 8º total abs. (NP+NS): 9º



séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:

6 27 33 como 1º nome dos compostos:

2 15 17


8 baut.(1,36 %)

(1866-1899)

42 baut. (8,3 %)

(1902-1994)

50 baut.(2,8 %)







14* 14 baut. TOTAL COMO NOME SECUNDARIO (NS):

14* baut. (2,76 %)

(1908-1963)

14 baut.* (0,78 %)

(1908-1963)







8 baut.(1,36 %)

(1866-1899)

56 baut. (11 %)

(1902-1994)

64 baut. (3,5 %)






séc. XVII séc. XVIII séc. XIX séc. XX TOTAL ABREVIATURAs.- NP: Nome Principal (nome único + 1º nome); NS: Nome Secundario (2º + 3º nome); sb.: sobre; abs.: absoluto;

baut.: bautizados; masc.: masculinos). * Sen contar as 3 bautizadas co nome de María Jesús.

Jesús, en castelán, é a única grafía que se rexistra nas partidas; non aparece en ocasión ningunha a forma galega Xesús. Trátase dun nome procedente o hebreo Yeshua’, forma breve de Ye’oshua’ , a través do grego Iesoûs e do latín Iesus; significa ‘Deus salva, Deus é a salvación’, pero nos primitivos ambientes cristiáns foi interpretado simplemente como ‘que salva, salvador’ (FERRO ET ALII; 1992: 542). Este nome remite só a Xesús de Nazaré, que para os cristiáns foi o Mesías enviado por Deus para salvar o mundo. Predicou a súa doutrina ós 30 anos e morrería crucificado tres anos despois. Ningún home tivo máis influencia que Xesús na historia posterior, pero a figura que debuxa o Novo Testamento é moi poliédrica, parecendo ás veces un reformador, outras un asceta, outras un axitador social. Por unha reverencia semellante á que tiñan os xudeus co nome de Deus, o nome de Xesús en Europa é inusual (repárese en que tampouco se usa o de Cristo, a non ser entre os ortodoxos gregos) e por iso non hai ningún santo con tal nome. A zona de uso cadra cos límites máximos do que foi o Imperio español; fóra del non ten uso. Unha das causas pola que este nome era infrecuente era que a xente se refería el como Noso Señor ou Noso Señoriño (FERRO ET ALII; 1992: 543). A falta de uso popular en Galicia e a súa introdución serodia explica que desde un principio se usara na onomástica a forma castelá –como

90

acontecera con José-, quedando a galega marxinada (esta empeza a escoitarse en Galicia nas últimas décadas do séc. XX, especialmente ó facerse referencia a persoas galeguistas que o levaron ou levan). A súa festa é o 1º de xaneiro.

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Jesús foi o 8º nome máis utilizado na historia documentada dos bauti-zados de Berdoias, pois foille imposto a un total de 50 berdoieses (o que supón o 2,79 % dos 1791 totais). Como NS ocupa tamén o 8º lugar con 14 bautizados, todos do séc. XX (e 3 bautizadas co nome de María Jesús que, como é obvio, non contabilizamos nesta listaxe de nomes masculinos), o que supón o 0,78 % dos 1791 totais). No cómputo total absoluto (NP + NS) ocupa o 9º posto cun total de 64 bautizados (3,5 % dos to-tais). O feito de considerar irreverente o uso deste nome tamén se aprecia con claridade na onomástica de Berdoias, pois non aparece ata ben entrada a segunda metade do séc. XIX (ó longo dos séculos XVII, XVIII e os 66 primeiros anos do séc. XIX non se bau-tizou ningún neno con el)4. O primeiro bautizado con este nome non aparece ata 1866: Jesús Barrientos, fillo de Manuel e de Juana, apadriñado por Manuel Paz e Dª Concha Leis (sic, tanto o de ‘doña’ coma o de ‘Concha’, hipocorístico de Concepción), ambos de Berdeogas. Matinamos que unha das causas que impulsaron o ‘atrevemento’ a poñer este nome a partir da segunda metade do séc. XIX puido ser a crecente devoción xenera-lizada en todo o orbe cristián ó Sagrado Corazón de Xesús: en 1856 o papa Pío IX ins-taura o día da súa festa, feito que contribúe ó espallamento desta advocación. No derra-deiro terzo do séc. XIX e no primeiro do XX moitas igrexas encargan imaxes do Sagra-do Corazón, e as das Terras de Soneira e Nemancos non se afastan desta corrente (LEMA SUÁREZ; 1998-I: 228-229). O seu uso non foi, polo tanto, homoxéneo, pois pasou de non ter ningún durante os primeiros 260 anos (grosso modo, de 1607 a 1866), a ocupar o 3º lugar dos nomes do séc. XX (42 bautizados, o que supón o 8,3 % do século pasado; por diante del só están José e Manuel). A finais do segundo terzo do séc. XIX iniciou o seu despegue, sendo o xa citado Jesús Barrientos (1866) quen primeiro o levou, dándose a circunstancia de que nin o padriño do seu bautismo nin o pai o levaban. En cambio, o padriño do segun-do bautizado (Jesús Santos, 1868), si o levaba: tratábase de Jesús Álvarez, que non era natural nin da parroquia nin da comarca, senón do concello de Ponte Caldelas, na pro-vincia de Pontevedra (seguramente fora un dos integrantes dunha cuadrilla de canteiros da Terra de Montes que viñeran en 1865 para reconstruír a torre-campanario da igrexa de Berdoias, que en 1853 fora derrubada por un furacán [LÓPEZ VÁZQUEZ; 1978: 240]), aínda que tamén por aqueles anos había en Berdoias canteiros traballando na estrada xe-ral A Coruña-Fisterra (LÓPEZ VÁZQUEZ; íbidem). Nestas últimas décadas do séc. XIX bautizáronse un total de 8 nenos con este nome. Ó longo do séc. XX estivo presente de principio a fin: o primeiro bautizouse en 1902 (Jesús María Villar) e o derradeiro o 6-1-1994 (Jesús Piñón)5. É un nome que se prefire usar en solitario (33 bautizados de 50: o que supón o 66 %); combinado con outros nomes aparece en 17 ocasións (34 %). Durante o séc. XX apareceu 27 veces en solitario e 15 acompañado doutros nomes.

4 Non se rexistra ningunha Jesusa, o correspondente feminino, ó longo das catro centurias. 5 No ano 2001 no Concello de Vimianzo seguía tendo moito uso, pois era o 3º en maior número de frecuencias (con 170 individuos), por detrás de José e Manuel e por diante de Juan, Francisco e Antonio. A proba de que continuaba sendo un nome en alza era que dos 170 individuos, 30 eran menores de 25 anos (INE, 2001).

91

Como primeiro nome dos compostos utilizáronse tan só dúas combinacións no séc. XIX e 9 no XX (a de maior éxito foi Jesús Manuel -5 bautizados-, seguida de Jesús María, con 3). Como segundo nome dos NS houbo 12 variantes, todas do séc. XX (Manuel Jesús, con 3 bautizados, foi a máis usada, seguida de Celso Jesús e José Jesús, con 2; tamén foi segundo nome de 3 bautizadas: María Jesús). En resumo, ó longo de todo o período (1607-2000), Jesús formou parte de 10 va-riantes combinatorias diferentes como NP (practicamente todas elas no séc. XX), e de 12 como NS (todas no séc. XX). Jesús: GRAFÍAS, ABREVIATURAS, VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES


séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

TOTAL

grafías

Jesús Jesús total grafías: 1

abreviaturas

- - total abrev.: 0

NP: variantes como 1º nome dos nomes compostos Jesús Carmen: 1 (1885)

Jesús María: 1 (1879)

2 variantes

Jesús Alberto: 1 (1973) Jesús Baldomero: 1 (1975) Jesús Eduardo: 1 (1914) Jesús Ezequiel: 1 (1945) Jesús Felipe: 1 (1904) Jesús Manuel: 5 (1904-1980) Jesús María: 3 (1902, 1906, 1925) Jesús Pedro: 1 (1937) Jesús Vicente: 1 (1917)

9 variantes

variantes como 1º nome [1879-1980]:

10


-

-

-

Andrés Jesús: 1 (1908) Aurelio Jesús: 1 (1945) Benito Jesús: 1 (1909) Celso Jesús: 2 (1925, 1963) David Jesús: 1 (1943) Ernesto Jesús: 1 (1956) Félix Jesús: 1 (1916) José Jesús: 2 (1921, 1942) Manuel Jesús: 3 (1918, 1927, 1937) Oscar Jesús: 1 (1950) Ramón Jesús: 1 (1910) Ricardo Jesús: 1 (1925)

--- [+María Jesús: 3 (1943, 1972, 1979)]

12 variantes


doutros bautizados [1908-1979]:

12

JESÚS: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS):

1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

92

A) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE JESÚS (COMO NP):

Nº. baut. 70-75 65-70 60-65 55-60 50-55 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 50)



séc. XIX (8 baut.)

séc. XX (42 baut.)

b) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE JESÚS (NP + NS):

Nº. baut. 70-75 65-70 60-65 55-60 50-55 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 64



séc. XIX (8 baut.)

séc. XX (56 baut.)

POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME Como era de esperar, ó ser un nome que entrou tan tardiamente por ser considerado irreverente durante tantos anos, entra dentro da lóxica que non fose intriducido por nin-gún padriño con este nome. Iso vale para o primeiro bautizado (de 1866), pero non para o segundo (de 1868), que o recibiu do seu padriño Jesús Alvarez, que era da provincia de Pontevedra (ver ‘Datos básicos’). Unha vez escachado o xeo ponse de moda o nome no derradeiro terzo do séc. XIX, unha vez que tanto pais como padriños se “atreven” a impoñéreno. De aí que sexa ló-xico que, no tocante ás posible causas da súa imposición, sexan as “causas descoñeci-das” as que ocupen o primeiro lugar, e a considerable distancia das outras, cunha por-centaxe do 62 %, tanto para os NP como para os NS. Contra o que se puidese pensar, neste auxe de bautizados con este nome non influíron moito os párrocos Jesús Tuñas (1921-1930) e Jesús Concheiro (1954-1976), pois durante os períodos do seu goberno na freguesía poucos nenos recibiron as augas do bautismo con este nome. Despois está a influencia dos padriños con este nome, pero a boa distancia: nun 24 % de nenos como NP en un 20,3 % no total. A influencia do nome dos pais rondou o 4 % (tanto para NP coma no cómputo total) e o día da data onomástica o 8 %.

93

Dá a impresión de que a imposición do nome de Jesús xa lles viña condicionada ós padriños e madriñas, e que estes tiñan que contentarse con impoñeren –ás veces- o se-gundo nome; así, dos cinco Jesús Manuel, ningún tivo un padriño co nome de Jesús, pe-ro tres deles eran Manuel (e unha madriña Manuela); das outras combinacións (Jesús Alberto, Jesús Baldomero, Jesús Eduardo, Jesús Ezequiel, Jesús Felipe, Jesús Pedro, Jesús Vicente), ningún padriño levaba o segundo nome e tan só un era Jesús.

Jesús: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai


(1-1)

causas desc.


< nome pai / nai


causas desc.

séc. XVII º séc. XVIII .


1 b. 4 b. -

-


2 b. < pai

3 b. 27 b. 1 b. < padrº 1 b. < pai 1 b. 10 b.

TOTAL 12 ( 24%) 2 (4 %) 4 (8 %) 30 (62%) 1 (7 %) 1 (7 %) 1 (7 %) 10 ( 71,4 %) (NP: porcentaxes sobre 50 bautizados) (NS: porcentaxes sb 14 bautizados)





TOTAL ABSOLUTO

13 (20,3 %)

3 (4,6 %)

5 (7,8 %)

40 (62,5 %)





comarcal


históricas

nome-estigma de

fillo natural


séc. XVII séc. XVIII séc. XIX séc. XX Jesús Tuñas, párroco (1921-1930).

Jesús Concheiro Lesta, párroco (1954-1976).

ABREVIATURAS: b.: bautizado(s); madrª.: madriña; padrº.: padriño. SÍMBOLO: < : influencia

RELACIÓN PARENTAL ENTRE PADRIÑOS/MADRIÑAS E AFILLADOS

Os 50 bautizados que houbo co nome de Jesús de 1866 a 2000 tiveron 50 padriños e 49 madriñas (en total, 99 padriños/madriñas). A maior parte dos padriños/madriñas non consta que fosen familiares do afillado: 81 (81,81 %). Sabemos que foron familiares unicamente 18 (18,18 %), dos cales os os maioritarios foron os avós e avoas (8 en total), seguidos dos tíos e tías (5 en total) e dos irmáns e irmás (tamén 5 en total). Estes datos constitúen unha referencia moi parcial, pois non sempre os cregos se preocuparon por anotaren a relación de parentesco dos compadres e comadres, espe-cialmente a partir da segunda metade do séc. XX.

Jesús: parentesco de padriños e madriñas (1866-2000) padriños madriñas

avó tío irmán avoa tía irmá séc. XIX 1 2 séc. XX 4 1 3 4 1 2 total 4 2 3 4 3 2 total padriños/madriñas familiares: 18 (18,18 %) . total padriños/madriñas sen relación parental: 81 (81,81 %)


94

JJeessúúss:: DDAATTOOSS BBÁÁSSIICCOOSS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc. XIX 1866 14/01 Jesús Manuel Barrientos (B) Juana Vázquez (B) Manuel Paz (Berdeogas) Concha Leis, Dª

(Berdeogas) 1868 23/02 Jesús i. Manuela Santos (B) Jesús Albarez (S.Feliz

Forranes-P. Caldelas, Pontevedra)

Josefa Sendon (B)

1876 02/01 Jesús José Lage (Salcedo-Pontevedra)

María Pazos (B) Ramon Caamaño (B) Josefa Romero (B)

1879 15/08 Jesús María (m.p.) Manuel Camaño (B) Maria Barrientos (B) Jose Lema (B) Maria Sendon (B) 1881 28/08 Jesús José Lema (Baíñas) María Sendón (B) Juan Andujar Josefa Sendon, tia 1885 12/05 Jesús Carmen Juan García (B) Maria Canosa (B) Francisco Garcia (B) Rosa Canosa (B), tia 1897 12/03 Jesús Manuel Vilar (B) Maria Villar (B) Jesus Lema (B) Maria Sendon (B) 1899 02/08 Jesús Manuel Antelo (B) Josefa Lage (B) Jesus Lage (B), tio Andrea Suarez (B)

Séc. XX 1902 10/05 Jesus Maria Andres Villar (B) Maria Leis (Ozon) Jose Villar Carmen Villar 1904 22/08 Jesus Manuel Manuel Antelo (B) Concepción Santos (B) Pedro Antelo Manuela Santos 1904 23/08 Jesus Felipe i. J. Paz (B) Manuel Perez Maria Lage

1906 16/05 Jesus Jose Ogando (B) Maria Mouzo (B) Daniel Ogando (irmán ) Manuela Ogando (irmá 1906 17/12 Jesus Maria Ignacio Blanco

(Castrelo) Maria Josefa Lema (B) Jesus Lema Maria Lema

1917 07/04 Jesus Vicente Jose Caamaño (B) Manuela Lema (B) Mariano Caamaño (avó) Estrella Lema 1907 11/08 Jesus Francisco Perez (B) Maria Leis (B) Manuel Sanchez Josefa Leis 1910 22/07 Jesus Eduardo Antonio Villar (B) Rosa Pazos (B) Jesus Lema Maria Lema 1910 05/08 Jesus Jose Ogando (Castrelo) Estrella Lage (B) Manuel Ogando Innocencia Ogando 1912 29/10 Jesús i. F. Coo (B) José Pazos María Pazos 1914 08/09 Jesus Baldomero Jose Antelo (B) Maria Ozon (Ozon) Daniel Gandara Estrella Ozon 1915 17/05 Jesus Faustino Mouzo

(Carantoña) Josefa Pazos (B) Manuel Caamaño Josefa Caamaño

1922 08/05 Jesús i. M. Santos (B), s. Vicente Lema María Villar 1924 20/01 Jesús Manuel Manuel Pérez (B) Clara Alvorés (B) Manuel Caamaño Dolores Pérez 1924 16/08 Jesús (m.p.) José Peña (Berdeogas) Manuela Pazos (B) Avelino Pazos Isabel Caamaño 1925 27/11 Jesús María i. E. Pérez (B), s. José Campos Ramona Pérez 1926 15/11 Jesús Suárez José Suárez (B) Dolores Lage (B) Jesús Ogando Consuelo Alvarellos 1930 26/01 Jesús José Peña (Berdeogas) Manuela Pazos (B) José Pazos (avó) Soledad Pazos (tía) 1932 13/05 Jesús (m.p.) Manuel Lema (B) Maria Caamaño (B) Jesús Caamaño (B) - 1933 03/01 Jesús Andres Caamaño (B) Maria Costa (B) Evaristo Mouzo (B) Maria Villar (B)

1933 17/05 Jesús Manuel Lema (B) María Caamaño (B) Manuel Pérez (Vimianzo) María Lema (Vimianzo)

1934 01/07 Jesús José Ogando (B) Aquilina Fernandez (B Jesús Ogando (B) Aurora Lage (B) 1934 30/12 Jesús José Caamaño (B) Dolores Capelo

(Olveira) José Pazos (B) Manuela Caamaño (B)

1936 28/08 Jesús Manuel Antelo Oón (B) Dolores Caamaño Barrientos (B)

Jesus Costa (Berdeogas) Carmen Antelo (B)

1937 28/06 Jesús Pedro Ricardo Ogando (B) Manuela Villar (B) José Mª Pérez (B) Estrella Lage (B) 1938 22/05 Jesús Manuel Villar (B) Mercedes Ogando

(Ozon) Jesus Blanco (Ozon) Josefa Ogando (Ozon)

1938 13/06 Jesus José Mª Perez (B) Claudina Antelo (B) Ricardo Perez (B), irmán Nieves Santos (B) 1942 29/04 Jesus Jose Caamaño (Baiñas) B. Barrientos (Baiñas) Daniel Barrientos (B) P. Barrientos (B), avoa 1942 21/06 Jesus Jose Traba (B) Maria Perez (B) Jesus Perez (B) Elena Perez (B) 1949 11/10 Jesus i. S. S. (B) Jesus Suarez (B) D. Lage (B), avoa 1943 12/10 Jesús Manuel E. Barrientos (Mugia) B. Lema (B) Manuel Lema (B) Manuela Lema (B) 1945 11/03 Jesus Ezequiel M. Costa (B) P. Caamaño (B) Jose Pais (B) Marina Castro (B) 1953 18/05 Jesús J. Moledo (Ozón) M. Pazos (B) José Caamaño (B) Elvira Pazos (B) 1956 14/10 Jesús (m.p.) Jesús Antelo (B) F. Lema (B) José Antelo (B), irmán María Antelo (B), irmá 1964 06/08 Jesús Manuel Andrés Antelo (B) B. Mouzo (Berdeogas) Segundo Antelo (B) M. del C. Mouzo (B) 1965 21/09 Jesús D. Barrientos (B) E. Lamazares

(Rodeiro-Pontevedra) José Villar (Caracas-Venezuela)

R. Lamazares (Caracas-Venezuela)

1968 04/12 Jesús J. Rodríguez (B) C. Costa (Berdeogas) Manuel Barrientos (B) Carolina Costa (B)

95

1970 02/06 Jesús Jesús González (Dumbría)

María Castro (B) Manuel Castro (Carnés), avó

Concepción Pereira (Carnés), avoa

1971 17/02 Jesús M. Trillo (B) J. Paz (B) Avelino Trillo (B) Manuela Gonzalez (Vimianzo)

1973 05/05 Jesús Alberto Juan B. Nemiña (Finisterre)

T. Antelo (B) José M. Antelo (B), tío Irene Insua (Finisterre)

1980 30/12 Jesús Manuel José M. Barrientos (B) Mª del P. Romero (Carnés)

Manuel Romero (Carnés), avó

Josefa Fandiño (Vilastose), avoa

1994 20/08 (b.6/1)

Jesús Juan C. Piñón (París-Francia)

O. Bugeiro (Carnés) Genaro Rodríguez (Coruña)

Flora Antelo (Coruña)

NNNSSS

Séc. XX 1908 12/05 Andres Jesus i. L. Perez (B) Jose Pazos Dolores Mouzo 1909 29/11 Benito Jesus Juan Caamaño (B) Manuela Caamaño (B) Andres Caamaño Josefa Caamaño 1910 24/03 Ramon Jesus Pedro Antelo (B) Josefa Pazos (B) Alejos Antelo Carmen Antelo 1916 14/12 Félix Jesus Faustino Mouzo

(Carantoña) Maria Josefa Pazos (B) Jesus Villar Maria Villar

1918 06/04 Manuel Jesus Andres Canosa (B) Josefa Lema (B) Juan Lema (avó) Maria Caamaño (ía)

1921 01/07 José Jesús Manuel Antelo Vázquez (B)

Concepción Barrientos Vázuez (B)

Jesús Antelo Juana Santos

1925 11/02 Ricardo Jesús Andrés Caamaño (B) Josefa Lema (B) Ricardo Ogando Maria Caamaño 1925 15/03 Celso Jesús José Caamaño (B) Dolores Capelo

(Olveira) Eugenio Capelo Andrea Caamaño

1927 05/12 Manuel Jesús Jesús Lema (B) Concep. Caamaño (B) Jesús Blanco Manuela Ramos 1937 01/01 Manuel Jesús i. E. C.(?) M. Castro (B) Rosa Pazos (B) 1942 24/10 José Jesús Andres Rodriguez (B) Rosa Lema (Ozon) Jesús Alvarez (Vimianzo) Aurora Alvarez

(Vimianzo) 1943 05/02 David Jesús A. Gonzalez Costa

(Mugaes-V.do Castelo)Dolores Espasandin (B) Manuel Pose (B) Lourdes Paz (B)

1943 18/04 Maria Jesús* M. Caamaño (B) Leonor Lema (B) Andres Caamaño (B) Maria Costa (B) 1945 31/01 Aurelio Jesús Jose Antelo (B) Dorinda Perez (B) Aurelio Antelo (B) Marina Villar (B) 1963 17/01 Celso Jesús Celso Rodríguez (Cee) Mª del C. Paz B) A. Paz (B), tío A. Caamaño (B), avoa 1972 04/01 María Jesús* i. M. F. (B) M. C. (Baíñas) A. C. (Baíñas) 1979 29/09 María Jesús* M. Freire (Baíñas) Mª S. Fernández (B) Jesús Freire (Baíñas) D. Conde (Baíñas)


ADVERTENCIA: os topónimos recóllense tal como están escritos nas partidas. *Estas bautizadas non entran na listaxe de Jesús por seren nomes femininos.

96

9º. ANTONIO

97

AAAnnntttooonnniiiooo

ficha nº

999 NP: 41 NS: 136 CTA: 177

número de orde

como NP: 999ººº como NS: 111ººº




séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


6 3 9 baut.


9 baut. (5,46 %)

(1617-1696)

20 baut. (3,75 %)

(1707-1797)

11 baut.(1,87 %)

(1815-1876)

1 baut.(0,19 %)

(1938)

41 baut.(2,3 %)

(1617-1938)









4 baut. (2,4 %)

(1694-1699)

104 baut. (19,5 %)

(1701-1800)

19 baut. (3,2 %)

(1801-1889)

9 baut. (1,77 %)

(1904-1985)

136 baut. (7,6 %)

(1694-1985)







(1617-1699)

124 baut. (23,2 %) (1701-1800)

30 baut. (5,1 %) (1801-1889)

10 baut. (1,97 %) (1904-1985)

177 baut. (9,8 %)







(NP + NS); sb.: sobre; abs.: absoluto; baut.: bautizados; masc.: masculinos). Antonio –ás veces coa variante gráfica Anttonio nos séculos XVII e XVIII- foi a única forma que aparece nas partidas dos libros de bautizados berdoieses do séc. XVII ó ano 2000. En ningunha ocasión rexistramos a forma Antón, máis popular. Trátase dun nome procedente do latín Antonius, nome dunha gens romana, de orixe escura, quizais etrusca (FERRO ET ALII; 1992: 132). Aínda que houbo un santo Antón Abade (séc. III-IV), patriarca dos cenobitas da Tebaida (Exipto), o santo Antón ou santo Antonio máis popular foi o nado en Lisboa en 1195 e falecido en Padua (Italia) en 1230. Santo Antonio de Padua ou de Lisboa herdaría popularmente do santo Antón Abade a protección dos animais domésticos. Na Galicia rural non houbo –nin hai- parroquia que non celebre a súa festa de santo Antonio, na que tradicionalmente se levaban á procesión vacas, porcos, cabalos, e mesmo cans e gatos para que o cura os bendixese. En moitas freguesías existía

98

tamén a tradición de deixar polos currais un porco ceibo para que todos os fregueses o alimentasen (‘o porquiño de santo Antón’). Este santo é tamén avogado das mozas casadeiras, quizais polo seu tipo físico iconográfico de mozo novo, cun meniño no colo. En cada parroquia as mociñas encomendábanse na adolescencia ó santo para atoparen un home co que poderen casar, pois a soltería considerábase un fracaso vital para a muller, unha verdadeira traxedia que condicionaba o resto da súa vida (mesmo podía condenala á pobreza). Tanta era a familiaridade da xente co santo que, se non cumpría co que se lle solicitaba, a súa imaxe poñíase de cara á parede –ou mesmo se lle ameazaba ou se lle bouraba- ata que concedese a graza. O seu culto está, polo tanto, moi espallado, especialmente pola Galicia rural. A súa festa oficial ce-lébrase o 13 de xuño, aínda que na maior parte das parroquias que non o teñen por patrón procuran xuntar o día da festa deste santo coa das festas patronais. A festa de santo Antón Abade celébrase o 17 de xa-neiro, pero ten escaso arraigo popular. En Berdoias recibiu culto desde datas moi antigas, como o proba a existencia dunha confraría propia, cuxo primeiro libro de contas ten principio en 1665: Libro de la cofradía del Stmo. Sacramento y de San Antonio de Berdoyas, 1665-1812.

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Antonio ocupa un lugar máis ben modesto –o 9º- entre os máis usados na parroquia de Berdoias: recibírono 41 bautizados (2,3 % dos 1791 totais). Non obstante, todo cambia ó falarmos do seu uso como NS, pois é para el o 1º posto con 136 bauti-zados (7,6 % dos 1791 totais), a unha distancia moi considerable de calquera dos outros nomes (Manuel é 2º con 64 baut., Ramón 3º con 30, etc.); ocupa o lugar primixenio tan-to como segundo nome (126 baut.; o 7 % dos totais) como terceiro (10 bautizados; o 0,55 % dos totais). Grazas a isto, no cómputo total absoluto (NP + NS) pasa a ocupar un privilexiado 3º posto, con 177 bautizados (o 9,8 % dos totais), inmediatamente des-pois de José e Manuel e por diante de Juan, Andrés, Francisco, Domingo, Pedro e Jesús. Como NP a súa evolución histórica, de centuria a centuria, foi do seguinte xeito: no séc. XVII ocupaba o 6º lugar, con 9 bautizados (o 5,48 % dos 164 totais do século); no XVIII descendeu ó 8º lugar (20 bautizados; o 3,75 % dos 533 do século), no XIX seguíu baixando, esta vez ó 11º posto (11 bautizados; o 1,87 % dos 588 totais) e no XX case desaparece, pois só un neno (Antonio Fermín, nado en 1938) o tivo como primeiro no-me. Polo tanto, desde hai máis de 60 anos non volveu haber un bautizado con este nome como nome único ou primeiro dun composto. O culto local ó santo aínda permanece, aínda que, como é lóxico, non chega á intensidade de anos e séculos anteriores. O certo é que polas novas modas onomásticas foi quedando relegado6. O primeiro bautizado con este nome con constancia documental foi Antonio [de Le-ma], fillo de Pedro de Lema e de Susana Rodrigues, nado en 1637; ignoramos as causas da imposición deste nome, pero cómpre facer fincapé no detalle de que foi apadriñado por un párroco, o de Salgueiros (parroquia do veciño arciprestado de Nemancos), de no-me Gregorio [¿Martínez?], e por Alverta Gomes, esposa do fidalgo Pedro Alvares de Carantoña. O derradeiro do séc. XVII foi Antonio [de Castiñeira], nado en 1696, fillo de Josephe (sic) de Castiñeira e de Alverta Alonso; foi apadriñado por Rosendo de Lema y Carantoña, capitán e fidalgo, e pola tamén fidalga María Alvarez de Carantoña. No séc. XVIII o primeiro data de 1707 (Antonio [de Passos]) e o derradeiro de 1797 (Antonio [de Caamaño]). Do XIX foi o primeiro Antonio [dos Santos]. de 1815, e o últi-mo Antonio Leis, que naceu e morreu en 1876. O único do séc. XX xa quedou dito: An-tonio Fermín Suárez, nado en 1938.

6 No ano 2001 (datos do INE), no Concello de Vimianzo o nome de Antonio ocupaba unha posición des-tacada, con 84 individuos que o levaban (estaba no 6º lugar dos nomes masculinos); chama a atención que só un destes –ou ningún- sexa de Berdoias. O nome tamén permanecía vivo no Concello vimiancés como NS, pois a variante combinatoria José Antonio levábana 75 individuos, e Juan Antonio, 11.

99

Antonio: GRAFÍAS, ABREVIATURAS, VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES


séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

TOTAL

grafías

Antonio Anttonio

Antonio, Anttonio

Antonio Antonio grafías util.: 2

abreviaturas

Antª, Anttº.

Antº. Anttª.

Antº. - total abrev.: 2

NP: variantes como 1º nome dos compostos

Antonio Bartolomé Luis: 1 (1752) A. Joseph: 1 (1756) A. Patricio: 1 (1746) A. Ramón: 1 (1758) A. Vizente Ramón: 1 (1757) A. Ziprián: 1 (1749)

6 variantes

Antonio José María: 1 (1849) A.Mariano: 1 (1861) A.Simón: 1 (1837)

3 variantes

Antonio Fermín: 1 (1938)

1 variante

total nº de variantes

como 1º nome [1746-1861]:

8


Andrés Antonio: 1 (1698) Juan A.: 1 (1697) Paulo A.: 1 (1694) Pedro A.: 1 (1699)

4 variantes

Alberto Antonio: 1 (1782) Alejos A.: 1 (1776) Andrés A.: 5 (1729-1782) Andrés A. Vizente: 1 (1782) Angel A.: 1 (1797) Baçilio A.: 1 (1717) Bentura A.: 1 /1780) Benito A.: 1 (1800) Carlos A.: 1 (1793) Domingo A.: 18 (1722-1790) Felipe A.: 1 (1784) Francisco A.: 4 (1703-1788) Gregorio A.: 2 (1765, 1768) Ignacio A.: 1 (1747) Joseph/Josef A.: 7 (1704-1798) Juan A.: 23 (1702-1800) Manuel A.: 4 (1739-1794) Miguel A.: 2 (1732, 1784) Pablo A.: 4 (1783-1796) Pedro A.: 5 (1709-1800) Rafael A.: 2 (1748, 1786) Roque A.: 1 (1773) Simón A.: 1 (1702) Thomas A.: 1 (1769) Vicente A.: 3 (1768-1790) Vizente A. Francisco: 1 (1792)

24 variantes

Andrés Antonio: 2 (1801, 1845) Benito A.: 1 (1802) Domingo A.: 5 (1802-1846) Francisco A.: 4 (1811-1869) Josef A.: 1 (1810) Manuel A.: 1 (1804) Pedro A.: 4 (1812-1889) Rafael A.: 1 (1808)

8 variantes

Evaristo A.: 1 (1904) José A.: 7 (1957-1985) Manuel A.: 1 (1942)

3 variantes


doutros bautizados

[1694-1985]: 25


Francisco Vicente A.: 1 (1765) Gregorio Ignacio A.: 1 (1755) Gregorio Simón A.: 1 (1769) Joseph Caietano A.: 1 (1749) Joseph Fulgencio A.: 1 (1747) Manuel Gabriel A.: 1 (1758) Mathias Ramón A.: 1 (1765) Pablo Juan A.: 1 (1781) Pedro Andrés A.: 1 (1754) Pedro Tomás A.: 1 (1761)

10 variantes

- - total variantes como 3º nome

doutros bautizados:

10

100

ANTONIO: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS):

1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

A) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE ANTONIO (COMO NP):

Nº baut. 95-100

90-95 85-90 80-85 75-80 70-75 65-70 60-65 55-60 50-55 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 41)




séc. XX (1 baut.)

b) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE ANTONIO (NP + NS):

Nº baut. 125-130 120-125 115-120 110-115 105-110 100-105 95-100

90-95 85-90 80-85 75-80 70-75 65-70 60-65 55-60 50-55 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 177




séc. XX (10 baut.)

101

Como nome único atopamos a Antonio en 31 bautizados (o 75,6 % dos que o tive-ron de NP), e como primeiro nome dos compostos en 10 (24,4 %). Polo tanto, non foi de moito uso como NP das variantes combinatorias, pois en ningunha delas se chegou a repetir ningunha das ensaiadas (6 no séc. XVIII, 3 no XIX e 1 no XX). Como segundo nome (NS) as variantes combinatorias empézanse a ensaiar –como acontece cos demais nomes- moi a finais do séc XVII (4, entre 1694 e 1699), e terán no séc. XVIII o seu máximo desenvolvemento: ata 24 variantes combinatorias distintas que afectaron a 94 bautizados, sendo as máis repetidas Domingo Antonio (18 bautizados, en-tre 1722 e 1790) e Juan Antonio (23 bautizados, entre 1702 e 1800); xa a moita distan-cia: Joseph/Josef Antonio (7 bautizados), Andrés Antonio (con 6), Pedro Antonio (con 5), Francisco Antonio, Manuel Antonio, Pablo Antonio e Vizente Antonio (con 4). No séc. XIX redúcese considerablemente o uso de variantes combinatorias, pois quedan re-ducidas a 8, das que Domingo A. (5 bautizados) e Francisco A. e Pedro A. (con 4) son as de maior uso; repárase en que desaparece por completo Juan A., a máis usada na cen-turia anterior. No séc. XX as variantes combinatoria quedan reducir case á anécdota (3 en total; José A., con 7 bautizados, a de maior uso). En resumo, ó longo das catro cen-turias ensaiáronse ata 25 variantes combinatorias distintas con Antonio de segundo no-me, sendo Juan A. (23 bautizados) a máis usada, seguida de Domingo A. (21 baut.), José A. (15 baut.), Pedro A. (10), Andrés A. e Francisco A. (8 baut.). Como terceiro nome (NS) todas as variantes combinatorias déronse no séc. XVIII, 10 en total (véxase Cadro), que levaron outros tantos bautizados (non houbo ningún caso de repetición dos tres nomes).

POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME O nome entrou na parroquia a principios do séc. XVII -en 1617 (aínda que sen dúbi-da xa existía no séc. XVI)- por causas que ignoramos, como xa quedou dito; quizais in-fluíu que o padriño fose un párroco, o de Salgueiros, pero non tiña o nome de Antonio, senón o de Gregorio. No séc. XVII case todos os bautizados recibiron o nome por cau-sas descoñecidas, tanto de NP como NS. Nos séculos XVIII e XIX van ser os padriños os que tomen a iniciativa, ó contrario do XX, no que volven as causas descoñecidas a seren maioritarias. En resumo, nas catro centurias como NP os padriños foron os máximos responsables da imposición do nome (58,5 %); en segundo lugar as causas descoñecidas (29,3 %); en terceiro os pais (14,6 %) e por último a proximidade do nacemento ou bautismo coa fes-ta onomástica (4,9 %). Como NS son as causas descoñecidas as que ocupan o primeiro lugar (56,6 %), despois veñen os padriños (27,9 %), os pais (13,2 %) e a festa onomásti-ca (5,8 %). No cómputo total, primeiro as causas descoñecidas (50 %), segundo os pa-driños (35 %); finalmente os pais (13,5 %) e a festa onomástica (7,9 %). Cómpre facer notar que en ocasións os padriños transmitiron ós seus afillados o seu nome composto ó completo, no que Antonio figuraba de segundo nome; isto deuse en variantes combinatorias tan enraizadas, sobre todo no séc. XVIII, como Domingo Anto-nio, que xa o levaban consigo 8 padriños desta centuria (anos 1722, 1738, 1762, 1768, 1789 e 1790) e un na seguinte (1846); tamén houbo casos de “entente cordiale” entre o padriño e madriña, como nun Domingo Antonio de 1788, apadriñado por Domingo Vi-larnobo e Antonia dos Santos. O cordial entendemento entre padriños e madriñas repítense noutros nomes com-postos: o bautizado pode levar de primeiro o nome do padriño e de segundo o da ma-driña ou ó revés: Manuel Antonio (1757) recibe o seu primeiro nome do padriño (Ma-

102

nuel de Lema) e o segundo da madriña (Antonia de Lema), o mesmo que Andrés An-tonio (1801), apadriñado por Andrés de Lema e María Antonia de Lema. Rafael Antonio (1786) recibe o primeiro nome da madriña (Rafaela de Mouzo) e o segundo do padriño (Antonio Pérez); estes mesmos padriños apadriñarán outro Rafael Antonio nado en 1808: No mesmo caso atópanse Pablo Antonio (1796), apadriñado por Antonio de Pa-zos (que impón o segundo nome) e María Paula Rodríguez (que impón o primeiro), Be-nito Antonio (1800), cuxos padriños foron Antonio González e Benita González; dous Francisco Antonio (un nado en 1811 e o outro en 1825), con cadanseu padriño chamado Antonio e cadansúa madriña Francisca, etc. Nalgunhas ocasións tamén houbo coincidencias no nome dos pais e dos padriños, como aconteceu con Andrés Antonio Vizente (1782), fillo de Antonio Pérez e María An-tonia dos Santos, apadriñado por Antonio de Lema y Carantoña (a madriña fora Isabel de Olveira); Francisco Antonio (1788), fillo de Antonio de Passos, foi apadriñado por Antonio Pérez e María Antonia dos Santos.

Antonio: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai


causas desc. < nome padriño / madriña

< nome pai / nai


causas desc.

séc. XVII 1 b. < padrº 1 b. < madrª

7 b. 1 b. < padrº 3 b.

séc. XVIII 11 b. < padrº 1 b. < madrª

3 b. < pai 2 b. < nai

1 b.. 4 b. 24 b. < padrº 3 b. < madrª

7 b. < pai 10 b. < nai

6 b. 56 b.

séc. XIX 10 b. < padrº 1 b. < nai 1 b. 5 b. < padrº 4 b. < madrª

1 b. < pai 2 b. 10 b.

séc. XX 1 b. 1 b. < padrº 8 b. TOTAL 24 (58,5 %) 6 (14,6 %) 2 (4,9 %) 12 (29,3 %) 38 (27,9 %) 18 (13,2 %) 8 (5,8 %) 77 (56,6 %) (NP: porcentaxes sobre 41 bautizados) (NS: porcentaxes sb 136 bautizados)





TOTAL ABSOLUTO

62 (35 %)

24 (13,5 %)

14 (7,9 %)

89 (50 %)





comarcal


históricas


nacemento no

estranxeiro séc. XVII séc. XVIII Antonio de Montoto (1693-1723), párroco.

Juan Antonio López Freire (1712-1720), vicecura. Domingo Antonio Canosa (ca. 1750), presbítero de Berdeogas. Domingo Antonio de Arán (ca. 1760-1763), presb. de Berdeogas. Pablo Antonio Marcote y Canle (ca. 1776. Antonio Rodríguez de Canosa (1784), presb.

séc. XIX séc. XX

Santo Antonio

recibe culto parroquial;

celébrase unha festa na súa honra e ten

confraría desde 1665.

Non hai constancia clara da influencia directa que puideron exercer párrocos e cre-gos oficiantes de bautismos. Como podemos observar no cadro adxunto, a non ser un párroco (Antonio de Montoto, que rexentou a parroquia de 1693 a 1723), todos os de-mais foron presbíteros que aparecen moi ocasionalmente oficiante cerimonias bautis-mais, pois nalgún caso nin sequera eran da freguesía. As ansias de impoñeren o(s)

103

seu(s) nome(s) non lles faltaban, e a proba témola no presbítero de Berdeogas Domingo Antonio de Arán, que en 1758 apadriña un Domingo e en 1768 un Domingo Antonio. Con todo e iso, consideramos que a motivación principal á hora de impoñer foi o propio culto ó santo, moi espallado por todo o rural galego, en sendo como foi conside-rado un santo protector dos animais domésticos, de capital importancia para a economía do labrego do Antigo Réxime, pois a súa vida e a da súa familia mesmo podía depender deles. Non se debe esquecer a protección que tamén dispensaba ás mozas casadeiras. Pódese dicir que en ningunha parroquia da zona rural galega falta unha imaxe de santo Antonio, e cóntanse cos dedos das mans as que prescindiron da súa festa. Confirmando o culto que se lle dispensa en Berdoias, hai na igrexa unha imaxe do santo, datada en 1761, esculpida por un escultor rural, de nome Ignacio Martínez (LÓPEZ VÁZQUEZ; 1978: 246), que tiña un obradoiro de escultoría en Troitosende (A Baña), na beira de-reita do río Tambre.

RELACIÓN PARENTAL ENTRE PADRIÑOS/MADRIÑAS E AFILLADOS Os 20 bautizados que houbo co nome de Antonio de 1751 a 2000 tiveron 20 padriños e 17 madriñas (en total, 37 padriños/madriñas). A maior parte dos padriños/madriñas non consta que fosen familiares do afillado: 26, o que dá unha porcentaxe do 70,2 %. Sabemos que foron familiares 11 (29,7 %); destes foron maioritarios os tíos e tías (6 en total). Estes datos constitúen unha referencia moi parcial, pois non sempre os cregos se preocuparon por anotaren a relación de parentesco dos compadres e comadres, especialmente a partir da segunda metade do séc. XX.

Antonio: parentesco de padriños e madriñas (1751-2000) padriños madriñas

avó tío avoa tía irmá séc. XVIII (desde 1751)

- 3

- 1

séc. XIX 2 2 2 1 séc. XX - - -

- - -

total 2 3 2 3 1 total padriños/madriñas familiares: 11 (29,7 %) total padriños/madriñas sen relación parental: 26 (70,2 %)


--- o ---

AAAnnntttooonnniiiooo::: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc. XVII 1617 Antonio Pedro de Lema ? Gregorio ...? (párroco de

Salgueiros) Alverta Gomes (fid. de Carantoña)

1637 28/12 Antonio Pedro de Lema Susana Rs. Gregorio ...nes? (párroco de Salgueiros)

Alverta (fid. m.de Pedro Alv.Carantoña)

1646 07/09 Antonio Joan de Leis - Camaño (de Castrelo) Antonia Gonsales 1654 20/10 Antonio Juan de Labandeira Dominga Paz Amaro ...? Catalina Pas 1668 31/03 Antonio Juan Vazquez Maria de Lema Sancho de Lema y Caran-

toña Maria Alvarez de Ca-rantoña

1669 08/08 Antonio Domingo Durán Maria de Lema Domingo de Leys (Bgas) Margarita Rs.

104

1669 27/11 Antonio Leandro Perez Maria de Lema Antonio Valladares (párr. de Castrelo)

Maria de Lema

1671 19/01 Antonio Domingo R[odrigue]s Catharina Paz Juan de Romar Maria de Canossa 1696 12/02 Antonio Josephe de Castiñeira Alverta Alonso Rosendo de Lema y

Carantoña, D. (capitán) Cathalina Alonso

Séc. XVIII 1707 14/06 Antonio Antonio de Passos Andrea de Leis Domingo de Canosa

(estud.) Ceçilia do Sixto

1708 27/01 Antonio Juan de Canosa Jazinta Rodriguez Thomé de Canosa Madalena rrodrigues 1723 13/02 Antonio Peres [sic] Andres Basquez Cristina Pais Antonio de Leandro (B) Antonia Afonssa (B) 1727 07/09 Antonio Felipe de Leys (B) Antonia dosantos (B) Juan de Leys (B) - 1728 13/07 Antonio Guillelmo de Caamaño

(B) Maria de Lema (B) Blas Trillo (B) Antonia Alonssa (B)

esp. padr. 1730 24/05 Antonio Juan de Caamaño (B) Andressa Docanto (B) Antonio de Lema (B) Josepha Dosantos (B)

1730 15/10 Antonio Juan Martines Maria Perez Antonio Perez Maria de Lema (Cambeda)

1732 16/01 Anttonio Agustin de Lema (B) Maria Sanchez (B) Anttonio de Caamaño (B) Dominga Sanchez (B)

1733 08/03 Antonio Juan Dominguez (B) Eulalia de Lema (B) Antonio de Lema (Bgas) Dominga de Lema (Berdeogas)

1743 13/11 Antonio Plácido de Alborés (B) Andrea Rodríguez (B) Bartholomé de Alborés (B), avó pat.

Lucía de Caamaño (B) avoa pat.

1746 17/03 Antonio Patricio (m.p.)

Adrián Graíño (B) Angela Rodríguez (B) Caietano de Caamaño (B) -

1749 26/09 Antonio Ziprián (m.p.)

Antonio Romero (B) Isabel Sánchez (B) Ignacio Paz (B) Cathalina dos Santos (B)

1752 25/08 Antonio Bartholomé Luis

Rodrigo Sancho de Leis, D.

Josepha Santiyán y Valdivievo, Dª.

Joachin de Santiyán y Valdivieso, D. (s., tío)

-

1756 22/09 Antonio Joseph (m.p.)

Antonio de Jesto (B) Dominga Martinez (B) Joseph de Bárcena y Torre (B), s., fam.dos Leis

-

1757 23/04 Antonio Vizente Ramón

Carlos de Canosa (B) Ana de Lema (B) Antonio de Lema (Castrelo)

Josepha Perez (Cambeda)

1758 29/10 Antonio Ramón Ventura Pérez (B) Dominga do Canto (B) Antonio de Lema (Castrelo)

Benita de Lema (B), v.

1768 03/06 Antonio i. Maria Sanchez (B) s. Antonio de Leis (B), tío avó

Dominga dos Santos (B), tía mat.

1774 03/09 Antonio Melchor Alvares (B) Juliana de Lema (B) Antonio de Alvorés (B) Getrudis Alvarez (Carnés), s.

1777 20/12 Antonio Domingo Villarnovo (B)

Antonia dos Santos (B) Antonio Carril (Brandoñas)

Maria Garcia (Brandoñas)

1797 21/01 Antonio Angel Camaño (Ver-deogas)

Dominga do Canto (B) Antonio Albores (B) Maria de Lema (B)

Séc. XIX 1815 08/05 Antonio Juan dos Santos (B) Antonia de Lema (B) Antonio Vilarnobo (B) Bárbara de Leis (B)

1822 23/04 Antonio Andres Romero (B) Josefa dos Santos (B) Antonio Vilarnovo (B), tío mat.

Benita Gonzales (B)

1831 12/09 Antonio (m.p.) Josef Albores (B) Rafaela Ramos (B) Antonio Albores (B), avó pat.

Catalina dos Santo (Vimianzo), avoa mat.

1837 13/05 Antonio Simon Francisco Vieites (B) Benita Taboada (B) Antonio Taboada (Ozon) Juana Taboada (Cambeda), tía mat.

1839 20/11 Antonio José Albores (B) Rafaela Ramos (Vimianzo)

Antonio de Calo (Bayñas) Francisca Albores (Bayñas)

1842 06/11 Antonio (m.p.) Manuel Albores (B) Rafaela Paz (B) Domingo Antonio Albores (B), avó pat.


1849 10/03 Antonio José Maria Domº Antonio Romero (B)

Benita Trillo (<Bg.) Antonio Romero (B), tío pat.

Maria Romero (B), irmá

1853 14/05 Antonio Jose Perez (B) Maria Caberta (B) Antonio Castiñeira (Bgas) - 1857 03/12 Antonio Juan Suarez (B) Pascua Mouzo

(Cambeda) Jose Perez Santos (B) Andrea Mouzo

(Camb,), tía mat. 1861 14/12 Antonio Mariano José Villar (Serramo) Josefa Vázquez (B) Antonio Romero (B) Maria Villar (B) 1876 21/05 Antonio (m.p.) Pablo Leis (B) Andrea Lema (B) Antonio Castiñeira (Bgas) María Lema (Bgas)

Séc. XX 1938 13/06 Antonio Fermin Jose Suarez (B) Dominga Lage (B) Carmelo Sendon (B) Maria Antelo (B)

NNNSSS

Séc. XVII 1694 19/01 Paulo Antonio Miguel Perez (B) Dª (Dominga?)

Sanchez (B) Antonio Perez (est.) (B) Angela de Leis

(Verdeogas) 1697 13/01 Juan Antonio Juan Paix Josepha Trilla Guillelmo de Camaño

(tío) Maria Trilla (tía)

105

1698 07/03 Andrés Antonio Pedro do Xesto Maria de Lema Fco. de Lema Ver-mudez, D. (Paisaz-Cambeda)

Maria de Lema (v., avoa)

1699 08/09 Pedro Anttonio Pedro do Gesto (Bgas) María de Lema (Bgas) Rosendo de Lema y Carantoña, D.

María de Lema (avoa mat.)

Séc. XVIII

1701 19/10 Juan Anttonio Juan Rodriguez Maria Vasquez Domingo Perez Alverta Alonso 1702 14/02 Simon Anttonio Domingo dos Santos Margarida Perez Simon R[odrigue]s (s.) Mariña Perez 1702 07/05 Juan Antonio (+) Ignacio da Toxa Dominga Rodriguez Juan Antonio Gonzalez

(Cee) Maria de Lema

1703 08/10 Francisco Antonio Anttonio de Passos Andrea Vasquez de Leis

Francisco de Leis, D. (lic.) -

1704 30/06 Joseph Antonio Domingo de Passos Margarita Perez Joseph Crespo - 1705 27/03 Juan Antonio Antonio de Caamaño Dominga Sanches Bastián de Caamaño (avó) Maria dos Santos

(avoa?) 1709 27/03 Pedro Antonio Domingo Trillo Leonor de Lema Blas Trillo Benitta de Lema 1712 25/10 Francisco Antonio Simón Rodriguez Andrea de Lema Fco. de Lema y Carantoña

(párr. de Dodro) -

1717 10/06 Baçilio Antonio Matheo de Camaño Francisca de Lema Pedro Antonio Vasal (Cee) "sirujano"

-

1719 02/04 Pedro Antonio Paulo Peres (sic) Antonia Peres Juan Peres (avó) Margarita Peres (avoa) 1720 11/01 Juan Antonio Angel de Leis Xptina de Lema Lope Antonio de Leis y

Caamaño, D. Alverta Alonso

1722 19/07 Domingo Antonio Carlos de Moreira Maria Sanches Domingo Peres (B) Catalina rrodrigues (B) 1724 16/07 Juan Anttonio Symon Perez (B) Maria Rodriguez (B) Matheo Rodriguez (B) Andresa de Lema (B) 1729 15/06 Domingo Antonio Bartolomé de Alborés Anttonia Rodrigues Domingo de Canossa Lusia de Alborés 1729 05/07 Andrés Anttonio Isidro de Pasos (B) Benita de Lema (B) Andrés de Jesto, D. (B)

presb. Antonia Alonssa (B)

1728 09/02 Juan Antonio Domingos Perez (B) Maria Perez (B) Raymundo Barrantes (B) Maria Perez (B) 1731 05/09 Juan Anttonio Carlos Moreira (B) Maria Sanchez (B) Juan Paz (B) Justa Basquez (B) 1731 23/12 Domingo Anttonio Juan Dominguez (B) Eulalia de Lema (B) Symon de Pasos (B) - 1732 28/09 Miguel Anttonio Juan Martinez (B) Andressa Sanchez (B) Bernabé Grayño - 1733 29/04 Domingo Anttonio Angel Danos (B) Christina Dosantos (B) Antonio de Pasos, D.

(presb.) -

1733 12/06 Juan Anttonio Gregorio Grayño (B) Antonia de Campos (B)

Juan de Caamaño "el mozo" (B)

Andresa de Canto (B)

1733 12/10 Juan Anttonio Domingo Canossa (B) Alonssa Canossa (B) Juan Gonçales, D. (Car-nés), presb.

-

1734 14/11 Domingo Anttonio Pablo Canosa (B) Maria Rodrigues (B) Andrés Vilarino (Sas [sic])

Andressa de Leys (B)

1735 15/05 Juan Anttonio Ignacio de Lema (B) Maria Rodriguez (B) Juan de Lynares, D. (B) presb.

Maria Rodriguez (B)

1738 04/04 Juan Antonio Adrián Graiño (B) Angela Canossa (B) Bernabe Graiño (B) Catalina Vidal (B) s. 1738 27/06 Domingo Anttonio Pablo de Canosa (B) Maria Vasquez (B) Domingo Antonio de

Castiñeira, D.(Cambeda) Josepha de Leis (B), s.

1738 07/07 Pedro Antonio Domingo Posse (B) Clara Rodrigues (B) Pedro Graiño (Coucieiro) Maria Posse (Couciei-ro) esp. padrº

1739 25/01 Juan Anttonio Theodoro Sambade (B) Dominga Paz (B) Juan de Caamaño "el Viejo" (B)

Rosa Rodriguez (B)

1739 11/12 Manuel Antonio Caetano de Caamaño (B)

Rosa Rodriguez (B) Juan de Castiñeira (B) Maria de Lema (B)

1741 16/12 Domingo Antonio Antonio de Canosa (B) Eufemia Brenlla (B) Balthasar de Canosa (B), s.

Dominga Rodriguez (B), s.

1743 26/01 Juan Antonio (m.p.) Domingo de Lema (B) Cathalina dos Santos (B)

Juan de Caamaño (B) Andrea do Canto (B) esp. padrº

1743 06/02 Domingo Antonio Antonio Pedreira (B) Rosalía dos Santos (B) Domingo de Canosa (B) Lucia de Castiñeira (Castrelo)

1744 13/06 Juan Antonio Juan Dominguez (B) Eulalia de Lema (B) ... de Leandro (B) Angela de ...? (Villastose), tía

1746 22/08 Pedro Antonio Raymundo Barrientos (B)

Pasqua Vazquez (B) Pedro Barrientos (B), tío s.

Eugenia Martínez (Salgueiros), s.

1747 08/01 Ignacio Antonio Tomas Martinez (B) Dominga dos Santos (B)

Ignacio Paz (B), tío mat. -

1747 16/01 Joseph Fulgencio Antonio

Andrés Paz (B) Benita Sanchez (B) José Cervigón, D. (B), párroco

Rosa Suárez (B), s.

1747 25/03 Joseph Antonio (m.p.)


-

1749 23/03 Domingo Antonio Thomás Riveiro (B) Maria dos Santos (B) Dionisio Riveiro (B), avó pat.

-

1749 14/08 Joseph Caietano An-tonio

Vizente de Olbeira (B) Francisca Paz (B) Ignacio de Caamaño (B) Maria Pérez (Castrelo), s.

106

1752 01/09 Domingo Antonio Ignacio de Caamaño (B Leocadia Patiño (B) Domingo de Caamaño (B) Petronila Albarez (B) 1753 02/06 Francisco Antonio

(m.p.) Phelipe de Sendón (B) Maria Pérez (B) Francisco Martínez y

Castiñeira (Cereijo) Juana dos Santos (B), tía pat.

1754 04/02 Pedro Andrés Anto-nio

Andrés Paz (B) Benita Sanchez (B) Pedro Benito Pereiro, D. (Castrelo), párroco

Rosa Suarez (Bgas)

1755 10/02 Juan Antonio Bentura Pérez (B) Dominga de Lema (B) Juan Paz (B) Maria Rodriguez (B) 1755 27/06 Gregorio Ignacio

Antonio Ignacio de Caamaño (B)

Leocadia Patiño (B) Ignacio Paz (B) Cathalina dos Santos (B)

1755 20/09 Juan Antonio (m.p.) Fernando de Lema (B) Dominga dos Santos (B)

Juan Paz (B), tío mat. Petronila dos Santos (B), tía mat.



-

1758 19/07 Manuel Gabriel An-tonio

Pedro Trillo (B) Luisa dos Santos (B) Benito de Leys (B), tío mat.

-

1758 26/09 Andrés Antonio Gregorio de Castiñeira (B)

Juana Rodriguez (B) Andrés de Caamaño (B) Maria Sánchez (B)

1761 18/01 Pedro Thomas An-ttonio

Andrés Romeu (B) Gregoria de Liñares (B) Thomas de Cervigón, D. (B)

Mª. Ursula Alonsso (B)

1762 16/02 Domingo Anttonio Carlos de Canosa (B) Ana de Lema (B) Antonio de Caamaño (Castrelo), tío


i. Ana de Lema (B), s. Domingo Antonio Do- minguez (B), tío mat.

Christina de Lema (B), esp. padr.

1765 22/01 Francisco Vizente Antonio

Juan Suarez (B) Maria Rodriguez (B) Francisco Pose (B) Je[r]trudes de Thores (B)

1765 24/02 Mathias Ramon An-tonio

Benito de Leis (B) Martina Perez (B) Clemente de Caamaño (B) -

1765 11/03 Gregorio Antonio Alonso Lopez (B) Pasqua dos Santos (B) Ignacio Paz (B), avó mat. Ana dos Santos (B), tía mat.

1765 13/11 Domingo Antonio Bentura Perez (B) Dominga do Canto (B) Domingo Antonio Do- minguez (B)


1766 26/02 Joseph Antonio Angel Paz (B) Dominga Paz (B) Joseph Antonio Martinez, D. (Oson).

-

1766 13/03 Joseph Antonio Juan Paz "el mozo" (B) Rosa Perez (B) Juan Paz "el viejo" (B), avó pat.

Maria Paz (B), s.

1768 01/03 Gregorio Antonio Melchor de Alvorez (B)

Ana Dos Santos (B) Antonio de Andujar ? (Castrelo)

Juana Perez (B), esp. padr.

1768 12/09 Domingo Antonio Estevan Garcia (B) Theresa Vazquez (B) Domingo Antonio de Arán, D. (Bgas), presb.

Ana Vazquez (B), s.

1768 18/12 Vicente Antonio Enrrique Alvarez (B) Sebastiana dos Santos (B)

Domingo Canosa (B) Ana de Lema (B)

1769 12/03 Gregorio Simón An-ttonio

Manuel Francº de Pazos (B)

Paula Blanca [sic] (B) Simón de Pazos (B) avó pat.

Maria Blanca (Ozón), avoa mat.

1771 14/10 Juan Antonio Antonio Alvores (B) Maria de Lema (B) Juan de Caamaño (B), tío mat.

Leocadia Patiño (B), v.

1772 02/08 Juan Antonio Domingo Antonio Dominguez (B)

Man[u]ela do_Canto (B)

Juan Antº Paz (B) Anttonia de Lema (B)


Juan Dominguez (B) Maria de Leis (B) Antonio de Alvorés (B) Maria de Lema (B), esp. padrº

1773 28/04 Roque Antonio Ignacio Perez (B) Juana Paz (B) Antonio Castelo (Brandomil)

Patrona Gonzales (Brandomil)

1776 25/03 Alejos Antonio Domingo Caamaño (B) Melchora Perez (B) Alejos de Riomaior, D. (Brandoñas)

Rosa de Moedo (Brandoñas)

1773 25/06 Juan Antonio (m.p.) Benito Perez (B) Dominga do Canto (B) Juan de Castiñeyra (B) Manuela do Canto (B), tía mat.

1776 02/08 Andrés Antonio Joseph Paz (B) Manuela Paz (B) Andrés Paz (B) Christina Paz (B) 1776 05/10 Andrés Antonio i. Rosa do Canto (B), s. Andrés Paz (B) - 1778 06/05 Juan Antonio Xptoval de Pazos

(Castrelo) Maria Rodriguez (B) Antonio Gonzalez

(Castrelo) Andrea Rodriguez (B)

1780 21/07 Bentura Antonio Domingo Villarnobo (Sn. Fins de Airón)

Antonia dos Santos (B) Bentura Perez Dominga do Canto


-

1781 11/03 Pablo Antonio (m.p.)

Manuel de Lema (Cambeda)

Antonia de Lema (B) Manuel Paz -

1781 20/08 Andres Antonio Juan Romero (B) Ana Rodriguez (Castrelo)

Antonio Romero Maria Sanchez

1782 26/03 Juan Antonio Manuel Canosa (B) Maria Antonia Rodriguez (B)

Juan Dominguez Maria Juana Rodriguez

1782 22/06 Alberto Antonio (m.p.)

Miguel de Leis (B) Maria Perez (B) Benito de Leis (avó pat.) -

1782 01/12 Andres Antonio Vizente

Antonio Perez (B) Maria Antonia dos Santos (B)

Antonio de Lema y Carantoña


107


Andres Fernandez (Coucieiro)


Antonio de Touriñán -

1783 10/02 Pablo Antonio Frutuoso Caamaño (B) Maria Albite (Bgas) Antonio Alborés - 1783 05/04 Josef Antonio Juan Romero (B) Ana Rodriguez

(Castrelo) Antonio Romero (avó pat.)

Maria de Brenlle

1783 13/05 Juan Antonio Silvestre Caamaño (B) Isavel Oanes (Vimianzo)

Juan Dominguez Maria Perez (tía pat.)

1784 15/01 Pablo Antonio Manuel de Lema (Cambeda)

Antonia de Lema (B) Francisco de Lema (tío pat.)

Josefa de Lema (B)

1784 28/01 Felipe Antonio Andres Graíño Pasqua dos Santos Felipe de Lema Benita de Lema (esp. padrº)

1784 25/09 Miguel Antonio Juan de Caamaño (B) Maria Gonzalez (Castrelo)

Miguel de Leis Melchora Perez

1784 25/10 Manuel Antonio Juan Perez (B) Josefa Martinez (B) Manuel Canosa Felipa Martinez (tía m.)1784 09/11 Francisco Antonio Silbestre Caamaño (B) Isavel Oanes

(Vimianzo) Francisco de Leis (Ozón) Mariana de Lema

(Ozón) 1785 14-05 Josef Antonio Domingo Caamaño

(Berdoias) Melchora Perez (Vimianzo)

Josef Ramos -

1786 04/05 Juan Antonio Ra-món

Miguel Theodoro Perez (Berdoias)



1786 25/06 Rafael Antonio Josef Paz (Berdoias) Elena Fernández (Calo) Rafael da Fonte (Calo), tío mat.

-

1788 28/01 Domingo Antonio Matias Barrientos (B) Florencia Varela (B) Domingo Vilarnovo Antonia dos Santos (esp. padrº)

1788 22/06 Vicente Antonio Bartholomé Bieites [V] (Baíñas)

Francisca Paz (B) Vicente Olbeira (avó mat.) Francisca Paz (avoa mat.)

1788 18/08 Francisco Antonio (m.p.)

Frutuoso Camaño (B) Maria de Albite (Bgas) Antonio Peres Maria Antonia dos Santos


Manuel de Lema (Cambeda)

Antonia de Lema (B) Domingo Antonio de Andujar (Castrelo)

Maria de Lema (Castrelo)

1790 04/04 Domingo Antonio Juan de Alborés (Ozón) Andrea Patiño (B) Domingo Antonio Peres Ana Maria de Lema 1790 13/10 Vicente Antonio i. Theresa Sanches (Zas) Vicente de Olbeira (B) Francisca Garcia (B),

esp. padrº 1792 03/08 Vicente Antonio

Francisco Pedro Barrientos (B) Juana Sanches (B) Vicente Olbeira (B) Francisca Paz (B)

1793 04/11 Carlos Antonio Gregorio de Pazos (B) Pasqua de Camaño (Verdeogas)

Francisco de Pazos (B), tío pat.

Maria Antonia de Lema (B)

1794 14/03 Manuel Antonio Josef de Lema (B) Maria Graiño (Villaestose)

Manuel de Lema (B, avó pat.)

Antonia de Lema (B, avoa pat.)

1796 26/04 Pablo Antonio (m.p.)

Manuel Canosa (B) Mª Antonia Rodriguez (Salgueiros)

Antonio de Pazos (B) Maria Paula Rodriguez (Pereiriña)

1797 03/05 Angel Antonio Juan Camaño (B) Maria Gomez (Castrelo)

Angel Cantorna (B) Antonia Graiño (B)

1798 14/11 Josef Antonio Pedro Barrientos (B) Juana Sanches (B) Vicente Olbeira (B) Francisca Garcia (B) 1800 20/05 Juan Antonio i. Leocadia Brenlle (B), s. Juan de Pazos (B) Maria Rodriguez (B) 1800 19/08 Pedro Antonio

(m.p.) Andres Albores (B) Maria de Lema (B) Pedro Proveias ?

(Caldelas)? Pasqua Castiñeira (B)

1800 23/08 Benito Antonio (m.p.)

Bentura Vilarnobo (B) Rosa Moreira (Coucieiro)

Antonio Vilarnobo (B) Benita Gonzales (B), esp. padr.

Séc. XIX


Clemente Fernandes (Baiñas)

Maria de Lema (B) Andres de Lema (B) Mª Antonia de Lema (B)

1802 14/07 Domingo Antonio Bentura Vilarnobo (B) Rosa Moreira (Coucieiro)

Domingo Vilarnobo (B) Maria Moreira (Cou-cieiro), tía mat.

1802 25/08 Benito Antonio Josef de Lema (Verdoyas)

Maria Garcia (Villaes-tose)

Pedro Dominguez (B) Antonia de Lema (B)


Tomas Fernandes (B) Maria de Lema (Ozon) Juan de Lema (B) Antonia de Lema (B)

1808 25/10 Rafael Antonio Josef Camaño (B) Josefa Vazquez (B) Antonio Peres (Ozón) Rafaela de Mouzo (B) 1809 23/02 Domingo Antonio Andres Romero (B) Josefa dos Santos (B) Domingo Vilarnobo (B),

avó mat. Juliana dos Santos (B), tía mat.

1810 18/02 Josef Antonio (m.p.) Juan de Albores (Ozon) Andrea Patiño (B) Angel Cantorna (B) Josefa (B), filla padr. 1811 19/08 Francisco Antonio Juan dos Santos (B) Antonia de Lema (B) Antonio Albores (B), avó

mat. Francisca Varela (B)

1812 30/05 Pedro Antonio i. Josefa Peres (B), soltª Pedro Pracias (B) Mª del C. Peres (B), tía mat.


Andrés Barrientos (B) Francisca Oanes (B) Antonio Vilarnobo (B) Vicenta Camaño (Verdeogas)


Ramon Camaño (N) Felipa Gonzales (B) Pedro Pracias (B) Josefa Peres (B), tía pat.

108


i. Josefa Peres (B), s. Pedro Pracias (B) Juana Casais (Castrelo)


Miguel Peres (B) Francisca Lema (B) Antonio Peres (B); avó pat.

Maria Peres (B), tía pat.

1825 11/12 Francisco Antonio Francisco de Pazos (B) Teresa Peres (Vimianzo)

Antonio Abelleira (Baíñas)

-

1838 08/08 Francisco Antonio Pedro Lema (B) Maria Caamaño (B) Francisco Sendón (Castrelo)

-


Domingo Antonio Romero (B)

Benita Trillo y Perez (B)

Andres Romero Josefa Santos

1846 11/02 Domingo Antonio Manuel Albores (B) Rafaela Paz (B) Domº Antonio Albores (B), avó pat.


1869 08/08 Francisco Antonio Jose Gandara (B) Maria Perez (B) Francisco Villar (B) Maria Josefa Perez (B), tia

1889 09/06 Pedro Antonio (mp) i. Rosa Varrientos (B) Pedro Sendon, D. (B) Carmen Amado (B), esp. padrº

Séc. XX 1904 08/08 Evaristo Antonio Perfecto Perez (B) Andrea Villar (B) Manuel Vidal Carmen Villar 1942 15/09 Manuel Antonio Manuel Villar (B) Claudina Paz (B) Jose Lema (B) Manuela Moris (B) 1957 14/05 José Antonio (m.p.) José Pose (B) Hermelinda Pérez (B) Jesús Suárez (B) Magdalena Pérez

Barrientos (B) 1963 22/04 José Antonio José Suárez (B) M. Oreiro (Baíñas) Antonio Suárez (B), tío Mª del C. Suarez (B),

tía 1963 19/10 José Antonio J. Ogando (Castrelo) Josefina Antelo (B) Serafín Ogando (Castrelo) Carmen Ogando

(Castrelo) 1966 29/03 José Antonio i. C. P. (B) F. Suárez (B) M. Cóo (B) 1966 29/09 José Antonio Juan Moledo (Ozón) Manuela Pazos (B) José Moledo (B), irmán M. Moledo (B), irmá 1966 13/11 José Antonio M. Trillo (B) J. Paz Castro (B) A. Paz (B), avó E. Castro (B), avoa 1985 19/03 José Antonio J. M. Barrientos (B) Mª del P. Romero

(Carnés) F. Roget (Cambeda) J. Barrientos

(Cambeda), tía ABREVIATURAS: NP: Nome Principal; NS: Nome Secundario; B.: Berdoias; Bgas.: Berdeogas; i.: incógnito; mat., m. : materno/a;

pat., p.: paterno/a; esp.: esposo/a; padrº: padriño; madrª: madriña; presb.: presbítero; cap.: capitán; s.: solteiro/a; v.: viúvo/a. ADVERTENCIA: os topónimos recóllense tal como están escritos nas partidas.

10º. VICENTE

110

Vicente

ficha nº

10 NP: 29 NS: 26 CTA: 46

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


6 6 baut.


1 baut. (0,6 %)

(1650)

11 baut.(2 %)

(1723-1792)

16 baut. (2,72 %)

(1806-1871)

1 baut. (0,19 %)

(1923)

29 baut.(1,6 %)

(1650-1923)

(% sb os 164 baut. masc. do século)




(% sb os 1791 baut. masc.totais do período 1607-2000)



1 1 baut.

TOTAL COMO NOME SECUNDARIO (NS):

11 baut. (2 %) (1741-1792)

4 baut. (0,68 %) (1814-1850)

1 baut. (0,19 %) (1917)

16 baut.(0,89 %) (1741-1917)







(1650)

23 baut. (4,3 %)

(1723-1792)

20 baut. (3,4 %)

(1806-1871)

2 baut. (0,39 %)

(1917, 1923)

46 baut. (2,56 %)

(1650-1923)







(NP + NS); abs.: absoluto; baut.: bautizados; masc.: masculinos).

Vicente –con certas variantes gráficas, ás que nos referiremos- é a forma maioritaria que aparece nas partidas bautismais, forma coincidente para galego e castelán; en ningunha ocasión aparece a outra forma galega Vicenzo, tamén vixente en Galicia. O nome procede do latín vincentem, participio presente do verbo uinco ‘vencer’: significaría “o ven-cedor, o vitorioso”; a variante Vicenzo procede dun derivado, Vincentium. Foi un nome moi usado entre os cristiáns primitivos polo seu valor augural (que vence o demo, as tentacións do mundo, etc.) [FERRO ET ALII; 1992: 522]. Quen máis influencia tivo na propagación do nome foi san Vicente de Zaragoza (morto no ano 304), un dos santos máis antigos do culto hispánico (séc. V); a súa festa celébrase o 22 de xaneiro. Malia a súa influencia máis limitada no tocante á expansión do nome, cómpre tamén ter presente a san Vicente

111

Ferrer (1357-1419), que celebra festa o 5 de abril. Hai aínda outro san Vicente, mártir en Ávila, que aparece no refraneiro galego como san Vicenzo de outubro, dado que a súa festa é o 27 deste mes (FERRO ET ALII; íbidem).

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Vicente ocupa o 10º lugar dos nomes masculinos de Berdoias, con 29 bautizados (1,6 % dos 1791 totais). Como NS goza dun posto máis alto, o 6º, cun total de 16 bautizados (0,89 % dos totais). No cómputo total absoluto (NP + NS) mantén, igualmente, unha posición alta (11º lugar), cos seus 46 bautizados (2,56% dos totais). Como NP, no séc. XVII soamente rexistramos 1 bautizado (en 1651), e será no séc. XVIII cando teña un ascenso bastante notable ó 11º posto da onomástica masculina, con 11 bautizados (o 2 % dos 533 totais da centuria), pero o ascenso máximo aínda se ha de dar no séc. XIX, cando acade o posto 7º (16 bautizados; o 2,72 % dos 588 totais da centuria); no séc. XX producirase un fulgurante descenso, pois nos cen anos só haberá un bautizado con este nome (o do ano 1923)1. Como NS non tivo uso do séc. XVII, e será no XVIII cando chegue á súa cota máxi-ma, con 11 baut.(2 % da centuria); no XIX baixará ós 4 e no XX quedará e 1 só. No cómputo total absoluto vese claramente que o seu desenvolvemento máximo foi durante os séculos XVIII (con 23 bautizados; o 4,3 % dos totais do século) e o XIX (20 baut.; o 3,4 % dos totais do século). Catro foron as GRAFÍAS utilizadas nas partidas de Berdoias no período estudado: o único bautizado con este nome do séc. XVII aparece coa forma Vinçente (1651), aínda moi próxima á etimoloxía (< lat. vincentem). No XVIII, a primeira que apareceu foi Vizente (1723), con –z–, que se vai manter ó longo de todo o século (1761, 1771, 1781); a segunda forma, nunha única vez, foi Bisente (1731), transcrito con ortografía fonéti-ca2; finalmente, Vicente, con –c-, a partir de finais do segundo terzo (anos 1768, 1788, 1790, 1791 e 1792). No séc. XIX xa queda normalizada definitivamente a forma actual, Vicente, pero aínda en 1839 se rexistra nunha ocasión con –z–. O primeiro berdoiés documentado con este nome foi Vinçente [Martines], bautizado o 25-1-1651, fillo de R[odrig]o Martines e de Mariña [?] (polo deterioramento do folio non aparece o apelido da nai); foi apadriñado por fidalgos: D. García Lois de Lema e María Alvares3. Está claro que a imposición do nome veulle dada pola proximidade do seu nacemento e bautismo coa festividade de san Vicente (22 de xaneiro). O segundo –e primeiro do séc. XVIII– foi Vizente [de Leys], bautizado o 22-1-1723, fillo de Benita de Leys, moza solteira, e de pai incógnito; ignoramos os nomes dos seus padriños, pero coidamos que, como o primeiro bautizado, este tamén recibiu o nome do santo coincidente co día do bautismo. Tamén o terceiro bautizado recibiu o nome pola proximidade da festa de san Vicen-te coa do bautismo: foi Bisente [Alborés], nado o 20-1-1731, apadriñado polo presbítero Carlos Gonzales. Houbo que agardar ata o ano 1761 polo seguinte bautizado, Vizente [Suárez], fillo de Juan Suárez e María Rodríguez; a imposición do seu nome xa se pode atribuír ó seu padriño, Vizente Moreyra, aínda que, pola data do seu bautismo (1 de novembro) non se pode deixar de lado a proximidade do “san Vicenzo de outubro” (27 de outubro).

1 Segundo os datos do INE do ano 2001, Vicente non era un nome de moito uso no Concello de Vimianzo, malia ser o patrón da capital do municipio: só o levaban 19 individuos, dos que 18 eran maiores de 30 anos (o único que non chegaba á trintena era un neno de 10 anos). 2 O crego oficiante -posiblemente quen pasou a partida ó libro- foi o vicecura Ignacio García de la Peña. 3 A primeira bautizada co nome de Vizenta aparecerá case un século despois, en 1749.

112

Vicente: GRAFÍAS E VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES

DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS séc. XVII séc. XVIII séc. XIX séc. XX TOTAL

grafías:

Vinçente

Bisente Vizente Vicente

Vicente Vizente

Vicente total grafías utilizadas:

3 NP: variantes como 1º nome dos compostos:

-

Vicente Antonio: 3 (1768-1790) Vicente Antonio Francisco: 1 (1792) Vizente Joachin: 1 (1781) Vizente Ramón: 1 (1771)

total variantes como 1º nome [1768-1792]:

4 variantes 4 NS: variantes como 2º nome dos compostos:

-

Andrés Vizente: 4 (1741-1792) Antonio Vizente Ramón: 1 (1757) Francisco Vizente Antonio: 1 (1765) Ignacio Vicente: 1 (1748) Luis Vizente Theodoro: 1 (1758) Ramón Vicente: 1 (1791) Thomás Vizente: 1 (1768)

Domingo Vicente: 1 (1814) José Vicente: 2 (1816, 1835) Manuel Vicente: 1 (1850)

Jesús Vicente: 1 (1917)


doutros bautizados [1741-1917]:

- 7 variantes 3 variantes 1 var. 11 NS: variantes como 3º nome dos compostos:

-

Andrés Antonio Vizente: 1 (1782)


doutros bautizados [1782]:

- 1 variante 1 séc. XVII séc. XVIII séc. XIX séc. XX Os últimos cinco bautizados do século (de 1788 a 1792) xa recibiron o seu nome dos seus padriños, destacando no empeño o padriño Vicente Olbeira, que llo transmitiu a catro infantes. No séc. XIX a transmisión do nome foi asunto de padriños e madriñas case a partes iguais e mesmo con exacta alternancia: 8 bautizados recibiron o nome doutros tantos pa-driños así chamados (Vicente Romero, Vicente Canosa, Vicente Suárez, Vicente López, Vicente Dias, Vicente Vilar) e 6 das súas madriñas (Vicenta López, Vicenta Rodríguez, Vicenta Andrade, Vicenta Paz, Vicenta González). Esta variedade de padriños e ma-driñas así chamados é un indicio claro da popularización do nome no séc. XIX. Con to-do, nesta centuria aínda atopamos un bautizado cuxo bautizo coincide coa data de san Vicenzo de Zaragoza, e outros tres que recibiron as augas bautismais en datas cercanas á festividade de san Vicente Ferrer (5 de abril). No séc. XX tan só se bautizou un neno con este nome: Vicente Lema, nado en 1923, que recibiu o nome do seu padriño e avó paterno, do mesmo nome e apelido. Como NS temos constancia da traslación do nome de tres madriñas, unha do séc. XVIII e dúas do XIX. A do Século das Luces foi a fidalguiña de 9 anos, filla de Rodrigo de Leis (Vizenta Luisa Francisca de Leys y Santiyán), que xunto co seu irmán maior Joseph apadriñou en 1758 a outro irmán, Luis Vizente Theodoro, nomes os dous primeiros recibidos da madriña (Doc. 59).

113

VICENTE: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS): 1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

a) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE VICENTE (COMO NP).

nº baut. 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 29)




séc. XX (1 baut.)

b) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE VICENTE (NP + NS):

nº baut. 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 46




séc. XX (2 baut.)

Como nome único levaron este nome 23 bautizados (o 79 % dos 29 que o tiveron de NP), e como primeiro dos compostos tan só 6 (20,6 % dos NP); hai que dicir que só houbo nomes compostos no séc. XVIII. Só houbo catro variantes –todas no XVIII, co-mo acabamos de dicir- e que só tivo relativo éxito a de Vicente Antonio (con 3 bautiza-dos). Rexistramos un maior número de variantes combinatorias como segundo nome, un total de 11: 7 no séc. XVIII, 3 no XIX e só 1 no XX. A que tivo máis éxito foi Andrés Vizente, con 4 bautizados (todos do séc. XVIII). Foi terceiro nome nunha soa ocasión: Andrés Antonio Vizente (1782).

POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME

A introdución do nome na parroquia parece que foi debida á proximidade do día do bautismo coa festa onomástica de san Vicenzo de Zaragoza; esa foi a única razón que debeu influír para a imposición do nome dos tres primeiros bautizados (anos 1651, 1723 e 1737), pois nin os padriños nin os pais tiñan ese nome.

114

Ben sobrepasada a segunda metade do séc. XVIII, a partir de 1761, serán os padri-ños os que maioritariamente transmitan o seu nome, tendencia que terá a súa confirma-ción no séc. XIX, pois de 16 bautizados, 14 recibírono dos seus padriños ou madriñas (87,5 %). O único bautizado do séc. XX tamén o recibiu do padriño. En suma: maioritariamente os Vicentes berdoieses debéronlles o seu nome ós seus padriños ou madriñas: 21 en total (o 72,4 % dos 29 baut. que o tiveron de NP); unha parte importante recibírono pola proximidade do día da onomástica: 6 (20,7 %) e tan só 5 (17,3 %) o recibiron por motivos que descoñecemos. Como NS, 3 baut. (18,75 % dos 16 totais) recibiron o seu segundo nome das súas madriñas e dous do santo do día, pero maioritariamente os nomes impuxéronse por cau-sas que descoñecemos (12 baut., o 75 %). No cómputo total absoluto seguen sendo os padriños e madriñas os que maioritaria-mente impuxeron o nome (a 24 baut., o 52 % dos 46 totais); as causas descoñecidas se-guen en segundo termo (17 baut., o 37 %) e o día da onomástica de terceiro (7 baut., o 15,2 %). O día da onomástica que máis se tivo en conta foi o de san Vicente de Zaragoza (anos 1650, 1723, 1737, 1765, 1844), pero tamén se tiveron presentes as datas de san Vicente de outubro (1824) e mesmo a de san Vicente Ferrer (1871, 1917).

Vicente: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai

< nome do santo do día (22/1; 27/10;

5/4)*

causas desc.


< nome pai / nai

< nome do santo do día ((22/1; 27/10;

5/4)*

causas desc.

séc. XVII 1 b. séc. XVIII 6 b. < padrº

2 b. 3 b. 1 b. 10 b.


3 b. 2 b. 3 b. < madrª 1 b.

séc. XX 1 b. < padrº 1 b. TOTAL 21 (72,4 %) - 6 (20,7 %) 5 (17,3 %) 3 (19 %) - 1 12 (75 %) (NP: porcentaxes sobre 29 bautizados) (NS: porcentaxes sb 16 bautizados)




do santo do día (22/1; 27/10; 5/4)* causas desc.

TOTAL ABSOLUTO

24 (52 %)

-

7 (15,2 %)

17 (37 %)


OUTRAS POSIBLES CAUSAS: párrocos e/ou cregos

oficiantes con este nome devoción parroquial ou

comarcal modas,

circuntancias históricas, etc.


nacemento no

estranxeiro séc. XVII - séc. XVIII Introdución do culto a S. Vicente

Ferrer en Cambeda (1770).

séc. XIX séc. XX -

*22/1: S. Vicente de Zaragoza; 27/10: S. Vicente “de outubro”; 5/4: S. Vicente Ferrer.

Buscando outras motivacións que influísen na introdución ou na propagación do no-me, cómpre advertir que san Vicenzo é o patrón da parroquia de Vimianzo, vila distante de Berdoias uns 8 quilómetros. Vimianzo, durante o Antigo Réxime, era a cabeza da xu-risdición señorial do mesmo nome, pertencente ós condes de Altamira; na fortaleza me-dieval que dominaba esta vila residía o meiriño da xurisdición e a ela obrigatoriamente debían acudir os vasalos para cumpriren coas súas obrigas feudais. Coa reforma admi-

115

nistrativa de 1836 Vimianzo seguirá mantendo a súa importancia ó ser designada capital do concello do seu nome, ó que quedou adscrita a parroquia de Berdoias. Non temos da-tos certos, pero non sería nada estraño que o patrón da vila reitora da antiga xurisdición e do actual concello tivese certo predicamento en toda a redonda e algún que outro bau-tizado recibise o nome de Vicente por este motivo. Outro feito que se pode considerar, aínda que sexa minimamente, foi a introdución do culto a san Vicente Ferrer na igrexa parroquial de San Xoán de Cambeda, veciña de Berdoias. Foi iniciativa do párroco Joseph de Abollo, que en 1770 mandou facer ás súas expensas “y la caridad de algunos devotos” unha custosa capela lateral no templo (a adosada á muro sur da nave) dotándoa dun retablo presidido pola imaxe do santo; a in-trodución deste culto xustificábaa o crego pola existencia dunha reliquia “del Glorioso Santo autenticamente aprovada con los Documentos y Requisitos nezessos.” (LEMA SUÁREZ; 1993-I: 528 e III-404). Non houbo ningún eclesiástico con este nome en toda a historia de Berdoias.

RELACIÓN PARENTAL ENTRE PADRIÑOS/MADRIÑAS E AFILLADOS Do período analizado (1751-2000) dispoñemos dos seguintes datos: 26 bautizados; 25 padriños e 25 madriñas (50 padriños/madriñas en total); 1 baut., que morreu párvulo (1871), non tivo nin padriño nin madriña. 18 padriños e 22 madriñas non consta que fo-sen familiares do afillado (total: 40 padriños/madriñas non familiares, o 80 % dos 50 to-tais); por contra, 6 padriños e 3 madriñas si o foron (9, o 18 %). De entre os familiares houbo 3 avós e 2 avoas (5), 3 tíos e 1 tía (4).

VICENTE: parentesco de padriños e madriñas co bautizado padriños madriñas

avó tío avoa tía séc. XVIII (desde 1751) 2 - 1 - séc. XIX - 3 - 1 séc. XX 1 - 1 - total 3 3 2 1 total padriños/madriñas familiares: 9 (18 %) total padriños/madriñas non familiares: 40 (80 %)

(porcentaxes sobre os 50 padriños/madriñas que tiveron os 26 baut. do período 1751-2000).

--- o ---

116

Vicente: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XVII

1650 25/01 Vinçente R[odrig]o Martines Mariña Garcia Luis de Lema, D. Maria Alvares Séc. XVIII

1723 22/01 Vizente i. Benita de Leys ...? de Ponte - 1737 20/01 Bisente Plácido Alborés (B) Andressa de Antelo (B) Carlos Gonzales, D. (B)

presb. Dominga do_Santos (B), s.

1761 01/11 Vizente Juan Suárez (B) Maria Rodriguez (B) Vizente Moreyra (B) Maria Paz (B) 1771 16/02 Vizente Ramon Carlos Canosa (B) Ana de Lema (B) Pedro Trillo (Bayñas), s. Antonia de Caamaño

(Castrelo), v. 1768 18/12 Vicente Antonio Enrrique Alvarez (B) Sebastiana dos Santos

(B) Domingo Canosa (B) Ana de Lema (B)

1781 16/11 Vizente Joachin Josef Paz (B) Manuela Paz (B) Andres Paz (avó pat.) Maria Antonia Sanchez (soltª)

1788 22/06 Vicente Antonio Bartholomé Bieites [V] (Baíñas)

Francisca Paz (B) Vicente Olbeira (avó mat.)

Francisca Paz (avoa mat.)

1789 23/05 Vicente Pedro Barrientos (B) Juana Sanches (B) Vicente Olbeira Francisca Paz 1790 13/10 Vicente Antonio i. Theresa Sanches (Zas) Vicente de Olbeira (B) Francisca Garcia (B; esp.

padrº) 1791 26/04 Vicente Francisco Suarez (B) Juana Pares (B) Vicente Suarez (Bgas) Manuela Vazquez (Bgas) 1792 03/08 Vicente Antonio

Francisco Pedro Barrientos (B) Juana Sanches (B) Vicente Olbeira (B) Francisca Paz (B)

Séc. XIX 1806 05/04 Vicente (m.p.) Francisco de Leis

(Villaestose) Maria de Lema (B) Vicente Suarez (B) Manuela Paz (B)

1811 25/04 Vicente Andres Romero (B) Josefa dos Santos (B) Vicente Romero (B), tío pat.

Maria Rodriguez (B)

1821 08/11 Vicente (m.p.) Manuel de Lema (B) Benita Peres (B) Vicente Suarez (B) Maria de Lema (B), esp. padrº

1823 12/04 Vicente (m.p.) Gabriel Caberta (B) Francisca Sanches (B) Vicente Dias (B) Antonia Rodriguez (B) 1824 19/10 Vicente Andres Barrientos (B) Nicolasa Antelo (B) Vicente Canosa (Villaes-

tose) Maria Canosa (Villaestose)

1829 28/11 Vicente (m.p.) Domingo Antonio Camaño y Romero (B)

Benita Trillo (B) Vicente Romero (B), tío pat.

Josefa Vilarnobo (B)

1831 22/02 Vicente Francisco Peres (B) Benita Fernandes (B) Jose Cantorna, D. (B) Vicenta Lopez, Dª (B), esp. padr.

1839 12/12 Vizente Manuel Albores (B) Rafaela Paz (B) Domingo Alborés (B) Vicenta Paz (B) 1844 07/05 Vicente i. Teresa Rguez. (Bayñas) Domingo Caamaño (Cas.) Vicenta Gonzalez

(Castrelo) 1844 22/01 Vicente Manuel Antelo (B) Tomasa Vilarnobo (B) José Romero (Bgas) Vicenta Rodriguez (Bgas)1847 17/05 Vicente (m.p.) Pablo Lema (B) Isabel Lopez (Bg) Vicente Lopez (Bgas) Josefa Lema (Bgas) 1849 03/05 Vicente (m.p.) Josef Perez (B) Rosa Lema (B) Andres Perez (B) Vicenta Andrade (B) 1854 26/06 Vicente (m.p.) i. Manuela Andrade

(Castrelo) Andres Martinez (B), tío mat.

Vicenta Andrade (B), tía mat.

1855 06/03 Vicente Silvestre Caamaño (B) Josefa Cernadas (Cambeda)

Angel Caamaño (B) Josefa Lopez (B)

1870 15/04 Vicente Fernando Castiñeira (Lamas)

Carmen Pereiro (S.Adrián de Castro)

Vicente Vilar (B) Maria Vilar (B)

1871 01/04 Vicente (mp) Manuel Barrientos (B) Juana Bazquez (B) ? ? Séc. XX

1923 08/09 Vicente Manuel Lema (B) María Caamaño (B) Vicente Lema (avó) María Valiña (avoa) NNNSSS

Séc. XVIII 1741 19/07 Andrés Vizente Benito Romeu (B) Maria Rodriguez (B) Juan Francisco de Liñares,

D. (B) vicecura -

1748 23/01 Ignacio Vicente (m.p.)

Gregorio Graíño (B) Antonio de Campos (B) Ignacio de Caamaño (B) -




1758 10/11 Luis Vizente Theodoro (m.p.)

Rodrigo Sancho de Leys Vermúdez, D. (B)

Josepha de Santiyán y Valdivieso, Dª (B)

Joseph de Leys y Santiyán, D. (B), irmán

Vizenta Luisa Franª de Leys y S., Dª (B), irmá

1765 22/01 Francisco Vizente Juan Suarez (B) Maria Rodriguez (B) Francisco Pose (B) Je[r]trudes de Thores (B)

117

Antonio 1768 30/12 Thomas Vizente Carlos Canosa (B) Ana de Lema (B) Thomas de Cervigón, D.

(Berdeogas) Maria [Ursula] Alonso (Berdeogas) esp.pº.

1769 13/08 Andres Vizente Juan Romero (B) Margarita de Brenlle B Andres Romeu (B) Gregoria de Liñares (B) 1774 22/08 Andres Vizente Nicolas de Sibrán (B) Manuela Vazquez (B) Andres Romeu (B) Andrea Rodriguez (B) 1782 01/12 Andres Antonio

Vizente Antonio Perez (B) Maria Antonia dos

Santos (B) Antonio de Lema y Carantoña


1791 12/09 Ramon Vicente Gregorio de Pazos (B) Pasqua de Camaño (<Berdeogas)

Manuel Camaño (avó mat.)

-

1792 27/06 Andres Vicente Juan Romero (B) Juana Rodriguez (Castrelo)

Andres Romero (B) Leocadia Romero (B)

Séc. XIX 1814 09/05 Domingo Vicente Antonio Vilarnobo (B) Andrea Benita

Gonzales (B) Domingo Vilarnobo (Brandoñas), avó pat.

-

1816 06/06 Josef Vicente (m.p.) Domingo Antonio Albores (B)

Benita Peres (B) Manuel Peres (B) Vicenta Martinez (B)

1835 28/05 José Vicente Andres Paz (B) Manuela Canosa (B) José Cantorna, D. (Bgas) Vicenta López, Dª (Bgas), esp.padr.

1850 13/02 Manuel Vicente (m.p.)

i. Josefa de Pazos (B) Manuel Pazos (B), tío Vicenta Lopez, Dª

Séc. XX 1917 07/04 Jesus Vicente Jose Caamaño (B) Manuela Lema (B) Mariano Caamaño (avó) Estrella Lema

ABREVIATURAS: NP: Nome Principal; NS: Nome secundario; B.: Berdoias; Bgas.: Berdeogas; i.: incógnito; mat.: materno/a; pat.:

paterno/a; esp.: esposo/a; padrº: padriño; madrª: madriña; presb.: presbítero; cap.: capitán; s.: solteiro/a; v.: viúvo/a. ADVERTENCIA: os topónimos recóllense tal como están escritos nas partidas

118

11º :

JOAQUÍN PABLO

ÁNGEL

119

Joaquín

ficha nº

11 NP: 28 NS: 4 CTA: 32

número de orde

como NP*: 11º como NS: -

total abs. (NP+NS)**: 14º



séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


2 6 1 9 baut.


3 baut. (0,56 %)

(1736-1781)

23 baut. (3,9 %)

(1821-1881)

2 baut. (0,39 %)

(1927, 1936)

28 baut. (1,56 %)

(1736-1936)








1 1 baut. TOTAL COMO NOME SECUNDARIO (NS):

2 baut. (0,37 %)

(1781, 1787)

2 baut. (0,34 %)

(1851, 1896)

4 baut. (0,22 %)

(1781-1896)







5 baut. (0,9 %) (1736-1787)

25 baut. (4,25 %)

(1821-1896)

2 baut. (0,39 %) (1927, 1936)

32 baut. (1,78 %)

(1736-1936)






séc. XVII séc. XVIII séc. XIX séc. XX TOTAL ABREVIATURAS.- NP: Nome Principal (nome único + 1º nome); NS: Nome Secundario (2º + 3º nome); sb.: sobre; abs.: absoluto;

baut.: bautizados; masc.: masculinos). *Comparte este posto con Pablo e Ángel. **Comparte este posto con Pablo.

Joaquín, en castelán, é a forma maioritaria que se observa nas partidas. Non obstante, desde o punto de vista gráfico esta forma non quedou normalizada ata ben entrado o séc. XIX, pois durante o séc. XVIII rexistramos tres variantes gráficas: Juachín / Jachín (1736, as dúas nun mesmo bautizado), Joachín (en 1740) e Joachín / Juachín (1781, nun mesmo bautizado); estas vacilacións poden ser atribuíbles á pervivencia dun arcaísmo gráfico no nome en base ó étimo latino (Ioachim), e tamén á presión da pronuncia popular da fala galega da época (que xa serían Xaquín e Xuaquín). A finais do séc. XIX aparece en dous bautizados dun mesmo ano a variante Juaquín (1894), reflexo da pronuncia popular. Como era de esperar, non se rexistra en ningún momento a forma galega Xoaquín ou a súa variante Xaquín, nin sequera nos derradeiros anos do séc. XX, nos que houbera certas campañas de galeguización dos nomes.

120

O nome procede do hebreo Yohaquim, composto de Yah, abreviatura de Yahweh, ‘Iavé, Deus’, através do grego Iokim e o latín Ioachim (FERRO ET ALII; 1992: 559). A popularización do nome debeuse a san Xoaquín, esposo de santa Ana, pai de María e avó de Xesús; os nomes dos pais de María aparecen no Protoevanxeo de Santiago, apócrifo. O día da súa festa é o 26 de xullo.

Joaquín: GRAFÍAS, ABREVIATURAS, VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES


grafías

Jachin Joachin Juachin

Joaquín Juaquín

Angel total grafías: 2


Juachin/Jachin Domingo: 1 (1736) Joachin/Juachin Santiago: 1 (1781)

2 variantes

Joaquín Fernando: 1 (1873) Joaquín José: 2 (1821, 1824) Joaquín Manuel: 1 (1862) Joaquín Pedro: 1 (1848) Juaquín Ricardo: 1 (1894)

5 variantes

Joaquín Carmelo: 1 1927)

1 var.


8


Vizente Joachin: 1 (1781) Manuel Juaquín: 1 (1787)

2 var.

Ramón Joaquín Manuel: 1 (1851)

1 variante



3


Manuel Crisanto Juaquín: 1 (1896)

1 var.


doutros bautizados [1896]:

1


Como NP, Joaquín ocupa o 11º lugar –xunto con Pablo e Ángel- dos nomes máis utilizados en Berdoias de 1607 a 2000, con 28 bautizados (o 1,56 % do total de 1791 bautizados). Como NS apenas tivo uso, pois tan só o levaron 4 baut. (o 0,22 % dos to-tais): 3 como 2º nome e 1 como 3º. No cómputo total absoluto ocupa o mesmo lugar ca Pablo –o 14º-, con 32 bautizados (1,78 % do total). Non temos constancia da súa existencia durante o séc. XVII. O primeiro bautizado aparece no primeiro terzo do séc. XVIII: Juachin Domingo –no texto da partida; na marxe do folio: Jachin-, nado o 20-3-1736, fillo de Blas Trillo e de María de Lema; o seu padriño in solidum foi Domingo Gonzales de Lavandeira, da parroquia de Castrelo. Ignoramos o motivo da imposición do nome, que non se pode xustificar nin polo nome dos pais, nin dos padriños nin pola proximidade do día da onomástica. JOAQUÍN: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS).

1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

121

A) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE JOAQUÍN (COMO NP).

nº baut. 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 28)




séc. XX (2 baut.)

b) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE JOAQUÍN (NP + NS)

nº baut. 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 32




séc. XX (2 baut.)

O segundo neno con este nome naceu catro anos despois (1740), e tamén un 20 de marzo: consta como Joachin, tanto no texto da partida coma na marxe; era fillo de Igna-cio Páez e Cathalina dos Santos, e foi apadriñado por Juan Martínez e Dominga dos Santos; morreu párvulo. O terceiro naceu corenta e un anos despois, o 28-4-1781, cons-tando como Joachin Santiago no texto e Juachin Sto. na marxe; fillo de Mathías Sendón e Florencia González; o nome veulle do padriño: Juachin Domínguez Valdivieso. Coa entrada do séc. XIX pérdese o arcaísmo gráfico –ch- e queda fixada definitiva-mente a grafía actual: no ano 1806 hai unha Joaquina, pero hai que agardar a 1821 polo primeiro Joaquín da centuria, Joaquín [de Pazos]. Foi neste século no que se produciu a máxima concentración de bautizados con este nome: 23 dos 28 totais (o que supón o 82,14 %). Dá a impresión de que houbo como dúas fornadas: unha limitada á terceira década da centuria, entre 1820 e 1830 (7 en total: dos anos 1821 ó 1829), e a outra nas dúas décadas que van de 1860 a 1880 (13 bau-tizados, de 1863 a 1878, e un máis en 1894); polo medio, tres bautizados nados en 1840, 1846 e 1848. Tanto nunha “fornada” coma na outra os nomes foron impostos polos padriños na súa inmensa maior parte; como dato curioso, 8 dos 10 bautizados –e dúas bautizadas co nome de Joaquina- da primeira metade tiveron como padriño a un tal Joaquín Cendón (ou Sendón), que, ó figuraren como “esposas do padriño” tres madriñas de distinto nome, é de supoñer que non era o mesmo individuo (a non ser que quedara viúvo dúas veces nun curto espazo de tempo). Dun xeito ou doutro, os padriños decimonónicos que levaron este nome parecían estar tan fachendosos del que llelo transmitiron ós afillados sen excepción: de 23 bau-

122

tizados que houbo no séc. XIX, 19 recibiron o nome dos seus padriños e 4 das súas ma-driñas. O nome decaeu na derradeira década do séc. XIX, sendo o último bautizado Juaquín Ricardo Caamaño, nado en 1894, que recibiu o nome do seu padriño e avó Juaquín Caamaño (o cura, Andrés Montero, reproduciu na partida a pronuncia popular do no-me). No séc. XX só o levaron dous bautizados: Joaquín Carmelo Sendón (24-5-1927), fillo de Carmelo Sendón, e Joaquín Trillo (3-10-1936), fillo de Avelino Trillo; os seus respectivos padriños chamábanse Alejandro e Manuel, co que tamén se rompeu a tra-dición do século anterior tocante ó traslado dos nomes dos padriños ós afillados4. Como nome único atopámolo en 19 bautizados (o 67,85 % do total de 28 baut. que o tiveron de NP): 17 no séc. XIX, e 1 no XVIII e no XX. Como primeiro nome dos compostos foi usado por 9 baut. (32,14 % dos 28 totais): 6 no séc. XIX, 2 no XVIII e 1 no XX. Ó longo do tempo houbo un total de 8 variantes combinatorias distintas: 2 no séc. XVIII, 5 no XIX e 1 no XX. A única variante que se chegou a repetir un par de veces foi a de Joaquín José (1821, 1824). Como NS, como xa dixemos, tampouco tivo éxito, pois só rexistramos tres varian-tes: tres como segundo nome (Manuel Juaquín, 1787; Vizente Joachin, 1781; Ramón Joaquín Manuel, 1851) e unha como terceiro (Manuel Crisanto Joaquín, 1896).

POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME Como NP, a imposición deste nome, nunha porcentaxe moi elevada, tivo a súa orixe na traslación do nome dos padriños, pois isto deuse en 24 dos 28 bautizados (85,7 %). Paradoxalmente, non houbo ningún pai con este nome que o deixase en herdanza a un dos fillos, nin tampouco se deu o caso da imposición do nome pola proximidade do nacemento e bautismo co día da onomástica. En 4 bautizados (14,3 %) non mediou un motivo coñecido á hora de recibiren o nome nas augas bautismais.

Joaquín: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai


(26-7)

causas desc.


< nome pai / nai


causas desc.

séc. XVII séc. XVIII 1 b. < padrº 2 b.


. 2 b.

séc. XX 2 b. 1 b. 1 b. TOTAL 24 (85,7 %) 4 (14,3%) 1 3 (NP: porcentaxes sobre 28 bautizados) (NS: porcentaxes sb 4 bautizados)





TOTAL ABSOLUTO

25 (78 %)

-

-

7 (22 %)


Ignoramos o motivo da introdución do nome na parroquia, pois ningún dos dous pri-meiros bautizados –os dous do séc. XVIII: un de 1736 e o outro de 1740- tiveron pa-driños ou pais con este nome, nin tampouco a data do seu bautismo cadraba co día da

4 En 2001 (datos do INE) no Concello de Vimianzo había 11 individuos co nome de Joaquín (e un de 7 anos coa forma galega Xaquín), dos que 3 eran menores de 25 anos.

123

onomástica; os dous bautizáronse un 20 de marzo, e non sabemos se esa data tiña daquela un significado especial ou foi unha simple coincidencia. O terceiro dos bautizados (nado en 1781), si recibiu o seu nome do padriño. Os bautizados do séc. XIX –que foron a inmensa maioría- recibiron o nome dos pa-driños, como quedou dito. O introdutor foi o xa citado Joaquín Cendón (ou Sendón), que en 1806 e 1808 apadriñou cadansúa Joaquina, e, en 1821, o primeiro Joaquín dos varios que bautizou. Como NS, dos tres bautizados, un recibiu o seu nome do padriño. No cómputo total absoluto (bautizados NP + NS) poucas diferencias se observan con respecto ós datos anteriores: o nome dos padriños influíu en 25 dos 32 bautizados totais con este nome (78 %). Nin o nome do pai nin a data da onomástica tivo algo que ver nos 7 bautizados restantes (22 %), que recibiron o nome por outras causas que nos son descoñecidas. Nestas causas para nós incógnitas non se atopan nin párrocos nin cregos oficiantes de cerimonias bautismais, pois non houbo ningún que tivese este nome ó longo da histo-ria parroquial. Tampouco o santo recibe culto na igrexa parroquial, nin en ningunha das igrexas da redonda, que se saiba.

RELACIÓN PARENTAL ENTRE PADRIÑOS/MADRIÑAS E AFILLADOS Os 26 bautizados que tiveron o nome de Joaquín de 1751-2000 tiveron 26 padriños e 25 madriñas (51 en total). A maior parte non eran familiares dos afillados: 41 (80,4 %). Os que tiveron parentesco só foron 10 (19,6 %); os tíos/tías maioritarios (6).

Joaquín: parentesco de padriños e madriñas (1751-2000) padriños madriñas

avó tío irmán curmán avoa tía séc. XVIII (desde 1751)

- - - - - -

séc. XIX - 2 2 1 1 4 séc. XX - - - - - - total - 2 2 1 1 4 total padriños/madriñas familiares: 10 (19,6 %) total padriños/madriñas sen relación parental: 41 (80,4 %)


--- o ---

Joaquín: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XVIII 1736 20/03 Juachín Domingo [á

marxe: Jachín] Blas Tryllo (B) Maria de Lema (B) Domingo Gonzales de

Labandeira (Castrelo) -

1740 20/03 Joachín (m.p.) Ignacio Paez (B) Cathalina dos Santos (B)

Juan Martinez (B) Dominga dos Santos (B)

1781 28/04 Joachin Santiago [á marxe: Juachin]

Mathias de Sendon (B) Florencia Gonzalez (Castrelo)

Juachin Dominguez Valdevieso

Jacoba Fernandez

Séc. XIX 1821 02/02 Joaquín Jose Ramon de Pazos (B) Juana de Campos (B) Joaquin Sendon (B) Josefa Trillo (B), esp.

padrº 1823 27/06 Joaquín Angel Camaño (B) Maria de Lema (B) Joaquin Cendon (B) Josefa Trillo (B) 1824 02/09 Joaquin Josef (m.p.) Pablo Camaño (B) Maria Gonzales (B) Joaquin Cendon (B), Josefa Gonzales (B),

esp. padrº

124

1825 18/02 Joaquín Manuel de Pazos (B) Josefa de Lema (Sn. Tomé de Albores)

Joaquin Cendon (B) Manuela Sanches (B)

1828 11/02 Joaquin (m.p.) Domingo Fernandes (Olbeira)

Josefa Albares (B) Joaquin Cendon (B) Josefa Fernandes (B), esp. padr.

1828 09/06 Joaquin Andres Camaño (B) Cipriana Romero (Baíñas)

Joaquin Cendon (B) Josefa Fernandes (B)

1829 20/06 Joaquin Juan Peres (B) Benita de Canto (B) Joaquin Cendon (B) Josefa Fernandes (B) 1840 06/10 Joaquin (m.p.) Francisco Lopez (B), d Maria Perez (Sª Mª da

O) Joaquin Sendon (B) -

1846 18/12 Joaquin (m.p.) i. Sarapia ? Romero (B), s.

Joaquin de Leis (B) Benita Trillo (B)

1848 05/02 Joaquin Pedro i. Maria Pazos (B) Joaquin Caamaño (B) Andrea Caamaño (B) 1862 02/07 Joaquín (m.p.) i. Andrea Caamaño (B) Joaquin Camaño (B), tio Juana Vazquez (B), tia 1862 29/10 Joaquín Manuel

(m.p.) Andrés Vilarnobo (B) Maria Carmen Paz (B) Manuel Paz (Berdeogas) Joaquina Paz (B)

1863 12/08 Joaquín Francisco Pérez (B) Mª Antª Noya (Salguei-ros)

Joaquin Leis (B) Josefa Noya (Salguei-ros), tia

1864 14/02 Joaquín José Vamaño (Mor-quintián)

Rosa Perez (B) Joaquin Perez (B), curmán

Antonia Santos (Cambeda)

1865 23/11 Joaquín Andres Coo (Carnés) Maria Leis (B) Bernardo Joaquin Leis (B)

Manuela Louro (B), esp.padr.

1870 25/11 Joaquín (m.p.) Manuel Pérez (B) Dolores Alvite (B) Joaquin Perez (B), tio Manuela Gonzalez (Coucieiro), avoa mat.

1871 31/05 Joaquín (m.p.) Ramon Pazos (B) Pascua Fernandes (B) Domingo Pazos (B), irmán

Joaquina Paiva (B), tia

1871 20/12 Joaquín Jose Caamaño (B) Andrea Castiñeira (Dumbría)

Benito Caamaño (B), irmán

Joaquina Rosa Paiva (B), tia

1873 24/11 Joaquín Fernando (m.p.)

Francisco Sánchez (B) Josefa Romero (B) Joaquin Vidal (Castrelo) Joaquina Paiba (B)

1876 27/11 Joaquín i. Maria Lema (B) Joaquin Leis (B) Inocencia Leis, Dª (Bgas)

1878 29/10 Joaquín (m.p.) Valentin Paz (B) Josefa Caamaño (B) Joaquin Pazos (B) Manuela Santos (B) 1881 27/06 Joaquín i. Manuela Perez (B) Joaquin Leis (B) Manuela Louro (B) 1894 22/04 Juaquín Ricardo Mariano Caamaño (B) Maria Pérez (B) Juaquin Caamaño (B),

avó Andrea Santos (B)

Séc. XX 1927 24/05 Joaquín Carmelo Carmelo Sendón (B) Cándida Cóo (Bgas) Alejandro Sendón, D. (B) Carmen Amado, Dª (B)1936 03/10 Joaquín Avelino Trillo (Bgas) Maria Antelo (B) Manuel Perez (B) Esperanza Antelo (B)

NNNSSS

Séc. XIX 1781 16/11 Vizente Joachin Josef Paz (B) Manuela Paz (B) Andres Paz (avó pat.) Maria Antª Sanchez 1787 01/05 Manuel Juaquín

(m.p.) Antonio Peres (B) Mª Antª dos Santos (B) Domº Antº Peres (tío pat.) -

Séc. XIX 1851 18/09 Ramon Joaquin

Manuel Bonifacio Caamaño (Cambeda)


1896 28/12 Manuel Crisanto Juaquín

Jose Pérez (B) María Caamaño (B) Juaquin Sendón (Castrelo)

Dolores Caamaño (B)

ABREVIATURAS: B.: Berdoias; Bgas.: Berdeogas; i.: incógnito; mat.: materno/a; pat.: paterno/a; esp.: esposo/a; padrº: padriño; madrª: madriña; presb.: presbítero; cap.: capitán; s.: solteiro/a; v.: viúvo/a.


125

PPPaaabbblllooo ficha nº

12 NP: 28 NS: 4 CTA: 32

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:

3 9 1 13 como 1º nome dos compostos:

1 10 4 15


1 baut. (0,6 %)

(1694)

13 baut. (2,43 %)

(1712-1796)

13 baut.(2,2 %)

(1807-1891)

1 baut.(0,19 %)

(1986)

28 baut.(1,56 %)

(1694-1986)








3 baut.

(1778-1784)

1 baut. (1857)

4 baut. (0,22 %)

(1778-1857)







1 baut. (0,6 %) (1694)

16 baut. (3 %)

(1712-1796)

14 baut. (2,38 %)

(1807-1891)

1 baut.(0,19 %)

(1986)

32 baut. (1,78 %)








* Comparte este posto con Ángel e Joaquín. **Comparte este posto con Joaquín. Respectando as pautas marcadas nun principio, mantemos a forma maioritaria de Pablo (en castelán), aínda que nas partidas aparece nunha única ocasión a forma galega Paulo (1694); non rexistramos en ocasión ningunha a outra forma galega Paulos, derivada do nominativo latino Paulus. O nome procede do latín Paulus ‘pequeno’, de Paullus, cognome romano quizais derivado dun alcume que un membro da gens Aemilia mereceu pola súa baixa estatura (FERRO ET ALII; 1992: 423). A popularización do nome no mundo cristián debeuse ó apóstolo san Paulo (séc. I), xudeu nado en Tarso, naturalizado romano. O seu culto é moi antigo, como o de san Pedro, e por iso a súa festa é o mesmo día cá deste (o 29 de xuño), aínda que tamén se celebra o 25 de xaneiro a da súa conversión. Foi tamén considerado cun dos grandes ideólogos da Igrexa, e a súa correspondencia coas comunidades cristiás (as epístolas) son de lectura dominical na liturxia católica.

126


Como NP, Pablo ocupa –xunto con Joaquín e Ángel- o 11º lugar dos nomes máis utilizados en Berdoias de 1607 a 2000, con 28 bautizados (o 1,56 % do total de 1791 bautizados). Como NS apenas foi utilizado, pois tan só o levaron 4 bautizados (0,22 % do total): 3 do séc. XVIII e 1 do XIX. No cómputo total absoluto pasa a ocupar o 14º posto, con 32 bautizados (1,78 % do total). O nome entrou a finais do séc. XVII en Berdoias, cun único bautizado que aínda re-xistra a forma galega tradicional: Paulo Antonio [Pérez], nado e bautizado en 1694, fillo de Miguel Pérez e Dominga Sánchez; os seus padriños foron Antonio Pérez, estudante, e Ángela de Leis, veciña de Verdeogas (sic). O seu nome puido estar motivado pola proximidade do bautismo á festividade da conversión de san Paulo (25 de xaneiro), pois o neocristián recibiu o bautismo o 19 de xaneiro do ano citado; tamén puido influír na introdución do nome a existencia dun presbítero chamado Pablo Álvarez Veçerra, que oficiou varias cerimonias bautismais contra 1692 e 1693.

Pablo: GRAFÍAS, ABREVIATURAS, VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES


grafías

Paulo Pablo Pablo Pablo total grafías: 2


Paulo Antonio: 1 (1694)

1 variante

Pablo Antonio: 4 (1791-1796) Pablo Carlos: 1 (1777) Pablo Fernando: 1 (1778) Pablo Gregorio: 1 (1779) Pablo Juan Antonio: 1 (1781) Pablo Ramón Miguel: 1 (1779) Pablo Silbestre: 1 (1784)

7 variantes

Pablo José: 1 (1891) Pablo Manuel: 1 (1843) Pablo Simón: 1 (1834) Pablo Tomás: 1 (1807) 4 variantes

- total variantes como 1º nome [1694-1891]:

11


Andrés Pablo: 2 (1778, 1779) Josef Pablo: 1 (1784)

2 variantes

Andrés Pablo: 1 (1857)

1 variante


doutros bautizados

[1778-1857]: 2

No total do séc. XVIII ocupa o noveno lugar dos nomes masculinos da centuria, con 13 bautizados (2,44 % dos 533 bautizados do século). O primeiro bautizado, que xa ap-arece coa forma castelá –nunca máis se vai recuperar a galega- foi Pablo [de Ba-rrientos], nado e bautizado o 23-6-1712, fillo de Domingo de Barrientos, que recibiu o seu nome pola proximidade do bautismo co día da onomástica. O segundo nacerá en 1728 e, curiosamente, os 11 bautizados restantes concéntranse no derradeiro terzo do sé-culo, concretamente no período que media entre 1777 e 1796; unha vez que compro-bamos que ningún deles tomou o nome de ningún dos seus padriños (só un, Pablo An-tonio [Canosa] o puido ter recibido da súa madriña María Paula Rodríguez), nin tampouco da proximidade do día da onomástica, sacamos en conclusión de que por detrás desta eclosión onomástica estivo a man de Pablo Antonio Marcote y Canle –ta-mén coñecido nas partidas como Pablo da Canle-, presbítero de Berdoias entre 1776 e

127

1784: el foi o oficiante dos bautismos nos que polo menos 9 nenos recibiron este nome –entre 1777 e 1784-, e tamén apadriñou en 1796 a Pablo Silbestre [Romero]. No séc. XIX repítese a orde (9º lugar) e o número de bautizados (13, o que supón o 2,2 % do total de 588). Os bautizados con este nome van repartidos ó longo de toda a centuria: tres entre 1807 e 1813, catro entre 1824 e 1835, un en 1855 e, finalmente, cin-co entre 1863 e 1891. Nesta centuria os padriños xa van ter maior protagonismo na imposición do nome (un chamado Pablo Caamaño traspásalle o seu nome a tres bauti-zados nacidos en 1813, 1815 e 1826; outro, Pablo Leis, fai o mesmo con dous, nados en 1863 e 1868). No séc. XX só houbo un bautizado con este nome, Pablo Pereira, nado o 25-1-1986, que puido recibir o seu nome pola coincidencia do bautismo coa festividade do día: a da conversión de san Paulo5. PABLO: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS): 1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

A ) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE PABLO (COMO NP):

Nº baut. 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 28)




séc. XX (1 baut.)

b) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE PABLO (NP + NS):

Nº baut. 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 32




séc. XX (1 baut.)

Como nome único atopámolo en 13 bautizados (o 46,42 % do total de 28 bautiza-dos que o tiveron de principal): 3 baut. no séc. XVIII, 9 no XIX e o único do XX.

5 Segundo os datos do INE (2001), no Concello de Vimianzo existían a principios do séc. XXI 30 Pablos e 1 Paulo (31 en total), que ían de 0 anos a 29 tan só. Estamos, polo tanto, cun nome que se está a recuperar e que goza de bo futuro.

128

Como primeiro nome dos compostos foi usado en 15 bautizados (53,57 % dos 28 totais): 1 no séc. XVII, 10 no XVIII e 4 no XIX. O total de variantes combinatorias fo-ron 11, sendo no séc. XVIII cando se ensaiaron máis (7 en total), seguido do XIX (con 4). A única variante combinatoria que se repetiu máis dunha vez foi Pablo Antonio, 5 veces en total: unha a finais do séc. XVII e as outras catro case un cento de anos des-pois, a finais do séc. XVIII (entre 1791 e 1796). Como NS tivo un éxito moi escaso, pois só rexistramos dúas únicas variantes –An-drés Pablo e Josef Pablo- que usaron catro bautizados (tres do séc. XVIII e un do XIX).


Como xa se dixo, o nome entrou na parroquia nos derradeiros anos do séc. XVII quizais pola proximidade do bautismo coa festa onomástica do 25 de xaneiro. No século seguinte espallouse moderadamente (case sempre acompañado dun segundo nome); na maior parte dos bautizados desta centuria ignoramos as causas da imposición do nome. No séc. XIX foron os padriños os máximos propagadores do nome. Resumindo: como NP o traslado do nome dos padriños e as causas descoñecidas ocupan o primeiro lugar á hora da imposición do nome (42,9 % en ambos os dous ca-sos); a proximidade do bautismo coa festa onomástica tamén foi importante (17,9 %). No cómputo total absoluto (NP + NS) as porcentaxes son semellantes: agora ocuparían o primeiro lugar as causas descoñecidas (43,75 %), vindo despois a transmisión do no-me dos padriños (37,5 %) e, finalmente, a data do día (21,9 %). Chama a atención que non houbese ningún caso de transmisión do nome dos pais.

Pablo: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai


(29-6; 25-1)*

causas desc.


< nome pai / nai


(29-6; 25-1)*

causas desc.

séc. XVII 1 b. séc. XVIII 1 b. < padº

1 b. < madrª 2 b. 9 b. 1 b. 2

séc. XIX 10 b. < padrº 1 b. 3 b. 1 b. séc. XX 1 b. TOTAL 12 (42,9 %) - 5 (17,9 %) 12 (42,9 %) - - 2 2 (NP: porcentaxes sobre 28 bautizados) (NS: porcentaxes sb 4 bautizados)




do santo do día (29-6; 25-1)* causas desc.

TOTAL ABSOLUTO

12 (37,5 %)

-

7 (21,9 %)

14 (43,75 %)





ou comarcal


históricas

nome-estigma de

fillo natural


séc. XVII Pablo Alvarez Veçerra (1692-1693). séc. XVIII Pablo Antonio Marcote y Canle (ca.

1776-1784): oficiou 9 bautismos e foi padriño noutro (total: 10; o 35,71 % dos 28 baut.).

séc. XIX séc. XX

* O 29-6 conmemora o martirio de san Paulo; o 25-1 a súa conversión

129

Estes son os datos que tiramos ó observar sen máis o cadro adxunto que acompaña a todos os nomes. Non obstante, investigando máis polo miúdo teriamos que concluír que a causa máis sobranceira que explica a propagación do nome na freguesía berdoiesa foi a vontade dun único home: o crego Pablo Antonio Marcote y Canle, alias Pablo da Canle, de finais do séc. XVIII. Este eclesiástico debeu ter un interese especial no espa-llamento do seu nome, pois non só se conformou en impoñerllo a un dos seus afillados (en 1784), senón que debeu influír dun xeito ou doutro nos pais ou nos padriños de nove nenos –bautizados entre 1777 e 1784- para que se lles impuxese o nome como primeiro –en oito ocasións- ou como único –nunha vez-; en suma, sen temor a trabucarnos pó-dese dicir que un total de 10 bautizados (o 35,71 % do total de 28) recibiron o seu nome por influencia directa deste personaxe, e quizais tres ou catro máis por influencia indi-recta (un bautizado en 1796 e tres en 1807, 1812 e 1813). Cómpre asimesmo facer fincapé no número –modesto pero apreciable- de bautiza-dos que recibiron o seu nome pola proximidade dos seus bautismos respectivos cos días da onomástica de san Paulo: 5 como NP, en dous casos a data na que se conmemora o seu martirio (29 de xuño), e noutros tres –os dos anos 1694, 1784 e 1986- na que se ce-lebra a súa conversión (25 de xaneiro). Dous dos catro dos bautizados que o tiveron de segundo nome tamén o recibiron pola proximidade do seu nacemento coas citadas festas onomásticas (anos 1778 e 1857).

RELACIÓN PARENTAL ENTRE PADRIÑOS/MADRIÑAS E AFILLADOS Os 25 bautizados que houbo co nome de Pablo de 1751 a 2000 tiveron 25 padriños e 21 madriñas (46 padriños/madriñas). A maior parte dos padriños/madriñas non consta que fosen familiares do afillado: 34 (74 %). Sabemos que foron familiares 12 (26 %), e destes os maioritarios os tíos e tías (7 en total).

Pablo: parentesco padriños e madriñas (1751-2000)

padriños madriñas avó tío curmán avoa tía curmá séc. XVIII (desde 1751) 1 1

- - -

séc. XIX 1 3 1 1 3 1 séc. XX - - - - - - total 2 4 1 1 3 1 total padriños/madriñas familiares: 12 (26 %) total padriños/madriñas sen relación parental: 34 (74 %)


--- o ---

Pablo: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

SÉC. XVII 1694 19/01 Paulo Antonio Miguel Perez (B) D[oming]ª Sanchez

(B) Antonio Perez (B), est. Angela de Leis (Ver-

deogas)

Séc. XVIII 1712 23/06 Pablo Domingo de Barrientos

(Grigoa [sic]) Maria Sanchez (B) Fernando de Lema Cecilia de Mourelle

1728 11/02 Pablo Angel Danos (B) Chrystina de Lema (B) Bartolomé de Leys, D. (B) presb.

-

130

1777 21/11 Pablo Carlos i. Ana Mª dos Santos (B), Carlos Canosa (B) Ana de Lema (B) 1778 11/02 Pablo Andres Paz (B) Florencia Pequeña

(Moraime) Josef Paz (B) Dominga dos Santos

(B) 1778 02/03 Pablo Fernando Mathias Barrientos (B) Francisca Varela (n.B) Fernando de Lema (B) Maria Varela (B) 1779 02/02 Pablo Gregorio Domingo Caamaño (B) Melchora Perez (B) Gregorio Caamaño Antonia Rodriguez 1779 12/03 Pablo Ramon Mi-

guel Silvestre Caamaño (B) Isabel Oanes (Vimian-

zo) Miguel Leis Leocadia Patiño


-

1781 11/03 Pablo Antonio (mp.) Manuel de Lema (Cam-beda)

Antonia de Lema (B) Manuel Paz -

1783 10/02 Pablo Antonio Frutuoso Caamaño (B) Maria Albite (Bgas) Antonio Alborés - 1784 15/01 Pablo Antonio Manuel de Lema

(Cambeda) Antonia de Lema (B) Francisco de Lema (tío

pat.) Josefa de Lema (B)

1784 22/04 Pablo Silbestre (m.p.)

Andres Romero (B) Maria Alvarez (Coucieiro)

Pablo Antº Marcote y Canle, D. (presbº)

Maria de Caamaño

1796 26/04 Pablo Antonio (mp.) Manuel Canosa (B) Mª Antonia Rodriguez (Salgueiros)

Antonio de Pazos (B) Maria Paula Rodriguez (Pereiriña)

Séc. XIX 1807 07/03 Pablo Tomas Ramon Camaño (B) Felipa Gonzales (B) Pablo Camaño (B) Maria Gonzalez (B) 1812 26/05 Pablo Angel de Lema (B) Benita Liñares (Baiñas) Pablo de Leis, D. (Ver-

deogas) -

1813 29/08 Pablo Domingo Antº Peres (B Tomasa Patiño (B) Pablo Camaño (B) Maria Gonzalez (B) 1815 26/02 Pablo Clemente Fernandes

(Baíñas) Maria de Lema (B) Pablo Camaño (B) Maria de Albite (B)

1826 17/07 Pablo Vicente Suárez (B) Maria de Lema (B) Pablo Camaño (B) Maria Cendon (B), esp. padrº.

1834 19/10 Pablo Simon Jorje de Leis (B) Maria Caamaño (B) Pablo de Leis (B), tío pat. Barbara de Leis (B), tía pat.

1835 02/03 Pablo Angel Caamaño (B) Maria de Lema (B) Pablo de Lema (B), tío mat.

Isabel Lopez (B), tía mat.

1843 15/09 Pablo Manuel (m.p.) José Dominguez (B) Andrea Paz (B) Pablo Perez (B) Manuela Trillo (Bgas) 1855 11/04 Pablo Ramon Caamaño (B) Josefa Romero (Salto) José Gonzalez, D. (Cam-

beda), prebº Andrea Caamaño (Castrelo)

1863 29/06 Pablo Andres Coo (Carnés) Maria Leis (B) Pablo Leis (B), curmán Andrea Lema (B), esp. padrº

1868 02/01 Pablo Francisco Sanchez (B) Josefa Romero (B) Pablo Leis (B), tio Barbara Sanchez (B), curmá

1877 31/10 Pablo Juan Lema (B) Josefa Ogando (Villas-tose)

Jose Ogando (Carnés), avó

Rosa Ogando (Carnés), tia

1891 23/07 Pablo José (mp) Manuel Caamaño (B) Josefa Romero (B) Jose Caamaño (B) Josefa Vazquez (B), avoa

Séc. XX 1986 25/01 Pablo M. Pereira (Ozón) A.Trillo (B) Campio Sendón (Cas-

trelo) Mª A. Trillo (Carnés)

NNNSSS

Séc. XVIII 1778 27/01 Andres Pablo Antonio de Argomil

(Baiñas) Josefa Martinez (B) Andres Fernandez (B) Dominga de Brenlle

(B), esp. padrº 1779 25/02 Andres Pablo Estevan Garcia (B) Theresa Vasquez (B) Andres Romero Ana dos Santos 1784 22/07 Josef Pablo Frutuoso Caamaño (B) Maria de Albite (Bgas) Josef Paz Elena Fernandez

Séc. XIX 1857 23/06 Andres Pablo Ramon Caamaño (B) Josefa Romero (Salto) Pablo Lema (B) Andrea Garcia (B) ABREVIATURAS: B.: Berdoias; Bgas.: Berdeogas; i.: incógnito; mat.: materno/a; pat.: paterno/a; esp.: esposo/a; padrº: padriño;

madrª: madriña; presb.: presbítero; cap.: capitán; s.: solteiro/a; v.: viúvo/a. ADVERTENCIA: os topónimos recóllense tal como están escritos nas partidas

131

ÁÁÁnnngggeeelll ficha nº

111333 NP: 28 NS: 3 CTA: 31

número de orde

como NP*: 111111ººº como NS: -




séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


1 3 1 5


3 baut. (1,82 %)

(1664-1695)

13 baut. (2,43 %)

(1706-1799)

9 baut.(1,53 %)

(1801-1866)

3 baut.(0,6 %)

(1912-1998)

28 baut.(1,56 %)

(1664-1998)








1 baut. (1858)

2 baut.

(1966, 1975)

3 baut. (0,17 %)

(1858-1975)







3 baut. (1,82 %) (1664-1695)

13 baut. (2,43 %)

(1706-1799)

10 baut. (1,7 %)

(1801-1866)

5 baut.(0,99 %)

(1912-1998)

31 baut. (1,73 %)






séc. XVII séc. XVIII séc. XIX séc. XX TOTAL ABREVIATURAS.- NP: Nome Principal (nome único + 1º nome); NS: Nome Secundario (2º + 3º nome); sb.: sobre; abs.: absoluto;

baut.: bautizados; masc.: masculinos).

* Comparte este posto con Pablo e Joaquín. Ángel, en castelán, é a forma que se observa nas partidas de nacemento de Berdoias; nunha única ocasión, en 1718, aparece a forma Anxel, pero non se pode pensar nunha forma galega (sería Anxo, ou talvez Anjo), senón que máis ben se trata dunha simple variante gráfica castelá, pois de sobra é sabido que na indefinición ortográfica do idioma castelán da época, para o son fricativo velar xordo os escribáns utilizaban a grafía x alternando co j e co g (+ e, i). O nome procede do latín eclesiástico Angelus, do grego ággelos ‘mensaxeiro’ (FERRO ET ALII; 1992: 138). A súa popularización ven sen dúbida na crenza no Anxo da Garda, tradición relixiosa que afirma a existencia dun anxo custodio ou gardián que guía os pasos e as accións de cada persoa ou familia.. No Misal Romano dise que os anxos da garda protexen os pobos e guían os homes cara á salvación. Na Biblia xa aparecían os anxos como emisarios de Deus, e na tradición xudeo-cristiá son instrumentos da vontade divina, mensaxeiros de Deus, cos mesmos atributos có Hermes heleno e có Mercurio dos romanos: transmiten as consignas, os avisos e tamén as ameazas. A festa do Anxo da Garda celébrase o 2 de outubro (FERRO ET ALII; ibidem).

132

Tamén existiu un santo Anxo o carmelitano (séc. XII), ermitán no monte Carmelo (Palestina); marchou para Roma, onde se atopou con san Domingos e san Francisco, que lle predice que vai morrer violentamente, como así foi. A súa festa celébrase o 5 de maio (FERRO ET ALII; ibidem).

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Ángel ocupa en Berdoias un lugar certamente destacado, o 11º -que com-parte con Pablo e Joaquín-, pois non adoita ser moi habitual este nome en Galicia, espe-cialmente no ámbito rural; levárono 28 bautizados berdoieses (o 1,56 % dos 1791 totais). Como NS apenas si tivo uso: só 3 bautizados (1 no séc. XIX e e 2 no XX). No cómputo total absoluto ocupa un discreto 15º lugar (31 bautizados; o 1,73 % do total). Como NP entrou na parroquia na segunda metade do séc. XVII; nesta centuria tan só o tiveron tres bautizados. No séc. XVIII pasará a ocupar o 8º lugar da onomástica masculina berdoiense, con 13 bautizados (2,44 % dos 533 totais do século); no XIX descende ó 12º posto (9 baut.; 1,53 % dos 588 totais da centuria); no XX ocupa o lugar 11º, pero cunha cifra practicamente testemuñal (3 bautizados; 0,59 % dos 506 totais)6.

Ángel: GRAFÍAS E VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS


grafías Angel Angel

Anxel Angel Angel total grafías: 2

abreviaturas

- - - - total abrev.: 0

NP: variantes como 1º nome dos nomes compostos Angel Martín: 1 (1663)

1 variante

Angel Antonio: 1 (1797) Angel Benito: 1 (1788) Angel Ramón: 1 (1775)

3 variantes

Angel Custodio: 1 (1747) 1 variante

- total variantes como 1º nome [1663-1747]:

5


Manuel Ángel: 1 (1858)

1 variante

José Ángel: 1 (1966) Miguel Ángel: 1 (1975)

2 var.



3

O primeiro berdoiés que levou o nome foi o fidalgo Ángel Martín, nado o 5-3-1664, quinto fillo do capitán D. Martiño de Castiñeira e da súa dona María Alvarez de Carantoña; foi apadriñado polo mesmísimo arcediago de Trastámara, D. Sancho de Lema, tío do bautizado (Doc. 26). Foi o derradeiro fillo dos fidalgos de Boallo, e a im-posición do nome foi sen dúbida cousa dos propios pais, pois eran declarados devotos do santo Anxo da Garda, xa que, anos despois, en 1680, fundarán na igrexa parroquial de Berdoias unha capelanía en honra ó santo Anxo. Ata finais do século non volvemos rexistar máis bautizados con este nome: Angel [de Arcos], nado en 1692, fillo de

6 Segundo os datos do INE (2001), no Concello de Vimianzo Ángel era na entrada do séc. XXI un nome que mantiña a súa vitalidade, pois levábano 37 individuos (2 deles coa forma galega Anxo, un de 2 anos e outro de 6). Tiñan menos de 25 anos 19 individuos e había 9 coa variante combinatoria Ángel Manuel.

133

Santiago de Arcos, e Angel [de Camaño], de 1695, fillo de Sebastián de Camaño. Cómpre advertir que a primeira bautizada rexistrada co correspondente nome feminino, Ángela [Rodríguez], tamén data de finais desta centuria (1698); era filla de Ignacio da Toxa e de Dominga Rodríguez. ÁNGEL: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS). 1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

A) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE ÁNGEL (COMO NP):

nº baut. 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 28)



séc. XIX (9 baut.)

séc. XX (3 baut.)

b) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE ÁNGEL (NP + NS):

nº baut. 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 31




séc. XX (5 baut.)

En 1718 un bautizado aparece inscrito cunha grafía diferente; trátase de Anxel [de Lagoa], fillo de Mathías de Lagoa e María Varela; o seu padriño tamén leva a mesma grafía: Anxel de Anos. Como xa advertimos, non se trata da galeguización do nome, senón dunha grafía alternativa dentro do idioma castelán, que por aquela época aínda non lograra a unificación ortográfica. No ano 1799 un neno de pai e nai incógnitos recibe o nome do seu padriño, Angel Cantorna, que fora quen o atopara á porta da súa casa (doc. 81). Este Ángel Cantorna, que procedía da veciña parroquia de Berdeogas, xa lle impuxera como padriño o seu nome a outros dous bautizados (en 1788 e 1797) e despois aínda llo impoñería a outro máis en 1801.

134

Como NS xa advertimos do seu escaso éxito, pois só rexistramos tres variantes: unha no séc. XIX (Manuel Ángel) e dúas no XX (José Ángel e Miguel Ángel). Os padriños con este nome converteránse en bos propagadores, pois un chamado Ángel de Lema impoñerallo a catro afillados (nados en 1796, 1799, 1806 e 1822) e outro chamado Ángel Camaño polo menos a tres (1817, 1824, 1827). Con todo e iso, non só os padriños de nome Ángel espallaron o nome, pois Blas Trillo tamén apadriñou a dous bautizados así chamados (1706 e 1707). Ángel Pérez, nado o 4-10-1998, foi o último berdoiés con este nome, que quizais lle foi imposto pola proximidade do día da onomástica. Como nome único levaron o nome de Ángel 23 bautizados (o 82,14 % dos 28 que o tiveron de NP), e como primeiro nome dos compostos tan só 5. No tocante ás variantes combinatorias, como primeiro nome dos compostos non tivo moito éxito, pois unicamente se ensaiaron cinco combinacións: Ángel Martín no séc. XVII; Ángel Antonio, Ángel Benito e Ángel Ramón no XVIII e Ángel Custodio no XIX; ningunha delas se repetiu.

POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME Coidamos que a causa orixinaria da introdución do nome na freguesía foi a devoción particular que o matrimonio fidalgo de Boallo constituído por D. Martiño de Castiñeira e a súa dona Dna. María Álvarez de Carantoña dispensaban ó santo Anxo da Garda, o que os levou a impoñerlle ó seu fillo máis novo o nome de Ángel Martín (1664). Poida que a condición de militar do fidalgo (consta como capitán nas partidas) xustificase esta devoción polo anxo custodio. Anos despois, en 1680, fundarían na ermida de San Roque, cercana ó propio lugar de Boallo, unha capelanía baixo a advocación do santo Anxo da Garda e o citado san Roque (véxase doc. 49). En 1741, como esta capelanía nin tiña capelán “ni se save quien es”, o Visitador Pastoral mandou poñerlle embargo nos bens. Quizais fose na segunda metade do séc. XVIII cando se trasladou esta capelanía da ermida de San Roque de Boallo á igrexa parroquial, situándose na capela adosada do muro norte da nave, no seu primeiro tramo, que se construíu por esta época7. Nesta capela hai aínda hoxe unha imaxe do Anxo da Garda, datable a principios do séc. XX (LÓPEZ VÁZQUEZ; 1978: 237, 240 e 252). Sen dúbida, a existencia desta capelanía primeiro na ermida de San Roque de Boallo e despois na igrexa parroquial deu pé a propagar o nome ó longo do séc. XVIII, e neste labor tiveron un bo protagonismo os padriños, pois un total de 18 trasladaron o seu no-me ós afillados como NP (o 64,3 % dos 28 totais): 10 padriños do séc. XVIII e 9 do XIX. A herdanza do nome dos pais foi case imperceptible: tan só 2 bautizados, os dous do séc. XIX (o 7 % do total). A proximidade do día da onomástica influíu con segu-ridade só en 1 bautizado (o de 1759). Non houbo ningún eclesiástico con ese nome e, polo tanto, tampouco se puido apre-ciar ningunha influencia por ese lado. O bautizado de 1799, un neno abandonado e reco-llido, non recibiu o nome por ser un ‘anxiño’ orfo e indefenso, que ben podería ser, se-nón polo seu padriño Ángel Cantorna, a persoa que o recolleu e quizais o adoptou. Por certo, este Cantorna, xunto co Ángel Caamaño da primeira metade do séc. XIX, foi o padriño que máis se esforzou en espallar o nome.

7 Visitas Arciprestazgo de Nemancos, 1791 e 1792 (Arquivo Histórico Diocesano de Santiago) [citado por LÓPEZ VÁZQUEZ; 1978: 253 e 261).

135

Ángel: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME

a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai



< nome pai / nai


causas desc.


1 b. 3 b. .

séc. XIX 9 b. < padrº 2 b. 1 b. . séc. XX 3 b. 1 b. 1 b. TOTAL 18 (64,3 %) 2 (7 %) 1 (3,5 %) 9 (32 %) 1 1 1 (NP: porcentaxes sobre 28 bautizados) (NS: porcentaxes sb 3 bautizados)





TOTAL ABSOLUTO

20 (64,5 %)

2 (6,45 %)

2 (6,4 %)

10 (32,3 %)






históricas

nome-estigma de

fillo natural

nacemento no

estranxeiroséc. XVII séc. XVIII séc. XIX séc. XX

Fundación da capelanía do santo Anxo da Garda na ermida de San Roque

(Boallo) [1680] . Construción da capela do

Sto. Anxo na igrexa parroquial de Berdoias

(séc. XVIII)

RELACIÓN PARENTAL ENTRE PADRIÑOS/MADRIÑAS E AFILLADOS Os 23 bautizados que tiveron o nome de Ángel de 1751-2000 tiveron 23 padriños e 20 madriñas (43 en total). A maior parte non eran familiares dos afillados: 31 (72 %). Os que tiveron parentesco só foron 12 (28 %), 7 avós e avoas e 5 tíos e tías.

Ángel: parentesco padriños e madriñas (1751-2000) padriños madriñas

avó tío avoa tía séc. XVIII (desde 1751) 1 1

séc. XIX 3 1 1 2 séc. XX 1 1

1 1

total 5 2 2 3 total padriños/madriñas familiares: 12 (28 %). total padriños/madriñas sen relación parental: 31 (72 %)

(porcentaxes sobre os 43 padriños/madriñas que tiveron os23 baut.(NP) de 1751-2000)

136

ÁÁÁnnngggeeelll: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XVII

1663 05/03 Angel Martin Martin de Castiñeira (cap.)

Maria Alvarez de Carantoña

Sancho de Lema (arce-diano Igrexa de .Santiago)

-

1692 04/03 Angel Santiago de Arcos (B) Maria Alonso (B) Domingo de Anos (B) Catalina Alonso (B) 1695 27/05 Angel SeBastián de Camaño

(Se- engadido) Maria Rodriguez Juan de Leis el moço muller padriño

Séc. XVIII 1706 02/03 Angel Alverte de Alborés Josepha de Leis Blas Trillo Josepha de Castro 1707 03/03 Angel Pedro do Xesto Maria de Lema Blas Trillo Andrea de Lema 1718 22/02 Anxel Mathias de Lagoa Maria Varela Anxel de Anos y Leis Gregoria Alonso 1754 05/06 Angel (m.p.) Domingo de Lema (B) Cathalina dos Santos

(B) Angel de Caamaño (B) Juana dos Santos (B),

tía mat. 1759 03/10 Angel Juan de Caamaño "el

mozo" (B) Isabel González (B) Martín González (Villas-

tose) -

1762 02/08 Angel (m.p.) Pablo de Anos (B) Domª de Camaño (B) Angel D_anos (B), avó p. Anttonia Alonso (B), s.1775 03/06 Angel Ramon Juan de Lema (B) Maria Patiño (B) Angel Caamaño (B) Antonia Alonso (B) 1788 02/03 Angel Benito Domingo Camaño (B) Melchora Peres

(Vimianzo) Angel Cantorna (B) Martina do Mouzo

(Carnés) 1791 08/03 Angel Marcos de Leis (B) Francisca de Lema (B) Angel da Toxa (Ozón) Maria Cousillas (Ozón)1796 27/12 Angel Juan de Albores (Ozón) Andrea Patiño (B) Angel de Lema (B) Benetia ? de Lema (B) 1797 03/05 Angel Antonio Juan Camaño (B) Maria Gomez (Castre-

lo) Angel Cantorna (B) Antonia Graiño (B)

1799 24/04 Angel Felipe de Lema (B) Benita de Lema (B) Angel de Lema (B) Benita Liñares (B) 1799 14/10 Angel i. i. Angel Cantorna (B), quen

o atopara na porta da casa -

Séc. XIX 1801 09/08 Angel Francisco de Lema

(Cambeda) Maria Peres (Brando-ñas)

Angel Cantorna (B) Antonia Rodriguez (B)

1806 31/12 Angel i. i. Angel de Lema (B) Tomasa Patiño (B) 1817 20/04 Angel Silvestre Caamaño (B) Antonia Perez (B) Angel Caamaño (B), avó

pat. Rosa Caamaño y Canto (B), tía pat.

1817 20/05 Angel Ramon de Pazos (B) Juana de Campos (B) Angel Albores (B) Rosa Albares (B) 1822 17/03 Angel (m.p.) Angel Camaño (B) Maria de Lema (B) Angel de Lema (B), avó

mat. BEnita Liñares (B), avó mat.

1824 30/06 Angel i. Ignacia Camaño (B), s. Angel Camaño (B), tío mat.

Maria de Lema (B), esp. padrº

1827 03/08 Angel Angel Camaño (B) Maria Liñares (B) Angel Camaño (B) Josefa Peres (B) 1847 31/03 Angel Custodio José Alborés (B) Maria do Allo (Carnés) Angel Caamaño (B) Leocadia Perez (B) 1866 25/02 Angel (m.p.) Andrés Caamaño (B) Josefa Costa (Toba) Angel Caamaño (B), avó --

Séc. XX 1912 23/05 Angel Andres Lema (B) Melania Coscoñas

(Castrelo) Juan Lema (avó) Josefa Ogando (avoa)

1936 18/10 Angel Luis Santomé (Sta.Mª Mourente-Pontevedra)

Maria Lema (B) Manuel Lema (B), tío Flor Lema (B), tía

1998 10/04 Angel Francisco Pérez (B) Digna Ferreiro (Corme) José Ferreiro (Corme) Elena Pérez (B) NNNSSS

Séc. XIX 1858 17/05 Manuel Angel (m.p.) i. Andrea Camaño (B) Angel Camaño (B), avó Manuela Andrade (B)

Séc. XX 1966 20/03 José Ángel José Ramos (Brando-

ñas) Nieves Castro (S. Ma-med de Alborés)

José Silva (Brandoñas) Dolores Pérez (Brando-ñas)

1975 05/10 Miguel Ángel Daniel Villar (B) Esther Fernandez (B) Manuel Villar (B), avó Josefa Perez (Baiñas), avoa



12º :

RAMÓN MIGUEL

138

138

RRRaaammmóóónnn

ficha nº

1144 NP: 26 NS: 30 CTA: 56

número de orde

como NP*: 12º como NS: 3º




séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


2 3 2 7 baut.


9 baut.(1,68 %)

(1780-1800)

13 baut. (2,2 %)

(1808-1863)

4 baut. (0,79 %)

(1910-1967)

26 baut.(1,45 %)

(1780-1967)








5 5 baut.


18 baut. (3,4 %) (1754-1796)

10 baut. (1,7 %) (1817-1894)

2 baut. (0,4 %) (1961, 1971)

30 baut.(1,67 %) (1754-1971)







27 baut. (5 %) (1754-1800)

23 baut. (3,9 %) (1808-1894)

6 baut. (1,2 %) (1910-1971)

56 baut. (3,1 %)

(1754-1971)






séc. XVII séc. XVIII séc. XIX séc. XX TOTAL ABREVIATURAS.- NP: Nome Principal (nome único + 1º nome); NS: Nome Secundario (2º + 3º nome); abs.: absoluto;


*Comparte este posto con Miguel.

Ramón ten a mesma orixe etimolóxica que Raimundo, pois os dous nomes proceden do xermánico Raginmund, a través da forma latinizada Raginmundus; serodiamente, a través do catalán Raimón, xerouse a forma Ramón, que só se rexistra en catalán, castelán e galego (FERRO ET ALII; 1992: 446 e 449)1. Na miña opinión, esta diversificación en castelán e galego debeu ter lugar a principios do séc. XVIII, a xulgar polos testemuños que, precisamente, veremos nesta ficha resultado da investigación realizada . 1 En portugués é Raimundo, en francés Raymond, en italiano Raimondo, en inglés Raymund, en alemán Raimund.

139

139

A popularización do nome debeuse a san Ramón Nonato (séc. XIII), santo catalán que, segundo a lenda, naceu milagrosamente despois de morta a nai (houbo que facerlle a cesárea ó cadáver para iso; de aí que se convertese en protector das mulleres encinta, as comadroas e os nenos acabados de nacer (FERRO ET ALII; íbidem). O día da súa festa é o 31 de agosto.

Ramón: GRAFÍAS E VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES


grafías

Ramón

Ramón

Ramón

grafías utilizadas: 1

NP: variantes como 1º nome dos compostos

Ramón Gregorio Mathias: 1 (1780) Ramón Vicente: 1 (1791)

2 variantes

Ramón Eugenio: 1 (1824) Ramón Joaquín Manuel: 1 (1851)Ramón Simón: 1 (1828)

3 variantes

Ramón Jesús: 1 (1910) Ramón José: 1 (1910)

2 variantes


7


Andrés Ramón: 1 (1778) Angel Ramón: 1 (1775) Antonio Ramón: 1 (1758) Bernabé Ramón: 1 (1790) Bernardo Ramón: 1 (1781) Domingo Ramón: 1 (1772) Francisco Ramón: 1 (1765) Ignacio Ramón: 1 (1771) José Ramón: 1 (1762) Juan Ramón: 1 (1786) Manuel Ramón: 1 (1776) Mathias Ramón Antonio: 1 (1765) Pablo Ramón Miguel: 1 (1779)

13 variantes

Gregorio Ramón: 1 (1831) José Ramón: 4 (1838-1893) Luciano Ramón: 1 (1841) Manuel Ramón: 1 (1894) Martín Ramón: 1 (1839) Miguel Ramón: 2 (1817, 1864)

6 variantes

José Ramón Manuel: 1 (1971) Juan Ramón: 1 (1961)

2 variantes


doutros bautizados [1758-1971:

17


Andrés Thomas Ramón: 1 (1754) Antonio Vizente Ramón: 1 (1757) Francisco María de San R.: 1 (1784) Juan Antonio Ramón: 1 (1786) Pedro Ignacio Ramón: 1 (1770)

5 variantes


doutros bautizados

[1754-1786]: 5

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Ramón ocupa nesta freguesía un bo lugar, o 12º (que comparte con Mi-guel): levárono 26 bautizados (o 1,45 % dos 1791 totais). Como NS acada unha alta ci-fra de bautizados, 30 (1,67 % dos totais), que o leva a ascender deica o 3º lugar da lista-xe. No cómputo total absoluto esta elevada cifra como NS lévao a ocupar o 10º lugar, con 56 bautizados (o 3,1 % dos totais). A entrada do nome na parroquia produciuse bastante serodiamente, sobrepasada xa a segunda metade do séc. XVIII. No séc. XVII –ou, máis aínda, na primeira metade do séc. XVIII- non temos constancia de que existise.

140

140

Na ficha número 102 deste traballo –que veremos máis adiante- analízase o nome de Raimundo en base ós dous únicos bautizados así chamados da historia onomástica da parroquia. Estiven tentado a prescindir desta ficha e incluír estes dous individuos nesta de Ramón (ficha 14), na consciencia de eran o mesmo nome. Ó final non o fixen considerando que hoxe se estableceron certas diferenciacións entre as dúas formas que seguramente non houbo en tempos pretéritos, pero non pasaría nada se tomásemos a outra opción, polo que imos ver no parágrafo seguinte. Os dous únicos Raimundos da parroquia naceron a principios do séc. XVIII, con-cretamente en 1708 e 1716, e bautizáronse tanto un coma o outro o 31 de agosto de cadanseu ano, o día da festa que daquela debería ser de san Raimundo Nonato e que co tempo pasaría a ser de san Ramón Nonato. Repárase en que nada teñen que ver con san Raimundo de Penyafort, pois a súa festa é o 23 de xaneiro. Foi para eles, polo tanto, un ‘nome de día’, polo cal se demostra que por aquel tempo aínda non se producira a substitución de Raimundo por Ramón no caso do protector das mulleres encintas. Esta substitución non tardará en chegar, pois seguramente tivo lugar durante este mesmo séc. XVIII. As partidas bautismais de Berdoias poden ser un bo termómetro para calibrar este cambio.. En Berdoias a forma Ramón foi entrando amodiño, con timidez, pola ‘porta traseira’, pois os primeiros bautizados lévano como NS. A maior abundamento, os dous primeiros lévano de maneira moi accesoria, de terceiro nome: Andrés Thomas Ramón [de Leis], nado en 1754 e morto no mesmo ano, e Antonio Vizente Ramón [de Canosa], nado en 1757. O padriño do primeiro infante fora o presbítero Juan Francisco Liñares. Entra dentro da lóxica que partise dun crego a decisión de impoñer –case coma un ‘adorno complementario’- o nome dun santo avogoso non só dos partos difíciles, senón tamén das criaturas acabadas de nacer; paradoxalmente, este primeiro neno portador do nome do santo morrería párvulo (ver ‘Datos básicos’), polo tanto, non se pode dicir que o nome entrase na freguesía con bo pé, máis ben con ben mal agoiro. Como proba deste inicial retraimento vaia o dato de que, antes de que se bautizara o primeiro neno que o tivo de NP, recibiron as augas bautismais outros 10 que o tiveron de NS nos anos seguintes: 1758 (Antonio Ramón), José Ramón (1762), 1765 (Francisco Ramón e Mathías Ramón), 1771 (Ignacio Ramón), 1772 (Domingo Ramón), 1775 (Ángel Ramón), 1776 (Manuel Ramón), 1778 (Andrés Ramón), 1779 (Pablo Ramón) [ver ‘Datos básicos’]. Ningún dos pais ou padriños destes bautizados se chamaba Ramón nin ningunha nai ou madriña tiña de nome Ramona. Por outro lado, soamente Ignacio Ramón [d’Anos] é probable que recibise o segundo nome por cadrar a data do seu nacemento e bautismo (8-9-1771) bastante próxima ó día da onomástica (31-8). Hai que esperar ó derradeiro terzo do séc. XVIII para que algúns pais ou padriños se atrevan a romper coas reticencias iniciais e impoñan a un bautizado o nome de Ramón como principal. Aínda será en 1780 cando se bautice Ramón Gregorio Mathías [Caamaño], fillo de Domingo Caamaño e de Melchora Pérez; os seus padriños foron Mathías Díez e Gregoria de Lema; foi o primeiro berdoiés con este nome como NP, que non entrou –como se pode comprobar- por ningún dos condutos habituais: por transmisión do nome dos padriños, dos pais ou polo día da onomástica; seguramente a devoción ó santo estábase incrementando popularmente nunha época de notable aumento da natalidade, pero tamén cunha alta mortalidade infantil2. Malia a súa entrada tardía como NP, Ramón logrará ocupar neste mesmo séc. XVIII o lugar 11º -xunto con Benito- dos nomes masculinos (9 bautizados; o 1,68 % dos 533 baut. nesta centuria). No séc. XIX avanzará ata o 8º lugar, con 13 bautizados (2,21 % 2 Proba de que ó nome lle custou ferro e fouce entrar na onomástica parroquial é que non rexistremos a primeira bautizada co nome de Ramona ata o ano 1810.

141

141

dos 588 totais do século), para decaer no XX de maneira rotunda (4 baut.; 0,79 % dos 506 totais), quizais porque as melloras nas atencións médicas e das comadroas nos partos xa non fixeron tan imprescindible a invocación ó santo. O último berdoiés que le-vou este nome como NP foi Ramón Villar, nacido en 1967 (os tres anteriores naceran no primeiro terzo da centuria: dous en 1910 e un en 1932)3. No séc. XIX, unha vez aberto o camiño, xa os padriños se converterán nos máximos popularizadores do nome, pois dos 13 bautizados totais da centuria, 10 recibirán o nome de 9 padriños e 1 madriña. Como documento curioso, faremos mención dun bautizado, Ramón Joaquín Manuel Caamaño, nacido o 18-9-1851, fillo de Bonifacio Caamaño e de María Lema, que recibirá o seu NP do oficiante do seu bautismo e non do seu padriño; este oficiante, o doutor D. Ramón Francisco Caamaño, debía ser unha alta dignidade eclesiástica do Arcebispado de Santiago, a xulgar polos moitos títulos que o adornan na partida de na-cemento do infante: “del Gremio y Regente de primera clase en la facultad de Jurisprudencia de la Universidad Literaria de Santiago, Licenciado en Sagrados Canones, Abogado de los tribunales Superiores de España, Ecsaminador Sinodal del Arzobispado, Rector propio de Santa Maria la Antigua dela Corticela de Compostela” (doc. 97). Debeu ser todo un acontecemento este bautismo na parroquia. Tan importante debía ser o ministro oficiante que escureceu por completo a figura do padriño in solidum, Manuel Pazos, que só tivo o consolo de impoñerlle ó seu afillado o seu nome en terceiro lugar.

--- o --- RAMÓN : PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS). 1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

a) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE RAMÓN (COMO NP).

nº baut. 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 26)




séc. XX (4 baut.)

3 Segundo os datos do INE, en 2001 Ramón era un nome que tiña aínda bastante uso no Concello de Vimianzo, pois levábano 44 individuos. Con todo, parece non ser un nome de futuro, xa que deles soamente había un mozo de 17 anos (todos os demais sobrepasaban os 28 anos e eran maioría os maiores de 50).

142

142

b) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE RAMÓN (NP + NS)

nº baut. 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 56




séc. XX (6 baut.)

Como nome único levárono 19 bautizados (o 73 % dos 26 que o tiveron de NP), e como primeiro nome dos compostos, 7 (27 %). No tocante ás variantes combinatorias, como primeiro nome dos compostos non tivo moito éxito, pois unicamente se ensaiaron 7 combinacións entre 1780 e 1910, sen que se chegase a repetir ningunha delas. Onde logrou un rotundo éxito o nome foi como NS, onde rexistramos un total de 17 variantes combinatorias como 2º nome e 5 como 3º. Foi o séc. XVIII o período de maior eclosión (xa advertimos que o nome se foi introducindo a mediados da centuria primeiro como 2º e despois como 3º nome), pois danse ata 13 variantes como 2º nome e 5 como 3º (entre elas incluímos a do bautizado Francisco María de San Ramón, 1784, na que a invocación ó santo está máis que clara). No séc. XIX foise reducindo o número de variantes á metade e no XX quedou en dúas. No cómputo xeral, a variante de maior éxito foi José Ramón, con 5 bautizados, iniciada en 1762 e finalizada en 19714.

Ramón: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai


(31-8)


< nome pai / nai


causas desc.

séc. XVII séc. XVIII 1 b. < padrº

8 b. . 18 b.


3 b. 5 b. < padrº 2 b. < madrª

1 b. 3 b.

séc. XX 1 b. < padrº 3 b. 1 b. < padrº 1 b. TOTAL 12 (46 %) - - 14 (53,8 %) 8 (26,6 %) - 1 22 (73,3 %) (NP: porcentaxes sobre 26 bautizados) (NS: porcentaxes sb 30 bautizados)





TOTAL ABSOLUTO

20 (35,7 %)

-

1 (1,8 %)

36 (64,3 %)


OUTRAS POSIBLES CAUSAS cregos oficiantes e/ou párrocos con

este nome (posible influencia) devoción parroquial ou

comarcal modas,

circunstancias históricas

nome-estigma de

fillo natural


séc. XVII séc. XVIII séc. XIX Ramón Francisco Caamaño (1851), alto

eclesiástico, oficiante dun bautizo.

séc. XX Ramón Romero Carril (1977-)

Devoción popular por san Ramón, invocado

polas nais que van dar a luz.

4 Segundo os datos do INE (2001), no Concello de Vimianzo había 25 individuos coa variante combi-natoria de José Ramón (9 menores de 25 anos) e 5 coa de Juan Ramón (todos maiores de 25 anos).

143

143


Como xa adiantamos, Raimundo fora a primeira forma deste nome, rexistrada en dous bautizados do primeiro terzo do séc. XVIII. Ramón entraría a mediados deste século como NS, quizais por iniciativa do crego que foi padriño do primeiro neno que o levou (como 3º nome). A entrada foi, polo tanto, tardía, e talvez debeuse á crecente devoción ó santo mercedario catalán, avogoso das mulleres encintas e protector dos nenos nos primeiros anos da infancia. Neste século XVIII a poboación berdoiesa, como a de toda Galicia, aumentara, pero a mortalidade infantil aínda seguía sendo moi alta, así como a de mullleres que morrían de parto. É lóxico, entón, que se procurase a axuda milagrosa do santo para que tanto a nai como o fillo puidesen superar o difícil transo do parto. Moitas parroquias introduciron o culto ó santo, aínda que este non foi o caso de Berdoias. Na Terra de Soneira hai concorridas romarías na honra do santo en Castromil (Salto) e en San Pedro do Allo. Tamén adiantaramos que o nome entrara caladiñamente ‘pola porta de atrás’ e aínda tardara uns trinta anos en adaptarse: entre 1754 e 1779 só o levaran bautizados de terceiro ou segundo nome (13 en total) e ningún de primeiro (ver ‘Datos básicos’). Ata 1780 non aparece o primeiro bautizado que o ten de NP. A maior parte dos bautizados recibiron o nome nesta centuria por causas descoñecidas (o incremento do culto ó santo estivo, seguramente, detrás delas). No séc. XIX serán os padriños os entusiastas propagadores, pois dos 13 bautizados desta centuria, 9 padriños e 1 madriña tiñan este nome. No séc. XX só sabemos de un padriño transmisor do nome. Resumindo: hai certa variación nas porcentaxes segundo se trate de bautizados que tiveron o nome de principal ou de secundario. Así de NP, as causas descoñecidas foron maioritarias, cun 53,8 %, vindo despois o nome dos padriños (46 %). Como NS, as causas descoñecidas aumentan a súa porcentaxe ata chegaren ó 73,3 %; o nome dos padriños queda relegado ó 26,6 %. No cómputo total absoluto: as causas descoñecidas quedan non 64,3 % e o nome dos padriños no 35,7 %. Non houbo transmisión do nome de pais e nais e o dúa da festa onomástica –só nun caso- é anecdótico5. O único párroco con este nome é Ramón Romero Carril, o actual reitor da parro-quia; non exerceu influencia ningunha á hora da imposición do seu nome, e a proba está no feito de que desde 1967 non se volveu bautizar na freguesía ningún Ramón.

RELACIÓN PARENTAL ENTRE PADRIÑOS/MADRIÑAS E AFILLADOS Do período analizado (1751-2000) dispoñemos dos seguintes datos: 26 bautizados; 26 padriños e 22 madriñas (48 en total); 4 bautizados non tiveron madriñas (os nados os anos 1791, 1796, 1818 e 1851). Dos 26 padriños, 19 non tiveron relación parental co afillado, e das 22 madriñas non a tiveron 17 (en total, os padriños/madriñas non parentes foron 36, o 75 % dos 48 to-tais); os que si tiveron relación de parentesco foron 7 padriños e 5 madriñas (12 en total, o 25 %), dos que 5 foron avós e 2 avoas (7) e 2 tíos e 3 tías (5).

5 Chama a atención que non houbese bautizados que recibisen o nome polo santo do día, especialmente tendo en conta que aqueles dous illados Raimundos das primeiras décadas do séc. XVIII llelo deberon á coincidencia do seu bautismo co 31 de agosto (¿non se identificaría por esa época esta festa onomástica con “novo” santo san Ramón?). Por outra banda, entre as causas descoñecidas debemos ter sempre presente a influencia dificilmente documentable dos cregos oficiantes das cerimonias bautismais, da que é caso paradigmático o xa citado caso de 1851 (doc. 97).

144

144

Ramón: parentesco de padriños e madriñas

padriños madriñas avó tío avoa tía séc. XVIII (desde 1751)

2

1

1

-

séc. XIX 2 - 1 2 séc. XX 1 1 1 total 5 2

2 3 total padriños/madriñas familiares: 12 (25 %) total padriños/madriñas sen relación parental: 36 (75 %). 1751-2000: 26 baut.; 26 padriños + 22 madriñas: 48.

--- o ---

RAMÓN: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XVIII

1780 15/06 Ramón Gregorio Mathias

Domingo Caamaño (B) Melchora Perez (B) Mathias Dez Gregoria de Lema

1781 03/10 Ramon Josef Perez (B) Maria de Lema (B) Juan Pérez (soltº) Dominga do Canto 1783 13/10 Ramón (m.p.) Juan Perez (B) Josefa Martinez (B) Bentura Perez (avó pat.) Dominga do Canto

(avoa pat.) 1789 08/07 Ramón Juan Romero (B) Juana Rodriguez

(Castrelo) Andres Romero Maria Albares

1790 08/05 Ramón (m.p.) Miguel de Leis )B) Maria Peres (B) - Leocadia Patiño 1791 12/09 Ramon Vicente Gregorio de Pazos (B) Pasqua de Camaño

(Bgas) Manuel Camaño (avó mat.)

-

1793 08/08 Ramon Juan de Barcia (Carnés) Ana dos Santos (B) Josef Paz (B) Josefa Perez (Carnés) 1796 18/03 Ramón (m.p.) Antonio Peres (B) Maria dos Santos (B) Antonio Vilarnobo (B, tío

mat.) -

1800 09/11 Ramon Angel de Lema (B) Benita Liñares (Baiñas) Ramon de Pazos (B), s. Juana Perez (B), v. Séc. XIX

1808 09/03 Ramón Josef de Lema (B) Maria Garcia (Villes-tose)

Ramón Perez (B) Elena Perez (B), irmá padr.

1815 03/03 Ramón Pedro Dominguez (B) Juana de Lema (B) Josef Camaño (B) Maria Varela (B) 1817 30/07 Ramón (m.p.) Manuel Perez (B) Vicenta Martinez

(Coucieiro) Ramon Perez (B) Benita Perez (B)

1818 14/08 Ramón (m.p.) Domingo Fernandez (Olbeira)

Josefa Albares (B) Ramon de Pazos (B) -

1820 20/09 Ramon Vicente Sanchez (B) Fabiana Gonzales (B) Ramon de Lema (Castrelo)

Maria Riveiro (Cambeda)

1820 07/10 Ramon (m.p.) Antonio Vilarnovo (B) Andrea Gonzales (B) Antonio Perez (B) Maria Perez (B), filla padr.

1821 24/11 Ramon Pablo Camaño (B) Maria Gonzales (B) Ramon Peres (B) Benita Gonzales (B), tía mat.

1824 16/11 Ramon Eugenio (m.p.)

Miguel Peres (B) Francisca de Lema (B) Ramon Peres (B) Maria dos Santos (B)

1827 17/09 Ramón Gregorio de Pazos (B) Thomasa Barrientos (B)

Ramon de Pazos (B), avó pat.

Dominga Barrientos (B), tía mat.

1828 16/02 Ramón Simón Pablo Camaño (B) Andrea Sanches (Villaestose)

Ramon Camaño (B), avó pat.

Felipa Gonzales (B), avoa pat.

1847 15/06 Ramón Manuel de Pazos (B) Tomasa Moreira (B) Ramón Pazos (B) Tomasa Varela (B) 1851 18/09 Ramon Joaquin

Manuel Bonifacio Caamaño (Cambeda)


1863 03/10 Ramón (m.p.) Manuel Barrientos (B) Juana Vazquez (B) Manuel Pazos (B) Ramona Paz (Bgas) Séc. XX

1910 24/03 Ramon Jesus Pedro Antelo (B) Josefa Pazos (B) Alejos Antelo Carmen Antelo 1910 23/12 Ramon Jose Jose Campos (B) Arminda Villar (Bgas) Antonio Lopez Maria Santos 1932 28/12 Ramón (m.p.) Manuel Antelo (B) Dolores Caamaño (B) Manuel Caamaño (B), avó Josefa Caamaño (B)

145

145

1967 10/10 Ramón Manuel Villar (B) Carmen Villar (N.Sra. la O)

Ramón Villar (la O), tío Herminda Villar (la O), tía

NNNSSS

Séc. XVIII 1754 29/12 Andrés Thomás

Ramón (m.p.) Benito de Leys (B) Martina Perez (B) Juan Francisco Liñares, D.

(B), presb. -




1758 29/10 Antonio Ramón Ventura Pérez (B) Dominga do Canto (B) Antonio de Lema (Castrelo)

Benita de Lema (B), v.

1762 01/03 Joseph Ramon Francisco Posse (B) Jertrudis de Thores y Andrade (B)

Fernando Thores y Nogueira (Cee), escribán

Rosa Díaz Jianze (?), Dª (esp. pº)

1765 24/02 Mathias Ramon Antonio


1765 15/03 Francisco Ramon Manuel de Lema (B) Mª Antª de Lema (B) Francisco de Lema (Cambeda), tío

Maria de Lema (Cambeda), tía



1771 08/09 Ignacio Ramon Pablo D_anos (B) Anna de Villamaior (B) Ignacio de Lema (Bayñas) Maria R[odrigu]ez (Bayñas)

1772 14/03 Domingo Ramon Christoval de Pazos (B) Maria Rodriguez (B) Domingo Lopez (B) María Varela (B) 1775 03/06 Angel Ramon Juan de Lema (B) Maria Patiño (B) Angel Caamaño (B) Antonia Alonso (B) 1776 06/07 Manuel Ramón

(m.p.) Angel Cantorna (B) Maria Rodriguez (B) Adrián Graiño (B) Lorenza dos Santos (B)

1778 02/03 Andres Ramon Manuel de Lema (Cam-beda)

Antonia de Lema (B) Francisco de Lema (B) Ignacia de Lema (B)

1779 12/03 Pablo Ramon Miguel

Silvestre Caamaño (B) Isabel Oanes (Vimian-zo)

Miguel Leis Leocadia Patiño

1781 14/12 Bernardo Ramon Gregorio Caamaño (B) Rufina Rodriguez (B) Vizente Moreira - 1784 09/02 Francisco Maria de

San Ramón Mathias Sendón Antª Florencia Gonza-

lez (Castrelo) Francisco de Borja de Sn.Pedro, D.(crego de Castrelo)

Andrea de Antelo

1786 04/05 Juan Antonio Ramón

Miguel Theodoro Perez (Berdoias)



1790 03/02 Bernabe Ramon (m.p.)

Matias Cendon (B) Maria Gonzales (Castrelo)

Bernabe A.Louzán (Frixe) Ignacia de Lema (B)

1796 29/04 Juan Ramon (m.p.) Francisco de Leis (Vi-llaestose)

Maria de Lema (B) Manuel de Lema (B, avó mat.)

Antonia de Lema (avoa mat.)

Séc. XIX 1817 30/01 Miguel Ramon Juan Peres (B) Benita do Canto (B) Miguel Peres (B) María Patiño (B) 1831 13/03 Gregorio Ramón Andres Barrientos (B) Nicolasa de Antelo (B) Gregorio Vazquez (B) Juana Gonzales (B) 1838 31/08 José Ramón i. J. Dominguez (B), s. José Caamaño (B) Juana de Lema (B) 1839 13/11 Martin Ramon Pedro Perez (B) Andrea Lopez (B) Ramon Perez (B) Josefa Perez (B) 1841 22/07 Luciano Ramon Pedro Fernandez (B) Maria C. Caamaño (B) Ramon Fernandez

(Castrelo) Fabiana Caamaño (B), avoa pat.

1864 21/03 Miguel Ramon (mp) Andres Martinez (Vi-mianzo)

Josefa Fernandez (B) Miguel Perez (B) Ramona Senra (B)

1866 25/02 José Ramón Simón García (B) Manuela Rey (B) Ramon Campos (B) Josefa Perez (B), tia 1868 12/06 José Ramón Ramón Castiñeira

(Berdeogas) María Campos (Coucieiro)

Ramon Campos (B) Juana Perez (B)

1893 20/03 José Ramón José Pérez (B) Maria Caamaño (B) Ramon Campos (B) Rosa Campos (B) 1894 09/03 Manuel Ramón José Ogando (B) Andrea Canosa (B) Jose Canosa (B) Ramona Rodriguez (B)

Séc. XX 1961 02/03 Juan Ramón Juan Ant. García

(Moraime) Carmen de L.del Río (S.Crist. de Enfesta)

Ramón García esposa padriño

1971 21/03 José Ramón Manuel José Insua (Cambeda) Mª del C. Barrientos (B)

Manuel Insua (Cambeda) Matilde Corredoira (Coruña)



146

146

Miguel

ficha nº

15 NP: 26 NS: 3 CTA: 28

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


4 2 1 7 baut.


1 baut.(0,6 %)

(1662)

11 baut.(2 %)

(1732-1798)

12 baut. (2 %)

(1801-1881)

2 baut. (0,39 %)

(1975-1989)

26 baut.(1,45 %)

(1662-1989)







1 1 baut. como 3º nome dos compostos:

1 1 baut.


2

(1751, 1779)

2 baut. (0,11 %)

(1751, 1779) (% sb os 164 baut. masc. do século)






1 baut.(0,6 %)

(1662)

13 baut. (2,4 %)

(1732-1798)

12 baut. (2 %)

(1801-1881)

2 baut. (0,39 %)

(1975-1989)

28 baut.(1,56 %)

(1662-1989)








*Comparte este posto con Ramón.

Miguel, forma coincidente entre galego e castelán, é a única que rexistramos nas partidas. O nome procede do hebreo Mikha’el, nome teofórico que pasou ó grego e ó latín como Michael. Del proceden os apelidos Míguez (galego) e Miguélez (castelán) [FERRO ET ALII; 1992: 381]. A súa forma feminina é Micaela (aparecen 5 nenas dos séculos XVII, XVIII e XIX nas partidas de Berdoias con este nome) A propagación do nome débese a san Miguel, o máis popular dos arcanxos: guerreiro, cabaleiro, príncipe das milicias dos anxos, avogoso do raio e da treboada, dos moribundos e das ánimas do purgatorio (FERRO ET ALII; íbidem). A súa festa celébrase o 29 de setembro. Polo xeral, nos séculos XVII e XVIII foi un dos santos que viu incrementado o seu culto.

147

147

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Miguel ocupa –xunto con Ramón- o 12º lugar dos nomes masculinos do período 1607-2000, con 26 bautizados (1,45 % dos 1791 totais). Como NS soamente rexistramos 2 bautizados. No cómputo total absoluto pasa ó 16º lugar, con 28 bautizados (1,56 % dos totais). Como NP os seus períodos de maior uso foron os séculos XVIII e XIX; nas dúas centurias ocupou o mesmo lugar, o 10º: na primeira con 11 bautizados (2 % dos 533 baut. do século), e na segunda con 12 (tamén o 2 % dos 588 baut. totais). No séc. XX só o levaron 2 bautizados. Como NS a súa presenza foi insignificante: só 2 bautizados (os dous do séc. XVIII). No cómputo total absoluto o seu uso máximo tamén se deu nos séculos XVIII e XIX, cunhas cifras e porcentaxes moi semellantes ás observadas como NP.

Miguel: GRAFÍAS E VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS

séc. XVII séc. XVIII séc. XIX séc. XX TOTAL grafías:

Miguel

Miguel

Miguel

Miguel


NP: variantes como 1º nome dos compostos: Miguel Antonio: 2 (1732, 1784)

Miguel Theodoro: 1 (1754) Miguel Ziprián Bernardo: 1 (1749)

Miguel Ramón: 2 (1817, 1864) Miguel Ángel: 1 (1975) total variantes como 1º nome

[ 1732-1975]:

3 variantes 1 var. 1 var. 5 NS: variantes como 2º nome dos compostos: Gregorio Miguel: 1 (1751) total variantes como

2º nome doutros bautizados [1751]:

1 var. 1 NS: variantes como 3º nome dos compostos: Pablo Ramón Miguel: 1 (1779) total variantes como

3º nome doutros bautizados [1779]:

1 var. 1 O primeiro bautizado de Berdoias con este nome foi Miguel [Peres], bautizado o 29-9-1662, fillo de Leandro Peres e María de Lema; o seu padriño fora o estudante Sancho de Lema. Con estes datos, vese claramente que a introdución do nome na freguesía foi debida á proximidade do seu nacemento e bautismo co día da festa onomástica6. Os seguintes bautizados con este nome non aparecerán ata ben entrado o segundo terzo do séc. XVIII; nos dous primeiros a imposición do nome segue estando xustifica-da por cadrar o nacemento dos bautizados co día da festa do santo: isto aconteceu con Miguel Anttonio [Martínez], bautizado o 28-9-1732, e con Miguel [de Lema], bautizado o 29-9-1744 (nin os padriños nin os pais de ningún dos dous levaba este nome). Fóra do período introdutorio, a maior parte dos bautizados do XVIII con este nome recibírono porque os seus padriños xa o tiñan. Un destes padriños foi o propio párroco, Miguel Ángel Vermúdez, que en 1761 apadriñou a Miguel [Cervigón], fillo de D. To- 6 A primeira nena co nome de Michaela (sic) bautizouse o 30-9-1696; tamén fora ‘nome de día’.

148

148

más Cervigón, persoa que debía ser importante (a xulgar polo “Don”), tal vez irmán do párroco anterior. En 1779, Pablo Ramón Miguel [Caamaño] recibe o seu último nome de seu padriño Miguel Leis e o primeiro do crego oficiante, Pablo de Marcote. No séc. XIX, exceptuando o primeiro dos bautizados –de 1801- do que non dispoñemos de máis datos có seu nome, todos os demais (11) recibiron os seus nomes dos seus padriños; entre estes padriños aparece un Miguel Pérez que bautiza nada me-nos que 10 dos 11 infantes, nun período que vai de 1809 a 1881: é de supoñer que se trate de avó, pai e neto, o que indica a fidelidade ó nome dentro dunha mesma familia. No séc. XX a recuperación do nome deuse no derradeiro terzo (Miguel Ángel Villar, 5-10-1975, e Miguel Villar, 28-1-1989); en ningún dos dous casos houbo padriños ou pais con este nome (só no primeiro pódese pensar na proximidade da data da festa)7. Preférese o seu uso como único: levárono 19 bautizados (o 73 % dos 26 que o tiveron de NP); como primeiro dos compostos, unicamente en 7 baut. (26,92 %). No tocante ás variantes combinatorias, como NP unicamente tivo 5 en total: 3 no séc. XVIII (Miguel Antonio, Miguel Theodoro e Miguel Ziprián Bernardo), unha no XIX (Miguel Ramón) e outra no XX (Miguel Ángel). Como NS, dúas, ambas no séc. XVIII: Gregorio Miguel e Pablo Ramón Miguel. MIGUEL: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS):

1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE MIGUEL (NP+ NS).

nº baut. 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 28)


Séc. XVIII (13 baut.)


séc. XX (2 baut.)

POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME Como acontece con outros nomes, a introdución de Miguel (en 1662), foi debida á proximidade do día do nacemento e bautismo co da festa onomástica do santo. Nos dous primeiros bautizados do séc. XVIII –anos 1732 e 1744- esta foi tamén a causa. Sobrepasada a segunda metade desta centuria, a influencia dos padriños vaise sentir máis e máis, pois 7 deles transmitirán o seu nome ós afillados (así, dos 11 baut. deste 7 Segundo os datos do INE, no 2001 no Concello de Vimianzo había 31 individuos co nome de Miguel, deles 5 menores de 25 anos (dos que 18 eran Miguel Ángel, a variante combinatoria máis abundante). A estes quizais habería que engadirlles 1 Michael que daquela tiña 7 anos , 1 Maikel de 4 anos, 1 Maicol de 11 anos e 1 Maikol de 17 anos (posiblemente este último sexa o bautizado en Berdoias, ó que lle dedicamos a ficha 142 véxase).

149

149

século, 7 recibirán o nome dos padriños: o 63,63 %). No séc. XIX a influencia dos padriños xa foi abrumadora, pois 11 dos 12 bautizados recibírono deles. Foi, polo tanto, un nome transmitido fundamentalmente polos padriños, tal como o demostran os datos do cadro: 69 % como NP e 67,8 % no cómputo total. Tamén tivo algunha incidencia o día da onomástica: 15 % como NP e 14,3 % no cómputo total. As causas descoñecidas foron, neste caso, pouco importantes: 19 % (NP) e 21,4 % (cóm-puto total). No séc. XVIII é posible que o párroco Miguel Ángel Vermúdez, que exerceu o seu ministerio de 1761 a 1773, tamén tivese algunha influencia na propagación do nome (xa dixemos que apadriñara un o mesmo ano da súa toma de posesión).

Miguel: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai


(29-9)

causas desc.


< nome pai / nai


causas desc.


3 b. 2 b. 1 b. < padrº . 1 b.


1 b. .

séc. XX 2 b. º TOTAL 18 (69 %) - 4 (15 %) 5 (19 %) 1 - 1 (NP: porcentaxes sobre 26 bautizados) (NS: porcentaxes sb 2 bautizados)





TOTAL ABSOLUTO

19 (67,8 %)

-

4 (14,3 %)

6 (21,4 %)


OUTRAS POSIBLES CAUSAS: párrocos e/ou cregos oficiantes con este nome devoción

parroquial ou comarcal

modas, circuntancias históricas, etc.

nome-estigma de

fillo natural

nacemento no

estranxeiro séc. XVII - séc. XVIII Miguel Ángel Vermúdez (1761-1773), párroco séc. XIX - séc. XX -

Aínda que na freguesía non existiu nin existe un culto especial para san Miguel, o certo é que foi un santo bastante popular pola xeografía galega, por ser avogoso contra o raio e a treboada, e dos moribundos e das ánimas do purgatorio. Nunha época moi sensibilizada pola salvación de almas do purgatorio é natural que aumentase a devoción a este arcanxo e, polo tanto, tamén o uso do seu nome (polo xeral xa se aprecia desde o séc. XVI). Tamén se invoca contra as tentacións do demo (nas súas imaxes aparece cravándolle unha lanza a un ser monstruoso que representa a Luzbel8), 8 En lugares de Galicia e Portugal tense rexistrado un insólito culto popular cara á figura do Demo, ser de formas monstruosas que nas imaxes de san Miguel se retorce dorido baixo os pés asoballadores do arcanxo, quen, vestido de guerreiro medieval, ou leva unha ameazadora espada na man ou espeta inmisericorde unha lanza na barriga do pobre Diaño. Isto explica que nalgúns santuarios se venere o anxo malo tanto ou máis que o bo. Isto é o que acontece aínda hoxe en día e desde tempo inmemorial no de San Miguel de Rubín, na veciña Terra de Xallas, onde o chamado ‘Demo de Rubín’ é un personaxe ó que se lle van levar regalos e pedir favores coma a calquera santo de poderes taumatúrxicos. No ano 1921 o poeta popular Pepe de Xan Baña, xalleiro emigrado en Cuba, dedicoulle unha das súas poesías a este xa entrañable personaxe diabólico: “Diante do Demo de Rubín” (véxase As historias de Pepe de Xan Baña. A obra de Xosé Baña Pose, edición de Xosé Mª Rei Lema; tresCtres Editores, Santa Comba, 2005, páx.

150

150

outro dos medos seculares dunha poboación permanentemente atemorizada polas condenas eternas do inferno, tanto polos párrocos como polos frades predicadores.

Miguel: parentesco de padriños e madriñas co bautizado padriños madriñas

avó tío avoa tía curmá séc. XVIII (desde 1751) - - - - séc. XIX - 3 - 2 séc. XX 1 - 1 1 1 total 1 3 1 3 1 total padriños/madriñas familiares: 9 (2045%). total padriños/madriñas non familiares: 35 (79,54 %) %)

1751-2000: 23 bautizados (NP); 22 padriños + 22 madriñas: 44

RELACIÓN PARENTAL ENTRE PADRIÑOS/MADRIÑAS E AFILLADOS Do período analizado (1751-2000) dispoñemos dos seguintes datos: 22 bautizados cos seus correspondentes 22 padriños e 22 madriñas (44 en total); 18 padriños e 17 madriñas non consta que tivesen parentesco co afillado (35 en total, 79,54 % dos 44 totais); si tiveron parentesco 4 padriños e 5 madriñas (9 en total, 20,45 %). De entre os familiares destacan os tíos (3) e tías (3); houbo tamén 1 avó, 1 avoa e 1 curmá.

--- o ---

MIGUEL : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc. XVII 1662 29/09 Miguel Leandro Perez Maria de Lema Sancho de Lema (estud.) Mariana Alvarez

Séc. XVIII 1732 28/09 Miguel Anttonio Juan Martinez (B) Andressa Sanchez (B) Bernabé Grayño - 1744 29/09 Miguel Agustín de Lema (B) Maria Sanchez (B) Juan de Pazos (B), s. Dominga Sanchez (B) 1749 21/08 Miguel Ziprián

Bernardo Benito de Leys (B) Martina González (B) Ignacio de Caamaño (B) Benita Sánchez (B)

1755 08/05 Miguel Theodoro Juan Perez (B) Andrea Rodriguez (B) Theodoro Sambade (B) Dominga Paz (B) 1761 08/06 Miguel Thomas Cervigón, D.

(B) Maria Ursula Alonso (B)

Miguel Angel Vermudez (Berdoias), párroco

1778 01/11 Miguel Josef Paz (B) Manuela Paz (B) Miguel de Leis Josefa dos Santos 1783 25/04 Miguel (m.p.) Antonio de Alborés (B) Maria de Lema (B) Miguel de Leis Pasqua Pérez de Lema 1784 25/09 Miguel Antonio Juan de Caamaño (B) Maria Gonzalez

(Castrelo) Miguel de Leis Melchora Perez

41). Tamén en santuarios portugueses se rexistran estas simpatías populares cara ó demo, coma na igrexa de Samuel, no distrito de Coímbra, onde o san Miguel ten moita devoción... por culpa do demo que leva ós seus pés; segundo informaba o Jornal de Notícias (Lisboa, 6-12-1998, páx. 38) moitos romeiros acoden a visitar o ‘Altar do Diabo’ e levarlle produtos que lle poidan gustar, en particular aqueles relacionados cos vicios: viño, tabaco, bacallau, etc.

151

151

1793 05/07 Miguel Juan Albores (Ozón) Andrea Patiño (B) Miguel Peres Maria Patiño 1796 08/05 Miguel Jose Peres (B) Elena Fernandes (Calo) Miguel de Leis (B) Maria Peres (B) 1798 01/03 Miguel Antonio Peres (B) Maria dos Santos (B) Miguel Peres (B) Maria Patiño (B)

Séc. XIX 1801 08/05 Miguel Juan Albores (Ozón) Andrea Patiño (B) Felipe de Lema (B) Maria de Lema (B),

filla padr. 1804 30/06 Miguel (m.p.) Domº Antº Peres (B) Theresa Patiño (B) Miguel Peres (B) Maria Patiño (B) 1809 15/01 Miguel Clemente Fernandes

(Baiñas) Maria de Lema (B) Miguel Peres (B) Maria Patiño (B)

1817 30/01 Miguel Ramon Juan Peres (B) Benita do Canto (B) Miguel Peres (B) María Patiño (B) 1827 22/06 Miguel i. Maria dos Santos (B), s Miguel Perez (B), tío mat. Francisca de Lema (B),

tía mat. 1827 16/09 Miguel Manuel de Lema (B) Benita Carreira (B) Miguel Perez (B), tío pat. Rosa Alvares (B) 1832 13/04 Miguel Pedro de Lema (B) Maria del Río (Sª Mª da

O) Miguel do Gando (Carnés)

Rosa Malbar (Carnés), esp. padr.

1855 25/04 Miguel (m.p.) i. Antonia Gonzalez (Castrelo)

Miguel Perez (B) Andrea Camaño (B), presb.

1864 09/01 Miguel i. Elena Pazos (B) Miguel Perez (B) Antonia Mouzo (B) 1864 21/03 Miguel Ramon (mp) Andres Martinez

(Vimianzo) Josefa Fernandez (B) Miguel Perez (B) Ramona Senra (B)

1868 24/05 Miguel Angel Perez (Baiñas) Maria Vilarnobo (B) Miguel Perez (Baiñas) Maria Espasandin (Berdeogas)

1881 18/03 Miguel Jose Lage (Salcedo-Pontevedra)

Maria Pazos (B) Miguel Perez (B) Maria Pazos (B), tia

Séc. XX 1975 05/10 Miguel Ángel Daniel Villar (B) Esther Fernandez

Barrientos (B) Manuel Villar (B), avó Josefa Perez (Baiñas),

avoa 1989 28/01 Miguel Juan J. Villar (B) S. Goldar (Vinseiro-A

Estrada) Roberto García (Vinseiro-A Estrada)

Isabel Goldar (A Estrada), tía

NNNSSS

Séc. XVIII 1751 09/05 Gregorio Miguel Antonio de Canosa (B) Eufemia de Brenlla (B) Julián de Alborés (B), s. - 1779 12/03 Pablo Ramon

Miguel Silvestre Caamaño (B) Isabel Oanes

(Vimianzo) Miguel Leis Leocadia Patiño



152

152

13º. BENITO

153

153

Benito

ficha nº

16 NP: 25 NS: 11 CTA: 36

número de orde

como NP: 13º como NS*: 10º




séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


4 5 1 10 baut.


1 baut.(0,6 %)

(1697)

9 baut.(1,68 %)

(1715-1800)

13 baut. (2,2 %)

(1802-1887)

2 baut. (0,39 %)

(1909-1939)

25 baut.(1,4 %)

(1697-1939)







7 4 11 baut.


7 baut. (1,3 %)

(1756-1799)

4 baut. (0,68 %)

(1804-1848)

11 baut. (0,6 %)

(1756-1848)







1 baut.(0,6 %)

(1697)

16 baut. (3 %)

(1715-1800)

17 baut. (2,9 %)

(1802-1887)

2 baut. (0,39 %)

(1909-1939)

36 baut.(2 %)

(1697-1939)








*Como NS comparte este posto con Domingo.

Benito, a forma castelá, é a única que aparece nas partidas desde 1697, ano do nacemento do pri-meiro bautizado documentado (que na mesma partida aparece coa variante gráfica Venito). Non rexis-tramos en ocasión ningunha as formas galegas Bieito ou Bento9.

9 A única forma galeguizada (coas correspondentes dúbidas) aparece na partida dunha nena, Benita [Pe-res], nacida en 1795, filla de Francisco Taboada e Paula Peres; na marxe da partida lese con claridade a forma Benta (Libro Nuevo [2º] de Bautizados de Berdoias 1746-1818, fol. 149, rº). Tamén puidera tratarse dun erro, pois o documento vai asinado polo presbítero Benito Regueira, que non destacou preci-samente polo seu galeguismo onomástico, pois ben que se empeñou en castelanizar o seu apelido.

154

154

O nome procede do latín Benedictus ‘Benedito’ (‘bendito’), que tamén existe como forma culta. Da forma galega Bieito deriva o apelido Bieitez e Bieites (frecuentemente grafados como Vieitez, Vieites). A introdución e propagación do nome debeuse a san Bieito de Nursia (480-547), fundador da orde dos beneditinos ou bieitos e patriarca do monaquismo occidental. En Galicia é un santo moi popular, especialmente na metade sur (actuais provincias de Ourense e Pontevedra), pola súa sona de santo milagreiro. A súa festa onomástica ten dúas celebracións: o 21 de marzo e o 11 de xullo; a primeira das datas foi a da celebración tradicional, a que estivo vixente na Igrexa ata a reforma do calendario ecle-siástico tras o Concilio Vaticano II; a segunda foi a que conmemorou a Orde desde sempre, que é a que impera na actualidade (FERRO ET ALII; 1992: 168).

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Benito ocupa o 13º lugar dos nomes masculinos de 1607 a 2000, con 25 bautizados (o 1,39 % dos 1791 totais). Como NS sobe ó 10º posto –que comparte con Domingo-, con 11 bautizados (0,61 % do total). No cómputo total absoluto (NP+NS) goza do 12º lugar, con 36 bautizados (o 2 % dos totais). Como NP os períodos dourados de uso foron os séculos XVIII e XIX: no primeiro ocupou o lugar 12º (9 baut.; 1,68 % dos 533 da centuria), que compartiu con Ramón; no segundo ascende ó 10º posto (13 baut.; 2,2 % dos 588 da centuria). No séc. XX tan só o levaron 2 bautizados (0,39 % dos 506 do século)10. Como NS non tivo uso no séc. XVII, e será no XVIII cando chegue á súa cota máxi-ma, con 7 bautizados (o 1,31 % dos 533 baut. totais da centuria). No XIX baixará a 4 bautizados. No cómputo total absoluto o seu desenvolvemento máximo tamén se deu nos sécu-los XVIII (16 baut.; 3 % dos 533 da centuria) e XIX (17 baut.; 2,9 % dos 588 da centuria). O primeiro berdoiés documentado con este nome foi Benito (ou Venito)11 [Domín-guez], nacido o 20-3-1697, fillo de Bernabé Dominguez e de Lucía de Lema; descoñe-cemos os nomes dos seus padriños –o folio está estragado-, pero é de supoñer que o no-me lle veu imposto polo seu nacemento e bautismo no día anterior á festa onomástica tradicional de san Bieito (21 de marzo)12. Entrando no séc. XVIII, o segundo e o terceiro bautizados xa recibirán o nome dos seus padriños e madriñas: Benito [de Leis], nado en 1715, tivo como madriña a Venita [sic] de Leis (bautizouse xustamente o 21 de marzo, de xeito que tamén influíu a coin-cidencia coa festa onomástica), e Benito [Moreira], de 1740, foi apadriñado por Benito Romeu. En total, foron cinco os bautizados que recibiron o nome dos seus padriños (o citado Benito Moreira será á súa vez padriño de dous Benitos, un en 1774 e o outro en 1782; o presbítero Benito Regueira –oficiante de varios bautizos- apadriñará outros dous en 1789 e 1799). No séc. XIX o nome tivo uso ó longo de case toda a centuria, de 1803 a 1887; máis da metade dos bautizados déberonlle o seu nome ós seus padriños e madriñas (8 dun total de 17). No séc. XX no primeiro bautizado foi Benito Jesús Caamaño (1909) e o segundo e último Benito Otero (1939), que debeu o seu nome ó seu padriño Benito Castiñeira.

10 Segundo os datos do INE (2001), na actualidade no Concello de Vimianzo hai 5 Benitos (un de 17 anos e os outros 4 maiores de 70) e 5 Benedictos (os cinco entre 50 e 60 anos). 11 No texto da partida aparece Benito, e na marxe Venito. 12 A primeira Venita (Benita na marxe) é algo anterior: de 1693.

155

155

Benito: GRAFÍAS E VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES


grafías:

Benito Venito

Benito

Benito Benito total grafías utilizadas: 2

NP: variantes como 1º nome dos compostos: Benito Andrés: 1 (1799)

Benito Antonio: 1 (1800) Benito Bernardo: 1 (1789) Benito Isidro: 1 (1746)

Benito Antonio: 1 (1802) Benito Domingo: 3 (1810-1887) Benito Josef: 1 (1817)

Benito Jesús: 1 (1909) total nº de variantes

distintas como 1º nome

[1746-1909 ]: - 4 variantes 3 variantes 1 variante 7

NS: variantes como 2º nome dos compostos: Andrés Benito: 1 (1799)

Angel Benito: 1 (1788) Fructo Benito: 1 (1787) Josef Benito: 1 (1787) Juan Benito: 1 (1792) Manuel Benito: 2 (1786-1794)

Andrés Benito: 1 (1804) Francisco Benito: 1 (1848) Manuel Benito: 2 (1818, 1819)

total nº de variantes como 2º nome doutros

bautizados [ 1786-1848]:

- 6 variantes 3 variantes - 7 séc. XVII séc. XVIII séc. XIX séc. XX

BENITO : PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS). 1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

A ) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE BENITO (COMO NP):

Nº baut. 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 25)




séc. XX (2 baut.)

B) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE BENITO (NP + NS):

Nº baut. 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 36




séc. XX (2 baut.)

Como nome único levárono 15 bautizados (o 60 % dos 25 que o tiveron de NP), e como primeiro dos compostos 10 (40 %).

156

156

Como NP no séc. XVIII tan só tivo catro variantes combinatorias, que levaron outros tantos bautizados (Benito Andrés, B. Antonio, B. Bernardo e B. Isidro); no XIX houbo tres variantes e 5 bautizados (Benito Domingo foi a única que se repetiu, pois levárona tres bautizados; as outras dúas: B. Antonio e B. Josef). No séc. XX tan só houbo unha variante, Benito Jesús. En total rexistramos 7 variantes distintas como NP. Como NS tivo un éxito apreciable no séc. XVIII, con 6 variantes e 7 bautizados: Andrés Benito, Ángel B., Fructo B., Josef B., Juan B., e Manuel B. (este último con dous bautizados); no séc. XIX, 2 variantes e 3 bautizados: Andrés B., Francisco B. e Manuel B. (este, coma no século anterior, con 2 bautizados). En total, tivo 7 variantes distintas como NS.


A introdución do nome (1697) foi debida á proximidade do día do bautismo (20 de marzo) co día da festa onomástica (21 de marzo). Non obstante, a propagación do nome debeuse ós padriños e madriñas de forma maioritaria, en especial durante os séculos XVIII e XIX. Dos 25 bautizados totais (NP), 16 (o 64 %) foron afillados de padriños e madriñas chamados Benito e Benita, respec-tivamente: en concreto foron 11 padriños e 5 madriñas os transmisores do nome. Non houbo transmisión onomástica de pais a fillos. No tocante á influencia do día da festa, sabemos de certo que 3 bautizados recibiron o nome por esta causa -pois os datas dos bautismos e festa son case coincidentes-, e aventuramos como posible tres casos máis: dous bautizados polo tempo da festa tradicional, o 21 de marzo (un recibira as augas o 10-3-1795, e o outro o 14-3-1803) e un terceiro o 10-7-1789, día anterior ó 11 de xullo, a data conmemorada pola orde bieita.

Benito: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai

< nome do santo do día (21-3; 11-7)

causas desc.


< nome pai / nai


causas desc.


2 b. < madrª 2 b. 2 b. 2 b. < padrº

1 b. < madrª 1 b. 4 b.


1 b. 6 b. 1 b. 3 b.

séc. XX 1 b. < padrº 1 b. TOTAL 16 (64 %) - 4 (16 %) 9 (36%) 3 (27 %) - 2 (18 %) 7 (63,6 %) (NP: porcentaxes sobre 25 bautizados) (NS: porcentaxes sb 11 bautizados)




do santo do día (21-3; 11-7) causas desc.

TOTAL ABSOLUTO

19 (52,8 %)

-

6 (16,6 %)

16 (44,4 %)


OUTRAS POSIBLES CAUSAS: párrocos e/ou cregos oficiantes con este

nome devoción


modas, circunstancias históricas, etc.

nome-estigma de

fillo natural


séc. XVII - séc. XVIII Benito Regueira (1780-1815), presbítero*

séc. XIX Benito Díaz Marchante (ca. 1845), ecónomo séc. XX -

*Polo menos 8 baut. (22,2 % dos 36 totais) lle deben o nome a este crego.

157

157

Como NS, 3 bautizados recibiron o seu segundo nome de dous padriños e dunha madriña; do día do santo outros dous. Tamén foi importante para a divulgación do nome a influencia que consideramos que exerceu un dos dous eclesiásticos con este nome de pía: trátase do presbítero Beni-to Regueira, oficiante da maior parte das cerimonias bautismais entre 1780 e 1815 (o párroco José Mª Suárez Rioboo delegaba nel estas funcións). Dos 17 bautizados que neste período tiveron Benito de nome –12 de NP, 7 de NS-, el apadriñara a tres -Benito Bernardo (1789), Benito Andrés (1799) e Manuel Benito (1794)- e de cinco fora casual-mente o oficiante das súas cerimonias bautismais: un de 1795, outro de 1803, dous de 1808 e o último de 1811; non nos cabe a menor dúbida de que a causa da imposición do nome foran nestes casos as súas suxestión directas ou veladas que influíron nas vonta-des de pais ou padriños indecisos (agás no bautizado de 1811, que tiña un padriño co este nome, nos outros casos non atopamos ningunha outra razón cá apuntada). En suma, que polo menos 8 bautizados (o 22,2 % do total de 36) é posible que lle deban o nome a este eclesiástico. A mediados do séc. XIX tamén oficiou algún bautismo o ecónomo Benito Díaz Marchante, pero non se detectou ningunha pegada especial súa na onomástica parro-quial. No cómputo total absoluto, foron tamén maioritarios os bautizados que recibiron o nome de seus padriños e madriñas: 19 (o 52,8 %), mentres que os que posiblemente o recibiran do día do santo foron 6 (16,6 %); pola influencia do presbítero B. Regueira, quizais 8 bautizados. De 16 bautizados (44,4 %) descoñecemos a causa directa da imposición do seu nome.

RELACIÓN PARENTAL ENTRE PADRIÑOS/MADRIÑAS E AFILLADOS Do período analizado (1751-2000) dispoñemos dos seguintes datos: 21 bautizados; 21 padriños e 20 madriñas (41 padriños/madriñas en total). 36 padriños/madriñas non consta que tivesen relación familiar co afillado (87,8 %), e tan só 5 parece que si a tiveron (12 %).

Benito: parentesco de padriños e madriñas co bautizado padriños madriñas

avó tío bisavoa tía séc. XVIII (desde 1751) - 2 - 1 séc. XIX 1 b < padrº - 1 - séc. XX - - - - total 1 2 1 1 total padriños/madriñas familiares: 5 (12 %). total padriños/madriñas non familiares: 36 (87,8 %)

1751-2000: 21 baut.; 21 padriño + 20 madriñas: 41.

158

158

BENITO : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc. XVII 1697 20/03 Venito (á marxe:

Benito) Bernabé Dominguez Lucia de Lema ... Perez Maria de Lema

Séc. XVIII 1715 21/03 Benito Andrés de Leis Antonia dos Santos Pedro de Leis Venita de Leis 1740 13/04 Benito Carlos Moreira (B) Maria Sanchez (B) Benito Romeu (B) Antonia dos Santos (B)1746 15/05 Benito Isidro Pedro Trillo (B) Luisa dos Santos? (B) ...? (B), tío mat. ...? (Villastose), v. 1774 30/01 Benito Joseph Perez (B) Gabriela Sanchez (B) Benito Moreira (B), tío m. Cathalina Sanchez

(Ozón), tía mat. 1782 22/09 Benito Lucas Garcia (B) Andrea Rodriguez (B) Benito Moreira Maria do Canto 1789 10/07 Benito Bernardo

(m.p.) Manuel Canosa (B) Maria Antª Rodriguez

(Salgueiros) Benito Regueira (presbº.) -

1795 10/03 Benito Angel Camaño (Verdeogas)

Dominga do Canto (B) Juan de Pazos (Cereijo) Leocadia Brenlle (B)

1799 22/10 Benito Andres (m.p.)

Josef de Lema (B) Maria Garcia (Villaes-tose)

Benito Regueira, D. (presbº. de Verdoyas)

Juana de Lema (B)

1800 23/08 Benito Antonio (m.p.)

Bentura Vilarnobo (B) Rosa Moreira (Cou-cieiro)

Antonio Vilarnobo (B) Benita Gonzales (B), esp. padr.

Séc. XIX 1802 25/08 Benito Antonio Josef de Lema

(Verdoyas) Maria Garcia (Villaes-tose)

Pedro Dominguez (B) Antonia de Lema (B)

1803 03/08 Benito Josef Rodriguez (Olbeira)

Maria Antª Carreira (Berdoyas)

Roque Peres (B) Maria Peres (B), esp, padrº

1804 14/03 Benito Antonio Peres (B) Maria dos Santos (B) Andres Peres (B), irmán Benita dos Santos (B) 1808 06/06 Benito (m.p.) Manuel Peres (B) Vicenta Martines

(Coucieiro) Roque Peres (B) Maria de Lema (B)

1808 01/11 Benito Jacinto Riveiro (Cambeda)

Paula Albares (B) Francisco dos Santos (Cambeda)

Rosa Albares (B)

1810 26/03 Benito Domingo Bentura Vilarnobo (B) Rosa Moreira (Coucieiro)

Domingo Vilarnobo (B) Benita Gonzales (B)

1811 14/06 Benito (m.p.) Juan de Canosa (B), defunto

Elena de Lema (B) Benito de Lema (Salgueiros)

Andrea Rodriguez (Salgueiros)

1817 30/07 Benito Manuel Perez (B) Vicenta Martinez (Coucieiro)

Domingo Antonio Alvores (B)

Benita Perez (B)

1817 11/11 Benito Josef Josef Perez (B) Florencia de Lema (B) Josef de Lema (B) Maria Garcia (B) 1831 23/05 Benito Manuel de Pazos (B) Maria de Lema

(Albores) Benito Vilarnobo (B) Tomasa Barrientos (B)

1839 29/01 Benito Manuel Rey (B) Rosa Vilarnobo (B) Benito Caamaño (B) Maria Fernandez (B) 1850 06/05 Benito Domingo José Caamaño (B) Andrea Castiñeira

(Dumbría) Benito Caamaño (B), a.p. Josefa Alvarez (B),

bisavoa. 1887 09/06 Benito Domingo i. Manuela Perez (B) Benito Caamaño (B) María Caamaño (B)

Séc. XX 1909 29/11 Benito Jesus Juan Caamaño (B) Manuela Caamaño (B) Andres Caamaño Josefa Caamaño 1939 14/10 Benito i. Casilda Otero (Bgas) Benito Castiñeira (Bgas) Juana Otero (Baiñas)

NNNSSS

Séc. XVIII 1756 31/10 Fructo Benito Juan de Caamaño "el

menor" (B) Isabel Gonzalez (B) Benito Romero (B) Maria Rodriguez (B)

1786 12/07 Manuel Benito Miguel de Leis (Berdoias)

Maria Peres (Berdoias) Manuel de Lema (Berdoias)

Manuela Peres (Berdoias)

1787 09/03 Josef Benito Juan de Caamaño (Berdoias)

María Gonzalez (Castrelo)

Josef Paz (Berdoias) Elena Gonzalez (Berdoias), esp. padrº

1788 02/03 Angel Benito Domingo Camaño (B) Melchora Peres (Vimianzo)

Angel Cantorna (B) Martina do Mouzo (Carnés)

1792 03/10 Juan Benito Josef Paz (B) Elena Fernandes (Calo) Juan Paz (avó pat.) -

159

159

1794 08/10 Manuel Benito i. [Pablo de Canosa] Josefa Peres (B) Benito Regueira, D. (presbº. Verdeogas)


1799 30/08 Andres Benito (m.p.)

Francisco de Leis (Villaestose)

Maria de Lema (B) Andres de Leis, D. (presbº. Verdeogas)

-

Séc. XIX 1804 30/11 Andres Benito

(m.p.) Domingo Fernandes (Olbeira)

Josefa Alborés (B) Andres Romero (B), bisavó

Carmela Peres (B)

1818 29/07 Manuel Benito Joaquin Sendón (B) Josefa Trillo (Ozon) Manuel de Leys, D. (presbº.)

Benita Gonzales (B), tía pat.

1819 21/09 Manuel Benito (m.p.)

i. Barbara Peres (B) Manuel de Leis, D. (presbº.), tío mat.

Maria del Carmen Peres (B)

1848 21/03 Francisco Benito i. Juliana Vilarnobo (B) Francisco Cerqueiro (Bg) -



160

160

14º. SIMÓN

161

161

SSSiiimmmóóónnn

ficha nº

111777 NP: 22 NS: 12 CTA: 34

número de orde

como NP: 111444ººº como NS: 999ººº




séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


1 9 10 baut.


2 baut.(1,21 %)

(1656, 1663)

5 baut.(0,93 %)

(1702-1777)

15 baut. (2,5 %)

(1802-1844)

22 baut.(1,22 %)

(1656-1844)







2 10 12 baut.


2 baut. (0,37 %)

(1763, 1769)

10 baut. (1,7 %)

(1828-1868)

12 baut. (0,67 %)

(1763-1868)







2 baut.(1,21 %)

(1656, 1663)

7 baut. (1,31 %)

(1702-1777)

25 baut. (4,25 %)

(1802-1868)

34 baut.(1,9 %)

(1656-1868)








Simón é a única forma que aparece nas partidas (non se rexistra ningún Simeón). É un nome de orixe hebrea, procedente do nome grego do Novo Testamento, Simon, a través do latín eclesiástico Simon, primeiro nome do apóstolo san Pedro. En realidade é unha variante de Shime’ôn, no-me hebreo bíblico que dará Simeón [FERRO ET ALII; 1992: 487]. A popularización do nome procede en primeiro lugar do apóstolo san Simón, tamén denominado o Cananeo ou o Celota. A súa festa celébrase o 28 de outubro. En segundo termo, de san Simón (ou Simeón) o estilita o Vello (séc. V), asceta sirio; a súa festa, o 5 de xaneiro.

162

162


Como NP, Simón ocupa o 14º lugar dos nomes masculinos de 1607 a 2000, con 22 bautizados (o 1,22 % dos 1791 totais). Como NS sobe ó 9º posto con 12 bautizados (0,67 % do total). No cómputo total absoluto (NP+NS) volve ó 13º lugar, con 34 bautizados (o 1,9 % dos totais). Como NP tivo un uso moi modesto nos séculos XVII (2 baut., o 1,21 % dos 164 totais) e XVIII (5 baut., o 0,93 % dos 533 totais; ocupa o posto 15º). O séc. XIX vai ser o seu período álxido: 15 baut., concentrados todos na primeira metade (14 entre 1825 e 1844), cifra que o leva a ocupar o 9º posto dos nomes masculinos da centuria (o 2,5 % dos 588 totais). O nome desaparece na práctica a partir da segunda metade do séc. XIX. Como NS non tivo uso no séc. XVII e moi tímido no XVIII. Será tamén o séc. XIX o do seu máximo uso (10 baut., feito que o eleva ó 9º lugar do cómputo xeral dos NS). No cómputo total absoluto a evolución é semellante: un uso moi tímido no séc. XVII (2 baut.), moderado no XVIII (7 baut., o 1,31 %) e bastante alto no XIX (25 baut., o que supón o 4,25 % dos 588 baut. da centuria). Os dous primeiros bautizados berdoieses con este nome -os dous do séc. XVII- tivérono por cadraren os seus respectivos nacementos e inmediatos bautismos coa data do día da festividade onomástica de san Simón apóstolo, o 28 de outubro; coidamos que foi esta a única razón. O 28-10-1656 bautizouse Simón M[ar]t[ine]s, fillo de Rodrigo M[ar]t[ine]s e de Marina R[odrigue]s, sendo apadriñado polos fidalgos de Boallo Martiño de Castiñeira e a súa muller María Alvares. Poucos anos despois, o 27-10-1663, bautizaríase Simón [de Leys], fillo de Domingo de Leys e Catharina Pays (o estra-gamento do folio non nos permite saber o nome dos padriños).

Simón: GRAFÍAS E VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS


Simón Simón Symón

Simón - total grafías utilizadas: 2

NP: variantes como 1º nome dos compostos: Simón Anttonio: 1 (1702) Simón José: 2 (1842, 1844)

Simón Manuel: 5 (1802-1838) Simón María Ignacio: 1 (1837) Simón Pedro: 1 (1831)


- 1 variante 4 variantes 5 NS: variantes como 2º nome dos compostos: Gregorio Simón Antonio: 1 (1769)

Manuel Simón: 1 (1763) Antonio Simón: 1 (1837) Baltasar Simón: 1 (1833) Francisco Simón: 1 (1829) José Simón: 2 (1834, 1868) Juan Simón: 1 (1833) Manuel Simón: 2 (1834, 1836) Pablo Simón: 1 (1834) Ramón Simón: 1 (1828)


doutros bautizados

[ 1763-1868]:

- 2 variantes 8 variantes - 9 séc. XVII séc. XVIII séc. XIX séc. XX TOTAL

163

163

SIMÓN: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS). 1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

A ) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE SIMÓN (COMO NP).

Nº baut.

35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 22




séc. XX ( 0 baut.)

B) EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE SIMÓN (NP + NS):

Nº baut. 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 34




séc. XX (0 baut.)

Ata case corenta anos despois non volveu bautizarse outro neno na parroquia así chamado. Foi este Simón Anttonio [dos Santos], nado en 1702, fillo de Domingo dos Santos e de Margarida Pérez; este xa non recibiu o nome do día, senón do seu padriño, Simón Rodríguez, de quen non consta a súa procedencia (polo tanto, non sabemos se era da propia freguesía ou de fóra dela). Todos os bautizados con este nome do séc. XVIII –5 en total- recibiron o nome dos seus padriños: en 1722 Symon de Passos bautiza o neno Symon de Canosa –no tocante ás grafías, estes dous son os únicos que aparecen con –y-, e este será o padriño dos outros tres Simóns restantes da centuria, na-dos e bautizados en 1750, 1771 e 1777. Haberá que esperar ó cambio de século –uns 25 anos máis tarde- para que volva aparecer outro bautizado con este nome nas partidas: o 28-10-1802 bautizouse Simón Manuel de Leis y Lema, fillo de Francisco de Leis (quen procedía da parroquia veciña de Vilastose) e de María de Lema; dado que nin o seu padriño nin a súa madriña -os seus avós maternos (Manuel de Lema e Antonia de Lema)- eran portadores do nome, non queda a menor dúbida de que foi a coincidencia do bautismo coa festividade do día o que condicionou a súa imposición. Como veremos no apartado seguinte, os restantes bautizados do séc. XIX con este nome, tanto os que o levaron como NP como os que o tiveron de NS, deberanllo a este primeiro bautizado da centuria. Todos recibiron as augas bautismais entre 1825 e 1844 (agás un postreiro de 1868). O último neno que o levou como NP foi Simón José Albite, nado (e falecido) en 1844, fillo de Pedro Albite e de Vicenta de Leis y Lema; o

164

164

derradeiro que o tivo como segundo nome foi José Simón Pérez, nado (e falecido –tamén-) en 1868, fillo de Andrés Pérez e de Vicenta Andrade. Desde esta data non volveu haber outro berdoiés con este nome. Como nome único levaron o nome 12 bautizados (o 54,54 % dos 22 que o tiveron de NP), e como primeiro dos compostos 10 (45,45 %). Como NP no séc. XVIII só tivo unha variante combinatoria, Simón Antonio (1750); no séc. XIX houbo catro máis: Simón José (con 2 baut.: 1842, 1844), Simón Manuel, a de maior éxito, con 4 (a primeira, de 1802, deu orixe ás outras 3, concentradas nos anos 1825, 1836 e 1837), Simón María Ignacio (1837) e e Simón Pedro (1 baut., de 1831). En total, foron unicamente 5 as variantes en todo o período estudado. Como NS tivo dúas variantes do séc. XVIII: Gregorio Simón Antonio (1769) e Manuel Simón (1763); no séc. XIX tivo o seu maior éxito, ó contabilizar 8 variantes para 10 bautizados (véxase cadro): unicamente se repetiron en dúas ocasións José Simón e Manuel Simón. No período estudado, foron 9 as variantes nas que aparece como segundo nome.

POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME A entrada de Simón na onomástica parroquial produciuse como nome único; tivo lugar a principios da segunda metade do séc. XVII (1656 e 1663) e a causa da imposición do nome, como xa dixemos, foi nos dous primeiros e únicos bautizados a proximidade dos días do nacemento e bautismo coa festa onomástica de san Simón apóstolo. No séc. XVIII a causa directa da imposición do nome vai ser debida, tanto como NP como NS, ó cento por cento á transmisión do nome dos padriños.

Simón: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai



< nome pai / nai


causas desc.

séc. XVII 2 b. séc. XVIII 5 b. < padrº 2 b. < padrº séc. XIX 1 b. < padrº 1 b. 12 b. 3 b. 9 b. séc. XX TOTAL 6 (27,3 %) - 3 (13,6 %) 12 (55%) 2 (16,6 %) - 3 (25 %) 9 (75 %)* (NP: porcentaxes sobre 22 bautizados) (NS: porcentaxes sb 12 bautizados)




do santo do día (28-10; 5-1) causas desc.

TOTAL ABSOLUTO

8 (23,5 %)

-

6 (17,6 %)

21 (61,7 %)*


OUTRAS POSIBLES CAUSAS: párrocos e/ou cregos oficiantes con este

nome devoción



nome-estigma de

fillo natural

nacemento no

estranxeiro séc. XVII - séc. XVIII séc. XIX Simón Manuel de Leis y Lema, presbítero e

cura ecónomo (1827-1850)*

séc. XX -

*Este crego oficiou o bautismo de 12 baut. que o tiveron de NP (57,14 %) + 9 baut. de NS (75 %): 21 baut. en total (o 61,7 % dos 34): neste caso as ‘causas descoñecidas’ xa non o foron tanto.

165

165

No séc. XIX cambia a perspectiva diametralmente: nunha ollada superficial ó cadro adxunto, observamos que nesta centuria a inmensa maior parte dos bautizados con este nome, tanto como NP como NS, recibírono por ‘causas descoñecidas’. Iso en aparencia, sobre o papel, porque se pescudamos un pouco máis veremos que por detrás desas aparentes ‘causas incógnitas’ estivo a vontade dunha persoa: Simón Manuel de Leis y Lema, precisamente o primeiro bautizado con este nome deste século (1802). Este ver-doiés, que lle debera o nome á coincidencia do día do seu bautismo co da festa onomástica do santo (28 de outubro), vai ser o único responsable da imposición do no-me de Simón á inmensa maioría dos que o levaron nesta centuria: primeiro apadriñando un neno en 1825 (Simón Manuel [Peres]) e despois como oficiante de cerimonias bau-tismais, pois foi crego auxiliar de Berdoias de 1827 a 1850. Non pode ser simple ca-sualidade que no período tan curto de 17 anos que media entre 1827 e 1844 os 12 bauti-zados que levaron este nome de NP e os 9 que o levaron de NS o tivesen a el de ofi-ciante dos seus respectivos bautismos. Considerando que ningún dos padriños nin pais destes 21 bautizados se chamaba así, está claro que o oficiante exerceu unha forte in-fluencia e mesmo teimosa presión sobre os pais, nais e padriños para forzalos por fas ou por nefas a aceptaren un nome que supoñemos que non lles debía agradar moito, e a proba témola en que non o volveu levar ningún outro neno despois de 1850, data apro-ximada do falecemento do eclesiástico13. A excepción da regra témola no serodio José Simón Pérez, que o 21-10-1868 recibiu o seu segundo nome do seu padriño Simón García, aínda que quizais tamén pesou o seu a proximidade do día da onomástica co do bautismo. Desde aquela desapareceu o nome da onomástica parroquial por completo. Simón Manuel de Leis constitúe todo un claro exemplo do empeño teimoso dunha única persoa –neste caso un eclesiástico14- a prol do espallamento do seu nome de pía. El foi responsable da imposición do nome de practicamente todos os bautizados con este nome do séc. XIX e de 22 dos 34 totais da historia onomástica berdoiense (64,7 %). Pero o empeño desta persoa fracasou por completo se analizamos os resultados da posterior propagación do nome: dá a impresión de que este esmoreceu por completo á morte do seu máximo difusor. Os que recibiron as augas bautismais das súas mans non parece que se preocuparan moito por transmitíreno. Como primeiro nome ningún ber-doiés o volveu levar máis desde 1844 (no ano 2001 ninguén o levaba en todo o Concello de Vimianzo). O bautizado de 1868 que o recibiu de NS –José Simón, que para maior desgraza morreu párvulo- foi o canto do cisne: desde aquela, e xa pasaron máis de 130 anos, non lle foi imposto a ninguén da freguesía.

RELACIÓN PARENTAL ENTRE PADRIÑOS/MADRIÑAS E AFILLADOS Do período analizado temos os seguintes datos: 17 bautizados de 1751 a 2000; 2 bautizados non tiveron madriña e 1 (o de 1836), nin padriño nin madriña, quizais por-que finou axiña; 15 padriños e 14 madriñas (29 en total). A maior parte dos padri-ños/madriñas non foron familares dos afillados (69 %). Soamente consta o parentesco de 9 (31 %), repartidos entre 5 avóas/avoas e 4 tíos/tías.

13 Un dato que non pode pasar desapercibido é que seis deses nenos eran fillos de nais solteiras; é de supoñer que ó crego lle sería máis doado influír sobre elas á hora da procura dun nome para os seus fillos. 14 Na ficha anterior (nº 16: Benito) tamén analizamos o caso doutro presbítero –Benito Regueira- empeñado na perpetuación do seu nome, pero non foi tan teimoso coma este Simón Manuel de Leis.

166

166

Simón: parentesco de padriños e madriñas co bautizado

padriños madriñas avó tío avoa tía séc. XVIII (desde 1751) - - - - séc. XIX 4 1 1 3 séc. XX - - - - total 4 1 1 3 total padriños/madriñas familiares: 9 (31 %) [tíos/as: 5; avós/oas: 4]. total padriños/madriñas non familiares: 20 (69 %)

1751-2000: 17 baut. (como NP); 15 padriños + 14 madriñas = 29 en total.

--- o ---

SIMÓN : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc. XVII 1656 29/10 Simón Rodrigo M[ar]t[ine]s Marina Rs. Martin da Castiñeira “el

moço"(hijo del capitán). Maria Alvares

1663 27/10 Simón Domingo de Leys Catharina Pays Andres Rs. Maria de Lema Séc. XVIII

1702 14/02 Simón Anttonio Domingo dos Santos Margarida Perez Simon R[odrigue]s Mariña Perez 1722 12/11 Symón Thomé de Canossa Maria de Leys Symon de Passos (B) Andresa de Canossa (B1750 25/02 Simón Pedro de Canosa (B) Angela Pérez (B) Simón de Canosa (B), tío - 1771 16/12 Simón Francisco Calbo (B) Pasqua de Castiñeyra B Simon de Casa [sic] (B) - 1777 15/03 Simón Julián Alborés (n.B) Benita Paz (B) Simón Canosa (n.B) Gabriela Pérez (n.B)

Séc. XIX 1802 28/10 Simón Manuel Francisco de Leis

(Villestose) Maria de Lema (B) Manuel de Lema (B), avó

mat. Antonia de Lema (B), avoa mat.

1825 05/05 Simón Manuel Josef Peres (B) Florencia de Lema (B) Simón Manuel de Leis, D. (presbº) (B)

Maria del Carmen Camaño (B)

1827 16/05 Simon i. Juliana Gonzales (B), s. Angel Camaño (B) Maria Linares (B) 1829 24/06 Simón Ramon Peres (B) Maria de Pazos (B) Angel Camaño (B) Maria Camaño (B) 1830 05/10 Simon (m.p.) i. Genobeba dos Santos

(B), s. - Isabel dos Santos (B),

tía mat. 1831 30/07 Simon Pedro (m.p.) i. Manuela Canosa (B) Pedro Canosa (B), tío mat. Elena Paz (B) 1832 08/08 Simon i. Manuela Paz (B) Jose Dominguez (B) - 1835 11/12 Simon (m.p.) Francisco Garcia (B) Maria Carmen

Caamaño (B) Ramon Caamaño (B), avó pat.

Josefa Caamaño (B)

1836 02/02 Simon Manuel (mp.) i. ? (en Berdeogas) 1836 18/04 Simón Pedro de Lema (B) Maria Torreira (Nª Sra.

da O) Luys Costa (B) Maria del Carmen

Perez (B) 1836 28/07 Simon Manuel Benito Vilarnobo (B) Josefa Moreira

(Salgueiros) Manuel de Lago (Maroñas)

Tomasa Vilarnobo (B), tía pat.

1837 31/07 Simon Maria Ignacio

Francisco Garcia (B) Maria Carmen Caamaño (B)

Ramón Caamaño (B), avó mat.

Leocadia Perez (Ozon)

1838 06/04 Simon Manuel Manuel Albores (B) Rafarela Paz (B) Domiº Antº Albores (B) Andrea Perez (Ozón) 1843 19/08 Simón José Andres Perez (B) Maria de Mouzo

(Cambeda) José Caamaño (B) Tomasa Barrientos (B)

1844 20/06 Simon José (m.p.) Pedro Albite (Ozon) Vicenta de Leis y Lema (B)

José Albite (B), tío pat. Josefa Mouzo (B), esp. padrº.

NNNSSS

Séc. XVIII 1763 26/09 Manuel Simon Bentura Perez (B) Dominga do Cauto (B) Simon de Pazos (B) Maria Rodriguez (B),

filla padrº

167

167

1769 12/03 Gregorio Simón Anttonio




Séc. XIX 1828 16/02 Ramón Simón Pablo Camaño (B) Andrea Sanches

(Villaestose) Ramon Camaño (B), avó pat.

Felipa Gonzales (B), avoa pat.

1829 05/09 Francisco Simón Ramon Peres (B) Benita Gonzales (B) Francisco Cendon (B) Bernarda Cendon (B) 1833 26/05 Baltasar Simon Francisco Perez (B) Benita Fernadez (B) Baltasar Andrade

(Cambeda) Andrea Carballo (Cambeda)

1833 12/09 Juan Simon i. Juana Perez (B), s. Juan Canosa (B) Juana Perez (B), nai pº 1834 27/03 Manuel Simon Pedro de Lema (B) Maria del Rio (A O) Juan Paz (B) Manuela Paz (B) 1834 03/09 José Simon Andres Barrientos (B) Nicolasa de Antelo (B) Manuel Antelo (B), avó

pat, Maria dos Santos (B), avoa pat.

1834 19/10 Pablo Simon Jorje de Leis (B) Maria Caamaño (B) Pablo de Leis (B), tío pat. Barbara de Leis (B), tía pat.

1836 10/01 Manuel Simon Juan Canosa (B) Juana de Mouzo (Cambeda)

Manuel Canosa (B) Manuela Albores (Cambeda), avoa mat.

1837 13/05 Antonio Simón Francisco Vieites (B) Benita Taboada (B) Antonio Taboada (Ozon), irmán

Juana Taboada (Cambeda), tía mat.

1868 21/10 José Simón (m.p.) Andrés Pérez (B) Vicenta Andrade (Castrelo)

Simon Garcia (B), cuñado Josefa Andrade (B), tia



168

168

15º. CELESTINO

169

169

CCCeeellleeessstttiiinnnooo

ficha nº

111888 NP: 21 NS: 2 CTA: 23

número de orde


total abs. (NP+NS): 222333



séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


2 2 baut.


4 baut. (0,68 %)

(1886-1891)

17 baut. (3,3 %)

(1904-1980)

21 baut.(1,17 %)

(1886-1980)







2 2 baut.


2 baut.

(1932, 1984)

2 baut. (0,11 %)

(1932, 1984)







4 baut. (0,68 %)

(1886-1891)

19 baut. (3,75 %)

(1904-1984)

23 baut.(1,28 %)

(1886-1984)






séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

ABREVIATURAS.- NP: Nome Principal (nome único + 1º nome); NS: Nome Secundario (2º + 3º nome); CTA: Cómputo Total Absoluto


Celestino é a única forma que aparece nas partidas, de 1886 a 1984. Como dato curioso, os dous bautizados de 1890 e 1891 aparecen coa forma Selestino, que reflicte a pronuncia seseante da zona (son os anos da reitoría do párroco Andrés Montero Moreira). O nome procede do latín Caelestinus (diminutivo de Caelestis), documentado como nome de persoa no séc. XIII. A súa propagación debeuse a Pedro Celestino (1215-1296), monxe bieito italiano que fora nomeado papa de compromiso ós 79 anos, tomando o nome de Celestino V. A súa festa celébrase o 19 de maio (FERRO ET ALII; 1992: 194-195).

170

170


Como NP, Celestino ocupa o lugar 13º, con 21 bautizados (1,17 % dos 1791 totais). Como NS a súa presenza é insignificante (só 2 bautizados). No cómputo total absoluto conta, xa que logo, con 23 bautizados (1,28 % dos totais). Como NP a súa entrada foi tardía na parroquia, nos últimos anos do séc. XIX, con 4 bautizados entre 1886 e 1891 (o 0,68 % dos 588 da centuria). O séc. XX foi o período dourado do seu uso, pois con 17 bautizados (o 3,35 % dos 506 totais) ascende ó 4º lugar da centuria (posición que comparte con Francisco). No cómputo total absoluto o seu desenvolvemento máximo foi tamén no século pasado, 19 bautizados (3,75 % dos totais da centuria)15. Non aparece ningunha bautizada co nome de Celestina.

Celestino: GRAFÍAS E VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS


Celestino Selestino

Celestino total grafías utilizadas: 2

NP: variantes como 1º nome dos compostos: Celestino David: 1 (1931)

Celestino Ricardo: 1 (1924) total variantes como 1º nome

[1924, 1931]: 2 var. 2

NS: variantes como 2º nome dos compostos: José Celestino: 1 (1932)

Manuel Celestino: 1 (1984) total variantes como 2º nome

doutros bautizados [ 1932, 1984]:

- 2 var. 2 CELESTINO : PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS):

1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE CELESTINO (NP+NS):

Nº baut.

35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 23



séc. XIX (4 baut.)

séc. XX (23 baut.)

15 Segundo os datos do INE (2001), no Concello de Vimianzo existen 35 individuos co nome de Celestino (e unha Celestina), catro deles menores de 26 anos. En contra do que esperabamos é, polo tanto, un nome con bastante vida.

171

171

Os dous primeiros berdoieses bautizados con este nome naceron ambos os dous en 1886, un bautizado o 21 de marzo, fillo de Ramona Mouzo e de pai descoñecido, e o outro fillo de Francisco Pérez e de Vicenta Vázquez (da veciña freguesía de Castrelo). Nin os padriños nin as madriñas tiñan este nome, nin tampouco ningún dos dous naceu en datas próximas á festividade do santo titular; polo tanto, ignoramos a razón obxectiva que levou ós padriños ou ó pais a seren pioneiros na parroquia berdoiesa na introdución do nome. O párroco debía ter certas dúbidas sobre a ortografía do nome, pois os dous seguintes bautizados –nados en 1890 e 1891- aparecerán coa forma seseante Selestino, tanto no texto coma nas marxes; claro que, como adiantamos na Introdución, as partidas redactadas durante a época do crego Andrés Montero Moreira (1893-1918) aparecen cunha chea de tachados e excesivas faltas de ortografía, nas que se inclúen formas con gueada e seseo. Alguén o debeu advertir da incorrección gráfica, pois a principios do séc. XX xa se normalizan as formas correctas. O primeiro da centuria foi Celestino Rodríguez, nado e falecido en 1904, que recibira o nome do seu padriño, tamén chamado así. O derradeiro foi Celestino Villar, nado o 29-9-1980 (este recibira o nome do pai). De forma maioritaria os Celestinos deste século recibiron o nome dos seus padriños. Como nome único levárono 19 bautizados (o 90,5 % dos 21 que o tiveron de NP), e tan só dous o tiveron de primeiro nome dos compostos (as dúas únicas variantes combinatorias foron Celestino David –1931- e Celestino Ricardo –1924-). Como NS unicamente se rexistraron dúas variantes combinatorias, as dúas no séc. XX: José Celestino (1932) e Manuel Celestino (1984); en ningunha das dúas tiveron algo que ver os nomes dos padriños ou dos pais.

POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME DE CELESTINO Ignoramos a causa directa da introdución do nome nas derradeiras décadas do séc. XIX, posto que nin os primeiros pais nin os primeiros padriños o levaban; tampouco influíron as datas do bautismo nin a existencia dun oficiante con este nome (non o levou ningún dos cregos da parroquia). Celestino foi quizais un deses nomes que entraron no último terzo do séc. XIX nunha vaga de renovación onomástica xeral en Galicia, posiblemente como consecuencia da emigración masiva de galegos á América.

Celestino: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai



< nome pai / nai


(19-5)

causas desc.

séc. XVII séc. XVIII séc. XIX 4 b. séc. XX 9 b. < padrº 2 b. < pai 2 b. 6 b 1 b. < pai 1 b. TOTAL 9 (42,8 %) 2 (9,5 %) 2 (9,5 %) 10 (47,6 %) 1 1 (NP: porcentaxes sobre 21 bautizados) (NS: porcentaxes sb 2 bautizados)





TOTAL ABSOLUTO

9 (39 %)

3 (13 %)

2 (8,7 %)

12 (52 %)*


172

172

No séc. XX a transmisión do nome dos padriños e dalgúns dos pais parece ser a causa maioritaria. En concreto, 9 bautizados (o 42,85 % dos 21 totais) recibíron dos padriños e 2 dos pais (9,52 %). Da proximidade do día do bautismo co da festa onomástica, unicamente se puido dar en dous bautizados (9,52 %), Celestino Coo (10-5-1929) e Celestino Rodríguez (14-5-1959); con todo, os dous tiveron padriños con este nome (no segundo caso, residente en Buenos Aires, Arxentina). Con todo e con iso, foron as causas descoñecidas as maioritarias no tocante á imposición do nome, tanto como NP (47,6 %) como no cómputo total (52 %).

RELACIÓN PARENTAL ENTRE PADRIÑOS/MADRIÑAS E AFILLADOS Do período analizado (1751-2000) temos os seguintes datos: 21 bautizados; 1 baut. (o nacido o 21-3-1886) non consta que tivese padriño; 20 padriños e 21 madriñas (41 en total), dos que 35 padriños/madriñas non consta que fosen familiares do bautizado (85,36 % dos 41 totais) e 6 si o eran (14,63 %). De entre os familiares 3 eran tíos, 1 tía (4 en total), 1 avoa e 1 curmá.

Celestino: parentesco de padriños e madriñas co bautizado padriños madriñas

avó tío avoa tía curmá séc. XVIII (desde 1751) - - - - - séc. XIX - 1 - - 1 séc. XX - 2 1 1 - total - 3 1 1 1 total padriños/madriñas familiares: 6 (14,63 %) total padriños/madriñas non familiares: 35 (85,36 %)

1751-2000: 21 baut.(NP); 20 padriños + 21 madriñas: 41 en total.

--- o ---

173

173

CELESTINO : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc. XIX

1886 21/03 Celestino i. Ramona Mouzo (B) - Generosa Pais (B)

1886 08/06 Celestino Francisco Perez (B) Vicenta Vazquez (Castrelo)

Gregorio Perez (B), tio Maria Perez (B), curmá

1890 29/12 Selestino Ramon Campos (B) Juana Perez (B) Jose Campos (B) Josefa Lema (B) 1891 01/11 Selestino Andres Perez (B) Manuela Barrientos (B) Andres Vazquez (B) Vicenta Vazquez (B)

Séc. XX

1904 13/08 Celestino (m.p.) Jose Rodriguez (B) Dolores Perez (Castrelo)

Celestino Perez Maria Espasandin

1905 13/11 Celestino Antonio Villar (B) Rosa Pazos (B) Andres Villar Manuela Paz 1907 13/04 Celestino Jose Mouzo (B) Manuela Campos (B) Celestino Campos Maria Campos 1916 27/06 Celestino i. Manoela Pazos

(Carnés) Manuel Barrientos Josefa Perez

1920 15/11 Celestino José Campos (B) Herminda Villar (Bgas) Antonio Cundíns Dominga Cundíns 1924 16/03 Celestino Ricardo

(m.p.) i. Melania Mouzo (B), s. Celestino Mouzo María Cóo

1928 28/02 Celestino José Villar (B) Palmira Villar (B) Celestino Villar (tío) Rosa Pazos (avoa) 1929 19/04 Celestino José Suárez (B) Dolores Lage (B) Celestino Mouzo Manuela Lema 1929 10/05 Celestino Crisanto Coo (B) Andrea Caamaño (B) Celestino Bugallo Maria Coo (tía) 1930 16/03 Celestino Manuel Pose

(Touriñán) Inocencia Barrientos (B)

Manuel Antelo Isabel Caamaño

1931 23/10 Celestino David Celestino Mouzo (B) Manuela Lema (Carnés)

José Ogando Ludovina Pazos

1934 11/08 Celestino Manuel Vieites Caamaño (B)

Luz Lema (Carnés) Celestino Mouzo (B) Andrea Suarez (B)

1937 15/08 Celestino i. Flor Pérez (B) Celestino Mouzo (B) Adelina Leis (B) 1950 27/11 Celestino Manuel Villar Pazos

(B) Claudina Paz (B) José Caamaño (B) Esperanza Caamaño

(Castrelo) 1959 14/05 Celestino i. Purif. Rodríguez (B) Celestino Hermida

(Bs.Aires) Josefa Rodríguez (Bs.Aires)

1963 18/08 Celestino E. Iglesias (Sísamo-Carballo)

J. Mouzo (B) Manuel Ogando (B) Manuela Iglesias (B)

1980 29/09 Celestino Celestino Villar (B) Mª M. Rodríguez (B) José M. Rodríguez (B), tío Carmen Costa (Bgas), avoa

NNNSSS

Séc. XX 1932 30/03 José Celestino Celestino Pérez (B) Manuela Barrientos (B) José Barrientos (B) Pilar Barrientos (B) 1984 03/04 Manuel Celestino J. Barrientos

(Vilastose) Mª del R. Pérez (B) Juan Barrientos

(Vilastose), tío Lucía Suárez (B)



174

174

16º. GREGORIO

175

175

Gregorio

ficha nº

19 NP: 16 NS: 2 CTA: 18

número de orde

como NP: 16º como NS: -




séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


5 3 8 baut.


1 baut.(0,61 %)

(1614)

8 baut.(1,5 %)

(1704-1788)

7 baut. (1,2 %)

(1818-1846)

16 baut.(0,89 %)

(1614-1846)







2 2 baut.


2 baut.

(1779, 1780)

2 baut. (0,11 %)

(1779-1780) (% sb os 164 baut. masc. do século)






1 baut.(0,61 %)

(1614)

10 baut. (1,8 %)

(1704-1788)

7 baut. (1,2 %)

(1818-1846)

18 baut.(1 %)

(1614-1846)






séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

ABREVIATURAS.- NP: Nome Principal (nome único + 1º nome); NS: Nome Secundario (2º + 3º nome); CTA: Cómputo Total Absoluto


Gregorio é a forma maioritaria das partidas, aínda que a principios do séc. XVII tamén se rexistra a forma Grigorio, que seguramente reflectía a pronuncia da época (por esta razón, nesta centuria os escri-báns utilizaban as abreviaturas Gregº. e Grigº.). Trátase dun nome latino, Gregorius, tomado do grego Gregorios. Contribuíron á propagación do nome os seguintes santos: San Gregorio Nacianceno (séc. IV), un dos catro padres e doutores da Igrexa Grega; a súa festa onomástica celébrase na actualidade, despois do Concilio Vaticano II, o 2 de xaneiro, pero a celebración tradicional anterior era o 9 de maio (e esa vai ser a que teñamos en conta). San Gre-gorio de Tours (séc. VI), bispo de Tours (Francia) en ano 573; a súa festa celébrase o 17 de novembro. San Gregorio I o Magno (ca. 540-604) foi un dos grandes padres da Igrexa Latina; a súa festa onomás-tica celébrase, despois do Concilio Vaticano II, o 3 de setembro, pero ata daquela a celebración tra-

176

176

dicional era o 12 de marzo. San Gregorio VII (séc. VIII) foi papa; a súa festa é o 25 de maio (FERRO ET ALII; 1992: 289-290).

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Gregorio ocupa o 16º lugar dos nomes masculinos de Berdoias, con 16 bautizados (0,89 % dos totais). Como NS a súa presenza é insignificante (só 2 baut.). No cómputo total absoluto conta con 18 bautizados (1 % dos 1791 totais). Aínda que está presente na parroquia desde antes do séc. XVII, o certo é que os bautizados con este NP se reparten, case a partes iguais, entre os séculos XVIII (8 baut.; o 1,5 % dos 533 totais) e XIX (7 baut.; 1,2 % dos 588 totais). O nome desapareceu por completo a finais do primeira metade do séc. XIX. Gregorio: GRAFÍAS, ABREVIATURAS, VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES


grafías:

Gregorio Grigorio

Gregorio Gregorio total grafías utilizadas: 2

abreviaturas:

Gregº Grigº

Gregº

total abrev.: 2

NP: variantes como 1º nome dos compostos: Gregorio Antonio: 2 (1765, 1768)

Gregorio Ignacio Antonio: 1 (1755) Gregorio Miguel: 1 (1751) Gregorio Simón Antonio: 1 (1769)

Gregorio Mauricio: 1 (1843) Gregorio Ramón: 1 (1831)


[1751-1843]:

- 4 variantes 2 var. 6 NS: variantes como 2º nome dos compostos: Pablo Gregorio: 1 (1779)

Ramón Gregorio Mathías: 1 (1780) total variantes como

2º nome doutros bautizados

[ 1779, 1780: - 2 variantes 2

GREGORIO: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS): 1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE GREGORIO (NP + NS):

Nº baut.

25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 18



séc. XIX (7 baut.)

séc. XX ( baut.)

.

177

177

Foi usado paritariamente como nome único e como primeiro nome dos compostos: 8 de cada (dos 16 que o tiveron de NP). Das 6 variantes en total como primeiro nome dos compostos, 4 usáronse no séc. XVIII -Gregorio Antonio (2 baut.: 1765, 1768), G. Ignacio Antonio (1755), G. Miguel (1751) e G. Simón Antonio (1769)- e 2 no XIX –G. Mauricio (1843) e G. Ramón (1831)-. Como NS houbo dúas variantes, as dúas tamén do séc. XVIII: Pablo Gregorio (1779) e Ramón Gregorio Mathías (1780); este último recibiu o segundo nome da súa madriña Gregoria de Lema e o terceiro do seu padriño Mathías Dez. Unicamente rexistramos no séc. XVII un único bautizado con este nome: Gregorio [de Lema], bautizado o 16-1-1614, fillo de Juan de Lema e de Catalina de Alvite (o no-me veulle transmitido polo seu padriño, Gregorio de Lema; a súa madriña foi a principal fidalga da freguesía, Maior Franqueira, esposa de Alonso de Lema II). Chama abondo a atención que só se rexistre un único bautizado así chamado ó longo de todo o século –en realidade, ó longo dos 64 anos dos que dispoñemos de datos-, por-que o nome tiña unha presenza clara na onomástica berdoiesa desde principios da centu-ria, posto que polo menos 8 padriños e algún que outro pai o levaba. En concreto, o pa-driño que aparece na primeira partida conservada do Libro 1º de Bautizados (1607-1746) chamábase Grig[ori]º Barrientos, que apadriñou en 1607 a Catalina [Sanches]. Este mesmo G. Barrientos apadriñaría en 1611 a un neno ó que lle puxo Juan. Agás o tal Gregorio de Lema de 1614, semella que os outros padriños do séc. XVII con este nome evitaron transmitirllo ós afillados ou afilladas: Grigorio de Canosa apadriña unha María en 1608; o tal Gregorio de Lema apadriñou ademais a un Juan (1611) e a dúas Marías (1612 e 1617); Gregorio de Quintáns apadriñou outra María en 1617); Gregorio do Mouço a un Cristovo en 1617; o párroco da veciña parroquia de Salgueiros, Gregorio [Oa]nes apadriñou a dous Antonios, un en 1617 e outro en 1637; outro Gregorio ou Gri-gorio de Lema apadriñou en 1634 a un Joan, en 1637 a unha María e en 1640 a un Domingos. En toda a segunda metade do séc. XVII non volve aparecer ningún Gre-gorio, nin como bautizado, nin como padriño ou pai (teñamos en conta a inexistencia de partidas de 1673 a 1692). Si aparece a única bautizada do século co nome de Gregoria, bautizada o 13-3-1695 (pola segunda e última aínda haberá que esperar máis de cen anos: ata 1815). No séc. XVIII os padriños parece que perden algo o medo de impoñeren este nome: o primeiro bautizado da centuria foi Gregorio [Graíño], baut. o 12-3-1704, fillo de Bernabé Graíño e de María dos Santos; os seus padriños foron Juan de Caamaño e Agustina de Leis. A orixe da imposición do nome está na proximidade do día do bautismo co da festa tradicional de san Gregorio o Magno (o 12 de marzo). Outros dous bautizados máis deste século deben o seu nome á coincidencia do seu bautismo co día da festa deste santo: Gregorio Antonio (1765) e Gregorio Simón Antonio (1769); en troques, un Gregorio Miguel de 1751 bautizouse o mesmo día da onomástica de san Gregorio Nacianceno (9 de maio) e un Gregorio de 1788 ó día seguinte da de san Gre-gorio VII (25 de maio). Neste século só unha madriña (Gregoria Liñares) e un pai (Gre-gorio Caamaño) transmitiron o seu nome a cadanseu bautizado (os nacidos en 1786 e 1788, os derradeiros da centuria). Terían que pasar 30 anos para que se volvese bautizar outro neno con este nome na parroquia (Gregorio [Romero], 1818. Este neno como os outros seis bautizados do séc. XIX (de 1818 a 1846) recibiron os seus nomes dos seus padriños, aínda que no caso dun deles –o nado en 1831- coincidiu o día do seu bautismo ó día seguinte da festa tradi-cional de san Gregorio Magno.

178

178

Desde 1846 non volveu haber ningún bautizado con este nome na freguesía: máis de 150 anos sen este nome que parecía ter, xa a primeiro do séc. XVII, certa tradición na onomástica berdoiesa16.

POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME DE GREGORIO Coidamos que o nome entrou na parroquia a finais do séc. XVI procedente da veciña freguesía de Santiago de Berdeogas, da que Berdoias é anexa. Na igrexa da pa-rroquia matriz estaba presente o culto a san Gregorio o Magno polo menos desde 1588, ano da fundación dunha capela lateral en honra a este santo no muro norte da na-ve (LÓPEZ VÁZQUEZ; 1978: 176 e 194). Fora o fidalgo local D. Lopo de Leis (o I) da Vacariza quen, no seu testamento de 1541, deixara feita a encarga da fundación desta capela en honra ó santo da súa devoción, non sabemos por qué motivo (quizais por ser, coma san Roque e, anteriormente san Sebastián, avogado contra a peste); o seu fillo ou o seu neto –os dous do mesmo nome e apelido- foron os que cumpriron coa manda tes-tamentaria. Na capela consérvase unha ruda imaxe de pedra de san Gregorio o Magno de finais do séc. XVI, que se integraría nun retablo barroco de pedra, de columnas salo-mónicas, mandado construír polo escribán Lopo de Leis VII, descendente do fundador, en 1723, tal como se indica nunha inscrición contida no óvalo que culmina o retablo17.

Gregorio: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai

< nome do santo do día (17-11; 12-3;

9-5; 25-5)*

causas desc.


< nome pai / nai

< nome do santo do día (17-11; 12-3;

9-5; 25-5)*

causas desc.

séc. XVII 1 b. < padrº séc. XVIII 1 b. < madrª 1 b. < pai 6 b. 1 b. 1 b. < padrº

1 b. < madrª

séc. XIX 7 b. < padrº 1 b. séc. XX 2 b. TOTAL 9 (56,2 %) 1 (6,25 %) 8 (50 %) 2 (12 %) 2 (NP: porcentaxes sobre 16 bautizados) (NS: porcentaxes sb 2 bautizados)



pai / nai NP + NS: < nome do santo do día

(17-11; 12-3; 9-5; 25-5)* causas desc.

TOTAL ABSOLUTO

11 (61 %)

1 (5,5 %)

10 (55,5 %)

2 (11 %)*


OUTRAS POSIBLES CAUSAS: párrocos e/ou

cregos oficiantes con este nome

devoción parroquial ou comarcal modas, circunstancias históricas, etc.



séc. XVII - Culto a san Gregorio I o Magno en Santiago de Berdeogas (desde 1588)

séc. XVIII séc. XIX - séc. XX -

*17-11 (G. de Tours); 12-3 (G. Magno; a festa tradicional); 9-5 (G. Nacianceno; festa tradicional); 25-5 (G. VII, papa).

Dada a estreita relación case endogámica entre os veciños das dúas parroquias mani-festada na infinidade de casamentos mixtos e, especialmente, nas incontables relacións

16 Segundo os datos do INE, no 2001 no Concello de Vimianzo só había un Gregorio (de 68 anos). 17 Véxase tamén LÓPEZ VÁZQUEZ (ibidem) e LEMA SUÁREZ (2001: 118).

179

179

de compadreo, non sería nada raro que os primeiros Gregorios berdoieses viñeran intro-ducidos por padriños de Berdeogas do mesmo nome. Nas partidas non se indica a veci-ñanza dos padriños e madriñas ata ben entrado o séc. XVIII, e polo tanto non o pode-mos adiviñar, pero seguramente aconteceu deste xeito. A posterior propagación do nome veu dada no séc. XVIII principalmente pola proxi-midade das datas do nacemento e bautismo dos nenos co día da onomástica dalgún dos santos con este nome: neste caso, a primacía de san Gregorio Magno é clara (3 bautiza-dos: anos 1704, 1765 e 1769), o santo venerado polos fidalgos de Berdeogas, o que nos reafirma na suposición da influencia berdeoguesa na introdución do nome. Un bautizado recibiu o bautismo coincidindo coa festa de san Gregorio Nacianceno (1751) e outro coa tradicional do papa Gregorio VII (1788). Houbo tamén dous padriños e un pai que tras-ladaron os seus nomes ós bautizados, e unha madriña –Gregoria de Lema- que llo puxo como segundo nome a un afillado. No séc. XIX, unha vez asentado o nome, foron os padriños ó cento por cento os que o espallaron: os 7 bautizados tiveron padriños con este nome, sendo o chamado Grego-rio Vázquez quen máis colaborou na difusión, pois impúxollo a catro bautizados (anos 1831, 1839, 1843 e 1846). Non houbo ningún eclesiástico en Berdoias que levase este nome, pero si un párroco de Salgueiros de principios do séc. XVII –Gregorio [Oa]nes (?)-, que figura como padriño de dous infantes, ós que, así e todo, non llelo quixo trasladar. En resumo: un nome no que imperaron para a súa imposición case a partes iguais (ás veces coincidindo nun mesmo bautizado) a vontade dos padriños e madriñas por trans-mitiren o seu nome (56,2 % como NP e o 61 % no cómputo total) e a proximidade do bautismo coas diversas festas onomástica (50 % como NP e 55,5 % no cómputo total); a transmisión do nome do pais foi insignificante, así como as causas descoñecidas, que só se deron en dous casos (cousa bastante inhabitual).

RELACIÓN PARENTAL DOS PADRIÑOS/MADRIÑAS E AFILLADOS

Do período analizado (1751-2000) temos os seguintes datos: 14 bautizados, dos que un (nado en 1788) non consta que tivese padriño. Polo tanto, 13 padriños e 14 madriñas (27 en total). Non consta que tivesen relación parental cos afillados 11 padriños e 9 madriñas (20 en total, o 74 %); consta que foron parentes 2 padriños e 5 madriñas (7, o 25,95 % ). Neste caso foron as avoas (3) e os avós (2) os maioritarios, fronte a tan só 2 tías.

Gregorio: parentesco de padriños e madriñas co bautizado padriños madriñas

avó tío avoa tía séc. XVIII (desde 1751) 2 - 2 1 séc. XIX - - - séc. XX - 1 1 total 2 0 3 2 total padriños/madriñas familiares: 7 (25,95 %) [avós/oas: 5; tías: 2]. total padriños/madriñas non familiares: 20 (74 %)

1751-2000: 14 baut.; 13 padriños + 14 madriñas: 27.

180

180

GREGORIO : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Sécc. XVII

1614 16/01 Gregorio Juan de Lema Cataliña d_alvite Gregorio de Lema Mor Franqueira (fid.)

Séc. XVIII 1704 12/03 Gregorio Bernabé Graíño Maria dos Santos Juan de Camaño Agustina de Leis 1751 09/05 Gregorio Miguel Antonio de Canosa (B) Eufemia de Brenlla (B) Julián de Alborés (B), s. - 1755 27/06 Gregorio Ignacio



1765 11/03 Gregorio Antonio Alonso Lopez (B) Pasqua dos Santos (B) Ignacio Paz (B), avó mat. Ana dos Santos (B), tía mat.

1768 01/03 Gregorio Antonio Melchor de Alvorez (B)

Ana Dos Santos (B) Antonio de Andujer ? (Castrelo)

Juana Perez (B), esp. padrº

1769 12/03 Gregorio Simón Anttonio




1786 09/04 Gregorio Juan Romero (Berdoias)

Juana Rodriguez (Castrelo)

Andres Romero Gregoria Liñares

1788 26/05 Gregorio (m.p.) Gregorio Camaño (B) Rufina Rodriguez (B) - Leocadia Patiño (avoa pat.

Séc. XIX 1818 22/06 Gregorio Andres A. Romero (B) Josefa Vilarnobo (B) Gregorio Romero (B) Maria Rodriguez (B) 1824 28/12 Gregorio Francisco Vieites (B) Benita Taboada (B) Gregorio de Lema

(Castrelo) -

1827 11/02 Gregorio Josef de Gando (Castrelo)

Manuela Barrientos (B) Gregorio de Pazos (B) Dominga Barrientos (B), tía mat.

1831 13/03 Gregorio Ramón Andres Barrientos (B) Nicolasa de Antelo (B) Gregorio Vazquez (B) Juana Gonzales (B) 1839 07/01 Gregorio Manuel Ramon Perez (B) Maria Pazos (B) Gregorio Vazquez (B) Juana Caamaño (B) 1843 22/09 Gregorio Mauricio Pedro Perez (B) Andrea Lopez (B) Gregorio Vazquez (B) Josefa Perez (B), avoa

pat. 1846 19/07 Gregorio (m.p.) Francisco Garcia

Villastose) Maria Carmen Caamaño (B)

Gregorio Vazquez (B) Juana Caamaño (B)

NNNSSS

Séc. XVIII

1779 02/02 Pablo Gregorio Domingo Caamaño (B) Melchora Perez (B) Gregorio Caamaño Antonia Rodriguez 1780 15/06 Ramon Gregorio

Mathias Domingo Caamaño (B) Melchora Perez (B) Mathias Dez Gregoria de Lema

Festas onomásticas: 17-11 (G. de Tours); 12-3 (G. Magno; a festa tradicional); 9-5 (G. Nacianceno; festa tradicional); 25-5 (G. VII, papa). ABREVIATURAS: NP: Nome Principal; NS: Nome Secundario; B.: Berdoias; Bgas.: Berdeogas; i.: incógnito; mat.: materno/a;

pat.: paterno/a; esp.: esposo/a; padrº: padriño; madrª: madriña; presb.: presbítero; cap.: capitán; s.: solteiro/a; v.: viúvo/a. ADVERTENCIA: os topónimos recóllense tal como están escritos nas partidas

17º:

ALONSO MATÍAS

182

Alonso

ficha nº

20 NP: 13 NS: 3 CTA: 16

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:

11 1 1 13 baut.


11 baut.(6,7 %)

(1610-1696)

1 baut.(0,18 %)

(1747)

1 baut.(0,19 %)

(1953)

13 baut.(0,72 %)

(1610-1953)







3 3 baut.


3 baut.

(1908-1930)

3 baut. (0,16 %)







11 baut.(6,7 %)

(1610-1696)

1 baut. (0,18 %)

(1757)

4 baut. (0,8 %)

(1908-1953)

16 baut.(0,9 %)

(1610-1953)








*Comparte este posto con Matías. **Comparte este posto con Bernardo e Tomás.

Alonso, forma claramente castelá, é a que maioritariamente se rexistra nas partidas dos bautizados nos séculos XVII e XVIII. A pesar de que hoxe non todo o mundo identificaría unha con outra, decidimos incluír, por ser o mesmo nome e ter, xa que logo, mesma orixe etimolóxica, o único Alfonso do séc. XX. Non obstante, na primeira metade do séc. XVII aínda había na parroquia un veciño que respondía ó nome de Afonso, a forma galega; non figura nas partidas como bautizado, pero si como pai e padriño. Trátase dun nome formado pola confluencia de catro nomes xermánicos moi próximos: Aldefunsus, Hildefonsus, Hathufuns e Alafunsus. Este nome corre tamén como apelido e rexístranse en Galicia uns 31.799 casos de Alonso, 1.507 de Alfonso e 719 de Afonso, que suman un total de 34.025 (1,85 %), sendo o 14º en orde de frecuencia (FERRO ET ALII; 1992: 104). Afonso era un dos nomes máis frecuentes en Galicia na Idade Media e difundiuse porque o levaron once reis de Galicia e/ou de Asturias, León e Castela, entre eles Afonso VII o Emperador, Afonso VIII de Galicia e León (consta como IX na historiografía castelá) e Afonso X o Sabio. O primeiro rei de Portugal foi Afonso Henriques, que conseguíu a independencia da parte sur do reino de Galicia en 1128.

183

Coa onda castelanizadora iniciada no reino de Galicia a finais do séc. XV, ou quizais antes, a forma galega Afonso foi sistematicamente subsituída pola castelá Alonso. Repárese en que a outra forma castelá (Alfonso) aínda se empezará a usar moi tardiamente, a finais do séc. XIX, seguramente porque os reis Alfonso XII e Alfonso XIII a puxeron de moda (nas historias de España –e de Galicia- anteriores á segunda metade do séc. XIX os numerosos reis medievais que levaron este nome -de Galicia, León, Castela e Aragón- figuraban baixo a forma de Alonso e non a de Alfonso). San Alonso Rodríguez foi un santo segoviano do séc. XVI, frade xesuíta; a súa festa celébrase o 30 de outubro. San Alonso María Ligorio foi un santo napolitano do séc. XVIII; a súa festa, o 1 de agosto. Estes dous santos son moi serodios para os Alonsos do séc. XVII do noso estudo, que seguramente celebraban a súa festa onomástica o 23 de febreiro, día de san Ildefonso, que daquela se consideraba o mesmo nome.

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Alonso ocupa –xunto cn Matías- o 17º lugar dos nomes masculinos berdoieses, con 13 bautizados (0,72 % dos 1791 totais). Como NS –baixo a forma Alfonso- a súa presenza é mínima (3 bautizados). No cómputo total absoluto conta con 16 bautizados (0,9 % do total).

Alonso: GRAFÍAS, ABREVIATURAS, VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS


Afonsso Afonso Alonsso Alonso

Alonso Alonsso


abreviaturas:

Alº. total abreviaturas: 1

NP: variantes como 1º nome dos compostos: Alfonso Manuel: 1 (1953) total variantes como 1º nome [1953]:

1 variante 1 NS: variantes como 2º nome dos compostos: Manuel Alfonso: 2 (1908, 1930)

Paulino Alfonso: 1 (1928) total variantes como 2º nome

doutros bautizados [1908, 1930]: - 2 variantes 2

ALONSO : PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS). 1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE ALONSO (NP + NS):

nº baut.

45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 16



séc. XIX (0 baut.)

séc. XX (4 baut.)

184

Tivo o seu desenvolvemento máximo no séc. XVII, no que estivo presente de princi-pio a final; con 11 bautizados (o 6,7 % dos 164 totais) ocupou, xunto con Pedro, o 4º lugar da centuria despois de Juan, Domingo e Andrés. Alonso foi un nome que encheu todo o séc. XVII berdoiés, pero coa entrada do séc. XVIII foi caendo en picado, ata o punto de que nos cen anos tan só houbo un bautizado con este nome, no séc. XIX non houbo ningún e no XX tan só un como NP e tres como NS (pero xa coa forma Alfonso). Foi un nome que abrumadoramente se utilizou como nome único: 12 bautizados (o 92,30 % dos 13 que o tiveron de NP). Como primeiro nome dos compostos, unicamente o Alfonso Manuel do séc. XX (a única variante combinatoria de todo o período estudado). Como NS tivo 2 variantes (tamén no séc. XX: Manuel Alfonso e Paulino Alfonso). É un dos nomes máis antigos da parroquia, pois xa aparece documentado nas partidas dos primeiros anos do séc. XVII. Así, en 1607, Al[ons]º de Romar figura como padriño de Mariña [de Padreyro] e de Juan [d’Anos]1 e Al[ons]º de Lema aparece como padriño de Mariña [d’Alvite]2; en 1610 Alonso de Castro (de Dumbría) apadriña a Alonso de Lema, fillo de Juan de Lema, e en 1611 Alonso de Romar ‘el moço’ a Alverto [Pas] e a Dominga [Martiz]. En 1613, Alonso de Castiñeira (de Cambeda) apadriña a Teresa, filla de Alonso de Lema [II] e da súa esposa Maior Franqueira de Castiñeira (irmá do padriño) [Doc. 4]. O primeiro fillo deste matrimonio fidalgo de nome Alonso nacerá en 1617, e morrerá no mesmo ano (doc. 6); o seu padriño será Al[ons]o de Antelo (doc. 6); o segundo nacerá ó ano seguinte, en 1618 (doc. 7). Alonso de Lema [II], o fidalgo de Berdoias, aparece como padriño de varios bautizados e bautizadas: de Pedro [d’Anos] (1613), de Pedro [de Lema] (1616, fillo de Juan de Lema), de Alverte [de Monte Roso] (1617) e, máis tardiamente, de Joan de Le-ma (1630, fillo de Pedro de Lema e de Susana Rodrigues), de María [Rodrigues] (1633, filla deste mesmo matrimonio) e de Domingos [d’Anos] (1635, fillo de Joan d’Anos). Alonso de Lema ‘el moço’, sen dúbida o fillo de Alonso de Lema II que nacera en 1618, tamén vai aparecer como padriño de polo menos seis bautizados/as entre 1638 e 1642 (a ningún deles lles transmitiu o seu nome); finará en 1643. Por estes anos do segundo terzo do século, Afonsso de Romar apadriña a Alonsso [Grayño] (1638). Afonso de Romar –de rromar, na grafía das partidas- é o único ber-doiés que aparece co seu nome en galego, xa desde 1628, como pai de varios nenos e nenas. É curioso que outro individuo do mesmo nome e apelido apareza como padriño nas partidas de principios da centuria (en 1607 e 1611, como xa vimos) coa forma cas-telá, Al[ons]o de Romar; o esperado sería que fose ó revés, que a forma galega fose a máis arcaica e a castelá a máis “moderna”, produto da imparable castelanización. Teñamos tamén presente que a forma galega rexístrase no período do crego ‘galeguista’ Joán Romero da Costa y Leis (ca. 1628-1650), caracterizado polas recuperacións das formas galegas dos nomes (Joán, Domingos...); non obstante, este mesmo eclesiástico non sempre aplicou un criterio uniforme, pois por unha causa ou por outra coidouse de non “galeguizar” os Alonsos da familia fidalga dos Lema. Cando desapareza da escena berdoiesa este crego, endexamais volverá aparecer a forma galega enxebre: inscribiranse como Alonso –ou Alonsso- os bautizados con este nome na segunda metade do séc. XVII (anos 1654, 1657, 1666, 1669, 1673 e 1696), así como numerosos padriños e/ou pais: Alonso de Castiñeira, Alonso Grayño, Alonsso Trillo (de Berdeogas), Alonsso de Labandeyra, Alonsso de Romar (que procedía de Baíñas), Alonsso de Alvarellos, Alonso de Castro, etc. 1 O apóstrofo e a inicial maiúscula do apelido son meus; a grafía real é “danos”. 2 A grafía real é “dalvite” (ver nota anterior).

185

A principios do séc. XVIII o nome aínda tiña moita vixencia en pais e padriños: as que acabamos de citar e algúns máis como Alonso Rodríguez ou o licenciado Alonso de Lema (da parroquia de Calo). En troques, non se volveu bautizar outro Alonso ata 1747: Alonso Domínguez, fillo de Juan Domínguez e de Eulalia de Lema. Foi o derradeiro da freguesía con esta forma. Con todo, foi nesta centuria cando apareceron as primeiras e únicas bautizadas coa forma feminina do nome: Alonsa Margarita [Rodríguez], nada en 1713, filla de Juan de Canosa e de Jazinta Rodríguez (tivo padriños fidalgos: D. Patricio de Lema y Carantoña e Dna. Aldonza Faxardo, da parroquia de Ozón) e Alonsa [Rodrigues], nada en 1764, filla de Juan Pérez e Andrea Rodrigues (padriños: Pedro de Leis e Manuela Paz). Nos derradeiros anos do séc. XVII e nos primeiros do XVIII aparece en Berdoias o apelido Afonso e Alonso, curiosamente acompañando –unicamente- o nome de mulleres (nais e/ou madriñas): Alverta Alonso (1693), María Fonso (sic, 1696), Alverta Alonso (1700, 1706, etc.), Alverta Afonso (1701, etc.), Chatalina Afonso (1704, 1707, etc.), María Afonso (1704, 1706, etc.). Tanto se debeu identificar o apelido co nome das mulleres que se “feminizou” adaptándose á flexión do xénero feminino: así, entre 1715 e 1734, rexistramos nais e/ou madriñas chamadas Antonia Afonsa, Juana Alonssa ou María Alonssa. Como xa adiantamos, o nome foi desaparecendo da onomástica parroquial a medida que ía avanzando o séc. XVIII (o último bautizado, o nacido en 1747). No séc. XIX non houbo ningún neno con este nome e no séc. XX só un, pero coa forma Alfonso (Alfonso Manuel Barrientos, nado en 1953). Nesta centuria houbo outros tres bautizados que o tiveron como NS: Manuel Alfonso (1908 e 1930) e Paulino Alfonso (1928)3.

POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME DE ALONSO O nome xa existía na parroquia a finais do séc. XVI, tanto coma forma galega Afonso como coa castelá Alonso. A implantación desta segunda posiblemente foi cousa da fidalguía, en concreto de Alonso de Lema I, avó do Alonso de Lema II que aparece nas partidas do Libro 1º de Bautizados de Berdoias como pai e como padriño. Segundo os xenealoxistas (véxase o apartado sobre a onomástica dos fidalgos berdoieses), este Alonso de Lema I [Taibo] fora quen se amosara vivamente interesado por dar o salto á fidalguía, cousa que conseguira en 1568 (a custa, quizais, de se ter que alistar para combater os mouriscos granadinos). É lóxico pensar que esta ansia de mudar de clase viría acompañada tamén dun cambio onomástico en favor do castelán, e a ‘arcaica’ forma galega de Afonso trocaríase nun Alonso que, en base ás pautas diglósicas, se xulgaría máis prestixioso e acorde co novo status social. No apartado correspondente xa analizamos polo miúdo as tentativas do propio Alonso de Lema II por perpetuar o seu nome nalgún dos seus fillos. Chama a atención que esperase ata o nacemento do seu cuarto fillo para facelo (o nacido en 1617), pero, ó finar este antes de cumprir o ano, repetiríase o nome no quinto (o que naceu en 1618); desgraciadamente, este non tería oportunidade de perpetuar o nome familiar, pois finaría solteiro ós 25 anos, aínda en vida do pai. Mais os Lema de Berdoias exportarían o nome de Alonso á veciña parroquia de Cambeda, de onde procedía a tantas veces citada esposa de Alonso de Lema II, Maior Franqueira de Castiñeira. Alonso de Castiñeira, irmán de Maior Franqueira, demos- 3 Segundo os datos do INE (2001), no Concello de Vimianzo había 20 individuos co nome Alfonso e 1 co de Alonso; este último tiña na data do censo 14 anos, e de entre os primeiros tan só un –de 10 anos- contaba con menos de 30 anos. A forma galega Afonso tan só aparece como NS nun neno de 11 anos chamado Xosé Afonso. Tamén hai dous Ildefonsos (un de 48 anos e outro de 24).

186

trando a alta estima en que tiña o nome que recibira, fundaría na primeira década do séc. XVII, xunto coa súa primeira muller Mariña de Gondomil, unha ermida na aldea de Paizás en advocación de san Ildefonso e santa Mariña. Non debe pasar desapercibido este dato, pois daquela Ildefonso considerábase unha variante máis de Alonso / Afonso; isto confírmanos que daquela a data da festa onomástica tradicional se consideraba a do 23 de xaneiro (día de san Ildefonso).

Alonso: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai


(23-1)*


< nome pai / nai


(23-1)*

causas desc.

séc. XVII 4 b. < padrº 2 b. < pai 2 b. 4 b. séc. XVIII 1 b. séc. XIX séc. XX 2 b. 1 b. 3 b. TOTAL 4 (30,7 %) 2 (15,4 %) 2 (15,4 %) 6 (46 %) 3 (NP: porcentaxes sobre 13 bautizados) (NS: porcentaxes sb 3 bautizados)




(23-1)* causas desc.

TOTAL ABSOLUTO

4 (25 %)

2 (12,5 %)

2 (12,5 %)

9 (56%)


OUTRAS POSIBLES CAUSAS: párrocos e/ou cregos oficiantes con

este nome devoción



nome-estigma de

fillo natural

nacemento no

estranxeiro séc. XVII Alonso de Ulloa, vicerreitor (1658-

1661) Alonso de Lema (I e II),

fidalgos de Berdoias

séc. XVIII Alonso Caietano de Leis y Caamaño, presb. de Berdeogas (ca. 1740).

séc. XIX - séc. XX -

*Trátase da festa de san Ildefonso. A de san Alonso Rodríguez é o 30-10.

Apesar de que o destino non quixo que o nome se perpetuase máis na familia dos fidalgos berdoieses, este tivo uso popular ó longo de todo o séc. XVII, para despois es-morecer de súpeto nos séculos seguintes. Durante o séc. XVII, 4 bautizados recibiron –en aparencia- o nome dos seus padri-ños (o 36 % dos 11 baut. totais); 2 do pai (os dous fillos de Alonso de Lema II) e outros 2 por mor da coincidencia do día do seu bautismo coa festa de san Ildefonso: Alonso [de Lema y Carantoña], fillo de Juan de Lema (bautizado o 23-1-1673) e Alonso [de Alborés], fillo de Juan de Alborés, bautizado o 24-1-1696. As causas descoñecidas supuxeron nesta centuria a imposición do nome de 4 baut. (36 % dos totais do século). Na segunda metade do séc. XVII, entre 1658 e 1661 foi vicerreitor e oficiante de bautismos Alonso de Ulloa; puido influír na imposición dalgún nome, pero o certo é que non era moi necesario dada a popularidade que este tiña por esta época. Aínda menos influencia debeu ter, xa a mediados do séc. XVIII, un presbí-tero de Berdeogas, Alonso Caietano de Leis y Caamaño, que oficiou algún bautismo ocasional en Berdoias, e ningunha Ildefonso Sendón, párroco de Castrelo, cura encar-gado da parroquia en 1953 á espera da toma de posesión dun novo crego. Descoñecemos a causa da imposición do nome nos únicos bautizados dos séculos XVIII e XX, pois nin pais nin padriños tiñan ese nome nin cadraron os seus bautismos

187

con ningunha das festas onomásticas posibles (ademais da de san Ildefonso, tivemos en conta a de san Alonso Rodríguez, o 30 de outubro). En resumo, tal como vemos no cadro adxunto, as causas descoñecidas ocupan o primeiro lugar no tocante á imposición do nome (46 % como NP e o 56 % no cómputo total); como NP –case todas do séc. XVII- a influencia dos fidalgos de Berdoias tivo moito que ver; como NS –xa desde principios do séc. XX- non se debe esquecer a influencia sobranceira do rei Alfonso XIII na posta de moda do nome. En segundo lugar está a transmisión do nome dos padriños (30,7 % como NP e 25 % no cómputo total). Finalmente, a transmisión do nome dos pais e a coincidencia co día da festa onomástica só afectou a un 15,4 % dos NP e un 12,5 % tendo en conta o cómputo total.

RELACIÓN PARENTAL ENTRE PADRIÑOS / MADRIÑAS E AFILLADOS Agás un único bautizado (o do séc. XX, que non consta que tivese relación de parentesco co afillado), os outros 12 quedan cronoloxicamente fóra do período que delimitamos para este estudo concreto (1751-2000).

ALONSO : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc. XVII

1610 04/06 Alonso Juan de Lema Catalina de Alvite Alonso de Castro (Dumbría)

Maria do Sisto

1617 08/07 Alonso (m.p.) Alonso de Lema Mayor Franqueira Alonso de Antelo María de Suares (Cam-beda), esp. de Alonso de Castiñeira

1618 Alonso Juan de Monte Roso Maria Trilla Rodrigo de Liñares Antonia Vasques

1618 09/09 Alonso Alonso de Lema Mayor Franqueira Sancho Lopes (crego) Sancha de Lema 1638 14/03 Alonsso ... ? Grayno ? Afonsso de (rromar?) Maria Sanches 1654 20/09 Alonsso Juan Fidalgo Dominga de Lema Garcia Luis de Lema, D. Maria Alvares (esp.de

Martin da Castiñeira 1657 21/09 Alonso Domingo de Castro Marina B[asque]s Garcia Luis de Lema , D. Lorença Vermudes de

Castro, Dª 1666 10/12 Alonsso Juan de Labandeyra Dominga Paz Alonsso Trillo (Bgas) Angela de Leys (Bgas) 1669 03/10 Alonso Juan de Romar Maria de Canossa Andrés Rodriguez Maria de Lema 1673 23/01 Alonso Juan de Lema y

Carantoña Maria Rodriguez Juan de Leis (B) Dominga Paz (B)

1696 24/01 Alonso Juan de Alborés Maria de Castiñeira Juan de Leis el moço Maria de Lema, v.

Séc. XVIII 1747 07/03 Alonso (m.p.) Juan Domínguez (B) Eulalia de Lema (B) Antonio de Canosa

(Villastose) Antonia de Lema (Villastose)

Séc. XX 1953 16/06 Alfonso Manuel José Barrientos (B) Socorro García (Bgas) Alejandro García (B) Nieves Barrientos (B)

188

NNNSSS

Séc. XX 1908 12/05 Manuel Alfonso Jose Rodriguez (B) Dolores Perez

(Castrelo) Antonio Villar Rosa Pazos

1928 17/06 Paulino Alfonso Andres Caamaño (B) Maria Costa (Cambeda) Celestino Bugallo María Coo 1930 13/01 Manuel Alfonso José Ogando (B) Aquilina Rodriguez (B) Jose Ogando (B) Estrella Lage (B)

ABREVIATURAS: NP: Nome Principal; NS: Nome Secundario; B.: Berdoias; Bgas.: Berdeogas; i.: incógnito; mat., m. : materno/a; pat., p.: paterno/a; esp.: esposo/a; padrº: padriño; madrª: madriña; presb.: presbítero; cap.: capitán; s.: solteiro/a; v.: viúvo/a.


189

Matías

ficha nº

21 NP: 13 NS: 1 CTA: 14

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


3 3 baut.


1 baut.(0,6 %)

(1698)

11 baut.(2 %)

(1722-1800)

1 baut.(017 %)

(1806)

13 baut.(0,72 %)

(1698-1806)







1 1 baut.


1 baut.(0,28 %)

(1780)

1 baut. (0,06 %)

(1780) (% sb os 164 baut. masc. do século)






1 baut.(0,6 %)

(1698)

12 baut. (2,25 %)

(1722-1800)

1 baut.(0,17 %)

(1806)

14 baut.(0,78 %)

(1698-1806)








*Comparte este posto con Alonso.

Matías –Mathias, en realidade, con grafía arcaica conservando o –th- etimolóxico- é a única forma que aparece nas partidas, de 1698 a 1806. Como non houbo ningún bautizado posterior, o nome non tivo oportunidade de modernizar a grafía. Procede do nome hebreo teóforo Matithyab ‘don de Iavé’, que pasou ó grego como Mattathías (lémbrese que o –th- tiña o son do noso ‘z’) e ó latín como Matt(t)hias (FERRO ET ALII; 1992: 374). A propagación do nome ven de san Matías, o apóstolo que substituíu a Xudas Iscariote. A súa festa onomástica veuse celebrando tradicionalmente o 24 de febreiro, e a ela responden moitos refráns do noso refraneiro (“por san Matías igualan as noites ós días”, etc.); despois do Concilio Vaticano II cambiouse para o 14 de maio.

190


Como NP, Matías ocupa o lugar 17º (compartido con Alonso), con 13 bautizados (o 0,72 % dos 1791 totais). Como NS tan só rexistramos un bautizado, que o tivo de 3º nome. No cómputo total absoluto: 14 bautizados (0,78 % dos totais). Foi moi utilizado como nome único (10 baut.; 77 % dos que o tiveron de NP). Tan só 4 o tiveron en nomes compostos, tres como primeiro nome (Mathias Ponciano, 1753; M. Ramón Antonio, 1765; M. Francisco, 1776) e un como terceiro nome (Ramón Gregorio Mathias, 1780, que recibiu o seu terceiro nome do seu padriño Mathias Dez e o segundo da súa madriña Gregoria de Lema). Tivo, polo tanto, tres variantes combinatorias como NP e unha como NS (todas no séc. XVIII). A súa entrada na parroquia tivo lugar na derradeira década do séc. XVII (en concreto, en 1698). Así como o nome anterior, Alonso, practicamente só tivo uso no séc. XVII, Matías pódese dicir que foi un nome case exclusivo do séc. XVIII (nesta centuria tivo 11 bautizados, cos que ocupou o 10º lugar dos bautizados masculinos xunto con Ignacio e Miguel; o 2 % dos 533 totais); o único bautizado dos primeiros anos do séc. XIX (de 1806) foi o seu canto do cisne, pois non volveu haber outro neno con este nome na freguesía4. O primeiro bautizado foi Mathias [de Lagoa], fillo de Pedro de Lagoa e de Dominga de Canosa; os seus padriños foron Domingo de Barreiro e Josepha de Caamaño; bautizouse o 24 de febreiro de 1698, polo cal non nos queda dúbida ningunha de que a imposición do nome foi debida á coincidencia coa festa onomástica tradicional. O segundo bautizado aínda haberá de tardar case 25 anos, pois non o rexistramos ata ben entrado o séc. XVIII, en 1722; será Mathias [de Leis], fillo de Phelipe de Leis e de Antonia de Olbeira; o feito de nacer e bautizarse o 24 de febreiro tamén será a causa da imposición do nome, pois seu padriño chamábase Jacobo. En troques, no ano seguinte, 1723, recibirá o 10 de decembro as augas do bautismo o 3º bautizado, Mathias de Lagoa, fillo de Pedro de Lagoa e de Laurenssa Barela, que xa deberá o seu nome ó seu padriño Mathias de Lagoa (que fora o primeiro da freguesía con este nome). En 1753 Mathias Ponciano [Barrientos] recibirá o seu nome do seu padriño Mathias de Lagoa (ignoramos se foi o nacido en 1698 ou o de 1722).

Mathías: GRAFÍAS, VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS


Mathias Mathias Mathias - total grafías utilizadas: 1 NP: variantes como 1º nome dos compostos: Mathias Francisco: 1 (1776)

Mathias Ponciano: 1 (1753) Mathias Ramón Antonio: 1 (1765)

- - total variantes como 1º nome [1753-1776]:

- 3 variantes 3 NS: variantes como 3º nome dos compostos: Ramón Gregorio Mathias: 1 (1780) total variantes como 2º nome

doutros bautizados [1780]: - 1 variante 1

4 Segundo os datos do INE (2001), no Concello de Vimianzo había na entrada do séc. XXI 4 individuos co nome de Matías, un de 78 anos e os outros 3 menores de 10 anos. Un nome, xa que logo, con esperanza de que se volva recuperar plenamente.

191

A práctica de impoñer o nome pola coincidencia da festa onomástica continuará ó longo do século, pois esa foi a única razón pola que o recibiron os bautizados dos anos 1757 (Mathías [de Sendón]), 1765 (Mathias Ramón Antonio [de Leis]), 1766 (Mathias [Pérez]) e 1773 (Mathias [Paz]). Máis contra o final da centuria contarán máis os padriños na propagación, pois os bautizados nacidos os anos 1776 (Mathias Francisco [de Lema]), 1798 (Mathias [Barrientos (?)], 1799 (Mathias [dos Santos]) e 1800 (Mathias [Canosa]) recibírono deles: Mathías Cendón, que bautizou a tres, e Mathías Barrientos, que en 1798 apadriñou e transmitiu o nome ó fillo que súa cuñada alumeara estando o seu irmán emigrado desde había anos (Doc. 79). O único nacido no séc. XIX con este nome, Mathías Vilarnobo (1806), tamén recibiu o nome do seu padriño Mathias Cendón. MATÍAS: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS): 1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE MATÍAS (NP + NS):

nº baut. 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 14



séc. XIX (1 baut.)

séc. XX (0 baut.)

POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME DE MATHÍAS O nome introdúcese na parroquia a finais do séc. XVIII por mor de coincidir o día do nacemento e bautismo co día tradicional da festa onomástica. Esta festa onomástica é a tradicional, a do 24 de febreiro (xa que despois da reforma do Concilio Vaticano II pa-sou ó 14 de maio), testemuñada amplamente no refraneiro galego: “Polo san Matías, marzo ós cinco días virando quentes as augas frías”, “Polo san Matías tan longas son as noites coma os días”, “Polo san Matías xa cantan as cotovías”, “Polo san Matías empe-zan as enxertías” (FERRO ET ALII; 1992: 374). Ó longo do séc. XVIII, o período máximo do uso do nome, vai seguir sendo importante a coincidencia do bautismo coa festa onomástica tradicional (5 bautizados; o 45,45 % dos 11 totais do século). Pero axiña van empezar a contar tamén os padriños como transmisores dos seus propios nomes (6 bautizados reciben o nome de tres padriños que o levaban consigo; o 54,54 %). En contrapartida, non aparece ningún pai dando en herdanza o seu nome a un fillo. Tampouco sabemos de ningún eclesiástico –párroco ou oficiante- que influíra nos padriños ou nos pais á hora da imposición do

192

nome (con todo, ó estaren ó tanto das datas das festas onomásticas, seguramente o seu asesoramento foi imprescindible ante a posible indecisión duns e outros). No séc. XIX o único bautizado que o levou recibiuno do seu padriño. En resumo, Matías foi un nome principalmente transmitido polos padriños (o 53,8 % como NP; o 57,2 % no cómputo total), pero tamén foi considerado un ‘nome de día’ en boa medida (o 46,15 % como NP e o 42,8 % no cómputo total).

Matías: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai


(24-2)*

causas desc.


< nome pai / nai


(24-2)*

causas desc.

séc. XVII 1 b. séc. XVIII 6 b. < padrº 5 b. 1 b. < padrº séc. XIX 1 b. < padrº séc. XX TOTAL 7 (53,8 %) - 6 (46,2 %) - 1 (NP: porcentaxes sobre 13 bautizados) (NS: porcentaxes sb 1 bautizado)




(24-2)*

causas desc.

TOTAL ABSOLUTO

8 (57,2 %)

-

6 (42,8 %)

-


*A celebración tradicional (a actual é o 14-5)

RELACIÓN PARENTAL DE PADRIÑOS/MADRIÑAS E AFILLADOS Do período do que dispoñemos de datos (1751-2000) soamente aparece unha tía como madriña (en 1766). Neste caso, sacamos en conclusión que dos 11 padriños e 11 madriñas (22), 21 non tiveron relación parental co afillado.

--- o ---

193

MATÍAS : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc. XVII

1698 24/02 Mathias Pedro de Lagoa Dominga de Canosa Domingo De Varreiro Josepha de Camaño ("nuera de Locaia")

Séc. XVIII 1722 24/02 Mathias Phelipe de Leis Antonia de Olbeira Jacb [sic] Lariño

(Verdeogas) -

1723 10/12 Mathias Lagoa Pedro de Lagoa Laurenssa Barela Mathias de Lagoa (B) Maria Barela (B)

1753 19/11 Mathias Ponciano Raymundo Barrientos (B)

Pasqua Vazquez (B) Mathias de Lagoa (B) Antonia de Lema (B), s.

1765 24/02 Mathias Ramon Antonio


1757 24/02 Mathias Phelipe de Sendón (B) Maria Perez (B) Andrés Martinez (Zereijo) Angela Albares (Zereijo)

1766 24/02 Mathias Juan Perez (B) Josepha de Lema (B) Luis Perez (Berdeogas) Maria dos Santos (B), tía pat.

1773 21/02 Mathias p.i. [Josef Paz] Manuela Paz (B) Christoval de Pazos (B) - 1776 21/09 Mathias Francisco

(m.p.) Juan de Lema (B) Juliana de Olveira (B) Mathias Sendón (B), s. Francisca García (B)

1798 21/06 Mathias (m.p.) i. Francisca Varela (B), espª. de T. B. (ausente).

Mathias Barrientos (B) Florencia Varela (B)

1799 03/12 Mathias Manuel dos Santos (B) Andrea de Lema (Morquintián)

Mathias Cendon (B) Juana de Lema (B)

1800 03/05 Mathias (m.p.) Manuel Canosa (B) Maria AntªRodrigues (Salgueiros)

Mathias Cendon (B) Pasqua Castiñeira (B)

Séc. XIX 1806 07/04 Mathias (m.p.) Antonio Vilarnobo

(Brandoñas) Andrea Benita Gonzales (B)

Mathias Cendon (B) Maria Gonzales (B), esp. padr.

NNNSSS

Séc. XVIII

1780 15/06 Ramon Gregorio Mathias

Domingo Caamaño (B) Melchora Perez (B) Mathias Dez Gregoria de Lema



194

18º. IGNACIO

195

IIIgggnnnaaaccciiiooo

ficha nº

222222 NP: 12 NS: 5 CTA: 17

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


4 4 baut.


1 baut. (0,6 %)

(1692)

11 baut.(2 %)

(1712-1776)

12 baut.(0,67 %)

(1692-1776)








1 1 baut.


4 baut. (0,75 %) (1709-1771)

1 baut. (0,17 %) (1837)

5 baut.(0,11 %) (1709-1837)







1 baut. (0,6 %) (1692)

15 baut. (2,8 %) (1712-1776)

1 baut. (0,17 %) (1837)

17 baut. (0,94 %)

(1692-1837)








Ignacio é a forma maioritaria das partidas, pois só detectamos unha pequena variante ortográfica (Ignaçio, en 1712, con ç, tratando de reflectir a pronuncia); con todo, na variante feminina do nome apa-rece en 1729 unha bautizada chamada Inazia/Inasia [Barela]. O nome procede do antigo xentilicio latino de orixe etrusca Egnatius, que no latín da época posclá-sica se transformou en Ignatius, talvez por unha etimoloxía popular que relacionou o nome con ignis ‘lu-me’. A forma vasca Íñigo non ten nada que ver con este nome, aínda que así o debeu pensar Iñigo de Loiola cando o cambiou (FERRO ET ALII; 1992: 311). A popularización do nome procede de dous santos: Santo Ignacio de Antioquía (séc. I-II), chamado o “Teóforo”, era discípulo de san Xoán Evanxelista e bispo de Antioquía; a súa festa tradicional celebrábase o 1 de febreiro, pasando ó 17 de outubro despois

196

da reforma do Vaticano II. Santo Ignacio de Loiola (ca. 1490-1556) foi o fundador da Compañía de Xe-sús, aprobada polo papa en 1540, unha orde relixiosa que tería gran protagonismo na predicación, no tra-ballo educativo e nas misións, así coma no Concilio de Trento (1545-1563), de tanta repercusión no ca-tolicismo dos séculos posteriores (FERRO ET ALII; 1992: 311). Este santo foi canonizado en 1622, e é pa-trón dos militares, dos nenos, dos exercicios espirituais e invócase contra a febre, os remordementos de conciencia, os lobos e a meigas (FEIXOO; 2003: 305). Os misioneiros xesuítas tamén presentan o seu fun-dador como valioso avogado para as parturentas, en competencia coa Virxe da Esperanza e con san Ra-món (SAAVEDRA; 1994: 177). A súa festa celébrase o 31 de xullo.

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Ignacio ocupa o lugar 18º dos nomes masculinos de Berdoias, con 12 bautizados (0,67 % dos 1791 totais). Como NS tivo pouca presenza (5 baut.). No cómputo total absoluto contou con 17 bautizados (0,94 % dos totais). Foi máis usado como nome único (8 baut., o 66,66 % dos 12 baut. como NP). Como primeiro nome dos compostos tivérono 4 bautizados (todos do séc. XVIII), con cadansúa variante combinatoria: Ignacio Antonio (1747), Ignacio Juan (1776), Igancio Ramón (1771) e Ignacio Vicente (1748). Como NS foilles imposto como segundo nome a catro bautizados (todos dos séc. XVIII, tamén, con tres variantes combinatorias: Gregorio Ignacio Antonio, 1755, Juan Ignacio, 1771, Pedro Ignacio, 1709, e Pedro Ignacio Ramón, 1770) e como terceiro a un (o únco do séc. XIX: Simón María Ignacio, 1837)

Ignacio: GRAFÍAS E VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES


grafías:

Ignacio Ignaçio Ignacio

Ignacio - total grafías utilizadas: 2

NP: variantes como 1º nome dos compostos: Ignacio Antonio: 1 (1747)

Ignacio Juan: 1 (1776) Ignacio Ramón: 1 (1771) Ignacio Vicente: 1 (1748)


[1747-1776 ]:

- 4 variantes 4 NS: variantes como 2º nome dos compostos: Gregorio Ignacio Antonio: 1 (1755)

Juan Ignacio: 1 (1771) Pedro Ignacio: 1 (1709) Pedro Ignacio Ramón: 1 (1770)



- 3 variantes - 3 NS: variantes como 3º nome dos compostos: Simón María Ignacio: 1 (1837) total variantes como 2º

nome doutros bautizados

[ 1837]: - 1 variante - 1

séc. XVII séc. XVIII séc. XIX séc. XX Este nome entrou na freguesía na última década do séc. XVII, na persoa de Ignacio [da Toxa], nado o 10-4-1694, fillo de Roque da Toxa e María Sanches; os seus padriños foron Alexandro Peres e María Sanches. Ignoramos a causa da imposición do nome a

197

este bautizado, pois nin pais nin padriños o levaban nin foi bautizado en datas próximas á festa onomástica de ningún dos santos con este nome, santo Ignacio de Antioquía (1 de febreiro, a celebración que se observaba naquela época) e santo Ignacio de Loiola (31 de xullo). Quizais o nome entrou por vía culta, suxerido por algún dos eclesiásticos que oficiaban naquel momento, pero por non haber partidas rexistradas de 1673 a 1693 ignoramos os seus nomes, incluído o do párroco ou párrocos. IGNACIO : PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS): 1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE IGNACIO (NP + NS).

nº baut. 45-50 40-45 35-40 30-35 25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 12



séc. XIX (0 baut.)

séc. XX (0 baut.)

O primeiro e o terceiro dos bautizados do séc. XVIII recibiron os seus respectivos nomes por cadraren as datas dos seus bautismos moi próximas á da festa onomástica de santo Ignacio de Antioquía (1 de febreiro): Ignaçio [Pax], bautizado o 9-2-1712, fillo de Juan Pax ‘el moço’ e de Josepha dos Santos, e Ignacio [de Caamaño], baut. o 1-2-1716, fillo de Guillelmo de Caamaño e María de Lema. O segundo tivo como padriño ó pres-bítero berdoiés Bartholomé de Leis y Caamaño, a quen supoñemos ben informado das festas onomásticas dos santos. A primeira bautizada coa forma feminina do nome foi ta-mén destes anos: Ignaçia [de Leis], nacida en 1718, filla de Thomé de Canosa e de Ma-ría de Leis; o seu padriño foi Ignacio da Toxa (o primeiro que recibira o nome, en 1692). En troques, o segundo bautizado deste século, Ignacio [de Sendón], baut. o 5-7-1714, fillo de Alverto de Sendón e de Josepha de Leis, recibiu o nome do seu padriño Ignacio da Gándara, o que demostra que o nome xa tiña certa implantación e non constituía unha gran novidade. O nome manterase ata principios do derradeiro terzo do século (1776) e foron os padriños que o levaban os seus máximos difusores: Ignacio de Lema bautizou a Ignacio [de Canossa] en 1727; Ignacio de Caamaño –quizais o nacido en 1716- bautizou a outro Ignacio [de Caamaño] en 1738 e a Ignacio [Graíño] en 1748; Ignacio Paz –talvez o nacido en 1712- bautizou en 1747 a Ignacio Antonio [Martínez], de quen era tío, e en 1762 a Ignacio [de Alvorés], de quen era avó materno; outro –é de supoñer- Ignacio de Lema bautizou a Ignacio Ramón [d’Anos] en 1771, e, finalmente, Ignacio Pérez bautizou en 1776 a Ignacio Juan [de Argomil (sic)]. Ignacio Paz tamén apadriñou a Gregorio Ignacio Antonio [de Caamaño], nado en 1755, fillo de Ignacio de Caamaño (o nome do padriño e do pai quedou relegado ó segundo nome, neste caso), e Ignacio Pérez a Pedro Ignacio Ramón [Pérez], en 1770.

198

Dos outros dous bautizados que o tiveron de NS non sabemos a causa da imposición do seu nome. Para Berdoias, Ignacio foi, como o anterior Matías (ficha 21), un nome circunscrito ó séc. XVIII: a partir de 1776 desaparecerá por completo da onomástica berdoiense e só aparecerá ocasionalmente no segundo terzo do séc. XIX, por unha soa vez, nun bauti-zado que o levou como terceiro nome (e por iso, sen dúbida, sen ningún uso cotián): Simón María Ignacio García, bautizado o 31-7-1837, que o recibiu por cadrar o día do seu bautismo coa festa onomástica de santo Ignacio de Loiola5. Segundo os datos do INE (2001), no Concello de Vimianzo só existen na actualidade 8 individuos co nome de Ignacio.

POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME DE IGNACIO Xa adiantamos que ignoramos o motivo da imposición do nome ó primeiro bautizado, na última década do séc. XVII. No séc. XVIII, dous dos tres primeiros bautizados deberon o seu nome á proximidade dos seus bautismos coa data onomástica de santo Ignacio de Antioquía (1 de febreiro). Con todo, neste século XVIII a propagación do nome debeuse ós padriños, pois dun total de 11 bautizados, 8 tiveron padriños así chamados (o 72,72 %). Tamén como NS, dos 2 bautizados desta centuria, 2 recibiron o seu segundo nome dos seus respectivos padriños. No séc. XIX o único bautizado que o rexistra –xa como terceiro nome- recibiuno pola coincidencia do seu bautismo coa data onomástica de santo Ignacio de Loiola. En resumo, os padriños foron os máximos espalladores do nome, tanto como NP (66,66 %) como no cómputo total absoluto (58,82 %). Veñen despois, a moita distancia, as causas descoñecidas (o 16,6 % como NP, o 23,5 % no cómputo total). A coincidencia do bautismo coas festas onomásticas dos santos como motivo para a imposición do no-me non foi moi importante (16,6 % como NP, 17, 6 % no cómputo total). Por último, só nunha ocasión un pai transmitiu o seu nome a un fillo, e como NS (5,8 % no cómputo total). Entre 1722 e 1738 foi vicecura do párroco titular, D. Ignacio García de la Peña, que oficiou neste período case todos os bautismos. Por forza tivo que influír en pais e padri-ños na imposición deste nome, de diversas formas, coma tal, facéndolles caer na conta ós indecisos ou dubidosos nas casuais coincidencias do día do bautismo co da onomás-tica. No tocante a isto, cómpre dicir que quen influíu foi a celebración de santo Ignacio de Antioquía, e non tanto o de Loiola; este aínda fora canonizado en 1622 e, malia o labor dos xesuítas como propagadores da Contrarreforma, na zona rural o seu culto non era moi popular. De feito, aínda haberá que esperar a 1837 para anotar o único bauti-zado que claramente recibiu este nome (como NS) pola coincidencia da data do seu bau-tismo coa festa deste santo (31 de xullo). Os xesuítas viñeran a Galicia en datas moi temperás, poucos anos despois da fundación da Compañía de Xesús; o propio Ignacio de Loiola tivera relación co cardeal-arcebispo de Santiago Juan Álvarez de Toledo, interesado en que a nova Orde se encargase da Universidade compostelá. Pero os comezos foron

5 O oficiante deste bautismo foi o cura ecónomo Simón Manuel de Leis, quen seguramente foi quen suxe-riu a imposición deste terceiro nome dada a coincidencia do día do bautismo coa festa onomástica do santo de Loiola. Xa analizamos a teimosía deste crego en impoñer por activa ou por pasiva o seu nome de pía no maior número de bautizados da parroquia que lle fose posible; repárese como esta teimudez se confirma na persoa destoutro bautizado, pois o feito de ser Ignacio o ‘nome do día’ non foi motivo suficiente para que a criatura acristianada ese día o levase en primeiro lugar: Simón era, sempre, o preferido.

199

máis doados do que, á larga, sería o desenvolvemento. O verdadeiro introdutor dos xesuítas en Galicia foi o arcebispo Francisco Blanco de Salcedo, no derradeiro terzo do séc. XVI. A actividade destes frades cen-trouse sobre todo no ensino; os seus colexios distribuíronse por zonas urbanas de Galicia, xa en cidades, xa en vilas grandeiras. En suma, que non é ningún segredo que “la Compañía nunca fue en esta tierra [Ga-licia] una Orden popular o asumida como propia” (E.R.V., voz “Jesuítas” da Gran Enciclopedia Gallega, t. 18).

Ignacio: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai


(1-2; 31-7)*

causas desc.


< nome pai / nai


(1-2; 31-7)*

causas desc.

séc. XVII . 1 b. séc. XVIII 8 b. < padrº 2 b. 1 b. 2 b. < padrº 1 b. < pai 2 b. séc. XIX 1 b. séc. XX TOTAL 8 (66,6 %) - 2 (16,6 %) 2 (16,6 %) 2 1 1 2 (NP: porcentaxes sobre 12 bautizados) (NS: porcentaxes sb 5 bautizados)




(1-2; 31-7)*

causas desc.

TOTAL ABSOLUTO

10 (58,8 %)

1 (5,8 %)

3 (17,6 %)

4 (23,5 %)


OUTRAS POSIBLES CAUSAS: párrocos e/ou cregos oficiantes

con este nome devoción



nome-estigma de

fillo natural

nacemento no

estranxeiro séc. XVII séc. XVIII Ignacio García de la Peña, vicecura

(1722-1738).

séc. XIX - séc. XX -

*Sto. Ignacio de Antioquía: 1-2 (festa tradicional); Sto. Ignacio de Loiola: 31-7. Malia todo o que dixemos no tocante á escasa ou nula influencia que tivo a propa-ganda xesuíta na imposición e propagación do nome de Ignacio na parroquia, a ninguén se lle escapa que unha das causas que ben puidesen explicar a decadencia do nome a partir do último terzo do séc. XVIII fose a orde de desterro dos seus membros das súas casas e patria promulgada polo rei Carlos III o 3 de abril de 1767; ata case dez anos despois aínda se seguirían bautizando Ignacios en Berdoias –dous bautizados tivérono de NP e outros dous de NS-, pero posiblemente o decreto condicionou moito a posterior popularización deste nome (non fora ser que isto se tomase coma un desafío ás disposicións autoritarias do monarca, un dos exemplos de déspota ilustrado da época). Párrocos e oficiantes haberíanse de gardar moito de non molestar a monarquía absoluta por caprichos onomásticos. A todo isto engadamos, finalmente, que ningún dos dous santos de nome Ignacio recibe culto nas parroquias da redonda de Berdoias.

RELACIÓN PARENTAL DOS PADRIÑOS / MADRIÑAS E AFILLADOS

No período do que dispoñemos de datos (1751-2000) soamente nos entran 4 bauti-zados, pois os outros naceron antes da primeira das datas. Dos 8 padriños e 8 madriñas que en total tiveron, só 3 eran familiares dos bautizados (1 avó, 1 avoa e 1 tío). Seguen sendo maioritarios os padriños non familiares dos afillados (13: o 81,25 %).

200

IGNACIO : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc. XVII

1692 10/04 Ignacio Roque da Toxa (B) Maria Sanches (B) Alexandro Perez (B) Dominga Sanches (B) Séc. XVIII

1712 09/02 Ignaçio Juan Pax "el moço" Josepha dos Santos Miguel Perez Dominga Sanches 1714 05/07 Ignacio Alverto de Sendón Josepha de Leis Ignacio de Gándara

(Bimianço) Madalegna de Lema (sic)

1717 01/02 Ignacio Guillelmo de Caamaño Maria de Lema Bartolomé de Leis, D. (prb.)

Mariña de Lema (sic)

1719 26/12 Ignacio Phelipe de Leis Dominga de Olveira Domingo de Caamaño (Castrelo)

Dominga de Olveira (Castrelo)

1727 04/01 Ignacio Paulos Canossa (B) Maria Basquez (B) Ignacio de Lema (B) Rosa de Lema (B)

1738 21/08 Ignacio Clemente de Caamaño (B)

Justa Vazquez (B) Ignacio de Caamaño (B) Maria de Lema (B)

1747 08/01 Ignacio Antonio Tomas Martinez (B) Dominga dos Santos (B)

Ignacio Paz (B), tío mat. -

1748 23/01 Ignacio Vicente (m.p.)

Gregorio Graíño (B) Antonio de Campos (B) Ignacio de Caamaño (B) -

1762 11/10 Ignacio Melchor de Alvores (B) Ana dos Santos (B) Ignacio Paz (B), avó m. Cathalina Fernández (B), avoa m.

1771 08/09 Ignacio Ramon Pablo D_anos (B) Anna de Villamaior (B) Ignacio de Lema (Bayñas) Maria R[odrigu]ez (Bayñas)

1776 06/04 Ignacio Juan Antonio de Argomil [sic] (B)

Josefa Martinez (B) Ignacio Perez (B) Rosa Paz (B)

NNNSSS

Séc. XVIII 1709 01/08 Pedro Ignacio Phelipe Perez Maria Vasquez Pedro Vazquez, D. (lic.) Maria de Lema 1755 27/06 Gregorio Ignacio





1771 05/03 Juan Ignacio Andres Romeu (B) Gregoria Liñares (B) Juan Romero (B) Margarita de Brenlle (B Séc. XIX

1837 31/07 Simon Maria Ignacio

Francisco Garcia (B) Maria Carmen Caamaño (B)

Ramón Caamaño (B), avó mat.

Leocadia Perez (Ozon)



19º :

LUIS RICARDO

BERNARDO TOMÁS

202

LLLuuuiiisss

ficha nº

222333 NP: 11 NS: 7 CTA: 18

número de orde


total abs. (NP+NS)**: 111888ººº



séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


2 2 baut.


2 baut.(1,2 %)

(1693, 1697)

6 baut.(1,12 %)

(1709-1775)

2 baut.(0,34 %)

(1808, 1820)

1 baut.(0,19 %)

(1969)

11 baut.(0,61 %)

(1693-1969)








1 1 baut.


1 baut. (0,6 %) (1698)

1 baut. (0,18 %) (1752)

1 baut. (0,17 %) (1835)

4 baut. (0,79 %) (1936-1958)

7 baut.(0,4 %) (1698-1958)







3 baut. (1,8 %)

(1693-1698)

7 baut. (1,3 %) (1709-1775)

3 baut. (0,5 %) (1808-1835)

5 baut. (0,98 %) (1936-1969)

18 baut. (1 %) (1693-1969)








*Comparte este posto con Bernardo, Ricardo e Tomás. ** Comparte este posto con Gregorio e Ricardo

Luis é a forma maioritaria das partidas de Berdoias; con todo, no séc. XVII aínda alternaba con ela a forma Lois, que se ten por máis enxebremente galega. Trátase dun nome xermánico, latinización medieval dun orixinario Hlodwig ou Hlodowig, documen-tado xa no séc. V. O inicial hl- simplificouse en l- contra o séc. IX: de Hlodowig pasouse a Clodovicus ou Clodoveus, Aloisio, Lodovicus ou Ludovicus e, posteriormente, a Looïs ou Louis, como xa se escribía no francés antigo. En Galicia formúlase a pregunta de se Lois e Luís son o mesmo nome. Loys xa se docu-menta en 1548. Lois sempre existiu como apelido, e, segundo FERRO ET ALII (1992: 331), algúns opinan

203

que é posible que proceda do francés Eloi e que Luís é un nome distinto e insisten na diferente acentua-ción. Para outros, Lois é simplemente a pronuncia vulgar, con ‘o’ pechado, de Luís. Polo que apreciamos nas partidas de Berdoias, Lois tómase por equivalente a Luís, e a proba está en que se bota man da segunda para castelanizar a primeira (o fidalgo García Lois de Lema aparece co segundo nome castelanizado en varias partidas: García Luis de Lema). A propagación do nome debeuse sobre todo a a san Luís IX (1214-1270), rei de Francia. Cano-nizouno o papa Bonifacio VIII en 1297; a súa festa celébrase o 25 de agosto. Tamén hai que ter en conta ó italiano san Luís Gonzaga (séc. XVI), que morrera en Madrid por culpa da peste; a súa festa é o 21 de xuño. O papa Bieito XIII canonizouno en 1726 e proclamouno en 1729 padroeiro da xuventude estudantil; Pío XI faino en 1926 patrono celeste de toda a mocidade cristiá (TAVARES; 1990: 96).

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Luis ocupa –xunto con Bernardo, Ricardo e Tomás- o lugar 19º dos nomes masculinos de Berdoias, con 11 bautizados (0,61 % dos 179ª totais). Como NS foi utilizado por 7 bautizados (o 0.4 % dos totais). No cómputo xeral absoluto acada a cifra de 18 baut. (1 % dos totais). Foi máis usado como nome único (9 baut., 81,8 % dos 11 que o tiveron de NP). Como primeiro nome dos compostos só o tiveron 2 bautizados (os dous do séc. XVIII): Luis Andrés, 1709, e Luis Vizente Theodoro, 1758). Dos 7 baut. que o tiveron de NS, 5 recibírono como segundo nome e 2 como terceiro. Como 2º nome, houbo un baut. que o tivo a finais do séc. XVII (Bartolomé Lois, 1698), outro no séc. XIX (Manuel Luis, 1835) e catro do séc. XX (todos estes chamados José Luis, que foi a combinación maioritaria: anos 1936, 1844, 1956 e 1958). Tanto como NP como NS, aínda que moderadamente, o nome estivo presente ó longo das catro centurias. O séc. XVIII foi o do seu uso máximo, pois nel ocupa o lugar 14º como NP, con 6 baut. (7 no cómputo xeral absoluto), o que supón o 0,88 % do século. O séc. XX foi o do seu uso máximo como NS, con 4 bautizados (ver ficha 24).

Luis: GRAFÍAS E VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS


Lois Loys Luis

Luis Luys

Luis Luis total grafías utilizadas:

4 NP: variantes como 1º nome dos compostos: Luis Andrés: 1 (1709)

Luis Vizente Theodoro: 1 (1758)

variantes distintas como 1º nome [1709, 1758 ]:

- 2 variantes 2 NS: variantes como 2º nome dos compostos: Bartolomé Lois: 1 (1698)

Manuel Luis: 1 (1835) José Luis: 4 (1936-1958) variantes como 2º nome doutros


1 variante 1 variante 1 variante 3 NS: variantes como 3º nome dos compostos: Antonio Bartolomé Luis: 1

(1752)


bautizados [ 1752]:

- 1 var. - 1 séc. XVII séc. XVIII séc. XIX séc. XX TOTAL

204

LUIS: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS):

1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE LUIS (NP + NS):

Nº baut.

20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 18



séc. XIX (3 baut.)

séc. XX (5 baut.)

Como NP o primeiro berdoiés que tivo este nome foi Luis [de Castiñeira], bautizado o 14-10-1693, fillo de Josephe (sic) de Castiñeira e de Alverta Alonso; os seus padriños foron Bartholomé de Leis y Castiñeira, que era estudante, e Catharina Alonso. Aínda que nada se advirte na partida, debeu morrer párvulo este neno, de tal xeito que o 29-10-1697 bautízase co mesmo nome outro fillo deste matrimonio, e repetirán tamén os padriños (o padriño xa era clérigo de menores). Ignoramos o motivo do empeño dos pais ou dos padriños por impoñeren este nome, pois as datas de ningún dos bautismos non quedan próximas á festa onomástica do santo. Malia entrar nos últimos anos do séc. XVII, o nome xa se coñecía na parroquia desde o primeiro terzo da centuria, posto que era o segundo nome do fillo máis novo do fidalgo Alonso de Lema II, García Lois de Lema, que sen dúbida nacera en Berdoias entre 1619 e 1622, pero por estaren estragadas as partidas destes anos non temos constancia documental do feito1. Entre 1650 e 1662 don García Lois aparece nas partidas como pai e padriño de bautizados (nalgunhas delas co segundo nome castelanizado: D. García Luis ou García Luys de Lema)2. A forma galeguizada aínda subsistía nos derradeiros anos do século na persoa de Bartolomé Lois [de Alborés], que recibira o nome polo santo do día: 24-8-1698. Durante o séc. XVIII o nome estivo presente durante case toda a centuria, polo me-nos de 1709 a 1775; dous bautizados recibírono polo santo do día (os nacidos en 1712 e 1775, un do seu padriño (o bautizado en 1729) e outro da súa madriña. Este último foi Luis Vizente Theodoro [de Leis], baut. o 10-11-1758, quinto fillo do fidalgo Rodrigo de Leis; a tal madriña fora a súa propia irmá [Vizenta] Luisa Francisca de Leis, que tan só tiña 9 anos (doc. 59)3. Por algunha razón que descoñecemos a familia de D. Rodrigo Sancho de Leis e de Dª Josepha Vizenta de Santiyán y Valdivieso, fidalgos de Boallo, tiñan unha particular inclinación por este nome, que intentaron perpetuar poñéndollo a unha filla, a primeira (Luisa Francisca, 1749 [Doc. 52]) e a dous fillos: Antonio Bartholomé Luis (o segundo dos fillos, nacido 22-8-1752 e bautizado tres días despois do seu nacemento [doc. 53]; neste caso a proximidade do nacemento e bautismo coa data da onomástica xustifica a imposición do terceiro dos nomes) e o xa citado Luis Vi-

1 Por non nos constar documentalmente a súa partida non aparece contabilizado D. García Lois de Lema na listaxe de bautizados berdoieses do séc. XVII. 2 Véxanse partidas nas que aparece D. García Lois de Lema nos documentos 17, 18, 19 e 23. 3 Fora a terceira bautizada da parroquia coa forma feminina do nome; a primeira Luiça (sic) bautizárase en 1716, e a segunda (Luyssa) en 1729.

205

zente, o quinto e último, que non tería ocasión de perpetuar o seu nome, pois morrería párvulo. Na teimosía dos fidalgos de Boallo pola imposición deste nome no ámbito familiar podemos pensar en dous motivos: unha lembranza –improbable- do tío-tataravó D. García Lois de Lema, ou por mor do feito recente da canonización de san Luís Gon-zaga, en 1726, que tan só tres anos despois sería proclamado polo Vaticano padroeiro da mocidade estudantil4. No séc. XIX soamente houbo dous bautizados: un recibiu o nome do seu padriño (o nacido en 1808) e o outro do santo do día (o nacido en 1820). Descoñecemos por qué o recibiu o único bautizado desta centuria que o tivo de NS (Manuel Luis de Lema, 9-10-1835). Como xa advertimos, no séc. XX o nome tivo máis uso de NS: 4 bautizados cunha mesma variante combinatoria: José Luis (1936, 1944, 1956 e 1958); nin pais nin pad-riños o levaban, e tampouco se pode pensar na proximidade dos bautismos coas festas onomásticas, posto que ningún deles naceu ou se bautizou por volta do 25 de agosto ou do 21 de xuño. O derradeiro berdoiés que o levou no século anterior tívoo de nome único: Luis Ramos (1969)5.

POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME Non sabemos a causa da imposición do nome ó primeiro bautizado (o de 1693); o segundo (1698) era irmán do primeiro e recibiuno en herdanza: cando o empeño dos pais ou dos padriños era moito para perpetuar un nome non eran infrecuentes estes casos. Analizando as causas da propagación deste nome de Luis observamos que non hai unha preponderancia clara das habituais. De 11 bautizados que o tiveron de NP, de 4 non sabemos as causas (36,4 %), 3 (27,27 %) recibírono dos seus padriños e outros 3 por cadraren os seus bautismos coa festa onomástica; ningún pai nin ningunha nai tivo a ben dar en herdanza o seu nome. No cómputo total absoluto acrecéntase a porcentaxe dos que o recibiron por causas descoñecidas (9 baut., o 50 % dos 18 totais); tamén se acrecenta o número de bautizados que recibiron o nome da festa onomástica (5 baut.; o 27,8 %). Non houbo ningún párroco ou eclesiástico de menores que o levase, nin tampouco sabemos dalgunha devoción especial na parroquia nin nas circundantes por san Luís, rei de Francia, nin polo Gonzaga. Sospeitamos que no seo da familia fidalga dos Leis y Valdivieso de Boallo alguén debía ter esta devoción especial por un santo ou polo outro, dado o interese en perpetualo en tres dos fillos.

4 No contorno familiar da fidalguía había xente de estudos eclesiásticos que estaba ó día das noticias máis ou menos recentes relacionadas con canonizacións, padroados de santos, festas onomásticas, etc.. Así, outro fillo dos fidalgos de Boallo, Juan Nepomuceno [de Leis] (1756), apadriñado polo seu curmán D. Bernardo de Valdivieso, estudante de Filosofia (doc. 57), recibiu este nome un tanto rebuscado pola proximidade do seu bautismo co día da festa onomástica de san Xoán Nepomuceno, santo bohemio que fora canonizado había menos de trinta anos, en 1729 (TAVARES; 1990: 86). Luisa Francisca de Leis fora apadriñada por D. Andrés de Valdivieso, solteiro, cabaleiro da Orde de Malta (doc. 52). O padriño doutro dos irmáns, Rodrigo Joseph Pedro Silvestre [de Leis] (1754) fora o seu tío D. Joseph de Valdivieso, cóengo da catedral de Santiago (doc. 54). Non faltaba nesta casa, xa que logo, información onomástica de primeira man precisa e actualizada. 5 Segundo os datos do INE (2001), no Concello de Vimianzo Luís nos inicios do séc. XXI aínda seguía sendo un nome bastante usado, pois levábano no 2001 25 individuos (non había ningún Lois, pero si un Ludovic de 43 anos, estranxeiro). Destes 25 Luíses había 9 de menos de 25 anos.

206

Luis: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai


(25-8)

causas desc.


< nome pai / nai


(25-8)

causas desc.

séc. XVII . 2 b. 1 séc. XVIII 1 b. < padrº

1 b. < madrª 2 b. 2 b. 1


1 b. 1

séc. XX 4 TOTAL 3 (27,3 %) - 3 (27,3 %) 4 (36,4 %) - 2 (28,6 %) 5 (71,4 %) (NP: porcentaxes sobre 11 bautizados) (NS: porcentaxes sb 7 bautizados)




(25-8) causas desc.

TOTAL ABSOLUTO

3 (16,6 %)

-

5 (27,8 %)

9 (50 %)


PARENTESCO DE PADRIÑOS / MADRIÑAS CO AFILLADO Polos datos que temos do período 1751-2000, dos 5 padriños e 5 madriñas que tiveron os 5 bautizados (10 en total), soamente dous padriños e unha madriña (3 en total: 1 tío, 1 irmán e 1 irmá) tiveron relación parental cos afillados (30 %); isto dá como resultado que a maior parte dos padriños non tiveron esa relación (7; o 70 %).

--- o ---

LUIS : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc. XVII

1693 14/10 Luis [m.p.?] Josephe [sic] de Castiñeira (B)

Alverta Alonso (B) Bartholomé de Leis y Castiñeira (B), estud.

Cathª Alonso (B)

1697 29/10 Luis Joseph de Castiñeira Alverta Alonso Bartholome de Leis y Camaño (crego menores)

Chatª Alonso

Séc. XVIII 1709 05/06 Luis Andrés Pedro do Xesto Maria de Lema Domingo Thomé, D.

(S.Juan Grixoa) Maria Alvares, Dª. (Villa Seco)

1712 25/08 Luis Domingo de Sanbade da Cassanova

Francisca de Olbeira Ignacio de Lema (solt.) -

1729 28/07 Luys Antonio Perez (B) Josepha doSantos Luys de Ponte (Bgas) Juana Perez (Bgas) 1730 13/12 Luys Angel Danos (B) Cristina dosantos (B) Raymundo Barrantes (B) Angela Sanchez (B) 1758 10/11 Luis Vizente

Theodoro (m.p.) Rodrigo Sancho de Leys Vermúdez, D. (B)




1775 25/08 Luis Julián de Alvorés (n.B) Benita Paz (n.B) Joseph Paz (B) Leocadia Patiño (B),v.

Séc. XIX 1808 05/05 Luis Ramon Camaño (B) Josefa Pais (<Sn.

Martin de Liñayo) Luis Piñeiro (Verdeogas) Andrea Martines

(Verdeogas) 1820 25/08 Luis Joaquin Cendon (B) Josefa Trillo (<Ozon) Leon de Busto (Ozón) Monica de Busto

(Ozón), irmá padr.

207

Séc. XX 1969 01/07 Luís J. Ramos (Brandoñas) N. Castro (Alborés) José Castro (Alborés) O. Castro (Alborés)

NNNSSS

Séc. XVII 1698 24/08 Bartolomé Lois Juan de Alborés Maria Vasques Juan de Leis "el moso" Dominga Pas

Séc. XVIII 1752 25/08 Antonio Bartholomé

Luis Rodrigo Sancho de Leis, D.

Josepha Santiyán y Valdivievo, Dª.

Joachin de Santiyán y Valdivieso, D. (tío s.)

-

Séc. XIX 1835 09/10 Manuel Luis Pedro de Lema (B) Maria C. Caamaño (B) M. de Lago (Maroñas) Juana Perez (B)

Séc. XX 1936 12/06 José Luis Rufino Antelo (B) Dolores Sanchez (B) Manuel Sanchez (B) Dolores Perez (B) 1944 12/11 José Luis J. Ogando (Castrelo) A. Antelo (B) V. Ogando (Castrelo) Mª D. Perez (B)

1956 02/10 José Luis J. Valiña (B) G. Caamaño (B) M.Caamaño (Agualada) María Cóo (B) 1958 18/02 José Luis M. A. Martínez (B) J. Villar (B) Manuel Lema (B) Sagrario Esparís (B)



208

RRRiiicccaaarrrdddooo

ficha nº

222444 NP: 11 NS: 7 CTA: 18

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


3 3 baut.


3 baut. (0,5 %)

(1879-1899)

8 baut. (1,58 %)

(1907-1960)

11 baut.(0,6 %)

(1879-1960)







2 5 7 baut.


2 baut.(0,34 %)

(1872, 1894)

5 baut. (0,98 %)

(1921-1961)

7 baut. (0,4 %)

(1872-1961)







5 baut. (0,85 %)

(1872-1899)

13 baut. (2,56 %)

(1907-1961)

18 baut.(1 %)

(1872-1961)








*Comparte este posto cn Bernardo, Luis e Tomás. **Comparte este posto con Luis e Gregorio.

Ricardo procede do xermánico Richard, de *rikjia ‘señor, dominador’ e hart ‘forte, valoroso’ (FERRO ET ALII; 1992: 452). A popularización do nome debeuse maiormente a san Ricardo (séc. VIII), rei de Wessex (Inglaterra); a súa festa onomástica é o 7 de febreiro. Hai outro san Ricardo, bispo de Chichester, que fora canonizado no séc. XIII; a súa festa, o 3 de abril.

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Ricardo ocupa –xunto con Bernardo, Luis e Tomás- o lugar 19º dos nomes masculinos de Berdoias, con 11 bautizados (0,61 % dos 1791 totais). Con Luís

209

tamén coincide no número de bautizados que o tiveron de NS (7, o 0,4 % dos totais) e no cómputo total absoluto: 18 baut. (1 % dos totais). Foi máis usado como nome único (8 baut., o 72,72 % dos 11 que o tiveron de NP). Como primeiro nome dos compostos só o tiveron 3 baut. (os tres do séc. XX): Ricardo Carmelo (1929), Ricardo Jesús (1925) e Ricardo José (1926), o que dá un total de tres variantes. Os 7 baut. que o tiveron de NS o tiveron de segundo nome, 2 do séc. XIX e 5 do XX. En total houbo 6 variantes, 2 no séc. XIX (Juaquín Ricardo, 1894, e Justo Ricardo, 1872) e 4 no XX (Celestino Ricardo, 1924, Evaristo Ricardo, 1921, José Ricardo, 1916 e Manuel Ricardo, 1940 e 1961).

Ricardo: GRAFÍAS E VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS


Ricardo Ricardo total grafías utilizadas: 1

NP: variantes como 1º nome dos compostos: Ricardo Carmelo: 1 (1929)

Ricardo Jesús: 1 (1925) Ricardo José: 1 (1926)


[1925-1929 ]: - 3 variantes 3

NS: variantes como 2º nome dos compostos: Juaquín Ricardo: 1 (1894)

Justo Ricardo: 1 (1872) Celestino Ricardo: 1 (1924) Evaristo Ricardo: 1 (1921) José Ricardo: 1 (1916) Manuel Ricardo: 2 (1940, 1961)



2 variantes 4 variantes 6 séc. XVII séc. XVIII séc. XIX séc. XX TOTAL

RICARDO: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS).

1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE RICARDO (NP + NS):

Nº baut.

20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 18



séc. XIX (5 baut.)

séc. XX (13 baut.)

Ricardo foi para Berdoias un nome relativamente recente, pois entrou na freguesía no derradeiro terzo do séc. XIX. Entrou primeiro como NS (Justo Ricardo Vilar, baut. o 20-12-1872), e nada sabemos da motivación especial que debeu haber para impoñelo por vez primeira, dado que nin o pai nin o padriño do bautizado o levaban, nin as súas datas de nacemento e bautismo se achegaban para nada á da onomástica de san Ricardo

210

(7 de febreiro). Polas mesmas razóns tamén ignoramos os motivos da imposición do nome ó primeiro bautizado que o tivo de NP, Ricardo Ogando, baut. o 15-7-1879, pero con respeito ó seguinte (Ricardo Pérez, baut. o 3-2-1894) coidamos que ben se pode afirmar que foi a proximidade do bautismo coa festa do santo a causa impositiva. O nome tivo a súa máxima presenza no séc. XX, grosso modo de 1907 a 1961, tanto como NP como NS (ver cadro). Como NP, no séc. XX, Ricardo ocupa un lugar destaca-do, o 7º, con 8 baut. (o 1,58 % da centuria). Tamén como NS acada nestes pasados cen anos unha cifra apreciable: 5 bautizados. Non obstante, o nome deixou de usarse nos bautismos a principios dos anos sesenta: Ricardo Castro (30-12-1960) foi o último que o tivo como NP e Manuel Ricardo Antelo (9-7-1961) como NS6.

POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME Dos bautizados do séc. XIX (3 con el de NP e 2 de NS) só podemos supoñer a causa da imposición do nome a un deles, como acabamos de ver; dos outros non houbo unha motivación clara, o que nos leva a pensar que foi o gusto pola sonoridade do nome ou polo desexo de rachar coa maioría esmagadora dos nomes de José e Manuel que no derradeiro terzo do séc. XIX acadaron cifras altísimas. Tampouco se deixan traslucir motivacións claras no séc. XX, pois dos 8 baut. que o tiveron de NP tan só 3 o recibiron dos seus padriños e 1 do día da onomástica (nada sabemos dos outros 4).

Ricardo: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai


(7-2)

causas desc.


< nome pai / nai


causas desc.

séc. XVII séc. XVIII séc. XIX 1 b. 2 b. 2 b. séc. XX 3 b. < padrº 1 b. 4 b. 1 b. < pai 4 b. TOTAL 3 (27,27 %) - 2 (18,18 %) 6 (54,5 %) - 1 6 (85,7 %) (NP: porcentaxes sobre 11 bautizados) (NS: porcentaxes sb 7 bautizados)




(7-2) causas desc.

TOTAL ABSOLUTO

3 (16,6 %)

1 (5,5 %)

2 (11,11 %)

12 (66,66 %)


Deste xeito, temos os seguintes datos xerais: de 11 baut. que o tiveron de NP, 3 (27,27 %) recibírono dos seus padriños e 2 (18,18 %) da proximidade do bautismo coa festa onomástica7; de 6 baut. (54,54 %) nada sabemos. Como NS sabemos que un o recibiu de seu pai e os outros seis por causas que descoñecemos. No cómputo xeral absoluto, de 18 bautizados, 3 (16,6 %) recibírono dos seus padriños; 2 (11,11 %) da data do día e 1 (5,55 %) de seu pai; de 12 baut. (66,66 %) que ignoramos os motivos da 6 Segundo os datos do INE (2001), no Concello de Vimianzo habís ó comezar, o séc. XXI, 21 individuos co nome de Ricardo (deles, 6 menores de 25 anos); é, polo tanto, un nome que segue vivo. 7 No caso do bautizado Ricardo Jesús Pazos (11-2-1925) xúntase a proximidade do bautismo e a onomás-tica co feito de que o padriño tamén levaba o nome (Ricardo Ogando). No caso doutro bautizado, Ricardo José Pérez (25-2-1926) é improbable que se tivese en conta a onomástica, pois esta xa quedara moi dis-tanciada do día do nacemente e bautismo; o feito de que o padriño deste bautizado –Ricardo Castro- fose mestre de profesión é posible que exercese algún tipo de influencia nos dous Ricardos posteriores de 1929 e 1934, os dous fillos de nai solteira.

211

imposición do nome (reparando no feito de que tres deles eran fillos de nai solteira e pai incógnito, ¿algúns deses pais descoñecidos tería o nome de Ricardo?).

PARENTESCO DE PADRIÑOS / MADRIÑAS CO AFILLADO Dos 11 bautizados comprendidos no período, dos 11 padriños e 11 madriñas (22 en total) que tiveron, soamente 1 tío e 1 tía tiveron relación de parentesco co afillado (2 familiares en total; 9 %); os outros 20 non a tiveron (90,90 %). O certo é que canto máis nos achegamos ós tempos contemporáneos, menos padriños e madriñas familiares hai, como viñamos apreciando noutros nomes.

--- o ---

RICARDO : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XIX

1879 15/07 Ricardo (mp) Ramon Antelo (B) Maria Vazquez (B) Manuel Caamaño (B), curmán

Manuela Antelo (B), tia

1894 03/02 Ricardo Andres Perez (B) Manuela Barrientos (B) Mariano Caamaño (B) Rosa Dominguez (B) 1899 11/07 Ricardo Jose Ogando (B) Maria Mouzo (B) Jose Mouzo (B) Pilar Mouzo (B)

Séc. XX

1907 13/08 Ricardo Manuel Pazos (B) Manuela Canosa (B) Jose Canosa Josefa Canosa 1925 11/02 Ricardo Jesús Andrés Caamaño (B) Josefa Lema (B) Ricardo Ogando Maria Caamaño 1926 25/02 Ricardo José José Mª Pérez (B) Claudina Antelo (B) Ricardo Castro (B),

mestre escola Aurora Lage

1929 18/07 Ricardo Carmelo i. Ramona Pérez (B), s. José Traba Herminda Pérez

1934 14/01 Ricardo (m.p.)

i. María Antelo (B), s. Manuel Pose (B) Clementina Antelo (B)

1951 09/01 Ricardo Rudesindo Barrientos (B)

María Peña (B) Marcos Castro (B) Herminda Mouzo (B), avoa mat.

1958 10/11 Ricardo J. Ogando (B) C. I. Rodríguez (B) Jesús Ogando (B), tío Manuela Villar (B), avoa

1960 30/12 Ricardo G. Castro (S.Martín Oca-Coristanco)

G. Rodríguez (Sta.Mª Traba-Coristanco)

Ricardo Arjomil (B) Cándida López (B)

NNNSSS

Séc. XIX

1872 20/12 Justo Ricardo Jose Vilar (Serramo) Josefa Vázquez (B) Justo Leis, D. (Villastose), presbº

Maria Lema (B)

1894 22/04 Juaquín Ricardo Mariano Caamaño (B) Maria Pérez (B) Juaquin Caamaño (B), avó Andrea Santos (B) Séc. XX

1916 02/08 José Ricardo Manuel Peña (Bgas) Erminda Mouzo (B) Francisco Mouzo (bisavó) Pilar Mouzo 1921 24/12 Evaristo Ricardo Andrés Caamaño (B) Josefa Lema (B) Andrés Ogando Esperanza Caamaño 1924 16/03 Celestino Ricardo

(m.p.) i. Melania Mouzo (B), s. Celestino Mouzo María Cóo

1940 21/03 Manuel Ricardo Ricardo Ogando (B) Manuela Villar (B) Jose Ogando (B) Carmen Villar (B)

1961 09/07 Manuel Ricardo (m.p.)

J. Antelo (B) Marina Villar (B) Manuel Ogando (B) Felicidad Alborés (B)

ABREVIATURAS: np: Nome Principal; NS: Nome Secundario; B.: Berdoias; Bgas.: Berdeogas; i.: incógnito; mat., m. : materno/a; pat., p.: paterno/a; esp.: esposo/a; padrº: padriño; madrª: madriña; presb.: presbítero; cap.: capitán; s.: solteiro/a; v.: viúvo/a.


212

BBBeeerrrnnnaaarrrdddooo

ficha nº

222555 NP: 11 NS: 5 CTA: 16

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


2 1 3 baut.


5 baut.(0,93 %)

(1710-1791)

6 baut.(1 %) (1803-1863)

11 baut.(0,61 %)

(1710-1863)








2 2 baut.


4 baut. (0,75 %) (1749-1791)

1 baut. (0,17 %) (1835)

5 baut.(0,27 %) (1749-1835)







9 baut. (1,68 %) (1710-1791)

7 baut. (1,19 %) (1803-1863)

16 baut. (0,89 %)

(1710-1863)








*Comparte este posto con Luis, Ricardo e Tomás.

Bernardo é a única forma rexistrada (non aparece a variante Bernaldo). Trátase dun nome procedente do xermánico Bernhard. O seu espallamento debeuse a san Bernaldo de Claraval (1090-1153), frade borgoñón que reformou a orde do Císter. Foi un dos propagadores do culto a María, e xa daquela afirmaba a súa maternidade virxinal, aínda que sen aceptar a Inmaculada Concepción; Bernaldo foi o cabaleiro da Virxe ó xeito trobadoresco do amor cortés propio da época. A

213

súa Orde do Císter estendeuse por toda a cristiandade occidental medieval. En Galicia é avogoso dos partos (FERRO ET ALII; íbidem). A súa festa celébrase o 20 de agosto e o 30 de novembro. O seu labor propagandístico do culto a María, a súa avogacía nos partos, etc., son cousas a ter en conta á hora de explicar a introdución ou o espallamento do nome, que, con todo, xa era de uso frecuente na Idade Media en Galicia; a súa forma apocopada Bernal tamén chegou a ter certo uso, aínda que hoxe é máis doado atopala como apelido.


Como NP, Bernardo ocupa –xunto con Luis, Ricardo e Tomás- o 19º lugar dos nomes masculinos de Berdoias, con 11 bautizados (0,61 % dos 1791 totais). Como NS tivo unha presenza discreta (5 bautizados; o 0,27 % dos totais). No cómputo total absoluto acada a cifra de 16 bautizados (0,89 % dos totais). Foi máis usado como nome único (8 baut., o 72,72 % dos 11 que o tiveron de NP). Como primeiro nome dos compostos tivérono 3 bautizados, dous do séc. XVIII (Bernardo Cándido, 1761, e Bernardo Ramón, 1781) e un do XIX (Bernardo Carmen Victorio, 1863). Como NS recibírono 5 bautizados (3 como segundo nome e dous como terceiro). Como segundo nome, dous bautizados eran do séc. XVIII (Andrés Bernardo, 1791, e Benito B., 1789) e un do XIX (Francisco Bernardo, 1749). Os dous que o tiveron de terceiro nome eran do séc. XVIII (Miguel Ziprián Bernardo, 1749, e Juan Nepomuceno Bernardo, 1756). O nome só tivo uso na parroquia nos séculos XVIII e XIX, case a partes iguais (ver cadros). O primeiro bautizado que documentamos foi Bernardo [de Caamaño], baut. o 21-8-1710, fillo de Antonio de Caamaño e de Petrona (sic) Rodríguez; foi o seu padriño Ignacio de Lema e Dominga Sánchez. O método introdutorio foi a coincidencia do día do bautismo coa festa onomástica do santo (28 de agosto).

Bernardo: GRAFÍAS E VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS TOTAL

séc. XVII séc. XVIII séc. XIX séc. XX grafías:

- Bernardo Bernardo - total grafías utilizadas: 1

NP: variantes como 1º nome dos compostos: Bernardo Cándido: 1 (1791)

Bernardo Ramón: 1 (1781) Bernardo Carmen Victorio: 1 (1863)


[1781-1863 ]: - 2 variantes 3

NS: variantes como 2º nome dos compostos: Andrés Bernardo: 1 (1791)

Benito Bernardo: 1 (1789)

Francisco Bernardo: 1 (1835) total variantes como 2º nome doutros


- 2 variantes 1 variante - 3 NS: variantes como 3º nome dos compostos: Miguel Ziprián Bernardo: 1 (1749)

Juan Nepomuceno Bernardo: 1 (1756) total variantes como


[ 1749, 1756]: - 2 var. - 2


214

BERNARDO: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS):

1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE BERNARDO (NP + NS):

Nº. baut. 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 16



séc. XIX (7 baut.)

séc. XX (0 baut.)

Tiveron que pasar case corenta anos para que se volvesen bautizar nenos con este nome, que semellou renacer por algún motivo que descoñecemos a mediados do século XVIII. Dous bautizados levárono como 3º nome: Miguel Ziprián Bernardo [de Leys], que recibiu as augas bautismais o 21-8-1749 -polo tanto a coincidencia coa festa do santo foi a causa a imposición do nome- e Juan Nepomuceno Bernardo [de Leis]), bautizado o 22-3-1756, fillo este –o cuarto- dos fidalgos de Boallo D. Rodrigo de Leis e Dª Josepha Santiyán (o seu padriño in solidum será o seu curmán Bernardo Valdivieso, estudante de filosofía, que lle transmitiu o seu nome [doc. 57])8. Infortunadamente este neno morrería párvulo, pero algunha querenza polo nome habería nesta familia, pois cando naza o seu sexto fillo, en 1761, bautizarao o mesmo padriño Bernardo Valdivie-so, quen intentará perpetuar o seu nome impoñéndollo ó seu afillado de NP: Bernardo Cándido (doc. 61). Os outros tres Bernardos da centuria foron bautizados en 1781, 1790 e 1791, e en ningún deles sabemos a causa da imposición do nome, pois nin os pais nin os padriños o levaban, nin ningún deles naceu ou se bautizou en datas achegadas a calquera das dúas celebracións onomásticas reservadas para san Bernaldo (28 de agosto e 30 de setembro). Tampouco tiveron padriños nin pais con este nome os dous bautizados que por estes anos o tiveron de segundo nome: Benito Bernardo [de Canosa], 1789, e Andrés Bernar-do [de Lema], 1791 (tampouco hai proximidade do día dos seus bautizos coas festas onomásticas). Os tres primeiros bautizados do séc. XIX naceron en marzo (dous deles o día 9), sen que teñamos constancia de que neste mes haxa algunha celebración especial en relación co santo. Non obstante, dos 6 bautizados desta centuria, os padriños de tres e a madriña de un eran portadores do nome, co que queda claro que foron os propios padriños os máximos propagadores (o primeiro destes padriños foi o presbítero Bernardo de Leis, que o 9-3-1812 apadriñou a Bernardo [de Caamaño]). Deste xeito, unicamente do pri-meiro bautizado (Bernardo [de Alborés], 27-3-1803) e do derradeiro (Bernardo Carmen Victorio [Alvite], 20-6-183) ignoramos o motivo da imposición do nome, pois nin pais nin padriños o levaban (é paradoxal o caso deste último, onde os padriños lograron tras-ladar os seus respectivos nomes, pero como segundo –Don Carmen (sic) López- e ter- 8 En 1750 bautizouse a primeira nena berdoiesa coa forma feminina, Bernarda Florensia (sic) [Rodri-gues], filla de Vizente Moreira e de Dominga Rodrigues; o seu padriño foi Theodoro Sambade.

215

ceiro –Victoria López-, non como primeiro, que ignoramos quen o decidiu). O único deste século que o fivo de segundo nome, Francisco Bernardo [Albite], 1835, debeu o nome ó seu padriño Bernardo de Caamaño. Desde 1863, polo tanto, non volveu haber outro bautizado con este nome. Segundo os datos do INE (2001) no Concello de Vimianzo non existe na actualidade ningún individuo con este nome.

POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME O nome de Bernardo introduciuse (en 1710) pola proximidade da festa onomástica do santo co día do bautismo, pero despois o espallamento debeuse en gran parte á trans-misión que fixeron os padriños que xa o levaban, especialmente ó longo do séc. XIX; en total, de 11 bautizados que o tiveron de NP, 5 recibírono dos seus padriños (o que supón o 45,45 %). No cómputo total absoluto, de 16 bautizados, os padriños transmitiron o seu nome a 7 bautizados (43,75 %) e a coincidencia do bautismo coa festa foi a causa para 2 baut. (12,5 %). Non houbo pais que transmitisen o nome ós seus fillos. No cómputo total os bautizados por causas descoñecidas acadan o primeiro lugar (7 bautizados; o 43,75 %). Contra 1779-1780 o presbítero Bernardo de Leis oficiou algunhas cerimonias bau-tismais en Berdoias; puido influír na propagación do nome, pois por estes anos detecta-mos un certo rexurdimento da súa imposición: o propio eclesiástico aparece como padriño dun bautizado con este nome en 1812. Contra 1845 tamén oficiou cerimonias bautismais en Berdoias o presbítero Bernardo Calvo, pero a súa influencia foi imperceptible.

Bernardo: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai

< nome do santo do día (20/8; 30-9)

causas desc.


< nome pai / nai

< nome do santo do día (20/8; 30-9)

causas desc.

séc. XVII . séc. XVIII 1 b. < padrº 1 b. 3 b. 1 2 séc. XIX 3 b. < padrº

1 b. < madrª 2 b. 1 b. < padrº

séc. XX TOTAL 5 (45,4 %) - 1 (9 %) 5 (45,4 %) 1 - 1 2 (NP: porcentaxes sobre 11 bautizados) (NS: porcentaxes sb 5 bautizados)




(20/8; 30-9) causas desc.

TOTAL ABSOLUTO

6 (40 %)

-

2 (13,3 %)

7 (43,7 %)


OUTRAS CAUSAS: Bernardo de Leis y Romero (presbítero por volta de 1780). Bernardo Calvo, presbítero ca.1845.

216

RELACIÓN PARENTAL DE PADRIÑOS / MADRIÑAS E AFILLADOS

Polos datos que temos do período 1751-2000, dos 9 padriños e 7 madriñas (16 en total) que tiveron os 10 bautizados (NP), 10 padriños/madriñas non tiveron relación de parentesco con eles (o 62,5 %); os familiares foron 6 (37,5 %): 4 avós/as e 1 tío e 1 tía.

Bernardo: parentesco de padriños e madriñas co bautizado padriños madriñas

avó tío avoa tía séc. XVIII (desde 1751) 1 - 1 - séc. XIX 1 1 1 1 séc. XX - - - total 2 1 2 1 total padriños/madriñas familiares: 6 (37,5 %) [avós/oas: 4; tíos/as: 2]. total padriños/madriñas non familiares: 10 (62,5 %)

1751-2000: 10 baut.; 9 padriños + 7 madriñas: 16.

--- o ---

BERNARDO : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc. XVIII

1710 21/08 Bernardo Antonio de Camaño Dominga Sánchez Ignacio de Lema Petrona [sic] Rodriguez1761 11/09 Bernardo Cándido Rodrigo Sancho de

Leis, D. (B) Josepha Santián [sic] y Valdivieso (B)

Bernardo Valdivieso, D. (B), est.

1781 14/12 Bernardo Ramon Gregorio Caamaño (B) Rufina Rodriguez (B) Vizente Moreira -

1790 14/05 Bernardo Antonio Peres (B) Maria Antonia dos Santos (B)

Fernando de Lema (avó mat.)

Dominga dos Santos (avoa mat.)

1791 22/07 Bernardo Miguel Peres (B) Maria Patiño (B) Adrian Lopez (Bayñas) Antonia de Lema (B) Séc. XIX

1803 27/03 Bernardo Andres de Albores (B) Maria de Lema (B) Antonio Albores (B), avó pat.

Maria de Lema (B), avoa pat.

1812 09/03 Bernardo Pablo Camaño (B) Maria Gonzales (B) Bernardo de Leis, D. (prbo.)

Ana Gonzales (B)

1820 09/03 Bernardo i. Maria Dominguez de Lema (B), s.

Bernardo Peres (B) Andrea de Lema (B)

1830 22/04 Bernardo i. Barbara Peres (B), s. Joaquin Cendon (B) Bernarda Cendón (B), filla padr.

1843 08/09 Bernardo (m.p.) Anguel [sic] Caamaño (B)

Josefa López (Bgas) Bernardo Lopez (Bgas), tío mat.

Rosa Caamaño (B), tía pat.

1863 20/06 Bernardo Carmen Victorio

i. Josefa Alvite (B) Carmen [sic] Lopez, D. , tío

Victoria Lopez (curmá)

NNNSSS

Séc. XVIII 1749 21/08 Miguel Ziprián

Bernardo Benito de Leys (B) Martina González (B) Ignacio de Caamaño (B) Benita Sánchez (B)

1789 10/07 Benito Bernardo (m.p.)

Manuel Canosa (B) Maria Antª Rodriguez (Salgueiros)

Benito Regueira (presbº.) -

1791 12/09 Andres Bernardo (m.p.)

Felipe de Lema (B) Benita de Lema (B) Andres de Lema Pasqua Patiño

Séc. XIX

1835 30/01 Francisco Bernardo (m.p.)

Pedro Albite (Ozón) Vicenta de Leis (B) Bernardo Caamaño (B) Francisca de Lago (B), esp. padr.



217

TTTooommmááásss

ficha nº

222666 NP: 11 NS: 5 CTA: 16

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


3 3 baut.


1 baut.(0,6 %)

(1693)

8 baut.(1,5 %)

(1711-1795)

1 baut.(0,17 %)

(1831)

1 baut.(0,19 %)

(1979)

11 baut.(0,61 %)

(1693-1979)







3 2 4 baut.


3 baut. (0,56 %) (1754-1775)

2 baut. (0,34 %) (1807, 1864)

5 baut.(0,27 %) (1754-1864)







1 baut. (0,6 %)

(1693)

11 baut. (2 %)

(1711-1795)

3 baut. (0,51 %)

(1807-1864)

1 baut. (0,19 %)

(1979)

16 baut. (0,89 %)

(1693-1979)






ABREVIATURAS.- NP: Nome Principal (nome único + 1º nome); NS: Nome Secundario (2º + 3º nome); CTA: Cómputo Total Absoluto (NP + NS); abs.: absoluto; baut.: bautizados; masc.: masculinos).

*Comparte este posto con Bernardo, Luis e Ricardo. **Comparte este posto con Alonso e Bernardo.

A forma maioritaria das partidas é a arcaica Thomás (o til é meu); non obstante, atendendo á simpli-ficación moderna –que nas partidas empeza co séc. XIX- adoptamos Tomás como forma estándar. A for-ma “máis galega” Tomé (Thomé na grafía arcaica) atopámola nalgún pai do séc. XVIII (Thomé de Cano-sa, 1714-1718; Thomé Riveiro, 1769) en un único bautizado como segundo nome (Juan Thomé, 1775). O nome procede do latín eclesiástico Thomas, -ae, que reproduce o grego do Novo Testamento Tho-mâs. A forma galega en –é, Tomé, é a tradicional e máis popular e quizais provén dun antigo xenitivo, como no caso de André. A forma Tomás é en Galicia moito menos frecuente, por ser máis culta e menos evoluída (a principios do séc. XIX máis do 90 % das parroquias galegas dedicadas a este santo rexistra-ban a forma san Tomé) [FERRO ET ALII; 1992: 505]9. 9 No séc. XIX, na redonda de Compostela, Francisco Antonio Paredes, cura-párroco de San Tomé de Vilariño –no actual concello de Teo-, realizou motu proprio en 1838 unha curiosa e interesante

218

O espallamento do nome ven, en primeiro lugar, do apóstolo san Tomé, patrón dos arquitectos, car-pinteiros e canteiros, así como dos xuíces; a súa festa, o 21 de decembro. En segundo termo, san Tomé de Aquino (séc. XIII), frade dominicano e filófoso canonizado en 1327; a súa festa celebrábase tradicio-nalmente o 7 de marzo, pero despois do Concilio Vaticano II pasou ó 28 de xaneiro. Xa finalmente, san Tomé de Villanueva, santo español que morreu en 1555 e foi canonizado en 1658; a súa festa, o 10 de outubro (FERRO ET ALII; íbidem).


Como NP, Tomás ocupa –xunto con Bernardo, Luis e Ricardo, o lugar 19º dos no-mes masculinos de Berdoias, con 11 bautizados (o 0,61 % dos 1791 totais). Como NS foi utilizado por 5 bautizados (0,27 % dos totais). No cómputo total absoluto acada a cifra de 16 bautizados (0,89 % dos totais), ocupando o posto 20º. Foi de maior uso como nome único (8 baut., o 72,72 % dos 11 que o tiveron de NP). Como primeiro nome dos compostos tivérono 3 bautizados, os tres do séc. XVIII, con cadansúa variante combinatoria: Thomás Antonio (1769), Thomás Lucas (1757) e Thomás Vicente (1768). Dos 5 baut. que o tiveron de NS –os cinco de segundo nome-, tres foron do séc. XVIII (Andrés Thomás Ramón, 1754; Pedro Thomás Antonio, 1761; Juan Thomé, 1775) e os outros dous do XIX (Manuel Tomás, 1864; Pablo Tomás, 1807). O nome estivo presente nas catro centurias, aínda que o séc. XVIII foi o do seu es-plendor, pois con 8 bautizados ocupou o lugar 12º como NP (o 1,5 % dos 533 do século); sumando os 3 baut. como NS pasa a ter 11 baut. no cómputo total absoluto da centuria (2 %). Nos outros séculos a súa presenza non deixa de ter testemuñal, como se observa na ficha. Tomás entra na freguesía a finais do séc. XVII. Como NP o primeiro berdoiés con este nome foi Thomás [Pérez], bautizado o 8-3-1693, fillo de D[omingo]s Pérez e de Margarita Pérez; os seus padriños chamábanse Andrés e María, respectivamente, polo que hai que pensar na coincidencia do día do nacemento (7 de marzo) coa data tradi-cional da festa de san Tomé de Aquino como causa da imposición do nome. A proximidade da festa de san Tomé de Aquino volve ser a causa da imposición do nome ó segundo bautizado, Thomás [Martines], bautizado o 8-3-1711; nin pais nin pa-driños tiñan este nome. En troques, a imposición do nome ó terceiro dos que tiveron este nome, Thomás [de Caamaño], bautizado o 21-12-1736, hai que explicala pola coinciden do día do bautis-mo cos festa onomástica de san Tomé apóstolo (21 de decembro). O cuarto infante, Thomás Lucas [Barrientos], 19-10-1757, debe o seu nome a D. Thomás de Cervigón, o seu padriño, irmán do párroco D. Joseph de Cervigón (coi-damos que a proximidade da data do bautismo coa festa onomástica de san Tomé de Villanueva –10 de outubro- non foi tanta como para pensar nesta posibilidade). O matrimonio composto por D. Thomás de Cervigón e Dna. María Úrsula Alonso -que primeiro viviu en Berdoias e despois, polo que parece, pasou a vivir a Berdeogas- foi responsable da propagación deste nome, polo menos en catro bautizados máis desta centuria: Thomás Vicente [Canosa] (30-12-1768; neste tamén se dá a proximidade da investigación onomástica destinada a aclarar o nome do patrón parroquial (“Sobre si el Patrono de Vilariño se debe llamar y escribir Santo Thomas, o Sto. Thomé, pto. qe. es uno mismo y Ap.”). Despois de achegar varias probas documentais chegou á conclusión de que debía ser Santo Tomé (“Mi opinion finalmte. es qe. este Patrono de Vilariño se debe llamar y escribir Sto. Thomé, y de ningún modo Sto. Tomás”). Desexando que o produto da súa indagación servise para que os seus sucesores na reitoría respectasen a forma verdadeira e esta perdurase no tempo, preocupouse de redactar un informe no Libro de Beredas, allanamientos y varias actas de las parroquias de Sto. Thomé de Vilariño, y Sta. Marina de Lucí. Año de 1842 (LEMA SUÁREZ; 1993b).

219

festa onomástica de san Tomé apóstolo), Thomás [García] (1771), Pedro Thomás Anto-nio [Romeu] (1761) e Juan Thomé [Paz] (1775)10. Os outros dous bautizados deste Sé-culo das Luces deberon o seu nome tamén ós seus padriños: Thomás Antonio [Graíño] (1769) a Thomás Riveiro, e Tomás [Paz] (1795) ó seu tío Tomás García.

Tomás: GRAFÍAS E VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS


Thomás Thomás Thomé Tomás

Tomás Tomás total grafías*

utilizadas: 3

NP: variantes como 1º nome dos compostos: Thomás Antonio: 1 (1769)

Thomás Lucas: 1 (1757) Thomás Vicente: 1 (1768)


[1757-1769 ]: 3 variantes 3

NS: variantes como 2º nome dos compostos: Andrés Thomás Ramón: 1 (1754)

Pedro Thomás Antonio: 1 (1761) Juan Thomé: 1 (1775)

Manuel Tomás: 1 (1864) Pablo Tomás: 1 (1807)



3 variantes 2 var. 5 séc. XVII séc. XVIII séc. XIX séc. XX TOTAL

*Os tiles son nosos, pois non aparecen nas formas orixinais (unicamente no séc. XX).

TOMÁS: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS): 1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE TOMÁS (NP + NS):

Nº baut.

25-30 20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 16



séc. XIX (3 baut.)

séc. XX (1 baut.)

No séc. XIX, o único que o tivo de NP, Tomás Vieites (1831), debeullo ó seu padriño Tomás Fernández. O primeiro que o tivo de NS, Pablo Tomás Romeu (7-3-1807), recibiuno pola coincidencia do bautismo coa data tradicional da festa de san Tomé de Aquino; en troques, Manuel Tomás Antelo (1864), foi o único que recibiu o nome dunha madriña, Tomasa Vilarnobo.

10 Chama a atención que precisamente no último dos afillados de D. Thomás de Cervigón se recuperase a forma popular galega do nome: ¿deberíase ó padriño ou ó oficiante?

220

Do único bautizado do séc. XX, Tomás Trillo (19-9-1979), ignoramos a causa da imposición do seu nome, pois nin pais nin padriños o levaban nin o nacemento e bautis-mo tiveron lugar en datas próximas ás festas de ningún dos santos citados11. No tocante ás grafías e ás formas, xa se dixo que o nome entra na parroquia a finais do séc. XVII coa forma Thomás12, e así se manterá durante todo o séc. XVIII (en 1795 aparecerá a forma definitiva, Tomás). Non obstante tamén se rexistra esporadicamente nas partidas a forma máis galega Thomé, como nome secundario dun bautizado de 1775 (o xa citado Juan Thomé [Paz]) ou como primeiro dalgún que outro pai e/ou padriño: así, en 1714 e 1718 figura nas partidas Thomé de Canosa como pai de Balthasar e Igna-çia, e en 1769 aparece Thomé Riveiro, pai de Juan Alexo (este mesmo individuo figura como Thomás en 1751).


A introdución do nome (en 1693) debeuse, unha vez máis, á coincidencia do nace-mento e bautismo –que daquela ían un a continuación do outro- cunha festa onomástica do santo correspondente; chama a atención que o santo que motivou a entrada fose san Tomé de Aquino e non o apóstolo; máis adiante tamén este último sería tido en conta e as influencias quedarían equilibradas, pois 3 bautizados lle deberían o nome ó primeiro –o xa citado de 1693, e os de 1711 e 1807 (este como NS)- e outros 3 ó segundo –os na-dos en 1736, 1768 e 1754 (este como NS)-.

Tomás: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai


(21-12; 7-3)*

causas desc.


< nome pai / nai


(21-12; 7-3)*

causas desc.

séc. XVII 1 b. séc. XVIII 5 b. < padrº 3 b. 1 b. 2 b. < padrº 1 b. séc. XIX 1 b. < madrª 1 b. < madrª 1 b. séc. XX 1 b. TOTAL 6 (54,54 %) - 4 (36,36 %) 2 (18,18%) 3 (60 %) - 2 (40 %) - (NP: porcentaxes sobre 11 bautizados) (NS: porcentaxes sb 5 bautizados)




(21-12; 7-3)*

causas desc.

TOTAL ABSOLUTO

9 (56,25 %)

-

6 (37,5 %)

2 (12,5 %)


*S. Tomé apóstolo: 21-12 (a tradicional); S. Tomé de Aquino: 7-3 (a tradicional). Outros: S. Tomé Beckett, 29-12; S. Tomé de Villanueva, 10-10.

No tocante a este nome temos unha noción bastante clara dos motivos da súa imposición, pois soamente dous bautizados que o tiveron de NP (un do séc. XVIII, ou-tro do XX) entraron no apartado de ‘causas descoñecidas’. Os padriños levaron a voz cantante na imposición do nome, tanto como NP (54,54 %) como NS (60 %), como no cómputo total (56,25 %), vindo despois a coincidencia ou proximidade do bautismo cunha das festas onomásticas: NP (36,36 %), NS (40 %), cómputo total (37,5 %).

11 Segundo os datos do INE, no ano 2001 no Concello de Vimianzo só se rexistraban dous individuos co nome de Tomás (de 42 e 23 anos, respectivamente); ningún coa forma Tomé. 12 Lembramos que os tiles destas formas arcaicas son nosos.

221

De entre os padriños destaca no séc. XVIII a presenza dun personaxe que debeu ser importante na parroquia, D. Thomás de Cervigón, irmán do párroco D. Joseph de Cervi-gón (reitor este da freguesía entre 1740 e 1760). Ignoramos a súa profesión ou o seu car-go, pero o feito de levar o ‘don’ anteposto ó seu nome nas partidas pode darnos unha idea da súa importancia social na parroquia e na bisbarra. Non houbo ningún eclesiástico que levase este nome na historia parroquial.

PARENTESCO DE PADRIÑOS / MADRIÑAS CO AFILLADO Dos 8 bautizados comprendidos no período 1751-2000 do que temos datos, dos correspondentes 8 padriños e 8 madriñas (16 en total, o 18,75 %), soamente 1 tío e 2 tías consta que tiveron relación de parentesco cos afillados. Como consecuencia, a maior parte dos padriños e madriñas (15, o 81,25 %) non eran familiares dos bautizados.

--- o ---

222

TOMÁS : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XVII

1693 08/03 Thomás D[oming]os Perez (B) Margarita Perez (B) Andrés Rodriguez (B) Maria de Lema (B) Séc. XVIII

1711 08/03 Thomás Francisco Martines Alverta dos Santos Andrés Peres espª. de Guillelmo de Canosa

1736 21/12 Thomás Juan de Caamaño "el mozo" (B)

Andressa Do_santos (B)

Juan de Caamaño (B), avó Dominga Paz (B), avoa

1757 19/10 Thomás Lucas Raymundo Barrientos (B)

Pasqua Vazquez (B) D. Thomás de Cervigón (B)

Maria Ursola Alonso, (B), espª. padriño

1768 30/12 Thomás Vizente Carlos Canosa (B) Ana de Lema (B) D. Thomás de Cervigón (Bgas.)

Dª Maria [Ursula] Alonso (Bgas.)

1769 23/04 Thomás Antonio Juan Graiño (B) Rossa Vazquez (B) Thomás Riveiro (B) Rossa Paz (B) 1771 09/08 Thomás Estevan Garcia (B) Theresa Vasques (B) D. Thomás de Cervigon

(Bgas.) Dª Maria Alonso (Bgas)

1771 19/09 Thomás Andres Perez (B) Dominga Brenlle (B) Andrés de Lema (B) Margarita Brenlle (B), tía m.

1795 18/01 Tomas Christoval Paz (B) Maria Vazquez (B) Tomás Garcia (B), tío mat.

Josefa Vazquez (B), tía mat.

Séc. XIX 1831 25/09 Tomás Francisco Vieites (B) Benita Taboada (B) Tomás Fernandez (B) Maria de Lema (B)

Séc. XX

1979 19/09 Tomás Manuel Trillo (Dumbría)

Elena Pérez (B) Avelino Trillo (Cambeda) María Pérez (B)

NNNSSS

Séc. XVIII 1754 29/12 Andrés Thomás

Ramón Benito de Leys (B) Martina Péres Juan Francisco de Liñares,

D. (B), presbº. -

1761 18/01 Pedro Thomás Anttonio

Andrés Romeu (B) Gregoria de Liñares (B) Thomás de Cervigón, D. (B)

Mª Ursula Alonsso (B)

1775 01/07 Juan Thomé Andrés Paz (B) Florencia Pequena (B) Thomas Cervigón, D. (Berdeogas)

Maria Alonso (Berdeogas)

Séc. XIX 1807 07/03 Pablo Tomás Ramón Camaño (B) Felipa Gonzales (B) Pablo Caamaño (B) María González (B) 1864 08/02 Manuel Tomás i. Juana Antelo (B) Manuel Antelo (B) Tomasa Vilarnobo (B),

espª. padrº ABREVIATURAS: NP: Nome Principal; NS: Nome Secundario; B.: Berdoias; Bgas.: Berdeogas; i.: incógnito; mat., m. : materno/a;


223

20º :

ALBERTO EVARISTO

224

AAllbbeerrttoo

ficha nº

2277 NP: 10 NS: 1 CTA: 11

número de orde

como NP*: 2200ºº como NS: -

total abs. (NP+NS): 2222ºº



séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


1 1 baut.


5 baut. (3 %) (1610-1693)

3 baut. (0,53 %)

(1724-1782)

2 baut. (0,39 %)

(1976, 1985)

10 baut. (0,55 %)

(1610-1985)







1 1 baut.


1 baut. (0,19 %)

(1973)

1 baut. (0,055 %)







5 baut. (3 %) (1610-1693)

3 baut. (0,53 %)

(1724, 1738, 1782)

3 baut. (0,59 %)

(1973-1985)

11 baut. (0,83 %)

(1610-1985)







(NP * NS); abs.: absoluto; baut.: bautizados; masc.: masculinos).

*Comparte este posto con Evaristo.

Alberto é a forma maioritaria das partidas, aínda que ó longo do séc. XVII e a principios do XVIII estaba vixente outra forma quizais máis xenuinamente galega: Alberte. Tanto unha como a outra teñen as conseguintes variantes gráficas con –v-, produto da anarquía ortográfica propia destas centurias. O nome é xermánico, e procede da confluencia doutros preexistentes. As formas anteriores serían Adalberto / Adelberto e Alberth. A forma galega Alberte xa aparece no séc. XIV, aínda que posterior-mente tamén xorde a forma Albertos que evoca un nominativo latinizado (Albertus), de modo semellante a Domingos, Xesús e mesmo Paulos (FERRO ET ALII; 1992: 108-109). A propagación do nome debeuse principalmente a san Alberte o Magno ou o Grande (séc. XIII), que fora mestre de san Tomé de Aquino; a súa festa celébrase o 15 de novembro.

225


Como NP, Alberto ocupa, xunto con Evaristo, o lugar 20º dos nomes masculinos de Berdoias, con 10 bautizados (0,55 % dos 1791 totais). Como NS só foi utilizado por 1 baut. (0,055 %). No cómputo total absoluto: 11 baut. (0,83 %). Usouse de nome único case en exclusiva (9 baut., o 90 % dos 10 que o tiveron de NP). Como primeiro nome dos compostos só o tivo un bautizado (Alberto Antonio, 1782). Como NS só o tivo un bautizado (Jesús Alberto, 1973). É un dos nomes máis antigos da parroquia, pois xa aparece nas primeiras partidas do Libro 1º de Bautizados, e estivo presente en tres das catro centurias: no séc. XVII, no XVIII e no XX. Ocupa o 5º lugar dos nomes principais masculinos do séc. XVII, o período no que tivo maior uso (5 baut., o 3 % dos 164 totais da centuria). Debeu estar presente ó longo de todo o século, xa con novos bautizados, xa con pais e padriños, tanto na súa forma masculina coma na feminina.

Alberto: GRAFÍAS E VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS


Alverte Alverto

Alberte Alberto

Alberto total grafías utilizadas:

4 NP: variantes como 1º nome dos compostos: Alberto Antonio: 1 (1782) total variantes como 1º nome

[1782 ]: - 1 variante 1

NS: variantes como 2º nome dos compostos: Jesús Alberto: 1 (1973) total variantes como 2º nome

doutros bautizados [ 1973]:

1 variante 1 séc. XVII séc. XVIII séc. XIX séc. XX TOTAL

ALBERTO: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS):

1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE ALBERTO (NP + NS):

Nº baut.

20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 11



séc. XIX (0 baut.)

séc. XX (3 baut.)

226

Así, o primeiro bautizado que atopamos foi Alverto [de Boutirón], baut. o 19-4-1610, fillo de Juan de Boutirón e de Teresa de Canosa; ignoramos a causa da imposición do nome, pois tampouco os padriños –Pedro e María- o levaban (véxase o cadro de “Datos xerais”). En troques, supoñemos que o segundo bautizado, Alverto [Pas], recibiu o nome pola proximidade do día do seu bautismo (20-11-1611) coa festa onomástica de san Alberte o Magno (15 de novembro). Desta centuria haberá outro bautizado que reciba o nome pola proximidade da festa do santo (Alverto [¿de Corrobido?], baut. o 13-11-1667); dos outros dous –Alverte [de Monte Roso], 1617, e Alverte [Pérez], 1693- non hai constancia dalgún motivo concreto. A presenza do nome ó longo do séc. XVII tamén a constatamos con nenas que levaron a forma feminina do nome (a primeira, Alverta [Martís], 1617, apadriñada por Pedro Lopes e Alverta do Sisto, matrimonio de Santa Comba), e pais e nais, padriños e madriñas, como por exemplo: Alverte de Castro e Alverta Martiz (pais en 1612), Alverte Grayño (pai en 1641), Alverte de Arán, que era de Berdeogas (padriño en 1642), Alverte Pas (pai en 1657), Alverto Grayño e Alverta dos Santos (pais en 1672 dunha nena tamén chamada Alverta), e Alverte Castiñeira (pai en 1700). No séc. XVIII vai minguando o seu uso, reducíndose a tres bautizados en toda a centuria: Alberto [de Lagoa], 1724 -apadriñado por Alberto de Castiñeira-; Alberte [Pérez], 1738 –apadriñado por Alberte Peres (sic)-; Alberto Antonio [de Leis], 1782. Como se pode observar, neste século foron os padriños os máximos propagadores do nome. Repárese, ademais, como persiste a tendencia da centuria anterior de alternar as formas Alberto e Alberte –agora xa asentado o –b- na ortografía-, “a gusto do consu-midor” (se o padriño é Alberto, o afillado é Alberto; se o padriño é Alberte, o afillado é Alberte..., polo menos nos dous únicos casos que temos neste século). Sorprendentemente o nome desaparece da onomástica parroquial ó longo de todo o século XIX, volvendo reaparecer no derradeiro terzo do séc. XX (Alberto Antelo, 1976, e Alberto Picallo, 1985, que sen dúbida o recibiu de seu pai). A freguesía recuperou, despois de case 200 anos (entre 1782 e 1976 non houbera ningún bautizado chamado así) un dos seus nomes máis antigos e tradicionais13.

POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME O nome xa parecía estar ben introducido na onomástica parroquial a principios do séc. XVII. Por unhas causas ou por outras, era un nome de uso común non só na freguesía berdoiesa, senón tamén nas da redonda. Malia que san Alberte o Magno, supoñemos, non era un santo moi popular –nada se sabe dos seus poderes taumatúrxicos-, recibía culto desde mediados do séc. XVII no lugar de Ogas da veciña parroquia de Cambeda: nun documento redactado en Romarís-Tines en 1681, Domingo Pérez de Pazos afirma que seu pai, Juan Pérez de Ogas o Mozo fundara e edificara unha capela xunto á súa casa de Ogas en advocación de “nra. Señora y San Alverto”14. Algunha devoción especial que descoñecemos –descartada a coincidencia dos nomes do fundador e do santo- debía ter o fidalgo fundador da capela por este santo.

13 Segundo os datos do INE (2001), no Concello de Vimianzo estaban empadroados nese ano 25 individuos co nome de Alberto (ningún Alberte), dos que só un levaba un segundo nome (Alberto José). Deles 16 (o 64 %) eran menores de 25 anos, o que demostra que é un nome vivo e con futuro. 14 Libro 1º de Fábrica de Cambeda 1673-1764, fol. 190, aº.

227

Pero non se pode pensar na influencia do particular culto ó santo por parte dunha familia fidalga dunha parroquia veciña como causa principal da propagación do nome, pois a fundación é tardía e o nome xa estaba ben implantado. Pola mesma razón, pouco ou máis ben nada debeu influír a presenza do párroco Alverto (ou Alberto) Romero de Leis rexentando a freguesía de 1658 a 1661 (xa aparecía como bacharel contra 1650). En suma, de 5 dos 10 bautizados que o tiveron de NP ignoramos a causa da im-posición do nome (o 50 %), e iso pode ser explicado pola implantación popular que xa se observaba con anterioridade ó sec. XVII. Dos outros 5, dous (o 20 %) debéronllo ós padriños (os 2 do séc. XVIII) e outros 2 á proximidade da festa onomástica (os dous do séc. XVII); tan só 1 llo debeu ó seu pai (do séc. XX). Co cómputo total absoluto pouco varían as porcentaxes.

Alberto: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai


(15-11)

causas desc.


< nome pai / nai


(15-11)

causas desc.

séc. XVII 2 b. 3 b. séc. XVIII 2 b. < padrº 1 b. séc. XIX séc. XX 1 b. < pai 1 b. 1 b. TOTAL 2 (20 %) 1 (10 %) 2 (20 %) 5 (50%) - - 1 (NP: porcentaxes sobre 10 bautizados) (NS: porcentaxes sb 1 bautizado)




(15-11) causas desc.

TOTAL ABSOLUTO

2 (18,18 %)

1 (9 %)

2 (18,18 %)

6 (54,54 %)


OUTRAS POSIBLES CAUSAS: párrocos e/ou cregos oficiantes

con este nome devoción parroquial

ou comarcal modas,

circunstancias históricas, etc.

nome-estigma de

fillo natural

nacemento no

estranxeiro séc. XVII Alverto/Alberto Romero de Leis,

bacharel (ca. 1650) e párroco (1658-1661).

Capela de san Alberte en Ogas (Cambeda), fundada no séc. XVII

PARENTESCO DE PADRIÑOS / MADRIÑAS CO AFILLADO Só 3 bautizados (NP) entran no período 1751-2000 do que dispoñemos de datos regulares; dos 3 padriños e 2 madriñas (5 en total), 3 eran familiares do afillado (o 60 %: 2 avós e 1 avoa) e 2 non (40 %).

--- o ---

228

ALBERTO : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XVII

1610 19/04 Alverto

Juan de Boutiron Teresa de Canosa Pedro de Lago Maria do Sisto

1611 20/11 Alverto Juan Pas Maria Rodrigues Alonso de Romar "el moço"

Dominga d_anos

1617 20/04 Alverte Juan de Monte Roso Maria Trilla D. Alonso de Lema Maria do Sisto 1667 13/11 Alverto Francisco de

[Currobido] (?)

Maria de Lema Pedro de Lema Maria Antª Alvarez

1693 25/02 Alverte Juan Perez (B) Margarita Perez (B) Juan Thomé (B) Dominga Pax (B) Séc. XVIII

1724 22/05 Alberto Mathias de Lagoa (B) Maria Barela (B) Alberto de Castiñeira (B) -

1738 06/02 Alberte Andrés Pérez (B) Cristina Paz (B) Alberte Peres (B) Andressa de Lema (B) espª.padr.

1782 22/06 Alberto Antonio (m.p.)

Miguel de Leis (B) Maria Perez (B) Benito de Leis (avó) -

Séc. XX 1976 19/10 Alberto José Antelo (B) Mª del C. Sánchez

(S.Justo-Granada) Juan Fernández (B) Josefina Antelo (B)

1985 07/04 Alberto Alberto Picallo (Vilastose)

Aurora Cernadas (B)

Andrés Cernadas (B), avó Carmen Limideiro (Serramo), avoa

NNNSSS

Séc. XX 1973 05/05 Jesús Alberto Juan B. Nemiña

(Finisterre) Teresa Antelo (B) José M. Antelo (B), tío Irene Insua (Finisterre)



229

EEEvvvaaarrriiissstttooo ficha nº

222888 NP: 10 NS: 1 CTA: 11

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


2 2 baut.


4 baut. (0,68 %)

(1879-1900)

6 baut. (1,18 %)

(1904-1935)

10 baut. (0,55 %)

(1879-1935)







1 1 baut.


1 baut. (0,19 %)

(1916)

1 baut. (0,055 %)







4 baut. (0,68 %)

(1879-1900)

7 baut. (1,38 %)

(1904-1935)

11 baut. (0,61 %)

(1879-1935)








*Comparte este posto con Alberto.

O nome de Evaristo é de orixe grega e aparece xa nos primeiros séculos da era cristiá en Roma; vén de Evarestus, Evaristus, levado por un dos primeiros papas. Na súa base está o grego Euárestos, nome persoal (e tamén a forma Euáristos). A propagación do nome debeuse a santo Evaristo, papa (97-105); a súa festa é o 26 de outubro (FERRO ET ALII; 1992: 260).

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Evaristo ocupa, xunto con Alberto, o lugar 20º dos nomes masculinos de Berdoias, con 10 bautizados (o 0,55 % dos totais). Como NS só foi utilizado por un bautizado. No cómputo total absoluto: 11 baut. (0,61 %). Foi usado case unicamente como nome único (8 baut., o 80 % dos que o tiveron de NP). Como primeiro nome dos

230

compostos tivo dúas variantes combinatorias: Evaristo Antonio (1904) e Evaristo Ricardo (1921). Como segundo nome só formou parella con José (1916). Foi un nome que entrou moi serodiamente na parroquia, no último terzo do séc. XIX, concentrándose o seu uso nun período algo superior a 50 anos: de 1879 a 1935 (4 baut. no séc. XIX e 6 no XX).

Evaristo: GRAFÍAS E VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS


Evaristo Evaristo total grafías utilizadas: 1

NP: variantes como 1º nome dos compostos: Evaristo Antonio: 1 (1904)

Evaristo Ricardo: 1 (1921) total variantes como 1º nome

(1904, 1921) - 2 var. 2

NS: variantes como 2º nome dos compostos: José Evaristo: 1 (1916) total variantes como 2º nome


1 variante 1 séc. XVII séc. XVIII séc. XIX séc. XX TOTAL

EVARISTO: PERÍODO DE MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS): 1600- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE EVARISTO (NP + NS):

10-15 5-10

0-5 nº baut.

(total: 10) séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX (4 baut.)

séc. XX (6 baut.)

O primeiro bautizado foi Evaristo Santos (10-6-1879), fillo de nai solteira. Morreu párvulo, e esa foi a causa de que o seguinte bautizado, nado o 23-9-1891, seu irmán, tamén recibise este mesmo nome, pero tampouco este infante sobreviviu á infancia. O terceiro bautizado da parroquia tamén era fillo de nai solteira e pai incógnito – Evaristo Barrientos (22-2-1895), o que nos fai pensar en Evaristo como probable nome-estigma-. Non obstante, tanto o seguinte bautizado con este nome (Evaristo Ogando, 1900), como os seis que virán a continuación xa serán fillos de matrimonios oficial-mente lexítimos. Como causa directa da imposición do nome, ademais do segundo bautizado que le-vou o mesmo nome có seu anterior irmán morto, só temos certeza de que dous o recibi-ron do seu padriño (Evaristo Ogando, quen llo impuxo a Evaristo Peña, 1918, e a Eva-risto Suárez, 1920) e un pola proximidade do día do santo (Evaristo Castro, bautizado o 22-10-1915). Ignoramos a causa da imposición ó primeiro bautizado, o que abriu o ca-

231

miño: pode pensarse nun nome-estigma por ser fillo “do pecado” ou dun nome exótico tal vez chegado da emigración americana. O último bautizado data de 1935 (Evaristo Suárez); desde aquela non volveu haber outro con este nome15. Non nos consta que ningún dos padriños e madriñas tivese relación de parentesco cos afillados.

--- o ---

EVARISTO : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XIX

1879 10/06 Evaristo (m.p.) i. Andrea Santos (B) Leandro Coo (B) Maria Perez (B) 1891 23/09 Evaristo (m.p.) i. Andrea Santos (B) Francisco Lema (B) Maria Sendon (B) 1895 22/02 Evaristo i. Benita Barrientos (B) Manuel Barrientos (B) Manuela Barrientos (B)

Séc. XX 1900 07/11 Evaristo Jose Ogando (B) Maria Mouzo (B) Jose Campos Inocencia Mouzo 1904 08/08 Evaristo Antonio Perfecto Perez (B) Andrea Villar (B) Manuel Vidal Carmen Villar

1915 22/10 Evaristo Jose Castro (Carnés) Mª Josefa Campos (B) Perfecto Campos Rosa Campos 1918 28/06 Evaristo Manuel Peña (Bgas.) Erminda Mouzo (B) Evaristo Ogando Vicenta Fernandez 1920 17/12 Evaristo (m.p.) José Suárez (B) Dolores Lage (B) Evaristo Ogando Josefa Cóo

1921 24/12 Evaristo Ricardo Andrés Caamaño (B) Josefa Lema (B) Andrés Ogando Esperanza Caamaño 1935 20/06 Evaristo José Suárez (B) Dolores Lage (B) José Calo (Baíñas) Adelina Leis (B)

NNNSSS

1916 28/07 José Evaristo Manuel Antelo (B) Concep. Barrientos (B) José Peres Julia Peres



15 Segundo os datos do INE, no ano 2001 había empadroados no Concello de Vimianzo 26 individuos co nome de Evaristo, todos maiores de 40 anos agás tres (un de 38 anos, outro de 35 e outro de 25); había ata 14 entre sesaxenarios e septuaxenarios, e mesmo un de 95 anos. Malia o notable número de individuos que o levan non é un nome ó que se lle agoire moito futuro, dada a idade avanzada dos portadores.

232

21º :

SILVESTRE FELIPE DANIEL JACOBO

233

SSSiiilllvvveeessstttrrreee

ficha nº

222999

NP: 9 NS: 1 CTA: 11

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:

4 5 9 baut.


4 baut. (0,75 %) (1710-1792)

5 baut. (0,85 %) (1802-1847)

-

9 baut. (0,50%)

(1710-1847)








1 1 baut.


3 baut.

(1754-1784)

2 baut.

(1811, 1841)

5 baut. (0,27 %)







7 baut. (1,31 %)

(1710-1792)

7 baut. (1,19 %)

(1802-1847)

14 baut. (0,78 %)

(1710-1847)








*Comparte este posto con Felipe, Daniel e Jacobo.

Aínda que en todas as partidas (menos unha, a última) aparece escrito co –b-, en base á etimoloxía da palabra e á ortografía utilizaremos sempre a forma Silvestre. Anecdoticamente, a primeira forma rexistra-da nas partidas (de 1710) foi a de Silbestro (quizais por analoxía con outros nomes como Alberte/Alber-to). O nome procede do latín Siluester, derivado de silva ‘bosque’, testemuñado como nome só en época cristiá; para os romanos era unha palabra de significado transparente por corresponder ó adxectivo silvester ‘boscoso’ e tamén ‘habitante dos bosques’, e de aí ‘salvaxe, rústico’ (FERRO ET ALII; 1992: 485). A propagación do nome ven de san Silvestre (séc. III-IV), papa durante o reinado de Constantino; a súa festa, o derradeiro día do ano: 31 de decembro.

234

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Silvestre ocupa, xunto con Daniel, Felipe e Jacobo, o lugar 21º dos nomes masculinos de Berdoias, con 9 bautizados (0,50 % dos totais). Como NS levárono 5 baut. (0,27 % dos totais). No cómputo total absoluto: 14 baut. (0,78 % dos totais). Como NP só foi usado como nome único ó cento por cento. Como NS foi utilizado como segundo nome de 4 bautizados -2 do séc. XVIII (Domingo Silbestre, 1758, e Pablo Silbestre, 1784) e outros 2 do XIX (Andrés Silbestre, 1811, e José Silbestre, 1841) e como cuarto doutro máis (Rodrigo Joseph Pedro Silbestre16, 1754).

Silvestre: GRAFÍAS E VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES


grafías:

Silbestro Silbestre

Silbestre Silvestre

- total grafías utilizadas: 2

NS: variantes como 2º nome dos compostos: Domingo Silbestre: 1 (1758)

Pablo Silbestre: 1 (1784)

Andrés Silbestre: 1 (1811) José Silbestre: 1 (1841)


bautizados (1758-1841):

- 2 var. 2 var. 4 NS: variantes como 4º nome dos compostos: Rodrigo Joseph Pedro Silbestre:

1 (1754) total variantes como


[ 1754]: 1 var. 1

séc. XVII séc. XVIII séc. XIX séc. XX TOTAL SILVESTRE: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS): 1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE SILVESTRE (NP + NS):

Nº baut.

20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 14



séc. XIX (7 baut.)

séc. XX (0 baut.)

O nome entrou na parroquia en 1710 polo método da proximidade do día do nace-mento e bautismo co día da festa onomástica: Silbestro (sic) [de Sendón] naceu o 31-12-1709 e foi bautizado ó día seguinte, o 1-1-1710; nin seus pais nin seus padriños levaban este nome. O seu período de vida foi todo o séc. XVIII e a primeira metade do XIX,

16 Foi o único bautizado de toda a historia berdoiesa que contou con catro nomes.

235

grosso modo, de 1710 a 1750, aínda que a época máis intensa en que estivo ‘de moda’ foi de 1790 a 181117. O nome introduciuse a partir da festa onomástica, pero foron os padriños os que se encargaron de propagalo case en exclusiva, polo menos no tocante ós bautizados que o tiveron de NP: de 9 bautizados, 7 recibiron o nome dos seus padriños (77,77 %)18. Non obstante, os padriños xa non tiveron tanto protagonismo como NS, e a porcentaxe no cómputo total descende ó 50 %. A coincidencia ou a proximidade do día do bautismo co derradeiro día do ano (o da festa onomástica) foi o outro factor que condicionou a imposición do nome. Dous dos bautizados que o tiveron de NP19 (o 22,22 %) e 4 dos 5 que o tiveron de NS (80 %) recibírono por esta causa; no cómputo total: 6 bautizados (42,85 %). Foi, xa que logo, un clásico ‘nome de día’ para poñer de NS, non de NP. No tocante ó parentesco, do total de 8 padriños e 8 madriñas (16 en total) que tiveron os 8 bautizados do período 1751-2000, unicamente 4 (o 25 %) consta que foron familiares dos seus afillados (2 avoas, 1 avó e 1 tío); os outros 12 (75 %) non consta que o fosen.

Silvestre: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai


(31-12)

causas desc.


< nome pai / nai


(31-12)

causas desc.

séc. XVII séc. XVIII 3 b. < padrº 1 b. 2 b. 1 b. séc. XIX 4 b. < padrº 1 b. 2 b. séc. XX TOTAL 7 (77,7 %) - 2 (22,2 %) - - 4 (80 %) 1 (NP: porcentaxes sobre 9 bautizados) (NS: porcentaxes sb 5 bautizado)




(31-12) causas desc.

TOTAL ABSOLUTO

7 (50 %)

-

6 (42,85 %)

1 (7 %)


--- o ---

17 Polos datos do INE, en 2001 no Concello de Vimianzo só existía un individuo co nome de Silvestre, de 58 anos (e unha Silvestra de 50). Polo tanto, un nome con moi escaso futuro neste municipio. 18 Silvestre parece un nome reservado case en exclusiva para unha familia apelidada Caamaño: Silbestre Caamaño apadriñou cinco nenos con este nome entre 1790 e 1805, e outro(s) padriño(s) co mesmo nome e apelido –quizais algún dos nacidos en 1792 ou en 1805- fixo o mesmo con outros dous en 1825 e 1847 (ver “Datos básicos”). 19 Tamén para a única muller que levou a forma feminina do nome, Silbestra [Rodriguez], bautizada o día 31-12-1802, foi un ‘nome de día’

236

SILVESTRE : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XVIII

1710 01/01 Silbestro (sic) Andrés de Sendón Dominga dos Santos Alverto de Sendón (tío) Josepha de Leis 1790 11/04 Silbestre Andres Romero (B) Maria Albares

(Coucieiro) Silbestre Camaño Isavel Oanes

1792 15/08 Silbestre Angel Camaño (Verdeogas)

Dominga do Canto (B) Silbestre Camaño -

1792 07/09 Silbestre Frutuoso Camaño (B) Maria de Albite (Verdeogas)

Silbestre Camaño (B) Isabel Oanes (B)

Séc. XIX

1802 30/09 Silbestre i. Rosa Alvares (Dumbria)

Silbestre Camaño (B) Maria de Lema (B)

1805 02/09 Silbestre Ramon Camaño (B) Josefa Pais (S. Martin de Liñayo)

Silbestre Camaño (B), avó pat.

Isavel Oanes (B), avoa pat.

1806 31/12 Silbestre Ramon de Pazos (B) Leocadia Brenlle (B) Gregorio Romero (B) Ana Rodriguez (B) 1825 15/05 Silbestre i. Rosa de Camaño (B),

Silbestre Camaño (B), tío mat.

Dominga do Canto (B), avoa mat.

1847 17/03 Silvestre (m.p.) Angel Caamaño (B) Josefa Lopez (Bgas.) Silvestre Caamaño (B) Maria Caamaño (B)

NNNSSS

Séc XVIII

1754 10/01 Rodrigo Joseph Pedro Silbestre

D. Rodrigo Sancho de Leys Vermudez

Dª Josepha Santiyán y Valdivieso

D. Joseph de Valdivieso (eclº. de Santiago)

-

1758 31/12 Domingo Silbestre Juan de Caamaño (B) Anasthasia Pérez (B) D. Domingo Antº de Arán (prrebº de Bgas.)

1784 22/04 Pablo Silbestre (mp) Andrés Romero (B) Maria Alvarez (Coucieiro)

D. Pablo Antª Marcote y Canle (prbº)

María de Caamaño

Séc. XIX 1811 31/12 Andrés Silbestre

(mp) Ambrosio Fernandes (Olbeira)

María Albares (B) Andrés Romero (B), avó mat.

Josefa Albares (B), tía mat.

1841 30/12 José Silbestre (mp) i. Teresa Santos (B) José Pérez (B) Florencia Lema (B)



237

Felipe

ficha nº

30 NP: 9 NS: 1 CTA: 11

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


1 3 4 baut.


2 baut. (1,21 %)

(1665, 1672)

7 baut. (1,31 %)

(1711-1795)

9 baut. (0,50 %)

(1665-1795)







1 1 2 baut.


1 baut. (1824)

1 baut. (1904)

2 baut. (0,11 %)

(1824, 1904) (% sb os 164 baut. masc. do século)






2 baut. (1,21 %)

(1665, 1672)

7 baut. (1,31 %)

(1711-1795)

1 baut. (0,17 %)

(1824)

1 baut. (0,19 %)

(1904)

11 baut. (0,61 %)

(1665-1904)






ABREVIATURAS.- NP: Nome Principal (nome único + 1º nome); NS: Nome Secundario (2º + 3º nome); abs.: absoluto; baut.: bautizados; masc.: masculinos).

*Comparte este posto con Daniel, Jacobo e Silvestre

Felipe, a forma castelá, é a maioritaria das partidas. A forma galega Filipe só a rexistramos no séc. XVII (con grafía arcaica: Philipe). O nome procede do grego Philipos ‘amigo dos cabalos’. Na súa propagación a quen hai que ter en conta primeiro é san Filipe, un dos primeiros apóstolos de Cristo; a súa festa celebrábase tradicionalmen-te o 11 de maio (na actualidade, o 3 do mesmo mes). Moita menos influencia tívoa san Filipe Neri, santo do séc. XVI; a súa festa, o 26 de maio. Cómpre ter en conta, así mesmo, que este nome foi moi usado pola monarquía española durante os séculos XVI, XVII e XVIII, primeiro polos Austrias e despois polos Borbóns: Filipe o Fermoso, o xenro dos Reis Católicos, que fora quen o introducira en 1504; Filipe II (1527-1598); Filipe III (1678-1621); Filipe IV (1605-1665); Filipe V (1683-1746).

238


Como NP, Felipe ocupa o lugar 21º dos nomes masculinos de Berdoias (xunto con Daniel, Jacobo e Silvestre), con 9 bautizados (0,5 % dos totais). Como NS só foi usado por dous bautizados. No cómputo total absoluto: 11 baut. (0,61 % dos totais). Como nome único foi usado por 5 bautizados, e como primeiro nome dos compostos por 4, dous do séc. XVII e outros dous do XVIII; con estas variantes: Philipe Sanctiago (1665), Philipe (na marxe da partida: Phelipe) Benicio (1757) Phelipe Jacobo (1759) e Felipe Antonio (1784). Como NS foi usado só como segundo nome, en dúas ocasións, unha no séc. XIX (Rafael Felipe, 1824) e outra no XX (Jesús Felipe, 1904). No tocante ás GRAFÍAS, ó longo do séc. XVII e na maior parte do XVIII aínda se conservaba o Ph- inicial etimolóxico (Philipe e Phelipe no séc. XVII, e Phelipe no XVIII, polo menos ata 1759). Contra 1784 o dígrafo ph- é substituído pola consoante f- e xa aparece nas partidas a forma actual Felipe20.

Felipe: GRAFÍAS, ABREVIATURAS, VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS


Philipe Phelipe

Phelipe Felipe

Felipe Felipe total grafías utilizadas: 3

NP: variantes como 1º nome dos compostos: Philipe Sanctiago: 1 (1665) Philipe Benicio: 1 (1757)

Phelipe Jacobo: 1 (1759) Felipe Antonio: 1 (1784)

total variantes como 1º nome (1665-1784)

1 variante 3 var. 4 NS: variantes como 2º nome dos compostos: Rafael Felipe: 1 (1834) Jesús Felipe: 1 (1904) total variantes como


[ 1834, 1904]: 1 variante 1 variante 2

FELIPE: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS): 1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE FELIPE (NP + NS).

Nº baut.

15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 11



séc. XIX (1 baut.)

séc. XX (1 baut.)

20 Como veremos máis adiante, segue un camiño paralelo a Raphael > Rafael (tamén en 1786 a segunda forma empeza a substituír a primeira).

239

O nome introduciuse na segunda metade do séc. XVII na persoa de Philipe Sanctiago [Pérez], baut. o 6-5-1665, fillo de Leandro Pérez e de María de Lema; os seus padriños chamábanse Domingo e Catharina (a causa da imposición do nome está, polo tanto, na proximidade do día do bautismo co festa onomástica tradicional, o 11 de maio)21. O segundo bautizado, Philipe [de Leys], baut. o 1-5-1672, tamén levou este no-me pola proximidade coa festa onomástica de san Filipe. O séc. XVIII foi o seu período de maior uso, con 7 bautizados (cifra coa que ocupa o 13º lugar da centuria, o 1,31 % dos seus 533 bautizados). Usouse durante case todo o século, de 1711 a 1795. Descoñecemos a causa da imposición do nome dos dous primeiros bautizados da centuria, pero non dos cinco seguintes: Phelipe Jacobo [de Lema], 1-5-1759, recibiuno pola proximidade da data onomástica e os catro nacidos en 1784, 1794 e 1795 do seu padriño Felipe de Lema –sen dúbida o que acabamos de citar, nado en 1759-, que se converteu no máximo propagador do nome (xa bautizara, en 1782, a primeira nena co nome de Felipa). Desde 1795 non volveu bautizarse outro neno con este nome como NP, pero a lem-branza do nome permanecerá como NS no séc. XIX –Rafael Felipe Peres, 1824, que o recibiu da súa madriña Felipa Gonzales- e no XX –Jesús Felipe Paz, 190422. En suma, que dos 9 bautizados que o tiveron de NP, 4 recibírono dun único padriño (44,44 %) e 3 do nome do santo do día (33,33 %); dos outros 2 (22,22 %) non sabemos a causa. Pouco varían as cifras e porcentaxes no cómputo total absoluto. No tocante ó parentesco dos padriños e madriñas, dos 6 bautizados que entran no período 1751-2000 do que temos datos regulares, dos seus 6 padriños e 5 madriñas que se repartiron (11 en total), unicamente 3 (o 27,27 %) consta que foron familiares dos afillados: dous avós e unha tía.

--- o ---

21 Consideramos pouco probable que, nunha aldea tan afastada da Corte real, tivese algunha influencia na introdución do nome o feito que daquela reinase en España o monarca Filipe IV, quen precisamente habería de finar en Madrid en setembro daquel mesmo ano. 22 Polos datos do INE (2001), no Concello de Vimianzo figuraban, nos inicios do séc. XXI, 11 individuos co nome de Felipe, que ían de 0 a 30 anos. Polo tanto, estamos ante un nome con futuro neste municipio.

240

FELIPE : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc. XVII

1665 06/05 Philipe Sanctiago Leandro Perez Maria de Lema Domingo de Anos Catharina Vazques

1672 01/05 Philipe [á marxe: Phelipe]

Pedro de Leys Cathª Pays Andres Rodriguez Maria de Lema

Séc. XVIII 1711 23/08 Phelipe Andres de Sendón Dominga dos Santos Antonio Perez Maria dos Santos

(sogra padr.) 1757 23/08 Phelipe Benicio

(m.p.) Thomás Riveiro (B) Maria dos Santos (B) Dionisio Riveiro (B), avó

pat. -

1759 01/05 Phelipe Jacobo Juan de Lema (B) Maria Patiño (B) Ignacio de Lema (B), avó pat.

Leocadia Patiño (B), tía mat.

1784 28/01 Felipe Antonio Andres Graíño Pasqua dos Santos Felipe de Lema Benita de Lema (esp. padrº)

1794 19/09 Felipe Juan de Alborés (Ozón)

Andrea Patiño (B) Felipe de Lema (B) Benita de Lema (B)

1794 26/01 Felipe Miguel Peres (B) Maria Patiño (B) Felipe de Lema (B) Maria Peres (B) 1795 09/04 Felipe Josef Paz (B) Elena Fernandes

(Cambeda) Felipe de Lema (B) Benita de Lema (B)

NNNSSS

Séc. XIX

1824 22/10 Rafael Felipe (m.p.) Ramón Peres (B) Benita Gonzales (B) Ramón Camaño (B) Felipa Gonzales (B) Séc. XIX

1904 23/08 Jesús Felipe i. Josefa Paz (B) Manuel Pérez María Lage



241

DDDaaannniiieeelll

ficha nº

333111 NP: 9 NS: 1 CTA: 10

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:

5 4 9 baut.


5 baut. (0,85 %)

(1879-1899)

4 baut. (0,79 %)

(1907-2000)

9 baut. (0,50 %)

(1879-2000)







1 1 baut.


1 baut. (0,19 %)

(1923)

1 baut. (0,055 %)







5 baut. (0,85 %)

(1879-1899)

5 baut. (0,98 %)

(1907-2000)

10 baut. (0,55 %)

(1879-2000)







*Comparte este posto con Felipe, Jacobo e Silvestre

Daniel é un nome hebreo composto do substantivo dayâm ‘xuíz’, ou, mellor, do perfecto do verbo dan ‘xulgar’, máis –el (forma abreviada de Elohim ‘Iavé, Deus’). A propagación do nome debeuse áo profeta bíblico Daniel, un dos catro grandes do Antigo Testamento; a súa festa é o 21 de xullo (FERRO ET ALII; 1992: 221).

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Daniel ocupa o lugar 21º dos nomes masculinos de Berdoias (xunto con Felipe, Jacobo e Silvestre), con 9 bautizados (0,50 % dos 1791 totais). Como NS só foi utilizado por un bautizado. No cómputo total absoluto: 10 baut. (0,55 %). Foi usado só como nome único ó cento por cento. Como NS só tivo un bautizado: Secundino Daniel (1928). Trátase dun nome que entrou serodiamente na parroquia, no último terzo do séc. XIX, concentrándose nun período de 20 anos (1879-1899) o número máximo de

242

bautizados (5). Dos catro bautizados do séc. XX, dous naceron no primeiro terzo (1907 e 1923) e os outros dous no derradeiro (1972 e 2000), quedando no medio un baleiro de case 50 anos. O primeiro bautizado foi Daniel Canosa, baut. o 23-11-1879, fillo de Andrea Cano-sa e de pai incógnito; descoñecemos a causa da imposición do nome, pois o padriño non o levaba e a data de bautismo quedaba moi lonxe da festa onomástica (ver “Datos bási-cos”). A novidade do nome na freguesía supuxo un aceptable éxito inicial, pois antes do fi-nal da centuria aínda se lle impoñería a outros catro nenos nos anos 1887, 1892, 1893 e 1899. Simplemente debeu gustar o nome, pois en ningún destes bautizados se deu o caso de que os pais ou padriños o levaran nin as datas dos respectivos bautismos cadraron preto da festa onomástica oficial. O dito para estes cinco bautizados de finais do séc. XIX pódese aplicar para os catro do séc. XX, coa excepción dun deles, Daniel Ferreiro (1972), que o recibiu do seu padriño Daniel Carballo. O derradeiro bautizado do século quédanos ben cerca no tempo: Daniel Fernández, nado e bautizado no ano 200023. Quen si acusou a influencia da proximidade da festa onomástica foi o único bautizado que o tivo de NS, Secundino Daniel Barrientos, baut. o 11-7-1928.

Daniel: GRAFÍAS E VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS


Daniel Daniel total grafías utilizadas: 1

NS: variantes como 2º nome dos compostos: Secundino Daniel: 1 (1928) total variantes como 2º nome


1 variante 1 DANIEL: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS): 1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE DANIEL (NP + NS):

Nº baut.

20-25 15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 10



séc. XIX (5 baut.)

séc. XX (5 baut.)

23 Segundo os datos do INE (2001), na entrada do séc. XXI no Concello de Vimianzo había empadroados 38 individuos co nome de Daniel, dos que 9 eran menores de 25 anos. Trátase dun nome vivo e con futuro, pois segue tendo uso entre a xente nova.

243

POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME Nada sabemos de certo no tocante á imposición do nome de Daniel. Quizais fose unha das innovacións onomásticas chegadas da emigración á América do derradeiro terzo do séc. XIX. Non entrou nin pola data do día do nacemento ou do bautismo nin pola transmisión do nome de padriños ou pais, nin tampouco había por aquela época un eclesiástico na freguesía así chamado que puidese exercer a súa influencia (non se pode descartar que precisamente fose algún oficiante o que suxerise o nome). Este primeiro bautizado (de 1879) sería a causa de que outros catro destes derra-deiros anos do séc. XIX e quizais outros dous do XX recibisen o nome. Tal influencia xa non chegaría ós dous de finais do séc. XX: un recibiríao de seu padriño (1972) e o derradeiro (2000) non sabemos por qué.

PARENTESCO DE PADRIÑOS / MADRIÑAS CO AFILLADO Dos 9 padriños e 9 madriñas –18 en total- dos 9 bautizados que o tiveron de NP, só un padriño e unha madriña (2 en total: un irmán e unha irmá) eran familiares do bautizado. Iso supón que case todos os padriños/madriñas (16 en total) non o era (por volta do 90 %).

--- o ---

DANIEL : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XIX

1879 23/11 Daniel i. Andrea Canosa (B) Manuel J. Canosa Carmen Canosa 1887 25/09 Daniel Jose Gándara (B) Maria Perez (B) Francisco Gándara (B),

irmán Manuela Gándara (B), irmá

1892 29/01 Daniel José Ogando (B) Antonia Quintáns (B) Andres Perez (B) Rosa Pazos (B)

1893 05/08 Daniel i. Rosa Barrientos (B) Manuela Barrientos (B) Maria Anes (B) 1899 02/05 Daniel Manuel Pazos (B) Manuela Canosa (B) Jose Canosa (B) Ramona Rodriguez (B)

1907 09/08 Daniel Jose Costa (B) Antonia Insua (Cambeda)

Pablo Vilaseco Josefa Vilaseco

1923 08/04 Daniel Manuel Pose (Touriñán)

Inocencia Barrientos (B)

José Mª Caamaño Dolores Sánchez

1972 08/01 Daniel B. Ferreiro (Coucieiro) M. Rodríguez (Bgas.)

Daniel Carballo (B) Manuela Iglesias (B)

2000 12/04 Daniel M.A. Fernández (Valladolid)

E. Villar (B) Miguel A. Villar (B) Mª Luz Vieites (B)

NNNSSS

Séc. XX

1928 11/07 Secundino Daniel i. P. Barrientos (B) Manuel Villar Rosa Barrientos (avoa)

ABREVIATURAS: NP: Nome Princpal; NS: Nome Secundario; B.: Berdoias; Bgas.: Berdeogas; i.: incógnito; mat., m. : materno/a; pat., p.: paterno/a; esp.: esposo/a; padrº: padriño; madrª: madriña; presb.: presbítero; cap.: capitán; s.: solteiro/a; v.: viúvo/a.


244

Jacobo

ficha nº

32 NP: 9 NS: 1 CTA: 10

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


1 1 baut.


4 baut. (0,75 %)

(1710-1790)

5 baut. (0,85 %)

(1818-1876)

9 baut. (0,50 %)

(1710-1876)







1 1 baut.


1 baut. (1759)

1 baut. (0,055 %)







5 baut. (0,93 %)

(1710-1790)

5 baut. (0,85 %)

(1818-1876)

10 baut. (0,55 %)

(1710-1876)







*Comparte este posto con Felipe, Daniel e Silvestre

Jacobo é a forma que máis se repite nas partidas, aínda que nunha ocasión aparece a variante Jacobe (1735). Non aparece a forma galega, con grafía moderna, Xacobe. Nome de orixe hebrea, o seu étimo remoto sería Ya’aqôbh ‘Xacob’ (fillo de Isaac e Rebeca da Biblia); foi un nome popular entre os hebreos, e mesmo o levaron dous apóstolos de Cristo. Do hebreo pasou ó grego baixo a forma Iákobos, e deste ó latín Iacobus. No latín tardío aparecen tamén as variantes Jácobus e Jácomus. Da primeira variante latina –a que leva o acento grave- procede o nome galego Xacobe; da segunda (Jácobus), Iago e Santiago; da terceira, Xácome e Xaime24 (FERRO ET ALII; 1992: 532).

24 Por considerármolos nomes distintos -malia teren idéntica orixe etimolóxica- non incluímos na presente ficha os bautizados cos nomes de Santiago e Xaime.

245

Podemos considerar Xacobo unha variante de Santiago, pero en Berdoias esta variante superou en número de bautizados á forma principal (9 bautizados fronte a 3). O máximo propagador do nome foi, polo tanto, o propio apóstolo de Compostela, maiormente coñecido como Santiago; a súa festa é o 25 de xullo.

BREVE HISTORIA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Jacobo ocupa o lugar 21º dos nomes masculinos berdoieses –xunto con Daniel, Felipe e Silvestre-, con 9 bautizados (0,50 % dos totais). Como NS só o levou un bautizado. No cómputo total absoluto: 10 baut. (0,55 % dos totais). Foi usado como nome único case ó cento por cento. Unicamente houbo un bautiza-do que o usou acompañado doutro nome (Jacobe Francisco [Peres], 1735). O que o levou de segundo nome foi Phelipe Jacobo [de Lema], 1759. O nome entrou na parroquia na primeira década do séc. XVIII, e tivo a súa vida ó longo desta mesma centuria (4 bautizados que o tiveron de NP e 1 de NS) e na seguinte (5 baut. de NP); despois desapareceu por completo.

Jacobo: GRAFÍAS E VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS


Jacobo Jacobe

Jacobo


NP: variantes como 1º nome dos compostos: Jacobe Francisco: 1 (1735) total variantes como 1º nome (1735)

1 var. 1 NS: variantes como 2º nome dos compostos: Phelipe Jacobo: 1 (1759) total variantes como 2º nome

doutros bautizados (1759) 1 var. 1

JACOBO: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS): 1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE JACOBO (NP + NS).

Nº baut.

15-20 10-15

5-10 0-5

total baut.: 10



séc. XIX (5 baut.)

séc. XX (0 baut.)

Jacobo [de Passos], baut. o 1-5-1710, fillo de Antonio de Passos e de Andressa de Leis foi quen primeiro o levou25. Dado que fora o seu padriño in sólidum o presbítero D. Bartolomé de Leis, coidamos que foi este esclesiástico o responsable da introdución 25 Non obstante, o nome xa era coñecido na súa forma feminina, pois no ano 1700 bautizárase a primeira –e única- Jacoba da freguesía; quizais foi o oficiante do bautismo –o citado crego Bartolomé de Leis- quen lles fixo a suxestión ós pais e padriños.

246

do nome na freguesía. Esta suposición reafírmase ó comprobarmos que este mesmo eclesiástico fora tamén padriño do segundo bautizado (¡25 anos despois!), Jacobe26 Francisco [Peres], aínda que neste caso a inmediata proximidade do día do bautismo (24-7-1735) co da festa onomástica debeu pesar o seu. Non é nada estraño que certas innovacións onomásticas veñan da man dos eclesiásticos da freguesía, que estaban ó tanto das novas e eran quen de relacionar ou mesmo identificar o nome de Xacobe co de Santiago. Dos outros bautizados do séc. XVIII ignoramos a causa motivadora da imposición do nome, pois nin pais nin padriños o levaban e ningún deles naceu en datas próximas ó 25 de xullo. Dos 5 nacidos no séc. XIX, de 4 foron os padriños os transmisores e propagadores do nome, destacando Jacobo de Antelo, que apadriñou a tres (os nacidos en 1832, 1838 e 1862; os dous primeiros non tiveron oportunidade de espallaren o seu nome, pois morreron párvulos). O derradeiro bautizado portador do nome foi Jacobo Caamaño, na-do en 1876 (van polo tanto, máis de 125 anos sen ser utilizado na parroquia)27. En resumo, que dos 9 baut. que o tiveron de NP, 4 o recibiron dos seus padriños (44,44 %), 1 da data do día da onomástica (11,11 %) e outro máis pola máiss que posi-ble suxestión do seu padriño presbítero (11,11 %). Quedan 3 baut. (33,33 %) dos que ignoramos a causa da imposición do seu nome (neste apartado entraría tamén o bautizado que o levou de segundo nome). Entre as causas que poderían explicar a imposición do nome tamén poderiamos adu-cir o feito de que Santiago é o patrón de Berdeogas, a parroquia matriz ou principal; mais, dada a escaseza de bautizados, tanto co nome de Jacobo (9) como moi especial-mente co de Santiago (tan só 3 en 400 anos), haberá que pensar máis ben nun efecto máis negativo ca positivo: quizais para non “anoxaren” ó seu patrón san Pedro, os ber-doieses tiveron bo coidado de non bautizaren nenos co nome do patrón “rival” da fre-guesía principal. No tocante ó parentesco de padriños/madriñas cos afillados, do período 1751-2000 temos os seguintes datos: 7 bautizados, que tiveron 7 padriños e 7 madriñas; do total de 14 padriños/madriñas, tan só 2 (un tío e unha tía) consta que eran familiares do afillado.

--- o ---

JACOBO : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XVIII

1710 01/05 Jacobo Antonio de Passos Andressa de Leis Bartolomé de Leis, D. (presbº.)

-

1735 24/07 Jacobe Francisco Domingo Peres (B) Maria Basquez (B) Bartolomé de Leys, D. (presbº.)

Maria Antª Basques (Carnés)

1760 02/08 Jacobo Pedro de Canosa (B) Angela Perez (B) Mathias de Lagoa (B) Pasqua de Castiñeyra (B)

1790 24/04 Jacobo Domingo Camaño (B) ......hora Peres (Vimianzo)

Ignacio Camaño (B) Leocadia Patiño (Bayñas)

Séc. XIX 1818 02/10 Jacobo (m.p.) Clemente Fernandes

(Baíñas) Maria de Lema (B) Josef Camaño (B) Josefa Vazquez (B)

26 Así, Jacobe, tanto no texto da partida como á marxe. 27 Polos datos do INE (2001), no Concello de Vimianzo había na entrada do séc. XXI dous Jacobos (un de 2 anos e o outro de 15); ningún deles coas formas Xacobo ou Xacobe galegas.

247

1832 10/12 Jacobo (m.p.) José Albores (B) Rafaela Ramos (Vimianzo)

Jacobo de Antelo (B) Vicenta Canosa (B)

1838 09/09 Jacobo (m.p.) Manuel Martinez (Trava)

Angela Pérez (B) Jacobo de Antelo (B) Joaquina Canosa (B)

1862 22/03 Jacobo Manuel Rodriguez (Carnés)

Josefa Campos (Coucieiro)

Jacobo Antelo Maria Canosa

1876 01/07 Jacobo Andrés Caamaño (B) Josefa Castiñeira (Toba)

Jacobo de Vilaseco (Castrelo), tio

Vicenta Caamaño (Castrelo), tia

NNNSSS

Séc. XVIII 1759 01/05 Phelipe Jacobo Juan de Lema (B) Maria Patiño (B) Ignacio de Lema (B),

avó pat. Leocadia Patiño (B), tía mat.

ABREVIATURAS: NP: Nome Princpal; NS: Nome Secundario; B.: Berdoias; Bgas.: Berdeogas; i.: incógnito; mat., m. : materno/a; pat., p.: paterno/a; esp.: esposo/a; padrº: padriño; madrª: madriña; presb.: presbítero; cap.: capitán; s.: solteiro/a; v.: viúvo/a.


22º :

ENRIQUE FAUSTINO RAFAEL

249

Enrique

ficha nº

33 NP: 8 NS: 1 CTA: 9

número de orde


total abs. (NP+NS): -



séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


4 4 baut.


8 baut. (1,58 %)

(1911-1973)

8 baut. (0,45 %)

(1911-1973)








1 baut. (0,055 %)

(1941)

-

1 baut. (1941)

(% sb os 1791 baut.masc)


9 baut. (1,77 %)

(1911-1973)

9 baut. (0,50 %)

(1911-1973)







*Comparte este posto con Faustino e Rafael.

O nome de Enrique –en galego tamén é válida a variante Henrique, máis etimolóxica- parece ser de orixe xermánica; o segundo elemento é rik ‘poderoso’, ‘señor’; o primeiro elemento pode ser haim ‘ca-sa’, ‘terra’ ou ein ‘un, único’ ou ‘sempre’. A primeira hipótese xustifica as formas co H-, e as outras dúas as formas sen el que atopamos no galego e noutras linguas; no galego medieval xa se detecta a duplicidade Anrique / Henrique (FERRO ET ALII; 1992: 246). A propagación do nome debeuse inicialmente a san Enrique, emperador de Alemaña de 1002 a 1024. A súa festa veuse celebrando tradicionalmente o 15 de xullo (na actualidade pasou ó 13 do mesmo mes). Foi nome de varios reis do reino de Castela medieval, o último, Enrique IV (séc. XV).

250


Como NP, Enrique ocupa, xunto con Faustino e Rafael, o lugar 22º dos nomes masculinos de Berdoias, con 8 bautizados (0,45 % dos totais). Catro dos bautizados le-várono como único nome e outros catro como primeiro nome dos compostos, con estas variantes combinatorias: Enrique Alejandro (2 baut., un en 1934 e outro en 1963), Enrique Jorge (1951) e Enrique Manuel (1955). Só un o tivo de NS: Ernesto Enrrique (sic), 1941. No cómputo total absoluto: 9 bautizados (0,50 % dos totais). Aínda que este nome ten unha longa tradición na onomástica galega e española, en Berdoias tivo unha entrada bastante serodia, a principios do séc. XX. O seu período de vida queda reducido, de momento, a esta centuria: o primeiro bautizado, Enrrique Caamaño1, naceu en 1911, e o último, Enrique Coo, en 19732.

Enrique: GRAFÍAS, ABREVIATURAS, VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS

NOMES DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS


Enrique Enrrique


NP: variantes como 1º nome dos compostos: Enrique Alejandro: 2 (1934, 1963)

Enrique Jorge: 1 (1946) Enrique Manuel: 1 (1951)

total variantes como 1º nome dos compostos

(1934-1963): - 3 var. 3

NS: variantes como 2º nome dos compostos: Ernesto Enrrique: 1 (1941) total variantes como 2º nome dos

compostos (1941): - 1 var. 1

ENRIQUE: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS): 1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE ENRIQUE (NP + NS).

Nº baut.

10-15 5-10

0-5 total

baut.: 9 séc. XVII (0 baut.)


séc. XIX (0 baut.)

séc. XX (9 baut.)

1 Escrito con dous erres (Enrrique), que admitimos como variante gráfica da mesma maneira que admitimos outras diverxencias ortográficas de séculos anteriores noutros nomes. Lémbrese que durante o reitoría do párroco Andrés Montero (1893-1918) este tipo de faltas de ortografía nos libros parroquiais eran normais. Máis adiante, en tempos do crego M. Cambeiro, volverase repetir a mesma grafía nun neno chamado Ernesto Enrrique (1941). 2 Polos datos do INE, no 2001 no Concello de Vimianzo estaban empadroados 17 Enriques (só 3 deles con menos de 25 anos); só un deles levaba un segundo nome (E. Manuel), pois para os outros 16 era nome único.

251

As causas da introdución do nome sonnos descoñecidas, pois este primeiro bauti-zado non recibiu as augas bautismais en datas próximas á festa onomástica nin os seus pais ou padriños levaban o nome. Os datos que temos ó respecto son os seguintes: reci-biron o nome dos padriños 3 baut. (o 37,5 %), dos pais outros 3 (37,5 %), da proximi-dade da festa onomástica 2 (25 %) e doutros 2 ignoramos as causas da imposición do seu nome. Os dous que foron bautizados en datas cercanas á festa do santo xa tiñan un padriño ou un pai con este nome. Dos 8 padriños e 8 madriñas (16 en total) dos bautizados, tan só un (unha avoa) consta que era familiar. Os outros 15 nada sabemos, pero pola coincidencia dalgúns apelidos seguramente tamén o serían.

Enrique: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai


(15-7)*

causas desc.


< nome pai / nai


(15-7)*

causas desc.

séc. XVII - - - - séc. XVIII séc. XIX séc. XX 3 b. < padrº 3 b. < pai 2 2 1 b. < padrº TOTAL 3 (37,5 %) 3 (37,5 %) 2 (25 %) 2 (25 %) 1 - (NP: porcentaxes sobre 8 bautizados) (NS: 1 bautizado)

*O 15-7 é a data onomástica tradicional (a actual é o 13-7).

--- o ---

ENRIQUE : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XX

1911 18/06 Enrrique

Jose Caamaño (B) Manuela Lema (B) Ricardo Caamaño Maria Caamaño

1934 21/07 Enrique Enrique Leis (B) Aquilina Pérez (B) Celestino Gómez (B) Manuela Lema (B)

1934 09/09 Enrique Alejandro Eduardo Paz (B) Aurora Caamaño (B) Enrique Alejandro Caamaño (B)

Manuela Lema (B)

1946 17/07 Enrique Andres Rodriguez (B) Rosa Lema (Ozon) Enrique Argumil [sic] (Vimianzo)

Maria Ogando (B)

1951 28/02 Enrique Jorge i. Claudina Cóo (B) Enrique Leis (B) Manuela Lema (B) 1955 04/09 Enrique Manuel Jesús Antelo (B) Marina Villar (B) Manuel Villar (B) Josefa Pérez (B)

1963 24/07 Enrique Alejandro Enrique Alejandro Paz (B)

María Villar (B) Celso Rodríguez (Cee) Josefa Santos (Ozón)

1973 14/11 Enrique Enrique Cóo (Berdeogas)

Maria I. Alvarez (B) Gervasio Martinez (Finisterre)

Claudina Cóo (B), avoa

NNNSSS

Séc XX

1941 30/05 Ernesto Enrrique Manuel Costa (B) Paulina Caamaño (B) Enrrique Leis (B) Placer Costa (B)



252

FFFaaauuussstttiiinnnooo

ficha nº

333444 NP: 8 NS: 1 CTA: 9

número de orde

como NP***: 222222ººº como NS: -




séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


2 2 baut.


4 baut. (0,68 %)

(1872-1893)

4 baut. (0,79 %)

(1902-1948)

8 baut. (0,45 %)

(1872-1948)








1 baut. (0,055 %)

(1887)

-

1 baut. (1877)



5 baut. (0,85 %)

(1872-1893)

4 baut. (0,79 %)

(1902-1948)

9 baut. (0,50 %)

(1872-1948)






ABREVIATURAs.- NP: Nome Principal (nome único + 1º nome); NS: Nome Secundario (2º + 3º nome); CTA: Cómputo Total Absoluto (NP + NS); sb.: sobre; abs.: absoluto; baut.: bautizados; masc.: masculinos).

***Comparte este posto con Enrique e Rafael.

O nome de Faustino deriva do xentilicio latino Faustinus: ‘da familia de Fausto’. A súa propagación debeuse a san Faustino, mártir do séc. II.A súa festa é o 15 de febreiro.

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Faustino, xunto con Enrique e Rafael, ocupa o lugar 22º dos nomes mas-culinos, con 8 baut. (0,45 % dos totais). Foi utilizado maioritariamente como nome úni-co (tan só dúas variantes de nomes compostos: Faustino Manuel, 1902, e Faustino José, 1948). Como NS só o levou un bautizado como 3º nome (José Mª Faustino, 1877). Trátase doutro dos nomes relativamente recentes, pois a súa introdución na parro-quia produciuse a principios do derradeiro terzo do séc. XIX. Tivo un período duns 75 anos: o último terzo do séc. XIX e a primeira metade do XX (de 1872 a 1950).

253

O primeiro bautizado foi Faustino Lema (4-10-1872); ignoramos a causa da imposición do seu nome. O derradeiro foi Faustino José Pazos (11-8-1848), que o recibiu do seu padriño3. Tan só 3 bautizados recibiron o nome dos seus respectivos padriños (37,5 %); dos outros 5 ignoramos o motivo da súa imposición (62,5 %). Chama a atención que en ningún caso a proximidade do bautismo coa festa onomástica tivese algo que ver. Dos 8 padriños e 8 madriñas dos bautizados (16 en total), unicamente 3 (un avó, un tío e unha tía) eran familiares dos seus afillados (18,75 %); os outros 13 non consta que o fosen (81,25 %). FAUSTINO: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS): 1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE FAUSTINO (NP + NS):

Nº baut.

10-15 5-10

0-5 total



séc. XIX (5 baut.)

séc. XX (4 baut.)

--- o ---

FAUSTINO : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc. XIX

1872 04/10 Faustino Jose Lema (Baíñas ) Maria Sendon (B) Francisco Lema (Carnés) Vicenta Alvarez (Carnés), esp.padrº

1873 06/01 Faustino Manuel Caamaño (B) Maria Barrientos (B) Manuel Barrientos (B), avó mat.

Manuela Amado, Dª (Bgas)

1878 03/01 Faustino i. Rosa Vazquez (B) Manuel Pazos (B) Ramona Pazos (B) 1893 14/10 Faustino Jose Lema (Carnés) Juana Lema (B) Faustino Lema (B), tío Maria Sendón (B), tia

Séc. XX

1902 11/12 Faustino Manuel Manuel Pazos (B) Manuela Canosa (B) Pablo Lopez (aus. en Madrid)

Consuelo Busto

1907 01/03 Faustino (m.p.) Baltasar Antelo (B) Dominga Sendón (B) Andres Caamaño Andrea Suarez 1916 01/05 Faustino i. Amalia Valiña (B) Faustino Castro Julia Garcia 1948 11/08 Faustino José José Pazos (B) Carmen Pais (B) Faustino Lema (B) Maria Villar (B)

NNNSSS

Séc. XIX

1877 10/10 José Mª Faustino i. Manuela Valiña (Castrelo)

Manuel Valiña (B), tio Maria Valiña (B), tia



3 Segundo os datos do INE (2001), nos inicios do séc. XXI no Concello de Vimianzo estaban empadroados 44 Faustinos (4 menores de 25 anos). Agás un, todos o levaban de nome único. Como se ve, trátase dun dos nomes máis usados do municipiona catualidade (ocupa o 8º lugar, xunto con Ramón) e parece ter asegurado o futuro.

254

Rafael

ficha nº

35 NP: 8 NS: 1 CTA: 9

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


3 3 6 baut.


1 baut. (0,6 %)

(1694)

3 baut. (0,56 %) (1748-1786)

4 baut. (0,68 %) (1808-1850)

-

8 baut. (0,44 %)

(1694-1850)








1 baut. (0,055 %)

(1757)

-

1 baut. (1857)

-



1 baut. (0,6 %)

(1694)

3 baut. (0,56 %)

(1748-1786)

5 baut. (0,85 %)

(1808-1857)

-

9 baut. (0,50 %)

(1694-1857)







*Comparte este posto con Enrique e Faustino.

O nome de Rafael procede do hebreo Rephâ’el, un dos numerosísimos nomes teofóricos (FERRO ET ALII; 1992: 445). A propagación do nome vén do arcanxo san Rafael; a súa festa veu celebrándose tradi-cionalmente o 24 de outubro, pero a finais do Concilio Vaticano II substituíuse polo 29 de setembro.


Como NP, Rafael ocupa, xunto con Enrique e Faustino, o lugar 22º dos nomes mas-culinos de Berdoias, con 8 bautizados (0,44 % dos totais). Como NS tan só o levou 1 bautizado. No cómputo total absoluto: 9 baut. (0,50 % dos totais). Como NP parece que precisou de acompañamento dun segundo nome, con estas va-riantes: Raphael / Rafael Antonio: 3 (1748, 1786 e 1808), Raphael Andrés (1757), Ra-fael Felipe (1824) e Rafael Victorio (1836). Tan só foi nome único en dúas ocasións

255

(1694 e 1850). Foi nunha ocasión NS -segundo nome- doutro bautizado: José Rafael (1857).

Rafael: GRAFÍAS E VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS


Raphael Rafael

Raphael Rafael

Rafael total grafías utilizadas: 2

NP: variantes como 1º nome dos compostos: Raphael Andrés: 1 (1757)

Rafael Antonio: 2 (1748, 1786)

Rafael Antonio: 1 (1808) Rafael Felipe: 1 (1824) Rafael Victorio: 1 (1836)


(1757-1836): - 2 var. 3 var. 4

NS: variantes como 2º nome dos compostos: José Rafael: 1 (1857) total variantes como


[ 1857]: 1 var. 1

RAFAEL: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS): 1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE RAFAEL (NP + NS):

Nº baut.

10-15 5-10

0-5 total



séc. XIX (5 baut.)

séc. XX (0 baut.)

No tocante ás grafías, na partida do primeiro bautizado (1694) aparece a arcaica Ra-phael no texto e Rafael na marxe; A forma arcaica conservouse ó longo do séc. XVIII, pero xa a finais desta mesma centuria (1786) se vai substituíndo o –ph- etimolóxico po-lo –f-, adaptándose a grafía á fala4. O nome entrou na parroquia na última década do séc. XVII na persoa de Raphael [de Passos], 21-3-1694; nin pais nin padriños levaban este nome, nin tampouco cadraba cerca do día do seu bautismo o da onomástica, polo cal ignoramos a motivación que houbo para impoñelo. Non volveu usarse ata mediados do séc. XVIII5, 50 anos de bautizarse o primeiro neno con este nome. O segundo foi Raphael Antonio [Trillo], 25-10-1748, que o recibiu pola proximidade da festa onomástica (o mesmo có seguinte bautizado, Raphael Andrés

4 Tivo unha evolución gráfica semellante á que xa observamos en Felipe ( ficha 30). 5 En cambio, a primeira nena bautizada coa forma feminina, Rafaela [Afonso], naceu a principios do século: 24-10-1711 (a imposición do nome veu sen dúbida pola coincidencia coa festa onomástica, da que sen dúbida habería de estar ben ó tanto o seu padriño o presbítero D. Juan Francisco de Liñares).

256

[de Lema], 25-10-1757). En troques, o último deste século, Rafael Antonio [Paz], 25-6-1786, debeullo ó seu padriño. No séc. XIX houbo catro bautizados que o tiveron de NP, todos da primeira metade da centuria: o primeiro, Rafael Antonio [Caamaño], 25-10-1808, debeullo á coinciden-cia do bautismo co día do santo e á súa madriña Rafaela de Mouzo; o segundo tamén ó día do santo, o terceiro á madriña e do cuarto nada sabemos. Deste século é tamén o único que o tivo de segundo nome, José Rafael Vilarnobo, 3-2-1857, que llo debeu á súa madriña6. En resumo: dos 8 bautizados que o tiveron de NP, 3 (37,5 %) recibírono dos seus padriños –máis ben das súas madriñas-, 4 do santo do día (50 %) e de 2 descoñecemos as causas (25 %). Engadindo o que o tivo de NS acrecéntase a porcentaxe dos padriños e iguálase á do día da festa onomástica (en ambos casos, un 44,44 %). Seguen sendo escasos os padriños familiares dos afillados: de 7 padriños e 6 madriñas (13 en total), tan só 2 tíos o foron (15,38 %); os outros 11 (84,6 %) non.

Rafael: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai


(24-10)*

causas desc.


< nome pai / nai


(24-10)*

causas desc.

séc. XVII - - 1 b. - - séc. XVIII 1 b. < padrº 2 b. - séc. XIX 2 b. < madrª - 2 b. 1 b. 1 b. < madrª séc. XX - - - TOTAL 3 (37,5 %) - 4 (50 %) 2 (25 %) 1 - (NP: porcentaxes sobre 8 bautizados) (NS: 1 bautizado)




do santo do día (24-10)*

causas desc.

TOTAL ABSOLUTO

4 (44,44 %)

-

4 (44,44 %)

2 (22,22 %)


*O 24-10 é a data onomástica tradicional (a actual é o 29-9). --- o ---

6 Segundo os datos do INE (2001), no Concello de Vimianzo existían, a principios do séc. XXI, 6 individuos co nome de Rafael, ningún deles menor de 25 anos.

257

RAFAEL : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XVII

1694 21/03 Raphael (á marxe: Rafael)

Domingo de Passos (B) Margarita Vasquez (B) Juan de Leis (B) Alverta Peres (B)

Séc. XVIII

1748 25/10 Raphael Antonio (m.p.)

Pedro Trillo (B) Luisa dos Santos (B) Juan Francisco de Liñares, D. (B), pbrº.

-

1757 25/10 Raphael Andrés (m.p.)

Domingo de Lema (B) Cathalina dos Santos (B)

Andrés de Caamaño (B) Gregoria de Lema (Cambeda)

1786 25/06 Rafael Antonio Josef Paz (B) Elena Fernández (Calo) Rafael da Fonte (Calo), tío mat.

Séc. XIX

1808 25/10 Rafael Antonio Josef Camaño (B) Josefa Vazquez (B) Antonio Peres (Ozón) Rafaela de Mouzo (B) 1824 22/10 Rafael Felipe (m.p.) Ramon Peres (B) Benita Gonzales (B) Ramon Camaño (B) Felipa Gonzales (B) 1836 28/07 Rafael Victorio Pedro Albite (B) Vicenta de Leis y Lema

(B) Manuel Albores (B) Rafaela Paz (B)

1850 10/03 Rafael (m.p.) Pedro Perez (B) Andrea Lopez (B) Angel Caamaño (B) Manuela Trillo (B)

NNNSSS

Séc. XIX

1857 03/02 José Rafael (m.p.) Andrés Vilarnobo (B) Mª Carmen Pais (B) José Domínguez (B), tío mat.

Rafaela Domínguez (B), curmá



258

23º:

ALEJANDRO FERNANDO

MARTÍN AURELIO

259

Alejandro

ficha nº

36 NP: 7 NS: 4 CTA: 11

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


2 2 baut.


7 baut. (1,38 %)

(1915-1990)

7 baut. (0,39 %)

(1915-1990)








4 baut. (0,22 %)

(1919-1963)

-

-

4 baut. (0,79 %)

(1919-1963) (% sb os 1791 baut.masc)


11 baut. (2,17 %)

(1915-1990)

11 baut. (0,61 %)

(1915-1990)






ABREVIATURAs.- NP: Nome Principal (nome único + 1º nome); NS: Nome Secundario (2º + 3º nome); CTA: Cómputo Total Absoluto; sb.: sobre; abs.: absoluto; baut.: bautizados; masc.: masculinos).

*Comparte este posto con Aurelio, Fernando e Martín.

A forma castelá Alejandro é a única que aparece nas partidas. No séc. XVIII aparece grafado con –x- o nome do párroco Alexandro de la Peña, pero non porque se desexase escribir a forma galega, senón por-que o castelán da época aínda mantiña para o son [x] as grafías j e x. O nome procede do grego Aléksandros, a través do latín Aléxander, Alexandri (FERRO ET ALII; 1992: 112). A súa popularización vén nesta ocasión dunha figura histórica máis ca dun santo: o macedonio Ale-xandre Magno (séc. IV a.C.), conquistador dun dos meirandes imperios da Antigüidade; non obstante, non hai que pensar que fose esta precisamente a fonte de entrada dos primeiros bautizados. Houbo un santo Alexandre, papa (séc. II) –festa, 3 de maio-, e un santo Alexandre Nevsky (séc. XIII) –festa, o 23 de novembro-.

260


Como NP, Alejandro ocupa –xunto con Aurelio, Fernando e Martín- o lugar 23º dos nomes masculinos de Berdoias, con 7 bautizados (0,39 % dos totais). Como NS leváro-no 4 bautizados. No cómputo total absoluto: 11 baut. (0,61 %). Como NP levouse maiormente como nome único (5 baut. de 7), e como primeiro nome dos compostos contou con 2 variantes: Alejandro Francisco (1950) e Alejandro Manuel (1942). Como NS contou cn tres variantes combinatorias: Enrique Alejandro (1934 e 1963), Marcelino Alejandro (1919) e Toribio Alejandro (1923).

Alejandro: GRAFÍAS E VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS


Alexandro - Alejandro total grafías utilizadas: 2

NP: variantes como 1º nome dos compostos: Alejandro Francisco (1950)

Alejandro Manuel (1942)


(1942, 1950): - 2 var. 2

NS: variantes como 2º nome dos compostos: Enrique Alejandro: 2 (1934, 1963)

Marcelino Alejandro: 1919 Toribio Alejandro: 1923



3 var. 3 Foi outro dos nomes relativamente modernos desta freguesía, pois a súa vixencia cir-cunscribiuse ó século pasado (ocupa o 7º lugar dos nomes masculinos desta centuria). O primeiro bautizado foi Alejandro Paz (1915), de quen ignoramos a causa da imposición do nome, o mesmo que do último, Alejandro Trillo (1990). A primeira e única nena que levou a forma feminina foi Alejandra Costa, bautizada o 25-4-20007. ALEJANDRO: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS): 1601- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE ALEJANDRO (NP + NS)

Nº baut.

10-15 5-10

0-5 total



séc. XIX (0 baut.)

séc. XX (11 baut.)

7 Segundo os datos do INE (2001), no Concello de Vimianzo Alejandro é na actualidade un dos nomes que gozan dun uso bastante notable, pois lévano 47 individuos (deles, 2 coa forma galega Alexandre –de 2 e 8 anos- e 1 coa italiana Alessandro –de 5 anos-). Trátase dun nome, logo, que se mantén vivo e co futuro asegurado (13 dos que o levan teñen menos de 25 anos).

261

.

Con todo e iso, non se pode dicir que o nome non se coñecera na parroquia con an-terioridade, pois levouno o párroco Alexandro Manoel de la Peña y Canzelada, reitor de Berdoias entre 1722 e 1740. Chama a atención que a súa presenza durante tantos anos non influíse nin por activa nin por pasiva na onomástica parroquial, pois nin neses 18 anos nin nos sucesivos se bautizou ningún neno con este nome. Como acontece con outros nomes que entraron modernamente, non aparecen expli-cacións “lóxicas” que xustifiquen a imposición deste nome (só a querenza de pais ou padriños por el), de aí que o apartado de ‘causas descoñecidas’ leve as porcentaxes máis altas tanto como NP (máis do 57 %) como no cómputo total absoluto (45,45 %); o nome dos padriños foi a segunda causa (28,57 % como NP, 27,27 % no cómputo total); o no-me do pai só influíu nun único caso e sospeitamos –con certas dúbidas- que o santo do día en dous, un como nome NP e outro como NS (nos dous casos o santo que se tivo en conta foi santo Alexandre Nevski, o 23 de novembro). No tocante ó parentesco dos padriños cos afillados, de 7 padriños e 7 madriñas (14 en total), unicamente un padriño e unha madriña –un tío e unha avoa- consta que eran da familia; os outros 12 (85,7 %), non.

Alejandro: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai


(23-11)*

causas desc.


< nome pai / nai


(23-11)*

causas desc.

séc. XVII - séc. XVIII séc. XIX séc. XX 2 b < padrº 1 b. 4 b. 1 b. < padrº 1 b. 1 b. 1 b. TOTAL 2 (28,57 %) - 1 (14,28 %) 4 (57,14%) 1 (25 %) 1 (25 %) 1 (25 %) 1 (25 %) (NP: porcentaxes sb 7 bautizados) (NS: porcentaxes sb 4 bautizados)




do santo do día (23-11)*

causas desc.

TOTAL ABSOLUTO

3 (27,27 %)

1 (9 %)

2 (18,18 %)

5 (45,45 %)


*Hai moitas celebracións distintas da festa; o 23-11 é a de santo Alexandre Nevsky.

--- o ---

262

ALEJANDRO : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XX 1915 24/08 Alejandro i. E. Paz (B) José Méndez Maria Paz 1925 22/11 Alejandro Constantino Pazos (B) Rosario Caamaño (B) José Pazos Manuela Caamaño 1933 23/10 Alejandro Jesús Antelo (B) Julia García (B) Ramón García (B) Sofía Alvite (B)

1942 19/04 Alejandro Manuel Manuel Martinez (Carnés)

Maria Caamaño (B) Alejandro Sendón (Bgas) Carmen Martinez (Carnés)

1952 09/11 Alejandro Francisco Manuel Castro (B) Concepción Pereira (Ozón)

José Gándara (B) Dolores Pérez (B)

1959 28/06 Alejandro (m.) i. D. V. (B) Alejandro Martínez (B) María García (B) 1990 06/08 Alejandro Manuel Trillo

(Dumbría) Elena Pérez (B) Francisco Pérez (B), tío María Pérez (B),

avoa NNNSSS

Séc. XX 1919 20/11 Marcelino

Alejandro Manuel Peña (Bgas.) Erminda Mouzo (B) Amadeo Mouzo Pilar Mouzo

1923 16/04 Toribio Alejandro i. Josefa Mouzo (P. do Porto)

Andrés Caamaño María Costa

1934 09/09 Enrique Alejandro Eduardo Paz (B) Aurora Caamaño (B) Enrique Alejandro Caamaño

Manuela Lema (B)

1963 24/07 Enrique Alejandro Enrique Alejandro Paz (B)

María Villar (B) Celso Rodríguez (Cee)

Josefa Santos (Ozón)



263

FFFeeerrrnnnaaannndddooo

ficha nº

333777 NP: 7 NS: 3 CTA: 10

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


2 2 4 baut.


3 baut. (0,56 %)

(1723-1869)

4 baut. (0,68 %)

(1862-1885)

7 baut. (0,39%)

(1723-1885)







- 2 1 - 3 baut. TOTAL COMO NOME SECUNDARIO (NS):

3 baut. (0,16 %) (1742, 1778, 1873)

2 baut. (0,37 %)

(1778)

1 baut. (0,17 %)

(1873)

-



-

5 baut. (0,93 %)

(1723-1778)

5 baut. (0,85 %)

(1862-1885)

10 baut. (0,50 %)

(1723-1885)







***Comparte este posto con Alejandro, Aurelio e Martín.

O nome de Fernando procede do xermánico *Frithunants; os testemuños máis antigos aparecen no latín hispánico no séc. X, coas formas Fredenandus, Frenandus e Fernandus. Este nome deu lugar ó apelido Fernández, o 2º en orde de frecuencia na actualidade en Galicia (FERRO ET ALII; 1992: 269). A popularización do nome vén de Fernando III o Santo (séc. XIII), rei de Castela, León e Galicia. A súa festa celébrase o 30 de maio.

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Fernando ocupa –xunto con Alejandro, Aurelio e Martín- o posto 23º dos nomes masculinos de Berdoias, con 7 bautizados (0,39 % dos totais). Como NS le-várono 3 baut. (0,16 %). No cómputo total absoluto: 10 baut. (0,50 % dos totais).

264

Como NP, 3 bautizados levárono como nome único e catro –dous do séc. XVIII, dous do XIX- acompañado dun segundo nome, con estas combinacións un tanto exóti-cas: Fernando Cosme Damián (1751), Fernando Fructuoso (1769), Fernando Carmen Domingo (1862) e Fernando Carmen (1885). Como NS combinou como segundo nome con Joseph (1742, con Pablo (1778) e con Joaquín (1873).

Fernando: GRAFÍAS, VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS


- Fernando Fernando total grafías utilizadas: 1

NP: variantes como 1º nome dos compostos: Fernando Cosme Damián: 1 (1751)

Fernando Fructuoso: 1 (1769) Fernando Carmen Domingo: 1 (1862) Fernando Carmen: 1 (1885)

total variantes como 1º nome (1751-1885):

- 2 var. 1 var. 3 NS: variantes como 2º nome dos compostos: Joseph Fernando: 1 (1742)

Pablo Fernando: 1 (1778)

Joaquín Fernando: 1 (1873) total variantes como 2º nome doutros

bautizados [ 1742, 1778, 1873]:

2 var. 1 var. 3 FERNANDO: PERÍODO(S) CON MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS): 1600- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

EVOLUCIÓN DO USO DO NOME DE FERNANDO (COMO NP):

Nº baut.

10-15 5-10

0-5 total

baut.: séc. XVII ( baut.)


séc. XIX (5 baut.)

séc. XX ( baut.)

O nome tivo unha entrada temperá na parroquia, no primeiro terzo do séc. XVIII, sendo o primeiro bautizado que o levou Fernando [Blanco], baut. o 30-5-1723 (foille imposto, polo tanto, pola coincidencia do día do bautismo co da festa onomástica). Mantívose despois durante todo o segundo terzo deste mesmo século, polo menos deica 1778, para desaparecer por un espazo superior ós 80 anos, pois non volverá haber un bautizado con este nome ata 1862. O novo período de vixencia durará case 25 anos, pois en 1885 recibiría as augas bautismais o derradeiro bautizado: Fernando Carmen Sen-dón; desde aquela, ningún outro o recibiu8. Foron os padriños os máximos espalladores do nome, pois 4 bautizados que o tiveron de NP e 2 de NS recibírono deles (o 60 % do cómputo total); pola proximidade

8 Polos datos do INE, no ano 2001, ó contrario de en Berdoias, no Concello de Vimianzo Fernando era un nome de bastante uso, pois levábano 34 individuos (deles, 14 con menos de 25 anos). Polo tanto, goza de boa saúde e conta con futuro neste concello.

265

do bautismo coa festa do santo unicamente o recibiron 2 baut. (o 20 % do cómputo to-tal); outros 2 por causas descoñecidas. O santo non recibe culto na freguesía nin noutras da redonda. Tampouco houbo nin-gún eclesiástico que levase este nome na historia parroquial. O apelido Fernández –a forma máis arcaica Fernandes aparece con bastante fre-cuencia ata ben entrado o primeiro terzo do séc. XIX- mantivo e mantén unha forte pre-senza nos libros de bautizados da parroquia. No tocante ó parentesco de padriños e afillados, 6 bautizados entrarían no período 1751-2000 do que temos datos; dos correspondentes 6 padriños e 6 madriñas (12 en total), a metade consta que foron familiares dos bautizados (3 tíos e 3 tías; o 50%).

Fernando: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai


(30-5)

causas desc.


< nome pai / nai


(30-5)

causas desc.

séc. XVII - séc. XVIII 2 b. < padrº 1 2 b. < padrº séc. XIX 2 b. < padrº 1 1 séc. XX 1 TOTAL 4 (57,14 %) - 2 (26,57 %) 1 (14,28%) 2 (66,66 %) - - 1 (33,33%) (NP: porcentaxes sb 7 bautizados) (NS: porcentaxes sb 3 bautizados)





TOTAL ABSOLUTO

6 (60 %)

-

2 (20 %)

2 (20 %)


--- o ---

266

FERNANDO : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XVIII

1723 30/05 Fernando Domingo Blanco Andressa Rodrigues Juan de Leis (B) - 1751 27/09 Fernando Cosme

Damián (m.p.) Juan Pérez (B) Maria Perez (B) Fernando de Ponte

(Bgas) Elena Pérez (Bimianzo), avoa mat.

1769 16/12 Fernando Fructuoso (m.p.)

Melchor de Alvorés (B) Ana dos Santos (B) Fernando de Lema (B)

Dominga dos Santos (B), esp.padrº

Séc. XIX

1862 12/05 Fernando Carmen Domingo

Andres Carmen López (Cereijo)

Maria Alvite (B) Victorio Alvite (B), tio Maria Dolores (B), tia

1872 26/10 Fernando i. Francisca Pereiro (S.Adr.Castro)

Fernando Castiñeira (B), tío

Carmen Pereiro (B), tía

1874 08/02 Fernando i. Maria Perez (B) Fernando Castiñeira (B) - 1885 05/05 Fernando Carmen José Sendón (Carnés) Victoria Lopez (B) Victorio López (B), tio Domª López (B), tia

NNNSSS

Séc XVIII

1742 ?/09 Joseph Fernando Pedro Pérez (B) Petronila dos Santos (B)

Fernando de Ponte (Bgas.)

María Pérez (Castrelo)

1778 02/03 Pablo Fernando Mathías Barrientos (B) Francisca Varela (B) Fernando de Lema (B) María Varela (B)

Séc. XIX 1873 24/11 Joaquín Fernando Francisco Sánchez (B) Josefa Romero (B) Joaquín Vidal (Castrelo) Joaquina Paiba (B)



267

MMMaaarrrtttííínnn

ficha nº

333888 NP: 7 NS: 3 CTA: 10

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:

3 1 - 2 6 baut. como 1º nome dos compostos:

1 1 baut.


3 baut. (1,82 %)

(1615-1656)

1 baut. (0,18 %)

(1724)

1 baut. (0,17 %)

(1839)

2 baut. (0,39 %)

(1977, 1978)

7 baut. (0,39%)

(1615-1978)







1 1 - 1 3 baut. TOTAL COMO NOME SECUNDARIO (NS):

3 baut. (0,16 %) (1663, 1746, 1974)

1 baut. (0,6 %)

(1663)

1 baut. (0,18 %)

(1746)

1 baut. (0,19 %)

(1974) (% sb os 1791 baut.masc)


4 baut. (2,43 %)

(1615-1663)

2 baut. (0,37 %)

(1724, 1746)

1 baut. (0,17 %)

(1839)

3 baut. (0,59 %) (1974, 1977, 1978)

10 baut. (0,50 %)

(1615-1978)







***Comparte este posto con Alejandro, Aurelio e Fernando.

Martín é a única forma que se rexistra nas partidas; como era de esperar, non apareceu en ningunha ocasión a forma (máis) galega Martiño, existente na fala ó longo das catro centurias9. O nome procede doutro romano, Martinus, derivado de Mars, Martis ‘Marte (deus da guerra); foi un nome moi frecuente na Galia, de orixe pagá, que os cristiáns aceptaron pola popularidade do bispo de Tours. Del derivan os apelidos Martínez, Martíns, Martís e Martín, que se rexistran entre os bautizados das partidas de Berdoias (especialmente a primeira e a terceira forma) [FERRO ET ALII; 1992: 369]. A propagación do nome debeuse a san Martiño de Tours (séc. IV), o apóstolo das Galias, un dos cultos máis antigos de Galicia (onde é titular de 235 parroquias). A súa festa celébrase o 11 de novembro.

9 Non só na fala oral, senón tamén en documentos escritos no castelán do séc. XVII era posible atopar a forma galega Martiño; coma tal, nos libros de fábrica das parroquias. Martín de Castiñeira (nado en 1615), fillo do fidalgo Alonso de Lema aparecerá noutros documentos tamén coa forma Martiño.

268

En certas zonas de Galicia tamén tivo a súa importancia san Martiño de Dumio ou de Braga (séc. VI), o apóstolo dos suevos galaicos. A súa festa, o 20 de marzo.

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Martín ocupa, xunto con Alejandro, Aurelio e Fernando, o lugar 23º dos nomes masculinos de Berdoias, con 7 baut. (0,39 % dos totais). Como NS foi utilizado por 3 baut. No cómputo total absoluto: 10 baut. (0,50 % dos totais). Foi un nome que se preferiu como nome único, pois así o levaron 6 bautizados dos 7 totais (Martín Ramón, 1839, foi a única variante combinatoria). Figurou como segundo nome doutros bautizados, con estas combinacións: Ángel Martín (1663), Lorenzo Mar-tín (1746) e José Martín (1974). Loxicamente, non se pode dicir que o nome tivese moito éxito, pero si que foi dei-xando as súas “pinguiñas” espalladas en cada centuria; no cómputo total absoluto: 4 bautizados no séc. XVII, 2 no XVIII, 1 no XIX e 3 no XX (ver Cadro dos períodos de maior número de nacementos).

Martín: GRAFÍAS, VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS


Martín [Martiño]

Martín Martín Martín total grafías utilizadas: 2

NP: variantes como 1º nome dos compostos: Martín Ramón: 1 (1839) total nº de variantes

como 1º nome doutros bautizados (1839):

- 1 var. 1 NS: variantes como 2º nome dos compostos: Ángel Martín: 1 (1663) Lorenzo Martín: 1

(1746) José Martín: 1 (1974) total nº variantes como


[ 1663, 1746, 1974]: 1 var. 1 var. 1 var. 3

MARTÍN: PERÍODOS DE MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS): 1600- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

MARTÍN: EVOLUCIÓN DO USO DO NOME (NP+NS):

10-15 5-10

0-5 nº total de baut.: 10



séc. XIX (1 baut.)

séc. XX (3 baut.)

Atopamos o nome moi axiña, xa nas primeiras partidas do séc. XVII. O primeiro bautizado foi o terceiro fillo dos fidalgos Alonso de Lema [II] e Maior Franqueira [de Castiñeira], bautizado o 18-8-1615 (Doc. 5); Martín de Castiñeira –tomaría, por causas

269

que descoñecemos, o apelido da nai en vez do do pai10- pasaría en vida do pai a residir en Boallo, onde levantaría a súa casa, e sería finalmente o herdeiro dos dous coutos en que Alonso de Lema dividira a freguesía. Polo deterioramento das páxinas iniciais do libro de bauti-zados ignoramos o nome do seu padriño, pero seguramente non foi outro có seu avó materno de Cambeda, Martín ou Martiño de Castiñeira o Mozo, o que explicaría con claridade a introdución do nome en Berdoias11. O segundo bautizado naceu vinte e dous anos despois, o 29-5-1637 (doc. 10) e foi precisamente o fillo primoxénito de Martín de Castiñeira e da súa primeira muller María [Sanches de Leis]12; este Martín [Rodrigues de Leis]13 herdaría o couto de Berdoias. Seguindo a tradición dos Lema fidalgos, o pai procura perpetuar o seu nome nun dos seus fillos, neste caso no máis vello e vinculeiro. A querenza polo seu nome de pía por parte do fidalgo de Boallo debeu ser notable, pois ó seu quinto fillo impúxollo de segundo nome: Ángel Martín, bautizado o 5-3-1664 (doc. 26). O terceiro bautizado, Martín [Basques], naceu en 1656 e parece que xa nada tiña que ver cos fidalgos berdoieses. Os únicos bautizados que o levaron como NP no séc. XVIII (Martín [Caamaño], 1724) e no XIX (Martín Ramón [Pérez], 1839), debéronllo á coincidencia do seu bautis-mo co día da festa onomástica. Unha madriña, Martina González, impúxollo como se-gundo nome a Lorenzo Martín [Romero], 1746. Non sabemos as causas da imposición do nome nos tres bautizados do séc. XX (dous como NP e un como NS).14 Todo isto dá lugar a que as causas da imposición deste nome sexan do máis diverso, aínda que as descoñecidas sexan as maioritarias (ver Cadro). Respecto do parentesco de padriños/madriñas co afillado, unicamente entran no período 1751-2000 3 bautizados; dos seus 3 padriños e 3 madriñas (6 en total), xustamente a metade foron familia dos afillados (1 avó e 2 avoas).

10 Seguramente porque nun principio non fora o fillo destinado a levar o vínculo familiar, D. Martiño deixou o apelido Lema para os seus irmáns Pedro e Alonso e escolleu o materno. Contra o que se planifi-cara, ó morreren novos estes dous irmáns foi el o herdeiro de todo o patrimonio, pero daquela a elección do apelido xa estaba feita e non era cousa de volver atrás. Xa temos comentada a facilidade que tiña a no-breza do Antigo Réxime –mesmo a fidalguía- para elixir apelido. 11 Ver o apartado dedicado á fidalguía berdoiesa. 12 Na partida non aparecen os apelidos da nai. 13 Seguindo o exemplo de seu pai, o fillo de Martiño/Martín de Castiñeira preferiu os apelidos maternos ós paternos (ignoramos de onde ven o de Rodríguez, quizais dalgún antepasado da nai). O apelido Leis foi o que permanecería por varias xeracións, ata o séc. XIX. 14 Polos datos do INE (2001), Martín era nos inicios do séc. XXI un nome en auxe no Concello de Vimianzo: levábano 39 individuos, todos menores de 25 anos menos dous que tiñan 38 e 88, respectiva-mente.

270

Martín: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME


padriño/ madriña

< nome pai / nai


(11-11)

causas desc.


< nome pai / nai


(11-11)

causas desc.

séc. XVII 1 b. < padrº?* 1 b. < pai 2 b. 1 b. < pai

séc. XVIII 1 b. 1 b. < madrª séc. XIX 1 b. séc. XX 2 b. 1 TOTAL - 1 (14,3 %) 2 (28,6 %) 4 (57,1 %) 1 (33 %) 1 (33 %) - 1 (33 %) (NP: porcentaxes sb 7 bautizados) (NS: porcentaxes sb 3 bautizados)





TOTAL ABSOLUTO

1 (10 %)

2 (20 %)

2 (20 %)

5 (50 %)


*Posiblemente Martín de Castiñeira o Mozo (Cambeda), avó de Martín de Castiñeira de Boallo

--- o ---

MARTÍN : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XVII 1615 18/08 Martin Alonso de Lema (B),

fid. Mayor Franqueira (Cambeda), fid.

? Catalina de ...?

1637 29/05 Martin Martin de Castiñeira (B), fid.

Maria [Sanches de Leis] (fid.)

... ? de Lema Tareysa de Lema

1656 15/02 Martin Juan Basques Maria de Leis Juan Domingues Maria Rs. Séc. XVIII

1724 11/11 Martin Gillelmo (sic) Caamaño (B)

Maria de Lema (B) Clemente de Caamaño (B) -

Séc. XIX 1839 13/11 Martin Ramon Pedro Perez (B) Andrea Lopez (B) Ramón Perez (B) Josefa Perez (B)

Séc. XX 1977 02/06 Martín Manuel Ramos

(Brandoñas) María Insua (Ozón) José Mª Insua (Carnés),

avó Graciana Piñeiro (Carnés), avoa

1978 15/05 Martín Joaquín Conde (Moraime)

Margarita Antelo (B) Andrés Antelo (B), avó Benedicta Mouzo (B), avoa

NNNSSS

Séc. XVII 1663 05/03 Angel Martín Martín de Castiñeira

(B), cap. e fid. María Álvarez de Carantoña

Sancho de Lema (arcediago Trastamara)

-

Séc. XVIII 1746 11/08 Lorenzo Martín Antonio Romero (B) Isabel Sánchez (B) Benito de Leys (B) Martina González (B)

Séc. XX 1974 25/10 José Martín Aurelio Peña (B) Carmen Díaz

(Dumbría) Pedro Díaz (Dumbría), tío Carmen varela

(Pereiriña) ABREVIATURAS: NP: Nome Principal; NS: Nome Secundario; B.: Berdoias; Bgas.: Berdeogas; i.: incógnito; mat., m. : materno/a;


271

Aurelio

ficha nº

39 NP: 7 NS: 0 CTA: 7

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


2 2 baut.


1 baut. (0,17 %)

(1893)

6 baut. (1,18 %)

(1908-1949)

7 baut. (0,39 %)

(1893-1949)






ABREVIATURAs.- NP: Nome Principal (nome único + 1º nome); NS: Nome Secundario (2º + 3º nome); sb.: sobre; abs.: absoluto; baut.: bautizados; masc.: masculinos).

*Comparte este posto con Alejandro, Fernando e Martín.

O procede do latín Aurelius, nome dunha gens romana. A súa popularización correu a cargo de varios santos, sendo os máis coñecidos santo Aurelio de Cartago (séc. IV-V), e santo Aurelio de Córdoba (séc. IX). Non hai unha data única, pois cada santo ten a súa (12 e 15 de novembro, 20 de outubro, 27 de xullo...).

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Aurelio ocupa –xunto con Alejandro, Fernando e Martín- o lugar 23º dos nomes masculinos de Berdoias, con 7 bautizados (0,39 %). Non tivo uso como NS. Maioritariamente preferiuse como nome único (5 baut. de 7). Como primeiro nome dos compostos tivo estas dúas variantes: Aurelio Jesús e Aurelio Manuel (ambas de 1945). O nome entrou a fins do séc. XIX, na persoa de Aurelio Sendón (1893); ignoramos os motivos da imposición do nome. O período áureo do uso do nome foi a primeira metade do séc. XX (ocupa o 8º lugar da centuria, con 6 bautizados). O último que o levou foi Aurelio Váquez (1949)15. A causa fundamental da propagación do nome foi o traslado do nome dos padriños, que se deu en 5 bautizados (o 71,42 %); nun destes bautizados tamén coincidiu a pro-ximidade de bautismo coa festa onomástica. Dos dous primeiros bautizados (1893 e 1908) descoñecemos a causa directa da imposición do nome. No tocante ó parentesco dos padriños cos afillados, de 7 padriños e 7 madriñas (14 en total), 5 (35,71 %) eran familiares (2 tíos, 1 tía, 1 avoa e 1 irmá). En consecuencia, 9 (64,28 %) non o eran, que se saiba.

15 No ano 2001, Aurelio era no Concello de Vimianzo Aurelio un nome en regresión: levábano tan só 12 individuos, o máis novo de 38 anos (INE, 2001).

272

Aurelio: GRAFÍAS E VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES


grafías:

- - Aurelio total grafías utilizadas: 1 NP: variantes como 1º nome dos compostos: Aurelio Jesús: 1 (1945)

Aurelio Manuel (1945) total variantes como 1º nome

dos compostos (1945): - 2 var. 2

AURELIO: PERÍODOS DE MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS): 1600- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

AURELIO: EVOLUCIÓN DO USO DO NOME (NP+NS):

10-15 5-10

0-5 nº total baut.: 7

séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX (1 baut.)

séc. XX (6 baut.)

Aurelio: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai


(12-11)*

causas desc.


< nome pai / nai


(12-11)*

causas desc.

séc. XVII - séc. XVIII séc. XIX séc. XX 5 b. < padrº 1 2 TOTAL 5 (71,42 %) - 1 (14,28 %) 4 (28,57%) (NP: porcentaxes sb 7 bautizados) (NS: 0 bautizados)

*Hai celebracións de distintos santos: 12-11, 15-11, 20-10, 27-7.

273

AURELIO : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XIX 1893 26/09 Aurelio José Sendón (B) Victoria López (B) Isidoro López (B), tío Dominga Sendón (B),

irmá Séc XIX

1908 30/06 Aurelio José Ogando (B) Maria Mouzo (B) Manuel Ogando Manuela Ogando 1928 14/11 Aurelio Ricardo Ogando (B) Manuela Villar (B) Aurelio Ogando (tío) Maria Villar (tía) 1943 21/09 Aurelio Jose Peña (Bgas.) Manuela Pazos (B) Aurelio Antelo (B) Maria Antelo (B)

1945 31/01 Aurelio Jesús José Antelo (B) Dorinda Pérez (B) Aurelio Antelo (B) Marina Villar (B) 1945 14/06 Aurelio Manuel i. M. A. (B) Aurelio Antelo (B) Josefa Pazos (B), avoa 1949 26/04 Aurelio José Vázquez

(Castrelo) Magdalena Ogando (B)

Aurelio Ogando (B) María Pazos (B)



--- o ---

274

24º :

AGUSTÍN BARTOLOMÉ

EDUARDO MARCOS

PERFECTO SALVADOR

275

AAAggguuussstttííínnn

ficha nº

444000 NP: 6 NS: 2 CTA: 8

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:

1 1 3 1 6 baut.


1 baut. (0,6 %)

(1700)

1 baut. (0,18 %)

(1728)

3 baut. (0,51 %)

(1808-1836)

1 baut. (0,19 %)

(1906)

6 baut. (0,33 %)

(1700-1906)








2 baut. (0,11 %)

(1838, 1912)

1 baut. (0,17 %)

(1838)

1 baut. (0,19 %)

(1912) (% sb os 1791 baut.masc)


1 baut. (0,6 %)

(1700)

1 baut. (0,18 %)

(1728)

4 baut. (0,68 %)

(1808-1838)

2 baut. (0,39 %)

(1906, 1912)

8 baut. (0,44 %)

(1700-1912)







*Comparte este posto con Bartolomé, Eduardo, Marcos, Perfecto e Salvador.

A forma Agustín, en castelán, é a única que aparace nas partidas, do séc. XVII ó XX; non atopamos en ocasión ningunha as formas galegas Agostiño ou Agosto. O nome procede do latín Augustinus, derivado de Augustus ‘de bo agoiro, venerable’. A súa propa-gación debeuse a santo Agostiño (354-430), un dos grandes doutores da Igrexa Latina; a súa festa, o 28 de agosto.

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Agustín ocupa, xunto con Bartolomé, Eduardo, Marcos, Perfecto e Salvador, o lugar 24º dos bautizados masculinos berdoieses, con 6 bautizados (o 0,33 % dos totais). Como NS tan só contou con dous bautizados. No cómputo total absoluto: 8 bautizados (0,44 % dos totais). Como NP foi usado só como nome único. Como NS foi segundo nome nestas va-riantes combinatorias: Manuel Agustín (1838) e Cándido Agustín (1912).

276

Foi outro dos nomes que estivo presente nas catro centurias, pero con pequenas “pinguiñas” en cada unha delas; unicamente no período do séc. XIX comprendido entre 1808 e 1838 rexistramos unha “concentración” de 4 bautizados. A entrada na parroquia tivo lugar xustamente no ano 1700, na persoa de Agustín [de Lema], a quen lle foi imposto pola coincidencia da data do bautismo coa da festa ono-mástica (28 de agosto). A primeira das dúas únicas mulleres que levaron a forma femi-nina, Agustina, bautizaríase uns anos despois, en 1707; a coincidencia do seu bautismo coa festa onomástica foi tamén a causa da imposición do nome. Os últimos portadores do nome foron Agustín Cernadas (1906) e Cándido Agustín Rodríguez (1912)16. As causas da imposición do nome están bastante repartidas, cun empate entre o nome dos padriños e a coincidencia do bautismo coa festa onomástica (o 37,5 % no cómputo total); as causas descoñecidas supuxeron un 25 %. No tocante ó parentesco dos padriños, estes son os datos que dispoñemos dos 4 bautizados comprendidos no período 1751-2000: 4 padriños e 3 madriñas (7 en total), dos que 4 eran da familia (57 %): 3 tíos e 1 tía. AGUSTÍN: PERÍODOS DE MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS): 1600- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

AGUSTÍN: EVOLUCIÓN DO USO DO NOME (NP+NS):

10-15 5-10




séc. XIX (4 baut.)

séc. XX (2 baut.)

Agustín: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai


(28-8)

causas desc.


< nome pai / nai


(28-8)

causas desc.

séc. XVII 1 b. - séc. XVIII 1 b. < padrº séc. XIX 2 b. < padrº 1 b. 1 b. séc. XX 1 b. 1 b. TOTAL 3 (50 %) - 2 (33,33 %) 1 (16,66%) - - 1 1 (NP: porcentaxes sb 6 bautizados) (NS: porcentaxes sb 2 bautizados)





TOTAL ABSOLUTO

3 (37,5 %)

-

3 (37,5 %)

2 (25 %)


16 Polos datos do INE (2001), Agustín era nos inicios do séc. XXI no Concello de Vimianzo un nome de escaso uso (só o levaban 8 individuos) e en franca regresión (só dous tiñan menos de 25 anos).

277

AGUSTÍN : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XVII 1700 28/08 Agustin Juan de Lema Maria Perez Leandro Perez Maria de Lema

Séc. XVIII 1728 04/11 Agustín Thomé de Canossa (B) Maria de Lema (B) Agustín de Cristobo (B) Rossa de Caamaño (B)

Séc. XIX 1808 02/07 Agustin Domingo Fernandes

(Olbeira) Josefa Albares (B) Agustin Fernandes

(Olbeira), tío mat. Maria Camaño (Castrelo)

1828 29/08 Agustín (m.p.) Xorge de Leis (B) Maria Camaño (B) Manuel de Leis, D. (B), tío pat.

Bárbara de Leis (B), tía pat.

1836 13/03 Agustin (m.p.) Benito Caamaño (B) Maria Fernandez (B) Agustin Fernandez (B), tío mat.

-

Séc. XX 1906 29/08 Agustin José (Z)ernades

(Chacín) Josefa Dominguez (B) José Mouzo Manuela Campos

NNNSSS

Séc. XIX 1838 28/08 Manuel Agustín Andrés Paz (B) Manuela Canosa (B) Manuel Alborés (B) Rafaela Paz (B)

Séc. XX 1912 25/03 Cándido Agustín José Rodríguez (B) Dolores Pérez

(Castrelo) Cándido García (B) Josefa Pérez (B)



278

Bartolomé

ficha nº

41 NP: 6 NS: 2 CTA: 8

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:

3 2 - - 5 baut. como 1º nome dos compostos:

1 - 1 baut.


4 baut. (2,43 %)

(1665-1698)

2 baut. (0,37 %)

(1727, 1729)

6 baut. (0,33 %)

(1665-1729)








2 baut. (0,11 %)

(1752, 1858)

1 baut. (0,18 %)

(1752)

1 baut. (0,17 %)

(1858)



4 baut. (2,43 %)

(1665-1698)

3 baut. (0,56 %)

(1727-1752)

1 baut. (0,17 %)

(1858)

8 baut. (0,44 %)

(1665-1858)






ABREVIATURAs.- NP: Nome Principal (nome único + 1º nome); NS: Nome Secundario (2º + 3º nome); CTA: Cómput Total Absoluto (NP + NS); sb.: sobre; abs.: absoluto; baut.: bautizados; masc.: masculinos).

*Comparte este posto con Agustín, Eduardo, Marcos, Perfecto e Salvador.

A forma castelá Bartolomé foi a única usada (nos séculos XVII e XVIII alternando coas variantes Bartholomé –gráfica-, Bartolamé e a forma apocopada Bértola-). Non se rexistran as formas galegas Bar-tolomeu ou Bertomeu. O nome ten a súa orixe no arameo Bar Talmai (de bar ‘fillo’ e Talmai, nome propio) a través do latín eclesiástico Bartholomaeus e do grego Bartholomáios (FERRO ET ALII; 1992: 165). A súa popularización debeuse ó apóstolo san Bartolomeu, un dos máis enigmáticos discípulos de Cristo. En Galicia ten bastante culto, sendo titular de 36 parroquias. Protexe o gando bovino e suíno das súas doenzas, do lobo e doutras alimañas; tamén é avogoso contra as mordeduras, e, con santa Bárbara, é protector do raio e das treboadas. A súa festa é o 24 de agosto.

279


Como NP, Bartolomé ocupa, xunto con Agustín, Eduardo, Marcos, Perfecto e Salvador, o lugar 24º dos bautizados masculinos de Berdoias, con 6 bautizados (0,33 % dos totais). Como NS contou con 2 bautizados. No cómputo total absoluto: 8 bautizados (0,44 % dos totais). Foi usado practicamente como nome único (5 dos 6 bautizados que o tiveron de NP). Bartolomé Lois (1698) foi a única variante combinatoria como NP. Como NS, An-tonio Bartholomé Luis (1752) e Manuel Bartolomé (1858). Só se utilizou nos séculos XVII e XVIII (e anecdoticamente no XIX como NS), en especial no derradeiro terzo da primeira centuria, pois os 4 bautizados naceron entre 1665 e 1698. O primeiro bautizado con este nome foi Bartolomé [de Seoane], bautizado o 5-9-1665. Ignoramos a causa que motivou a imposición do nome, o mesmo ca dos outros dous seguintes bautizados. O último bautizado foi Bartolomé [Caamaño], de 1729, que recibiu o nome do seu padriño. A partir desta data o nome desapareceu da parroquia, malia que aínda terá un breve canto do cisne en 1858, cando o reciba un neno de segundo nome17. En 1642 figura como pai dunha nena Bértola (ou Vértola) Paz; catro anos despois, en 1646, este mesmo home aparece noutra partida, tamén como pai, como Bartolamé Pas. Como se pode ver no cadro dos ‘Datos básicos’, non está entre os nacidos na parroquia. As posibles causas da imposición do nome están bastante repartidas: como NP, as causas descoñecidas foron as imperantes (50 %), vindo despois o nome dos padriños (33,33 %) e logo o santo do día (16,66 %); como NS foi o santo do día nos dous bauti-zados (100 %)18; o cómputo total absoluto queda así: o santo do día e as causas desco-ñecidas un 37,5 % e os padriños un 25 %. Falando das causas incógnitas, chama a aten-ción que no tempo en que foi oficiante de cerimonias bautismais na parroquia o crego Bartholomé de Leis y Caamaño, de 1700 a 1722, non se bautizase ningún neno con este nome; con todo, o eclesiástico procurou deixar a impronta do seu nome en dous afilla-dos -bautizados en 1727 e 1729-, os únicos de todo o séc. XVIII e os derradeiros da parroquia ata o momento; non se pode dicir que tivera moito éxito (ver ‘Datos básicos’). No tocante ó parentesco, ningún dos bautizados que o tiveron de NP entra no período do que dispoñemos de datos (1751-2000). BARTOLOMÉ: PERÍODOS DE MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS): 1600- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

17 Segundo os datos do INE (2001), nos inicios do séc. XXI non existía ningún individuo co nome de Bartolomé en todo o Concello de Vimianzo. Un nome desaparecido. 18 Un destes bautizados que o tomaron do santo do día foi Antonio Bartholomé Luis [de Leis] (1752), fillo dos fidalgos de Boallo, apadriñado por un tío materno (doc. 53).

280

BARTOLOMÉ: EVOLUCIÓN DO USO DO NOME (NP+NS):

10-15 5-10




séc. XIX (1 baut.)

séc. XX

Bartolomé: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME


padriño/ madriña

< nome pai / nai


(24-8)

causas desc.


< nome pai / nai


(24-8)

causas desc.

séc. XVII 1 3 - séc. XVIII 2 b. < padrº 1 séc. XIX 1 séc. XX TOTAL 2 (33,33 %) - 1 (16,66 %) 3 (50%) - - 2 (100 %) (NP: porcentaxes sb 6 bautizados) (NS: porcentaxes sb 2 bautizados)





TOTAL ABSOLUTO

2 (25 %)

-

3 (37,5 %)

3 (37,5 %)


--- o ---

BARTOLOMÉ : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XVII 1665 05/09 Bartolomé Domingo de Seoane Maria Gonzalez Rodrigo Martinez Marina Rodriguez 1670 27/11 Bartolomé Domingo de Anos Catharina Vz. Domingo de Leys

(presbº.de Bgas.) Catharina Vz. (Bgas.)

1692 18/11 Bartholomé i. Maria de Leis (B) Juan de Leis (B) 1698 24/08 Bartolomé Lois Juan de Alborés Maria Vasques Juan de Leis "el moso" Dominga Pas

Séc. XVIII 1727 24/04 Bartholomé Domingos Canossa (B) Alonsa Canossa (B) Bartolomé de Alborés (B) Antonia Rodrigues (B) 1729 05/08 Bartolomé Ignacio de Lema (B) Maria Rodriguez (B) Bartholomé de Leis, D.

(presbº.) -

NNNSSS

Séc. XVIII 1752 25/08 Antonio

Bartholomé Luis Rodrigo Sancho de Leis, D.

Josepha Santiyán y Valdivieso, Dª

Joachin de Santiyán y Valdivieso, D. (tío mat.)

-

Séc. XIX

1858 24/08 Manuel Bartolomé Joaquin Caamaño (B) Juana Bazquez (B) Francisco Bazquez (Castrelo.), tío mat.

Vicenta Bazquez (Castrelo.), tía mat.



281

Eduardo

ficha nº

42 NP: 6 NS: 1 CTA: 7

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


- 3 3 baut.


6 baut. (1,18 %)

(1902-1961)

6 baut. (0,33 %)

(1902-1961)








1 baut. (0,05 %)

(1910)

1 baut. (0,19 %)

(1910) (% sb os 1791 baut.masc)


7 baut. (1,38 %)

(1902-1961)

7 baut. (0,39 %)

(1902-1961)







*Comparte este posto con Agustín, Bartolomé, Marcos, Perfecto e Salvador.

O nome de Eduardo procede do anglosaxón Eadweard, composto de ead ‘riqueza, posesións’ e weard ‘garda, gardián’. Hai dous santos con este nome: san Eduardo o Mártir, rei de Inglaterra (séc. X), e san Eduardo o Confesor (séc. XI), o derradeiro dos reis anglosaxóns de Inglaterra. Hai dúas festas onomásticas: o 18 de marzo e o 13 de outubro.

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Eduardo ocupa –xunto con Agustín, Bartolomé, Marcos, Perfecto e Sal-vador- o lugar 24º dos nomes masculinos de Berdoias, con 6 bautizados (0,33 % dos to-tais). Como NS só o levou un bautizado. No cómputo total absoluto: 7 bautizados (0,39 % dos totais).

282

Foi usado tanto como nome único e como primeiro dos compostos; nestes tivo estas dúas variantes combinatorias: Eduardo José (1909) e Eduardo Juan (1936 e 1961). Co-mo NS: Jesús Eduardo (1910). Para Berdoias foi un nome exclusivo do séc. XX, pois todos os que o levaron nace-ron no século pasado, en dous períodos: de 1902 a 1911, e de 1936 a 1961. O primeiro bautizado foi Eduardo Barrientos (1902), e o derradeiro Eduardo Juan Paz (1961)19. Como pasou con outros nomes relativamente modernos, na maior parte dos bauti-zados non nos consta un motivo claro da imposición do nome. No tocante ós parentesco dos padriños, non consta documentalmente que ningún dos deles fose familiar dos afillados –os cregos non o apuntaron-, pero polos apelidos sos-peitamos que si varios si o eran. EDUARDO: PERÍODOS DE MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS): 1600- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

EDUARDO: EVOLUCIÓN DO USO DO NOME (NP+NS):

10-15 5-10


séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX (7 baut.)

Eduardo: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai


(24-8)

causas desc.


< nome pai / nai


(24-8)

causas desc.

séc. XVII - séc. XVIII séc. XIX séc. XX 1 b. < pai 5 TOTAL 1 (16,6 %) 5 (83,3%) - - 1 (NP: porcentaxes sb 6 bautizados) (NS: 1 bautizado)





TOTAL ABSOLUTO

-

1 (14,28 %)

-

6 (85,71 %)


19 A principios do séc. XXI no Concello de Vimianzo levaban este nome 19 homes, 3 deles menores de 25 anos (INE, 2001)

283

EDUARDO : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XX 1902 16/09 Eduardo Manuel Barrientos (B) Maria Leis (B) Ricardo Santos Andrea Leis 1909 26/05 Eduardo José (m.p.) Jose Paz (B) Manuela Perez (B) Jose Pais Josefa Carreño

1911 06/10 Eduardo i. Maria Paz (B) Martin Espasandin Estrella Paz 1936 25/07 Eduardo Juan Eduardo Paz (B) Aurora Caamaño (B) Primitivo Paz (B) Matilde Caamaño (B) 1944 01/11 Eduardo Manuel Villar (B) Claudina Paz (B) Manuel Quintans (Bgas.) Purif. Quintans (Bgas.)

1961 19/08 Eduardo Juan Alejandro Paz (B) María Villar (B) Andrés Villar (B) María Paz (B) NNNSSS

Séc XX 1910 22/07 Jesús Eduardo Antonio Villar (B) Rosa Pazos (B) Jesús Lema Maria Lema



284

MMMaaarrrcccooosss

ficha nº

444333 NP: 6 NS: 0 CTA: 6

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:

1 3 1 1 6 baut.


1 baut. (0,6 %)

(1661)

3 baut. (0,56 %) (1704, 1744, 1748)

1 baut. (0,17 %)

(1849)

1 baut. (0,19 %)

(1920)

6 baut. (0,33 %)

(1661-1920)







***Comparte este posto con Agustín, Bartolomé, Eduardo, Perfecto e Salvador. O nome de Marcos procede do latín Marcus, nome teofórico romano que contén o nome dun deus (provén dun anterior *Mart-co-s, Marti-co-s, e este de Mars, Martis ‘Marte’); significa ‘de Marte’ ou ‘dedicado ó deus Marte’ (FERRO ET ALII; 1992: 353). A popularización do nome vén de san Marcos (séc. I), un dos catro evanxelistas; a súa festa, o 25 de abril.

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Marcos ocupa o 24º lugar dos nomes masculinos de Berdoias (xunto cos outros nomes citados no pé da ficha), con 6 bautizados (0,33 % dos totais); só se utilizou como nome único. Non tivo uso como NS. Un nome espallado polas catro centurias con pequenas “pinguiñas”: un bautizado no séc. XVII, tres no XVIII, outro no XIX e outro no XX. O primeiro bautizado foi Marcos [Paz], 1661, e o derradeiro Marcos Costa, 192020. Descoñecemos as causas da introdución do nome, pois non mediou nin o nome dos pais ou padriños nin o día da festa onomástica. Dos seis bautizados totais, dous (do séc. XVIII) recibírono da festa onomástica e un (do séc. XIX) do seu padriño; polo tanto, en tres bautizados están xustificadas as causas da imposición do nome e noutros tres, non. No tocante ó parentesco dos padriños, tan só 2 bautizados entrarían no período asignado e, polo tanto, os datos son pouco relevantes.

MARCOS: EVOLUCIÓN DO USO DO NOME (NP+NS):

10-15 5-10




séc. XIX (1 baut.)

séc. XX (1 baut.)

20 Nos inicios do séc. XXI no Concello de Vimianzo había 23 individuos co nome de Marcos (deles 19 menores de 25 anos) e 7 co de Marco (todos menores de 25 anos) [INE, 2001].

285

MARCOS : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XVII 1661 01/05 Marcos Alberte Paz Maria Albarez Garcia Lois de Lema, D. ?

Séc. XVIII 1704 09/10 Marcos Andrés de Sendón Dominga dos Santos Blas Trillo Leonor de Lema 1744 26/04 Marcos (m.p.) Caietano de Caamaño

(B) Rosa Rodriguez (B) Bartholomé de Alborés

(B) Dominga Paz (B), avoa pat.

1748 25/04 Marcos Pedro de Leys (B) Ana Sánchez (B) Mathias de Leys (B), tío pat.

Dominga dos Santos (B), tía pat.

Séc. XIX 1849 23/02 Marcos José Canosa (B) Teresa Santos (B) Marcos dos Santos

(Vimianzo) Vicenta dos Santos (Vimianzo), irmá padrº.

Séc. XX 1920 15/02 Marcos José Costa (B) Carmen Coo (B) Pedro Canosa Josefa Coo



286

Perfecto

ficha nº

44 NP: 6 NS: 0 CTA: 6

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


1 1 baut.


4 baut. (0,68 %)

(1884-1896)

2 baut. (0,39 %)

(1941, 1943)

6 baut. (0,33 %)

(1884-1943)







*Comparte este posto con Agustín, Bartolomé, Eduardo, Marcos e Salvador. O nome de Perfecto procede do latín perfectus ‘perfecto, acabado’, participio de perficio ‘acabar, perfeccionar’. Nome místico ou augural, pois augura unha persoa que está libre de todo pecado (FERRO ET ALII; 1992: 432). Houbo un san Perfecto do séc. IX; a súa festa é o 18 de abril.

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Só aparece como NP: con 6 bautizados ocupa o 23º lugar dos nomes masculinos de Berdoias (0,33 % dos totais). Ademais, todos os bautizados agás un o levaron de nome único; a única variante combinatoria foi Perfecto Manuel (1941). Foi outro dos nomes relativamente recentes, pois entrou na parroquia a finais do séc. XIX (4 bautizados entre 1884 e 1896); con todo, a introdución da forma feminina foi moi anterior: Perfecta Manuela López (1858), que morrería párvula. O nome masculino non se recuperaría ata os anos corenta do séc. XX (2 bautizados en 1941 e 1943). O primeiro bautizado foi Perfecto Campos (1884) e o derradeiro Perfecto Martínez (1943)21. Nas causa da imposición do nome predominan claramente as descoñecidas, que se deron en 4 bautizados (66,66 %), dos que 2 eran fillos de nai solteira e pai descoñecido (¿tería isto algo que ver na imposición do nome?). Un bautizado recibiuno do seu padriño e outro do día do santo (ver ‘Datos básicos’). Dos 12 padriños/madriñas, unicamente 3 (2 tíos e 1 avó) foron familiares dos bautizados; os outros 9 (75 %) non nos consta documentalmente.

21 No ano 2001, no Concello de Vimianzo había 22 individuos co nome de Perfecto, case todos maiores de 50 anos (só había un de 26 e outro de 38) [INE, 2001].

287

PERFECTO: PERÍODOS DE MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS): 1600- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

PERFECTO: EVOLUCIÓN DO USO DO NOME (NP+NS):

10-15 5-10


séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX (4 baut.)

séc. XX (2 baut.)

--- o ---

PERFECTO : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XIX 1884 25/11 Perfecto Ramón Campos

(Coucieiro) Juana Perez (B) Joaquin Pazos (B) Andrea Caamaño (B)

1868 08/09 Perfecto i. Maria Perez (B) Simon Perez (B), tio Lorenza Caamaño (B), tia

1893 11/07 Perfecto i. Joaquina Caamaño (B) Andres Caamaño (B), avó Andrea Santos (B) 1896 31/12 Perfecto Andres Caamaño (B) Josefa Perez (B) Perfecto Perez (B) Andrea Villar (B)

Séc. XX 1941 22/04 Perfecto Manuel José Antelo (B) Dorinda Pérez (B) Manuel Antelo (B) María Pérez (B)

1943 01/11 Perfecto Manuel Martínez (Carnés)

María Caamaño (B) José Pérez (Carnés) Josefina Pérez (Carnés)



288

Salvador

ficha nº

45 NP: 6 NS: 0 CTA: 6

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


1 1 1 3 baut.


1 baut. (0,6 %)

(1700)

2 baut. (0,37 %)

(1704, 1797)

3 baut. (0,51 %)

(1803, 1806)

6 baut. (0,33 %)

(1700-1806)







*Comparte este posto con Agustín, Bartolomé, Eduardo, Marcos e Perfecto.

Aínda que nas partidas aparece sempre escrito con –b-, sometémonos á corrección ortográfica. O nome procede da palabra latina salvator, -oris ‘salvador, libertador, redentor’, que se aplica a Cristo. O Salvador é a primeira advocación directa de Deus en número de parroquias en Galicia (171); a súa festa, o 6 de agosto. Tamén houbo un san Salvador (séc. XVI), franciscano catalán.

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Só se utilizou como NP, ocupando o 24º lugar dos nomes masculinos de Berdoias (xunto cos outros nomes que se sinalán no pé da ficha), con 6 bautizados (0,33 % dos totais). En tres bautizados foi nome único e noutros tres primeiro nome de compostos, con estas variantes: Salbador Francisco (1700), Salbador Andrés (1704) e Salbador María (1806). O primeiro bautizado foi Salbador Francisco [d’Anos], 1700, e o derradeiro Salbador [Peres], 1806. A súa presenza na parroquia apenas superou os cen anos22. Non nos consta documentalmente a causa da introdución do nome, pero consi-deramos que foi suxestión do padriño, D. Francisco de Leis y Caamaño, presbítero ver-sado –sen dúbida- en novidades onomásticas. Non é casualidade que o segundo bautiza-do tamén tivese un padriño presbítero. A primeira muller coa forma feminina (Salbado-ra [dos Santos]) non se bautizaría ata 1798. Unha vez introducido o nome, os padriños serían os seus máximos propagadores, pois dos 6 bautizados, 4 (66,66 %) o recibirían deles (o padriño que máis o espallou, Salbador Regueira, que llelo impuxo a tres afillados, era da veciña parroquia de Berde-ogas) [ver ‘Datos básicos’]. Ningún/nha dos padriños/madriñas consta que fosen familiares dos afillados.

22 No ano 2001, no Concello de Vimianzo só existían 4 individuos con este nome (INE, 2001).

289

SALVADOR : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XVII 1700 11/06 Salbador Francisco Domingo d_anos Catalina Afonssa Francisco de Leis y

Camaño, D. (presbº) Andresa de Leis

Séc. XVIII 1704 22/05 Salbador Andrés i. Susana Rodriguez

(solt.) Pedro Vasquez, D. (prbº.) Marina de Vasquez

1797 26/04 Salbador (m.p.) Manuel de Antelo (B) Maria dos Santos (B) Salbador Regueira (Verdeogas)

Agueda Alonso (Verdeogas)

Séc. XIX 1803 15/04 Salbador Christoval Paz (B) Maria Vazquez (B) Salbador Regueira

(Verdeogas) -

1806 26/01 Salbador Domingo Antonio Peres (B)

Tomasa Patiño (B) Salbador Camaño (Cambeda)

Maria Rodriguez (Cerqueda)

1806 24/04 Salbador Maria Manuel de Antelo (Verdeogas)

Maria dos Santos (Verdeogas)

Salbador Regueira (B) Maria Regueira (B)



290

25º:

CARLOS FRUCTUOSO

LORENZO

291

Carlos

ficha nº

46 NP: 5 NS: 5 CTA: 10

número de orde

como NP***: 24º como NS: -




séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


1 1 2 baut.


3 baut. (0,56 %)

(1729, 1733, 1793)

1 baut. (0,17 %)

(1841)

1 baut. (0,19 %)

(1958)

5 baut. (0,27 %)

(1729-1958)







2 1 2 5 baut. TOTAL COMO NOME SECUNDARIO (NS):

5 baut. (0,27 %)

(1766-1993)

2 baut. (0,37 %) (1766, 1777)

1 baut. (0,17 %) (1847)

2 baut. (0,39 %)

(1972, 1993) (% sb os 1791 baut.masc)


5 baut. (0,93 %)

(1729-1793)

2 baut. (0,34 %)

(1841, 1847)

3 baut. (0,59 %)

(1958-1993)

10 baut. (0,55 %)

(1729-1993)

(% sb. os 164 baut. masc. do séc.XVII) (% sb. os 506 baut.

masc. do séc. XX) (% sb. os 1791 baut. masc.totais

do período 1607-2000) ABREVIATURAs.- NP: Nome Principal (nome único + 1º nome); NS: Nome Secundario (2º + 3º nome); CTA: Cómputo Total Absoluto


***Comparte este posto con Fructuoso e Lorenzo.

Carlos é un nome de orixe xermánica, karl, latinizado en Carolus; nun principio era un nome común que indicaba ‘un home libre sen bens de seu’, pero logo pasou a designar o cargo de ‘mestre ou mordomo de pazo’ entre os francos. Cando o poder destes mordomos medrou, karl pasou a ser un título. Finalmente chegou a ser nome propio (FERRO ET ALII; 1992: 186). A popularización do nome debeuse, en primeiro lugar, a Carlomagno, rei dos francos (768-814), que intentara reconstruír o Imperio Romano con capital en Aquisgrán. A partir del o nome espallouse por toda Europa, sobre todo entre a alta nobreza e as monarquías en Francia, Inglaterra, Alemaña, España... San Carlos Borromeo (1538-1584) foi o santo de máis sona con este nome, cardeal de Milán que intervira no Concilio de Trento para combater a Reforma luterana. A súa festa, o 4 de novembro.

292

BREVE HISTORIA DO NOME NA PARROQUIA

Como NP, Carlos ocupa –xunto con Fructuoso e Lorenzo- o lugar 25º dos nomes masculinos de Berdoias, con 5 bautizados (0,27 % dos totais). Como NS foi utilizado por outros 5 baut. No cómputo total absoluto: 10 baut. (0,55 % dos totais). Como NP funcionou como nome único en 3 bautizados e acompañado doutro nome en 2 (Carlos Antonio, 1793, e Carlos Juan, 1841). Como NS tivo catro variantes: Pablo Carlos (1777), Sebastián Carlos (1766), José Carlos (1847 e 1993) e Juan Carlos (1972). A entrada do nome na parroquia (como NP) produciuse a finais do primeiro terzo do séc. XVIII: Carlos [Canossa], 1729, foi o primeiro bautizado; recibiu o nome do seu pa-driño, o presbítero D. Carlos Gonsales de Noboa. O último bautizado foi Carlos Antelo (1958), pero como NS aínda habería un Juan Carlos Insua en 1972 e un José Carlos Rodríguez en 1993 (este último recibiría o segundo nome de seu pai Juan Carlos)23. No tocante ás probables causas da imposición do nome (xa analizando o cómputo total absoluto), predomina a transmisión do nome dos padriños (40 %), seguido do día da festa onomástica (30 %); as causas descoñecidas (20 %) e a transmisión do nome dos pais (10 %). Non consta documentalmente que ningún dos padriños ou madriñas fose familiar dos afillados.

Carlos: GRAFÍAS E VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS


Carlos Carlos Carlos total grafías utilizadas: 1

NP: variantes como 1º nome dos compostos: Carlos Antonio: 1 (1793)

Carlos Juan: 1 (1841)

variantes como 1º nome dos compostos

(1793, 1841): - 1 var. 1 var. 2

NS: variantes como 2º nome dos compostos: Sebastián Carlos: 1 (1766)

Pablo Carlos: 1 (1777) José Carlos: 1 (1847) Juan Carlos: 1 (1972)

José Carlos: 1 (1993) variantes como 2º

nome doutros bautizados

[ 1766-1993]: 2 var. 1 var. 2 var. 4

23 Segundo os datos do INE, no ano 2001 había no Concello de Vimianzo 33 individuos co nome de Carlos, dos que 10 eran menores de 25 anos. Polo tanto, un nome vivo e con futuro.

293

Carlos: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai


(4-11)

causas desc.


< nome pai / nai


(4-11)

causas desc.

séc. XVII - séc. XVIII 2 b. < padrº 1 2 b. < padrº. séc. XIX 1 1 séc. XX - - - 1 1 1 TOTAL 2 (40 %) - 2 (40 %) 1 (15 %) 2 (40 %) 1 (20 %) 1 (20 %) 1 (20 %) (NP: porcentaxes sobre 5 bautizados) (NS: porcentaxes sb 5 bautizados)





TOTAL ABSOLUTO

4 (40 %)

1 (10 %)

3 (30 %)

2 (20 %)


CARLOS : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XVIII 1729 18/08 Carlos Domingo Canossa (B) Alonssa Canossa (B) Carlos Gonsales de

Noboa, D. (presbº.) Rossa Rodriguez

1733 21/06 Carlos Domingos Perez (B) Maria Basquez (B) Carlos Gonzales, D. (Carnés) presbº.

Dominga Basquez (Carnés)

1793 04/11 Carlos Antonio Gregorio de Pazos (B) Pasqua de Camaño (Verdeogas)

Francisco de Pazos (B), tío pat.

Mª Antªde Lema (B)

Séc. XIX 1841 05/11 Carlos Juan Jose Lema (B) Anselma Garzia

(Villaestose) Jose Suarez (B) Juana Perez (B)

Séc. XX 1958 08/10 Carlos Jesús Antelo (B) Marina Villar (B) Andrés Antelo (B) Esperanza Villar (B)

NNNSSS

Séc. XVIII 1766 20/01 Sebastián Carlos Melchor de Alborés (B) Ana dos Santos (B) Carlos Canosa (B) Ana de Lema (B) 1777 21/11 Pablo Carlos i. Ana dos Santos (B) Carlos Canosa (B) Ana de Lema (B)

Séc. XIX 1847 04/11 José Carlos Bonifacio Caamaño

(Cambeda) María Lema (B) José Domínguez (B) -

Séc. XX 1972 01/10 Juan Carlos Saturnino Insua

(Cambeda) Mª del C. Suárez (B) Celestino Suárez (Ozón) Evangelina Castiñeira

(Ozón) 1993 16/04 José Carlos Juan Carlos Rodríguez

(B) Elisa Fernández (Olveira)

J. Mª Blanco (B) Mª J. Rodríguez (B)



294

FFFrrruuuccctttuuuooosssooo

ficha nº

444777 NP: 5 NS: 2 CTA: 7

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


1 1 baut.


2 baut. (0,37 %)

(1792, 1797)

-

3 baut. (0,59 %)

(1904, 1919, 1929)

5 baut. (0,27 %)

(1792-1929)








2 baut. (0,11 %)

(1766-1769)

2 baut. (0,37 %) (1766, 1769)



4 baut. (0,75 %)

(1766-1797)

3 baut. (0,59 %)

(1904, 1919, 1929)

7 baut. (0,39 %)

(1766-1929)







***Comparte este posto con Carlos e Lorenzo.

Fructuoso é a forma que aparece nas partidas (co c do grupo –ct- elidido, a maior parte das veces: Frutuoso). Non aparece en ningunha ocasión a forma galega Fruitoso, que é a que aínda hoxe se escoita popularmente na lingua falada da comarca. É un nome cristián-romano que procede do latín fructuosus ‘fértil, frutífero’. A súa popularización debeuse a dous santos: o galaico san Froitoso de Montelios ou de Braga (séc. VII), bispo de Dumio e metropolitano de Braga (festa, o 16 de abril) e san Froitoso de Tarragona (séc. III), cun culto dos máis antigos de Hispania, pois remóntase ó séc. VI (festa tradicional: o 21 de xaneiro).

295


Como NP, Fructuoso ocupa –xunto con Carlos e Lorenzo- o lugar 25º dos nomes masculinos de Berdoias, con 5 bautizados (0,27 % dos totais)24. Como NS foi utilizado por 2 bautizados. No cómputo total absoluto: 7 bautizados (0,39 % dos totais). Só se utilizou, practicamente, como nome único, pois tan só un dos bautizados (Fructuoso Victorio, 1904) o levou acompañado doutro nome. Como NS, acompañou a Pedro (1766) e a Fernando (1769). O nome entrou na parroquia como NS, en 1766 (Pedro Frutuoso) e 1769 (Fernando Fructuoso); nos dous casos ignoramos a causa da súa imposición, pero cómpre facer fincapé no feito, quizais casual, de que os dous nenos fosen bautizados en anos distintos na mesma data: o 16 de decembro. Como NP o primeiro bautizado foi Frutuoso [Peres], nado en 1792, que recibiu o nome do seu padriño Frutuoso Caamaño. O último foi Frutuoso López, 192925. No séc. XIX non houbo ningún bautizado con este nome. No tocante ós motivos da imposición do nome unicamente sabemos de 2 padriños que llelo transmitiron ós seus afillados (o 28,57 % do cómputo total); nos outros 5 bautizados as causas da imposición onomástica sonnos descoñecidas (71,42 % do total). Chama a atención que ningún o recibiuse pola coincidencia do bautismo con algunha das festas onomásticas –xa o 21 de xaneiro, xa o 16 de abril-; non obstante, chama a atención que un bautizado do séc. XVIII e dous do XX nacesen a finais do mes de febreiro (¿habería algunha celebración especial por estas datas da que hoxe non nos decatamos?). Carecemos de datos relacionados co parentesco dos padriños.

Fructuoso: GRAFÍAS E VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES DISTRIBUCIÓN POR SÉCULOS


Frutuoso Fructuoso

Fructuoso total grafías utilizadas: 1

NP: variantes como 1º nome dos compostos:

Fructuoso Victorio: 1 (1904) variantes como 1º

nome dos compostos (1904):

- 1 var. 1 NS: variantes como 2º nome dos compostos: Fernando Fructuoso: 1 (1769)

Pedro Frutuoso: 1 (1766) variantes como


[ 1766-1769]: 2 var. 4

24 Talvez se puidera engadir a estes cinco outro bautizado máis chamado Fructo Benito, baut. o 31-10-1756, fillo de Juan de Caamaño e de Isabel González, apadriñado por Benito Romero e María Rodríguez. 25 No 2001, no Concello de Vimianzo só 4 individuos levaban o nome de Fructuoso (un de 30 anos, outro de 45 e os outros dous de 60 e 67 anos, respectivamente) [INE, 2001].

296

FRUCTUOSO: PERÍODOS DE MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS): 1600- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

FRUCTUOSO : EVOLUCIÓN DO USO DO NOME (NP+NS):

10-15 5-10


séc. XVII


séc. XIX

séc. XX (3 baut.)

Fructuoso: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai


(21-1)

causas desc.


< nome pai / nai


(21-1)

causas desc.

séc. XVII - séc. XVIII 2 padriños 2 séc. XIX séc. XX - - 3 TOTAL 2 (40 %) - 1 (60 %) 2 (100 %) (NP: porcentaxes sobre 5 bautizados) (NS: porcentaxes sb 2 bautizados)





TOTAL ABSOLUTO

2 (28,57 %)

5 (71,42 %)


297

FRUCTUOSO : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XVIII 1792 31/08 Frutuoso Antonio Peres (B) Maria Antonia dos

Santos (B) Frutuoso Camaño (B) -

1797 25/02 Frutuoso (m.p.) Josef Peres (B) Maria de Lema (B) Frutuoso Camaño (B) Maria de Albite (B) Séc. XX

1904 20/02 Fructuoso Victorio Candido Lopez (B) Encarnación Dominguez (Redonda)

Victorio Lopez (tío) Andrea Santos

1919 20/02 Fructuoso Bautista Santos (B) Adelaida Antelo (B) Victorio Lopez, D. Amalia Valiña

1929 28/04 Frutuoso Manuel López (B) Adelina Leis (Ozón) Vitorio López Pilar Leis NNNSSS

Séc. XVIII 1766 16-12 Pedro Frutuoso Juan Domínguez (B) María de Leis (B) Pedro dos Santos (B),

avó mat. -

1769 16-12 Fernando Fructuoso (m.p.)

Melchor de Alvorés (B) Ana dos Santos (B) Fernando de Lema (B) Dominga dos Santos (B)



--- O ---

298

Lorenzo

ficha nº

48 NP: 5 NS: 0 CTA: 5

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


1 1 baut.


2 baut. (1,21 %)

(1664, 1700)

3 baut. (0,56 %) (1710, 1744, 1746)

5 baut. (0,27 %)

(1664-1746)







*Comparte este posto con Carlos e Fructuoso.

A forma castelá Lorenzo é única que aparece nas partidas, alternando coa variante arcaica Lorenço (esta rexístrana os tres primeiros bautizados, de 1664 a 1710, e aquela os dous últimos, en 1744 e 1746). Na forma feminina aparecen as variantes Lorensa (1661), Lorença (1698) e Lorenza (de 1698 en adiante). Non se rexistra a forma galega Lourenzo ou a arcaica Lourenço. O nome procede do xentilicio étnico latino Laurentius ‘da cidade de Laurentium’, unha das máis pri-mitivas do Lacio. Hoxe en Galicia tamén corre como apelido, maioritariamente na forma castelá, pero ta-mén na galega (FERRO ET ALII; 1992: 334). A propagación do nome debeuse a san Lourenzo (séc. III), un dos santos máis antigos do culto hispánico (séc. V); a súa festa, o 10 de agosto.

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Lorenzo ocupa –xunto con Carlos e Fructuoso- o 25º lugar dos nomes masc. de Berdoias, con 5 bautizados (0,27 % dos totais). Non foi usado como NS e, agás nunha soa ocasión, foi nome único para os bautizados que o levaron (Lorenzo Martín, 1746, foi o único que o levou composto). O nome entrou na parroquia a finais do segundo terzo do séc. XVII (Lorenzo [de Alborés], 1664, foi o primeiro que o levou)26; Lorenzo Martín [Romero], 1746, foi o derradeiro bautizado con el27.

26 Con todo e iso, a forma feminina precedeu a masculina en tres anos, pois o 7-2-1661 fora bautizada Lorensa, cuarta filla do fidalgo Martín de Castiñeira e María Albares de Carantoña, súa esposa; o nome foille imposto pola súa madriña Lorensa Bermudes, muller de García Lois de Lema, irmán menor do pai e tía da bautizada (doc. 23). 27 No 2001 só había un home en todo o Concello de Vimianzo chamado Lorenzo (de 38 anos) [INE, 2001]. Un nome, entón, de futuro ben incerto.

299

Lorenzo foi en Berdoias un clásico ‘nome de día’, pois nos 5 bautizados a causa da súa imposición foi claramente ó 100 % a coincidencia ou proximidade do bautismo co día da festa onomástica do santo, o 10 de agosto (ver ‘Datos básicos’).

Lorenzo: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME a) como nome principal (NP) a) como nome secundario (NS) < nome

padriño/ madriña

< nome pai / nai


(10-8)

causas desc.


< nome pai / nai


(10-8)

causas desc.

séc. XVII 2 - séc. XVIII 3 séc. XIX séc. XX TOTAL 5 (100 %) (NP: porcentaxes sobre 5 bautizados) (NS: 0 bautizados)

--- O ---

LORENZO : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XVII 1664 13/08 Lorenço Joseph de Alborés Alverta Domingo de Seoane Marina Rs.

1700 10/08 Lorenço Josephe de Castiñeiras Alverta Alonso Bartolomé de Leis (presb.) Andresa de Leis (irmá padr.)

Séc. XVIII 1710 10/08 Lorenço Andrés de Leis Antonia dos Santos Guillelmo de Camaño Josepha dos Santos 1744 10/08 Lorenzo Santiago López (B) Juana Alonso (B) Ignacio Paz (B) Juana Sanchez (B)

1746 11/08 Lorenzo Martín Antonio Romero (B) Isabel Sánchez (B) Benito de Leys (B) Martina González (B)



300

26º :

CAETANO CRISTOVO

DAVID ESTEBAN

JULIO DIEGO

BERNABÉ EULOGIO JULIÁN ROQUE

VALENTÍN

301

Caetano

ficha nº

49 NP: 4 NS: 4 CTA: 8

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


1 1 baut.


4 baut. (0,75 %)

(1712-1775)

-

4 baut. (0,22 %)

(1712-1775)








4 baut. (0,22 %)

(1742-1776)

4 baut. (0,75 %)

(1742-1776)



8 baut. (1,5 %)

(1772-1776)

8 baut. (0,44 %)







*Comparte este posto con Bernabé, Cristóbal, David, Diego, Esteban, Eulogio, Julián, Julio, Roque e Valentín.

Caetano é unha das formas que alternan nas partidas; escollémola por ser a forma galega e, polo tan-to, coincidir co que realmente falaban os veciños berdoieses da época. A outra forma é a castelá Cayeta-no, que tamén aparece coa variante Caietano. Non se pode dicir que se deba a distintas épocas a escolla dunha e outra, pois quizais dependa da escolla ortográfica do escribán correspondente (así, Cayetano aparece a principios do séc. XVIII e Caetano a finais). O nome procede do latín Caietanus, xentilicio que designa ‘habitante da Caieta’ (hoxe Gaeta, en Italia). A propagación debeuse a san Caetano de Gaeta (1480-1547), un dos teólogos da escola tomista; a súa festa, o 7 de agosto (FERRO ET ALII; 1992: 179).

302

BREVE HISTORIA DO NOME NA PARROQUIA

Como NP, Caetano ocupa –xunto cos outros dez nomes citados no pé da ficha 49- o posto 26º dos nomes masculinos de Berdoias, con 4 bautizados (0,22 % dos totais). Como NS tivo outros 4 bautizados. No cómputo total absoluto: 8 bautizados (0,44 %). Como NP, en tres ocasións foi nome único e nunha (Caetano Pasqual, 1775) primeiro nome dun composto. Como NS foi segundo nome de catro bautizados: Florencio Caietano (1742), Joseph Caietano Antonio (1749), Juan Caietano (1760) e Domingo Caietano (1776). Caetano foi un nome reducido ó século XVIII en Berdoias, de mediados do primeiro terzo a principios do terceiro (de 1712 a 1776)28. O primeiro bautizado foi Cayetano [de Caamaño], baut. o 17-8-1712; a introdución do nome debeuse, polo tanto, á proximidade do día do bautismo coa da festa onomástica (7 de agosto). Houbo despois un longo período de 30 anos sen ningún bautizado, ata que en 1742 e 1760 se empezou a poñer como segundo nome; por esta época foi cando se bautizou a primeira nena coa forma feminina (Caietana Antonia, 1748). No terceiro terzo, por influencia de dous padriños (Caetano Trillo e Caetano Carvallo) volveu impoñerse como NP. As causas da imposición do nome foron distintas para NP que para NS. Como NP foron os padriños os que impuxeron o seu criterio (de 4 bautizados, 3 levaron os nomes dos seus padriño); como NS, 3 bautizados –ou quizais os 4- o recibiron do día da onomástica. Deste xeito, no cómputo total absoluto, dos 8 bautizados, 3 (37,5 %) recibiron o nome dos padriños e 5 (62,5 %) da festa onomástica. Sobre o parentesco dos padriños/madriños co afillado carecemos de datos. CAETANO : PERÍODOS DE MAIOR NÚMERO DE NACEMENTOS DE NENOS CON ESTE NOME (NP + NS): 1600- 1625

1626- 1650

1651- 1675

1676- 1700

1701- 1725

1726- 1750

1751- 1775

1776- 1800

1801- 1825

1826- 1850

1851- 1875

1876- 1900

1901- 1925

1926- 1950

1951- 1975

1976- 2000

CAETANO : EVOLUCIÓN DO USO DO NOME (NP+NS):

10-15 5-10


séc. XVII


séc. XIX

séc. XX

28 No ano 2001 só se rexistraba un Cayetano (de 15 anos) no Concello de Vimianzo (INE, 2001); un nome, pois, de futuro ben incerto.

303

Caetano: POSIBLES CAUSAS DA IMPOSICIÓN DO NOME


padriño/ madriña

< nome pai / nai


(7-8)

causas desc.


< nome pai / nai


(7-8)

causas desc.

séc. XVII - séc. XVIII 3 b. < padrº 1 4 séc. XIX séc. XX TOTAL 3 (75 %) 1 (25 %) 4 (100 %) (NP: porcentaxes sobre 4 bautizados) (NS: porcentaxes sobre 4 bautizados)





TOTAL ABSOLUTO

3 (37,5 %)

5 (62,5 %)


--- O ---

CAETANO : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XVIII 1712 17/08 Cayetano Juan de Caamaño (B) Dominga Paz (B) Pedro Perez (B) Maria de Lema (B) 1771 05/09 Cayetano (m.p.) Bentura Perez (B) Dominga do Canto (B) Cayetano Trillo

(Castrelo) Rosa do Cantto (B)

1775 17/04 Caetano Pasqual Bentura Perez (Castrelo)

Dominga do Canto (B) Caetano Trillo (Castrelo) Maria de Lema (Castrelo), nai padrº

1775 17/10 Caetano Enrrique Alvarez (Carnés)

Sebastiana dos Santos (B)

Caetano Carvallo (Bimianzo)

Maria Perez (Bimianzo), esp. padrº

NNNSSS

Séc. XVIII 1742 14/08 Florencio Caietano Juan de Caamaño (B) Andrea do Canto (B) D. Carlos González

(Carnés Florencia de Noboa (Carnés)

1749 14/08 Joseph Caietano Antonio

Vizente de Olbeira (B) Francisca Paz (B) Ignacio de Caamaño (B) María Pérez (Castrelo)

1760 14/08 Juan Caietano Bentura Pérez (B) Dominga do Canto (B) Juan de Caamaño (B) María do Canto (B)

1776 26/08 Domingo Caietano Melchor de Alborés (B) Juliana de Lema (B) Domº Antº de Castiñeira (Carnés)

Juana Romero (Carnés)



--- 0 ---

304

Cristovo

ficha nº

50 NP: 4 NS: 1 CTA: 5

número de orde

como NP***: 26º como NS: -




séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:

1 3 4 baut.


1 baut. (0,6 %)

(1617)

3 baut. (0,56 %) (1705, 1713, 1771)

4 baut. (0,22 %)

(1617-1771)








1 baut. (0,22 %)

(1760)

1 baut. (1760)



1 baut. (0,6 %)

(1617)

4 baut. (0,75 %)

(1705-1771)

5 baut. (0,27 %)






ABREVIATURAs.- NP: Nome Principal (nome único + 1º nome); NS: Nome Secundario (2º + 3º nome); sb.: sobre; CTA: Cómputo Total Absoluto (NP * NS); abs.: absoluto; baut.: bautizados; masc.: masculinos).

*Comparte este posto con Caetano, David, Esteban, Bernabé, Diego, Eulogio, Julián, Julio, Roque e Valentín. Damos prioridade á forma galega de Cristovo por ser a que se utilizou nas dúas primeiras partidas. Trátase dun nome cristián-romano, de orixe grega: Christophoros ‘portador de Cristo, o que leva a Cristo’, composto de Christós ‘Cristo’ e phóros (de pheréin ‘portar, levar’) [FERRO ET ALII; 1992: 216]. San Cristovo é un santo fabuloso –eliminado recentemente do santoral pola reforma do Concilio Vaticano II- que exerceu no cristianismo a función protectora de Heracles ou Hércules na mitoloxía greco-latina. Con todo e iso é un dos santos máis antigos no culto hispánico (séc. VII), titular de 65 parroquias galegas (precisamente é o patrón da veciña freguesía de Carnés). A súa festa, o 10 de xullo.

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Cristovo ocupa –xunto cos outros nomes citados a pé da ficha 53- o lugar 25º dos nomes masculinos de Berdoias, con 4 bautizados (0,22 %). Só un bautizado o tivo de NS. No cómputo total absoluto: 5 baut. (0,27 % dos totais). O certo é que, no tocante ás GRAFÍAS dos bautizados (despois veremos as dos pais e padriños), tanto no texto coma na marxe das partidas aparecen as abreviaturas: Xpº

305

(1617) [Libro 1º de Bautizados, fol. 7, aº]29; Xptobo. (1705) [Libro 1º, fol. 68, rº], Xptobal. (1713) [Libro 1º, fol. 65, aº]; en 1771 aparece Christobal no texto e Xptoval. na marxe [Libro 2º, fol. 57, rº].

Cristovo: GRAFÍAS, ABREVIATURAS, VARIANTES COMBINATORIAS CON OUTROS NOMES


grafías:

Christobo Christobal

[Chris]tobo Christoval Christobal

- total grafías utilizadas: 2

abreviaturas:

Xpº. Xptoval.

Xptobo. Xptoval.

- total abrev. utilizadas: 2

Do ano 1617 data o primeiro e único bautizado do séc. XVII; o nome procedía de seu pai, a quen lle descoñecemos o apelido. Pero con anterioridade a este xa existía un Xpº. danos (sic), pai dunha nena en 1609 (Libro 1º, fol. 9, aº). A abreviatura é intercambiable pola forma galega ou castelá (segundo o crego que redacte e/ou asine as partidas); así, en 1628 volve aparecer outro Christobo danos30-, pai dunha nena chamada Tareçia (Libro 1º, fol. 9, aº); en 1630, o mesmo Christobo d’Anos31 apadriña un neno chamado Domingos (Libro 1º, fol. 9, rº). Cómpre lembrar que o redactor destas dúas partidas non foi outro có crego “galeguista” Joán Romero da Costa y Leis, que se distinguíu pola recuperación das formas galegas máis xenuínas; despois do ‘oasis’ normalizador que supuxo o período da súa reitoría (ca. 1628-ca. 1650), os párrocos que o seguiron marcharán raudos pola senda castelanizadora da onomástica: así, en 1655, figura nas partidas un pai chamado Xptoval. da Gandra (só aparece na forma abreviada) [Libro 1º, fol. 17, aº], e en 1660 outro pai chamado Xptoval. da Toxa (Libro 1º, fol. 20, aº); xa coa forma plena, en 1662 aparece Christobal da Toxa como padriño, e como pai en 1664 e 1665. A finais da centuria aínda aparecerá un Christobo Rodrigues como pai e padriño. Volvendo ós bautizados, repárese no feito de que o uso do nome concentrouse no séc. XVIII: Xptobo. [de Alborés], 1705; Xptobal. [Trillo], 1713, e Christóbal [Pérez], 1771. Chama a atención que houbese un retorno (breve) da forma galega a principios do séc. XVIII, cando a forma castelá estaba ben introducida, anunciada polo citado pai Christobo Rodrigues de 1696. A finais deste séc. XVIII rexistramos no ano 1800 un Christoval Paz, pai dunha nena32. A primeira e única bautizada coa forma feminina tamén é do séc. XVIII: Christoba [Afonsa], 1715, que o recibiu por ser bautizada o día da festa onomástica (fora apadriñada polo párroco Antonio Montoto). Resumindo, no tocante á imposición dos nomes, dos 5 bautizados do cómputo total, un recibiu o nome do seu pai (20 %) e outro do santo do día (20 %), imposto neste caso por un padriño estudante; dos outros tres ignoramos os motivos (60 %), e chama a aten-ción que o padriño do Xptobo. [de Alborés] de 1705 fose un deses padriños de urxencia, 29 Nesta primeira partida tamén o nome do pai aparece escrito só coa abreviatura Xpº. (e sen o apelido, pois ó escribán esqueceulle); é de supoñer que represente a forma galega Christobo, pois esta aínda sub-sistía a principios do séc. XVIII. 30 Hai unha excesiva distancia temporal (19 anos) para considerar que é o mesmo pai de 1609. 31 O apóstrofo e a maiúscula son meus (para facilitar a comprensión). 32 No ano 2001 (datos do INE) non existía ningún Cristovo ou Cristóbal no concello de Vimianzo (un nome practicamente desaparecido). En troques, si había un Christopher José de 4 anos.

306

“bautizadores” ocasionais que, temendo a morte inmediata do neno ó nacer, lle botaron a auga bendita e dixeron a fórmula de rigor. Tendo en conta que nin pai nin padriño levaban este nome e que a data da festa onomástica quedaba ben lonxe, ¿que motivo que se nos escapa tivo o padriño-bautizador para impoñelo?

CRISTOVO : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XVII 1617 08/02 Xpº Xpº ...? Antonia Vasques G[rigori]o do Mouço Maria Vasques

Séc. XVIII 1705 13/12 Xptobo.

Domingo de Alborés Maria de Canosa Domingo Trillo

("bautizador") -

1713 12/07 Xptobal. Blas Trillo Antonia de Canosa Francisco de Leis y Camaño, D. (estudante)

-

1771 27/03 Christobal (m.p.) [marxe: Xptoval.]

Ignacio Perez (B) Juana Paz (B) Jerónimo Rodriguez (B), avó mat.

Maria Perez (B), tía pat.

NNNSSS

Séc. XVIII 1760 03/06 Juan Christobal Vicente de Olveyra (B) Francisca Paz (B) Pedro Gerónimo de Lema

y Carantoña, D. (Castrelo) Leocadia Patiño (B), tía pat.



307

David

ficha nº

51 NP: 4 NS: 1 CTA: 5

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


3 3 baut.


-

4 baut. (0,79 %)

(1943-1986)

4 baut. (0,22 %)

(1943-1986)








1 baut. (0,22 %)

(1931)

1 baut. (0,19 %) (1931)



5 baut. (0,98 %)

(1931-1986)

5 baut. (0,27 %)







*Comparte este posto con Caetano, Bernabé, Cristóbal, Diego, Esteban, Eulogio, Julián, Julio, Roque e Valentín.

O nome de David procede do hebreo Dawidh. A súa propagación procede de David, segundo rei hebreo (1015-975 a.C.), o mítico vencedor do xigante Goliath; a súa festa, o 29 de decembro.

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, David ocupa –xunto cos outros nomes citados a pé da ficha- o lugar 26º dos nomes masculinos de Berdoias, con 4 bautizados (0,22 % dos totais). Só foi utilizado nunha ocasión como NS. No cómputo total absoluto: 5 bautizados (0,27 % dos totais). Tan só nunha ocasión foi nome único (1955); nas outras tres aparece acompañado dun segundo nome: David Jesús (1943), David José (1958) e David Alejandro (1986). Como segundo nome: Celestino David (1931).

308

Trátase dun nome bastante recente, do pasado século XX, que entrou na parroquia como NS a finais do primeiro terzo (1931) e como NP no segundo terzo (1943: David Jesús González). O último bautizado é de hai poucos anos: David Alejandro Aguiar (1986)33. En todos os bautizados descoñecemos as causas da imposición do nome, pois nin o tiñan nin pais nin padriños nin mediou para nada a proximidade do día do santo co do bautismo (isto coincide con outros nomes de entrada recente, nos que xa non conta tanto os factores de séculos anteriores –o santo do día, o nome dos padriños, etc.-). Ningún dos padriños ou madriñas foi familiar do afillado, ou polo menos non se fai constar.

DAVID : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XX 1943 05/02 David Jesús Antonio González

Costa (Mugaes-V.do Castelo)

Dolores Espasandin (B)

Manuel Pose (B) Lourdes Paz (B)

1955 14/08 David Manuel Villar (B) Josefa Pérez (Baíñas) Daniel Pérez Alvite (Baíñas)

Esperanza Castiñeira Amigo (Baíñas)

1958 29/10 David José Fructuoso Santos (B) Clementina Lema (Ozón)

Pedro Vidal (Ozón) Erundina Lema (Ozón)

1986 05/10 David Alejandro Jesús Alejandro Aguiar (Vimianzo)

Isabel Rigüela (Ponferrada-León)

Francisco Vidal (B) Ana María Vidal (B)

NNNSSS

Séc. XX 1931 23/10 Celestino David Celestino Mouzo (B) Manuela Lema

(Carnés) José Ogando Celestina Pazos



33 A principios do presente século había no Concello de Vimianzo 34 individuos co nome de David (deles 27 menores de 25 anos) [INE, 2001]. Un nome, pois, que goza de boa saúde e ventureiro futuro.

309

EEEsssttteeebbbaaannn

ficha nº

555222 NP: 4 NS: 1 CTA: 5

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:

1 1 2 4 baut.


1 baut. (1719)

1 baut. (1840)

2 baut.

(1982, 1992)

4 baut. (0,22 %)

(1719-1992)








1 baut. (0,22 %)

(1756)

1 baut. (1756)



2 baut.

(1719, 1756)

1 baut. (1840)

2 baut.

(1982, 1992)

5 baut. (0,27 %)







***Comparte este posto con Caetano, David, Bernabé, Cristóbal, Diego, Eulogio, Julián, Julio, Roque e Valentín. Esteban, a forma castelá, é a maioritaria nas partidas; con todo, a primeira que aparecía, a principios do séc. XVIII, era a forma galega Estebo (así grafada, con –b-). O nome procede do latín Stephanus, nome testemuñado esporadicamente en Roma en era precristiá, pero usado quizais só por gregos, pois reproduce á súa vez o grego Stephanos, nome persoal moi antigo. Da forma galega Estevo deriva o apelido Estévez, o 27º en orde de frecuencia (FERRO ET ALII; 1992: 253). A propagación do nome debeuse a santo Estevo, o primeiro protomártir cristián; a súa festa, o 26 de decembro. Hai outro santo Estevo de Hungría que celebra a festa o 16 de agosto.

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Esteban ocupa –xunto cos outros nomes citados no pé da ficha 51- o lugar 26º dos nomes masculinos de Berdoias, con 4 bautizados (0,22 % dos totais). Houbo un só bautizado que o tivo de NS. No cómputo total absoluto: 5 bautizados (0,27 % dos totais).

310

Foi un nome que tivo unha presenza testemuñal ó longo dos séculos XVIII ó XX. O primeiro bautizado data de 1719 e foi Estebo [García]; ignoramos a causa da imposi-ción do nome, pero é de considerar que foi ocorrencia do padriño, o presbítero de Ver-deogas (sic), D. Francisco de Leis. Repárese no uso por escrito da forma galega, proba de que as formas que se utilizaban na fala eran as do noso idioma –Estevo, Cristovo, Mariña, Xoán...-, por moito que se foran castelanizando nos documentos. O nome tardaría uns 120 anos en volverse utilizar, na persoa de Esteban Domínguez (1840). Logo, 142 anos despois desta última data, reaparecerá nos nosos días nos bautizados Esteban Pereira (1982) e Esteban Lema (1992)34. No tocante ás causas da imposición do nome, houbo só un bautizado que llo debeu ó santo do día (o de 1840); dos outros tres descoñecemos o motivo (75 %).

EEESSSTTTEEEBBBAAANNN : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XVIII 1719 02/09 Estebo Domingo Garcia Patronilla rr[odrigue]s D. Francisco de Leis

(Verdeogas), presb. Paula Sanches (B)

Séc. XIX 1840 27/12 Esteban (m.p.) i. Josefa Dominguez (B) Juan Paz (B) Manuela Faxiño (Bgas)

Séc. XX 1982 20/04 Esteban Valentín Pereira

(Carnés) Ernestina Moledo (B) Juan Castiñeira (Ozón) Iluminada Lado (Ozón)

1992 17/02 Esteban Ramón M. Lema (Vilastose)

Yolanda Gándara (Carnés)

José Luis Trillo (Pereiriña)

Montserrat Gándara (B)

NNNSSS

Séc. XVIII 1756 03/08 Andrés Esteban

(m.p.) Vizente de Olbeira (B) Francisca Paz (B) Andrés de Caamaño (B) Victoria de Lema (B)



34 Segundo os datos do INE (2001) no Concello de Vimianzo había 19 Esteban (deles, 16 menores de 25 anos). Polo tanto, un nome vivo e con futuro.

311

JJJuuullliiiooo

ficha nº

555333 NP: 4 NS: 1 CTA: 5

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:

4 4 baut.


4 baut. (0,79 %)

(1904-1978)

4 baut. (0,22 %)

(1904-1978)






ABREVIATURAS.- NP: Nome Principal (nome único + 1º nome); NS: Nome Secundario (2º + 3º nome); sb.: sobre; abs.: absoluto; baut.: bautizados; masc.: masculinos).



1 baut. (0,22 %) (1951)

1 baut. (0,19 %) (1951)



5 baut. (0,98 %)

(1931-1986)

5 baut. (0,27 %)







***Comparte este posto con Caetano, David, Esteban, Bernabé, Cristóbal, Diego, Eulogio, Julián, Roque e Valentín. Julio, en castelán, é a única forma que aparece nas partidas. Procede do latín Iulius ‘orixinario da gens Iulia’. A popularización do nome ven sobre todo de dous santos con este nome: un papa (séc. IV) –festa o 12 de abril-, e outro predicador –festa, o 31 de xaneiro-.

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Julio ocupa –xunto cos outros nomes citados no pé da súa ficha- o lugar 26º dos nomes masculinos de Berdoias, con 4 bautizados (0,22 % dos totais). En dúas ocasións foi usado como primeiro nome de compostos: Julio Samuel (121) e Julio Arturo (1978). Nunha ocasión como NS (Manuel Julio, 1951).

312

É un nome de entrada recente, pois o seu uso circunscríbese ó séc. XX: o primeiro bautizado foi Julio Caamaño (1-4-1904) e o derradeiro Julio Arturo Peña (1978)35. É posible que o primeiro lle deba o nome á proximidade –relativa- do seu bautismo coa festa onomástica de san Xulio, papa (12 abril). A forma feminina antecedeu á masculina, pois en 1900 bautizouse a primeira nena co nome de Julia. No tocante ás causas da imposición do nome, no cómputo total, dos 5 bautizados non temos constancia dun motivo concreto en 3 (60 %); 1 debeullo á proximidade da festa onomástica (20 %) e outro probablemente á súa madriña Julia (20 %).

JJJUUULLLIIIOOO : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XX 1904 01/04 Julio Mariano Caamaño (B) Maria Perez (B) José Caamaño Manuela Caamaño 1921 18/09 Julio Samuel Manuel Barrientos (B) Caridad Pais (B) Julio Caamaño Concepción Caamaño 1955 14/05 Julio Evaristo Barrientos (B) Benedicta Lema (B) Jesús Barrientos (B) Julia Barrientos (B) 1978 24/03 Julio Arturo Manuel Peña (B) Raquel A. Marcano

(Sucre-Venezuela) José Peña (Berdeogas), avó

Manuela Pazos (B), avoa

NNNSSS

Séc. XX 1951 18/07 Manuel Julio Evaristo Barrientos

(Muxía) Benedicta Lema Caamaño (B)

Ricardo Caamaño (Valga-Pontevedra)

Concepción Caamaño (B)



--- O ---

35 Segundo os datos do INE (2001), no Concello de Vimianzo había 21 individuos co nome de Julio e un co de Julius Karina (sic) –de 11 anos-. Deles, tan só 3 menores de 25 anos.

313

Bernabé

ficha nº

54 NP: 4 NS: 0 CTA: 4

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


1 1 baut.


2 baut. (1,21 %)

(1656, 1667)

2 baut. (0,37 %) (1762, 1790)

4 baut. (0,22 %)

(1656-1790)







*Comparte este posto con Caetano, David, Esteban, Cristóbal, Diego, Eulogio, Julián, Julio, Roque e Valentín.

Bernabé, a forma castelá, é a única que se rexistra nas partidas (non aparece a forma galega Bernabeu). O nome procede do arameo bar ‘fillo’ e nabwh ‘profecía’ (‘fillo da profecía’); latinizouse en Barnabas e chegou a nós a través do francés Barnabé (FERRO ET ALII; 1992: 162). San Bernabeu foi un dos apóstolos de Cristo; a súa festa, o 11 de xuño.

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Bernabé ocupa –xunto cos outros nomes citados na ficha 54- o lugar 26º dos nomes masculinos de Berdoias, con 4 baut. (0,22 % dos totais). En 3 baut. foi nome único e nun (Bernabé Ramón) tivo de compaña outro nome. Non foi utilizado como NS. O seu uso circunscríbese ós séculos XVII (1656 e 1667) e XVIII (1762 e 1790). O primeiro bautizado foi Bernabé [Domingues], 1656, e o último Bernabé Ramón [Cendón], 179036. A introdución do nome debeuse á proximidade do día do bautismo coa festa onomástica. A data foi, maioritariamente, a causa da imposición do nome: 3 dos 4 bautizados (75 %). O último dos bautizados debeulle o nome ó seu padriño (25 %).

36 Polos datos do INE no ano 2001 non existía ningún Bernabé no Concello de Vimianzo.

314

BERNABÉ : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XVII 1656 12/06 Bernabé Juan Domingues Dominga de Canosa Juan Trillo (Castrelo) Dominga Rodrigues 1667 12/06 Bernabé Alonsso Grayño Maria Paz Juan de Pardiñas Villar de

Francos Maria Antª Alvarez

Séc. XVIII 1762 11/06 Bernabé (m.p.) Vizente Moreyra (B) Domª Rodriguez (B) Juan Suarez (B) Maria Rodriguez (B) 1790 03/02 Bernabé Ramón

(m.p.) Matias Cendon (B) Maria Gonzales

(Castrelo) Bernabé Antonio Louzán (Frixe)

Ignacia de Lema (B)



315

Diego

ficha nº

55 NP: 4 NS: 0 CTA: 4

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


1 1 2 baut. TOTAL COMO NOME PRINCIPAL (NP):

2 baut. (0,37 %)

(1706, 1781)

2 baut. (0,39 %)

(1982, 1984)

4 baut. (0,22 %)

(1706-1984)







*Comparte este posto con Caetano, David, Esteban, Bernabé, Cristóbal, Eulogio, Julián, Julio, Roque e Valentín. Diego procede de Didacus, nome de procedencia dubidosa. En todo caso, é un nome hispano con for-mas no séc. X (Diaco), no XI (Dïaco, trisílabo, e Dïago, de onde procede o apelido Díaz) e no Cantar do Cid (Dïego, de onde procede Díez). Deu lugar ós apelidos Díaz, Díez e Diéguez (FERRO ET ALII; 1992: 227). A súa popularización moderna debeuse a san Diego de Alcalá (séc. XV); festa: 13 de novembro.

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Diego ocupa o 26º lugar dos nomes masculinos de Berdoias, con 4 bau-tizados (0,22 % dos totais). En dúas ocasións foi nome único e outras dúas primeiro dos compostos (Diego Francisco, 1781, e Diego Mario, 1982). Non tivo uso como NS. Só se utilizou nos séculos XVIII (1706 e 1781) e XX (a finais: 1982 e 1984). O primeiro bautizado foi Diego [de Camaño], 1706, que lle debeu o nome á proximidade do bautismo (16-11) coa festa onomástica (13-11). O último foi Diego Pereira (1984)37. No tocante ás causas da imposición do nome, en 2 baut. sonnos descoñecidas (50 %); un foi pola festa onomástica (25 %), e outro polo padriño (25 %) .

37 Polos datos do INE, no ano 2001 había 30 Diegos no concello de Vimianzo; todos moi novos, pois só un superaba os 25 anos. Un nome, logo, cun óptimo futuro.

316

DIEGO : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XVIII 1706 16/11 Diego Matheo de Camaño Francisca de Lema (2ª esp.) Juan de Leis Dominga de Castiñeira 1781 02/04 Diego Francisco Silvestre Caamaño (B) Isabel Oanes (Vimianzo) Diego de Casais

(Cambeda) Mariana Sanchez (Cambeda)

Séc. XX 1982 25/08 Diego Mario José M. Pérez (B) Rosalina de Jesús Monteiro

Vaqueiro (Aveiro-Portugal) Domingo N. Trillo (Carnés), avó

Dolores Lema (B), avoa

1984 08/07 Diego Manuel Pereira (Ozón) Aurora Trillo (B) J. M. Pérez (Coruñ Mª C. Pérez (Vilastose)ABREVIATURAS: NP: Nome Principal; NS: Nome Secundario; B.: Berdoias; Bgas.: Berdeogas; i.: incógnito; mat., m. : materno/a;


317

Eulogio

ficha nº

56 NP: 4 NS: 0 CTA: 4

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


1 2 baut.


4 baut. (0,79 %)

(1912-1956)

4 baut. (0,22 %)

(1912-1956)







*Comparte este posto con Caetano, David, Esteban, Bernabé, Cristóbal, Diego, Julián, Julio, Roque e Valentín. Eulogio, a forma castelá, é a única que aparece nas partidas. O nome procede do grego. A súa popularización debeuse a san Euloxio de Córdoba (séc. IX); a súa festa tradicional era o 11 de marzo (a actual, o 9 de xaneiro).

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Eulogio ocupa –xunto cos nomes citados no pé da súa ficha- o lugar 26º dos nomes masculinos berdoieses (0,22 % dos totais). Utilizouse como nome único en tres ocasións e só nunha (Eulogio Andrés, 1956) acompañado. Non foi usado como NS. O seu uso circunscríbese ó séc. XX. De 1912 data o primeiro bautizado (Eulogio Ogando), do que ignoramos a causa da introdución do nome. O último foi Eulogio Andrés Antelo (1956), que posiblemente o recibiu por ser bautizado oito días despois da festa tradicional do santo38. En resumo: dos 4 bautizados, de 2 ignoramos a causa da imposición do nome (50 %); 1 recibiuno do seu padriño (25 %) e o outro do día (25 %).

38 Segundo o INE, en 2001 había no concello de Vimianzo 11 Eulogios (3 de 26 anos e os outros con máis de 58).

318

EULOGIO : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XX 1912 24/11 Eulogio Jose Ogando (Castrelo) Estrella Lage (B) Jose Ogando Adelaida Antelo 1920 22/04 Eulogio Manuel Pereira (Corvide,

Leiria, Portugal) Maria Lema (B) Vicente Lema (B), avó Maria Valiña (B), avoa

1938 01/07 Eulogio Manuel Lema (B) Maria Caamaño (B) Eulogio Pereira (Vimianzo)

Soledad Lema (B)

1956 19/03 Eulogio Andrés José Antelo (Negreira) Carmen Pazos (B) Andrés Costa (Baíñas) María Domínguez (Baíñas)



319

Julián

ficha nº

57 NP: 4 NS: 0 CTA: 4

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:

4 4 baut.


4 baut. (0,75 %)

(1704-1754)

4 baut. (0,22 %)

(1704-1754)







*Comparte este posto con Caetano, David, Esteban, Bernabé, Cristóbal, Diego, Eulogio, Julio, Roque e Valentín. Julián, en castelán, é a única forma que aparece nas partidas (ningún indicio, polo tanto, das antigas formas galegas Gián ou Giao, vixentes na toponimia, nin das actuais Xián, Xiao). O nome procede do latín Iulianus, un cognome derivado do xentilicio Iulius, da gens Iulia. A súa popularización veu de varios santos chamados Xián, dos que os máis coñecidos foron san Xián o hospitaleiro –parricida e cazador- e san Xián de Antioquía, marido de santa Basilisa. A súa festa celébrase na actualidade o 9 de xaneiro, e antes era o 7 do mesmo mes.

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Julián ocupa –xunto cos outros nomes citados no pé da súa ficha- o 26º lugar dos nomes masculinos de Berdoias, con 4 bautizados (o 0,22 % dos totais). Só foi utilizado como nome único. Non tivo uso como NS. O seu uso circunscribiuse ó séc. XVIII, especialmente á primeira metade. O primeiro bautizado foi Julián [do Xesto], 1704, e o derradeiro Julián [Moreira], 175439. En 3 dos bautizados ignoramos as causas da imposición do nome (75 %), mentres que un o recibiu do seu padriño (25 %). A primeira e única nena que recibiu a forma feminina tamén foi do séc. XVIII (Juliana [Pequeña], 1768; tamén ignoramos a causa da imposición do nome).

39 Segundo os datos do INE, en 2001 había no concello de Vimianzo tan só 4 individuos con este nome.

320

JULIÁN : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XVIII 1704 04/09 Julián Pedro do Xesto Maria de Lema Blas Trillo Andresa de Lema

(irmá padriño) 1726 05/02 Julián Bartolomé de Alborés (B) Antonia Rodriguez (B) Julián de Gesto (B) Maria Rodriguez (B) 1743 28/01 Julián Pedro de Alborés (B) Marta de Leis (B) Juan de Castiñeira (B) - 1754 29/01 Julián (m.p.) Vizente Moreira (B) Dominga Rodriguez

(B) Bartholomé de Alborés (B), avó mat.

Maria Rodriguez (B) tía.



321

Roque

ficha nº

58 NP: 4 NS: 0 CTA: 4

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:


1 1 baut.


1 baut. (0,60 %)

(1655)

2 baut. (0,37 %) (1773, 1797)

1 baut. (0,17 %) (1816)

4 baut. (0,22 %)

(1655-1816)






ABREVIATURAS.- NP: Nome Principal (nome único + 1º nome); NS: Nome Secundario (2º + 3º nome); Cómputo Total Absoluto (NP + NS); sb.: sobre; abs.: absoluto; baut.: bautizados; masc.: masculinos).

*Comparte este posto con Caetano, David, Esteban, Bernabé, Cristóbal, Diego, Eulogio, Julián, Julio e Valentín. O nome de Roque é de orixe incerta. Probablemente a forma medieval Rochus é latinización dunha raíz xermánica (quizais de hruc/hroks ‘choia, corvo’, derivado de hrukjan ‘falar en voz alta, latinizado en Crocus). Outra hipótese relaciónao co baixo alemán rôke ‘coidado, atención’, e outra co nórdico hrôkr ‘home grande e forte’ (FERRO ET ALII; 1992: 457). A popularización do nome veu de san Roque de Montpellier, un lendario santo medieval do que se dicía que peregrinara ós tres lugares santos: Xerusalén, Roma e Santiago. Trátase dun santo moi popular, pois desde finais da Idade Media foi avogado contra a peste e non hai igrexa parroquial que non teña unha imaxe súa. A súa festa é o 16 de agosto.

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Roque ocupa –xunto cos outros nomes citados no pé da súa ficha- o 26º lugar dos nomes masculinos de Berdoias, con 4 bautizados (o 0,22 % dos totais). Só nunha ocasión admitiu a compaña doutro nome (Roque Antonio, 1773); nas outras tres funcionou como nome único. Non se usou como NS. O seu uso estivo bastante repartido, pois tivo presenza nos séculos XVII, XVIII e XIX; infortunadamente os dous últimos bautizados morreron párvulos e iso cortou a súa popularización. O primeiro bautizado foi Roque [da Gandra], bautizado o 20-8-1655, que recibiu o seu nome pola proximidade do día da festa onomástica (tivo padriños fidalgos: D. García Lois de Lema e a cuñada deste Dna. María Alvares [de Carantoña]), esposa do capitán Martiño de Castiñeira. A devoción ó santo protector contra a peste materializouse na parroquia coa fundación da capelanía de san Roque (e do santo Anxo da Garda) no ano 1680, ás expensas do fidalgo de Boallo Martiño de Castiñeira. Precisamente foi este capitán quen mandou construír a uns 200 m ó leste da súa casa de Boallo unha ermida para o santo, hoxe en ruínas (doc. 49). Malia que foi seguramente esta devoción dos fidalgos de Boallo a que impulsou en parte a imposición do nome ó primeiro bautizado –a madriña

322

era a propia muller de D. Martiño- non se pode dicir que influíse para nada na súa popularización, pois esta practicamente non existiu. O último bautizado, Roque [de Lema], 1816, morreu ó nacer. Levamos pois máis de 180 anos sen que se bautice na freguesía ningún neno con este nome40. En suma, dos 4 bautizados, 2 recibiron o nome transmitido polos seus padriños (50 %), un pola data do día (25 %) e do outro nada sabemos (25 %).

ROQUE : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XVII 1655 20/08 Roque Xptoval. da Gandra Maria de Lema Garcia Luis de Lema, D. (B) Maria Alvares (espª cap.

Martin de Castiñeira) Séc. XVIII

1773 28/04 Roque Antonio Ignacio Perez (B) Juana Paz (B) Antonio Castelo (Brandomil) Patrona Gonzales (Brandomil)

1797 21/11 Roque (m.p.) i. Ana Mª de Lema (B) Roque Peres (B) Maria de Lema (B) Séc. XIX

1816 08/02 Roque (m.p.) Manuel de Lema (B) Benita Peres (B) Roque Peres (B) Rosa Albares (B) ABREVIATURAS: NP: Nome Principal; NS: Nome Secundario; B.: Berdoias; Bgas.: Berdeogas; i.: incógnito; mat., m. : materno/a;


40 Segundo os datos do INE, no ano 2001 só existía un veciño co nome de Roque (de 2 anos) en todo o concello de Vimianzo. O tempo dirá se con el se inicia a recuperación do nome.

323

Valentín

ficha nº

59 NP: 4 NS: 0 CTA: 4

número de orde





séc. XVII

séc. XVIII

séc. XIX

séc. XX

PERÍODO 1607-2000

como nome único:

2 2 4 baut.


2 baut. (0,34 %)

(1840, 1872)

2 baut. (0,39 %)

(1917, 1936)

4 baut. (0,22 %)

(1840-1936)







*Comparte este posto con Caetano, David, Esteban, Bernabé, Cristóbal, Diego, Eulogio, Julián, Julio e Roque. O nome de Valentín procede do latín Valentinus, derivado de Valens. Como nome persoal só aparece en época cristiá. A súa popularización debeuse a san Valentín (séc. IIII); a súa festa, o 14 de febreiro.

BREVE HISTORIA DA PRESENZA DO NOME NA PARROQUIA Como NP, Valentín ocupa –xunto cos outros nomes citados no pé da súa ficha- o lugar 26º dos nomes masculinos de Berdoias, con 4 bautizados (0.22 % dos totais). Só foi utilizado como nome único. Non tivo uso como NS. O nome entrou na parroquia no segundo terzo do séc. XIX, sendo o primeiro bautizado Valentín Paz41 (5-4-1840), fillo de nai solteira e de pai descoñecido. Ignoramos os motivos da imposición do nome. O último bautizado foi Valentín Trillo (1936)42. No tocante á imposición do nome, só un dos bautizados (Valentín Sendón, 1917) o recibiu do seu padriño (Valentín Leis, que nacera en 1872); dos outros tres (75 %) ignoramos os motivos.

41 Na marxe da partida escríbese “Balentín”, o que dá idea da novidade do nome. 42 Segundo os datos do INE, no ano 2001 había 6 individuos co nome de Valentín no concello de Vimianzo (só un deles menor de 30 anos).

324

VALENTÍN : DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc XIX 1840 05/04 Valentín [á marxe:

Balentín] i. Elena Paz (B) Manuel Alborés (B) Rafaela Paz (B)

1872 13/08 Valentín Joaquin Leis (B) Manuela Louro (Bgas)

Cayetano Ramos (Dumbria)

Maria Louro (Dumbria)

Séc. XX 1917 14/01 Valentín Carmelo Sendón (B) Cándida Coo (Bgas) Valentin Leis Ramona Rodriguez 1936 03/10 Valentín Avelino Trillo (Bgas) Maria Antelo (B) Manuel Antelo (B) Josefa Leis (B)



--- o ---

27º :

CÁNDIDO SANTIAGO MARIANO MODESTO VICTORIO BALTASAR

ELISEO GABRIEL

GUILLELMO VENTURA

CONSTANTINO CESÁREO CRISTIÁN LUCIANO PLÁCIDO

326

16 NOMES CON 3 BAUTIZADOS DE NP ( 27º LUGAR DOS NOMES MASCULINOS)

Un total de 16 nomes ocupan conxuntamente o posto 27º da listaxe de nomes masculinos de Berdoias, todos eles con tan só 3 bautizados como NP (0,16 % dos 1791 totais). Na orde que seguimos priorizamos os nomes que tamén foron utilizados como NS, dado que con eles se incrementa o cómputo total; no demais seguimos a orde alfabética

327

Ficha 60: CCCÁÁÁNNNDDDIIIDDDOOO

Nome procedente do latín candidus ‘branco, luminoso’ (ou ‘sereno, sincero’), cognome na Roma imperial. Hai un san Cándido do séc. III, decapitado con san Mauricio. En Galicia non ten culto, pois non ten parroquia nin romaxe dedicada a el (o día da festa é tamén impreciso: o 3 de outubro ou o 15 de decembro) [FERRO ET ALII; 1992: 184].

O nome entrou en Berdoias antes como NS que como NP. En 1759 levouno Bonaventura Cándido [de Jesto], que morreu párvulo; os nomes totalmente innovadores que levou este infante viñéronlle sen dúbida impostos polo seu padriño, o estudante de Teoloxía D. Bernardo de Valdivieso, sobriño da cántabra Dna. Josepha de Santiyán, fidalga de Boallo; con todo e iso, o primeiro nome veu dado pola data do día de san Boaventura (o 14 de xullo), pero polo segundo este padriño estudante de teoloxía debía ter algunha querenza especial, pois tamén llo impoñería de segundo ó seu curmán Bernardo Cándido [de Leis] dous anos despois, en 1761. Máis dun cento de anos máis tarde, en 1871, bautízase o seguinte neno que o levou de NS, Casamiro (sic) Cándido López (ignoramos a causa da imposición do nome). Xa entrado o séc. XX, en 1908, bautízase Casimiro Cándido Rodríguez (foi o padriño quen lle transmitiu o nome) [vé-xanse os ‘Datos básicos’]. Os tres bautizados que o levaron de NP foron do séc. XX (anos 1912, 1935 e 1956); os tres recibiron o nome dos seus respectivos padriños1. A primeira muller co nome feminino naceu en 1918. En resumo, no tocante ás causas da imposición do nome, temos estes datos: como NP, ó cento por cento dos seus padriños; no cómputo total (7 bautizados), 4 baut. (o 57,14 %) recibírono dos seus padriños e 3 (42,85 %) por motivos descoñecidos (aínda que en dous casos sospeitemos dun intento innovador na onomástica parroquial por parte dun padriño con estudos de teoloxía).

Cándido: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc. XX 1912 25/03 Cándido Agustín José Rodriguez (B) Dolores Perez

(Castrelo) Cándido Garcia Josefa Perez

1935 13/08 Cándido i. Dolores Agulleiro (B) Cándido Rodriguez (B) Solena Agulleiro (B) 1956 18/09 Cándido Manuel A. Martínez

(B) Josefa Villar (B) Cándido Valiño

(Vimianzo) Clara Pazos (B), avoa

NNNSSS

Séc. XVIII 1759 15/07 Bonaventura

Cándido (m.p.) Antonio de Jesto (B) Dominga Martinez (B) Bernardo Valdivieso, D.

(B), estudante theólogo Univ.Santiago.

-

1761 11/09 Bernardo Cándido Rodrigo S. de Leis, D. (B)

Josepha de Santiyán, Dª (B)

Bernardo Valdivieso -

1 En base ós datos do INE, no ano 2001 había no concello de Vimianzo 29 individuos co nome de Cándido; só 3 eran menores de 25 anos, o que indica que, malia a alta cifra, pode ser un nome en regre-sión.

328

Séc. XIX 1871 04/03 Casamiro Cándido Andrés Carmen López

(Cereijo) Maria Alvite (B) Manuel Fdez. (S.Pedro del

Puerto) Victoria Lopez (B), irmá

Séc. XX 1908 30/11 Casimiro Cándido i. M. Rodriguez (B), v. Cándido López Manuela Pazos



329

Ficha 61: SANTIAGO

Nome creado na Idade Media, a partir do latín Sancte Jacobe ‘¡Ouh, san Xacobe!’, berro de carácter bélico popular na loita dos cristiáns contra os musulmáns peninsulares (FERRO ET ALII; 1992: 472). O apóstolo Santiago, ademais de en Compostela, recibe culto en toda Galicia e exerce o padroado de moitas parroquias, entre elas a de Santiago de Berdeogas, matriz de Berdoias, coa que esta linda esta pola zona oeste.

O primeiro que nos chama a atención observando os ‘Datos básicos’ é a extrema escaseza de bautizados que o levaron ó longo das catro centurias (3 como NP e 3 como NS: 6 en total), dada a importancia que o seu culto ten en Galicia e en España. Isto contrasta co notable número de Jacobos que rexistramos en páxinas anteriores (9 como NP e 1 como NS: 10 en total), o que nos leva a unha pregunta: ¿por qué os veciños e veciñas de Berdoias de xeración en xeración “fuxiron” da forma máis habitual deste nome e preferiron outra non tan común? Tal vez a explicación estea no feito de que Santiago é o patrón de Berdeogas, a parroquia matriz de Berdoias. Malia funcionar como parroquia independente para todo, Berdoias, consciente ou inconscien-temente, tería necesidade de autoafirmarse ante a veciñanza da súa parroquia principal, e unha das formas de autoafirmación ben puido ser unha lóxica fachenda polo seu patrón, san Pedro, apóstolo máis impor-tante –polo menos segundo a tradición cristiá- có que exerce o padroado de Berdeogas, aínda que esta sexa a freguesía principal. Desde tempos inmemoriais houbo unha fluída intercomunicación entre os veciños de ambas as dúas comunidades –posta de manifesto en innumerables de matrimonios mixtos (non hai máis que observar os ‘Datos básicos’ de case todos os nomes)-, pero, precisamente por esa fonda relación case endogámica, os berdoieses e berdoiesas procurarían manter cos seus veciños de Berdeogas unha relación o menos subsidiaria posible e máis e máis igualitaria, de tal maneira que o simple feito de impoñer en exceso o nome de Santiago nos seus fillos poderíase interpretar como un escaso aprezo polo seu propio patrón e, polo tanto, como unha claudicación perante a parroquia principal. ¿U-la súa autoes-tima, logo? Ademais, sería como se “traizoasen” a protección que se supón que debe dispensar san Pedro ós seus fregueses, e este mesmo podería tomar algún tipo de vinganza (os antropólogos falan da familia-ridade con que a xente sinxela trata os santos, atribuíndolles paixóns e sentimentos humanos). Polo tanto, en primeiro lugar interpretamos a escaseza de Santiagos en Berdoias, por unha parte como un acto de autoafirmación dos seus fregueses perante os seus veciños de Berdeogas (posto que se podería interpretar que aceptaban o papel secundario da súa freguesía), e por outra polo “medo” ou polo menos reparo a incomodar o seu propio patrón, san Pedro, que dalgún xeito se podería celar porque sería como facelo de menos. Noutra orde de cousas, os desexosos de impoñer o nome do apóstolo de Compostela optaron por escolleren a forma máis eufemística, máis disimulada e, polo tanto, aceptada socialmente (Jacobo), que non deixaría en “vergonza” ó seu patrón ante o vulgo, pois só unha minoría estaría ó tanto da identidade dos nomes2. O nome entrou na parroquia no séc. XVII, como NS (Philipe Santiago [Pérez], 1665); ignoramos a causa da imposición do nome. Haberá que esperar 116 anos para que apareza o segundo bautizado, que o terá tamén de NS (Joachin Santiago [de Sen-dón], 1781, que o recibirá da súa madriña Jacoba Fernández).

2 O párroco actual das dúas freguesías, Ramón Romero, reafirma a estreita comunicación que houbo e hai entre elas, manténdose a tradición dos matrimonios mixtos. Salienta tamén o feito da autoafirmación dos berdoieses, que teñen a gala funcionaren como parroquia autónoma para todo (non aceptan de grado a condición de parroquia anexa), e senten a lóxica fachenda do seu patrón san Pedro. No tocante ó nome de Santiago, é evidente que -ó contrario de Berdoias, onde está ausente desde hai uns 30 anos- hoxe segue tendo bastante presenza en Berdeogas, onde hai homes de 70-80 anos e mozos de vinte e pico que o levan; non obstante, tampouco se pode dicir que na freguesía matriz sexa un nome que estea moi de moda.

330

En 1789 bautizarase o primeiro que o tivo de NP, Santiago [Pérez], que tamén o re-cibiu doutra madriña tamén chamada Jacoba3 (por certo, o feito de que nin pais nin pa-driños fosen nativos de Berdoias –ver ‘Datos básicos’- reforza a nosa tese de que había algún prexuízo ou algún tipo de norma non escrita na parroquia para rexeitar a imposi-ción do nome de Santiago; para maior infortunio respecto da futura popularización do nome, este infante non sobreviviría á infancia). Hai que agardar outros cen anos longos para volver atopar nas partidas de Berdoias outro Santiago, tanto de NP como de NS. En 1903 bautízase Santiago Barrientos e en 1927 José Santiago Barrientos (este recibiría o nome por recibir o bautismo a véspera do 25 de xullo, a festa onomástica). Finalmente, en 1974 bautízase Santiago Nemiña, que tamén recibiría o nome pola proximidade do bautismo co día da festa4. En resumo, respeito ás causas da imposición do nome: como NP, un recibiuno da súa madriña, outro da data do día e outro de causas descoñecidas. No cómputo absoluto, 2 da súa madriña, 2 da data do día e 2 de causas descoñecidas. As porcentaxes, en todos os casos, tanto como NP como NS, son idénticas: o 33,33 %.

Santiago: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

Séc. XVIII 1789 05/05 Santiago (m.p.) Ignacio Perez

(Olveira) Maria Antª Carreira (Soesto)

Ignacio Villar (Ozón) Jacoba Perez (Ozón)

Séc. XX 1903 22/12 Santiago Manuel Barrientos (B) Maria Leis (B) Santiago Carballo Segunda Corzón

1974 23/07 Santiago Juan B. Nemiña (Fisterrra)

Teresa Antelo (B) Clemente Santos (Cee) Gloria Nemiña (Fisterra)

NNNSSS

Séc. XVII 1665 06/05 Philipe Sanctiago Leandro Perez Maria de Lema Domingo de Anos Catharina Vazques

Séc. XVIII 1781 28/04 Joachin Santiago Mathias de Sendon (B) Florencia Gonzalez

(Castrelo) Juachin Dominguez Jacoba Fernandez

1927 24/07 José Santiago Evaristo Barrientos (B) Julia Pérez (B) Evaristo Barrientos Pilar Barrientos



3 As madriñas coa forma feminina do nome (Jacoba) parecen as únicas que se “atreveron” no séc. XVIII a introducir o nome máis coñecido, rompendo coa suposta norma establecida. 4 Segundo os datos do INE, no ano 2001 había no concello de Vimianzo 28 individuos co nome de Santiago (lembremos que a parroquia matriz, Berdeogas, pertence ó concello de Dumbría). Deles, 12 eran menores de 25 anos, o que indica que segue sendo un nome en uso e de futuro.

331

Ficha 62: MARIANO

O nome procede de Marianus, nome persoal romano que en orixe foi un adxectivo derivado do xentilicio latino Marius ‘Mario’; na actualidade tamén se toma como derivado de María (FERRO ET ALII; 1992: 365). San Mariano foi un santo francés do séc. VI; a súa festa, o 19 de agosto. Trátase dun nome relativamente recente, que entrou na segunda metade do séc. XIX en Berdoias: Mariano Caamaño (1861) foi o primeiro bautizado que o tivo de NP (a finais dese mesmo ano bautízase o primeiro que o tivo de NS: Antonio Mariano Villar)5. No tocante ás causas da imposición do nome, dos que o tiveron de NP, un recibiuno do padriño e dous por causas descoñecidas. No cómputo total, os de motivos descoñecidos levan a pauta (4 de 5 bautizados, o 80 %).

Mariano: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NNNPPP

1861 09/01 Mariano Joaquin Caamaño (B)

Juana Vázquez (B) Francisco Sendón (B), curmán

Maria Sendón (B), filla padrº

1892 05/08 Mariano i. Francisca Perez (B) Mariano Caamaño (B) Maria Perez (B) 1977 10/08 Mariano José López

(Cambeda) Maria Lema (B) Alejandro Lopez

(Cambeda)Elena Olveira (Cambeda)

NNNSSS

1861 14/12 Antonio Mariano José Villar (Serramo) Josefa Vázquez (B) Antonio Romero (B) Maria Villar (B)

1947 06/06 José Mariano Evaristo Barrientos (B)

Benedicta Lema (B) Alejandro Caamaño (B) Adoración Riobó (B)



5 No ano 2001 (datos do INE), no concello de Vimianzo só había 4 individuos co nome de Mariano.

332

Ficha 63: MMMOOODDDEEESSSTTTOOO O nome procede do alcume latino Modestus ‘moderado’, ‘dotado de modestia’ (derivado de modus ‘moderación’). Foi un dos nomes que por humildade usaron moitos primeiros cristiáns. Entre os santos que o levaron, fálase dun san Modesto, martirizado no 303 (a súa festa tradicional era o 15 de xuño; hoxe o santo está eliminado do calendario litúrxico); houbo outro san Modesto de Tréveris (séc. V), bispo desta cidade alemá (festa, o 24 de febreiro). O nome entrou na parroquia como NS en 1828, na persoa de Manuel Modesto Peres, que por ser bautizado un 24 de febreiro está claro que se lle impuxo por san Mo-desto de Tréveris (o seu padriño, o presbítero Manuel de Leis, estaba ben ó tanto do santoral). Como NP aínda hai que agardar a 1868 (Modesto Lema); ignoramos a causa da imposición6. Centrándonos nas causas impositivas, vemos que están repartidas. Como NP: 1 por causas descoñecidas (1868), outro polo seu padriño (1962) e outro polo seu pai (1986). No cómputo total (5 baut.) quedaría así: 2 baut. recibírono dos pais (40 %), e, no tocante ós outres tres, un recibiuno do santo do día, outro do padriño e outro por causas descoñecidas (o que supón un 20 % para cada un).

Modesto: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP

1868 29/01 Modesto i. Maria Lema (B) José Martinez (S.Salv. de la Lama-Pontevedra)

Manuela Amado, Dª (Berdeogas)

1962 05/07 Modesto Alfredo Rodríguez (Berdeogas)

Margarita Pazos (B) Modesto Oreiro (Vimianzo)

Estrella Pazos (B), avoa

1986 27/12 Modesto Modesto Rodríguez (B)

Mª Teresa del Río (Moraime)

Moisés Rodríguez (Moraime)

A. del Río Martínez (Moraime)

NS 1828 24/02 Manuel Modesto José Peres (B) Florencia de Lema (B) Manuel de Leis, D.

(presbº) Benita Garcia (B)

1950 05/01 José Modesto Modesto Amigo (Vimianzo)

Mercedes Caamaño (B) José Amigo (Vimianzo) José Caamaño (B)



6 No ano 2001 (datos do INE), no concello de Vimianzo había 22 individuos co nome de Modesto.

333

Ficha 64: VVVIIICCCTTTOOORRRIIIOOO

O nome procede do nome persoal latino Victorius, relacionado popularmente con Víctor pero procedente dun nome persoal máis antigo Vitorius, Viturius, de orixe etrusca. En galego tamén se dá a forma Vitoiro. A festa do santo con este nome celébrase o 27 de agosto. Trátase dun nome que entra no segundo terzo do séc. XIX e que desaparece nos primeiros anos do XX. Como NP usouse acompañado dun segundo nome en dúas ocasións: Victorio Manuel, 1838, e Victorio Domingo, 1864). Como NS estas foron as combinacións: Rafael Victorio, 1836, e Fructuoso Victorio, 1904. O primeiro bautizado de Berdoias con este nome levouno de NS: Rafael Victorio Albite (1836), do que descoñecemos as causas polas que llo puxeron. Tampouco sabe-mos dos motivos polos que o levou o primeiro bautizado que o tivo de NP dous anos despois: Victorio Manuel Caamaño (1838). Os últimos bautizados son do ano 1903 (Victorio Díaz, que o recibiu do seu padriño Victorio López e da proximidade da festa onomástica) e 1904 (Fructuoso Victorio López, que tivo o mesmo padriño có anterior)7. Do ano 1903 data o bautizo da primeira nena coa forma feminina (como NP), Victoria Antelo, que tivo o mesmo padriño cós nenos anteriores)8. En fin, as causas impositivas deste nome resúmense así: como NP, 2 baut. recibírono dos seus padriños (66,66 %) e de un nada sabemos. No cómputo total, de 5 baut., 3 recibírono dos seus padriños (60 %), 2 de causas descoñecidas (40 %) e 1 da proximidade da onomástica (20 %); lémbrese que este último coincide con un dos que o recibiu do padriño. Victorio López, posiblemente o bautizado en 1864, foi un padriño que se esforzou na difusión do nome, pois impúxollo a dous nenos e a unha nena.

Victorio: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1838 27/02 Victorio Manuel i. Josefa Caamaño (B), s. Ramon Caamaño (B), avó

mat. Carmen Gonzalez (B), tía mat.

1864 22/05 Victorio Domingo Andres Carmen López (Cereijo)

Mª Carmen Alvite (B) Victorio Albite (Ozón) Victoria Lopez (B), irmá

1903 23/08 Victorio i. M. Diaz (B), s. Victorio López Maria Rodriguez

NS 1836 28/07 Rafael Victorio Pedro Albite (B) Vicenta de Leis (B) Manuel Alborés (B) Rafaela Paz (B) 1904 20/02 Fructuoso Victorio Candido López (B) Encarnación

Dominguez (Redonda) Victorio Lopez (tío) Andrea Santos



7 No ano 2001 (INE), no concello de Vimianzo só había un individuo con este nome, de 58 anos. 8 Como NS tivérao Conceición Viutoria (sic) López, en 1855, apadriñada por Viutorio (sic) Alvite (Libro 3º de Bautizados, fol. 131, aº). O crego oficiante, e quizais responsable desta singular ortografía que posiblemente reflectise certa pronuncia dialectal do momento, fora Manuel Pérez (durante o reitoría de Manuel Romero).

334

Ficha 65: BBBAAALLLTTTAAASSSAAARRR

O nome procede do asirio Belshazzar, que significa ‘que Bel –o deus Baal- protexa o rei’. Baltasar é un dos tres magos protagonistas da adoración do neno Xesús no portal de Belén; a súa festa, o 6 de xaneiro. A presenza –testemuñal- deste nome na parroquia redúcese ós séculos XVIII e XIX. O primeiro bautizado foi Balthasar [de Canosa], 1714, que sen dúbida recibiu o nome por cadrar o seu bautismo xustamente o día da festa onomástica, o 6 de xaneiro. A innovación onomástica non tivo o máis mínimo éxito, e hai que agardar 45 anos para que en 1759 dúas nenas reciban a forma feminina do nome (a primeira delas, Balthasara do Canto, filla de nai solteira, recibiuno por bautizarse o 6 de xaneiro). Pasando ó séc. XIX, o nome veu introducido por un padriño de Cambeda, Baltasar Andrade, que en 1838 llo impuxo a Baltasar Simón Pérez (o segundo nome é o conseguinte testemuño de que oficiara a cerimonia o vicecura Simón Manuel de Leis, teimoso propagador do seu nome). Anos despois, outro padriño tamén cambedés, Baltasar Lema, será quen llo impoña a Andrés Baltasar Antelo (1864) e anos despois a Baltasar Antelo (1870), irmán deste, pois os dous eran fillos dun mesmo matrimonio, o composto por Francisco Antelo e Manuela Suárez (non hai constancia de que o primeiro dos nenos morrese párvulo). No ano 2001, en todo o concello de Vimianzo só se rexistraba un individuo co nome de Baltasar (INE). Resumindo, dos 4 bautizados do cómputo total, 3 recibiron o nome dos seus padriños (75 %) e un do día da onomástica (25 %).

Baltasar: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP

1714 06/01 Balthasar Thomé de Canosa Maria de Leis Ignacio da Toxa (B) Xacinta de Leis (B)

1833 26/05 Baltasar Simón Francisco Perez (B) Benita Fernández (B) Baltasar Andrade (Cambeda)

Andrea Carballo (Cambeda)

1870 08/08 Baltasar Francisco Antelo (Cambeda)

Manuela Suárez (B) Baltasar Lema (B), tío Manuela Antelo (B), esp. padrº

NS

1864 23/11 Andrés Baltasar Francisco Antelo (Cambeda)

Manuela Suárez (B) Baltasar Lema (Cambeda)

Andrea Suárez (B), tía



335

Ficha 66: ELISEO

Nome hebreo composto de El –apócope de Elohim ‘Deus’- e o verbo ish ‘salvar, axudar’, chegou a nós através do grego Elisaîos e o latín eclesiástico Elisaeus (FERRO ET ALII; 1992: 242). Eliseo (séc. IX a.C.) foi un dos profetas do Antigo Testamento; a festa onomástica é o 14 de xuño. O nome entrou en Berdoias a finais do séc. XIX (1895), sen que saibamos as causas, e estivo presente durante o primeiro terzo do séc. XX. O derradeiro bautizado tívoo de NS, en 1948. No ano 2001 (INE), no concello de Vimianzo había 15 Eliseos (só 2 menores de 45 anos). Nas causas da imposición do nome prevalecen as descoñecidas (3 bautizados dos 4 totais: o 75 %); o bautizado en 1918 recibiuno do seu padriño (25 %).

Eliseo: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP

1895 06/03 Eliseo José Barrientos (B) Juaquina Pazos (B) Mariano Caamaño (B) Ramona Pazos (B), tía

1918 21/01 Eliseo i. Maria Pazos (B), s. Eliseo Barrientos Josefa Perez

1928 28/06 Eliseo Manuel Pose (Touriñán)

Inocencia Barrientos (B)

José Villar Josefa Pérez

NS 1948 16/08 Manuel Eliseo Antonio Antelo Pazos

(B) Florentina Castreje (Berdeogas)

Pedro Antelo (B) Pablo Castreje (Dumbria)



336

Ficha 67: GGGAAABBBRRRIIIEEELLL

Para uns investigadores este nome deriva do hebreo Gabriél, nome teofórico que contén un dos nomes de Deus; para outros está en relación co asirio Ilugabri, que pasa ó hebreo ou ó arameo gheber co significado de ‘home’, e de aí ‘home de Deus, heroe de Deus’ (FERRO ET ALII; 1992: 283). Gabriel é un dos catro anxos máis importantes do xudaísmo, arcanxo para o cristianismo porque é o mensaxeiro, o anunciador, o asistente de Deus por excelencia; a súa festa era tradicionalmente o 24 de marzo (na actualidade pasou ó 29 de setembro). En Berdoias este nome só tivo uso no segundo e terceiro terzo do séc. XVIII. Foi un clásico ‘nome de día’. Introduciuse pola proximidade do bautismo coa festa onomás-tica tradicional (24 de marzo), tanto na vertente masculina (Gabriel [de Canosa], 1757) coma na feminina, que antecedeu á masculina (Gabriela [Sánchez], 18-3-1734)9. Do total de 4 bautizados, 3 recibírono pola proximidade da festa (75 %), mentres que de un non sabemos as causas (25 %).

Gabriel: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP

1757 19/03 Gabriel (m.p.) Simón de Canosa (B) Antonia Pérez (B) Domingo Pérez (B) - 1758 18/03 Gabriel Antonio Ignacio de Caamaño

(B) Leocadia Patiño (B) Andrés de Caamaño (B) Antonia de Lema

(B) 1770 23/03 Gabriel Ignacio Alonso Lopez (B) Pascua dos Santos (B) Ignacio Paz (B), avó mat. -

NS 1758 19/07 Manuel Gabriel

Antonio Pedro Trillo (B) Luisa dos Santos (B) Benito de Leys (B), tío

mat. -



9 No ano 2001 (INE), só existían 2 individuos co nome de Gabriel no concello de Vimianzo.

337

Ficha 68: GGGUUUIIILLLLLLEEELLLMMMOOO O nome é xermánico: a súa forma orixinal era Willehelm ou Willahelm, composto das palabras willja ‘vontade’ e helm ‘helmo, protección’; no latín medieval aparece documentada a forma Guilielmus e Vilielmus (FERRO ET ALII; 1992: 293). Para ennobrecer a abadía de Saint-Guilhem-du-Desert (Occitania) os seus monxes identificaron a Guillerme de Aquitania (Guilhem X, conde de Tolosa), do séc. XII, con Guillerme de Orange, paladín de Carlomagno, do séc. IX; segundo a lenda, o Guillerme de Aquitania fíxose eremita e peregrino a Roma, Xerusalén e Compostela, onde morreu; a súa festa onomástica é o 10 de febreiro. No ámbito da Costa da Morte só se ten noticia como posible lugar de culto a ermida de san Guillerme de Fisterra; xa estaba en ruínas cando pasou por ela, en 1745, o padre Sarmiento (trataríase dun eremita lendario, de existencia non probada; de todos os xeitos o seu culto nunca traspasaría as fronteiras locais). En Berdoias este nome tivo presenza no segundo e terceiro terzo do séc. XVII e no primeiro do XVIII. Só o levaron tres homes, pero un deles –Guillelmo de Caamaño- semella que estivo omnipresente, a menos de que se tratase de dúas persoas distintas con idéntico nome. O primeiro bautizado foi Guillemo (sic) de Caamaño, 1667, de quen ignoramos as causas da imposición do nome, pois nin era de tradición familiar nin se bautizou en datas próximas ó día da onomástica. Dáse a circunstancia de que a súa partida quedara esquecida e foi introducida posteriormente por Pablo Álvarez Veçerra (vicerreitor por 1692-1693); está escrita de forma bastante deficiente e mesmo elide o –l- entre o e e o m (Libro 1º (fol. 28, aº); optamos por restaurar o –l- polos testemuños posteriores deste nome. Este Guillelmo de Caamaño vai ter un gran protagonismo nas partidas de finais do séc. XVII e da primeira metade do XVIII, pois aparecerá nelas como pai e como padriño (grosso modo, de 1696 a 1747). Mesmo chegamos a dubidar de que se tratase da mesma persoa, pero o certo é que o único con ese nome e apelido que pode existir neste período na parroquia é el, posiblemente unha desas pouco habituais persoas lonxevas daqueles tempos, pois cando en 1747 apadriña a Andrea [Patiño] andaría rondando os 80 anos10. Tivo varios fillos e fillas, e afillados e afilladas, pero foi parco na transmisión do seu nome, pois unicamente llo legou a un fillo (e como NS: Andrés Guillelmo [de Caamaño], 1697 [Libro 1º, 53, rº]) e a un afillado (Guillelmo [Grayño], 1714 [Id, fol. 75, rº]). O terceiro e último dos bautizados berdoieses que vemos nos ‘Datos básicos’ (Guillermo Andrés [de Leys], 1756, é o único que parece non estar ligado directamente á familia dos Caamaño11. Resumindo, no tocante á imposición do nome, dos 4 bautizados (NP + NS), de 2 non sabemos as causas (50 %), un recibiuno do seu padriño e outro do pai (que nos dous casos era o multicitado Guillelmo de Caamaño). Outro aspecto interesante deste nome é a GRAFÍA. Respectamos a máis utilizada, Guillelmo, que se repite constantemente nas partidas12. Trátase dunha grafía verdadeira-mente inédita, que non aparece nin como variante nas listaxes de nomes galegos: o Diccionario dos Nomes Galegos (FERRO ET ALII; 1992: 293) rexistra como forma 10 Tamén se pode pensar que o seu fillo Andrés Guillelmo (1697) fose coñecido na parroquia máis ben po-lo NS, e que fose este en realidade o padriño dos bautismos do segundo terzo do séc. XVIII. 11 No ano 2001 (datos do INE), no concello de Vimianzo existían 6 individuos co nome de Guillermo (4 deles menores de 25 anos). 12 Unicamente no último bautizado aparece a forma Guillermo (1756).

338

principal Guillerme e como variantes Guillén, Guillelme e Guillermo; o Diccionario Galego dos Nomes (FEIXÓ; 2003: 271) só rexistra as formas Guillerme e Guillén. Nos dicionarios portugueses tampouco se rexistra esta variante que parece ser precisamente a máis conservadora respeito da etimoloxía, polo menos á forma medieval latinizada Guilielmus. A forma aparece con claridade meridiana nas partidas de Berdoias, sempre con Guillelmo de Caamaño como protagonista, con algunha que outra excepción, que foron estas: a súa propia partida de nacemento xa citada, na que figura como Guillemo (Libro 1º, 28, aº), quizais pola novidade que supoñía o nome para o escribán que a pasou ó libro; en 1696 figura coa estraña forma Gileyme apadriñando un neno chamado Andrés (Libro 1º, 40, rº), sendo o transcritor agora o propio párroco Antonio de Montoto13; en 1732 –como pai dunha nena- aparece como Gillelmo (Id, 82, rº), o mesmo que nunha partida de 1736, como padriño dun neno (Id, 88, rº)14. En todos os demais casos figura como Guillelmo: anos 1693, padriño (Id. 38, rº); 1699, pai (Id, 43, rº); 1708, padriño (Id, 60, rº); 1721, pai (Id, 70, aº); 1728, pai (Id, 77, rº); 1739, padriño (Id, 92, rº) e 1747, padriño (Libro 2º, 2, rº).

Guillelmo: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP

1667 30/12 Guille[l]mo Juan de Caamaño Maria dos Santos Sebastián de Caamaño - 1714 26/02 Guillelmo Bernabé Grayño (B) Maria dos Santos (B) Guillelmo de Caamaño

(B) Josepha dos Santos (B)

1756 06/11 Guillermo Andrés (m.p.)

Andrés de Leys (B), defunto

Benita de Lema (B) Andrés de Caamaño (Zereijo)

Angela Albares (Zereijo)

NS 1697 23/05 Andrés Guillelmo

Guillelmo de Camaño Maria Pax Juan de Camaño (avó) Maria dos Santos

(avoa) ABREVIATURAS: NP: Nome Principal; NS: Nome Secundario; B.: Berdoias; Bgas.: Berdeogas; i.: incógnito; mat., m. : materno/a;


13 Unha proba máis do descoñecido e estraño que debía ser o nome na época. 14 Reflictindo a gheada xa existente na fala popular da época, sen dúbida.

339

Ficha 69: VENTURA

Trátase dun nome de bo agoiro, pois quere dicir ‘felicidade’, pois ventura é o plural do latín uenturum ‘o que está por vir’, de venio ‘vir’. Celébrase a festa o 5 de maio (FERRO ET ALII; 1992: 520). O escritor galego –da Estrada- Marcial Valladares afirmaba en 1892 que este nome se usaba como forma galega de Boaventura, e isto debía ser unha realidade, pois polo menos dous dos catro Benturas15 de Berdoias naceron en datas próximas á festa de san Boaventura (14 de xullo). Malia esta particularidade, nós considerámolos nomes diferentes e analizámos en lugares distintos. O nome entrou na parroquia no segundo terzo do séc. XVII na persoa de Bentura [Rodrigues]; foi apadriñado polo capitán Martín de Castiñeira e esposa, fidalgos de Bo-allo; a causa da introdución do nome foi sen dúbida a proximidade da data do bautismo coa festa onomástica de san Boaventura, que se consideraba en Galicia o mesmo nome (douscentos anos despois seguíase mantendo a mesma crenza, tal como o testemuña Marcial Valladares en 1892). O segundo bautizado teráo de NS, Domingo Bentura [de Camaño], nado en 1709; ignoramos os motivos da imposición do nome. O terceiro bautizado aínda virá ó mundo 113 anos despois do primeiro e 71 anos despois do segundo: Bentura Antonio [Vilarno-bo], 1780, que recibirá o nome por dous motivos á vez: pola proximidade da festa onomástica de san Boaventura e polo seu padriño Bentura Pérez16. O cuarto e último bautizado nacerá no segundo terzo do séc. XIX: Bentura Alborés, 1834, que recibirá o nome do seu padriño17. En resumo, no tocante á imposición do nome: dos 4 bautizados (NP + NS), dous recibírono dos seus padriños e outros dous do día de san Boaventura (nun deles coinciden os dous motivos); no outro bautizado ignoramos o motivo.

Ventura: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP

1664 16/07 Bentura Andrés R[odrigue]s Maria de Lema Martin de Castiñeira (cap.)

Maria Alvarez de Carantoña

1780 21/07 Bentura Antonio Domingo Villarnobo (S. Fins de Airón)

Antonia dos Santos (B) Bentura Pérez Dominga do Canto

1834 23/03 Bentura Jose Alborés (B) Rafaela Ramos (Vimianzo)

Bentura Ramos (Vimianzo), avó mat.

Ana Corzón (Vimianzo)

NS 1709 17/11 Domingo Bentura

(m.p.) Ignacio de Camaño Theresa de Lema Pedro Pérez Maria de Lema



15 Os catro bautizados aparecen grafados con B- (optamos por adaptar a forma á ortografía moderna). 16 Entre este e o anterior queda no medio Bonaventura Cándido [de Jesto], que analizamos noutro lugar, bautizado o 15-7-1759. A imposición do nome veu pola coincidencia co día de san Boaventura; neste caso o neno levou o nome propio do santo deste día. Certamente este nome que pretendía ser de bo agoiro para o seu portador, non o foi para nada, pois o meniño morreu ó nacer. 17 En 2001 (datos do INE) había no concello de Vimianzo 7 homes co nome de Ventura.

340

Ficha 70: CONSTANTINO Procede do latín Constantinus, derivado do cognome romano Constans Constantis ‘constante, perserverante’ (FERRO ET ALII; 1992: 209). A popularización do nome debeuse maiormente ó emperador Constantino o Grande (274-335), que autorizara o culto cristián. A festa onomástica celébrase o 12 de abril e o 27 de xullo. Foi un nome de escasos anos de vixencia en Berdoias, reducidos ós derradeiros do séc. XX e ós primeiros do XX. De ningún dos tres bautizados –que o levaron como NP e único- constan os motivos da imposición do nome. En 2001 no concello de Vimianzo había 13 individuos con este nome (INE).

Constantino: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP

1890 05/12 Constantino i. Ramona Mouzo (B) Mariano Caamaño (B) Maria Mouzo (B)

1893 17/05 Constantino José Pazos (B) Josefa Barrientos (B) Antonio Villar (B) Rosa Pazos (B)

1903 11/03 Constantino Andres Caamaño (B) Josefa Perez (B) Jose Pérez Maria Caamaño



341

Ficha 71: CESÁREO

O nome procede do latín Caesareus ‘relativo ó César’. San Cesáreo (470-542) foi arcebispo de Arles (Occitania); a súa festa, o 7 de agosto ou o 25 de febreiro. Nome de moi curta existencia en Berdoias, reducida ó primeiro terzo do séc. XX. Dos tres nenos que o levaron, dous tiveron un segundo nome de compaña (C. Alfredo e C. Manuel) e un tívoo de nome único. En 2001 (INE) no concello de Vimianzo non existía ningún individuo con este nome. Ignoramos as causas da imposición do nome nos tres bautizados que o levaron. Quizais a entrada deste nome se inscriba nesa época de renovación onomástica que se observa no derradeiro terzo do séc. XIX e no primeiro do XX, á que quizais a emigración americana non estivo allea (período contemporáneo á entrada de Evaristo, Perfecto, Constantino, etc.).

Cesáreo: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP

1907 02/07 Cesáreo Alfredo Andres Caamaño (B) Josefa Perez (B) Andres Villar Dosinda Caamaño

1909 07/07 Cesáreo Manuel (m.p.) José Caamaño (B) Manuela Lema (B) Manuel Lema Manuela Caamaño

1916 02/08 Cesáreo Manuel Barrientos (B) Caridad Pais (B) Manuel Barrientos Manuela Barrientos



342

Ficha 72: CRISTIÁN Do latín Christianus e este do grego Christianós ‘seguidor de Cristo’. Foi un nome bastante habitual nas cortes reais de Dinamarca, Suecia, Noruega, Alemaña e Austria, a partir do séc. XV. Houbo un san Cristián, párroco de Douai (Francia), que celebra a festa o 7 de abril (FERRO ET ALII; 1992: 214). É un dos nomes máis recentes da onomástica berdoiesa, introducido en 1984 (Cristián Freire). O bautizado máis recente data do derradeiro ano do noso período de estudo (o 2000: Cristián Canosa). En ningún dos tres bautizados que o levan se aprecian os motivos tradicionais da imposición do nome (data, padriños, pais...). Dáse a circunstancia de que os dous primeiros bautizados (1984 e 1985) naceron en Suíza, onde estaban emigrados os seus pais, pero en dous lugares distintos: o primeiro en St. Gallen e o segundo en Zúric. O nome entrou, polo tanto, polo contancto con outros emigrantes na emigración europea, aínda que cómpre advertir que se puxo de moda nas últimas décadas do séc. XX tanto en Galicia e en España, globalmente18.

Cristián: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP

1984 04/10 Cristián Manuel Freire (Baíñas) Mª Soledad Fernández (B)

Daniel Villar (B) Esther Fernández (B)

1985 08/12 Cristián Joaquín Conde (Moraime)

Margarita Antelo (B) Carmen Mouzo (B), tía avoa

Francisco Bermejo (B)

2000 19/09 Cristián Manuel Canosa (Xaviña)

Mª Cristina Suárez (B) Héctor Rojo (Xaviña) Anabel Canosa (Xaviña), tía



18 En 2001 (datos do INE), no concello de Vimianzo levaban o nome de Cristian 18 individuos (un deles grafado Christian), todos menores de 18 anos agás un de 29. Trátase dun nos nomes que actualmente están en auxe neste municipio.

343

Ficha 73: LUCIANO Do latín Lucianus, patronímico do nome propio Lucius, de étimo incerto. San Luciano de Antioquía (ca. 235-312) foi o fundador da escola esexética desta cidade (festa, o 7 de xaneiro). San Luciano de Beauvais (Francia), foi o primeiro bispo desta cidade (festa, o 8 de xaneiro). Os tres bautizados que tiveron este nome levárono acompañado dun segundo: L. Manuel, L. Ramón e L. Bautista. A introdución do nome tivo lugar no segundo terzo do séc. XIX: en 1840 bautizouse o primeiro neno (Luciano Manuel Leis), séndolle imposto por coincidir o bautismo coa festa onomástica (a de san Luciano de Antioquía, este caso), e en 1841 o segundo (Luciano Ramón Fernández), este posiblemente por influencia do primeiro. O oficiante destes dous bautismos fora o crego Simón Manuel de Leis, ecónomo de 1837 a 1845; quizais foi el quen facilitou a información da coincidencia do primeiro bautismo coa festa do santo. Xa no primeiro terzo do séc XX (en 1920) bautizaríase o último neno portador deste nome19. En resumo, dos tres bautizados, no primeiro caso foi nome de día (33,33 %) e nos outros dous ignoramos as causas (66,66 %).

Luciano: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP

1840 07/01 Luciano Manuel (m.p.)

Jorje Leis (B) Maria Caamaño (B) - Bárbora [sic] Pérez (B), tía mat.

1841 22/07 Luciano Ramón Pedro Fernández (B) Mª Carmen Caamaño (B)

Ramon Fernández (Castrelo)

Fabiana Caamaño (B), avoa pat.

1920 11/08 Luciano Bautista Carmelo Sendón (B) Cándida Cóo (Berdeogas)

Juan Villar María Villar



19 En 2001 (datos INE) no concello de Vimianzo había 7 Lucianos.

344

Ficha 74: PLÁCIDO Do latín Placidus ‘plácido, suave, tranquilo’; antigamente ‘agradable’, derivado de placeo ‘pracer’. San Plácido foi un santo romano que, segundo a tradición, morreu en Sicilia; a súa festa celebrábase o 5 de outubro, pero tal santo quedou eliminado polo Concilio Vaticano II do calendario litúrxico universal. O nome entrou cedo na parroquia a principios do séc. XVIII, pero quedou totalmente esquecido ata mediados do séc. XX. O primeiro bautizado foi Pláçido [de Alborés], que o recibiu do santo do día (5 de outubro). Pasados 238 anos, en 1948 bautizouse Plácido José Chao, que recibiu o nome do seu pai (oriúndo, por certo do afastado concello da Estrada); converteuse así nun nome de transmisión ou herdanza familiar, pois o nacido en 1948, Plácido J. Chao Caamaño transmitirallo á súa vez ó seu fillo Plácido Chao Ogando (nacido en Delemont-Suíza o 27-5-1976 e bautizado en Berdoias o 7-8-1976)20, o último bautizado con este nome21. Resumindo, dos tres bautizados, dous recibirán o nome dos seus pais (66,66 %) e un do santo do día (33,33 %).

Plácido: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP

1710 05/10 Pláçido Juan de Alborés Maria Vasquez Joseph de Alborés (avó) Maria de Canosa 1948 04/01 Plácido José Plácido Chao (A

Somoza-A Estrada) Maria Caamaño (B) Jose Caamaño (B), avó Manuela Lema

(B), avoa 1976 27/05 Plácido Plácido Chao (B) Manuela Ogando

(Ozón) José Ogando (Ozón), avó Manuela Mouzo

(Ozón), avoa ABREVIATURAS: NP: Nome Principal; NS: Nome Secundario; B.: Berdoias; Bgas.: Berdeogas; i.: incógnito; mat., m. : materno/a;


20 Cos nenos nacidos na emigración europea acrecentarase o tempo entre o nacemento e o bautismo. A partir de agora, no caso de escoller un nome de día o lóxico é que este sexa o do día do nacemento, pois non vai estar o neno sen nome ata que se poida bautizar. 21 En 2001 (INE) só había 4 Plácidos no concello de Vimianzo.

345

Ficha 75: SEVERINO Do latín Severinus, derivado do nome propio Severus ‘Severo’. San Severino de Nórico (séc. V) viviu na rexión de Nórico –actual Austria- na época das invasión de Atila e os hunos. A súa festa, o 8 de xaneiro. O nome entrou en Berdoias na segunda década do séc. XX e mantívose ó longo do segundo terzo do século. Ignoramos por completo as causas da imposición do nome ó primeiro bautizado, Severino Antelo (9-9-1917), fillo de Baltasar Antelo; tamén ignoramos a causa de que non aparezan máis datos na partida, nin os seus padriños, nin –o que é aínda máis estraño- a súa nai (Libro 6º de Bautizados, fol. 81, aº)22. No tocante ás causas da imposición do nome, de dous bautizados ignoramos os motivos (66,66 %) e do terceiro sabemos que o recibiu do padriño (33,33 %), que era de fóra da parroquia.

Severino: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP

1917 09/09 Severino Baltasar Antelo (B) - - -

1943 28/03 Severino José Ogando (Castrelo) Aurora Antelo (B) Ricardo Carballo (Castrelo)

Maria Ogando (Castrelo)

1954 27/01 Severino José Caamaño (Baíñas) Benedicta Barrientos (B)

Severino Pérez (Baíñas) Manuela Pérez (Baíñas)



22 En 2001 (INE), no concello de Vimianzo había 12 homes co nome de Severino, todos maiores de 40 anos agás dous de 27 e 28.

346

28º :

34 NOMES:

CIPRIÁN CAMPIO TEODORO CASIMIRO ADRIÁN CELSO

ALEJO(S) ERNESTO AMADOR FÉLIX

CRISANTO GUMERSINDO EUSEBIO ISIDORO

IVÁN JACINTO JORGE MARCELINO LUCAS PAULINO MARIO RAIMUNDO

PRIMITIVO ROBERTO SEBASTIÁN RODRIGO AMBROSIO SANCHO AVELINO SERGIO BASILIO TIMOTEO

BLAS VÍCTOR

347

34 NOMES CON 2 BAUTIZADOS COMO NP ( 28º LUGAR DOS NOMES MASCULINOS)

Un total de 34 nomes ocupan conxuntamente o posto 28º da listaxe de nomes masculinos de Berdoias, todos eles con 2 bautizados como NP (0,11 % dos 1791 totais). Na orde que seguimos temos priorizamos os nomes que tamén foron utilizados como NS; para o restante seguimos a orde alfabética.

348

Ficha 76: CIPRIÁN Do latín Cyprianus, nome étnico procedente do adxectivo cyprius ‘de Chipre’. San Cibrán de Cartago (séc. III) organizou a Igrexa de África (a súa festa, o 16 ou o 26 de setembro). En Berdoias a forma que máis aparece nas partidas é a de Ciprián, coa variante gráfica Ziprián (ou Sypriana, na forma feminina, en 1736), propia da imprecisión or-tográfica do séc. XVIII; non se rexistra a outra forma galega Cibrán, malia que un dos lugares da veciña parroquia de Vilastose leva esa forma toponímica. O nome tivo unha mínima presenza en Berdoias (como NP) a finais do séc. XVII, na persoa de Ciprián [dos Passos], nado en 1696, de quen ignoramos o motivo da impo-sición do nome. A primeira muller coa forma feminina naceu uns anos despois: Cipria-na [dos Santos], bautizada o 15-9-1706, que recibiu o nome da data do día. Uns 50 anos despois volve aparecer o nome a mediados do séc. XVIII, como NS de dous nenos que se bautizaron o mesmo ano cun mes de diferencia: Miguel Ziprián Bernardo [de Leys], o 21-8-1749, e Antonio Ziprián [Romero], o 26-9-1749; mentres que do primeiro ignoramos o motivo da imposición, do segundo puido estar motivado pola data da festa do santo. Tiveron que mediar 216 anos para atopar o último bauti-zado, Cipriano Manuel Iglesias (1965), que sen dúbida recibiu o nome pola proxi-midade do seu bautismo coa festa onomástica23. Resumindo, dos 4 bautizados do cómputo total (NP + NS), dous recibiron o nome da data do día e os outros dous por causas descoñecidas.

Ciprián: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP

1696 27/10 Ciprián Dsº [Domingos?] dos Passos (sastre)

Margarita Pérez Pedro do Xesto Maria de Lema

1965 11/09 Cipriano Manuel Evaristo Iglesias (Sísamo-Bergantiños)

Josefa Mouzo (B) Manuel Iglesias (Sísamo), avó

Josefina Peña (B)

NS

1749 21/08 Miguel Ziprián Bernardo

Benito de Leys (B) Martina González (B) Ignacio de Caamaño (B) Benita Sánchez (B)

1749 26/09 Antonio Ziprián (m.p.)

Antonio Romero (B) Isabel Sánchez (B) Ignacio Paz (B) Cathalina dos Santos (B)



23 En 2001 (INE) non había ningún Ciprián, Cipriano ou Cibrán no concello de Vimianzo.

349

Ficha 77: TEODORO Do grego Theódoros, a través do latín Theodorus, de theós ‘deus’ e dôron ‘don’; significaría: ‘don ou dádiva de deus’. Era un nome frecuente entre os gregos (FERRO AT ALII; 1992: 501). Houbo un san Teodoro (séc. III-IV) militar de Asia Menor; a súa festa, o 12 de novembro. Malia que a forma arcaica Theodoro é a única que rexistra nas partidas, tendo en conta que este nome só se rexistra no séc. XVIII. preferimos adaptar o nome á forma simplificada moderna. As causas da imposición do nome están repartidas ó 50 % entre os que o recibiron pola proximidade do bautismo coa festa onomástica (o primeiro bautizado, Theodoro [de Sambade], de 1706, e Luis Vicente Theodoro [de Leis]24, de 1758) e os que o recibiron do seu padriño (Miguel Theodoro [Pérez], 1755, e Theodoro [Romeu], 1769; o padriño dos dous foi o mesmo: o Theodoro Sambade nado en 1706)25.

Teodoro: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP

1706 09/11 Theodoro Domingo de Sanbade Francisca de Olbeira Ignacio de Lema Dominga Perez (Verdeogas)

1769 08/02 Theodoro Andres Romeu (B) Gregoria Liñares (B) Theodoro Sambade (B) Benita Paz (B), filla padrº

NS

1755 08/05 Miguel Theodoro Juan Perez (B) Andrea Rodriguez (B) Theodoro Sambade (B) Dominga Paz (B)

1758 10/11 Luis Vizente Theodoro (m.p.)

Rodrigo Sancho de Leys Vermúdez, D. (B)






24 Fillo dos fidalgos de Boallo D. Rodrigo de Leis e Dna. Josepha Santiyán. Repárese o coidado que ten esta familia en introducir entre os nomes dos seus fillos –mesmo en terceiro lugar- o do santo do día en que nacen ou se bautizan. 25 En 2001 (INE) no concello de Vimianzo existían dous octoxenarios co nome de Teodoro.

350

Ficha 78: ADRIÁN Do latín Hadrianus, sobrenome dunha estirpe romana que procedía da cidade de Hadria, no Adriático (FERRO ET ALII; 1992: 102). Santo Adrián (ou Hadrián) (séc. III-IV), un militar romano, foi un dos santos máis antigos no culto hispánico (séc. VII); en Galicia é titular de 17 parroquias, varias delas sitas nas comarcas da Costa da Morte (Santo Adrián de Castro na Terra de Soneira, Santo Adrián de Toba na de Nemancos). A festa do santo non ten unha celebración fixa (nuns sitios, o 1 ou o 4 de marzo, noutros o 26 de agosto, noutros o 8 de setembro). No santuario de Santo Adrián do Mar (Malpica de Bergantiños) celébrase unha sonada romaxe o 18 de xuño26. O nome entrou como NS a fins do séc. XVII (Juan Adrián [de Leis], 1698); uns anos despois bautizaríase o primeiro neno que o tivo de NP (Adriano [Graíño], 1708). Nos dous casos o motivo parece ser a coincidencia do bautismo coa festa onomástica, neste caso a celebración que parece que se ten en conta é a bergantiñán de santo Adrián do Mar (18 de xuño). Repárese tamén no feito de que se utilizan dúas formas: a que po-demos cualificar de erudita –Adriano- e a popular –Adrián-; o crego que pasou os no-mes ó libro era o mesmo (Antonio de Montoto) e acabamos de deixar claro que se con-sideraba, pola data da festa onomástica, o mesmo santo. O último bautizado é de datas recentes: Adrián Villar (1993); descoñecemos as cau-sas da imposición do nome; naceu en Lausanne (Suíza) e bautizouse en Berdoias; igno-ramos se este feito influiría na imposición do nome, pero o que non pode pasarnos des-apercibido é que o seu padriño e a súa madriña eran bergantiñáns da Laracha, comarca onde o nome de Adrián está bastante espallado por mor do santuario malpicán27.

Adrián: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP

1708 17/06 Adriano Bernabé Graiño Maria dos Santos Guillelmo de Camaño Maria Pax (esp. padrº)

1993 22/09 Adrián Juan J. Villar (B) Susana Goldar (Vinseiro-A Estrada)

Carmen Villar (Laracha), tía

Manuel Freire (Laracha)

NS

1698 18/06 Juan Adrián Juan de Leis "el moço" Dominga de Castiñeira Juan de Leis (avó) Leonor de Lema



26 Os condes de Altamira –donos da xurisdición señorial de Vimianzo (á que pertencía Berdoias) desde o séc. XVI a 1836- debían ter polo santo Adrián unha devoción especial, pois nunha das obrigas de caráter feudal que consta nun documento de 1592 obrígase ós peóns lanceiros xurisdicionais a acompañaren coas súas lanzas ó conde ou ó meiriño o día de Sant’Adrao (sic), día no que os peóns estaban convidados a comer e a beber e non podían ser detidos por delito ningún, a non ser de tipo criminal (véxase LEMA SUÁREZ / MOUZO LAVANDEIRA; 1998: 49). ¿Cal era para os condes o día deste santo? Quizais o da ro-maría de Malpica, pois esta parroquia estaba integrada na xurisdición de Mens, que tamén lles pertencía. 27 No ano 2001 (datos INE), no concello de Vimianzo existían 23 individuos co nome de Adrián, todos menores de 23 anos. Considerado un nome galego, cómpre engadir que hoxe é un dos que máis se impón ós nenos en Galicia.

351

Ficha 79: ALEJO(S) Do grego Aléxios ‘defensor, protector’. Popularizouse na Idade Media por santo Alexo ou Aleixo (séc. IV-V), o famoso “pobre da esqueira”; a súa festa o 17 de febreiro (FERRO ET ALII; 1992: 111). O nome aparece de dúas formas: Alexo e Alejos (dúas grafías para unha mesma pronuncia, sen dúbida). Só se utilizou no séc. XVIII28. O primeiro bautizado naceu en 1735 e o último en 1776. Dos tres bautizados, un recibiu o nome do seu padriño (Alejos de Riomaior, que non era da parroquia, senón da de Brandoñas, distante uns 15 km) e nada sabemos dos outros dous. Ningún dos dous bautizados puxo o máis mínimo interese en propagar o seu nome; en concreto, Alexo(s) dos Santos aparecerá varias veces nas partidas: en 1776 como pai dunha nena, en 1788 como pai dun neno ó que lle puxo Andrés e en 1811 como avó dunha nena chamada Andrea.

Alejo(s): DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP

1735 08/09 Alexo Pedro Dosantos (B) Maria de Leis (B) Gillelmo [sic] Caamaño (B)

Maria de Lema (B)

1776 25/03 Alejos Antonio Domingo Caamaño (B) Melchora Perez (B) Alejos de Riomaior, D. (Brandoñas)

Rosa de Moedo (Brandoñas)

NS

1764 18/07 Juan Alexo Thomé Riveiro (B) Maria dos Santos (B) Dionysio Riveiro (B) -



28 En 2001 (INE), non existía ningún individuo con este nome no concello de Vimianzo.

352

Ficha 80: AMADOR Do latín amatorem ‘que ama’. Santo Amador (séc. IV-V) foi bispo de Auxerre (Francia); a súa festa o 30 de abril ou o 1 de maio. Trátase dun nome relativamente recente, pois entrou na parroquia no segundo terzo do séc. XX, en 1944, e como NS: Segundo Amador, quen seguramente recibiu o seu segundo nome pola proximidade do seu bautismo coa festa onomástica. Do segundo bautizado (o primeiro que o tivo de NP), Amador Manuel, 1968, ignoramos as causas da imposición do nome (quizais tamén pola proximidade –un tanto afastada- do día do onomástica). O último (1983) recibiuno do seu padriño29.

Amador: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP

1968 08/04 Amador Manuel José Ramos (Brandoñas)

Nieves Castro (Alborés)

Antonio Falde (Alborés) Maria Castro (Alborés)

1983 09/01 Amador José A. Sánchez (Bgas)

Mª C. Suárez (B) Amador Antelo (B) Dolores Rodríguez (B)

NS

1944 09/05 Segundo Amador i. Maria A. (B) i. Manuel A. (B)



29 En 2001 (INE), 9 homes do concello de Vimianzo tiñan o nome de Amador (só 2 menores de 25 anos).

353

Ficha 81: CRISANTO Do grego Chrysanthos ‘flor dourada (crisantemo)’. San Crisanto foi un mártir do séc. III, xunto coa súa esposa santa Daría. Festa, o 25 de outubro. Outro dos nomes relativamente recentes que entraron a finais do séc. XIX ou a principios do XX. Entrou como NS, Manuel Crisanto Juaquín Pérez (1896). O primeiro que o tivo de NP foi Crisanto Coo (1904) e o último sería Crisanto Lema (1947)30. De ningún dos tres sabemos os motivos da imposición do nome.

Crisanto: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP

1904 14/03 Crisanto Leandro Coo (B) Dominga Rodríguez (B)

Jose Coo (irmán) Dolores Pérez

1947 27/04 Crisanto Manuel Lema (B) Sagrario Esparís (Bgas.)

Juan Esparís (Bgas.) Melania Lema (B)

NS 1896 28/12 Manuel Crisanto

Juaquín Jose Pérez (B) María Caamaño (B) Juaquin Sendón (Castrelo) Dolores Caamaño

(B) ABREVIATURAS: NP: Nome Principal; NS: Nome Secundario; B.: Berdoias; Bgas.: Berdeogas; i.: incógnito; mat., m. : materno/a;


30 En 2001 (INE) no concello de Vimianzo tiñan o nome de Crisanto 11 homes, todos de máis de 40 anos.

354

Ficha 82: EUSEBIO Do grego Eusebios a través do latino Eusebius, derivado de eusebés; significaba ‘respectuoso cos vellos e cos deuses’ (FERRO ET ALII; 1992: 257). Santo Eusebio de Roma (séc. III) foi mártir na capital do Imperio; santo Eusebio de Vercelli (séc. IV) foi bispo desta cidade do Piemonte (Italia). A festa onomástica celebrábase antes do Concilio Vaticano II o 16 de decembro (despois pasárona ó 2 de agosto). O nome tivo unha primeira entrada no séc. XVIII, no segundo terzo. Entrou en 1745 como NS de Francisco Eusebio [de Lagoa], que tomou o primeiro nome do seu padriño e o segundo pola coincidencia do día do seu nacemento coa festa onomástica tradicional de santo Eusebio (16 de decembro), bautizándose ó día seguinte. A coincidencia da data da festa foi tamén a causa da imposición do nome do segunda bautizado (e primeiro que o tivo de NP): Eusebio [Calvo], 1763, que non seperou os difíciles primeiros meses de vida. Pasarían máis de 200 anos ata que se bautizase o último dos nenos con este nome: Eusebio Costa (1971), de quen ignoramos os motivos da imposición31. En resumo, de 3 bautizados, 2 recibiron o nome do día (66,66 %) e un por causas descoñecidas (33,33 %).

Eusebio: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP

1763 17/12 Eusebio (m.p.) Francisco Calvo (B) Paschoa de Casttineyra (B)

Andrés Paz (B) -

1971 04/10 Eusebio José Costa (B) Pilar Alvarez (Bgas.) José Costa (B) Pilar Lema (B)

NS

1745 17/12 Francisco Eusebio Mathías de Lagoa (B) Juana de Castiñeira (B) Francisco de Leys (B), tío mat..

Andrea de Castiñeira (B), tía mat., s.



31 No ano 2001 (INE), só había un Eusebio en todo o concello de Vimianzo.

355

Ficha 83: IVÁN Trátase da forma rusa e búlgara de Xoán. A súa festa, o 24 de xuño. Un nome de entrada recentísima, das dúas derradeiras décadas do séc. XX. En nin-gún dos tres bautizados, tanto os dous que o teñen de NP coma o que o leva de NS, se evidencian os motivos da imposición do nome, polo que consideramos que é produto da moda xeral dos últimos anos, que afectou non só a Berdoias senón a Galicia e a España32.

Iván: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP1987 16/08 Iván Ernesto Costa (B) Leonor Pérez (Bgas.) Jesús Liñares

(Salgueiros), tío avó

María Fandiño (Salgueiros)

1989 20/11 Iván José Caamaño (B) Carmen Liñares (Dumbría)

Paulino Caamaño (B), avó

Estrella Ogando (Castrelo), avoa

NS1990 29/12 José Iván José Mourelle (Sta.Baia

de Castro-Coristanco) Mª Nieves Santos (B) José M. Santos (B),

tío Mª José Santos (B), tía



32 Proba de que é un nome en alza é a existencia de 37 rapaces co nome de Iván no concello de Vimianzo no ano 2001 (INE), con idades que ían de 0 anos a 22.

356

Ficha 84: JORGE Do grego Georgios, a través do latín tardío Georgius. No galego medieval documéntase en Galicia a forma Jurjo (Xurxo, na grafía actual), que sobreviviu á castelanización tranformada en apelido (Jurjo e Sanjurjo). San Xurxo ou san Xorxe é un deses santos míticos medievais que, malia a súa máis que dubidosa existencia, recibiron gran sona e culto. En Galicia é patrón dun bo número de parroquias -San Xurxo ou san Xorxe de Buría (hoxe Camariñas) é a máis cercana a Berdoias- e recibe culto en varios santuarios (ningún deles pola Costa da Morte). A súa festa, o 23 de abril. Un nome que, malia a súa entrada ben temperá -a principios do séc. XVIII- non tivo ningún éxito na parroquia de Berdoias. O primeiro bautizado foi Xorxe –Xeorxe na marxe da partida- Andrés [García], 1701, que recibiu o nome por coincidir o seu bautismo coa data da onomástica (nisto apréciase o asesoramento do seu padriño o pres-bítero Bartholomé de Leis). Terían que pasar case cen anos para que aparecese o segundo bautizado, Xorge Domingo [de Leis], 1797, que tamén recibiu o nome da data do día. Máis de 150 anos despois bautizaríase o terceiro e último, que o levará de NS: Enrique Jorge Coo, 1951. En suma, como NP foi un clásico nome de día (2 bautizados: 66,66 % dos totais), e ignoramos as causas polas que o recibiu o último (33,33 %)33. A variedade de grafías entra dentro do esperado a imprecisión gráfica do séc. XVIII.

Jorge: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP1701 23/04 Xorxe Andrés [á

marxe: Xeorxe] Domingo Garcia Patrona Rodrigues Bartholomé de Leis

y Caamaño (presb.) -

1797 23/04 Xorge Domingo Miguel de Leis (B) Maria Peres (B) - Leocadia Patiño (B)

NS1951 28/02 Enrique Jorge i. C. C. (B) E. Leis (B) M. Lema (B)



33 No ano 2001 (INE), había co nome de Jorge 26 individuos no concello de Vimianzo (13 deles menores de 25 anos).

357

Ficha 85: LUCAS Do nome grego Lukas, latinizado en Lucas ou Luca; tampouco se desbota a procedencia do grego Lukius ou do latín lucius ‘luminoso’ (FERRO ET ALII; 1992: 336). San Lucas (séc. I), é un dos catro evanxelistas; a súa festa, o 18 de outubro. Un nome que só se usou no séc. XVIII. Introduciuse en 1711 como nome de día34. No tocante ás causas da imposición do nome, dous bautizados recibírono do día da onomástica (o 66,66 %) e dun nada sabemos (33,33 %).

Lucas: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP1711 16/10 Lucas Ignacio de Camaño Theresa de Lema Pedro do Xesto Josepha dos Santos 1718 25/02 Lucas Antonio Simón rr[odrigue]s Andrea de Lema Patricio de Lema y

Carantoña.,D.(Castrelo), estudante

-

NS1757 19/10 Thomás Lucas Raymundo Barrientos (B) Pasqua Vázquez (B) Thomás de Cervigón, D.

(B) Maria Ursola Alonso, Dª (B), esp. padrº



34 En 2001 (INE) non había ningún individuo con este nome no concello de Vimianzo.

358

Ficha 86: MARIO Do antigo xentilicio romano Marius, tomado do etrusco maru, título dalgún maxistrado ou sacerdote (Ferro et alii; 1992: 367). San Mario o persa foi un mártir do séc. III; festa o 19 de xaneiro. San Mario de Lausanne, patrón do cantón de Vaud (Suíza); festa, o 31 de decembro. Outro dos nomes moi recentes de Berdoias (xunto con Cristián, Iván, Jairo, Joel...), que entraron a principios do terceiro terzo do séc. XX. No tocante á imposición do nome, ignóranse as causas polas que o recibiu calquera dos tres bautizados (quizais por modas pasaxeiras dos últimos tempos, malia ser un nome ben antigo)35.

Mario: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1978 02/10 Mario J. Manuel Suárez (B) Erundina Fernández

(Vilastose) Jesús Suárez (B) María Pérez (B)

1981 12/10 Mario Manuel Caamaño (B)

Lucinda Pérez (Carnés) José Caamaño (B), tío Mercedes Pérez (Carnés), tía

NS 1982 25/08 Diego Mario J. Manuel Pérez (B) Rosalina de Jesús Monteiro

Vaqueiro (Aveiro-Portugal) José M. Pérez (A Coruña)

Mª del C. Pérez (Vilastose)



35 Mario é tamén un nome de moda no concello de Vimianzo, pois en 2001 (INE) levábano 21 individuos (17 deles menores de 25 anos).

359

Ficha 87: PRIMITIVO Do latín Primitivus ‘primitivo’, de primitus ‘en primeiro lugar, por primeira vez’, derivado de primus ‘primeiro’, nome que se dá ó primeiro nacido (FERRO ET ALII; 1992: 439). San Primitivo foi un santo do séc. IV, posiblemente nado na Gallaecia; festa, o 27 de novembro. O nome entrou na segunda década do séc. XX e non pasou de aí. Ignoramos a causa pola que se lle impuxo ó primeiro bautizado (Primitivo Paz, 1916); non sabemos tampouco se o feito de ser fillo de nai solteira tería algunha incidencia (por se daquela se consideraba nome-estigma). O segundo bautizado naceu tres anos despois; ignoramos tamén a causa da imposición (parece improbable o da festa onomástica, pois o día 1 de novembro do seu bautizo queda lonxe do 27). O terceiro bautizado recibiu o nome de NS (José Primitivo Pais, 1937), e impúxollo o seu padriño Primitivo Pais (o nacido en 1919)36. En resumo, dos 3 bautizados, de dous non sabemos as causas da imposición do nome (66,66 %) e un foi polo padriño (33,33 %).

Primitivo: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1916 22/07 Primitivo i. M. Paz (B) Bernardo Tomé María Rodríguez 1919 01/11 Primitivo

Segundo José Pais (B) Josefa Moreira (B) Andrés Coo Marií Sánchez

NS 1937 06/08 José Primitivo José Pais (B) Marina Castro (Villastose) Primitivo Pais (B), tío Carmen Pais (B), tía



36 En 2001 non había ningún individuo con este nome no concello de Vimianzo (pero si 2 Primitivas, de 66 e 88 anos, respectivamente).

360

Ficha 88: SEBASTIÁN Do latín Sebastianus, derivado do grego sebastós ‘digno de respeito, venerable’, serivado de sébas ‘veneración, reverencia’ (FERRO ET ALII; 1992: 478). San Sebastián (séc. III), mártir, é un dos santos máis coñecidos e populares, un dos máis antigos no culto hispánico (séc. VI). Foi avogoso contra a peste durante toda a Idade Media, pero despois a xente viroulle as costas para confiar máis en san Roque. En Galicia é titular de 13 parroquias (a máis preta de Berdoias é a de Serramo, no arciprestado de Soneira). A súa festa, o 20 de xaneiro. O nome entrou, sen moito éxito, na segunda metade do séc. XVIII: Sebastián Carlos [de Alborés], 1766, foi o primeiro e único bautizado desta centuria (recibiuno pola festa coincidente co día do bautismo). Isto non quere dicir que o nome non fose utilizado na parroquia con anterioridade, pois en 1695 xa existía un Vastián (sic) Alborés, pai dunha nena chamada Ádega (sic), e e 1702 un tal Sebastián de Caamaño figura como padriño dun neno. En 1738 bautízase a primeira nena coa forma feminina do nome (Sebastiana [dos Santos]) e en 1754 a segunda (Sebastiana Fabiana [Varela]). O segundo bautizado, que o tivo de NS (Andrés Sebastián [Alborés], 1815), recibiuno do seu tío e padriño, que non era outro que o primeiro bautizado. O feito de morrer na infancia este neno condicionou a posible propagación do nome. O terceiro e último bautizado naceu en 1863 (Bastián Baliña) e tamén o recibiu do seu padriño (Bastián Caamaño)37. Chama a atención que na partida apareza tanto o seu nome como o do padriño coa variante Bastián, sen dúbida porque era esta a forma viva na fala. En resumo, no tocante á imposición do nome, dous bautizados recibírono dos seus padriños (66,66 %) e un da festa do día (33,33 %).

Sebastián: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1766 20/01 Sebastián Carlos Melchor de Alborés (B) Ana dos Santos (B) Carlos Canosa (B) Ana de Lema (B) 1863 16/07 Bastián Martin Baliña

(Castrelo) Manuela Sánchez (B) Bastián Caamaño

(Castrelo) Maria Caamaño (Castrelo)

NS1815 09/06 Andrés Sebastián

(m.p.) Antonio Alborés (B) Vicenta de Lema

(Cambeda) Sebastián Alborés (B), tío pat.

Andrea (B), filla padrº



37 En 2001 (datos do INE) existían no concello de Vimianzo 6 individuos chamados Sebastián, todos menores de 26 anos.

361

Ficha 89: AMBROSIO Do grego ambrósios ‘inmortal’. Santo Ambrosio (340-397) foi bispo de Milán e hoxe padrón desta cidade italiana. A súa festa, o 7 de decembro. Un nome que en Berdoias só tivo uso no séc. XVIII. Os dous únicos bautizados (dos anos 1705 e 1767) foron simples ‘anécdotas’ na onomástica histórica berdoiesa. Foi un nome de día, pois a imposición do nome debeuse nos dous casos á festividade do día do bautismo38.

Ambrosio: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP1705 08/12 Ambroçio (á marxe:

Ambrosio) Matheo de Camaño Francisca de Lema Sebastian de Camaño Maria Rodríguez

1767 07/12 Ambrosio (m.p.) Antonio Canosa (B) Agustina Rodríguez (B) Antonio Canosa (B), avó p. Rosa Paz (B)



38 En 2001 non había no concello de Vimianzo ningún individuo con este nome.

362

Ficha 90: AVELINO O nome procede do apelido do santo Andrés Avelino (en italiano Andrea Avellino), morto a principios do séc. XVII. O apelido procede da cidade de Avellino, na Campania. Santo Andrés Avelino foi un santo italiano do séc. XVI; é avogoso da morte repentina e en Galicia invócase nalgúns exorcismos na compaña de san Bartolomeu, santo Agostiño e san Caetano. A súa festa, o 10 de novembro. Outro dos nomes de uso case anecdótico: un bautizado no séc. XIX (1886), outro no XX (1946). Do primeiro ignoramos as causas da imposición do nome, e unicamente se nos ocorre que o motivo fose que no ano anterior se bautizara a primeira nena co nome de Avelina (1885). O segundo bautizado recibiu o nome do segundo de seu pai, oriúndo da veciña Berdeogas39.

Avelino: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP1886 13/01 Avelino i. Francisca Baliña (B) - Juana Lema (B) 1946 20/07 Avelino Ramón Avelino

Trillo (Bgas.) Maria Antelo (B) Manuel Antelo (B) María Caamaño

(B) ABREVIATURAS: NP: Nome Principal; NS: Nome Secundario; B.: Berdoias; Bgas.: Berdeogas; i.: incógnito; mat., m. : materno/a;


39 En 2001 había no concello de Vimianzo 7 individuos co nome de Avelino.

363

Ficha 91: BASILIO O nome é de orixe grega: Basileios ‘rexio’, adxectivo de Basileus ‘rei’. San Basilio o Grande (séc. IV) é un dos catro padres da Igrexa grega e lexislador do monaquismo oriental; a súa festa, o 14 de xuño. Outro dos nomes de uso anecdótico, neste caso ancorado na segunda década do séc. XVIII (cunha única forma gráfica: Baçilio). Nos dous únicos bautizados foi nome de día40.

Basilio: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1710 15/06 Baçilio i. Benita de Leis (s.) Ignacio de Lema - 1717 10/06 Baçilio Antonio Matheo de Camaño Francisca de Lema Pedro Antº Vasal (Cee),

“sirujano” -



40 En 2001 non había no concello de Vimianzo ningún individuo co nome de Basilio.

364

Ficha 92: BLAS Do latín Blasius, alcume romano de orixe escura, posiblemente procedente do latín blaesus ‘tatexo’. San Brais (séc. IV) foi bispo de Sebaste en Armenia, tendo sona como taumaturgo e curandeiro; é un santo bastante popular en Galicia por ser avogoso contra os males da gorxa; a súa festa, o 3 de febreiro (FERRO ET ALII; 1992: 171). Un nome que entrou en dous momentos distanciados do séc. XVIII. O primeiro bau-tizado (1735) recibiu o nome do seu padriño, e o segundo e último (que ademais non sobreviviu á infancia), da festa onomástica do día do bautismo. Nos dous aparece a forma castelá (non hai rastro das formas galegas Brais ou Bras)41.

Blas: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1735 03/04 Blas Andrés Pérez (B) Christina de Leis (B) Blas Trillo (B) Maria de Lema (B) 1773 03/02 Blas (m.p.) Domingo de

Vilarnovo (B) Antonia dos Santos (B) Fernando de Lema (B),

avó mat. -



41 En 2001 (INE) non se rexistraba no concello de Vimianzo ningún Blas, pero si 6 Brais, todos menores de 13 anos, o que demostra que a forma galega tén máis futuro que a castelá.

365

Ficha 93: CAMPIO Nome latino derivado do latín campus ‘campo aberto, chaira’; como nome propio debeu ter o significado de ‘labrego, campesiño’. San Campio parece que foi un mártir cristián do séc. III, militar de profesión. Non obstante, o seu culto é recente, pois apenas ten 200 anos. Trátase dun dos chamados santos catacumbais (como santa Minia de Brión ou san Pexerto), cuxo corpo foi traído de Roma a Galicia polo desexo (ou capricho) persoal dun alto eclesiástico, o arcediago de Trastámara Xavier Zelada, en 1774: o papa Pío VI accedeu a doarlle, para dignificar a sé do seu arcedianato (Santa María a Real de Entíns), o corpo dun dos moitos cristiáns soterrados nas catacumbas romanas, e escolleu un que tiña Campio na lápida. O certo é que aquel suposto santo colleu sona de curandeiro non só na redonda da ría de Muros e Noia, senón en gran parte de Galicia, e ó santuario de Entíns acudiron de todas partes ofrecidos para curaren os males “estraños”, enfermidades neuróticas e psíquicas como o meigallo ou a posesión diabólica (tamén o fixeron protector dos mozos que ían ó servizo militar) [FERRO ET ALII; 1992: 182]. Berdoias e as parroquias da súa redonda –ben de Soneira, ben de Nemancos- non foron alleas a estas peregrinaxes populares ó santuario de Entíns ó longo dos séculos XIX e XX, nas vésperas e días das súas concurridas romaxes, o primeiro domingo de xullo e o 29 de setembro (especialmente á última), sen importar a considerable distancia (uns 80 km ou máis) que en épocas pasadas había que percorrer a pé. Un nome recente que tentou ser verdadeiramente innovador –aínda o sería na actualidade-, pois o certo é que non se escoita en ningunha das parroquias da comarca nin por Galicia adiante (ignoramos se o foi ou o é no concello de Outes, pola influencia do santuario). Así e todo, non se pode dicir que tivese éxito en ningún dos momentos do séc. XX no que se tentou introducir. Ignoramos as causas da introdución do nome; é de supoñer que por algunha devoción particular dos padriños ou dos pais cara ó santo catacumbal de Entíns42.

Campio: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1940 25/08 Campio Jesús Villar (B) Andrea Canosa

(Castrelo) Manuel Villar (B), avó Obdulia Villar (B),

irmá 1971 23/11 Campio Silvestre Sendón

(Cambeda) María Trillo (B) Manuel Sendón

(Cambeda), avó Carmen Trillo (B), tía



42 En 2001 só existía un Campio no concello de Vimianzo: xustamente o nacido en Berdoias en 1971.

366

Ficha 94: CASIMIRO Nome de orixe eslava (posiblemente polaca), latinizado na forma Casimirus e así espallada na Europa Occidental a finais do séc. XVIII; a forma orixinaria sería Kaziermierz ‘grande no mando’, logo alterada en Kazimir. Houbo dous santos polacos con este nome que mesmo se chegaron a confundir un co outro: un deles segundo fillo dun rei de Polonia e duque de Lituania (séc. XV), e o outro príncipe da corte polaca (séc. XVI); a festa do primeiro celébrase o 4 de marzo (FERRO ET ALII; 1992: 190). Outro dos nomes cos que se intentou renovar a onomástica berdoiesa no derradeiro terzo do séc. XIX, sen ningún éxito. En 1871 o nome debía ser tan inédito que o crego que o pasou ó libro escribiu Casamiro no canto de Casimiro; é a época da reitoría do párroco Manuel Romero (1850-1880), caracterizada por algún que outro erro semellante. Ignoramos os motivos da imposición do nome nos dous bautizados, e chama a atención que o segundo (de 1908) tamén tivese de segundo Cándido como o primeiro (aínda tendo en conta que o seu padriño tiña este nome)43.

Casimiro: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1871 04/03 Casamiro Cándido Andrés Carmen

López (Cereijo) María Alvite (B) Manuel Fdez. (S.Pedro del

Puerto) Victoria López (B), irmá

1908 30/11 Casimiro Cándido i. María Rodriguez (B), v.

Cándido Lopez Manuela Pazos



43 En 2001 non había no concello de Vimianzo ningún individuo co nome de Casimiro.

367

Ficha 95: CELSO Do cognome romano Celsus ‘alto, excelso’, bastante frecuente na Roma clásica e despois convertido en nome independente. Houbo varios santos con este nome dos que se celebran as súas festas en días distintos (o 21 de novembro, o 28 de xullo, o 1 de abril). Un nome de entrada recente, de finais do primeiro terzo do séc. XX. Ignoramos os motivos polos que se lle impuxo ó primeiro bautizado (do ano 1925). Do segundo (1963) parece estar claro que o recibiu pola transmisión do nome do pai, oriúndo de Cee, pero o certo é que este infante era descendente por vía materna da familia Caamaño, á que pertencía o primeiro (o que explica que tamén leve Jesús de NS)44.

Celso: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1925 15/03 Celso Jesús José Caamaño (B) Dolores Capelo (Olveira) Eugenio Capelo Andrea Caamaño

1963 17/01 Celso Jesús Celso Rodríguez (Cee) María del C. Paz (B) Alejandro Paz (B), tío Aurora Caamaño (B), avoa mat.



44 En 2001 (INE) no concello de Vimianzo non había rexistrado ningún Celso.

368

Ficha 96: ERNESTO Nome xermánico de introdución bastante recente. As variantes xermánicas orixinarias son Ernist, Arnost, Ernest, este último latinizado en Ernestus. Santo Ernesto (séc. XII) foi un abade alemán que participou na Segunda Cruzada; a súa festa, o 7 de novembro. Un nome de entrada recente, a mediados do séc. XX. Ignoramos a causas da imposición do nome nos dous únicos bautizados45.

Ernesto: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1941 30/05 Ernesto

Enrrique Manuel Costa (B) Paulina Caamaño (B) Enrrique Leis (B) Placer Costa (B)

1956 26/09 Ernesto Jesús José Barrientos (B) Socorro García (Bgas.) José Suárez (B) María Pérez (B)



45 En 2001 no concello de Vimianzo había 4 individuos co nome de Ernesto, todos maiores de 47 anos.

369

Ficha 97: FÉLIX Nome que procede do latín felix, felicis ‘frutífero, fértil, fecundo’, e despois ‘favorito dos deuses’, e de aí ‘contento’; en época romana converteríase nun cognome moi usado, e despois nun nome independente con valor augural. En galego corre popularmente como Fins ou Fiz (Fins nesta zona occidental) San Fins de Nola (séc. III) foi mártir na persecución de Diocleciano. San Fins o Africano (séc. IV) foi apóstolo de Girona. A coincidencia da festa de san Pedro (san Pedro ad vincula) coa de san Fins deu lugar na devoción popular galega á aglutinación dunha única denominación que corre por Galicia como san Pedro Fins (FERRO ET ALII; 1992: 273). A festa onomástica celébrase o 14 de xaneiro (o de Nola) e o 1 de agosto (o Africano). Un nome dunha incidencia anecdótica, cun bautizado a principios do séc. XVIII e outro a principios do XX, máis de 200 anos despois. Nin un outro tiveron éxito, polo que se ve. Ignoramos as causas da imposición de ambos os dous (o padriño do primeiro era crego, que xeralmente adoita ser innovador onomástico, pero case sempre en base a algún motivo concreto). Non cremos que tivese influencia ningunha na introdución do nome a existencia na veciña parroquia de Cambeda do culto a san Fins, na mesma aldea que recibiu o nome do santo (Sanfíns), onde existe unha ermida desde tempos inmemoriais. A súa romaría (1º de agosto) aínda hoxe é moi concorrida e popular na comarca. Trátase dun lugar de culto que quizais teña as súas raíces en época precristiá, pois na zona leste da ermida, xunto ó muro testeiro, subsiste un rexo e antigo carballo que recibe culto (dendrolátrico), pois a el acoden enfermos buscando remedio para os seus males unha vez que cumpren co requisito de dar nove voltas arredor do seu tronco (LEMA SUÁREZ; 1993-I: 552).46.

Félix: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1701 09/06 Félix Domingo de Anos Chatarina Afonso Bartolomé de Leis y

Caamaño (presbº.) Andresa de Leis (irmá padrº)

1916 14/12 Félix Jesús Faustino Mouzo (Carantoña) Maria Josefa Pazos (B) Jesús Villar María Villar



46 En 2001 (INE) había 5 homes co nome de Félix no concello de Vimianzo (tiñan entre 12 e 34 anos).

370

Ficha 98: GUMERSINDO Nome xermánico, latinizado en Gumesindus. San Gumersindo foi un mártir toledano do séc. IX; festa, o 13 de xaneiro. (FERRO ET ALII; 1992: 295). Un nome que se tentou introducir sen éxito no séc. XX, en dúas ocasións (1904 e 1938). No primeiro bautizado ignoramos a causa da imposición do seu nome; no segundo foi o padriño quen lle trasladou o seu nome47.

Gumersindo: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1904 31/07 Gumersindo Andrés Caamaño (B) Josefa Pérez (B) Mariano Caamaño Rosa Pazos 1938 30/01 Gumersindo Antonio González Costa

(Portugal) Dolores Espasandin (Castrelo)

Gumersindo Espasandín (Castrelo)

Manuela Garcia (B)



47 En 2001 (INE) había 10 individuos chamados Gumersindo no concello de Vimainzo, comprendidos entre os 51 anos e os 77.

371

Ficha 99: ISIDORO Do nome grego Isídoros ‘dádiva da deusa Isis’, composto de Isis e doros ‘don, regalo’. A orixe remota do nome está en Exipto, por ser frecuente entre os gregos alí emigrados. Santo Isidoro de Sevilla (ca. 560-636) foi un dos maiores eruditos da Idade Media, a súa festa figuraba nos calendarios hispanos anteriores ó séc. XII o 4 de abril, data da morte (e así o estableceu o Calendario Reformado de 1969), o episcopado español colocouno o 26 de abril. Hai tamén un santo Isidoro de Quío (séc. III), que celebra festa o 15 de maio (FERRO ET ALII; 1992: 319). Un nome que entrou moi cedo na parroquia, pero non tivo o máis mínimo éxito no tocante a súa propagación. O primeiro bautizado data de 1699, sendo posible que a causa da imposición do nome fose a proximidade do seu bautismo coa festa de santo Isidoro de Quío (15 de maio). Tiveron que pasar 174 anos para que se rexistrase o segundo bautizado (en 1866), que tamén recibiu o seu nome por ter lugar a súa cerimonia bautismal ó día seguinte da festa onomástica, pero neste caso a de santo Isidoro de Sevilla (5 de maio); repárese no feito de que esta data é a coincidente cos calendarios hispanos anteriores ó séc. XII e non a do episcopado español48.

Isidoro: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1692 17/05 Isidoro i. Susana Rodriguez (B), s. Domingo de Lema (B) Maria Paz (B) 1866 05/04 Isidoro

Carmen Andrés Carmen López (Cereijo)

Maria Alvite (B) Rafael V. Albite (B), tio

Josefa Alvite (B), tia



48 En 2001 (INE) non había no concello de Vimianzo ningún individuo con este nome.

372

Ficha 100: JACINTO Do latín Hyacinthus, que procede do grego Hyákinthos, que designa a flor do xacinto. Trátase dun dos nomes de persoa procedentes de nomes de flores (FERRO ET ALII; 1992: 531). Houbo un san Xacinto (séc. III), mártir en Roma (festa 11 setembro), e un san Xacinto Odrowac de Cracovia (Polonia), do séc. XIII (festa 19 de agosto). A introdución do nome, no primeiro terzo do séc. XVIII, produciuse pola cercanía do día do bautismo coa festa de san Xacinto de Cracovia (19 de agosto). O segundo bautizado non apareceu ata case cen anos despois, no primeiro terzo do séc. XIX; foi o padriño quen lle transmitiu o nome.

Jacinto: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP1728 15/08 Jacinto Gregorio de Lema (B) Andresa de Lema (B) Querino Clemente de

Seoane (B) Alberta Alonssa (B)

1827 11/10 Jacinto Angel Albores (B) Rosa Faxin (Castrelo) Jacinto Vecino (Cambeda)

Manuela Varela (B)



373

Ficha 101: MARCELINO Do latín Marcellinus, diminutivo de Marcellus, que, á súa vez, tamén o era de Marcus. San Marcelino (séc. III-IV), papa e mártir; a súa festa, o 2 de xuño (FERRO ET ALII; 1992: 351). Un nome que só seu utilizou no séc. XX e quizais dentro dunha mesma familia (Mouzo). Ignoramos os motivos da imposición do nome nos dous bautizados, separados entre si 25 anos (1919 e 1944)49.

Marcelino: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1919 20/11 Marcelino

Alejandro Manuel Peña (Bgas.) Erminda Mouzo (B) Amadeo Mouzo Pilar Mouzo

1944 27/10 Marcelino Marcos Costa (B) Mercedes Mouzo (B) Manuel Villar (B) Mercedes Ogando (B)



49 En 2001 (INE) no concello de Vimianzo había 12 Marcelinos, case todos maiores de 50 anos.

374

Ficha 102: PPPAAAUUULLLIIINNNOOO Nome que procede de Paulinus, forma latina derivada de Paulus. San Paulino de Nola (séc. III-IV) foi bispo desta cidade italiana; a súa festa, o 22 de xuño (FERRO ET ALII; 1992: 423). O nome tivo dous bautizados, distantes entre eles máis de 160 anos. Entrou bastante cedo, a mediados do séc. XVIII, en 1759, pero o bautizado morreu párvulo e frustrouse a continuidade. O outro é de finais do primeiro terzo do séc. XX (1928); tampoco houbo continuidade no segundo intento de implantación. Tanto nun caso coma no outro a causa da imposición do nome foi a proximidade da festa do santo co día dos respectivos bautismos50.

Paulino: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP1759 22/06 Paulino (m.p.) Francisco de Lagoa (B) Maria de Lema (B) Ignacio Paz (B) Cathalina dos Santos (B) 1928 17/06 Paulino Alfonso Andres Caamaño (B) Maria Costa (Cambeda) Celestino Bugallo María Coo



50 En 2001 (INE), no concello de Vimianzo había 5 Paulinos (un de 9 anos e os outros maiores de 55).

375

Ficha 103: RAIMUNDO Do xermánico Ragimund, de ragin ‘consello dos deuses’ e mund ‘man’, metaforicamente ‘protección’: a protección do consello divino’. San Raimundo (ou Reimundo) de Penyafort foi un santo catalán do séc. XII; a súa festa celebrábase tradicionalmente o 23 de xaneiro (na actualidade o 7 do mesmo mes) [FERRO ET ALII; 1992: 447]. Este nome é identificable con Ramón, co que comparte a mesma orixe etimolóxica; unicamente en catalán, castelán e galego se distingue entre un e outro nome, sen dúbida por influencia do Raimon catalán; nos outros idiomas só existe unha forma para os dous, que é a plena (por exemplo, Raimundo, en portugués, ou Raymond, en francés). Un nome que en Berdoias quedou limitado ó primeiro terzo do séc. XVIII sen continuidade posterior, polo menos con esta forma. Os dous únicos bautizados51 recibírono pola coincidencia do día do seu bautismo coa festa onomástica, pero non a de san Raimundo de Penyafort, senón a de san Raimundo Nonato (31 de agosto) que, seguramente ó longo do séc. XVIII se transformou en san Ramón Nonato por influencia da forma catalá Raimon. De feito, en Portugal o 31 de agosto celébrase a festa de S. Raimundo de Nonnat (TAVARES; 1990: 124). Os datos que nesta ficha 102 e na 14 (san Ramón véxase) achegamos proban que no primeiro terzo do séc. XVIII era única a forma Raimundo tanto para o Nonato coma para o de Penyafort, o que quere dicir que a forma Ramón aínda non existía ou era de uso reducido. Na análise que fixemos en páxinas anteriores do nome de Ramón (ficha 14) xa chamamos a atención polo feito constatable da entrada serodia da forma na parroquia, xa ben sobrepasada a segunda metade do séc. XVIII, e con moita timidez, en principio como terceiro nome (de 1754 e 1757 son os dous primeiros bautizados) e despois como segundo (entre 1758 e 1779 houbo 10 bautizados). Hai que esperar a 1780 para atopar o primeiro neno con Ramón de NP; rompido o xeo, o séc. XIX vai ser o da eclosión do uso deste nome, con 14 bautizados que o tiveron de NP e 10 de NS (en total, 24). En resumo: a principios do séc. XVIII Raimundo –como en todas as linguas- era a única forma existente como resultado da evolución do étimo xermánico Ragimund; a súa festa era o 31 de agosto52.

Raimundo: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1708 31/08 Raimundo Domingo de Agulleiro Maria Sanchez Andres Rodriguez

(avó) Alverta Sanchez (esp. padrº)

1716 31/08 Raimundo (á marxe: Raymundo)

Domingo Garcia Patrona Rodrigues Fernando de Lema Madalena de Leis



51 Pola primeira metade do séc. XVIII tamén vivía en Berdoias outro veciño chamado Raymundo Barrientos, pai dun neno en 1734 e doutro en 1736. 52 En 2001 (INE) no concello de Vimianzo só se rexistraba un Raimundo (de 77 anos).

376

Ficha 104: ROBERTO Do xermánico Hrothberht, de *hroth- ‘fama, sona’ e bertht ‘brillante, ilustre’. San Roberto Belarmino (1542-1621), un dos teólogos da Contrarreforma; a súa festa tradicional, o 13 de maio (a actual, a partir de 1969, o 17 de setembro). Un nome de entrada moi recente na onomástica berdoiesa, pois o primeiro bautizado data de 1966 e o último de 1996. Descoñecemos as causas da imposición do nome, pois non houbo traspaso do nome dos padriños nin dos pais, e tampouco a data da festa onomástica tivo nada que ver. Neste caso hai que pensar nos gustos persoais de pais e/ou padriños53.

Roberto: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1966 04/09 Roberto Andrés Barrientos (B) Josefina Santos (Coucieiro) - - 1996 31/08 Roberto Fernando Iglesias (B) Margarita Caamaño (Olveira) Cipriano Iglesias

(B), tío Mª Montserrat Insua (Olveira)



53 En 2001 (INE), no concello de Vimianzo había 22 Robertos (10 menores de 25 anos).

377

Ficha 105: RODRIGO Nome xermánico testemuñado na península Ibérica desde tempos moi antigos. Procede do godo *Hrôthrîks, latinizado en Rodericus.. Este nome deu lugar ó apelido Rodríguez, que é o máis frecuente de Galicia. San Rodrigo foi mártir de Córboba no séc. IX; a súa festa, o 13 de marzo (FERRO ET ALII; 1992: 454). Un nome xa presente no séc. XVIII na parroquia, e nada menos que na familia dos fidalgos de Boallo. Tíñao o hidalgo D. Rodrigo Sancho de Leis54, que non nacera en Berdoias, senón quizais en Soesto, e en 1754 traspasoullo a un dos seus fillos como NP, pero non ó maior e herdeiro do morgado -chamado Joseph, pola súa nai-, senón ó terceiro ( doc. 54 do Apéndice Documental). Non obstante, este nome non foi imitado na parroquia pola xente do común e, polo tanto, non tivo continuidade (os fidalgos marcharían uns anos despois para Santiago). Tiveron que pasar 230 anos para que aparecese outro berdoiés con este nome (Rodrigo Martínez, 1984), de quen ignoramos as causas da imposición do nome (seguramente polo gusto persoal dos pais ou padriños)55.

Rodrigo: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1754 10/01 Rodrigo Joseph Pedro

Silvestre Rodrigo Sancho de Leys Vermúdez, D. (B)


Joseph de Valdivieso, D. (Santiago.), cóengo, tío materno

-

1984 03/02 Rodrigo Manuel Martínez (Bgas.)

Mª Teresa de Jesús Lema (B)

Alejandro González (Bgas.)

Lucinda Martínez (Bgas.)



54 Na onomástica fidalga raramente se escolleu un nome ó chou, sen un motivo, e este non podía ser a excepción. Deste xeito, ó cabo da casa de Boallo D. Rodrigo Sancho de Leis quizais lle veu dado o seu nome por un fidalgo anterior que entroncara coa súa familia: poida que ese D. Rodrigo Pardiñas, señor de Vilardefrancos, citado nun documento de 1741 no que tamén se cita a un tal D. Sancho de Leis, a quen non identificamos ( doc. 49 do Apéndice Documental). 55 En 2001 (INE) no concello de Vimianzo había 8 individuos co nome de Rodrigo (de 2 a 26 anos) e 4 co de Roi (de 7 a 10 anos).

378

Ficha 106: SANCHO Do latín Sanctius, forma comparativa ou xentilicio de Sanctus: ‘máis santo’. Era un nome moi frecuente na Idade Media. Deu lugar ó apelido Sánchez, que en Galicia é o 15º en orde de frecuencia. San Sancho, mártir (festa, 9 de xuño). Nome dos máis antigos da parroquia de Berdoias. Os dous únicos bautizados naceron a mediados do séc XVII, pero o nome estaba presente con anterioridade, polo menos desde mediados do séc. XVI. Os dous únicos bautizados das partidas son membros da familia fidalga dos Lema e os dous deben o seu nome ó seu tío e padriño o arcediago de Trastámara D. Sancho de Lema: Sancho de Lema y Carantoña (1642), fillo de Martín de Castiñeira (doc. 12 do Apéndice Documental), e Sancho de Lema Vermudes (1650), fillo de García Lois de Lema (doc. 17)56. Na análise da onomástica dos fidalgos de Berdoias xa indicamos que Sancho fora un dos nomes case patrimoniais da familia Lema, que esta intentara perpetuar como parte importante do herdo familiar, pois os seus cabos de casa procuraran impoñerllo ós seus primoxénitos ou, polo menos, ós segundos fillos. Facendo historia fóra das partidas de bautismo berdoiesas, vemos que quen primeiro o tivera fora, remontándonos á segunda metade do séc. XV, D. Sancho de Lema y Leis, fillo de Alonso de Lema I e pai de Alonso de Lema II. Sancho era daquela un nome inédito nestas terras do Occidente galego, e non temos noticia de fidalgos doutras fami-lias que o levasen. O nome pasaría logo ó seu neto D. Sancho de Lema y Castiñeira, fillo máis vello de Alonso de Lema II e de Maior Franqueira de Castiñeira, que nacería en Berdoias por volta do ano 1601 (non recolle a súa partida o Libro 1º de Bautizados por empezar este no ano 1607). Este D. Sancho renunciará a ser o fillo vinculeiro dos coutos de Berdoias e Boallo de seu pai –como seguramente lle correspondería por ser o fillo maior- e abrazará a carreira eclesiástica, chegando a ser arcediago de Trastámara, cargo que levaba consigo o señorío da vila de Cee, onde fixou a súa residencia. Tivo un fillo natural, ó que non lle transferiu o nome (chamouse Francisco), pero si o fixo con dous dos seus sobriños, ós que semella que lles tiña preparado un bo futuro. O primeiro destes sobriños foi o primeiro bautizado que consta nos ‘Datos básicos’: Sancho de Lema y Carantoña, 1642, fillo segundo do seu irmán Martín de Castiñeira e primeiro da súa segunda muller María [Alvares de Carantoña]57. Sospeitamos que foi destinado á carreira eclesiástica, quizais por recomendación do seu influente padriño e tío, quen confiaría en guiar os seus pasos no mundo eclesial. Polo de pronto, sabemos que entre 1663 e 1668 –cando tiña entre 21 e 26 anos- era estudante en Santiago (obviamente, de teoloxía), polo que se indica nunhas partidas nas que figura como padriño (anos 1663, 1665, 1666 e 1668).

56 No doc. 49 (datado en 1741) cítase a un tal Dn. Sancho de Leis, “señor de Boallo”, a quen non identificamos con ningún destes dous bautizados; a miña sospeita é que se trata de [Rodrigo] Sancho de Leis, daquela residente en Soesto: o Visitador non recollería o nome completo o nome do individuo en cuestión. 57 Dáse a circunstancia de que os diversos xenealoxistas da familia Lema berdoiesa ignoran a existencia deste fillo do fidalgo de Boallo, de tal xeito que non o inclúen nas súas árbores. Coa transcrición da acta bautismal (doc. 12) deixamos probada a súa existencia.

379

O outro sobriño foi o segundo bautizado: Sancho de Lema Vermudes, 1650, fillo maior do menor dos seus irmáns, García Lois de Lema, e da súa muller Lourenza Vermudes. Non era estraño que García Lois chamase para padriño do seu fillo maior (e futuro vinculeiro) ó seu irmán maior, pois o ano anterior de 1649 este fixéralle doazón e cesión do casal de Paizás de Cambeda, “que había fincado de su abuelo Martiño I de Castiñeira” (CANOSA; 1975a: 59). Por esta xenerosa doazón, o menor dos fillos de Alonso de Lema II pasará a vivir á veciña parroquia de San Xoán de Cambeda xunto coa súa familia, e nela outorgará testamento en 1669 deixando por herdeiro, precisa-mente, ó seu fillo primoxénito Sancho de Lema Vermudes (Id: 71). Polo tanto, este no-me patrimonial dos Lema fidalgos marchará de Berdoias cara a Cambeda, e aquí habería que observar a súa continuidade. Deixando Cambeda e volvendo a Berdoias, o nome aparecerá de novo na familia Lema-Leis a mediados do séc. XVIII, pero agora como segundo nome: levarao Rodrigo Sancho de Leis, que viña sendo fillo de María Quiteria Rodríguez de Leis e do seu esposo Francisco de Leis (e neto, polo tanto, de Martín Rodríguez de Leis e bisneto de Martiño de Castiñeira). D. Rodrigo Sancho nacera en Soesto e alí viviu ata que decidiu volver coa súa familia á casa de Boallo por volta do ano 1749. En contra do esperado, por algunha razón que ignoramos non lle impoñerá a ningún dos seus fillos o nome de Sancho, nin como NP nin como NS –e iso que case todos levaron dous, tres e ata catro nomes distintos no bautizo-, co que desaparecerá tras a súa marte da onomástica familiar. Fóra da fidalguía, o nome non tivo moito éxito popular na parroquia de Berdoias. Semella que todos os que o levaron tiñan algunha relación coa familia dos Lema. Así, en 1618 un crego chamado Sancho Lopes e unha muller chamada Sancha de Lema –muller de Alverte de Monte Roso- apadriñan a Alonso, fillo de Alonso de Lema II ( doc.7 do Apéndice Documental). Quen non debía ter relación ningunha debeu ser un tal Sancho de Castro, de Dumbría, que en 1642 apadriña un neno chamado Joán. No tocante á unha motivación que explique a introdución e o relativo éxito do nome de Sancho na fidalguía de Berdoias, alguén con moita imaxinación podería pensar na hipotética influencia do compañeiro de D. Quixote da famosa novela de Miguel de Cervantes, Sancho Panza, pero iso é totalmente descartable: pénsese que cando se publicou a primeira parte da obra (1605) –e xa non digamos a segunda (1615)- o nome xa estaba introducido e implantado nos Lema berdoieses (Sancho de Lema y Leis nacera a mediados do séc. XVI e o arcediago Sancho de Lema y Castiñeira por volta de 1601). Por outra banda, tradicionalmente os hábitos de lectura dos fidalgos rurais eran máis ben baixos ou inexistentes, e temos moitas dúbidas de que algún deles tivese moito interese polas aventuras dos manchegos. Postos a facermos cábalas, mesmo habería que pensar que o personaxe de Sancho Panza seguramente non influíu de forma positiva, en todo o territorio español, de cara á popularización do nome: aínda que cabal, realista e sensato, tamén representaba unha figura demasiado simple e incauta58. Habería que pensar noutras influencias máis cercanas. Posiblemente o culto a san Sancho. Das máis de 80 parroquias existentes na Costa da Morte, unicamente na igrexa parroquial de Santa Baia de Brens existe unha imaxe deste santo, pero é unha talla bastante serodia para a época na que nos estamos movendo, xa que data de 1764; o motivo da súa presenza no templo desta freguesía veciña da vila de Cee explícase porque este era o nome do doador do retablo onde se atopa (LÓPEZ VÁZQUEZ; 1979: 278). Deste doador non nos consta o apelido, pero pensamos que ben podería ser algún descendente da rama dos Lema berdoieses que marchara para Cee a mediados do séc. 58 En 2001 (INE) non existía ningún individuo co nome de Sancho no concello de Vimianzo, nin temos noticia de que existise algunha vez.

380

XVII: foi o terceiro fillo de Martiño de Castiñeira, Rosendo de Lema y Carantoña (nacido en 1656) quen marchara a vivir para esta vila; nela nacerá o seu fillo Pedro Jerónimo de Lema.

Sancho: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1642 22/12 Sancho Martin de Cast[iñeir]a Maria [alvares de

Carantoña] Sancho [de Lema], D., arcediano, tío

María de Ulloa, Dª

1650 04/05 Sancho Garcia Luis de Lema Laurença Bermudes Sancho de Lema, D. Maria Alvares de Carantoña



381

Ficha 107: SERGIO Do latín Sergius, nome antiquísimo dunha familia romana, probablemente de orixe etrusca. Nome case esquecido na Idade Media e revitalizado no séc. XIX por medio de traducións de literatura rusa, onde o nome de Sergii era frecuente pola devoción do pobo a san Serxio de Radonexe, un santo do séc. XIV. Festa, o 24 de febreiro (FERRO ET ALII; 1992: 482). Un nome de entrada recentísima, nas dúas últimas décadas do séc. XX. Os dous bautizados naceron en Suíza -o primeiro (1986) en Breitenbach e o segundo (1994) en Basilea- e meses despois bautizaríanse en Berdoias. Ignoramos as causas da imposición do nome tanto nun coma no outro, pero supoñemos que foi polo gusto persoal de pais ou padriños59.

Sergio: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP

1986 10/05 Sergio José Castiñeira (Bgas.) Consuelo Moledo (B) Primitivo Castiñeira (Bgas.), avó

Manuela Pazos (B), avoa

1994 28/08 Sergio Andrés Gómez (Carnés) Mercedes Costa (Bgas.) Antonio Costa (Bgas.), avó Alcira Gómez (Carnés)



59 En 2001 (INE) no concello de Vimianzo rexistrábanse 29 individuos chamados Sergio, 23 deles entre 1 e 25 anos; isto indica a vitalidade do nome, e a súa proxección de cara ó futuro.

382

Ficha 108: TIMOTEO Nome grego antiquísmo, Timótheos, que levaron moitos gregos ilustres; composto de timao ‘honrar, respeitar’ e théos ‘deus’: ‘que honra a deus’, através do latín Timotheus. Este nome levárono moitos cristiáns dos primeiros tempos, como san Timoteo de Éfeso (séc. I), discípulo de san Paulo e bispo de Éfeso; a súa festa, o 26 de xaneiro (FERRO ET ALII; 1992: 503). Un nome de entrada ben antiga, pero de curta vida, reducida á última década do séc. XVII e primeira do XVIII60. Os dous únicos bautizados que o levaron recibírono sen dúbida pola data do día en que se bautizaron, o 22 de agosto de 1693 e 1706, respectivamente; esta data non cadra coa festa onomástica tradicional do santo principal: está claro que en Berdoias se tivo en conta outra data, e esa era a doutro san Timoteo mártir, con festa onomástica o 22 de agosto. Isto demostra que non sempre se teñen en conta as festas oficiais, senón outras que consideramos secundarias e menos importantes. No tocante á grafía, repárese en que o h debera ir acompañando o segundo t e non o primeiro (Timotheo), posición totalmente antietimolóxica; adaptamos o nome á grafía simplificada actual.

Timoteo: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1693 22/08 Thimoteo Bernabé Dominguez (B) Lucía de Lema (B) Leandro Perez (B) Cathª Vasques (Verdeogas)

1706 22/08 Thimoteo Phelipe Perez Maria Afonso Blas Trillo Teresa de Lema



60 En 2001 (INE) nin había ningún individuo co nome de Timoteo no concello de Vimianzo.

383

Ficha 109: VÍCTOR Do latín Víctor, que como nome propio só está testemuñado só na época cristiá, como un de tantos nomes augurais; é o participio presente de vinco, vincere, e significa ‘vencedor’. Houbo varios santos de nome Víctor: un do séc. III, oficial romano en Marsella (festa, o 22 de xaneiro); outro de Agaune (Suíza), mártir retardado da Lexión Tebana; outro en Braga, soldado romano (festa o 12 de abril). Modernamente levaron este nome varios reis de Italia (séculos XIX e XX) [FERRO ET ALII; 1992: 524]. Un nome de entrada moi recente en Berdoias, a principios do derradeiro terzo do séc. XX (1976 e 1979). Ignoramos as causas da imposición do nome ós dous únicos bautizados que o tiveron, pero, vendo que o segundo nome é o mesmo para os dous, temos que pensar nas novas modas introducidas por personaxes famosos dos medios de comunicación (cinema, música, etc.); neste caso, partindo dos anos dos respectivos bautismos, a influencia do cantante asturiano Víctor Manuel está bastante clara, pois fora na década 1970-1980 cando estaban máis de moda as súas cancións61.

Víctor: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1976 10/04 Víctor Manuel José Insua

(Cambeda) Mary C. Barrientos (Villastose)

Saturnino Insua (B) María del C. Suárez (B)

1979 10/06 Víctor Manuel Benedicto Ferreiro (Cee)

Mercedes Rodríguez (B)

Manuel Rodríguez (B) Erundina García (B)



61 En 2001 (INE) había no concello de Vimianzo 31 individuos co nome de Víctor, 23 deles de 7 a 25 anos. A combinación máis repetida era a de Víctor Manuel, pois levábana 15 mozos que ían de 7 anos a 29, o que coincide máis ou menos co tempo que leva actuando o cantante asturiano.

384

29º :

51 NOMES: FLORENCIO FELICIANO

JAVIER FRUCTO ALFREDO GENEROSO

BALDOMERO GENÍS CLEMENTE ILDEFONSO

FERMÍN JAIRO FIDEL JOEL JAIME MAICO

MATEO MÁXIMO PATRICIO MELCHOR ROSENDO NELSON SEGUNDO NICOLÁS SERAFÍN OSCAR AMADEO QUIRINO AMARO RAÚL

ARMANDO RUBÉN ATILIO RUFINO

BONAVENTURA SECUNDINO BONIFACIO SILVIO

BRUNO TEÓFILO CECILIO TORIBIO

CORNELIO VALERIANO DEMETRIO WENCESLAO

ELECTO YERAI FABIÁN YONATÁN

FEDERICO

385

51 NOMES CON 1 BAUTIZADO DE NP ( 29º LUGAR DOS NOMES MASCULINOS)

Un total de 51 nomes ocupan conxuntamente o posto 29º da listaxe de nomes masculinos de Berdoias, todos eles con tan só un bautizado como NP (0,055 % dos 1791 totais). Na orde que seguimos priorizamos os nomes que tamén foron utilizados como NS, dado que con eles se incrementa o cómputo total; no demais seguimos a orde alfabética.

386

Ficha 110: FLORENCIO Do latín Florentius, e este de Florens, Florentius, cognome romano. San Florencio, bispo africano do séc. V (festa, 3 de xaneiro); san Florencio de Estrasburgo, ermitán do séc. VII (festa, 23 de maio) [FERRO ET ALII; 1992: 275]. O nome entrou na parroquia a mediados do séc. XVIII. Un bautizado tívoo de NP (1742) e dous de NS (1780 e 1825). A imposición do nome foi nos tres casos a partir dos nomes dos padriños; en concreto: dúas madriñas (1724 e 1825) e un padriño (1780). A primeira bautizada coa forma feminina do nome é do ano 1788: Florencia Lema, xustamente a madriña do bautizado de 1825.

Florencio: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1742 14/08 Florencio Caietano Juan de Caamaño

(B) Andrea do Canto (B) Carlos González, D.

(Carnés), prebº. Florencia de Noboa (Carnés)

NS 1780 25/10 Josef Florencio Lucas Garcia (B) Andrea Rodriguez (B) Josef Florencio

Gonzalez de Noboa, D. Dominga dos Santos

1825 10/12 Josef Florencio (m.p.) Miguel Peres (B) Francisca de Lema (B) Josef Peres (B) Florencia de Lema (B)



387

Ficha 111: JAVIER O nome procede dun topónimo vasco (Xabierre, preto de Pamplona, do éuscaro etxe ‘casa’ e berri ‘nova’: ‘casa nova’) convertidos en antropónimos. O nome popularizouse por san Francisco Xavier (séc. XVI), que participara xunto con san Ignacio de Loiola na redacción das constitucións da Compañía de Xesús. En 1541 partiu de Lisboa cara ás Indias Orientais, onde desenvolveu unha grande actividade misioneira. Morreu en Sancián o 3 de decemrbo de 1552, sendo canonizado en 1662. Festa, o 3 de decembro (FERRO ET ALII; 1992: 534). O nome entrou na parroquia moi recentemente, no derradeiro terzo do séc. XX, tanto como NP como NS. Como é lóxico, como NS vai unido sempre a Francisco, polo santo que deu orixe ó nome. Agás raras excepcións, na práctica diaria o NS adoita ser utilizado como principal. Ignoramos as causas da imposición do nome, pois non mediaron as datas dos bautizos nin os nomes de pais e padriños. Un nome que, malia o tempo que leva o santo canonizado, en Berdoias só seu puxo de moda nos últimos anos62.

Javier: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP1977 06/06 Javier José Sánchez (Bgas.) Maria Sánchez (B) Manuel Sánchez

(Bgas.), tío Margarita Sánchez (Bgas.), tía

NS 1968 30/08 Francisco Javier i. P. Rodríguez (B) M. Rodríguez

(Carnés) M. Rodríguez (Carnés)

1982 15/03 Francisco Javier Francisco Trillo (B) Mª Felisa Cundíns (Calo) José Trillo (Carnés) Mª del C. Pazos (Carnés)



62 Chama a atención que en Berdoias só haxa un individuo co nome de Javier, cando no concello de Vimianzo había en 2001 nada menos que 52 (datos do INE). Un nome de xente nova, pois todos eles ían de 2 anos a 36.

388

Ficha 112: ALFREDO Na forma actual deste nome parece que confluíron dous nomes de orixe anglosaxona: Aelfraed, de aelf ‘elfo’ e read ‘consello’ e Ealdfrith, de eald ‘vello’ e frith ‘paz’ Santo Alfredo (séc. IX), monxe bieito e bispo; festa, 15 de agosto (FERRO ET ALII; 1992: 113). Nome que entrou en Berdoias como NS a principios do séc. XX, sen moito éxito (ignoramos as causas da súa imposición). A mediados desta mesma centuria entrou como NP, tampouco sen continuación (a causa da introdución veu marcada neste caso polo traslado do nome do padriño)63.

Alfredo: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1948 16/02 Alfredo Alejandro Paz (B) Esperanza Castro (B) Alfredo Blanco

(Brandoñas) Dolores Blanco (Brandoñas)

NS 1907 02/07 Cesáreo Alfredo Andrés Caamaño (B) Josefa Pérez (B) Andrés Villar Dosinda Caamaño



63 En 2001 había 13 Alfredos no concello de Vimianzo.

389

Ficha 113: BALDOMERO Do xermánico Baldomar, de balld ‘audaz’ e mers ‘ilustre, famoso’, ou ben de Baldmiru ‘protector valente’. San Baldomero, santo francés do séc. VII; festa, o 27 de febreiro (FERRO ET ALII; 1992: 152). Nome que tivo unha tímida presenza en Berdoias nas dúas primeiras décadas do séc. XX. Ignoramos os motivos da imposición do nome nos dous únicos bautizados que o tiveron (un como NP, outro como NS)64.

Baldomero: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1906 01/04 Baldomero José Antelo (B) Maria Ozón (Ozón) Baltasar Antelo Andrea Suárez

NS1914 08/09 Jesús Baldomero José Antelo (B) Maria Ozón (Ozón) Daniel Gándara Estrella Ozón



64 En 2001 non había no concello de Vimianzo ningún Baldomero.

390

Ficha 114: CLEMENTE Do latín Clemens, Clementis ‘clemente’, cognome romano que se difundiu na época cristiá, e que foi levado por 17 papas e moitos santos e mártires. Clementem creou unha variante Clementium, de onde saíron as formas galegas Clemenzo e Cremenzo. San Cremenzo foi papa (92-101); a súa festa, o 23 de novembro (FERRO ET ALII; 1992: 152). É titular de 8 parroquias galegas, sendo a máis cercana a Berdoias a de San Cremenzo de Pazos (arciprestado de Soneira), a uns 25 km. de distancia. Nome que tivo unha presenza mínima en Berdoias en dous momentos distanciados entre si por case un cento de anos, os que median entre o primeiro bautizado (de 1699), que o tivo de NP, e o segundo e derradeiro (de 1796), que o tivo de NS acompañando a Josef. Do primeiro ignoramos os motivos da introdución do nome; o segundo recibiuno pola data do día do bautismo65.

Clemente: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1699 10/10 Clemente Guillelmo de Camaño Maria Pax Rosendo de Lema, D. Josepha (tía)

NS 1796 23/11 Josef Clemente i. Maria Paz (B) Josef López (B) Josefa Paz (B)



65 En 2001 non había ningún individuo con este nome no concello de Vimianzo.

391

Ficha 115: FFFEEERRRMMMÍÍÍNNN Do latín Firminu, testemuñado só na época cristiá, derivado de Firmus, que nun principio era un cognome pero que logo se converteu nun nome independente. En galego rexístranse as formas Firmino e Firmín. San Firmino (séc. II) foi bispo de Pamplona; a súa festa, o 7 de xullo. Nome que tivo unha presenza mínima en Berdoias nos anos trinta do séc. XX. Ignoramos as causas da imposición do nome ós dous bautizados66.

Fermín: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP1932 09/03 Fermín José Ogando (B) Aquilina Rodriguez (B) Andrés Rodríguez Rosa Lema

NS1938 13/06 Antonio Fermin José Suárez (B) Dominga Lage (B) Carmelo Sendón (B) María Antelo (B)



66 En 2001 había 7 homes co nome de Fermín no concello de Vimianzo.

392

Ficha 116: FFFIIIDDDEEELLL Do latín Fidelis, cognome nun principio que máis tarde se converteu nun nome independente; corresponde ó adxectivo fidelis ‘fiel’ e, xa na época cristiá, ‘que cre en Deus’. San Fidel de Sigmaringa (1577-1622), santo suízo; festa, 24 de abril (FERRO ET ALII; 1992: 270). Nome que entrou como NS a mediados do séc. XIX por mor da coincidencia da cerimonia bautismal de José Fidel Paz (1849) co día da festa onomástica de san Fidel de Sigmaringa. O segundo bautizado é de épocas recentes: en 1978 Fidel Coo recibiu o nome do seu padriño asturiano de Xixón67.

Fidel: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP1978 26/05 Fidel Enrique Cóo (B) Isabel Alvarez (Bgas.) Fidel Vega (Xixón-

Asturias) Lourdes Villar (Xixón-Asturias)

NS1849 24/04 José Fidel i. Joaquina Paz (B) José Paz (B), tío mat. Benita Paz (B),

tía mat. ABREVIATURAS: NP: Nome Principal; NS: Nome Secundario; B.: Berdoias; Bgas.: Berdeogas; i.: incógnito; mat., m. : materno/a;


67 En 2001 había 11 individuos co nome de Fidel no concello de Vimianzo.

393

Ficha 117: JAIME A orixe remota deste nome está, coma no caso de Xacobe, no nome do patriarca Xacob (a versión latina do Novo Testamento deu unha variante Jacomus, de onde procede Xácome e Xaime); identifícase, xa que logo, con Xacobe e Santiago, sendo a súa festa o 25 de xullo (FERRO ET ALII; 1992: 270). Nome que tentou entrar na parroquia en dous momentos do séc. XX, no primeiro terzo como NS (1919) e no segundo como NP (1941). Non tivo éxito posterior. En nin-gún dos dous casos temos noticia das causas da imposición do nome68.

Jaime: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP1941 28/09 Jaime José Suárez (B) Dolores Lage (B) Martin Espasandin (B) Nieves Santos (B)

NS1919 03/03 Manuel Jaime Constantino Pazos (B) Mª del Rosario Caamaño (B) Manuel Caamaño Purif. Caamaño



68 En 2001 había 15 individuos co nome de Jaime no concello de Vimianzo, todos maiores de 25 anos.

394

Ficha 118: MATEO Do nome teofórico hebreo Matithyah ‘don de Iavé’, abreviado en Mathathah, que se adaptou ó grego Mathathaios e ó latín evanxélico Matthaeus. San Mateo foi un dos doce apóstolos de Cristo e dos catro evanxelistas; festa, o 21 de setembro (FERRO ET ALII; 1992: 372). Nome que non se deu asentado na parroquia malia a súa entrada temperá, no primeiro terzo do séc. XVIII: Matheo de Caamaño (1723) foi o único bautizado, e tívoo de NP; recibiuno por transmisión do nome do seu pai (que xa figuraba en 1705, 1706 e 1717 como pai doutros/as bautizados/as) e do seu padriño á vez. O nome non se propagou, malia que este bautizado non era o único na parroquia que tiña este nome: proba diso é que tanto o seu pai coma o seu padriño o tiñan. No séc. seguinte, en 1867 (144 anos despois), bautízase o segundo e último bautizado con este nome, que o tivo de NS (Manuel Mateo [¿Poseiro ou Alvite?, dado que a nai solteira aseguraba que o pai fora un canteiro chamado Andrés Poseiro, do que só sabía que era da provincia da Coruña]; o neno recibiu o segundo nome pola coincidencia do día do seu bautismo coa festa onomástica69.

Mateo: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP1723 03/05 Matheo Matheo de Caamaño Francisca de Lema Matheo Dominguez

(B) Maria Perez (B)

NS1867 21/09 Manuel Mateo (m.p.) ¿Andrés Poseiro?

(prov. da Coruña) Josefa Alvite (B), s. Victorio Alvite (Ozón),

tio Victoria López (Ozón), curmá



69 En 2001 había 3 individuos co nome de Mateo no concello de Vimianzo.

395

Ficha 119: PATRICIO No latín patricius designaba a quen era membro dunha familia de patres ‘de pai nobre’, é dicir, descendente dos primeiros fundadores de Roma. San Patricio (séc. V), considerado o apóstolo de Irlanda; festa, o 17 de marzo. Nome que entrou cedo na parroquia, pero sen moito éxito. Os dous únicos bautizados son da primeira metade do séc. XVIII, un como NP e o outro como NS; os dous recibiron o nome da festa do día do bautismo70.

Patricio: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1706 18/03 Patricio Juan de Leis "el

moço" Dominga de Castiñeiras Juan de Camaño Dominga Pax

NS 1746 17/03 Antonio Patricio (m.p.) Adrián Graíño (B) Angela Rodríguez (B) Caietano de Caamaño (B) -



70 En 2001 había no concello de Vimianzo 2 individuos co nome de Patricio (de 31 e 47 anos) e outros 2 co de Patrick (de 6 e 10 anos).

396

Ficha 120: ROSENDO Do xermánico hrod-sinths, latinizado en Rudesindus; significaría ‘o camiño da fama’ ou ‘expedición militar famosa’. San Rosendo, santo gakego do séc. X que foi arcebispo de Compostela; festa, 1 de marzo (FERRO ET ALII; 1992: 463). Nome que entrou moi cedo en Berdoias, a mediados do séc. XVII (1656), na persoa de Rosendo, cuarto fillo do capitán Martín de Castiñeira e da súa segunda esposa María Alvares (doc. 20); o nome foille imposto por coincidir o seu nacemento co día da festa onomástica do santo galego. O nome non tivo continuidade, aínda que contra 1710 vivía na freguesía un tal Rosendo de Carnés, que figura como pai. Case douscentos anos despois (en 1863) outro bautizado rexístrao de NS; ignoramos as causas da imposición do nome71.

Rosendo: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1656 02/03 Rosendo Martín de Castiñeira

(capitán) Maria Alvares Juan Dias (de Cee) Maria Peres

NS 1863 20/05 Andrés Rosendo Francisco Villar (Calo) Manuela Gándara

(B) Andrés Gándara (B), avó mat.

Rosa Fernandez (B), avoa mat.



71 En 2001 non existía ningún individuo co nome de Rosendo no concello de Vimianzo.

397

Ficha 121: SEGUNDO Do latín Secundus ‘segundo (fillo nacido)’: pode ser tamén un nome augural, xa que secundus tamén significa ‘propicio, favorable’. San Segundo foi un mártir do séc. II; festa, o 29 de marzo (FERRO ET ALII; 1992: 480). O nome entrou no séc. XX en Berdoias, primeiro como NS: Primitivo Segundo Pais, 1919; nin pais nin padriños levaban ningún dos dous nomes que se lle impuxeron a este bautizado, nin este naceu en datas próximas ás festas de san Primitivo (27 de novembro) ou san Segundo (29 de marzo), de tal xeito que ignoramos por completo as causas que levaron á imposición destes nomes que mesmo se nos antollan certamente estigmáticos para o infante. No tocante ó segundo bautizado (e primeiro que o levou de NP), Segundo Amador (1944), tampouco sabemos a causa da imposición do nome72. A forma feminina do nome antecedeu á masculina, na persoa de Segunda Pose (1905); tamén ignoramos as causas polas que recibiu o nome, o mesmo que a segunda bautizada (Segunda Carmen Suárez, 1924).

Segundo: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1944 09/05 Segundo Amador i. M. Antelo (B) Manuel Antelo (Dumbría) Maria Novo (Dumbría)

NS 1919 01/11 Primitivo Segundo José Pais (B) Josefa Moreira (B) Andrés Coo Maria Sánchez



72 En 2001 había no concello de Vimianzo 3 homes co nome de Segundo (un de 22 anos e 2 de máis de 50).

398

Ficha 122: SERAFÍN Do hebreo serafim, plural de seraf ‘serpe’, ou de seraf ‘queimar’. Os serafíns eran os espíritos puros que rodeaban a Deus no primeiro dos nove coros evanxélicos. San Serafín (séc. XVI-XVII) celebra festa o 12 de outubro (FERRO ET ALII; 1992: 481). O nome entrou en Berdoias na última década do séc. XIX como NS (1896); infaustamente, o primeiro bautizado morreu párvulo, e o mesmo lle acontecería anos despois ó segundo (o primeiro que o tivo de NP), de 1926. Ignoramos nos dous casos os motivos da imposición do nome73. Temos escoitado que en certos lugares este nome se impón como augural, cando un matrimonio xa tivo un excesivo número de fillos e agarda que o chamado Serafín (‘será-fin’) sexa por fin o derradeiro. Ignoramos se algún destes infantes berdoieses citados formaban parte dunha familia numerosa. En todo caso o nome foi ben de mal agoiro, pois a vida dos dous infantes achou “a fin” ben axiña, para a súa desgraza.

Serafín: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP1926 20/06 Serafín (m.p.) Manuel

Barrientos (B) Caridad Pais (B) José Mouzo Maria Mouzo

NS1896 30/09 Manuel Serafín (m.p.) Pedro Canosa

(B) Manuel Carballo (Carnés) Manuel Pérez (B) Tomasa Carballo (A O)



73 En 2001 había no concello de Vimianzo 2 individuos co nome de Serafín.

399

Ficha 123: AMADEO Nome talvez nacido na Idade Media a partir da forma ama deu ‘ama a Deus’ para traducir o nome grego Teófilo, de idéntico significado. Santo Amadeo IX foi duque de Savoia (séc. V); a súa festa, 31 de marzo. Cómpre ter en conta para o noso estudo o breve reinado de Amadeo de Savoia en España, de 1870 a 1873. O único bautizado é xa do ocaso do séc. XIX (ano 1899). Ignoramos os motivos da imposición do seu nome, pero seguramente a Berdoias tamén chegou, aínda que tardiamente, os ecos da posta en valor en España deste nome, de procedencia italiana, a partir de D. Amedeo de Savoia, efémero rei de España (1870-1873)74.

Amadeo: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP1899 17/07 Amadeo i. Ramona Mouzo (B) Andrés Dominguez (B) Filomena Albite (B)



74 En 2001 había 5 individuos (de 57 e 72 anos) co nome de Amadeo no concello de Vimianzo.

400

Ficha 124: AMARO A orixe do nome é discutida, posiblemente celta: de *maruos ‘morto’ > *n-maruos > *amaruos > Amaros, co significado de ‘inmortal’); menos probables parecen outras orixes (latín amarus ‘amargo, áspero’; xermánico Ademaro ‘célebre na loita’ e grego amaurós ‘escuro’) [FERRO ET ALII; 1992: 118]. Non obstante hai que dicir que Santo Amaro, malia ser titular de dúas parroquias galegas e ser protagonista dunha fermosa lenda galega, veu sendo considerado desde as instancias oficiais unha simple variante de Mauro, identificación xa documentada na época do padre Sarmiento (mediados do séc. XVIII). Dicionarios onomásticos portugueses tamén o consideran variante deste nome (NEVES; 2002: 32). En Galicia temos a santo Amaro o peregrino, de fermosa lenda, que, pola identificación oficial establecida con san Mauro, celebra tamén a festa o 15 de xaneiro. O único bautizado que rexistramos é de principios do séc. XVIII75: na súa partida de nacemento xa se advirte esta identificación oficial de Amaro (forma que aparece á marxe) e Mauro (no texto da partida). A Amaro/Mauro [de Leis] veulle o nome do seu padriño Mauro Suares, que era estudante en Santiago (do que ignoramos cómo era coñecido popularmente, se como Mauro ou tamén como Amaro). Como se observa nesta partida, a identificación (do mundo eclesiástico oficial) de Amaro e Mauro é ben anterior ós tempos en que escribiu Fr. Martín Sarmiento, pois esta partida é dos primeiros anos do séc. XVIII. A todo isto cómpre salientar que temos a sospeita de que popularmente o nome que daquela se debía escoitar de boca en boca era Amaro e non Mauro: por este primeiro terzo do XVIII había outro individuo con este nome na freguesía, e este era Amaro Miñós, que consta como pai de dúas nenas, unha chamada Dominga, de 1720 (Libro 1º, 68, rº), e a outra chamada Andressa, de 1725 (Id, 75, aº); en ningunha das dúas partidas consta outro nome que Amaro, o que indica que así era como era coñecido pola xente o veciño. Volvendo á partida de 1708, ocórresenos pensar que na marxe da partida o crego ou escribán anotaba o nome real -o popular- que lle serviría a el ou a calquera para identificar decontado o individuo en cuestión (co que sería recoñecido familiarmente na vida cotiá ó longo de toda a súa vida), e no texto o nome máis formal ou oficial.

Amaro: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1708 02/11 Mauro

(á marxe: Amaro) Phelipe de Leis Antonia de Olbeira Mauro Suares (estudante en

Santiago)Dominga Pax



75 En 2001 só había dous rapaces no concello de Vimianzo co nome de Mauro (os dous de 4 anos); ningún co de Amaro.

401

Ficha 125: ARMANDO Nome introducido através do francés Armand, que era unha variante de Harmand, de orixe xermánica. Santo Armando (séc. XII) foi bispo de Bressanone (Italia); a súa festa, o 23 de xaneiro (FERRO ET ALII; 1992: 142). O único bautizado é do primeiro terzo do séc. XX; dado que morreu párvulo, frustrouse a posible continuidade do nome. Ignoramos os motivos da imposición do nome76.

Armando: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1923 18/05 Armando (m.p.) José Fernández (Olveira) Carmen Caamaño (B) Carmelo Sendón Rosa Fernández



76 En 2001 había 7 individuos co nome de Armando no concello de Vimianzo (o máis novo, de 30 anos).

402

Ficha 126: ATILIO Descoñecemos por completo este nome, que non consta nos dicionarios onomásticos que consultamos77. Tampouco consta no santoral (FÁBREGA; 1974). O único bautizado naceu no primeiro terzo do séc. XX. Ignoramos as causas da imposición do seu primeiro nome (o segundo foi polo padriño).

Atilio: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1920 11/04 Atilio Manuel i. D. Agulleiro (B), s. Manuel Villar Margarita Villar



77 Unicamente atopei a seguinte referencia, de dubidosa fiabilidade: “Atilio-Atilia. Origen: latín. Significado: cojo o el que anda con dificultad” (YÁÑEZ; 1995: 47).

403

Ficha 127: BONAVENTURA Nome medieval de bo agoiro, composto do adxectivo feminino latino bona ‘boa’ e ventura (plural do latín venturum ‘o que está por vir’). San Boaventura (séc. XIII), teólogo italiano considerado o segundo fundador da orde franciscana; a súa festa celebrábase tradicionalmente o 14 de xullo (pasou ó día seguinte despois do Vaticano II) [FERRO ET ALII; 1992: 170]. O único bautizado, de mediados do séc. XVIII, recibiu o nome do santo do día en que naceu, do que sen dúbida estaba ó tanto o seu padriño, estudante de teoloxía na Universidade de Santiago. Repárese no feito de que o nome se mantén aínda latinizado (Bona-, e non Buena-, como será posteriormente coa castelanización dos nomes)78. Véxase o que se di na ficha 69 no tocante á identificación en Galicia do nome de Ventura co de Boaventura.

Bonaventura: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1759 15/07 Bonaventura

Cándido (m.p.) Antonio de Jesto (B) Dominga Martinez (B) Bernardo Valdivieso, D. (B),

est. theólogo Univ.Stgo. -



78 En 2001 non había no concello de Vimianzo un só individuo con este nome nin co anterior Atilio.

404

Ficha 128: BONIFACIO Do latín Bonifacius, de bonum facio ‘fago ben’, ‘benfeitor’; con todo, a orixe máis probable é que proceda de Bonifatius, de bonum fatum ‘bo fado, bo destino’. San Bonifacio de Tarso foi mártir na persecución de Diocleciano (303); a súa festa celebrábase o 14 de maio (FERRO ET ALII; 1992: 170). O único bautizado, que finou párvulo, data de mediados do séc. XX; recibiu o nome do seu padriño. Con todo, este nome xa se coñecía na parroquia no séc. XIX, pois entre 1829 e 1851, ano arriba ano abaixo, aparece un pai de familia chamado Bonifacio de Caamaño, oriúndo da veciña parroquia de Cambeda, casado coa berdoiesa María de Lema, coa que tivo varios fillos e fillas: Ignacia en 1829, José en 1838, etc. Debía pertencer a unha familia de labregos poderosos para a época, pois o fillo que lle naceu en 1851 (Ramón Joaquín Manuel) recibirá as augas bautismais de man dun alto eclesiástico compostelán, quizais o seu propio irmán, o “Doctor Don Ramón Francisco Caamaño, del Gremio y Claustro...” (doc. 97). Este veciño de Berdoias non popularizou o seu nome na parroquia, pois non llo traspasou a ningñun fillo nin a ningún afillado; sospeitamos que na época era considerado un nome feo79.

Bonifacio: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1954 09/09 Bonifacio (m.p.) i. Carmen Pazos (B) Bonifacio Vázquez (Castrelo) Amalia Andrade (Castrelo)



79 En 2001 había no concello de Vimianzo un único Bonifacio, de 62 anos.

405

Ficha 129: BBBRRRUUUNNNOOO Do xermñanico brünne ‘coiraza’, primeiro elemento de moitos nomes xermánicos que dá orixe ó hipocorístico Bruno; tamén se fala dunha orixe xermánica a partir do adxectivo brûn ‘moreno, castaño’. San Bruno (séc. XI-XII) foi fundador da orde dos cartuxos; a súa festa, o 6 de outubro (FERRO ET ALII; 1992: 170). Nome que entrou na parroquia en época contemporánea, a principios do derradeiro terzo do séc. XX. Ignoramos a causa da imposición do nome, pero pensamos que se debe ás modas dos últimos tempos, neste nome en concreto quizais por contactos na emigración europea con emigrantes italianos80.

BBBrrruuunnnooo: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1976 07/06 Bruno Daniel Carballo (Castrelo) Manuela Iglesias (B) Demetrio Iglesias (B) Josefina Mouzo (B)



80 En 2001 había no concello de Vimianzo 3 mozos chamados Bruno, o maior de 25 anos (o de Berdoias) e os outros de 5 e 13 anos.

406

Ficha 130: CECILIO Do adxectivo latino caecus ‘cego’. Hai un san Cecilio bispo e mártir, con festa o 1 de febreiro, e outro presbítero con festa o 3 de xuño. A festa de santa Cecilia celébrase o 22 de novembro. Trátase dun dos nomes novidosos que entraron na parroquia no derradeiro terzo do séc. XIX (xunto con Evaristo, Alejandro, etc.). Ignoramos os motivos concretos da imposición deste nome ó único bautizado que o tivo: Cecilio Paz (1871)81. O nome feminino foi moi anterior, do ano 1775: Cecilia Juliana, filla de Christóval de Pazos e de María Rodríguez.

Cecilio: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1871 01/05 Cecilio Juan Paz (Castrelo) Rosa Dominguez (B) José Dominguez (B), avó pat. Andrea Paz (B), avoa mat.



81 En 2001 non había ningún Cecilio no concello de Vimianzo.

407

Ficha 131: CORNELIO Do latín Cornelius (derivado de cornu ‘corno’, símbolo da abundancia da antigüidade), nome da familia Cornelia. San Cornelio (251-253) foi o único papa con este nome; festa, o 16 de setembro. O nome entrou no segundo terzo do séc. XIX, pero non tivo continuidade ó morrer párvulo o único bautizado, Cornelio Caamaño (1840). A causa da imposición do novo veu dada polo traslado do nome do padriño, Cornelio Pérez, veciño de Berdoias, pero seguramente oriúndo doutra freguesía82.

Cornelio: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1840 11/10 Cornelio (m.p.) i. Josefa Caamaño (B), s. Cornelio Pérez (B) Leocadia Pérez (B)



82 En 2001 non había ningún Cornelio no concello de Vimianzo.

408

Ficha 132: DEMETRIO Do grego Demetrios, latinizado en Demetrius; signiticaba: ‘dedicado [á deusa] Deméter’. San Demetrio, mártir romano; a súa festa o 8 de outubro. O nome entrou a mediados do séc. XX: Demetrio Iglesias (1952). Non tivo continuidade, quizais porque se consideraba un tanto ‘raro’. Ignoramos a causa da súa imposición, pois non se explica nin pola data do bautismo nin polos nomes de pais e padriños83.

Demetrio: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1952 04/12 Demetrio Evaristo Iglesias (Sísamo-

Bergantiños) Josefa Mouzo (B) Manuel Iglesias (Sísamo) Luisa Lema (Carnés)



83 Este de Berdoias de 50 anos era o único Demetrio existente no ano 2001 no concello de Vimianzo.

409

Ficha 133: ELECTO Ignoramos a orixe deste nome, do que nin sequera sabiamos da súa existencia. O nome introduciuse un pouco antes da primeira metade do séc. XX. Ignoramos os motivos da súa imposición e, dada a súa ‘rareza’, chámanos a atención que fose admitido polo párroco do momento, pois non se pode esquecer que a década 1940-1950 foi unha das épocas máis duras do chamado nacionalcatolicismo español, de forte integrismo relixioso, remiso a aceptar calquera tipo de nome que non viñese previamente co aval dun santo ou santa portador/a. Quizais o acompañamento de Saturnino como NS axudase no seu momento a romper coa posible resistencia inicial da autoridade relixiosa84.

Electo: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1946 04/07 Electo Saturnino José Caamaño (B) Elvira Caamaño (B) Evaristo Caamaño (B) Maria Caamaño (B)



84 En 2001 non se rexistraba ningún individuo co nome de Electo no concello de Vimianzo.

410

Ficha 134: FFFAAABBBIIIÁÁÁNNN Do xentilicio latino Fabianus ‘da familia de Fabio’. San Fabián, leigo que chegou a papa (236); festa, o 23 de xaneiro. Nome introducido en Berdoias nos últimos anos do séc. XX: Fabián Espasandín (1993). Ignoramos a causa da súa imposición: quizais o simple gusto ou querenza por el por parte dos pais ou padriños85.

Fabián: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP1993 19/11 Fabián Julio Espasandín (Vilar-Zas) Mª Lourdes Trillo (B) Manuel Trillo (B), avó Josefina Paz (B), avoa



85 Un nome posto de moda nos últimos anos; proba diso é que en 2001 había 20 mozos chamados Fabián no concello de Vimianzo, con idades comprendidas entre 5 e 22 anos.

411

Ficha 135: FEDERICO Do nome xermánico Frithurik. San Federico (séc. IX), bispo holandés; a súa festa o 18 de xullo. Nome introducido na parroquia no último terzo do séc. XIX, pero que non tivo posibilidade de propagarse a causa da morte do bautizado no primeiro ano de vida. Ignoramos a causa da imposición do nome, quizais debida á fornada de nomes nomes que entran na freguesía nestes anos finais do XIX86.

Federico: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP1878 10/05 Federico (m.p.) Andrés Pérez (Baiñas) Maria Vilarnovo (B) Juan Paz (B) Carmen Amado, Dª (Berdeogas)



86 En 2001 só había un Federico (de 67 anos) no concello de Vimianzo.

412

Ficha 136: FELICIANO Do latín Felicianus, cognome romano, xentilicio de Félix. Hai un san Feliciano, bispo, que celebra festa o 20 de outubro, e outro mártir no séc. III en Roma (festa, o 9 de xuño). Nome que se introduce na parroquia a mediados do séc. XX a través dunha familia que procedía de Baíñas. Ignoramos a causa da imposición do nome87.

Feliciano: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1948 15/02 Feliciano Feliciano Pazos (Baíñas) Solema Agulleiro (Baíñas) Vicente Pazos (Baíñas),

avó Maria Pazos (Baíñas), tía



87 En 2001 había só 2 Felicianos no concello de Vimianzo (de 57 e 76 anos, polo tanto, ningún deles de Berdoias).

413

Ficha 137: FFFRRRUUUCCCTTTOOO Descoñezo a orixe deste nome (incluso que existise). No santoral aparece un san Fructor, que celebra festa o 25 de outubro (FÁBREGA; 1974). Fructor admítese como nome propio en catalán (ALBAIGÉS; 1995a: 81). O nome ten unha entrada temperá na parroquia, a mediados do séc. XVIII, pero non tivo continuidade. A orixe da súa imposición está na proximidade do bautismo do único neno que o levou (Fructo Benito [de Caamaño], 1756) coa festa onomástica de san Fructor (o 25 de outubro). Quizais o nome na súa integridade lle debeu soar un tanto raro ó crego oficiante da cerimonia bautismal, que optou por pasalo ó libro das partidas eliminándolle o –r final de difícil pronuncia, quen sabe se asociándoo a “fruto”88.

Fructo: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1756 31/10 Fructo Benito Juan de Caamaño (B) Isabel González (B) Benito Romero (B) Maria Rodriguez (B)




414

Ficha 138: GENEROSO Do latín tardío generosus, derivado de genus ‘nacemento, estirpe’. San Xeneroso (séc. IV) foi mártir en Tívoli (Italia); a súa festa, o 17 de xullo. Nome de entrada fugaz, pois non tivo continuidade, no primeiro terzo do séc. XX. Na súa imposición nada tivo que ver a data do día nin o nome do pai ou da nai, do padriño ou da madriña (eles, Manuel; elas, María). Na innovación onomástica cremos que tampouco tivo nada que ver o feito de que fose portugués o pai da criatura, pois non se aprecian polo xeral nomes especiais nos fillos ou afillados de inmigrantes do país irmán, bastante notable no primeiro terzo do séc. XX)89.

Generoso: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP

1922 01/05 Generoso Manuel Pereira (Corvide-Coimbra, Portugal) María Lema (B) Manuel Lema María Caamaño



89 En 2001 había 2 Generosos no concello de Vimianzo (de 48 e 63 anos).

415

Ficha 139: GENÍS Descoñecemos a orixe deste nome, pois del non temos referencia ningunha. Un nome de entrada relativamente recente, no segundo terzo do séc. XX. Ignoramos a causa da súa imposición90.

Genís: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOM

EPAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1966 20/04 Genís Manuel Villar (B) Carmen Villar (Nª Sra. da O) Jesús Villar (B), avó Aurosa Canosa (Castrelo), avoa




416

Ficha 140: ILDEFONSO

Do nome visigótico Hildifuns, que significaba ‘veloz na batalla’. Santo Ildefonso de Toledo (séc. VII) foi discípulo de santo Isidoro; a súa festa, o 23 de xaneiro. En séculos pasados era considerado o mesmo nome que Afonso. O nome entrou no segundo terzo do séc. XX, na persoa de Ildefonso Andrés Caamaño (1937), que recibiu o NP do seu padriño (Ildefonso Sendón, párroco da veciña parroquia de Castrelo) e o NS de seu pai91.

Ildefonso: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1937 24/12 Ildefonso Andrés Andrés Caamaño (B) Maria Costa (B) Ildefonso Sendón (Castrelo),

párroco Manuela Costa (B)



91 En 2001 había 2 individuos co nome de Ildefonso no concello de Vimianzo (de 24 e 48 anos).

417

Ficha 141: JJJAAAIIIRRROOO

Nome hebreo, de Ya ‘ir, através do latín Iaurus. Xairo é un personaxe bíblico, pai dunha moza resucitada por Cristo. Un dos nomes recentísimos da onomástica berdoiesa, pois o único bautizado naceu en 1992. Ignoramos a causa da sús introdución, que se pode englobar nos desexos de pais e padriños dos últimos anos de buscaren novos nomes diferenciais para os seus fillos e afillados. O mundo da emigración a Europa e a outras zonas do Estado español –o pai procede da Terra Chá luguesa- non está alleo a esta renovación onomástica. Na partida de bautismo o nome aparece galeguizado (Xairo) polo párroco, pero este mesmo nos advertiu que a forma oficial que consta no rexistro civil é a castelá92.

JJJaaaiiirrrooo: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP1992 21/07 Jairo Francisco José M. Campo (Outeiro

de Rei-Lugo)Ana I. Martínez (B)

Jaime Campo (A Coruña), tío

Mónica Domínguez (Lugo)



92 En 2001 non aparece ningún individuo con este nome no concello de Vimianzo; quizais este berdoiés viva cos seus pais fóra do municipio.

418

Ficha 142: JJJOOOEEELLL

Do hebreo Yoh ‘Deus’, abreviatura de Yahweh, e ‘El, abreviatura de ‘Elohim ‘Deus’. Xoel (séc. VIII a.C.) é un dos profetas de Israel. Festa o 13 de xullo. Outro dos nomes recentísimos que renovaron a onomástica berdoiesa nos últimos anos do séc. XX, pois Joel Campo naceu na Coruña o 31-7-1997 e bautizouse en Berdoias o 9-11-199793. Ignoramos a causa da imposición do nome, que se engloba na busca de novos nomes diferenciais dos últimos tempos (neste caso, a querenza dos pais polos nomes bíblicos é evidante, pois o seu fillo anterior levaba o nome de Jairo). Como no caso anterior, o nome aparece galeguizado (Xoel) na partida de bautismo polo párroco actual, pero este mesmo nos informou de que a forma oficial do rexistro civil é a castelá; non hai, polo tanto, intentos de galeguización dos nomes por parte da familia.

Joel: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1997 31/07 Joel José M. Campo (Outeiro de Rei-

Lugo) Ana I. Martínez (B) Juan J. Nemiña (B) Mª José Martínez (B)



93 En 2001 só había un Joel no concello de Vimianzo, e non era este de Berdoias, pois só tiña un ano.

419

Ficha 143: JJJUUUSSSTTTOOO Do nome latino da época imperial Iustus (do adxectivo iustus, derivado de ius ‘dereito’); para os cristiáns tiña o senso de ‘que está na fe xusta’. Os santos Xusto e Pastor (séc. II-IV) teñen longa tradición no santoral hispánico; a súa festa, o 6 de agosto. Este nome entrou transmitido polo padriño a principios do último terzo do séc. XIX. Non tivo continuidade na parroquia. En 2001 no concello de Vimianzo había 5 individuos con este nome.

JJJuuussstttooo: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1872 20/12 Justo

Ricardo Jose Vilar (Serramo) Josefa Vázquez (B) Justo Leis, D.

(Villastose), presbítero Maria Lema (B)



420

Ficha 144: MAICO

É de supoñer que este nome sexa unha adaptación fonética do Michael inglés. Outros dos nomes moi recentes da onomástica berdoiesa, pois Maico Gómez naceu en Londres o 23-2-1982 e bautizouse en Berdoias o 29-6-1982. Dado que nace en Inglaterra, é lóxico pensar que se trate da adaptación fonética do inglés Michael [máikl] ‘Miguel’. O párroco limitouse, neste caso, a transcribir a forma que lle facilitaron. O mundo da emigración trae consigo uns novos nomes produto de adaptacións fonéticas doutros nomes estranxeiros que, así e todo, son aceptadas polos rexistros civís españois, tan escrupulosos con algúns nomes galegos. No tempo en que rematamos esta estudo estaba xogando polos campos de fútbol da Liga española o futbolista Máikel (no Deportivo da Coruña, na S.D. Compostela, no Terrassa etc., etc), fillo de galegos emigrados en Alemaña, cunha forma adaptada como a deste rapaz berdoiés. No ano 2001 (datos do INE) había no propio concello de Vimianzo un Mayco de 22 anos, un Maikol de 17, un Maicol de 11, un Maikel de 4 e un Michael de 7 (polas contas, ningún deles era o de Berdoias, pois este debía andar daquela polos 18 ou 19 anos).

Maico: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1982 23/03 Maico J. Gómez (Ozón) D. Pazos (B) A. Pazos (B), tío Mª L. Rodriguez (Ozón)



421

Ficha 145: MÁXIMO

Do nome latino Maximus, alcume xa difuso na época antiga de Roma que, en orixe, significaba ‘o fillo máis vello’. San Máximo de Xerusalén (séc. IV) foi bispo desta cidade (a súa festa, o 5 de maio); san Máximo o Confesor (séc. VI-VIII), de Constantinopla (festa, o 20 de agosto). Nome que entra na parroquia na fornada de finais do séc. XIX, época de notoria renovación onomástica. Non obstante, Máximo Pazos (1899) no tivo ninguén que lle copiase o seu nome. Ignoramos, así mesmo, a causa da súa imposición94.

Máximo: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1899 17/04 Máximo José Pazos (B) Elvira Pais (B) Manuel Perez (B) Inocencia Leis, Dª (Dumbria)



94 En 2001 só había un Máximo no concello de Vimianzo.

422

Ficha 146: MMMEEELLLCCCHHHOOORRR

Nome probablemente hebreo *Melki’or ‘o meu rei Iavé é luz’. Melchor é un dos tres magos de Oriente que van a Belén adorar o neno Xesús; festa, o 6 de xaneiro. Nome de entrada temperá na parroquia, no segundo terzo do séc. XVIII (Melchor [de Alborés], 1740) que, non obstante, non se espallaría posteriormente. A causa da súa imposición estivo na proximidade do nacemento e bautismo coa festa onomástica95.

Melchor: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1740 11/01 Melchor Plácido de Alborés

(B) Andrea de Antelo (B)

Carlos Gonzalez de Noboa, D.(Carnés), presb.

Theresa González de Noboa (Carnés)




423

Ficha 147: NELSON

Nome en principio descoñecido, aínda que coidamos que a súa orixe está no apelido do almirante británico Horatio Nelson (1758-1805). Outro dos nomes de entrada ben recente na parroquia. Ignoramos a causa da súa imposición, que consideramos tomado do apelido do almirante Horatio Nelson, unha das máximas glorias militares británicas96. Neste tipo de nomes hai que pensar nos contactos culturais mantidos na emigración, aínda que non consta que o neno nacese en Londres ou noutro lugar da Gran Bretaña97.

Nelson: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1993 25/01 Nelson Faustino Pose (Serramo) Mª A. Antelo (B) José M. Campo (Coruña) Ana I. Martínez (Coruña)



96 Non deixa de ser curioso que un cidadán español reciba o nome dun histórico ‘inimigo’, dun almirante que infrinxiu a España unha das súas maiores derrotas militares (Trafalgar, 1805). Claro que esta batalla queda moi lonxe no tempo e as antigas liortas militares afortunadamente fóronse difuminando co paso do tempo ata perder conciencia do seu significado. 97 En 2001, ademais deste neno berdoiés -que daquela xa tiña 9 anos- había outro un ano máis vello no concello de Vimianzo co nome de Nelson.

424

Ficha 148: NNNIIICCCOOOLLLÁÁÁSSS

Do nome persoal grego Nikoláos ‘vencedor entre o pobo’. San Nicolás de Mira ou de Bari (séc. III-IV?), santo nacido en Asia Menor (festa, o 6 de decembro); san Nicolás de Tolentino, predicador italiano do séc. XIII (festa, o 10 de setembro). Nome de entrada bastante de cedo na onomástica berdoiense, pero non tivo éxito. A causa da súa imposición foi o traslado do nome do padriño98. A primeira nena coa forma feminina (Nicolasa) foi posterior (1802); tampouco tivo continuidade.

Nicolás: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP1735 25/03 Nicolás Gregorio Grayño (B) Anttonia de Campos (B) Nicolás Tryllo (Castrelo) Andresa Dosantos (B)



98 En 2001 había 2 nenos – de 8 e 11 anos, respectivamente- co nome de Nicolás no concello de Vimianzo.

425

Ficha 149: OSCAR

Nome de orixe xermánica latinizado como Anscarius ou Ascarius. Houbo un santo Oscar (séc. IX), apóstolo do cristianismo entre os escandinavos (festa, o 3 de febreiro). O nome entrou a mediados do séc. XX na parroquia. Descoñecemos as causas da súa imposición99.

Oscar: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP1950 06/05 Oscar Jesús Feliciano Pazos (Baíñas) Solema Agulleiro (B) Cándido Agulleiro (B) Flor Agulleiro (B)



99 En 2001 había 17 individuos co nome de Oscar no concello de Vimianzo (7 deles menores de 25 anos).

426

Ficha 150: QUIRINO

Do latín Quirinus, unha das máis antigas deidades romanas, identificada con Rómulo. San Quirino de Neus, oficial romano do séc. II (festa, 30 de marzo); san Quirino de Tegernsee, diácono do séc. II (festa, 25 de marzo). Nome de entrada bastante temperá na onomástica berdoiesa, nos primeiros anos do séc. XVIII. A causa da imposición do nome ó unico bautizado (Quirino de Seoane, 1703) foi a proximidade do nacemento e bautismo co día da onomástica de calquera dos dous santos que o levan. Este bautizado de 1703 aparecerá anos despois nas partidas como padriño, cunha grafía pseudoetimolóxica: Chyrino de Soane, que en 1731 apadriña unha nena chamada Dominga (Libro 1º, fol. 80, rº)100.

Quirino: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP1703 01/04 Quirino Francisco de Seoane Maria de Lema Ignacio de Camaño Dominga Sanches



100 En 2001 non había ningún individuo co nome de Quirino no concello de Vimianzo.

427

Ficha 151: RAÚL

De Raoul, forma francesa de Radulf, nome xermánico. Hai un san Raúl, santo francés do séc. IX (festa, 30 de decembro). Nome de entrada recentísima, pois o único bautizado naceu en Corcubión o 13-9-2000 e bautizárono en Berdoias o 7-1-2001. Ignoramos a causa da imposición do nome, pois non consideramos que fose pola relativa proximidade do día do seu bautismo coa data onomástica do santo (se aínda fose polo día do nacemento podería terse en consideración iso)101.

Raúl: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 2000 13/09 Raúl Enrique Cóo (B) Lorena Dominguez (Laxe) Fidel Cóo (B), tío Estefanía Dominguez (Laxe), tía



101 En 2001, ademais deste neno de Berdoias, había outros 11 individuos con este nome no concello de Vimianzo.

428

Ficha 152: RUBÉN

Nome hebreo. Rubén foi o primoxénito dos fillos de Xacob (festa, o 4 de agosto). Nome de entrada recente, pois o único bautizado naceu en 1989102. Ignoramos os motivos da imposición do nome, que enmarcamos no desexo dunha boa parte dos matrimonios novos de buscar nomes non tan habituais coma José ou Manuel, ou mesmo orixinais e inéditos: este nome bíblico, malia estar no ambiente, non viña sendo moi em-pregado. Este matrimonio atopará uns anos despois un nome máis rechamante para o seu seguinte fillo, Nelson (1993), sen dúbida tirado da historia británica.

Rubén: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1989 24/02 Rubén Faustino Pose (Serramo) Mª A. Antelo (B) José Pose (Vigo), tío Celia Villar (Vigo)



102 En 2001 había no concello de Vimianzo 11 individuos co nome de Rubén (2 de 30 anos e os outros menores de 22).

429

Ficha 153: RUFINO

Do latín Rufinus, derivado do cognome Rufus. Santa Rufina (séc. III), mártir que morreu martirizada en Sevilla (festa tradicional, 17 de xullo). Nome que entrou a principios do séc. XX na parroquia (Rufino Antelo, 1901), pero que non tivo continuidade. Ignoramos a causa da súa imposición (quizais proveniente da emigración americana desta época103).

Rufino: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1901 22/10 Rufino Manuel Antelo (B) Josefa Lage (B) Baltasar Antelo (tío pat.) Maria Pazos



103 En 2001 só había un Rufino (de 70 anos) no concello de Vimianzo.

430

Ficha 154: SSSEEECCCUUUNNNDDDIIINNNOOO

Do latín Secundinus, xentilicio de Secundus. Hai un san Secundino mártir (festa o 18 de febreiro), e outro bispo e mártir (festa o 29 de abril). Nome que entrou no primeiro terzo do séc. XX (Secundino Daniel Barrientos, 1928), pero que non tivo continuidade104. Ignoramos as causas da súa imposición no único bautizado.

Secundino: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1928 11/07 Secundino Daniel i. P. Barrientos (B), s. Manuel Villar Rosa Barrientos (avoa)



104 No 2001 había no concello de Vimianzo 3 individuos co nome de Secundino (de 36, 40 e 83 anos, respectivamente).

431

Ficha 155: SILVIO

Do latín Silvius, derivado de silva ‘selva’; sinónimo de Silvestre. Hai un san Silvio mártir que celebra festa o 21 de abril. Nome de entrada ben recente en Berdoias, malia a súa longa existencia. Ignoramos a causa da súa imposición. Trátase dun dos novos nomes dos últimos tempos nos que a data do nacemento xa non se ten en conta -e menos a do bautismo, que cada vez se distancia máis- e moi pouco o nome dos pais e padriños. Silvio Suárez naceu en Delemont (Suíza) o 26-9-1985 e bautizouse tres meses despois en Berdoias (25-12-1985); tendo en conta que este nome é máis habitual en Italia que entre nós, é posible que influíse o contacto con emigrantes italianos no cantón suízo do Jura, onde residían os pais no momento de nacer o neno105.

Silvio: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1985 25/09 Silvio José M. Suárez (B) Erundina Fernández (Vilastose) José M. Fernández

(Vilastose), tío mat. Mª Begoña Fernández (Vilastose), tía mat.



105 No 2001 este mozo berdoiés era o único do concello de Vimianzo co nome de Silvio.

432

Ficha 156: TEÓFILO

Do grego Theófilos, de theós ‘deus’ e filos ‘amigo’: ‘amigo de Deus’. San Teófilo de Antioquía (séc. II) ten a festa o 13 de outubro, e san Teófilo de Adana (séc. VI), o 4 de febreiro. Nome que entrou na parroquia durante a Guerra Civil española, sen que saibamos os motivos da súa imposición ó único bautizado que o levou. Non tivo continuidade106.

Teófilo: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1937 26/04 Teófilo Angel Graíiño (Baíñas) Rosalía Pérez (B) Francisco Fidalgo (Baíñas) Rosa Pérez (B)



106 No 2001 só había un Teófilo no concello de Vimianzo, e non parecía ser este berdoiés, pois tiña 69 anos.

433

Ficha 157: TTTOOORRRIIIBBBIIIOOO

Do grego Thorybios ‘ruidoso’, derivado de thoribos ‘ruído, estrondo’. San Toribio de Astorga ou de Liébana (séc. V) celebra a festa o 16 de abril. San Toribio de Mogrovexo (sév XVI), o 23 de marzo. Nome que entrou na parroquia no primeiro terzo do séc. XX. O único bautizado que o levou (Toribio Alejandro Mouzo, 1923) debe o seu nome á coincidencia do día de san Toribio de Astorga ou de Lñiebana co seu bautismo107.

TTTooorrriiibbbiiiooo: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1923 16/04 Toribio Alejandro i. Josefa Mouzo (Puente del Puerto) Andrés Caamaño María Costa



107 No 2001 non había ningún individuo co nome de Toribio no concello de Vimianzo.

434

Ficha 158: VALERIANO

Do latín Valerianus, derivado de valere ‘estar ben de saúde’. San Valeriano (festa: 14 de abril). Nome que entrou na parroquia no segundo terzo do séc. XX. O único bautizado que o levou (Valeriano Mouzo, 1936) recibiuno de seu padriño de Cambeda, portador do mesmo nome108.

Valeriano: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1936 02/09 Valeriano Celestino Mouzo (B) Manuela Lema (Carnés) Valeriano Santos (Cambeda) Encarnación

Pazos (B) ABREVIATURAS: NP: Nome Principal; NS: Nome Secundario; B.: Berdoias; Bgas.: Berdeogas; i.: incógnito; mat., m. : materno/a;


108 No 2001 só había 2 Valerianos no concello de Vimianzo (un de 31 anos e outro de 37).

435

Ficha 159: WENCESLAO

Do antigo checo veçeslau ‘moi glorioso’, através da forma Venceslaus do latín eclesiástico. San Venceslau (séc. X), duque de Bohemia, celebra o día o 28 de setembro. Nome de entrada moi recente na parroquia, pois o único bautizado (Wenceslao Coo) naceu en 1981, recibiu este nome pola proximidade do día do seu nacemento coa festa onomástica do santo, recuperándose así na freguesía un vello costume que parecía desaparecido; deste xeito, en Berdoias coma no resto de Galicia, este nome segue correndo como un “nome de día” (FERRO ET ALII; 1992: 520)109.

Wenceslao: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1981 01/10 Wenceslao Manuel J. Cóo (B) María D. Freire (Baíñas) Manuel Freire (Baíñas) Mª Emilia Freire (Baíñas)



109 No 2001 este mozo de Berdoias –que xa tiña 21 anos- era o único do concello de Vimianzo co nome de Wenceslao.

436

Ficha 160: YERAI

Ignoro a procedencia deste nome. Un dos últimos nomes introducidos na parroquia, posto que o seu único bautizado naceu en Baíñas o 14-8-2000 e bautizouse en Berdoias o 7-1-2001110. Ignoramos os motivos da imposición deste nome, e tamén a súa procedencia. Seguramente procede dalgún personaxe de telenovela suramericana.

Yerai: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 2000 14/08 Yerai F. Mouzo (Xaviña) Mª J. Freire (B) Teresa Freire (B), tía José M. Fernández (B)



110 No 2001 era este neno de Berdoias o único do concello de Vimianzo co nome de Yerai.

437

Ficha 161: YONATÁN

Jonatan é un nome hebreo que aparece na Biblia: era fillo de Saúl e amigo de David, que o chorou tras a súa morte nunha batalla. Un dos últimos nomes introducidos na parroquia de Berdoias, pois naceu en 1999. Ignoramos as causas da imposición do nome de Yonatán (así escrito na partida de bautismo, tal como llo pasaron ó párroco, substituído o J- inicial por un Y- nun intento de aproximación á pronuncia que máis se escoita). Trátase dun dos novos nomes que tanto en Galicia como de modo xeral en España máis se viñeron difundindo no derradeiro terzo do séc. XX –habitualmente baixo a grafía Jónathan (xeralmente con til no o)-, nome tomado da Biblia111.

Yonatán: DATOS BÁSICOS ANO DATA NOME PAI NAI PADRIÑO MADRIÑA

NP 1999 14/09 Yonatán A. Costa (Dumbría) Mª C. Pose (B) Manuel Pérez (Vimianzo) Mª Paz (Vimianzo)



=== O ===

111 No ano 2001 había no concello de Vimianzo 2 nenos chamados Jonatan (de 3 e 12 anos) e 4 Jonathan (un aínda non cumprira o ano e os outros tres yiñan 12). Ningún deles parece ser o de Berdoias, que daquela tería como máximo 2 anos.

438

OUTROS 34 NOMES MASCULINOS UTILIZADOS SÓ COMO NS

ORDE NOME Nº BAUT. NP DE ACOMPAÑAMENTO E DATAS DE

NACEMENTO 1º Carmen 5 Andrés Carmen (1867)

Fernando Carmen Domingo (1862) Isidoro Carmen (1866) Jesús Carmen (1885) Manuel Carmen (1886)

Pascual 5 Andrés Pascoal (1765) Caetano Pasqual (1777) Domingo Pascual (1736, 1800) Francisco Pasqual (1742)

2º Carmelo 4 Andrés Carmelo (1898) Joaquín Carmelo (1927) José Carmelo (1935) Ricardo Carmelo (1929)

3º Bautista 3 Juan Bautista (1895) Juan Bautista (1946) Luciano Bautista (1920)

Inocencio 3 Juan Innocencio (1745) Juan Innocencio (1762) Manuel Ignocencio (1760)

4º Saturnino 2 Electo Saturnino (1946) José Saturnino (1810)

5º Aquilino 1 Manuel Aquilino (1935) Arturo 1 Julio Arturo (1978) Benicio 1 Phelipe Benicio, mp (1757) Chrisólogo 1 Pedro Chrisólogo (1758) Chrisóstomo 1 Juan Chrisóstoomo (1704) Claudio 1 José Claudio (1952) Cosme 1 Fernando Cosme Damián (1751) Custodio 1 Ángel Custodio (1847) Damián 1 Fernando Cosme Damián (1751) Eugenio 1 Ramón Eugenio (1824) Ezequiel 1 Jesús Ezequiel (1945) Florido 1 Manuel Florido (1909) Franco 1 Manuel Franco (1936) Fulgencio 1 Joseph Fulgencio Antonio (1747) Hilario 1 Andrés Hilario (1812) Hipólito 1 José Hipólito (1946) Isidro 1 Benito Isidro (1746) Jerónimo 1 Pedro Jerónimo (1721) Lazarino 1 José Lazarino (1936) Leandro 1 Manuel Leandro (1972) León 1 Manuel León (1884) Mauricio 1 Gregorio Mauricio (1843) Nepomuceno 1 Juan Nepomuceno Bernardo (1756) Ponciano 1 Mathias Ponciano (1753) Romualdo 1 Andrés Romualdo (1751) Rosalino 1 Manuel Rosalino (1883) Rudesindo 1 Manuel Rudesindo (1916) Samuel 1 Julio Samuel (1921) TOTAL 34 NOMES 50 BAUT.

ndice dos nomes - uscilg.usc.es/agon/wp-content/uploads/2014/06/todo-cd.pdf · culto a san xosé, o...

Documents