los compuestos de sum
TRANSCRIPT
SUM Y SUS COMPUESTOS
1. SUM
A) MORFOLOGÍA de SUM; FUI; ---
B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN
2. LOS COMPUESTOS DE SUM
2.1 INSUM, PRAESUM, ABSUM, ADSUM, DESUM,
INTERSUM, SUBSUM, SUPERSUM Y OBSUM
A) MORFOLOGÍA
B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN
B1) ABSUM
B2) RESTO
2.2. PROSUM
A) MORFOLOGÍA
B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN
2.3. POSSUM
A) MORFOLOGÍA
B) ¿QUÉ ES UN VERBO MODAL?
B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN
1. EL VERBO SUM
A) MORFOLOGÍA de SUM; FUI; --------
Los tiempos de perfecto son completamente regulares, con la raíz fu-; los
tiempos de presente son irregulares, pero salvo el presente de indicativo, sabida
la primera forma, se deducen el resto:
Presente indicativo
sum (soy)
es
est
sumus
estis
sunt
Perfecto indicativo
fui (fui/ he sido)
fuisti
fuit
fuimus
fuistis
fuerunt/fuere
Imperfecto indicativo
eram (era)
eras
erat
eramus
eratis
erant
Pluscuamperfecto indicativo
fueram (había sido)
fueras
fuerat
fueramus
fueratis
fuerant
Futuro imperfecto
ero (seré)
eris
erit
erimus
eritis
erunt
Futuro perfecto
fuero (habré sido)
fueris
fuerit
fuerimus
fueritis
fuerint
Presente subjuntivo
sim (sea)
sis
sit
simus
sitis
sint
Perfecto subjuntivo
fuerim (haya sido)
fueris
fuerit
fuerimus
fueritis
fuerint
Imperfecto subjuntivo
essem (fuera/sería)
esses
esset
essemus
essetis
essent
Pluscuamperfecto subjuntivo
fuissem (hubierasido/habría sido)
fuisses
fuisset
fuissemus
fuissetis
fuissent
Imperativo presente
es (sé tú)
este (sed vosotros)
NOTA. Existe también un imperativo futuro: este (sé tú), esto (que sea él); estote
(que seáis vosotros), sunto (que sean ellos)
B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN DE SUM:
Con carácter general, el verbo sum es el verbo que sirve para atribuir una cualidad al Sujeto, ya sea de forma
permanente (es), ya temporal (está). Pero, como siempre, su valor varía dependiendo de los COMPLEMENTOS
OBLIGATORIOS que lleva. A eso hyay que añadir las diferentes traducciones.
1ER
COMPLEMENTO
OBLIGATORIO
2º COMPLEMENTO
OBLIGATORIO VALOR TRADUCCIÓN EJEMPLOS
nom/SUJ ----------------- Existencia existir/ haber Dei sunt
nom/SUJ nom/ ATR1
(adjetivo o sust)
Atribuir una cualidad al SUJ
o indicar un estado de él ser/estar
Claudius est consul
Claudius est fessus
infinitivo/SUJ gen/ RÉGIMEN Indicar a quién pertenece
característicamente una
cualidad abstracta ser (propio) de Errare est hominis
nom/SUJ
gen/ RÉG o abl/REG
[obligatoriamente debe ser un sustantivo
acompañado de un adjetivo que indiquen una
cualidad o aspecto]
Atribuir una cualidad
ser de/ tener/ llevar
Claudius est
summae virtutis
Galli sunt promisso
capillo
nom/SUJ dat/ RÉG
(especialmente de persona) Posesión
TENER:
- el dativo de
persona pasa a
SUJ
- el nominativo pasa
a ODI
Multum aurum est
Claudio
nom/SUJ in + ablativo/ COL1
(u otra preposición)
Situación en el
espacio
estar en / encontrarse
en/estar situado en/
haber
Claudius est in Italia
Roma est in Italia In armario sunt mures
EJERCICIOS
1. ANALIZA Y TRADUCE:
Donec eris felix, multos numerabis amicos; tempora si sunt nubila, solus
eris
Omnis hominis est errare, sed insipientis in errore perseverare
Scipioni cognomen erat Africano
C. Iulius Caesar erat excelsa statura, nigris vegetisque oculis, capite calvo:
hanc calvitii deformitatem aegre ferebat. In agmine capite detecto ibat, sive sol
sive imbris esset.
3. RETROVERSIÓN:
En los templos hay statuas (signum,-i) de los dioses
Yo me llamo X
Soy de pelo (capilli,-orum) negro (niger-gra-grum) y de ingenio agudo
(acris-e)
Lucio Cornelio Escipión tenía un terreno (fundum) en Apulia
Entre (in) ellas se encontraba Sempronia, mujer de increible (eximius-a-
um) belleza (forma,-ae), pero (sed) que (quae) había cometido muchos crímenes
(facinus,-oris, neutro).
2. LOS COMPUESTOS DE SUM
2.1 INSUM, PRAESUM, ABSUM, ADSUM, DESUM,
INTERSUM, SUBSUM, SUPERSUM Y OBSUM
A) MORFOLOGÍA
Los compuestos de sum se conjugan igual que sum,
añadiendo la preposición delante:
Presente de indic de insum:
in-sum
in-es
in-est
in-sumus
in-estis
insunt
Para saber traducir una forma de un compuesto de
sum, simplemente hay que cambiar la traducción del verbo
ser por la del significado del verbo compuesto:
insum = (soy) estoy dentro
ineram = (era) estaba dentro
inero = (seré) estaré dentro
infui = (fui/ he sido) estuve dentro/ he estado
dentro etc.
Estos 9 verbos son los siguientes:
aabbssuumm;; aaffuuii eessttaarr aauusseennttee
aaddssuumm,, aaddffuuii ((oo aaffffuuii)) eessttaarr pprreesseennttee// aayyuuddaarr
ddeessuumm;; ddeeffuuii ffaallttaarr
iinnssuumm;; iinnffuuii :: eessttaarr eenn
iinntteerrssuumm;; iinntteerrffuuii iinntteerrvveenniirr
oobbssuumm;; oobbffuuii ((uu ooffffuuii)) ooppoonneerrssee
pprraaeessuumm;; pprraaeeffuuii eessttaarr aall ffrreennttee ddee
ssuubbssuumm;; ------------------ eessttaarr ddeebbaajjoo
ssuuppeerrssuumm;; ssuuppeerrffuuii ssoobbrraarr// ssoobbrreevviivviirr
EJERCICIOS
1. Descompón en morfemas y traduce:
afuissemus
affuissemus
inessetis
obfuerim
intereramus
intereritis
absitis
aberant
deesse
dees
adeste
2. Traduce al latín:
estuvisteis ausentes
ayudaríamos
se opongan
estabamos debajo
hubieras intervenido
se oponen
haya sobrevivido(él)
habías estado al frente de
ayudarás
habrían estado presentes
ayuda (ahora)
ayuda (mañana)
hayas estado en
estuviera en
habré estado en
B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN
B1) ABSUM
El verbo absum sirve para expresar la separasción entre el SUJETO y un
hito espacial: “estar ausente/ estar lejos/ distar”. Necesita dos complementos:
- un SUJ en nominativo, y
- un COL 1 (de/ desde un sitio), que va con a/ab + ablativo
Además aparece normalmente otro complemento en acusativo sin
preposición (CCI) que indica la distancia que separa al SUJETO del límite
espacial señalado por ab + ablativo. Si va en acusativo suele ser el adjetivo
indeclinable mille (1000) seguida de passus (acusativo plural 4ª declinación)
o el sustantivo acusativo neutro plural milia (“millares”) seguido de passuum
(gen. pl, 4ª declinación) y precedido de un numeral (duo/ tria/ quattuor etc).
En ambos casos se traduce la expresión entera por “milla/s” :
Caesar aberat a Roma mille passus
Caesar aberat a Roma tria millia passuum
Alternativamente, se puede usar absum o el simple sum y poner la
distancia en ablativo sin preposición (CCI) con la palabra miliarium,-i y
un numeral ordinal: secundo miliario, tertio miliario, quarto miliario etc. Se
traduce igualmente por “dos/ tres/ cuatro millas”
Fidenates octavo decimo miliario absunt ab urbe Roma.
EJERCICIO. Analiza y traduce:
Tullus Hostilius bella reparavit; Albanos vicit, qui ab urbe Roma
duodecimo miliario sunt; Veientes , qui sexto miliario absunt ab urbe
Roma, bello superavit.
NOMBRE
COMPOSICIÓN EN LATÍN
LATIUM
El Lacio se encuentra en el medio de Italia (“en media Italia”) y en
él está Roma. El río (flumen,-inis) Tíber (Tiberis,-is) pasa al lado de (praeterfluo,
3 conj, transitivo) Roma. El monte albano se encuentra a 9 (novem) millas de
Roma; al pie del (sub + ablativo) monte Albano está la ciudad (de) Alba Longa,
antigua (antiquus-a-um) capital (caput,-itis, neutro) del Lacio. En los alrededores
de (circa + acus) Roma se encuentran Fidenas, Túsculo y Colacia (ver mapa para
nombres). Ostia, o porto de Roma, dista 10 (decem) millas de la capital. Veyes
(ver mapa), ciudad etrusca, está más allá del (trans+ acus) Tíber.
[Oblitus sum imaginis domini nominis; maximas ei, quicumque sit, gratias ago]
X dista F de Y (o que queiras, pero mira el mapa)
B2) RESTO: INSUM, PRAESUM, ADSUM, DESUM, INTERSUM,
SUBSUM, SUPERSUM Y OBSUM
El resto de compuestos de sum llevan siempre:
- nom/ SUJ
- dat/ RÉGIMEN
Un dativo/ RÉGIMEN se define como el segundo complemento
obligatorio de un verbo que va en caso dativo. Se distingue así:
- del ODI, porque éste va en acusativo
- del OIN, porque éste es el tercer complemento de un verbo
que significa dar/ decir e indica la persona a la que se le da/
dice algo.
EJEMPLO:
Pompeius interfuit bello civili
Nom/SUJ Dat/RÉG
EJERCICIOS. Analiza y traduce
Equites hostium multum obfuerunt peditibus nostris
Non desunt rei publicae milites et arma: ipsi imperatores desunt!
Ipse dux hostium aderat suis militibus
Augustus multos annos imperio Romano praefuit
Nonnulli pueri ludis Maximis interfuerunt
Plancus, qui legionibus praeerat, locum capit superiorem
2.2. PROSUM
A) MORFOLOGÍA
El compuesto prosum “aprovechar, ser de provecho a” tiene
una particularidad en su formación: su prefijo es en realidad prod-, pero la -d
sólo se mantiene si después le sigue una vocal (prod-eram); si le sigue una
consonante esa –d desaparece: pro-sum, pro-sim; pro-fui etc. Así, p.e., en el
presente tendremos:
- pro-sum “yo aprovecho”, frente a
- prod-es “tú aprovechas”
EJERCICIO
Aprovecháis
Aprovechan
Aprovechaban
Aprovecharéis
Aprovechéis
Aprovecháramos
Aproveché
Había aprovechado
Hubieran aprovechado
Aprovechar
B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN
Desde el, punto de vista sintáctico prosum “aprovecho, soy
de provecho a” se comporta igual que los demás compuestos de sum, es decir,
lleva (un nom/SUJ) y un dat/RÉG.
Numa Pompilius civitati profuit non minus quam Romulus
(civitas,-atis)
EJERCICIOS. Traduce analizando el 2º complemento obligatorio de estas
frases:
Mors imperatoris Germanis profuit
Contra eos Hasdrubal, dux Carthaginiensium, dimicabat. Famea,
dux alius, equitatui Carthaginiensium praeerat
Eo tempore liberi Constantini Galliae, Orienti Italiaeque praeerant
Iulianus Parthis intulit bellum, cui expeditioni ego quoque interfui
Postea L. Cornelius Sulla Archelaum vicit ita ut ex CXX milibus
hominum vix decem milia Archelao superfuerunt
------------------------------------------------------------
Ático fue siempre (semper) útil a sus conciudadanos
La discordia de los ciudadanos (civis,-is) perjudica a la patria
Los Santones no distan mucho (longe) del país (fines,-ium
“frontera”) de los Tolosates (tema en –i)
Manlio mandaba el ala derecha (dexter-tra-trum) y Decio la
izquierda (laevus-a-um)
Ninguno (nemo,-inis) de los enemigos sobrevivió a la guerra
Entre (apud + acus) los galos los druidas (druides,-is) se ocupan de
los asuntos religiosos y se mantienen alejados de la guerra.
Gneo Pompeyo el Grande (magnus-a-um) tenía entonces (tum) tres
legiones
2.3. POSSUM
A) MORFOLOGÍA
El verbo possum es un semicompuesto irregular de sum con prefijo
variable.
1. Es un semicompuesto de sum porque sólo en los tiempos de presente
es compuesto de sum: prefijo + forma correspondiente de sum:
Pot-est “puede”
Pot-erat “podía”
Pot-ero “podré” etc.
En cambio, en los tiempos de perfecto es un verbo normal y corriente
con la Raíz potu-:
Potu- i (como amav-i) “pude/ he podido”
Potu-eram (como amav-eram) “había podido”
Potu-issem (como amav-issem) “hubiera podido”
2. Tiene prefijo variable porque en los tiempos de presente el prefijo
*pot- “poderoso” sólo se mantiene ante las formas del verbo sum que empiezan por
vocal:
POT-EST, POT-ERAT, POT-ERO etc.
En cambio, ante las formas de sum que empiezan por s, la t final del
prefijo se asimila a la s del verbo sum:
POS-SUM, POS-SUNT, POS-SIM etc.
3. Es irregular porque en algunos tiempos de presente (en los que es
compuesto de sum) tiene formas especiales:
INFINITIVO POSSE
IMPERFECTO DE SUBJUNTIVO: POSSEM (y no * POT-ESSEM)
PARADIGMA DE POSSUM; POTUI; ------------
Presente indicativo
Pos-sum (puedo)
Pot-es
Pot-est
Pos-sumus
Pot-estis
Pos-sunt
Perfecto indicativo
Potu-i (pude/he podido)
Potu-isti
Potu-it
Potu-imus
Potu-istis
Potu-erunt/ potu-ere
Imperfecto indicativo
Pot-eram (podía)
Poteras
Poterat
Poteramus
Poteratis
Poterant
Pluscuamperfecto indicativo
Potu-eram (había podido)
Potu-eras
Potu-erat
Potu-eramus
Potu-eratis
Potu-erant
Futuro imperfecto
Pot-ero (podré)
Pot-eris
Pot-erit
Pot-erimus
Pot-eritis
Pot-erunt
Futuro perfecto
Potu-ero (habré podido)
Potu-eris
Potu-erit
Potu-erimus
Potu-eritis
Potu-erint
Presente subjuntivo
Pos-sim (pueda)
Possis
Possit
Possimus
Possitis
Possint
Presente subjuntivo
Potu-erim (haya podido)
Potu-eris
Potu-erit
Potu-erimus
Potu-eritis
Potu-erint
Imperfecto subjuntivo
Possem (pudiera/podría)
Posses
Posset
Possemus
Possetis
Possent
Imperfecto subjuntivo
Potu-issem (hubiera podido/habría podido)
Potu-isses
Potu-isset
Potu-issemus
Potu-issetis
Potu-issent
Imperativo presente
Pot-es (puede tú)
Pot-este (poded vosotros)
NOTA. Existe también un imperativo futuro: Pot-esto (puede tú); Pot-esto
(que pueda él); Pot-estote (Poded vosotros), Pos-sunto (que puedan ellos)
IINNFFIINNIITTIIVVOO:: PPOOSSSSEE
B) ¿QUÉ ES UN VERBO MODAL?
Se llama verbo modal a aquél que tiene 3 valores:
1. Un significado propio: ej: poder = /ser capaz/
No puedo resolver este jeroglífico
2. Un valor de permiso/obligación:
¿Puedo ir a la taquilla?
3. [Un valor epistémico]: indica el grado de certeza que el
hablante tiene sobre la realidad de lo afirmado (posibilidad
de que ocurra, probabilidad, necesidad etc):
Ahora en Madrid puede estar lloviendo
Puede que llueva mañana
Cuando un verbo sólo tiene dos de estos valores (1 y 2 ó 1 y 3) se habla
de verbos semimodales.
EJERCICIOS.
1. Indica cúales de estos verbos son modales, cuáles semimodales y cuáles
normales, con ejemplos que demuestren lo afirmado: deber, comprar, tener.
2. ¿Qué valores (1/2/3) presentan estas frases inglesas? ¿Qué tipos de
verbos son?
- (El lema de Obama): Yes, we…
- You can´t go out tonight
- You must speak englinsh very well (I think)
- You mustn´t answer the telephone!
- He may be drunk
- May I make a call?
- You have to do your homework
- I have many books
C) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN
En todo caso en latín possum siempre construye así:
- nom/ SUJ
- inf/ ODI (este infinitivo puede llevar sus propios
complementos, incluido su propio ODI).
El verbo possum puede tener los tres valores propios de un verbo
modal y es el contexto el que me dará la clave:
1. Antonius non potuit venire (ser capaz de)
2. Possum ire ad latrinam? (permiso)
3. Admitto: potuit esse innocens Falcula (epistémico)
SSEENNEEXX EETT MMOORRSS
SSeenneexx ee ssiillvvaa ccuumm ffaassccee lliiggnnoorruumm rreemmeeaabbaatt eett qquuaattttuuoorr mmiilliiaa ppaassssuuuumm aa
ddoommoo aabbeerraatt uutt,, llaabboorree aacc vviiaa ffeessssuuss,, fflleevviitt eett mmoorrtteemm iinnvvooccaavviitt.. MMoorrss ssuubbiittoo
hhoommiinnii aaddffuuiitt eett iinntteerrrrooggaavviitt:: ““CCuurr mmee vvooccaavviissttii??””.. TTuumm sseenneexx ddiicciitt:: ““ UUtt
ggrraavviissssiimmuumm oonnuuss iinn ccaappiittee aaccccoommooddeess.. MMiihhii aaddeessssee ppootteess??””
EEttiiaamm ssii mmiisseerrrriimmii ssuunntt,, ppaauuccii mmoorrtteemm ooppttaanntt eexx aanniimmoo..
SSeenneexx,,--iiss:: aanncciiaannoo
ee ((pprreepp)):: ddee,, ddeessddee
ssiillvvaa,,aaee:: bboossqquuee
ccuumm ((pprreepp)):: ccoonn
ffaasscciiss,,--iiss:: hhaazz,, mmaannoojjoo
lliiggnnuumm,,--ii:: lleeññaa,, ttrroonnccoo
rreemmeeoo ((11 iinnttrr)):: vvoollvveerr ((eexx aalliiqquuoo llooccoo,, ddee aallggúúnn ssiittiioo))
qquuaattttuuoorr ((iinnddeeccll == ccuuaallqquuiieerr ““ccaassoo””;; uunniirr ccoonn qquuiieenn ccoorrrreessppoonnddaa)):: ccuuaattrroo
aa ((pprreepp)):: ddee ,, ddeessddee
ddoommuuss,,--ii:: ccaassaa
uutt ((ccoonnjj)):: ccuuaannddoo
llaabboorr,,--oorriiss:: ttrraabbaajjoo
aacc == eett
vviiaa,,aaee:: ccaammiinnoo
ffeessssuuss--aa--uumm:: ccaannssaaddoo
fflleeoo ((22 iinnttrr)):: eecchhaarrssee aa lllloorraarr
mmoorrss,,--oorrttiiss:: mmuueerrttee
iinnvvooccoo ((11 ttrraannss)):: llllaammaarr
ssuubbiittoo ((aaddvv)):: ddee rreeppeennttee
aaddssuumm:: pprreesseennttaarrssee// aayyuuddaarr
hhoommoo,,--iinniiss
iinntteerrrrooggoo ((11 ttrraannss)):: pprreegguunnttaarr
ccuurr ((aaddvv)):: ppoorr qquuéé
mmee ((aaccuuss ddeell pprroonn.. ppeerrss.. ddee 11ªª ppeerrssoonnaa ssiinngg..))
vvooccoo ((11 ttrraannss)):: llllaammaarr
ttuumm ((aaddvv)):: eennttoonncceess
ddiiccoo;; ddiixxii;; ddiiccttuumm ((33 ttrraannss)):: ddeecciirr
uutt ((ccoonnjj)):: ppaarraa qquuee
iissttuuss--aa--uumm:: eessttee
ggrraavviiss--ee:: ppeessaaddoo
oonnuuss,,--eerriiss ((nn..)):: ccaarrggaa
iinn ((pprreepp)):: eenn
ccaappuutt,,--iittiiss((nn..)):: ccaabbeezzaa
aaccccoommooddoo ((11 ttrraannss)):: aaccoommooddaarr,, aaddaappttaarr
mmiihhii ((ddaatt aaccuuss ddeell pprroonn.. ppeerrss.. ddee 11ªª ppeerrssoonnaa ssiinngg))
eettiiaammssii ((ccoonnjj)):: iinncclluussoo ssii
mmiisseerr--eerraa--eerruumm:: ddeessggrraacciiaaddoo
ppaauuccuuss--aa--uumm:: ppooccoo
ooppttoo ((11 ttrraannss)):: ddeesseeaarr
eexx == ee ((vveerr ssuupprraa))
aanniimmuuss,,--ii:: áánniimmoo,, aallmmaa
CCoommppuueessttooss ddee ssuumm
LLAA TTEERRCCEERRAA GGUUEERRRRAA PPÚÚNNIICCAA
EEnn eell aaññoo 660022 ddeessddee llaa ffuunnddaacciióónn ddee llaa cciiuuddaadd eenn eell ccoonnssuullaaddoo ddee LLuucciioo
MMaannlliioo CCeennssoorriinnoo yy MMaarrccoo MMaanniilliioo eemmppeezzóó llaa tteerrcceerraa gguueerrrraa ccoonnttrraa llooss
ccaarrttaaggiinneesseess.... LLuucchhaabbaa ccoonnttrraa eellllooss AAssddrrúúbbaall,, ggeenneerraall ddee llooss ccaarrttaaggiinneesseess.. FFáámmeeaa,,
oottrroo ggeenneerraall,, eessttaabbaa aall ffrreennttee ddee llaa ccaabbaalllleerrííaa ddee llooss ccaarrttaaggiinneesseess.. EEsscciippiióónn,, nniieettoo
ddee EEsscciippiióónn eell AAffrriiccaannoo,, sseerrvvííaa aallllíí ccoommoo ttrriibbuunnoo.. AAll pprriinncciippiioo llooss ccóónnssuulleess nnoo
ppuuddiieerroonn ccoonnqquuiissttaarr llaa cciiuuddaadd ppoorrqquuee llooss ccaarrttaaggiinneesseess ssee ooppuussiieerroonn aa llooss
RRoommaannooss vvaalleerroossaammeennttee.. FFiinnaallmmeennttee,, EEsscciippiióónn ttoommóó llaa cciiuuddaadd yy llaa ddeessttrruuyyóó..
SSeegguunnddoo aalltteerr--aa--uumm ((““eell oottrroo””))
EEmmppeezzóó:: iinncciippiitt
NNiieettoo:: nneeppooss,,--oottiiss
SSeerrvviirr ((eenn eell eejjéérrcciittoo)):: mmiilliittoo ((11))
AAllllíí :: iibbii
VVaalleerroossaammeennttee:: ssttrreennuuee
CCoonnqquuiissttaarr ((aall aassaallttoo)):: oopp--ppuuggnnoo ((11)) // eexx--ppuuggnnoo ((11))
PPoorrqquuee:: qquuiiaa
BBoorrrraarr ddeessttrruuiirr:: ddeelleeoo ((22 ccoonnjj))
VVOOCCAABBUULLAARRIIOO::
11.. DDeeffiinnee ((oo sseeaa,, bbuussccaa eenn eell ddiicccciioonnaarriioo)) yy bbuussccaa llaa rreellaacciióónn ccoonncceeppttuuaall
ccoonn llaa ppaallaabbrraa llaattiinnaa..
NNEEPPOOTTIISSMMOO
DDEELLEETTÉÉRREEOO
22.. FFoorrmmaa// eennccuueennttrraa llaa ppaallaabbrraa eenn ccaasstteellllaannoo::
QQuuee nnoo ssee ppuueeddee bboorrrraarr
QQuuee eessttáá eenn ssuuss pprriinncciippiiooss oo iinniicciiooss
¿¿yy ssuu ccoonnttrraarriioo?? ((¿¿eenn qquuéé áámmbbiittoo ssee uuttiilliizzaa??))
LLuucchhaarr ccoonnttrraa ((hhaacciiaa)) uunnaa rreessoolluucciióónn jjuuddiicciiaall qquuee nnooss ppeerrjjuuddiiccaa