MEKANIKAGorputzen mugimendua aztertzen duen zientzia mekanika da. operadore mekaniko ezberdinez osatutako sistema kateatuta ikusteko

1. MAKINAK eta MEKANISMOAK:Makina, lan bat egiteko behar den esfortzua eta denbora murrizten dituen aparatuak dira. Beharrezkoa dute energia edo indarra funtzionatzeko.Makinak mekanismo ezberdinez osatuta daude. Mekanismoak indarrak eta mugimenduak eraldatzen dituzten operadore mekanikoen konbinazioak dira. Mekanismoetan, sarrerako mugimendua eta indarra, irteerako mugimendu eta indarrean bihurtzen dira, normalean efektu eta mugimendu ezberdinak lortuz.MAKINA MOTAK:Sinpleak:Lana urrats batean egiten dutenak dira.Zenbat eta ibiltarte handiagoa izan, orduan eta esfortzu txikiagoa.Oinarrizkoak palanka, plano makurtua eta gurpila dira.Konposatuak: Makina sinpleen konbinazioak dira. Zeregin bat betetzeko, lanak kateatu egin behar dituzte. Ad: kotxeen motoreak...

2. MEKANISMOEN BIDEZ LORTUTAKO MUGIMENDU MOTAK:1. MUGIMENDU LINEALA EDO ZUZENA: Operadore mekanikoa lerro zuzenaren mugimendua jarraitzen dueneanMugimendu mota hau bi eratakoa izan daiteke:2. BIRAKETA MUGIMENDUA: Operadore mekanikoa bere ardatzaren inguruan biratzen duenean ematen daMugimendu hauek bi era ezberdinetan aurkitu ditzakegu:A) JARRAIA: Mugimendua beti norantza bera dueneanB) TXANDAKAKOA: Aurrera eta atzerako mugimendua lortzen dugunean

1.1 MAKINA SINPLEAK:PalankakPlano makurtua (torlojua eta ziria)Gurpilak edo txirrikakEngranajeakBiraderaBirabarkiaBielaTorloju amaigabeaEspeka

a) PALANKAK:Euste-puntuaren inguruan mugitzen den barra gogorra da. Zama handiak mugitzea errazten du indar handirik egin gabe.Palankak 3 elementu ditu:a)Euste-puntua (E.P): barra E.P-ren inguruan mugi daiteke (apoio puntua) .b)Potentzia edo aplikatutako indarra (R) : Egin beharreko indarra zama mugitzekoc)Garaitu beharreko erresistentzia (P): Gainditu beharreko zama edo pisua.E.PPR

a.1)PALANKA MOTAK:Lehenengo mailakoak: E.P erdian dagoenean

2) Bigarren mailakoak: Erresistentzia erdian dagoenean

3) Hirugarren mailakoa: Potentzia erdian dagoenean

Palanken adibideak1.mailakoak:Laburbilduz:

2.mailakoak

3.mailakoak:

2.a) PALANKAREN LEGEA:Palankak birarik eman ez ditzan, honako baldintza beteko beharko du. Lege honi, palankaren legea deritzogu:

Erresistentzia-besoaPotentzia-besoaRPE.PPotentzia(P) x Potentzi-besoa = Erresistentzia (R) x Erresistenzi-besoaErresistentzi-besoa R-tik E.P-ra dagoen distantzia daPotentzi-besoa P-tik E.P-ra dagoen distantzia da.

PALANKA MOTEN ADIBIDEAK:Adibideen web-aAdibide ezberdinak ikusteko web orrialde bi dituzu. Klikatu eta disfrutatuWeb1: Palanka ezberdinen animazioakWeb2: Palanken hainbat adibideWeb3: Palankekein jolasteko web-a

b) PLANO MAKURTUA EDO ARRAPALA:Zamak errazago igo edo jaisteko erabiltzen dira.Planoa zenbat eta makurdura txikiagoa izan, errazago igoko dugu objektua baina igo beharreko distantzia handiagoa da.

PLANO MAKURTUAREN PRINTZIPIOA:Egin beharreko indarra murriztea, ibilbidea luzatuz.Plano makurtuak altueran duen neurria bi aldiz edukiz, esfortzu erdiarekin zama planotik altxatuko genuke.

d1d2d2>d1

b) PLANO MAKURTUEN ADIBIDEAK:ZIRIA: Plano makurtuaren aplikazioetariko bat.Gauzak ireki edota banatzeko erabiltzen da. Ebakitzeko makina guztietan dago. Ad:aizkora, artaziak,bizarra kentzeko makina elektrikoa, sega makinakTORLOJUA: Plano inlinatuaren aplikazioa da. Torlojua, plano inklinatu bat da, ardatz bat inguratuz. Torlojuak bira egitean aurrera jotzen du zuzen-zuzen. Erabilpen asko ditu:Ura igotzeko (Arkimedesena)Piezak lotzekoIndar handiko desplazamenduetarako: Tornuzila, txorrotak (botila kortxoak ateratzekoa)

c)TXIRRIKAK Klikatu hemenPOLEA edo TXIRRIKA: Ardatzaren inguruan biratzen duen kanaldun gurpila da. Poleen bidez pisuak altxatzean eta jeistean esfortzua murrizten da, indarraren norabidea aldatuz. Poleak finkoak eta mugikorrak izan daitezke. Polea mugikorrak, egin beharreko esfortzua erdira murrizten du.POLIPASTOAK: Polea finko eta Mugikorren konbinazioak dira.

POLEAK ETA UHALAK: klikatu hemenTxirrika bi uhalaren bitartez elkartzean, mugimendua transmititu egiten da txirrika batetik bestera. Txirrikak tamaina ezberdina badute, bakoitzak abiadura ezberdina izango du.Uhala zuzen dagoenean, txirrika bian noranzko bera dute. Berriz, uhala gurutzatzean kontrako noranzkoa izango dute txirrikak.Poleak hartzen duten abiadura, poleen neurrien arteko erlazioaren araberakoa da:

n1 x d1 = n2 x d2

d)ENGRANAJEAK: klikatu hemenHortzak dituen eta ardatz finko baten inguruan biraka dabilen gurpila da. Ardatz batetik bestera mugimendua transmititzeko erabiltzen da.Engranajeen biraketa-abiaduren arteko erlazioa:

Z1 eta Z2 gurpilen hotz kopurua direlarikn1 eta n2 gurpilen bira kopurua

n1 x Z1 = n2 X Z2

ABIADURA ERREDUKTOREA:Polea gidariaren erradioa gidatuarena baino txikiagoa bada, abiadura gutxitzen doa, baina mugimendu honekin, indarra handitzen da. Transmisio erlazioa:

Trans.erl: gidariaren diametroagidatuaren diametroa

Motoreen kasuan, beti sistema erreduktoreak erabiliko ditugu.

ABIADURA BIDERKATZAILEA:Gurpil gidaria gidatua baino handiagoa denean, abiadura handitzen doa, baina indarra txikituz doa.

Biradera

e) BIRADERAArdatz batekin lotutako barra gogorra da. Ardatzari esfortzu txikiagoa eginez, bira eragiteko erabiltzen da.Biraderaren besoa zenbat eta luzeagoa izan(ardatzaren eta heldulekuaren arteko distantzia), orduan eta esfortzu txikiagoa egin beharko dugu

f) BIRABARKIAArdatza berberaren inguruan dauden biradera multzoa da. Barren luzeeren arabera, hainbat eratako mugimenduak lor daitezke.

g) BIELABi pieza mugikor lotzen dituen barra gogorra da. Barra lotuta dagoen piezaren arabera mugimendu ezberdinak transmititzen ditu:BIELA-BIRADERA: Biela biradera batekin edo gurpil eszentriko bateko puntu batekin dago lotuta. Gorputzak biratzen duenean, bielak aurrera eta tzera egiten du biraketa bakoitzean

g) BIELA:b) BIELA BIRABARKI MEKANISMOA: Birabarki baten ukondoetan, biela multzoak kokatzen ditugunean ematen da. Birabarkiaren biratze mugimendua, txandakako mugimendu linealetan bihurten ditu

i) ESPEKA(leva)Gurpil eszentrikoa ardatza zentroan ez duen gurpila da. Espeka, gurpil eszentrikoaren aplikazioa daAtal bi ditu mekanismo honek: espeka, bira egiten duen ardatza eta jarraitzailea, espekak biratzean bultzatuta mugitzen dena.Espeka erabiltzen da ardatz baten biiratze-mugimendua berorrekin lotutako jarraitzailearen txandakako mugimendua bihurtzeko.