Gởi người con gái xóm ga Huế với tấm lòng yêu thương vô hạn

Quang Già Cơ

Trọc Sĩ Quyển I

.

MỤC LỤC

Lời mở đầu 5 Đệ Thất Phan Châu Trinh – Đà Nẵng 7 Đệ Lục Phan Châu Trinh – Đà Nẵng 32 Đệ Ngũ Phan Châu Trinh – Đà Nẵng 55 Đệ Tứ Phan Châu Trinh – Đà Nẵng 80 Đệ Tam Phan Châu Trinh – Đà Nẵng 128 Đệ Nhị Quốc Học – Huế            152 Đệ Nhất Quốc Học – Huế 198

Nghìn thu anh là suối trên ngàn Thành sông anh đi xuống, anh tuôn tràn biển mơ

Nghìn thu em là sóng xô bờ Vào sông em đi mãi, không bao giờ biển vơi

Phạm Duy Thửa xưa ở trên ngàn. Anh là con suối nhỏ. Lớn lên anh thành sông. Sông tuôn vô biển lớn. Anh làm nên mộng lớn. Đền đáp lại tình em. Ngày xưa em còn bé. Em là con sóng nhỏ. Em quấn quít bên anh. Đến tuổi em biết yêu. Em đi vào sông lớn. Em theo anh mãi mãi. Không một chút âu lo. Không một phút đắn đo. Không một lời thắc mắc. Theo anh vô biển lớn. Thấy đời rộng thênh thang. Thấy tình đẹp như thơ. Đời em hoa rộ nở. Bóng hình anh lồng lộng. Em bé nhỏ bên anh. Em là con sóng nhỏ. Muôn kiếp ở trong anh. Tôi là con suối nhỏ. Muôn đời chẳng thành sông. Viết những lời mơ ước. Được thành con sông nhỏ.

7

Trường Trung Học Phan Châu Trinh

Đệ Thất Phan Châu Trinh – Đà Nẵng

8

Mạ tôi bảo bác hớt tóc dạo : - Ông cúp trọc nó cho tôi. Đầu trọc mát, trông

lại khoẻ mạnh. Con trai chứ có phải con gái đâu mà làm dáng.

Chờ mạ tôi về nhà, tôi năn nỉ bác thợ cúp : - Bác đừng cúp đầu con trọc như mấy ông sư

nghe bác. Cúp trọc vừa vừa thôi bác nghe. Bác thợ cúp nói :

- Ngồi im để tao cúp. Trọc vừa vừa là trọc ra răng ?

Tôi đưa ngón tay trỏ của tôi lên, tôi nói : - Bác cúp dài như vậy này. - Đâu được, dài quá. Mạ mi không chịu mô.

Mạ mi bắt tao cúp lại. Mi phải trả tiền tao cúp lần thứ hai. Mi chịu không ?

- Tiền mô mà trả. Có tiền thì con đã đi ra tiệm hớt tóc hôm qua rồi.

- Ngồi im để cho tao hớt. Mi không thấy răng, lần trước nghe lời mi mà tao bị mạ mi la à.

Tôi đành ngồi im để bác thợ cúp thi hành lệnh của mạ tôi. Bác đưa tông đơ được hai đường sau gáy tôi, tôi nhích người tới vì sợ bác cúp đầu tôi trọc quá. Bác thợ cúp nạt :

- Ngồi im để tao cúp. Mi nhúc nhích thì làm răng tao cúp được.

Bác dịu giọng : - Ngồi im thì tao để lại cho mi một ít tóc.

Nhà bác thợ hớt tóc ở đâu, tôi không biết, nhưng bác rất thân quen với xóm ga Mười Sáu Gian của tôi. Ba bốn ngày, bác đi qua xóm tôi một lần. Tháng tết, bác đến xóm tôi hàng ngày kể từ hai mươi hai tết cho tới tận ngày hai mươi tám tết. Bác chỉ có một thùng đựng dụng cụ vuông vắn nhỏ bằng gỗ, một ghế xếp da. Thùng gỗ đựng hai cái tông đơ, hai cái kéo, hai con dao cạo, một bộ ráy tai, một chai nước hoa eau de colon pha loãng, một khăn vải ca rô màu xanh, môt sợi dây da bò để mài

9

dao, một cái gương soi mặt nhỏ, một bàn chải nhỏ để phủi tóc. Không ai trong xóm là không biết bác, nhưng chẳng ai biết tên bác. Già trẻ lớn bé trong xóm tôi đều gọi bác là Bác Thợ Cúp. Tất cả trẻ con kể cả trai lẫn gái và người già trong xóm đều là khách hàng của bác. Vài anh thanh niên trong xóm như anh Thìn, anh Lương, anh Hội, anh Thảo, anh Long, anh Thành, anh Nhuận là những trường hợp ngoại lệ. Mấy anh này cúp tóc trong tiệm hớt tóc đàng hoàng tại chợ Cồn hay chợ Hàn. Tôi nghe bác Liễn nói với anh Long, con bác, về tội chau chuốt đầu tóc một cách quá đáng :” Mấy đứa mi chỉ lo ăn diện, mặc cho đẹp, đầu cho láng, chỉ để đi cua gái. Không biết tụi mi học hành có ra chi không ? Gắng học, kiếm chút chữ, sau này có nghề có nghiệp đàng hoàng thì lo chi không có vợ đẹp ”. Tôi không biết bác thợ cúp đến xóm tôi lần đầu tiên ngày nào, tháng nào, năm nào. Người lớn nghe tôi hỏi cũng lắc đầu nói không nhớ bác thợ cúp đến xóm tôi khi nào. Thằng Kính con bác Cơ nói với tôi :’’ Bác cúp tóc tao từ hồi tao còn nhỏ. Để giúp bác thợ cúp thi hành nhiệm vụ, mạ tao ôm chặt tao, còn ba tao làm trò hay dọa nạt để tao không cựa quậy. Cúp xong được đầu tao, ai nấy thở phào nhẹ nhõm như thoát được một tai nạn. Nay tao đã mười một tuổi. Như vậy bác thợ cúp đã đến xóm mình ít nhất cũng phải trên bẩy năm.”. Mỗi khi đến xóm tôi, bác đi vòng quanh xóm để báo cho mọi người biết, bác sẵn sàng phục vụ cho những ai tóc đã dài. Đi xong một vòng quanh xóm, bác đến cây thầu đâu. Chỗ cây thầu đâu rất thuận tiện cho bác thợ cúp. Cây thầu đâu ở khu vực trung tâm của xóm, có khoảng đất rộng, có bóng mát. Bác tự tiện đóng hai cái đinh lên cây thầu đâu để treo tấm da bò mài dao và chiếc gương soi mặt. Mỗi lần bác đến, ít nhất cũng có hai ba người đến cúp tóc, hiếm khi bác phải thu dọn dụng cụ để đi nơi khác mà không có khách hàng. Tết thì bác rất đông

10

khách. Hầu như tất cả trẻ con lớn bé trong xóm đều tụ tập quanh cây thầu đầu để chờ đến lượt mình cắt tóc. Tóc đã dài hay còn ngắn đều cắt, cắt tóc để ăn tết. Trong lúc chờ đợi, trẻ con lớn bé, trai gái đều chơi hai trò chơi của phái nữ : nhẩy dây và lò cò. Đôi khi bọn con trai chúng tôi đốt pháo, bắn súng carbua. Chúng tôi chơi đùa vui như ngày hội : Ngày Hội Cúp Tóc Đón Tết. Ngày Hội Cúp Tóc Đón Tết không chỉ kéo dài một ngày mà kéo dài một tuần từ hai mươi hai tết đến hai mươi tám tết. Cúp rồi, đang cúp, đợi cúp hay hôm sau mới đến lượt cúp cũng đều tụ họp để mừng ngày hội. Ngày vui nhất là những ngày chúng tôi đốt pháo tống hoặc bắn súng carbua. Vui vì thỉnh thoảng chúng tôi mới có tiền mua pháo tống để đốt, và hiếm khi chúng tôi xin được một cục carbua ở vựa trái cây ở Chợ Cồn. Thường thường chúng tôi chỉ đủ tiền mua năm ba quả pháo tép lẻ để đốt. Đốt pháo tống mới thấy rằng mình thật oai và dũng cảm. Một đứa châm ngòi, một đứa úp cái lon sữa bò, trong lúc bọn con gái bịt tai, mấy đứa trẻ bốn , năm, sáu tuổi nấp sau cây thầu đâu. Pháo tống nổ to như trái lựu đạn thật. Cái lon bay tung lên trời. Xác pháo bay đến tận bọn con trai gan dạ chúng tôi. Làn khói nhỏ vẫn vẩn vơ cùng xác pháo. Pháo nổ rồi mà chúng tôi vẫn còn ngẩn ngơ. Bắn súng carbua cũng vui chẳng kém đốt pháo tống. Chúng tôi có bốn, năm khẩu súng. Súng làm bằng ống tre. Bắn súng carbua chẳng khác chi bắn súng thần công ngày xưa. Chỉ khác là chúng tôi không khấn lạy trước khi bắn như các cụ quan lại ngày trước. Đạn của chúng tôi là lon sữa bò úp vô miệng súng, còn đạn của các cụ là những viên bi sắt được nhét vô súng. Cũng giống như bắn súng thần công, chúng tôi châm lửa vô một cái lỗ ở phần cuối của ống tre. Súng nổ, lon sữa bò bay xa. Theo luật của chúng tôi, súng đứa nào bắn lon văng gần nhất thì phải đi lượm tất cả các lon để chuẩn bị cho đợt bắn khác. Nhưng hiếm khi chúng tôi phải đi lượm. Súng vừa nổ là

11

bọn con nít nấp sau cây thầu đâu đã chạy ùa ra để lượm lon về cho chúng tôi. Tôi học hết lớp nhất, mạ tôi bắt tôi húi trọc. Tôi hết sức phản đối, nhưng mạ tôi nhất quyết bắt tôi phải cúp trọc với lý do để cho mát, khoẻ và đỡ tốn kém. Hai tháng trước, tôi thoát nạn nhờ bác thợ cúp đến xóm tôi lúc mạ tôi đi vắng. Tháng vừa rồi, mạ tôi dắt tôi ra tận cây thầu đâu giao tôi cho bác thợ cúp. Mạ tôi nói với bác thợ cúp:

- Ông húi trọc nó cho tôi, mấy lần trước tôi bảo nó húi trọc mà không thấy ông cúp trọc cho nó.

- Nó có nói chi với tôi đâu mà tôi biết. Mạ tôi ngồi chờ đến phiên tôi cúp. Trong lúc chờ đợi thấy mặt mày tôi ủ rũ, mạ tôi vuốt tóc tôi an ủi :

- Cúp trọc cho mát và sạch sẽ con ạ. Để tóc dài mà nghịch ngợm suốt ngày, mồ hôi mồ kê thì đầu hôi như tổ cú, ghẻ chốc ai mà chịu được. Con nhớ năm ngoái đầu con ghẻ chốc. Tóc dính vô mấy mụn ghẻ, gỡ mãi không ra để xức thuốc. Mỗi lần xức thuốc, gội đầu cho con là cực hình.

Đến phiên tôi thì mạ tôi về nhà. Ông bà Vân ở xóm ga Cầu Đen đến chơi nên mạ tôi phải về nhà. Tôi ngồi lên ghế. Bác Thợ Cúp bảo tôi :

- Mi chờ tao hút xong điếu thuốc. Hút xong điếu thuốc, bác nói :

- Mạ mi bảo tao cúp trọc đầu mi đó nghe. - Hứ, mạ con nói chơi mà bác cũng tin. Bác

coi có đứa mô trong xóm cúp trọc đâu. Cúp trọc ngượng chết.

- Ngượng chi mà ngượng. Mi mắc cỡ với con Hoa chứ chi.

- Mô có, con với con Hoa có chi mô. Bác nghe ai nói bậy rứa.

12

- Bậy chi mà bậy. Mi và thằng Lộc đánh nhau để dành con Hoa.

- Hứ, bác nói bậy. Răng chuyện chi trong xóm, bác cũng biết hết rứa.

- Răng tao lại không biết. Khi hớt tóc người lớn, con nít đều kể hết mọi chuyện trong xóm cho tao thì tao biết chứ răng. Tuần trước, thấy mặt thằng Lộc bị xưng, tao hỏi lý do, nhưng nó không nói. Thằng Tường mách tao là mi với thằng Lộc đánh nhau để dành con Hoa.

- Thằng Tường nói bậy. Con đánh thằng Lộc vì nó cắp đôi con với con Hoa.

- Rứa mi không ưa con Hoa à. - Con không ưa. - Mi ưa đứa mô ? - Con còn nhỏ. Con không ưa đứa mô hết. - Mi nói đúng. Nhỏ lo học lo hành, đừng có

tình ái lăng nhăng hư hỏng. Chừ mi muốn tao cúp đầu mi trọc như trái dừa, trọc như đầu mấy ông thầy chùa, hay cúp sát như bọn tân binh quân dịch.

- Bác cứ cúp như cũ. Con hỏi mạ con đã. Lần sau bác cúp trọc cũng không muộn.

- Mạ mi la thì mi ráng chịu, đừng đổ thừa cho tao.

- Bác yên chí, mạ con không la mô. Cúp tóc xong tôi về nhà. Mạ tôi nhìn thấy tôi, bà vụt đứng dậy. Mạ tôi nắm tay tôi và nói với ông bà Vân :

- Ông bà chờ tôi một chút. Tôi trở lại ngay. Mạ tôi lôi tôi ra khỏi nhà. Vừa đi mạ tôi vừa nói :

- Bực mình ông thợ cúp này. Đã dặn cúp trọc cho thằng bé mà cũng không xong.

Bác thợ cúp đang sửa soạn dụng cụ để rời xóm tôi. Nghe tiếng mạ tôi, bác giật mình vì biết sẽ có chuyện lôi thôi với mạ tôi. Mạ tôi nói :

13

- Tôi đã bảo ông cúp trọc cho nó, răng ông không chịu cúp. Chừ ông cúp trọc nó ngay cho tôi.

Bác thợ cúp năn nỉ : - Tại nó chứ có phải tại tôi đâu. Nó nhất định

không chịu cúp trọc. Chừ muộn rồi, để lần sau tôi cúp trọc nó. Lần ni tôi không lấy tiền.

Thấy bác thợ cúp nhận lỗi, mạ tôi nguôi cơn giận. Mạ tôi đưa tiền trả bác thợ cúp và nói :

- Lần sau, đừng có nghe lời trẻ con. Mạ tôi lôi tôi về nhà:

- Về nhà, tắm rửa rồi học hành. Mạ thằng Lộc hôm qua mách với ba là con đánh thằng Lộc xưng cả mặt. Tối nay thì chết đòn với ba mày.

Lần này, tôi biết không thể thoát được vì khi dẫn tôi đi cúp tóc, mạ tôi dọa tôi :

- Không cúp trọc mà bị ghẻ chốc thì mạ lấy bàn chải giặt chà mụn ghẻ thì đừng có mà la khóc.

Nhìn từng mảng tóc rơi trên tấm vải quàng ca rô màu xanh, tôi cảm thấy đầu tôi nhẹ hẳn đi. Tôi có cảm giác không an toàn. Nhỡ những quả thầu đâu xinh xắn rơi trúng đầu, có khi đầu cũng bị xưng chứ chẳng chơi. Tôi nhúc nhích để nhìn xem mặt mình ra sao, nhưng chiếc gương nhỏ nên tôi không biết mặt tôi giống con giáp nào trong mười hai con. Bác thợ cúp luôn mồn nhắc :

- Ngồi im. Sắp xong rồi. Tao gọt lại cho tròn là xong.

Tôi buồn bã nói : - Có còn sợi tóc mô nữa mà bác gọt. - Tao để lại cho mi một ít tóc, răng mi nói

không có tóc. Tao đã hứa mà mi không tin. Tao hứa là tao làm. Mạ mi có la thì tao chịu.

14

Cúp xong, không đợi bác thợ cúp dùng bàn chải để phủi những sợi tóc quanh cổ áo như mọi khi, tôi chạy vội về nhà. Tôi soi mặt tôi trong gương. Đầu tôi không giống trái dừa, cũng không giống đầu của các nhà sư, cũng không giống trái bưởi. Tôi buồn, nhưng tôi bằng lòng vì mặt tôi cũng không xấu như tôi tưởng. Trái lại tôi có vẻ hùng dũng hơn, cứng cáp hơn. Tắm rửa xong, tôi vô giường nằm. Tôi kéo tấm chăn mỏng chùm luôn cả đầu mặc dù trời rất nóng. Tôi bâng khuâng nghĩ ngợi. Tôi trở thành đứa trẻ không giống những đứa trẻ khác. Tôi sẽ lạc lõng trong đám trẻ. Bỗng nước mắt tôi trào ra vì tủi thân. Mạ tôi gọi tôi năm, sáu lần ra ăn cơm, nhưng tôi vẫn nằm im. Ba tôi kéo chăn đắp của tôi, ba tôi nói :

- Dậy, rửa mặt, ăn cơm. Tối ni có văn nghệ ở sân cercle. Ăn cơm mau mà đi, không có muộn.

Tôi chỉ ăn hai chén cơm. Thường ngày tôi ăn đến bốn, năm chén mỗi bữa. Ăn xong tôi lại vô giường đắp chăn kín mít. Tôi nghe tiếng người lớn, tiếng trẻ con trong xóm rủ nhau đi coi văn nghệ. Tôi nghe tiếng thằng Minh, thằng Đằng hỏi mạ tôi :

- Thằng Thanh mô rồi bác. - Nó nằm trong kia kìa.

Bọn trẻ con ào vào phòng tôi : - Dậy đi coi văn nghệ, Thanh.

Thấy tôi vẫn nằm im không nói, cũng không nhúc nhích, bọn trẻ con im lặng đi ra khỏi phòng tôi. Phòng tôi thật im lặng. Bỗng chăn tôi bị kéo nhẹ, một bàn tay nhỏ nhắn, bàn tay thật ấm đặt trên trán tôi. Tôi nghe giọng con Hoa:

- Mi bị bệnh ? Tôi không trả lời. Bàn tay từ từ rút ra. Tiếng chân thật nhẹ của con Hoa bước ra khỏi phòng tôi. Không gian thật im, một khoảng trống mênh mông bao phủ tôi. Đêm đó tôi thao thức. Tôi nghe tiếng đồng hồ quả lắc gõ. Tôi đếm theo từng tiếng gõ của đồng hồ. Tôi đếm được mười một tiếng gõ. Rồi tôi đếm được mười hai

15

tiếng đồng hồ gõ. Tôi ngủ thiếp trong nỗi buồn mênh mang và cô đơn. Đi học hay đi đâu, tôi đi đầu dầu kể cả khi trời nắng gắt hay khi mạ tôi bắt tôi đội mũ. Đội mũ nặng, trông quê mùa hơn đầu không mũ. Đội mũ lại hay bị tụi bạn bè chọc phá. Đứa đi sau hất mũ văng xa cả năm, sáu mét trên mặt đất. Tôi đã thấy thằng Hưng miệng vừa chửi thề, vừa đuổi theo chiếc mũ đang bị chuyền từ đứa này sang đứa khác. Càng chửi, chúng càng chọc. Đến lúc nhặt lại được mũ thì tất cả học trò đã vô lớp, Hưng mặt đỏ gay, quần áo xốc xếch là người sau cùng bước vô lớp trước bộ mặt hớn hở của cả lớp. Sáng nay, tôi đội mũ đi học. Thường ngày, tôi đi đến trường chung với mấy đứa trong xóm. Hôm nay, tôi lầm lũi đi, trong lòng đầy lo lắng bâng quơ. Vậy là từ nay, trường tôi có hai đứa trọc : Chú tiểu Thân và tôi. Chú tiểu Thân học trên tôi một lớp. Chú là học trò nên chú cũng đứng thứ ba sau quỉ và ma. Chú nghịch chẳng thua chi chúng tôi, cũng hồn nhiên cười đùa chẳng khác chi chúng tôi. Chú chỉ hơn bọn tôi là chú không chửi thề và văng tục. Tôi đã thấy chú dành banh với mấy đứa bạn cùng lớp trong sân trường thật hăng hái. Ai cũng phải công nhận chú là cầu thủ giỏi. Chú lừa banh khéo và có cú sút mạnh và chính xác. Chú bị nhiều thua thiệt hơn chúng tôi. Chú không được tham gia những sinh hoạt ngoài giờ học như chúng tôi. Tan học là chú phải về chùa ngay. Đứng xếp hàng chào cờ, tôi lấy mũ khỏi đầu và cầm chặt trong tay. Vừa dở mũ ra khỏi đầu chưa được một phút đã có mấy bàn tay xoa đầu tôi. Mới đầu tôi còn cự nự, sau tôi để mặc chúng làm tình làm tội cái đầu tôi. Không phải chỉ bọn lớp tôi nhìn tôi, mà học trò lớp khác cũng nhìn tôi. Một hiện tượng mới của trường. Chào cờ xong trên đường về lớp, tôi bi xoa đầu mạnh

16

hơn, có lần tôi bị ngã chúi về trước khiến tôi không dám đội mũ mà phải cầm mũ chặt trong tay. Sau giờ ra chơi, trên bảng có một bài thơ

Thằng Thanh cắp cập đến trường Con Hoa đã lén bỏ bùa cho Thanh Thanh về, Thanh ốm tương tư Ốm lăn ốm lóc cho Thanh trọc đầu

Bảng đen là chỗ những thi sĩ trong lớp tôi trổ tài. Giờ ra chơi, học trò phải ra khỏi lớp. Trực lớp chùi bảng. Chờ trực lớp chùi bảng xong, thi sĩ nào có bài thơ mới, vội vàng vô lớp, viết vội lên bảng hai hoặc nhiều nhất là bốn câu hay nhất của bài. Thi sĩ lớp tôi dù còn nhỏ tuổi, nhưng đã đối xử với nhau rất là văn minh, đầy tinh thần thượng võ và tôn trọng tự do phát biểu. Dù không có cam kết hay giao kèo nào, nhưng các thi sĩ tôn trọng luật không thành văn, cũng chẳng bằng ngôn từ. Thứ nhất là không dành hết bảng, chỉ dành đủ chỗ để viết. Ai đến trước thì viết phía trái của bảng chứ không viết ngay ở chính giữa bảng. Thi sĩ đến sau thì viết phần kế tiếp. Những thi sĩ chậm chân thì đành phải chờ giờ ra chơi hôm sau. Thứ hai là không xóa những câu thơ của người khác. Một điều ngạc nhiên, không ai phàn nàn về các anh chàng thi sĩ nhỏ tuổi này. Trực lớp không phàn nàn vì phải chùi bảng thêm một lần nữa. Thầy, cô giáo cũng không quở trách cấm đoán các thi sĩ viết thơ trên bảng trong giờ chơi. Có lẽ cũng vì những vần thơ phần lớn chỉ là những lời chọc ghẹo nhau, hoặc những câu thơ trào phúng để chọc cười. Ngày hôm sau, trong lớp xẩy ra một việc khiến tôi xúc động. Sau giờ chơi, chúng tôi có ba bài thơ trên bảng. Hai bài thơ vui, còn bài thứ ba xúc phạm đến tôi. Câu thơ lấy ý từ những câu ca dao tiếu lâm, nhưng cách trình bầy thật là ấn tượng, khiến tôi ngượng đỏ mặt :

17

Trọc đầu lông lốc bình vôi Ông ngồi ông ị ị ị ị ị ị ị ị … ÔNG TRÉT …ÔNG BÔI LÊN ĐẦU … THẰNG THANH.

Cô Quỳnh, cô giáo dậy Việt Văn, đọc ba bài thơ. Cô cho trực lớp xóa hai bài thơ đầu và để lại bài thơ xúc phạm tôi. Cô nói :

- Trò mô viết câu ni ? Không ai trả lời, nhưng nhìn nét chữ thì cả lớp đều biết người viết là thằng Diệp. Cô Quỳnh nói :

- Đùa nghịch nhưng không được đùa quá trớn. Trò mô viết thì lên chùi như một cử chỉ nhận lỗi.

Cả lớp đưa mắt nhìn về phía Diệp. Diệp đứng dậy, cúi đầu đi lên bảng chùi câu thơ nó viết. Chùi xong Diệp nói lí nhí trong miệng :

- Thưa cô, em hứa lần sau em không đùa quá trớn nữa.

Đi về chỗ, Diệp liếc nhìn tôi và mỉn cười. Sau giờ Việt Văn, trong lúc chờ thầy giáo của giờ kế tiếp, chị Mai đi đến bên tôi. Chị Mai là trưởng lớp. Chị là người duy nhất được mọi người trong lớp gọi là Chị. Còn chúng tôi, trai gái gọi nhau là mi và xưng tao. Tuổi trong khai sinh của chị Mai cũng đã hơn tôi hai tuổi. Tuổi thật của chị Mai hơn tôi đến bốn tuổi. Chị là con một ông bác sĩ. Bác sĩ Cần còn là một thi sĩ. Chị Mai xoa đầu tôi và nói :

- Tụi mi thấy đầu thằng Thanh giống quả dừa không ? Cúp trọc trông nó đẹp trai hẳn. Tao có em gái, tao gả cho nó.

Mấy đứa con trai lao nhao : - Mai tôi cúp trọc. Mà em gái chị đẹp không

cái đã. Chị Mai nói :

- Mi đừng buồn thằng Diệp, nó ghét mi vì nó ganh với mi. Mi đẹp trai hơn nó nhiều.

18

Diêp đứng dậy, nó nói với chị Mai : - Chị nói trật lất. Tôi thương thằng Thanh nhất

lớp. Nó với tôi là cập bài trùng trong đội banh, răng tôi ghét nó được.

- Tao nhắc mi, bạn bè trong lớp phải thương nhau.

- Thì tôi đã chùi bảng là tôi nhận lỗi rồi còn chi nữa.

Thầy Tòng bước vô. Lớp im lặng. Nỗi buồn không còn, tình cảm dễ chịu đến với tôi. Tôi yêu tất cả những đứa học trò trong lớp. Bọn học trò nhìn quen cái đầu trọc của tôi nên chúng không chọc phá tôi như những ngày đầu. Nhưng một hôm, cái đầu trọc của tôi lại trở thành đề tài để cả lớp tranh cãi. Một hôm tôi viết lên bảng hai câu thơ tôi vừa làm :

Gió ơi gió thổi suốt ngày Gió ơi hãy hát một bài hùng ca

Sau đó, dưới câu thơ của tôi có thêm bốn hàng chữ, nét chữ khác nhau:

Thi Sĩ Trọc Đầu Trọc Thi Sĩ Trọc Sĩ No Hair Thi Sĩ

Bốn đứa đặt bốn biệt hiệu cho tôi. Chị Mai đứng giữa lớp nói :

- Tụi mi thấy thằng Thanh làm thơ hay không? Vậy mà chừ tao mới biết.

Chị Mai nói với tôi : - Mi vô ban văn nghệ.

Diệp phản đối : - Nó vô ban văn nghệ thì ai đưa banh cho tôi.

Chị Mai nói với tôi như ra lệnh: - Chiều mai, mi đi họp ban văn nghệ tại nhà

tao.

19

Phúc trực lớp xóa hai câu thơ của tôi, bỗng nó dừng lại. Phúc nói với cả lớp :

- Tụi mi chọn biệt hiệu Thi Sĩ Trọc, Đầu Trọc Thi Sĩ, Trọc Sĩ, No Hair Thi Sĩ. Đứa mô có biệt hiệu khác cho thằng Thanh nữa không, để tao biểu quyết.

Cả lớp nhao nhao như ong vỡ tổ. Phúc dõng dạc nói : - Biểu quyết cho mau.

Năm phút sau, Phúc đọc kết quả viết trên bảng : - Thi Sĩ Trọc năm, Đầu Trọc Thi Sĩ bốn, Trọc

Sĩ ba mươi sáu, No Hair Thi Sĩ hai. Trọc Sĩ nhiều phiếu nhất.

Cả lớp vỗ tay. Cô Thuyền bước vô lớp. Cô ngơ ngác không biết bọn học trò vỗ tay cười la vì truyện chi. Trọc Sĩ đã gắn liền tôi suốt thời gian tôi học tại trường trung học Phan Châu Trinh, mặc dù hai năm sau đó tôi đã để tóc dài và chải brillantin. Tôi rất thích đi họp ban văn nghệ vì ba lý do. Thứ nhất là tôi được chị Mai phong cho một chức rất kêu : Trưởng Ban Báo Chí. Từ nay tôi phải lo làm tờ bích báo của lớp. Thứ hai là mỗi lần họp, chúng tôi đều được mạ chị Mai cho ăn, khi thì chè, khi thì bánh bột lọc, bánh nậm, trái cây thì mùa nào trái đó. Thứ ba là ban văn nghệ có con Hoa, con Hương, con Thiên Nga, thằng Hoàng Lùn. Tôi đèo Hoa bằng xe đạp đến nhà chị Mai ở tận khu Chợ Mới. Tôi và Hoa thường tới sớm hơn những đứa khác một giờ. Tới nhà chị Mai tôi vùi đầu vô làm tờ bích báo. Hoa xuống bếp phụ nấu ăn với mạ chị Mai. Mạ chị Mai thương Hoa và tôi nhất trong bọn, thương ra mặt. Hoa và tôi được nếm thức ăn trước, được chia phần thức ăn nhiều hơn những đứa khác. Có khi Hoa và tôi được ăn những viên kẹo tây mà những đứa khác không được ăn. Mỗi lần cho Hoa và tôi ăn những thức ăn quý hiếm, mạ chị Mai đều dục :” Hai đứa con ăn ngay đi, đừng để cho mấy đứa thấy “. Tới sớm, tôi và Hoa về muộn hơn những đứa khác. Hai đứa

20

tôi phụ chị Mai dọn dẹp sạch sẽ sau buổi họp. Tôi có dịp nói chuyện với mạ chị Mai nên tôi biết tại sao chị Mai đi học trễ. Mạ chị Mai kể với tôi rằng :” Con Mai đi học trễ cũng vì loạn lạc, chiến tranh. ….” Chúng tôi đến đầy đủ, chị Mai phân công :” Thanh lo cho xong tờ báo, viết lời giới thiệu bài hát. Hôm nay, tập hát cho chương trình sinh hoạt hàng tuần, tuần sau tập chương trình tết “. Chúng tôi có hai chương trình văn nghệ. Một chương trình hát tại buổi sinh hoạt hàng tuần vào chiều thứ sáu và một chương trình văn nghệ tết của trường. Trường tôi hàng tuần có một buổi sinh hoạt chung vào chiều thứ sáu để phổ biến tin tức sinh hoạt trong tuần, nhận xét của nhà trường về tinh thần kỷ luật và học tập trong tuần. Các lớp phải thay nhau phụ trách mục văn nghệ trong buổi sinh hoạt này. Tiết mục phụ giúp văn nghệ chỉ gồm hai bản đồng ca. Một bản mở đầu chương trình và một bài kết thúc buổi sinh hoạt. Chị Mai giao cho tôi phần soạn chương trình và giới thiệu chương trình. Chúng tôi tập nghiêm chỉnh như buổi diễn thực sự. Vừa tập xong, chúng tôi nghe tiếng vỗ tay của ba chị Mai. Ba chị Mai nói với chúng tôi :

- Các cháu trình diễn hay lắm. Giới thiệu cũng hay mà hát cũng hay. Để cho buổi trình diễn hay hơn, bác đề nghị các cháu nên thêm một câu nói, một đoạn thơ, hay một giai thoại ngắn về cụ Phan Châu Trinh thì chương trình của các cháu hay hơn, ý nghĩa hơn. Các cháu là học sinh trường Phan Châu Trinh mà không biết chi, hay không nhắc chi đến người thì thật thiếu sót. Nhắc đến công lao to lớn của người đối với dân tộc, bác nghĩ là điều tốt.

- Ba nói, chúng con xin nghe. Nhưng chúng con không có thì giờ. Sinh hoạt nửa giờ, chúng con chỉ có mười phút để hát hai bài hát. Ba thử tưởng tượng, ra xếp hàng để hát

21

cũng đủ hết giờ. Phần ba đề nghị nên dành cho thầy cô.

Tôi nói: - Những buổi sinh hoạt trước, có thầy cô mô

nhắc chi tới cụ Phan Châu Trinh đâu. Mình là học sinh trường Phan Châu Trinh mà không biết chi về cụ thì ốt dột thật. Ý kiến của bác thật hay.

Hoàng Lùn nói: - Thêm một câu nói hay một câu thơ của cụ

Phan Châu Trinh thì mất mười lăm giây là nhiều.

Chị Mai dịu giọng : - Thanh, mi lo việc ba tao vừa nói.

Hôm sau, tôi nhờ thằng Minh dẫn đến nhà bác nó ở khu đình Hải Châu. Bác của Minh là nhà văn và là giáo sư Việt Văn trường Phan Thanh Giản. Ngoài những tác phẩm văn học, ông còn viết nhiều sách và tài liệu về cuộc Nam Tiến, về thơ văn và cuộc đời tranh đấu của cụ Phan Châu Trinh. Tôi đến gập bác của Minh với mục đích để xin một câu nói hay một câu thơ nổi tiếng của cụ Phan Châu Trinh. Không ngờ, tôi phải ngồi gần hai giờ để nghe ông nói về cuộc đời của cụ Phan Châu Trinh lúc cụ gần mất. Tôi mới học lớp đệ thất mà bác của Minh coi tôi như một người lớn. Ông rót nước trà mời tôi uống. Ông bắt đầu nói thì Minh lẩn xuống nhà dưới để chơi với hai đứa con trai của ông. Ông mở đầu :” Các cháu đã biết về vụ biểu tình chống thuế, về phong trào Đông Du, về Đông Kinh Nghĩa Thục cổ vũ phong trào học Quốc Ngữ, cắt tóc ngắn, mặc âu phục. Các cháu cũng biết về bức thư của cụ Phan Châu Trinh gửi vua Khải Định nhân dịp nhà vua đi dự hội chợ Đấu Xảo tại Paris vân vân. Nhưng ít ai biết về hai năm cuối cùng của người : Ngày 29 tháng 6 năm 1925, cụ Phan Châu Trinh và cụ Nguyễn An Ninh về tới Sài Gòn từ Pháp cho

22

đến ngày cụ Phan mất, ngày 24 tháng 3 năm 1926 lúc chín giớ rưỡi tại Chiêu Nam Lầu ”. Tôi là học sinh lớp đệ thất nên biết về cụ Phan Chu Trinh rất ít. Tôi có biết chi mô về những điều bác vừa nói, vậy mà tôi phải chịu trận ngồi gần một tiếng đồng hồ để nghe bác của Minh nói về hai năm chót của cuộc đời cụ Phan Châu Trinh. Mới đầu tôi ngồi nghe mà không yên. Tôi chỉ mong ông ngưng nói là tôi xin kiếu về mà không còn dám đề cập đến mục đích của mình. Nhưng sau đó, tôi bị câu truyện hấp dẫn khi bác của Minh nói về tình đồng chí mà cụ Nguyễn An Ninh và cả gia đình cụ đã dành cho cụ Phan Châu Trinh. Ông kể : Cụ Phan Châu Trinh và cụ Nguyễn An Ninh đáp chuyến tàu Fontainebleau từ Pháp về Sài Gòn. Lúc đó tình trạng sức khỏe của cụ Phan Châu Trinh suy yếu. Một tháng trời lênh đênh trên biển, hai cụ đàm luận với nhau nhiều về chương trình hành động để canh tân xứ sở, kêu gọi đoàn kết để đạp đổ bạo quyền, xây dựng dân chủ tự do cho đất nước. Cụ Phan đã khẳng định :” Một khi đã trở lại sống trên quê hương xứ sở, tôi nguyện đem hết sức lực bình sinh mà thức tỉnh dân khí ba miền đồng tâm hiệp lực đạp đổ cường quyền áp chế “. Hai cụ đã giữ đúng lời khi về tới Sài Gòn. Cả hai cụ lao vô vòng hiểm nguy để thực hiện giấc mộng đưa đất nước đến bến bờ tự do và giàu mạnh. Mặc dù tình trạng sức khỏe suy yếu, cụ Phan vẫn hăng hái hoạt động. Cụ Phan, cụ Nguyễn đi diễn thuyết. Hai cụ đi các tỉnh miền Đông và miền Tây để vận động tài chánh cho việc tái bản tờ báo La Cloche Fêlée. Cụ Phan hoạt động được cũng nhờ sự giúp đỡ hết lòng của cả gia đình cụ Nguyễn An Ninh. Gia đình cụ Nguyễn An Ninh đưa cụ Phan về Mỹ Hòa, Mỹ Tho để tiện việc săn sóc và thuốc men cho cụ Phan. Thân sinh của cụ Nguyễn An Ninh là cụ Nguyễn An Khương lo việc tiếp đón các đồng chí, các nhà ái quốc đến bàn việc cứu nước với cụ Phan. Chú ruột cụ Nguyễn An Ninh là Nguyễn An Cư, đông y sĩ, chăm lo

23

săn sóc sức khỏe cho cụ Phan. Điều đau buồn cho cụ Phan là lúc cụ đang hấp hối trên giường bệnh thì cụ được tin cụ Nguyễn An Ninh bị bọn mật thám bắt tại nhà lúc mười một giờ trưa ngày 24 tháng 3 năm 1926. Cụ Phan Châu Trinh trút hơi thở cuối cùng lúc chín giờ ba mươi tối cùng ngày. Gia đình cụ Nguyễn An Ninh là một gia đình cách mạng. Cha, chú, con ruột, con rể đều xả thân cho sự nghiệp giải phóng và canh tân đất nước. Tấm lòng của mỗi người trong gia đình cụ rộng như trời và bao la như biển. Họ chỉ biết hiến dâng cuộc đời của họ cho đại nghĩa. Gia đình cụ là tấm gương sáng dẫn đường cho Dân tộc Việt. …. Minh từ nhà sau đi lên và hỏi tôi :

- Xong chưa ? Đi về, tao còn phải học bài. Có cơ hội để xin phép ra về, tôi nói:

- Con xin cám ơn bác. Con xin bác cho con một câu nói hay một câu thơ có ý nghĩa thúc dục thay cũ đổi mới của cụ Phan Châu Trinh.

Bác của Minh đưa cho tôi một xấp giấy đánh máy và nói:

- Đem về đọc và tự lựa lấy. - Con cám ơn bác.

Tôi đọc hết xấp giấy đánh máy của bác của Minh. Tôi đọc đến hai lần. Tôi đặc biệt chú ý đến đoạn viết về nhận xét của cụ Phan Châu Trinh về một đặc tính của dân Việt ta. Cụ nói rằng dân tộc ta coi nặng gia đình hơn cộng đồng và đất nước. Cụ phê phán cá tính này vì theo cụ cá tính này làm cho đất nước không phát triển nhanh được. Vì quá lo cho gia đình, nên người Việt không dành nhiều tâm huyết, tài năng và tiền của cho xã hội và đất nước. Nhà thì có thể giàu, nhưng nước thì vẫn nghèo. Nhà thì tiền của, vàng bạc chất đầy kho. Nước thì ngân khố rỗng, không đủ tiền xây trường học, bệnh viện, nhà máy, đường xá, cầu cống. Tôi định chọn ý này cho buổi trình diễn, nhưng tôi không dám vì trong

24

lòng tôi phân vân không biết cụ Phan Châu Trinh nhận xét có đúng không ? Trong sử sách, tôi đã đọc được biết bao tấm gương hy sinh cho Tổ Quốc. Nhưng tôi thấy nước mình còn nghèo mà tôi không biết được lý do vì sao. Cuối cùng tôi chọn được hai câu nói của cụ cho buổi trình diễn của chúng tôi. Hôm trình diễn, tôi mở đầu :” Lớp đệ thất A xin được mở đầu buổi sinh hoạt bằng câu nói của cụ Phan Châu Trinh. Câu nói của người để cổ vũ cho phong trào Duy Tân và phong trào Bất Bạo Động. Người nói : Không nên trông người ngoài, trông người ngoài là ngu. Không nên bạo động, bạo động là chết. Tôi chỉ có một lời nói với đồng bào, không gì bằng học. Chỉ nên đề xướng dân quyền, dân đã biết có quyền thì việc khác có thể làm “. Tôi vừa nói dứt, ban văn nghệ lớp tôi hát vang bài Lên Đường của nhạc sĩ Lưu Hữu Phước:

Nào anh em ta cùng nhau xông pha lên đàng Kiếm nguồn tươi sáng Ta nguyện đồng lòng điểm tô non sông Từ nay ra sức anh tài Đoàn ta chen vai nề chi chông gai, lên đàng Ta người Việt Nam, nhìn tương lai huy hoàng Đoàn ta bước lên đàng cùng hiên ngang hát vang Nhìn non sông ta, trời mây bao la muôn đời Tâm hồn phơi phới Mau nhìn hoàn cầu, khá trông năm châu Cùng nhau tung chí anh hào Đoàn ta đi mau, lòng trai không nao, lên đàng Ta người Việt Nam, nhìn non sông tưng bừng Đoàn ta hát vang lừng , nào tung bay chí trai Kìa gương trung kiên, truyền lưu muôn năm Lên đàng, kết đoàn hùng tráng Danh lừng Bạch Đằng, tiếng vang Chi Lăng Đồng tâm noi dấu anh hùng

25

Ngày xưa ai đem tài cho quê hương bao lần Khuông phò nhà Nam Đoàn ta ghi trong lòng, đời hy sinh anh hùng Nhìn non sông thẳng xông

Sau phần phổ biến tin tức và nhận xét về kỷ luật và học tập của thầy tổng giám thị. Chúng tôi lại lên sân khấu để kết thúc buổi sinh hoạt. Tôi nói : ” Chúng tôi xin trích một đoạn trong bài diễn văn cuối cùng của cụ Phan Châu Trinh đọc tại Hội Thanh Niên Sài Gòn. Người nói: “ Xem như thế thì xưa nay nước ta không có quốc gia luân lý, chỉ có một cái luật vua tôi bắt buộc dân phải theo, vua với dân không có luân lý gì dính nhau, chẳng qua vua và tôi tớ của vua hiệp lại với nhau lấy sức mạnh để đè nén lên dân mà thôi … Nay muốn một ngày kia nước Việt Nam được tự do độc lập thì trước hết dân Việt Nam phải đoàn kết ”. Chúng tôi hát vang bài Nhà Việt Nam của nhạc sĩ Thẩm Oánh: Nhà Việt Nam, Nam Bắc Trung sáng trưng Á Đông Bốn nghìn năm đó, văn hóa xây đắp bao kỳ công Người Việt Nam cân quắc bao anh hùng Từng phen nức danh dưới trời Á Đông Ai ơi đừng phân chia Nam Bắc Trung Một nhà Việt Nam Nam Bắc Trung chung giòng Dân con Việt Nam hằng mong Bền tâm cố xây nhà Việt Nam Nam Quan cho đến Cà Mâu Là nhà Việt Nam non nước tươi một màu Yên vui anh trước em sau Đừng có xa nhau mà lòng tan nát đau Khăng khăng thề tay nắm tay Cùng khao khát say ánh vinh quang sáng soi ngập trời Nhà Việt từ đây

26

Trung Nam Bắc cùng một lòng mừng vui Năm 1956 là những năm sôi nổi của phong trào bài trừ tứ đổ tường, phong trào cách mạng quốc gia, phong trào tố Cộng. Tình cảm bài Pháp cũng bừng dậy trong lòng người dân Đà Nẵng. Nhà trường điều động học sinh tham gia những cuộc biểu tình, những cuộc tuần hành quanh thành phố, đốt bàn đèn và dụng cụ hút thuốc phiện tại vườn hoa Diên Hồng. Học trò chúng tôi tự động tổ chức đánh nhau với bọn học sinh trường College de Pascal. Tham dự trận đánh chỉ có ba bốn anh học lớp đệ ngũ cầm đầu, số còn lại là học sinh đệ lục và đệ thất. Chúng tôi xông ra trận với khí thế ngùn ngụt. Trong sân trường năm sáu nữ sinh và chú tiểu Thân nhìn theo chúng tôi vừa lo lắng vừa khâm phục. Hoa nói với tôi :

- Mi đi đánh nhau. Mạ mi biết thì mi ăn đòn… Tôi chẳng thèm nghe lời Hoa. Tôi ái ngại và thấy thương chú tiểu Thân. Chú không được tham dự với chúng tôi đi đánh nhau với bọn học sinh trường College de Pascal ở Trẹm mà chú rất đồng tình ủng hộ : Đánh học trò trường Pháp là đánh thực dân Pháp. Chú đứng trong sân trường nhìn những toán chiến sĩ xông ra chiến trường, lòng buồn rầu vì không được tham gia những chiến dịch hành quân vừa hào hùng, vừa vui thú. Chúng tôi không có chỉ huy, nhưng tự động chúng tôi chia thành ba mũi tấn công. Một toán đi dọc theo bờ sông Hàn để xuống Trẹm. Toán thứ hai thẳng ra đường Quang Trung để xuống Trẹm. Toán này tuyển thêm quân khi đi qua trường Phan Thanh Giản nên toán này đông nhất, có khi lên đến hơn hai, ba chục đứa. Toán thứ ba đi xuống tận gần biển Thanh Bình rồi dùng đường tắt để đến Trẹm. Chúng tôi chiến thắng vẻ vang. Địch quân vừa chạy về trường, vừa la, vừa khóc. Chúng tôi rút lui khi mấy ông Tây mũi lõ xuất hiện ở hàng rào trường. Mấy ông Tây gân cổ thổi còi, la hét và xổ

27

những tràng tiếng Tây mà chúng tôi chẳng hiểu chi cả. Trước khi rút lui, chúng tôi bắn ná vào mấy ông Tây, khiến họ phải ngưng thổi còi, ngưng la hét và chạy nấp sau những cây mù u. Sau chiến thắng trở về nhà, tôi thấy mạ tôi với cái chổi lông gà trên tay. Mạ tôi nắm lấy cánh tay tôi, lôi tôi vô nhà. Mạ tôi nói:

- Nằm lên giường, cho mạ hỏi tội. Mạ tôi bắt tôi nằm xấp, mạ tôi nhịp cán chổi lông gà vào mông tôi :

- Mạ nuôi con ăn học, răng con lại đi đánh nhau.

- Con có đi đánh nhau đâu. - Rứa con đi mô mà chừ con mới về. - Con đi xuống nhà thằng An họp nhóm. - Con Hoa mách với mạ là con, thằng Kính,

thằng Lộc đi đánh nhau với bọn học trò trường College. Mạ đánh con mười roi về tội đánh nhau, mười roi về tội nói dối.

Mạ tôi quất cán chổi lông gà vào mông tôi : - Nhớ nghe con. Lần sau đi đánh nhau thì hai

mươi roi. Khác hẳn buổi chiều, tôi tả xung, hữu đột. Tôi bị một thằng lớn hơn tôi đá hai cái vào bụng ngã lăn kềnh. Tôi vẫn vùng dậy xông vào đấm đá khiến nó phải bỏ chạy. Tôi còn chận đánh hai ba thằng nhỏ như tôi khiến chúng vừa chạy, vừa la, vừa khóc. Mạ tôi mới đánh hai mươi roi mà tôi đã khóc tấm tức. Tôi ra sân để rửa mặt. Tôi úp măt vào chậu nước. Tôi nghe tiếng chân ai đi đến bên tôi. Tôi không ngửng mặt lên. Tôi nghe giọng của Hoa :

- Mi bị đòn có đau không? Tao xin lỗi mi. Tôi ngửng mặt lên. Hoa nhét một cái chi vô túi quần tôi, Hoa nói :

- Tao đền mi cái ni. Hoa đi nhanh về nhà. Tôi nhìn theo Hoa. Hoa thật dễ thương, nhưng tôi ghét nó vì không có chuyện chi của

28

tôi ở trường mà nó không kể với mạ tôi, ngay cả những lần tôi đã dặn nó đừng có mách mạ tôi. Tôi nhớ, một lần tôi theo Phong, Hải, Hoàng Lùn, Kính, Phú Sơn đi tắm sông Hàn gần tòa Thị Chính. Chúng tôi thích tắm ở chỗ này vì chỗ này có thể chơi trò nhảy từ trên cao xuống nước. Nhà lợp tôn, sàn nhà là những cột xi măng xếp thành những ô chữ nhật rộng lớn. Nhà xây lồi ra cách bờ đến khoảng hai mươi mét. Những thanh xi măng cao hơn mặt nước sáu bẩy mét. Chúng tôi từ những thanh xi măng nhẩy xuống nước rồi bơi từ cột xi măng này sang cột xi măng kia, trèo lên nhẩy xuống suốt buổi chiều. Sông Hàn sâu, nước chẩy khá mạnh. Người ta đồn một con cá Mú chun vô một chiếc tầu Nhật bị đắm trên sông Hàn. Con cá Mú lớn không chui ra được khỏi tàu. Nhiều người lặn vô tàu đã bị con cá Mú ăn thịt. Truyện con cá Mú không có thật, nhưng mạ tôi cấm tôi tắm ở sông Hàn. Khi đi, tôi đã dặn Hoa :

- Mạ tao hỏi, mi nói tao đi họp nhóm học tập. Buổi chiều tôi về nhà. Mạ tôi đang may áo. Trông thấy tôi, mạ tôi đi tìm chổi lông gà. Mạ tôi bắt tôi nằm lên giường, quất mười roi vào mông tôi và nói :

- Đã dặn không được đi tắm sông Hàn. Mạ đánh con mười roi cho con nhớ. Lần sau hai mươi roi.

Hoa không biết nói dối nên tôi đã bị ba tôi véo tai mấy lần vì tội nói dối. Vô nhà, tôi móc trong túi để lấy ra gói mà Hoa nói là để đền cho tôi. Hai viên chocolat và hai miếng kẹo cao su. Tôi đưa miếng kẹo cao su lên mũi tôi. Kẹo cao su thơm thật. Từ nhỏ đến lớn tôi chưa đươc ăn kẹo cao su. Tôi bóc một viên kẹo chocolat bỏ vô miệng. Nước miếng toát ra từ chân răng hòa với cái ngọt, cái thơm của chocolat. Tôi quên cái ấm ức về trận đòn. Tôi vạch mông, tôi nhìn những lằn đỏ đầy trên mông nhỏ bé của tôi. Tôi tự hỏi :” Ở mô mà con Hoa có những thứ ni ? Răng con Hoa đền mình chi mà nhiều quá vậy ? Mà nó có tội chi với mình ”.

29

Tháng cuối cùng của niên học, lớp tôi rất chộn rộn. Nào là tập văn nghệ, nào là đá banh lớp, nào là viết lưu bút đã đánh tan được không khí trầm lặng của thời kỳ thi đệ nhị lục cá nguyệt. Một hôm, con Hương đưa cho tôi quyển lưu bút. Tôi đem quyển lưu bút về nhà trong lòng đầy vui tươi, phấn khởi. Tối hôm đó tôi từ chối mọi lời mời của tụi bạn trong xóm, kể cả chương trình đi bắn cọng phượng ngâm muối tối nay ở biển Thanh Bình. Tôi đem tất cả những quyển thơ văn có trong nhà để tham khảo, tra cứu. Tôi cẩn thận viết ra tờ giấy nháp rồi nắn nót chép lại vô quyển lưu bút. Hơn mười một giờ khuya tôi chưa viết xong vì mấy chữ trong bài thơ chưa được ổn. Mạ tôi dục tôi đi ngủ. Thường ngày, nếu không có cuộc vui với bạn bè trong xóm, mười giờ rưỡi tôi đã tót lên giường đánh một giấc cho đến sáu giờ rưỡi hôm sau. Đến quá nửa đêm, mạ tôi đem đến cho tôi một ly sữa nóng lớn :

- Uống cho có sức mà học. Sữa là xa xỉ phẩm. Mạ tôi chỉ mua sữa cho tôi uống lúc tôi bị bệnh. Tôi nốc ly sữa một hơi cho đến giọt sữa cuối cùng mà vẫn còn thấy thèm. Sữa ngọt và nóng làm tinh thần tôi sảng khoái. Chỉ mười lăm phút sau tôi hoàn thành được bài thơ. Tôi đọc lại toàn bài viết đến hai lần. Tôi tót lên giường ngủ, lòng thầm phục mình đã thực hiện được một bài văn lãng mạng chẳng thua chi những nhà văn lớn. Hai hôm sau, chị Mai và Hương đến trước tôi. Chị Mai ném quyển lưu bút của Hương ngay trước mặt tôi và nói:

- Mi làm bài thơ ni ? - Tôi chứ ai. - Mi làm cái mốc xì. Ba tao nói hai câu đầu là

của Thế Lữ. Đôi mắt em như say như đắm Như buồn in hình ảnh giấc mơ xưa. Mi sửa lại là Đôi mắt Hương như say như đắm. Vẫn còn in hình ảnh mái trường xưa. Hai

30

câu sau là của Xuân Diệu. Đã nghe rét mướt luồn trong gió. Đã vắng người sang những chuyến đò. Mi sửa lại là Tôi nghe nắng ấm và sương gió. Đâu bóng người xưa chốn học đường. Bốn câu cuối là của mi hay của ai thì ba tao không biết. Nhưng chắc là của mi vì ba tao nói bốn câu cuối dở quá.

Ba chị Mai hại tôi. Ba chị Mai là thi sĩ nên ông đã phanh phui được sự thật, nếu không, bọn trong lớp làm răng mà biết tôi đã đạo thơ của Thế Lữ và Xuân Diệu. Tôi đã cố ý đổi vài chữ cho bốn câu thơ dở đi để cho bọn học trò nghĩ tôi là tác giả bài thơ. Hết chối được, tôi đành im lặng. Bao nhiêu mơ ước được Hương khen tan tành. Sáng hôm sau, chị Mai đến trước mặt tôi :

- Răng hôm qua mi không đi họp ban văn nghệ.

- Tôi mắc việc. - Mi giận tao chứ chi.

Tôi không trả lời. Chị Mai nói : - Mi không đi họp, ai làm báo cho tao. Mi

không đi họp, con Hoa cũng không đi. Mi không đi, ai chở nó đi.

Tôi và chị Mai im lặng thật lâu. Chị Mai nói: - Ba tao khen mi làm thơ, viết văn được lắm.

Chị Mai ngập ngừng rồi chị nói, giọng chị êm và nhẹ nhàng như đến từ chốn rất xa :

- Mi biết tại răng mạ tao thương mi không ? Mi giống như đúc thằng Hinh em trai tao. Nhất là về ăn uống. Ăn chi cũng đòi cho được nước chấm đúng với món ăn đó. Em tao còn sống, nó cũng bằng tuổi mi. Hôm qua, mạ tao hỏi tao mấy lần : răng mi với con Hoa không tới. Tao biết, mạ tao nhớ mi. Chiều nay mi nhớ đi họp.

31

Chúng tôi im lặng. Chị Mai xoa đầu trọc của tôi : - Mi hứa, chiều ni, mi đi họp.

Tôi im lặng. Cảm giác êm đềm của đứa em được người chị an ủi. Chị Mai là một người chị. Tôi muốn xưng em với chị, nhưng tôi không làm việc đó. Tôi cúi đầu để dấu giòng nước mắt đang trào ra :

- Chiều ni tôi đi. Buổi trưa, Hoa sang nhà tôi, nó nói :

- Chị Mai nói, tao qua rủ mi đi họp ban văn nghệ.

- Đi chi mà sớm vậy. Mới có một giờ mười. Hoa không nói. Hoa đi đến chỗ mạ tôi đang may quần áo trẻ con để đem bán cho những sạp bán quần áo ở chợ Hàn. Hoa phụ mạ tôi đơm nút. Tôi thầm ước :”Răng mạ tôi không sinh cho tôi một đứa em gái xinh và dễ thương như Hoa ?”

32

Núi Sơn Trà và sông Hàn

Đệ Lục Phan Châu Trinh – Đà Nẵng

33

Năm đệ lục không khí học tập tại trường tôi trầm lặng và tẻ nhạt hẳn so với năm trước. Lý do là hội đồng giáo sư quyết định tách học sinh nam và nữ không cho học chung. Chúng tôi đoán hội đồng giáo sư đi đến quyết định này vì một vụ đánh nhau. Phú Sơn, học trên tôi một lớp, viết ngoài cổng nhà Thu Bồn : PHÚ SƠN THU BỒN. Ngày hôm sau chữ Phú Sơn Thu Bồn bị gạch bỏ, bên dưới có chữ THIỆP ♥ THU BỒN. Mấy ngày sau Thiệp và Phú Sơn đánh nhau ngay trong bãi để xe đạp của trường. Hai đứa bị đưa ra hội đồng kỷ luật và bị phạt cấm túc đến hai chủ nhật. Sĩ số nữ ít hơn nam nên số lớp nữ cũng ít hơn lớp nam. Đệ lục có đến ba lớp nam, chỉ có một lớp nữ. Các lớp nữ học tại những phòng học của dẫy tầng trệt. Dẫy tầng trệt này là ngôi nhà đầu tiên và độc nhất của trường Phan Châu Trinh khi mới thành lập. Dẫy nhà gồm văn phòng hiệu trưởng, văn phòng giáo sư ở chính giữa và mỗi bên là bốn phòng học. Những lớp Nam học ở những lớp thuộc nhà lầu hai tầng mới xây. Trong giờ chơi, học sinh nam không bén mảng qua các lớp nữ. Chúng tôi thường tụ họp trước lớp và đứng nhìn qua các lớp nữ. Tôi thường nhìn thấy chị Mai, Hoa, Dung, Hương, Thiên Nga thành một nhóm chơi chung. Mỗi lần không nhìn thấy Hoa, tôi bỗng bâng khuâng hỏi :” con Hoa đi mô mà hôm nay không thấy nó trong giờ ra chơi “. Đi học về, thỉnh thoảng Hoa đến gập tôi. Hoa đưa cho tôi quà của chị Mai gửi cho tôi. Thường thường quà của chị Mai là kẹo, bánh. Tôi và Hoa ăn quà chị Mai trên đường đi học về hoặc tôi chia đều phần quà cho Hoa. Chiều thứ bẩy, Hoa rủ tôi đến nhà chị Mai chơi. Chúng tôi thường ăn cơm chiều với gia đình chị Mai rồi mới về nhà. Chị Mai, Hoa và tôi quấn quít nhau hơn cả những ngày chúng tôi cùng học chung một lớp. Hoa như sợi dây liên lạc giữa tôi và gia đình chị Mai.

34

Mặc dầu không có ranh giới giữa khu vực nam nữ, nhưng không gian của chúng tôi như bị thu hẹp lại. Hai bên không xâm phạm lãnh thổ của nhau. Hầu như tất cả những hoạt động của chúng tôi như bị giới hạn về không gian và về tình cảm. Hoàng Lùn được bầu làm trưởng ban văn nghệ báo chí. Tôi phụ trách báo chí. Hoàng Lùn kêu gọi mỏi cả mồm mà chỉ có năm đứa tham gia ban văn nghệ báo chí kể cả tôi và Hoàng Lùn. Buổi họp đầu tiên của ban văn nghệ báo chí tại nhà Hoàng Lùn chỉ có mặt Hoàng Lùn, Báu Cà Nhắc và tôi. Út và Hùng Bảo Đại không đến. Ban văn nghệ báo chí kể như không hoạt động. Diệp làm trưởng ban thể dục thể thao. Diệp chẳng cần hô hào hay vận động mà có đến hai mươi đứa ghi tên vô ban thể dục thể thao. Ban thể dục thể thao chỉ có độc nhất một đội bóng tròn. Diệp bắt mỗi đứa trong ban thể dục thể thao phải đóng ba đồng để mua trái banh da giá sáu mươi đồng. Năm đứa rút tên ra khỏi ban thể dục thể thao để khỏi phải đóng tiền. Tôi và Diệp phải xin thầy Hào, giáo sư hướng dẫn của lớp tôi, cho ban thể dục thể thao mười lăm đồng để đủ tiền mua trái bóng da. Những thi sĩ không còn hứng thú làm thơ. Thỉnh thoảng lắm mới có một bài thơ viết lên bảng trong giờ chơi. Hai tháng sau ngày khai giảng, trường tôi bỗng chuyển động mạnh. Một luồng sinh khí mới thổi vào trường tôi. Trường tôi như bừng tỉnh sau một giấc ngủ say. Ba sự kiện xẩy ra gần như cùng một lúc đã làm thay đổi hẳn bộ mặt trường tôi. Sự kiện thứ nhất là thầy hiệu trưởng Di về hưu. Thầy hiệu trưởng mới của chúng tôi là một thanh niên trẻ. Tên thầy là Nguyễn Đăng Ngọc. Gương mặt chữ điền chứng tỏ thầy Ngọc là người kiên nghị. Khác hẳn các

35

nam giáo sư thường đi giầy cuire và mặc quần ống rộng, thầy Ngọc không đi giầy cuire cũng không mặc quần ống rộng. Thầy Ngọc đi giầy sandal và mặc quần ống không rộng cũng không chật. Trong giờ học, thầy Ngọc thường đi quanh trường, khiến thầy cô phải thận trọng trong việc dậy, còn học trò phải đề phòng trong việc nghịch ngợm. Nhậm chức được hai ngày, thầy Ngọc điều động nam học sinh trồng những cây Phượng trong sân trường. Thầy Ngọc thay đổi cách thi Lục Cá Nguyệt. Trước đây, thi Lục Cá Nguyệt do thầy phụ trách môn học toàn quyền quyết định. Thầy Ngọc tổ chức thi Lục Cá Nguyệt giống như các kỳ thi Tiểu Học, thi tuyển vô lớp Đệ Thất trường công Phan Châu Trinh. Chỉ khác là bài của kỳ thi Lục Cá Nguyệt không dọc phách và không do hội đồng giám khảo chấm bài. Cả trường thi Lục Cá Nguyệt cùng ngày. Chỉ có một đề thi cho các lớp cùng cấp. Giám thị không phải là giáo sư của môn học. Trước khi thi, thầy giám thị đưa phong bì đựng bài thi còn niêm phong cho cả lớp xem. Bài làm trên khổ giấy main, không phải khổ giấy tập vở. Thầy Ngọc đã nâng tầm quan trọng của kỳ thi Lục Cá Nguyệt hơn trước rất nhiều. Chào cờ cũng được thầy Ngọc thay đổi. Chào cờ hàng ngày, buổi sáng thượng kỳ, buổi chiều hạ cờ. Học sinh đứng nhất lớp được mời lên kéo cờ. Tôi nhớ một lần, thằng Phú Sơn được vinh dự lên kéo cờ. Phú Sơn học trên tôi một lớp, nhưng nó lại hay đi chơi với tôi. Nhà thằng Phú Sơn trong chợ Mới. Đi đâu nó cũng đội mũ Gia Đình Phật Tử. Phú Sơn thường đi tắm với chúng tôi tại nhà tôn trên sông Hàn, gần Tòa Thị Chính. Tắm xong chúng tôi đi đến Trẹm để ăn trộm quế. Quế được phơi trong sân của kho và cả ra vỉa hè phía ngoài kho. Nghe nói, kho quế này là của ông bà Ngô Đình Nhu. Chúng tôi chỉ ăn trộm quế hai lần. Không phải chúng tôi sợ bị người bảo vệ bắt, chúng tôi không ăn trộm quế nữa vì ăn quế cay và không ngon. Thằng Lộc ăn nhiều quế nên bị chẩy máu cam trong lớp phải nghỉ học một ngày. Phú Sơn nghịch ngợm như

36

chúng tôi, vậy mà khi được mời ra kéo cờ trước toàn trường nó run như cầy sấy. Mặt nó tái, tay nó run. Nó dường như không kéo nổi lá quốc kỳ. Chúng tôi hát hết bài quốc ca, nhưng quốc kỳ mới chỉ lên tới nửa cột cờ. Chúng tôi phải đứng nghiêm thêm đến năm phút, Phú Sơn mới kéo được quốc kỳ lên tới đỉnh. Toàn trường đặt cho nó tên Sơn Thỏ Đế. Sự kiện thứ hai là trường tôi tiếp thu một dẫy nhà trệt thuộc trường College ở ngay bên cạnh trường tôi. Dẫy nhà này, trường College đã bỏ trống từ lâu. Toàn bộ Trường College đã di chuyển về tập trung ở Trẹm. Trường tôi thành một trường to lớn nhất thành phố về diện tích và sĩ số học sinh. Sự kiện thứ ba là trường tôi có những môn học mới : Âm nhạc, hội họa và thể dục mà năm đệ thất của tôi không có. Thầy dậy nhạc Hoàng Bích Sơn đã đóng góp nhiều công trình về văn nghệ to lớn cho trường tôi. Thầy Sơn sáng tác bản nhạc Phan Châu Trinh. Bản nhạc này được chấp thuận của Hội Đồng Giáo Sư dùng làm bản nhạc đoàn ca cho trường. Lời ca bản nhạc này thật hay, thật trầm hùng. Chúng tôi hát bài đoàn ca này hàng ngày sau khi hát bài Quốc Ca. Trong khi tại các rạp chiếu bóng, sau bài Quốc Ca là bài Suy Tôn Ngô Tổng Thống. Thầy Sơn xây dựng ban văn nghệ của trường. Tết năm đó chúng tôi có hai buổi văn nghệ. Một buổi thi hát dành cho những ca sĩ hạng hai và một đêm văn nghệ toàn trường dành cho những ca sĩ, kịch sĩ hạng nhất như chị Thể Hà, chị Ánh Tuyết, chị Thảo, anh Trác vv.

37

38

Một lần trong giờ chơi, chị Mai và Hoa đi đến lớp tôi. Chị đưa cho tôi một gói nhỏ. Hết giờ chơi, chúng tôi vô lớp. Thầy dậy nhạc Hoàng Bích Sơn chưa tới. Báu Cà Nhắc hỏi tôi :

- Chị Mai cho mi cái chi rứa ? - Tao không biết. Để tao xem chị Mai cho

tao cái chi. Mấy thằng ngồi chung quanh tôi chăm chú xem tôi mở gói quà của chị Mai. Trong gói quà là những thỏi kẹo sô cô la. Thằng Hoàng Lùn nhanh tay bốc một thỏi. Nó bóc và bỏ ngay kẹo vô miệng. Vừa ăn nó vừa nói :

- Kẹo sô cô la ngon quá. Mấy đứa bạn chung quanh nhao nhao :

- Cho tao xin một cái. Không đợi sự đồng ý của tôi, mỗi đứa chụp lấy một thỏi kẹo. Tôi chưa kịp phản ứng thì thầy Sơn vô lớp. Thằng Trung Sún, trưởng lớp, hô lớn :

- Đứng dậy Tôi nhìn gói giấy trên bàn. Gói giấy trống không, chẳng còn thỏi kẹo nào. Tôi tức, nhưng không làm chi được. Thầy Sơn đánh thanh âm sol và tập cho chúng tôi hát bài Sông Bạch Đằng do chính thầy sáng tác Sông xưa tiếng hát dư âm còn vang Bạch Đằng anh dũng chiến công ngời sáng Người Việt Nam ta đã thắng quân Nguyên Trên sông xưa vang tiếng quân reo Bao anh hùng vì nước xả thân Đây quân thù chôn mộng tham tàn Dòng sông réo, dòng sông réo Ca khúc khải hoàn Ngập đầy sông, ngập đầy sông Xác quân thù trôi Dòng sông réo, Dòng sông réo Ca khúc khải hoàn Nào về đây người Việt Nam sống vui chan hòa

39

Chúng tôi vừa dứt tiếng hát, thầy Sơn chỉ Thái Sừng, Hoàng Lùn, Báu Cà Nhắc, thầy hỏi :

- Răng mấy trò không hát. Các trò đứng dậy.

Chúng nó đứng im không dám mở miệng trả lời. Chúng ngậm miệng, nhưng lại nuốt nước miếng ừng ực nên thầy Sơn khám phá ra chúng đang ăn nên không hát. Thấy phạt sáu đứa Thái Sừng, Hoàng Lùn, Báu Cà Nhắc, Châu Cà Lăm, Tuấn Mù và Diệp đứng quay mặt vô tường suốt giờ nhạc vì tội ăn trong lớp. Tôi thoát nạn và hả dạ, đáng kiếp cho bọn tham ăn. Thầy Mậu, giáo sư dậy vẽ, là một thanh niên người Hà Nội. Nhìn bộ râu mép, đôi mắt của thầy, tôi nhận ra ngay thầy Mậu là một nghệ sĩ. Đứng trước bức tranh, thầy giảng về màu lạnh, màu nóng, về cách đánh bóng, cách pha màu, về bố cục bức tranh. Thầy Mậu viết và vẽ trên bảng bằng cả hai tay trái và phải. Sau khi nghe thầy Mậu giảng, chúng tôi có cảm tưởng chúng tôi đã trở thành họa sĩ. Chúng tôi hiểu được và biết được cái đẹp của một bức tranh. Thầy Mậu tổ chức một buổi triển lãm tranh cho cả trường. Dương Út, học lớp tôi, có bốn bức tranh được lựa để đem trưng bầy trong phòng triển lãm của phòng thông tin thành phố. Có người mua hai bức tranh của Út với giá một trăm đồng một bức. Dương Út có tính hào phóng của người nghệ sĩ. Lãnh tiền bán tranh, Út dẫn chúng tôi ra tiệm Đông Hải ở ngã Năm ăn mì hoành thánh và ăn chè. Thầy dậy thể dục Vũ Minh Trí là môt thanh niên miền Bắc. Thầy Trí có thân hình vạm vỡ và đẹp không thua chi lực sĩ Nguyễn Công Án, người đoạt giải lực sĩ đẹp nhất thế giới. Giờ thể dục thể thao là giờ vui nhất của chúng tôi trong tuần. Lớp đệ lục B của tôi, lớp đệ lục C và đệ lục D học chung tại sân vận động Chi Lăng. Trong lúc bọn con trai chúng tôi tập thể dục thì bọn con gái học nữ công gia chánh tại một phòng học của trường

40

College de Pascal cũ. Giờ thể dục thể thao đầu tiên, thầy Trí dậy chúng tôi hát bài Khỏe Vì Nước của nhạc sĩ Hùng Lân và tập diễn hành. Lời và nhạc của bài Khỏe Vì Nước thật hùng mạnh và vui tươi, khiến cho chúng tôi rất hưng phấn. Tôi cảm thấy rằng bậc cha anh coi mạng sống nhẹ tựa lông hồng, hiến thân cho đại nghĩa thật dễ dàng. Trong khi đó bọn trẻ con chúng tôi mới đánh bọn trường Tây được một lần đã vỗ ngực xưng là lính xung kích của Đức Trần Hưng Đạo hay hậu duệ của Quang Trung Nguyễn Huệ. Mỗi lần hát bài Khỏe Vì Nước chúng tôi cảm thấy khoẻ mạnh hơn, hăng hái hơn, hãnh diện mình là giòng giống Tiên Rồng hơn, kính yêu thầy Trí hơn. Khoẻ vì nước kiến thiết Quốc Gia Đoàn thanh niên ta góp tài ba Tạo nguồn dân sinh mới, hùng mạnh trong nam giới Hợp lực xây hưng thịnh chung nước Nam Khẻo vi nước ý chí cương kiên Giống Lạc Hồng uy hùng vô biên Trong khốn nguy can trường, sống thác ta coi thường Việt Nam thanh niên anh dũng muôn năm Thanh niên ơi, hồn thiêng núi sông đợi chờ Nơi tay ta toàn dân ngóng trông từng giờ Mang máu anh hùng, ta đừng làm nhơ máu anh hùng Trai đất Việt phải nêu đèn sáng thế giới soi chung Dân sinh yếu nhược lôi ta đến đường vong quốc Dân sinh dũng cường đưa ta tới đài vinh quốc Mau gây lấy phong trào khỏe khắp nơi xa gần Cho dân trí quật cường và hưng phấn Nghìn đời không mờ ánh Duy Tân Gần hết giờ tập thể dục, thầy Trí nói với chúng tôi :”Hồi nhỏ ở Hà Nội, anh thường nghịch ngợm đổi lời của hai câu đầu bài Khỏe Vì Nước thành Khỏe vì nước bánh đúc chấm tương. Đoàn thanh niên ta vác nồi ba. Sau này anh thấy câu hát đùa cho vui này lại có ý nghĩa lớn.

41

Thể dục thể thao không chỉ dành cho giới giàu sang. Nghèo ăn bánh đúc chấm tương, nếu chuyên cần tập thể dục thì cũng khỏe mạnh cường tráng và gánh vác được công việc lớn của xã hội và đất nước. Ông cha ta thường dậy : Sức Khỏe Là Vàng hoặc Một Tinh Thần Minh Mẫn Trong Một Thân Thể Tráng Kiện. Các em nhớ lời anh dặn : Tập thể dục không phải tập hùng hục, tập quá sức. Tập thể dục phải chuyên cần, tập hàng ngày như chúng ta ăn uống. Bây giờ các em tập diễn hành dậm chân tại chỗ và hát bài Khỏe Vì Nước.” Sau giờ tập thể dục, chúng tôi không tập những động tác nhẹ nhàng, thở ra hít vô như thầy Trí dậy chúng tôi, chúng tôi tập những động tác nặng. Chúng tôi chia phe đá banh. Chúng tôi vừa chạy theo trái banh, vừa la hét không ngừng nghỉ, có khi đến chạng vạng tối mới chịu buông tha thôi hành hạ trái banh. Hấp dẫn chúng tôi hơn cả là những cuộc đua xe đạp trên đường chạy quanh sân vận động. Hấp dẫn vì cuộc đua đòi hỏi các tay đua phải có tinh thần dũng cảm. Đường chạy thì hẹp, tay đua thì đông nên té ngã chầy tay, chầy chân là việc thường xuyên xẩy ra. Tay đua nổi bật nhất là Diệm. Diệm là con của ông Mục Sư Tin Lành. Diệm ốm yếu, thấp lùn, vậy mà nó luôn dẫn đầu đoàn đua. Bị té ngã, nó vẫn tiếp tục cuộc đua đến phút cuối rồi mới săn sóc vết thương. Diệm cũng như chú tiểu Thân, nó không được vui đùa trọn vẹn như chúng tôi. Chú tiểu Thân là cầu thủ bóng tròn xuất sắc, vậy mà chú không bao giờ được theo đội bóng của lớp chú đi thi đấu với lớp khác. Chú phải về chùa. Ắt hẳn nhiều đêm chú nằm mơ. Chú mơ đội bóng lớp chú đá với đội bóng lớp khác ngay tại chính điện của chùa. Chú bừng tỉnh cơn mơ, khi chú mơ thấy chính chú sút một cú thật mạnh trúng ngay tượng Phật Thích Ca. Tượng Phật đổ xuống sàn, vỡ tan tành. Chú tỉnh dậy. Chú cảm thấy vô cùng hạnh phúc. Chú đã được

42

sống như chú mơ ước. Chú đã đạt được tuyệt đỉnh của nghệ thuật bóng đá hơn cả cầu vương Lý Huệ Đường của đội Hương Cảng. Chú đã sút một cú mạnh và chính xác mà ngay cả Đức Phật Toàn Năng cũng bó tay không bắt được trái bóng. Chú hạnh phúc khi thức giấc, chú biết rằng đó chỉ là giấc mơ. Nhìn ảnh Phật Thích Ca trên bàn, chú vẫn thấy Phật mỉm cười với chú. Sau những vòng đua quanh sân vận động, chúng tôi thường có cuộc đua từ sân vận động đến bãi biển Mỹ Khê. Chúng tôi tắm tại bãi biển Mỹ Khê đến chạng vạng tối. Chúng tôi đạp xe đến bến phà An Hải đối diện với Tòa Thị Chính để đi phà hoặc đi đò về bến cá chợ Hàn. Đi đò hoặc phà, chúng tôi tiết kiệm được nửa thời gian về nhà. Mỗi lần đi Mỹ Khê, tôi thấy đôi mắt Diệm nhìn chúng tôi dời điểm xuất phát. Đôi mắt Diệm buồn buồn, ngẩn ngơ và tiếc nuối giống y chang đôi mắt của chú tiểu Thân tiễn chúng tôi lên đường tiến về trường College De Pascal. Chúng tôi đi rồi, Diệm đạp xe chầm chậm về nhà thờ Tin Lành to lớn, có tường gạch bao quanh ở góc đường Trần Cao Vân và Nguyễn Hoàng. Diệm đạp chậm vì tâm hồn nó đang dẫn đầu đoàn đua vượt qua cầu Trình Minh Thế để tiến về đích Bãi Biển Mỹ Khê. Ắt hẳn Diệm cũng có giấc mơ như chú tiểu Thân. Diệm mơ thấy chánh điện nhà thờ không còn những hàng ghế. Chánh điện biến thành bãi biển nước trong xanh với những con sóng bạc đầu nhấp nhô. Diệm và bạn bè trong lớp bơi lặn trong làn nước xanh, nhẩy thẳng vô những con sóng lớn, nắm tay nhau xem ai lặn lâu, lặn để xem ai tìm được hòn sỏi hay vỏ ốc trước nhất, chơi tạt nước, xây lâu đài cát, đuổi bắt những con dã tràng ..v..v.. Diệm lên bục gỗ, nơi thân phụ nó đứng thuyết giảng thứ bẩy và chủ nhật hàng tuần. Diệm trèo lên chỗ cao nhất của bục giảng. Bỗng không còn bục giảng, Diệm thấy mình đứng trên tảng đá cao trên đèo Hải Vân sát bờ biển. Nhìn xuống biển, Diệm thấy bạn bè trong lớp chì nhỏ bằng nắm tay và đang ngửa mặt,

43

miệng há hốc, mắt mở to. Chúng đang chờ Diệm lao mình xuống biển từ tảng đá cao chót vót. Diệm tung mình vô không trung. Hai tay rang rộng như cánh chim đại bang, Diệm rơi xuống biển thẳng như một mũi tên. Bỗng Diệm hoảng hốt hét lớn. Bạn bè biến mất, biển xanh biến mất. Diệm đang lao mình xuống hàng ghế trong chánh điện nhà thờ. Diệm thức giấc. Chúa trên cây thánh giá treo trên tường trong phòng nhìn Diệm với đôi mắt đầy thương yêu. Diệm đọc kinh tạ ơn Chúa. Chúa đã cứu Diệm thoát chết. Chúa đã cho Diệm hưởng một ngày tắm biển vui vẻ với bạn bè. Diệm cảm thấy tràn đầy hạnh phúc. Phong trào thể dục, thể thao của trường tôi trỗi dậy cùng với sự lớn mạnh của phong trào thể dục thể thao cả nước. Phong trào thể dục thể thao cả nước sôi nổi với cuộc đua xe đạp Cà Mâu - Bến Hải, Huế - Sài Gòn. Chúng tôi thuộc tên những tay đua nổi tiếng như Nguyễn Văn Kỉnh người đoạt giải nhất, hai anh em Trần Gia Thu và Trần Gia Châu, Nguyễn Văn Hòa vv. Đà Nẵng chúng tôi có tay đua người Việt lai Pháp là anh Charlot. Bọn trẻ con chúng tôi yêu quí anh Charlot. Chúng tôi thỉnh thoảng ra bãi biển Thanh Bình để xem anh tập dượt. Anh Charlot nói với chúng tôi rằng, hằng ngày anh tập dượt tại biển Thanh Bình một giờ. Tập ở biển giúp anh phát triển tài năng nhanh chóng nhờ đạp xe trong điều kiện gió cản và sức cản của cát biển. Hàng nửa tháng, anh tập một lần qua đèo Hải Vân. Buổi sáng anh đạp xe từ Đà Nẵng ra Huế, buổi chiều từ Huế trở về Đà Nẵng. Chúng tôi hy vọng anh sẽ thắng giải. Trước ngày lên đường đi dự cuộc đua, anh Charlot đạp một vòng quanh trên những con đường chính của thành phố. Anh hứa với với đồng bào Đà Nẵng anh sẽ về nhất tại chặng Huế - Đà Nẵng. Hôm đoàn đua về đến Đà Nẵng, chúng tôi tụ tập trên Cầu Vồng đường Thống Nhất để đón anh Charlot. Một

44

tốp tay đua dẫn đầu đông khoảng hai mươi tay đua đang từ dưới dốc tiến lên. Tôi nghe tiếng reo :” Charlot, Charlot “. Tốp đầu đoàn đua lên tới đỉnh dốc Cầu Vồng, chúng tôi nhẩy vui mừng và la hét khi thấy anh Charlot dẫn đầu đoàn đua. Chúng tôi ùa chạy về mức đích tại Tòa Thị Chính. Khi chúng tôi đến Tòa Thị Chính, lễ phát thưởng đã chấm dứt. Chỉ còn một đám đông tụ tập bên bờ sông Hàn. Tôi vội vàng len vô đám đông. Tôi thấy anh Charlot ngồi bên cạnh chiếc xe đạp. Anh không mặc áo vàng, cũng không mặc áo đỏ. Mắt anh đỏ và vẫn còn ngấn lệ ở cuối mi mắt. Anh ngồi im không nói, những người vây quanh anh cũng im lặng. Anh thất bại và chúng tôi cũng cảm thấy thất bại như anh. Anh đứng dậy, anh dắt xe đạp, anh nói :

- Charlot xin lỗi đồng bào. Charlot đã phụ lòng mong đợi của đồng bào. Charlot mong đồng bào tha lỗi. Charlot đã cố gắng hết sức nhưng không đạt được kết quả như đồng bào mong muốn. Lý do một phần vì tài năng của Charlot giới hạn. Một lý do quan trọng khác là Charlot thi đua với tư cách tay đua độc lập. Môn đua xe đạp là một môn thể thao toàn đội. Đơn độc như Charlot thì không thể chiếm được thứ hạng cao. Charlot hứa sẽ không bỏ cuộc.

Nói xong, anh Charlot lên xe và đạp về nơi tập trung của các tay đua. Lúc đó tôi mới hiểu rằng một người có tài thì thuộc về quần chúng. Họ phải quên đi một phần bản tính và đời tư để đáp lại tình cảm quần chúng dành cho họ. Tôi chưa bao giờ về đầu các cuộc đua xe đạp vòng quanh sân vận động, nhưng tôi không buồn vì tôi không có quần chúng cổ võ tôi trong cuộc đua. Năm đệ thất tôi đá banh cho lớp tôi, đội banh lớp tôi thua, tôi buồn. Vô lớp nghe chị Mai hỏi :” Hôm qua, răng tụi mi lại để thua lớp B ?”, tôi thường im lặng. Tôi đá banh cho xóm Thuận Thành, đội xóm tôi thua, nỗi buồn của tôi lớn

45

hơn. Tối hôm thua trận, tôi đi ngủ sớm. Tôi không nhập bọn với bạn bè trong xóm dù có những cuộc vui chơi hấp dẫn. Cả nước năm đó vui mừng đón nhận những tin chiến thắng dồn dập về những cuộc tranh tài bóng bàn quốc tế của những tay vượt Máy Đỡ Mai Văn Hòa, Lê Văn Tiết với cú vụt như trời giáng, Trần Văn Đức chuyên đánh vợt thường không dùng vợt mousse, Nguyễn Văn Ngọc với cú líp Ấn Độ, Trần Văn Liễu giàu kinh nghiệm. Hình ảnh gây xúc động nhất cho chúng tôi là bức hình chụp cây vợt vô địch thế giới Nhật Bản Tanaka ôm mặt khóc vì thua cây vợt Việt Nam Mai Văn Hòa trong trận chung kết giải bóng bàn vô địch Á Châu tại Tokyo. Phong trào bóng bàn của thị xã Đà Nẵng cũng rất sôi nổi. Nam thì có Vũ Đình Nhạc. Ông Nhạc là cựu vô địch bóng bàn Đông Dương. Ông Nhạc có quán giải khát Ngọc Lan tại bãi biển Thanh Bình. Thỉnh thoảng chúng tôi được xem ông Nhạc và anh Gương biểu diễn tại quán Ngọc Lan. Nữ thì có chị Mộng Điệp. Chị Mộng Điệp chỉ đứng sau chị Kim Ngôn, vô địch nữ bóng bàn Việt Nam. Tôi được xem chị Mộng Điệp mặc áo dài đánh biểu diễn với anh Gương trong hội chợ tết tại sân vận động Chi Lăng. Phong trào bóng bàn của trường tôi cũng rất sôi nổi. Đội bóng bàn của trường tôi nổi trội hơn hẳn các trường trung học trong tỉnh. Những tay vợt của trường tôi như anh Mãng, anh Trai, anh Dũng chiếm tất cả các giải của môn bóng bàn đơn cũng như đôi. Chỉ có tay vợt Trần văn Lược của trường Phan Thanh Giản tranh tài ngang ngửa với những cây vợt của trường tôi. Bóng tròn là môn thể thao mà cả nước say mê. Chúng tôi mơ ước được xem thủ môn Phạm Văn Rạng của đội Tổng Tham Mưu biểu diễn tại sân vận động Chi Lăng. Không trận đấu bóng đá nào tại sân vận động Chi Lăng giữa đội tuyển Đà Nẵng với các đội Cảnh Sát Huế, Ngôi

46

Sao Gia Định Sài Gòn, AJS Sài Gòn ..vv.. mà không có mặt chúng tôi. Trận bóng đá lớp, xóm, gây hào hứng cho chúng tôi, dù trận đấu đông khán giả hay có khi không có khán giả. Những trận đá bóng giữa lớp này và lớp kia trong trường có rất ít khán giả, thậm chí có khi chỉ có cầu thủ hai đội quần thảo nhau cho đến khi nào cảm thấy mệt, không đá nổi thì nghỉ. Hào hứng và hấp dẫn nhất là những trận đá banh giành giải vô địch học sinh Trung Nguyên Trung Phần gồm các tỉnh Quảng Ngãi, Quảng Nam, Thừa Thiên, Quảng Trị. Những trận đấu này khán giả chật sân. Khán giả nữ cũng không ít. Trận đấu sôi nổi và gay cấn trong sân cũng như ngoài sân. Trận đấu chung kết giữa trường tôi và trường Pascal năm nay để dành vé đại diện tỉnh Quảng Nam đi dự giải Vô Địch học sinh Trung Nguyên Trung Phần tại Huế, đã gây bất hòa giữa trường tôi và trường Pascal. Đội banh trường Pascal toàn là học sinh người Việt, chỉ có thủ môn là người Pháp. Chúng tôi gọi thủ môn trường Pascal là Thằng Tây Con. Thằng Tây Con lớn hơn chúng tôi. Mấy anh lớn trong trường tôi gọi hắn là Thằng Tây Con nên chúng tôi cũng bắt chước gọi theo. Đội banh trường tôi đàn áp đội banh trường Pascal gần như suốt hai hiệp của trận đấu. Trái banh chỉ quanh quẩn trước khung thành của trường Pascal. Tôi đếm được, đội bóng trường tôi được hưởng mười hai trái phạt góc. Tài nghệ của đội bóng trường tôi vượt trội hơn hẳn đội banh trường Pascal. Cầu thủ của trường tôi không thể chọc lủng lưới của đội đối phương. Những cú sút của anh Dũng, anh Nam đều ra ngoài khung thành hoặc vô tay Thằng Tây Con. Một trận đấu không may mắn cho đội tuyển của trường tôi. Xui đến nỗi, được hưởng quả phạt đền, anh hậu vệ Hùng của trường tôi đá ra ngoài. Kết quả của trận đấu hòa nhau không và không. Theo điều lệ của giải, nếu hai đội hòa thì phải đá thêm giờ. Trường Pascal không chịu đá thêm giờ. Trường Pascal đòi phân thua thắng bại bằng

47

cách thẩy đồng bạc bằng kim loại. Thầy Ngọc và đại diện trường Pascal tranh cãi dữ dội bằng tiếng Pháp. Thằng Giá nói :

- Thằng Tây Lớn làm tàng. Để tao … Giá chưa nói hết lời, một anh lớn quay phắt lại. Anh trừng mắt nói :

- Hỗn. Ông ta là giáo sư mà mi dám gọi là thằng. Tụi mi không được hỗn.

Chúng tôi nín khe. Phú, Phong vội lẩn đi chỗ khác. Ông Gíáo Sư Pháp vung tay ra hiệu cho học trò trường Pascal dời sân vận động Chi Lăng. Tôi đang theo dõi cuộc tranh luận giữa thầy Ngọc và Ông Tây Lớn, Hoàng Lùn khều nhẹ tay tôi. Tôi hiểu ý Hoàng Lùn ngay. Hai đứa tôi vội vã chạy ra khỏi sân vận động. Đến cửa sân vận động, chúng tôi gập bọn Hoa, Thư, Hương, Thiên Nga, chị Mai. Tôi nghe tiếng Hoa, Hương, Thư gọi :

- Thanh, Hoàng, hai đứa mi chạy đi mô rứa ? Tôi và Hoàng Lùn không trả lời. Chúng tôi chạy theo một toán khoảng bẩy, tám đứa học trên tôi một lớp. Chúng tôi chạy đến ngã ba đường Nguyễn Hoàng và đường Chi Lăng. Chị Quỳnh Diên, học trên tôi một lớp, đứng trước cửa sắt nhà chị, lớn tiếng hỏi:

- Tụi mi chạy đi mô như đi ăn cướp vậy ? Quỳnh Cư, em chị Quỳnh Diên, nói:

- Mấy thằng đó đi đánh nhau với bọn trường Tây College.

Chúng tôi vẫn lúp xúp chạy. Hoàng Lùn nói lớn : - Chạy tắt qua trường Nguyễn Công Trứ cho

gần. Chúng tôi mới chạy qua Thánh Thất Cao Đài chưa được hai mươi mét thì nghe tiếng quát :

- Các trò đứng lại ngay. Chúng tôi quay đầu lại. Thầy Ấm cũng vừa thắng xe đạp trước mặt chúng tôi. Thầy Ấm xuống xe và nói lớn:

- Các trò xếp hàng hai và theo thầy về trường.

48

Chúng tôi xếp hàng hai và im lặng đi. Thầy Ấm dắt xe đạp đi sau chúng tôi. Về đến trường, chúng tôi thấy một đám đông học trò, khoảng hơn mười đứa, đang đứng yên lặng trước văn phòng. Đám đông bị thầy Tòng và thầy Hào canh chừng. Chúng tôi được đưa đến nhập bọn với đám đông này. Mười lăm phút sau, thầy Hoàng dẫn một bọn bảy đứa đến nhập bọn chung với chúng tôi. Tất cả lính của vua Quang Trung Nguyễn Huệ bị tóm gọn. Chỉ còn năm sáu chiến sĩ nhanh chân tẩu thoát được và đang quanh quẩn, thập thò bên trường Nam Tiểu Học để chia xẻ số phận tù đày với chúng tôi. Trường Nam Tiểu Học là trường học đối diện với trường Phan Châu Trinh. Chúng tôi được đưa vô nhà giam. Hai tù nhân ngồi một bàn. Thày Hối là giám thị phòng giam của tôi. Thầy Hối bắt chúng tôi ngồi im lặng, không được nói chuyện. Nửa tiếng sau, bác cai trường đem đến cho thầy Hối một xấp giấy và viết chì. Thầy Hối phát cho chúng tôi mỗi người ba tờ giấy và cây viết chì. Thầy Hối nói :

- Các trò viết năm mươi câu sau đây. Ai viết xong nộp cho thầy và đi về.

Thầy Hối viết lên bảng :’’ Học Sinh Trường College De Pascal Và Học Sinh Trường Phan Châu Trinh Đều Là Người Việt Nam, Đều Yêu Nước Việt Nam. Vậy Chúng Ta Phải Đoàn Kết Và Thương Yêu Nhau ”. Chúng tôi cặm cụi viết. Mười lăm phút sau, tôi nghe tiếng Hoàng Lùn :

- Thưa thầy, cho em xin thêm giấy. Thầy Hối cầm ba tờ giấy của Hoàng Lùn và đếm :

- Trò mới viết được ba mươi câu. Thiếu ba mươi câu. Năm lần đọc bằng một lần viết. Như vậy trò đọc một trăm lần. Đọc chậm và rõ ràng. Đọc sai phải đọc lại.

Vỏ quít dầy có móng tay nhọn. Thằng Hoàng cố ý viết chữ thật to với hy vọng sẽ không phải viết đủ năm mươi câu. Tôi viết xong năm mươi câu và được thầy Hối chấp thuận trả tự do cho tôi. Tôi ra khỏi nhà giam, tôi

49

vẫn nghe tiếng thằng Hoàng : “ Học Sinh Trường College De Pascal Và Học Sinh Trường Phan Châu Trinh Đều Là Người Việt Nam, Đều Yêu Nước Việt Nam. Vậy Chúng Ta Phải Đoàn Kết Và Thương Yêu Nhau - SÁU MƯƠI - Học Sinh Trường College De Pascal Và Học Sinh Trường Phan Châu Trinh Đều Là Người Việt Nam, Đều Yêu Nước Việt Nam. Vậy Chúng Ta Phải Đoàn Kết Và Thương Yêu Nhau - Sáu Mươi Mốt ”. Thằng Hoàng còn phải đếm ba mươi chín câu nữa thì mới được trả tự do. Tôi định chờ thằng Hoàng để hai đứa cùng ra về, tôi nghe tiếng Hoa gọi. Tôi ra cổng trường gập Hoa. Tôi nói :

- Mi còn ở đây làm chi rứa ? - Đợi mi về. Đi về với tao. Tao không mách

mạ mi mô. Hoa đưa nón của nó cho tôi :

- Cầm nón cho tao. Hai đứa đi đua xem ai về nhà trước.

Tôi cầm nón cho con Hoa. Tôi nghĩ chờ Hoàng Lùn làm chi. Hoàng Lùn đi về ngã khác, đâu có về cùng đường với mình, nhà nó ở đường Trần Kế Xương. Tôi bước nhanh theo Hoa. Cuối năm đệ lục, Hoa giận tôi. Hoa không sang nhà tôi để giúp mạ tôi may quần áo. Gập tôi, Hoa lẳng lặng bỏ đi. Tôi biết lý do Hoa giận tôi. Buổi chiều tan học, tôi về trễ vì phải ở lại để phụ Hoàng Lùn lo tổ chức tiệc chia tay của lớp tôi. Ra khỏi cổng trường, tôi thấy bọn con gái năm đứa gồm Hương, Thiên Nga, Hoa, Cúc, và Thư đang đứng dưới gốc cây phượng trước trường Nam Tiểu Học. Hoa , Cúc, Thư đang chìa nón để chờ thằng nhỏ ném cành hoa Phượng vô nón. Thằng bé chừng chín tuổi không với tới cành hoa Phượng nên nó không hái được. Tôi nghe tiếng Thư, Hương gọi :

- Thanh, mi hái hoa Phượng cho mấy đứa tao. Tôi trèo lên cây Phượng. Tôi chọn cành hoa Phượng đẹp nhất để hái. Cây Phượng cao, cành Phượng cheo

50

leo. Mấy lần tôi với được cành Phượng, nhưng lại để tuột khỏi tay. Cuối cùng tôi kéo được cành hoa Phượng gần tôi. Tôi lựa hai chùm hoa đẹp để hái. Tôi nhìn xuống để ném hoa vô nón của Thư, Hương. Nhưng khi nhìn xuống tôi thấy chỉ còn có Hoa đang đưa nón chờ tôi ném hoa xuống. Tôi nhìn theo những chiềc áo dài trắng của Hương, Thiên Nga, Cúc, Thư bay trong nắng chiều. Chúng đã đi đến đường Độc Lập gần mả Tây. Chúng đã bỏ đi vì chờ lâu quá. Tôi nghe tiếng Hoa :

- Ném hoa xuống cho tao. Tao chờ mỏi cả cổ. Thay vì ném hai chùm hoa Phượng vô nón của con Hoa, tôi thả hai chùm hoa xuống. Hai chùm hoa đỏ thắm nằm trên mặt đất. Hoa nhặt hai chùm hoa. Hoa thổi những hạt cát dính trên cánh hoa. Cánh Hoa Phương đỏ thắm, đôi môi Hoa đỏ thắm, mắt Hoa trong, tóc Hoa đen xõa trên bờ vai áo trắng trong ánh nắng hoàng hôn rực rỡ. Tôi bước đi để mặc Hoa lẽo đẽo bước theo sau. Tôi nghe tiếng Hoa :

- Mi đi chi mà mau dữ vậy. Tôi đi chậm lại. Hoa đi cạnh tôi. Nó đưa chùm hoa Phượng cho tôi :

- Hoa hoc trò. Đẹp lạ. Hoa vui như con chim họa mi. Chân bước nhanh, miệng nói liến thoắng. Hoa đi vượt tôi vài bước. Hoa đứng lại:

- Răng mi đi chậm rứa … Chừ tao với mi đi đua xem đứa mô về nhà trước.

Tôi gật đầu. Hoa đưa cập và nón cho tôi : - Mi cầm cập, cầm nón cho tao.

Tôi cầm hai cái cập và nón, nhưng tôi vẫn đi mau hơn Hoa. Hoa chạy vượt qua mặt tôi. Thỉnh thoảng Hoa quay lại phất cành hoa phượng và nở nụ cười tươi. Hoa chẳng khác chi nàng tiên trong phim Công Chúa Ngủ Trong Rừng. Hoa thật hiền, thật xinh, và thật vui tươi. Đến nhà tôi trả lại cập và nón cho Hoa. Hoa hôn nhẹ lên cành hoa Phượng. Hoa nói:

- Hoa Phượng đẹp thật.

51

- Mi vứt hoa đó đi. Mai tao hái cho mi chùm hoa khác.

- Chùm hoa ni mi hái cho con Hương, con Thư.

Tôi không trả lời. Hoa vứt chùm hoa Phượng. Đi vô nhà, Hoa không nói. Đã hai ngày, tôi và Hoa không nói với nhau một câu, mặc dù tôi và Hoa gập nhau một ngày bốn, năm lần. Hôm sau là ngày kỵ bà nội Hoa. Mạ tôi phụ mẹ Hoa trong việc nấu nướng. Ba tôi phụ ba của Hoa dựng rạp tiếp khách. Mạ tôi sai tôi chở Hoa ra chợ Thanh Bình để mua rau và đậu hũ. Tôi đem xe đạp ra. Hoa đang đứng chờ tôi. Hoa không cười, cũng không nói như mỗi lần gập tôi. Hoa ngồi lên xe. Tôi nói :

- Ngồi cẩn thận. Tao bắt đầu đi. Hoa không nói. Ra khỏi cổng xóm, tôi hỏi Hoa :

- Đi chợ Cồn hay đi chợ Thanh Bình ? Hoa véo vào lưng tôi thật mạnh :

- Mi hỏi chi mà dớ dẩn. Mua có bó rau và mấy miếng đậu hũ mà đi chợ Cồn chi cho xa.

Hoa vẫn tiếp tục nghiến răng véo tôi. Đau quá, nhưng tôi cảm thấy vui. Tôi biết Hoa hết giận tôi. Tôi nói rất nhẹ nhàng :

- Mi véo tao đau quá. - Véo, cho lần sau mi đừng hỏi vớ vẩn.

Đến chợ Thanh Bình Hoa cười thật tươi, Hoa nói :

- Mi chờ tao. Tao vô mua xong, tao ra ngay. Lúc đó có hai thằng đi vô chợ. Một thằng chỉ tôi nói :

- Thằng này là thằng đá lủng lưới đội mình. Chúng có vẻ khiêu khích nhưng tôi không sợ vì hai thằng thấp hơn tôi cả cái đầu. Tôi chấp cả hai, tôi cũng thắng. Lúc sau, tôi nghe tiếng Hoa :

- Không có mắt sao mà đi đụng người ta đến hai lần.

- Mày ngồi giữa đường thì ông đụng chứ sao.

52

- Đồ ba nhe. Đi đụng người ta không xin lỗi còn cự nự.

- Mày nói ai ba nhe. Tôi bỏ xe đạp và chạy vô chợ. Hai thằng nhỏ đang vây quanh Hoa. Thằng nhỏ đá vào người Hoa hai đá. Tôi nắm áo thằng nhỏ. Tôi đấm liên tiếp mấy quả vào mặt nó. Nó ôm mặt vừa khóc, vừa chạy. Mua xong tôi dắt xe đi. Thằng nhỏ và thằng anh chạy đến chận đầu xe tôi. Thằng nhỏ vừa khóc, vừa chỉ tôi :

- Thằng này, nó đánh em. Một thằng lớn hơn tôi cả một cái đầu không nói không rằng, xông vô đấm ngay một quả trúng mặt tôi. Tôi chống đỡ kịch liệt. Cuối cùng nó vật được tôi xuống đất. Nó đấm túi bụi vào mặt tôi. Hoa cầm gói đậu hũ và bó rau phang vào đầu thằng đánh tôi. Vừa phang, vừa khóc, vừa la :

- Răng mi đánh anh tao, răng mi đánh anh tao. Thằng anh bỏ tôi. Nó đứng dậy. Nó túm lấy Hoa. Tôi vùng ngay dậy. Thay vì tấn công nó, tôi tấn công thằng em nó. Tôi dùng hết sức đấm đá thằng em khiến thằng này ôm mặt la khóc. Thằng anh bỏ Hoa để cứu thằng em. Nó đánh tôi tới tấp làm tôi gần ngã. Thằng em ở đằng sau cầm đá choảng vô đầu tôi. Máu trên đầu tôi chảy thành giòng ướt cả áo tôi. Hai anh em nó bỏ chạy. Hai bà bán hàng trong chợ đem tôi đến nhà một ông y tá trích dạo gần đó để băng bó cho tôi. Hai hôm sau, buổi sáng tôi chở Hoa đi trả dụng cụ nấu nướng ngày giỗ kị bà nội Hoa cho bác Vinh ở chợ Cồn. Vừa ra khỏi cổng xóm, tôi thấy hai anh em thằng đã đánh tôi ở chợ Thanh Bình. Tôi phóng xe đạp đâm vô bánh sau của tụi nó. Tôi nhẩy xuống lượm hai cục đá để nghênh chiến. Hai anh em nó lẳng lặng lên xe đi thẳng. Tôi định choảng hòn đá vào đầu thằng anh, Hoa giữ tay tôi :

- Mi hung dữ quá. Mi dữ làm chi vậy. Ở hiền thì gập lành.

53

Ngồi đằng sau tôi, Hoa vỗ lưng tôi nói như dỗ dành : - Đừng có hung dữ. Ba mi biết, ba mi không

tha cho mi mô. Mi hứa với tao, mi không hung dữ.

- Ừ tao hứa. Trẻ con không giận nhau lâu. Sau đó tôi vẫn cùng bọn trẻ con phường Thuận Thành đi đá banh xóm ở Thanh Bình, Tam Toà, Thanh Khê. Tôi vẫn tung lưới đôi đối phương, tôi vẫn gập anh em thằng đánh tôi tại sân bóng Thanh Bình, trường đua ngựa cũ của thực dân Pháp. Không có chi xẩy ra cho chúng tôi. Cuối năm đệ lục, tôi đứng nhất lớp. Tôi đi lãnh phần thưởng tại rạp xi nê Văn Hoa. Hôm đó, ba mạ tôi và Hoa cũng đi dự. Ba tôi chở mạ tôi, còn tôi chở Hoa bằng xe đạp. Ba mạ tôi cho tôi và Hoa ăn phở tại tiệm phở bên hông rạp Văn Hoa. Lễ phát phần thưởng được tổ chức long trọng. Bên ngoài rạp có dựng cổng chào, có bong bóng xanh, đỏ, vàng, trắng, tím. Bên trong cũng được trang hoàng tươm tất như một ngày hội lớn. Hai bên tường treo nhiều khẩu hiệu :” NGÀY NAY HỌC TẬP NGÀY MAI GIÚP ĐỜI”, “CÓ CÔNG MÀI SẮT CÓ NGÀY NÊN KIM”, “ TIÊN HỌC LỄ HẬU HỌC VĂN” , “ TINH THẦN KỶ LUẬT TỰ GIÁC”. Trên sân khấu có quốc kỳ lớn, quốc kỳ nhỏ, có hoa, có bục giảng, có micro. Bên hông phải của sân khấu là ban nhạc kèn đồng của Cảnh Sát Quốc Gia. Trước mặt sân khấu là những bàn để phần thưởng. Phần thưởng được gói trong những tờ giấy bóng gương đẹp mắt. Nổi bật nhất là phần thưỏng Tổng Thống. Tôi nghĩ một lực sĩ cử tạ cũng không bê lên nổi để trao cho anh Hùng là học sinh được chọn để nhận phần thưởng Tổng Thống. Những hàng ghế đầu, bên trái dành cho quan chức, thân hào nhân sĩ, giáo sư, bên phải dành cho học sinh được lãnh phần thưởng. Những hàng ghế sau dành cho khách đến dự gồm phụ huynh và học trò.

54

Tôi khệ nệ ôm đống phần thưởng của tôi. Răng mà nhiều quá, nào chồng sách đến mười mấy quyển, nào hai bịch tập mới, nào là đủ loại dung cụ, còn có cả cây bút máy pilot. Hoa ngồi sau không ôm nổi chồng phần thưởng. Mạ tôi và Hoa phải đi xích lô với chồng phần thưởng về nhà. Mạ tôi bắt tôi phải chia một số phần thưởng của tôi cho Hoa.

55

Bờ Sông Đà Nẵng

Đệ Ngũ Phan Châu Trinh – Đà Nẵng

56

Năm đệ ngũ, trường tôi có hai sự kiện xẩy ra khiến không khí học tập và sinh hoạt hưng phấn hơn. Sự kiện thứ nhất là hội đồng giáo sư của trường quyết định nam nữ học chung như cũ. Theo tin hành lang, hội đồng giáo sư nhận thấy tinh thần học tập của học sinh xuống thấp, tinh thần tham gia sinh hoạt không sôi nổi, nhất là tinh thần kỷ luật không được cải thiện. Trong năm đệ lục xẩy ra đến hai vụ đánh nhau liên quan đến học sinh nữ, năm vụ xì lốp bánh xe, hai vụ tháo bánh xe đạp. Sự kiện thứ hai là thi hành chỉ thị của Bộ Quốc Gia Giáo Dục, học sinh đệ nhất cấp được chia ra hai loại : Học sinh chọn Pháp Văn làm sinh ngữ chính và học sinh chọn Anh Văn làm sinh ngữ chính. Chúng tôi không còn phải học cả hai sinh ngữ Pháp và Anh. Tâm lý lúc đó trọng Pháp Văn hơn Anh Văn nên học trò giỏi và khá thường theo học lớp Pháp Văn, học trò khá và thường theo học lớp Anh Văn. Dĩ nhiên tôi học lớp Pháp Văn. Hoa học thường, nhưng muốn học chung với chị Mai và tôi nên Hoa chọn lớp Pháp Văn. Hương, Thư chọn lớp Anh Văn. Chị Mai làm trưởng lớp. Tôi và Hoa lại được đến nhà chị Mai họp ban văn nghệ. Ban văn nghệ thiếu Hương. Ban Văn Nghệ và Nhóm Thi Sĩ thêm Giá. Giá làm thơ hay hơn hẳn chúng tôi. Có Giá, hội thơ của chúng tôi sôi nổi hơn. Chúng tôi như những anh gà trống ganh nhau tiếng gáy. Thi sĩ này có bài thơ, thi sĩ khác có bài đối lại ngay. Một hôm tôi viết hai câu thơ của tôi lên bảng. Tôi vừa ra khỏi lớp thì Giá vô lớp. Giá viết hai câu thơ của Cao Bá Quát, chúng tôi vừa học tuần trước, ngay dưới hai câu thơ của tôi:

Ngán thay cái mũi vô duyên Câu thơ TRỌC SĨ, con thuyền Nghệ An

Giá viết thêm bốn câu thơ của nó lên bảng. Tôi đang tìm cách trả thù Giá thì Hùng vô lớp. Hùng không phải là thi sĩ. Hùng viết ngay dưới bốn câu thơ của Giá hai chữ Giá Sống. Thi sĩ Thao vô lớp viết ngay dưới chữ

57

GIÁ SỐNG hai chữ GIÁ TRỤNG. Thao viết hai câu thơ của nó rồi đi ra. Nhớ bài sử vừa học ngày hôm qua, mắt tôi bừng sáng. Tôi đã có cách trả thù Giá. Tôi vô lớp, tôi viết nhanh dưới chữ GIÁ TRỤNG hàng chữ GIÁ BỒNG NGA thay vì Chế Bồng Nga là tên vị vua Chiêm Thành. Sau giờ ra chơi, mới vô lớp, Thiên Nga đến trước mặt tôi :

- Mi viết bậy, lên xóa bảng ngay. - Tao viết bậy chi mô. - Mi viết bậy, lên xóa bảng ngay. Mi không

xóa, tao nghỉ chơi với mi. Tôi lên xóa sạch bảng thay cho trực lớp. Từ chiều hôm đó, không đứa mô trong lớp tôi gọi Giá là Giá. Nó có tên mới GIÁ BỒNG NGA. Trong năm đệ ngũ xẩy ra một sự kiện khiến tôi không để đầu trọc nữa. Thầy Hoàng, giáo sư dậy Việt Văn, ra luật khắt khe đến nỗi chúng tôi phải thận trọng trong cách xưng hô với riêng thầy Hoàng. Luật của thầy Hoàng là phải xưng con hoặc tôi, không được xưng em khi nói chuyện với thầy. Ai xưng em thì bị thầy cho điểm không. Lối gọi đọc bài của thầy gây khủng khiếp cho ai không thuộc bài. Thầy Hoàng không dùng sổ điểm để kêu đọc bài, thầy đứng trên bục giảng và dùng tay chỉ đích danh người phải lên đọc bài. Hôm đó thầy Hoàng chỉ về phía tôi. Báu Cà Nhắc ngồi trước tôi đứng dậy hỏi :

- Thưa thầy, thầy kêu con. - Không phải. Trò đầu trọc ngồi bàn sau.

Nhiều đứa cười nho nhỏ khi nghe thầy Hoàng gọi tôi là Trò Đầu Trọc, nhưng không đứa mô dám cười to. Tôi đứng dậy :

- Thưa thầy, thầy kêu em. Thầy Hoàng gật đầu :

- Zero điểm vì xưng em. Bây giờ, trò lên bảng đọc bài.

58

Cả lớp cười khúc khích vì tôi bị điểm không do xưng em với thầy Hoàng. Tôi đỏ mặt vì thẹn. Bài học thuộc lòng, tôi thuộc như cháo. Tôi đã vừa đọc bài này, vừa dùng một cành cây làm kiếm để múa trước mặt trẻ con trong xóm. Vậy mà tôi chỉ đọc được hai câu :’’Ta đây núi Lam Sơn dấy nghĩa. Chốn hoang dã nương mình …” rồi tôi đứng im. Thầy Hoàng bảo tôi :

- Về chỗ. Không điểm. Tháng đó, từ năm hạng đầu trong lớp, tôi trụt xuống hạng hai mươi lăm. Ký tên vào quyển học bạ của tôi xong, ba tôi bắt tôi nằm xấp trên giường. Ba tôi dùng chổi lông gà quất mười roi vào mông tôi. Hoa đứng nhìn ba tôi đánh tôi mà nó làm như nó bị đánh. Mỗi lần ba tôi quất vô mông tôi là nó thót mình, mặt nó nhăn nhó. Mạ tôi đánh tôi dù nhẹ, nhưng mỗi lần bị mạ tôi đánh, tôi khóc. Ba tôi đánh tôi đau gấp mấy chục lần, tôi không hề khóc, tôi chỉ nhăn mặt chịu đựng những cái tát, cái véo tai, cái quất bằng chổi lông gà của ba tôi. Tôi đi ra sân rửa mặt. Hoa đi theo sau tôi. Hoa nói :

- Ba mi dữ thật. Đánh mi đau lắm phải không? Mi đóng vai Lê Lợi múa kiếm và ngâm bài hịch cho tụi tao nghe. Răng lúc đọc bài, mi lại quên hết. Lạ thật.

- Tao cũng không biết. - Tại đầu trọc của mi … Mi đừng buồn. Tao

biết mi học giỏi. Sau sự kiện bi thảm này, tôi quyết định nhịn ăn sáng. Tôi để dành được đủ tiền để cúp tóc tại một tiệm cúp tóc có quạt máy ở chợ Cồn. Cúp xong, chờ đến tối tôi mới dám về nhà và ăn cơm một mình trong bếp. Tôi đội nón đi học. Suốt một tuần, không thấy mạ tôi nói gì về đầu tóc của tôi, tôi mới đi đầu dầu đến trường. Lần cúp tóc sau, tôi không đi cúp tiệm. Tôi nói với bác thợ cúp dạo :

- Mạ con cho con để tóc dài.

59

- Thật không ? Cho mi để tóc dài là mạ mi muốn mi lấy vợ.

- Mô có. Bác chọc con hoài. Đầu tôi không còn là đầu trọc nữa, nhưng tên Trọc Sĩ vẫn còn theo tôi đến khi tôi dời trường Phan Châu Trinh. Mùa Giáng Sinh, tôi đi bán vé số Tombola và vé Đại Nhạc Hội cho Hướng Đạo để chúng tôi có tiền đi dự trại Phục Hưng tại Trảng Bom từ ngày 24 tháng 12 đến ngày 27 tháng 12. Chúng tôi phải tập đi diễn hành tại sân vận động Chi Lăng, chúng tôi phải tập bài trại ca Phục Hưng và nhiều bài hát mới. Mỗi cá nhân lại phải chuẩn bị đồ cho riêng phần mình. Mạ tôi may hai bộ quần áo Hướng Đạo mới, Hoa may cho tôi năm cái khăn quàng và một bộ tua vai. Tôi làm năm cái khâu bằng dây điện thoại. Tôi mặc thử bộ quần áo mới, đeo khăn quàng mới, khâu khăn quàng mới, tua vai mới. Tôi đứng ngay ngắn cho mạ tôi và Hoa ngắm. Mạ tôi nói :” Đẹp rồi, không phải sửa chi nữa “. Hoa tiến đến tôi, sửa lại khăn quàng cho ngay ngắn, vuốt tua vai cho thẳng, sờ hoa Huệ trên túi áo phải, sờ huy hiệu bằng xe đạp, bằng bơi lội phía trên túi áo bên trái. Hoa cài lại nút áo của túi áo có bằng hạng nhì của tôi, Hoa nói :”Hướng Đạo tụi mi mặc đồ dễ thương quá à. Tụi mi mặc đồ đẹp hơn Gia Đình Phật Tử của tao “. Đi dự trại Phục Hưng, tôi hãnh diện và vui sướng vì lý do : Tôi là đứa trẻ đầu tiên trong xóm được đặt chân đến Thủ Đô Sài Gòn. Trong chương trình trại có một ngày chúng tôi được đi thăm Sài Gòn. Lần đầu tiên tôi được dự một trại toàn quốc, xa chỗ tôi ở gần một ngàn cây số. Lần đầu tiên tôi được đi chuyến tầu suốt Thống Nhất được kéo bằng đầu máy diesel. Trước đây tôi chỉ được đi những chuyến tàu chợ chạy bằng những đầu máy cổ lỗ sĩ với nồi nước được đốt bằng củi. Lần đầu tiên tôi đi qua những vùng không thấy núi, tôi được đi qua những vùng cằn cỗi nghèo nàn hơn Đà Nẵng, tôi

60

được đi qua những vùng màu mỡ xanh tươi hơn Đà Nẵng. Tôi được nghe thêm nhiều giọng nói mà trước đây tôi chưa được nghe. Người ta nói giọng nào tôi cũng đều hiểu. Họ nói nhanh quá, tôi đoán và hiểu một trăm phần trăm. Tôi hoàn toàn không cảm thấy xa lạ với những người khác giọng. Chúng tôi đều là người Việt Nam. Qua các ga tôi thấy nhiều món ăn mà tôi không thấy ở các ga dọc theo tuyến đường Đà Nẵng - Huế quen thuộc của tôi. Từ Huế trở về Đà Nẵng qua ga An Cựu, trạm Hương Thủy, trạm Phủ Bài, trạm Nông, tới ga Truồi. Tại ga Truồi, tôi được ăn bánh bột lọc quai chèo, thứ bánh làm bằng bột lọc trong, để lộ nhân là một con tôm, một miếng thịt mỡ, bánh được phết một lớp mỏng hành mỡ. Tôi được ăn dâu Truồi, loại dâu tiên ngọt thơm trồng trong vườn, chứ không phải là loại dâu đất hái trong rừng chua đến rợn người. Tôi được ăn cả loại dâu tiên để hong trên bếp lâu ngày, vỏ của trái dâu tiên khô rốc, vậy mà ăn vẫn ngọt vẫn thơm vẫn dịu chẳng khác chi dâu tiên tươi. Tôi được uống ly cối chè Truồi chát trong miệng, nhưng ngọt trong cổ họng. Tới trạm Đá Bạc, ga Cầu Hai, trạm Nước Ngọt, trạm Hối Mít. Tại trạm Hối Mít tôi được ăn mít, thứ mít hái trong rừng, chứ không phải mít trong vườn nhà. Những múi mít vàng vừa thơm, vừa ngọt, vừa dòn. Những đống mít nhỏ để hai bên đường rầy, trong đó có cả những trái mít bị lủng lỗ tròn vì quạ ăn. Qua ga Thừa Lưu, tới ga Lăng Cô. Tại ga Lăng Cô, tàu đậu tại ga này rất lâu để đầu máy lấy nước và cũng để chờ đoàn tàu từ Đà Nẵng đi ra Huế. Ga Lăng Cô là ga để hai đoàn tàu tránh nhau. Hành khách phải chờ cả tiếng đồng hồ tại ga Lăng Cô. Do đó ga Lăng Cô rất tấp nập. Người ta chạy xuôi chạy ngược, lên tàu xuống tàu như những con thoi. Người ta gọi nhau, người ta rao

61

bán hàng, người ta gọi mua hàng. Tại ga Lăng Cô tôi được ăn tô cháo sò huyết. Tô cháo sò huyết trên mặt có lớp ớt đỏ rất hấp dẫn, cũng không gây ấn tượng bằng cô bé bưng những tô sò huyết cho khách hàng. Cô bé nhỏ hơn tôi khoảng hai tuổi đã khơi dậy trong lòng tôi nỗi trắc ẩn, mối thương cảm cho cô bé. Cô bé có mắt xanh to, mặt trắng hồng mặc dù suốt ngày dang đầu trần ngoài nắng gió, tóc mây nâu xõa đến vai, khuôn mặt xinh xắn. Cô bé mặc bộ áo bà ba, chân đất chạy trên đất sỏi đá. Một cô bé lai xinh đẹp sống lam lũ trong một gia đình nghèo tại một làng chài lưới. Cô bé không được học hành. Tôi tiếc cho một bông hoa xinh đẹp không được nở trong một trường học nơi đô thị, mà nở trên đường rầy xe lửa, nơi một làng quê nghèo. Tàu lên đèo Hải Vân, nhìn làng Lăng Cô mỹ miều hiền hòa nằm trên bãi cát vàng dưới bầu trời xanh. Ngôi giáo đường nhỏ màu xám hiền lành, những mái nhà tranh đơn sơ, những nhà ngói đỏ nằm giữa vườn dừa xanh. Biển xanh, cát vàng, những mảnh lưới trắng phơi mình trong nắng. Lăng Cô tuyệt đẹp. Tôi muốn làm một câu thơ, một bài thơ ca tụng Lăng Cô, làng của cô bé lai xinh đẹp trong bộ quần áo Việt Nam giản dị. Nhớ câu thơ của Bà Huyện Thanh Quan :” Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà “. Tôi cũng làm câu thơ :” Tôi đến Hải Vân buổi chiều tà ”, nhưng tôi chưa bao giờ sáng tác được bài thơ nào ca tụng cảnh đẹp Lăng Cô. Tôi tự an ủi mình : Hải Vân và Lăng Cô đẹp không văn thơ nào có thể tả được. Qua hầm Sen, hầm dài nhất trong chín hầm của đèo Hải Vân, tàu đến ga Liên Chiểu buồn tênh. Phía bên kia đèo, ga Lăng Cô nhộn nhịp thì bên này đèo, ga Liên Chiểu thật quạnh hiu. Tôi chỉ thấy người bẻ ghi và ông xếp ga đang phất cờ đỏ cho tầu từ từ vào ga. Không hành khách, cũng không ai rao bán hàng. Sau năm phút tầu đã dời ga để qua trạm Nam Ô, tới ga Hoà Khánh, tới ga Thanh Khê và tôi xuống tàu tại ga Đà Nẵng với cái

62

bụng no nê. Tôi còn để dành được cho chị em Hoa một ít dâu truồi, một ít sim, một ít quả đười ươi gọi là quà của người đi xa. Chuyến tàu vô Nam, từ ga Đà Nẵng đến ga Trảng Bom tàu đi qua biết bao nhiêu là ga. Ga nào cũng tấp nập ngay cả ban đêm, nhưng tiền đâu mà mua quà để ăn. Đi Huế với mạ, được mạ mua quà cho ăn. Đi không có mạ, không có tiền ăn quà, nhìn người ta chạy lui chạy tới cũng thấy vui. Đến ga Quảng Ngãi, anh thiếu trưởng Xứng cho mỗi đứa chúng tôi nếm kẹo mạch nha. Kẹo làm từ lúa non mà cũng ngọt như kẹo làm bằng đường. Mạch nha ngọt thanh hơn mía, dính răng lấy lưỡi đưa qua lại càng ngọt, càng ngon hơn. Đến ga Bồng Sơn nhìn người bán chặt dừa cho khách, sao mà dễ dàng. Chỉ cần chém một lần bên này, một lần bên kia và dâng trái dừa lên cho khách. Tài giỏi chẳng thua một kiếm sĩ Samurai của Nhật. Đến ga Phù Mỹ, người ta bán bánh tráng dầy gấp cả mấy lần loại bánh tráng của tô mì Quảng. Nghe người rao hàng mới biết tại sao bánh tráng dầy như vậy. Người ta để quá nhiều thứ trong bánh tráng như mè, đậu phụng, nước dừa, thịt bò khô, hành tỏi… Chị bán hàng nói với chúng tôi bánh tráng này có từ thời vua Quang Trung. Nhà vua dùng bánh tráng làm lương thực cho những trận hành quân ra Bắc hay vô Nam của ngài. Tôi không tin vì nếu cho quân sĩ ăn thứ bánh tráng đắt tiền này thì tiền đâu mà chịu nổi. Bánh tráng loại ngon dành cho các quan, còn bánh tráng loại dở, tôi thường ăn dành cho quân sĩ, như vậy có lý hơn. Tôi chưa được ăn thứ bánh tráng loại thượng hảo hạng này, nhưng tôi nghĩ bánh tráng này nướng ăn, chắc chắn phải thơm ngon vì

63

bánh tráng này đắt gấp cả chục lần thứ bánh tráng tôi vẫn thường ăn chỉ có hạt mè đen trên mặt. Đến ga Bình Định, anh thiếu phó Đằng mua bột đậu xanh và bún Song Thần. Chị bán hàng nói với anh Đằng đây là hai đặc sản của thị trấn Bình Định. Chỉ có nước khúc sông của thị trấn mới làm được loại bún Song Thần và loại bột đậu xanh này. Tôi cho rằng anh thiếu phó của tôi đã bị cô bán hàng dụ vì lời nói ngon ngọt hay vì nụ cười má núm đồng tiền của cô. Bún Song Thần ngon hơn bún Tàu thì tại sao bún Song Thần lại không được bán ở khắp mọi nơi như bún Tàu. Đến ga Tuy Hòa thì xẩy ra cuộc tranh luận giữa tôi và thằng Lược. Tôi mua một quả trứng gà. Lược nói với tôi :

- Trứng vịt mà mi cũng mua. - Trứng gà răng mi nói trứng vịt. - Trứng vịt luộc bằng nước trà nên mi tưởng là

trứng gà. - Mi nói bậy. Trứng vịt to, trứng gà nhỏ. Làm

răng mà giả được. - Trên đời ni cái chi cũng có thể giả được.

Tàu chạy trên đèo Cù Mông, chúng tôi bốn, năm đứa thò đầu ngắm phong cảnh, bỗng mắt chúng tôi cay sè. Cả bọn tôi phải thụt đầu để dụi mắt. Chưa hiểu vì răng mắt bị cay, tôi nghe tiếng cười vang của thằng Minh ngồi phía trên chúng tôi. Minh vừa dơ tay cho chúng tôi xem, vừa cười khanh khách. Trong tay nó có một nắm vỏ quít. Thì ra ăn quít xong, Minh đã bóp vỏ quít. Chất cay của vỏ quít theo gió bay vô mắt chúng tôi. Tàu chạy trên đèo Cả ban đêm. Gió biển thổi mát lạnh. Biển mênh mang, chỉ có những đốm đèn nho nhỏ của thuyền đánh cá. Những người đánh cá ngoài biển khơi ban đêm quả là những tay gan lì cam đảm. Biển cả

64

mênh mông bao phủ bởi màn đêm mênh mang. Con người nhỏ bé nhưng tâm hồn thì vĩ đại, dám thách thức quyền lực huyền bí và sức mạnh vô biên của tạo hoá. Chúng tôi nhìn bầu trời đầy sao để tìm chùm sao Bắc Đẩu, ngôi sao thân thương của người đi biển và Hướng Đạo chúng tôi. Đêm thật thanh bình. Đến ga Nha Trang vào lúc hai giờ đêm. Sân ga nhộn nhịp tấp nập chẳng thua chi ga Đà Nẵng. Ngoài những thức ăn như ở ga Đà Nẵng, Nha Trang bán một thứ quả tôi chưa hề thấy. Nhìn trái Thanh Long cắt đôi để chào hàng cũng đủ thấy cái mát, cái ngọt dịu dàng. Vỏ màu hồng, cơm màu trắng mọng nước với những hạt đen như hạt mè. Thèm nhưng nhịn. Ăn quà hết tiền làm răng mua quà Sài Gòn cho Hoa. Khi tôi đi, Hoa dặn :” Đi Sài Gòn nhớ mua quà cho tao, không được quên “. Chúng tôi đến đất trại vào một buổi chiều. Cổng trại thật to, treo cờ Quốc Gia Việt Nam, cờ Cambodge, cờ Lào, cờ Thái Lan, cờ Trung Hoa Quốc Gia, cờ Cộng Hoà Pháp, cờ Hướng Đạo… Những tấm nia to có hình hoa Huệ, khẩu hiệu SẮP SẴN bằng những sợi dây thừng to. Chữ PHỤC HƯNG to tướng bằng gỗ nổi bật trên cổng trại. Các anh Trưởng giải thích cho chúng tôi tên trại Phục Hưng có nghĩa là ngày nay đất nước đã độc lập sau một thế kỷ bị thực dân Pháp đô hộ, đây là lúc chúng ta phục hưng lại phong trào Hướng Đạo. Tôi không đồng ý với lời giải thích của các anh Trưởng. Tôi nói với các Trưởng :” Phục Hưng theo em nghĩ là Phục Hưng nước Việt Nam sau hơn một thế kỷ bị Pháp đô hộ, chứ không phải là Phục Hưng phong trào Hướng Đạo vì phong trào Hướng Đạo do Pháp đem vô Việt Nam ”. Một anh Trưởng nói :” Mi con nít con nôi, biết chi mà nói “. Tôi không dám cãi vì điều 8 luật Hướng Đạo : “Hướng Đạo Sinh vâng lời cha mẹ, huynh trưởng không biện bác”.

65

Qua cổng trại, chúng tôi đi trên con đường đất phẳng lì, rộng hơn mười mét, được đặt tên là đại lộ Baden Powell. Một khán đài to lớn đã được dựng lên với cờ xí đầy màu sắc. Mặt đường phẳng, hai bên đường là những cây Sao cao tít và thẳng tắp. Tôi nghe tiếng hát, tiếng gọi nhau vang vang. Nhiều đơn vị đã đến từ hôm trước. Có đơn vị đã dựng xong cổng tiểu trại. Có đơn vị đang dựng lều. Niềm hưng phấn dâng lên trong lòng tôi.

66

Tôi có nhiều điều đáng nhớ về trại Phục Hưng. Buổi khai mạc trại có Phó Tổng Thống Nguyễn Ngọc Thơ tới dự. Chúng tôi diễn hành qua khán đài như những đơn vị quân đội trong ngày Quốc Khánh đã gây ấn tượng cho những người tham dự. Tất cả mặc đồng phục quần xanh, áo nâu, nhưng khăn quàng đủ mọi màu sắc. Không khăn quàng nào giống khăn quàng nào. Vài điều tôi thấy lạ. Thứ nhất là một đơn vị Hướng Đạo Việt Nam, hình như Đạo Bình Định đội nón lá, không đội mũ Hướng Đạo như chúng tôi, Hướng Đạo Trung Hoa Quốc Gia đội mũ calô màu xanh, Hướng Đạo Pháp Scout de France và Eclaireur de France ( không phải từ Pháp đến, những đơn vị này sinh hoạt tại Sài Gòn ) đội mũ beret đen. Lối đi diễn hành của các đoàn Hướng Đạo Trung Hoa Quốc Gia, Cambodge, Scout de France, Eclaireur de France khác hẳn với các đơn vị Hướng Đạo Việt Nam đi diễn hành với đôi ngũ chỉnh tề, với gậy trên tay, đi theo nhịp nhạc quân hành, qua khán đài chào theo lối chào của Hướng Đạo. Phần lớn mỗi đoàn của họ chỉ vỏn vẹn mười mấy anh tráng sinh. Họ đi không hàng lối, đi rất ung dung như những người đi ngắm cảnh. Anh thì vẫy tay, anh chào theo lối Hướng Đạo nhưng đưa tay lên trời và phất tay qua lại. Tất cả các anh đều tươi cười. Một lối diễn hành thân tình. Hai đêm lửa trại thật đáng nhớ. Một đêm lửa trại của Châu Hải Trung và một đêm lửa trại của Toàn Trại. Đêm lửa trại của Châu Hải Trung thật độc đáo. Tôi được nghe những giọng địa phương hát hoặc diễn những đặc điểm của địa phương. Đặc biệt đoàn Bình Định diễn lại trận hành quân thần tốc của vua Quang Trung. Đoàn Quảng Ngãi hò những câu hò vui tươi, cười đến đau cả bụng. Đêm lửa trại toàn trại, tuy đông nhưng không gây được ấn tượng. Lửa trại nhưng không có lửa. Tất cả tiết mục được trình diễn trên sân khấu có thể hay nhưng không hấp dẫn được tôi bằng những màn diễn đơn giản bên đống lửa. Hôm đó, đạo An Hải của tôi diễn một vở

67

kịch vui. Vở kịch này do anh Thêm đội trưởng đội Nai và anh Nam đội trưởng đội Bồ Câu diễn. Ngày đáng nhớ nhất là ngày Kết Thân của trại. Buổi sáng sớm chúng tôi tới khu trung tâm trại. Ở khu trung tâm tôi thấy đủ các màu sắc của các khăn quàng. Đây là khu chợ tình thân. Khu chợ này hình thức giống như chợ thời xa xưa lúc loài người chưa biết dùng tiền. Họ đem những phẩm vật, dụng cụ để trao đổi cho nhau. Nhưng nội dung của hai phiên chợ khác nhau. Phiên chợ thời xa xưa, người ta đi tìm những gì cần thiết cho đời sống hàng ngày và trao qua, đổi lại tương đối tương xứng. Chợ của trại Phục Hưng, chúng tôi trao đổi với nhau, cho nhau những niềm vui không tính toán. Chúng tôi đổi khăn quàng cho nhau, chúng tôi ký tên trên khăn quàng cho nhau, chúng tôi trao đổi những tặng phẩm cho nhau. Chúng tôi cho nhau những gì mà người bạn chúng tôi muốn. Chúng tôi vô xem phòng triểm lãm. Phòng triểm lãm nhỏ nhưng xinh xắn, không phong phú về hình ảnh, vật trưng bầy, sách báo. Nhất là không có sản phẩm, hình ảnh của các đoàn địa phương cho một trại toàn quốc đáng lẽ phải có. Buổi chiều chúng tôi đi thăm các tiểu trại. Chúng tôi xem những cổng trại, lều trại, thủ công bàn ghế, dụng cụ đi trại. Chúng tôi học hỏi được rất nhiều chuyên môn, kỹ thuật và mỹ thuật Hướng Đạo. Một ngày trước khi bế mạc trại, chúng tôi được chở lên Sài Gòn bằng xe GMC. Xe ngừng tại sau Quốc Hội lúc mười giờ hai mươi sáng. Chúng tôi được dặn phải tập họp để trở về trại lúc bốn giờ. Một số anh em có thân nhân đến đón. Chúng tôi, năm đứa, được một anh Trưởng hướng dẫn đi chơi. Chỉ mười lăm phút sau, tôi

68

thấy được những điều lạ. Anh Trưởng sai tôi và Thảo mua một chục cam. Tôi hỏi chị bán hàng :

- Chị bán bao nhiêu một trái cam. - Năm cắc - Chị nói bao nhiêu một trái. - Năm cắc

Tôi biết được một sự khác biệt giữa miền Nam và miền Trung nhờ Thảo nhắc :

- Năm giác một trái. Tôi hỏi chị bán hàng :

- Em mua một chục trái, chị bán bao nhiêu ? - Năm đồng. Bớt một đồng.

Chị bán hàng không biết làm tính trừ hay thấy hai đứa tôi con nít con nôi nên bắt nạt. Tôi kéo tay Thảo. Chị bán hàng nói :

- Trả nhiêu ? - Một chục năm đồng, chị bớt một đồng còn

bốn đồng. - Chưa bán me xưa. Chị bán cho mấy em.

Lúc đó anh Trưởng tới. Tôi biết thêm hai điều mới nhờ anh Trưởng giải thích :

- Sài gòn một chục là mười hai. Có nơi một chục mười bốn, mười sáu như ở Bắc Mỹ Thuận, Bắc Vàm Cống.

Anh trả thêm cho chị bán hàng một đồng nhưng chị không lấy. Chị nói :

- Bán me sưa lấy hên. Lại biết thêm một điều mới. Tôi nói với anh Trưởng :

- Biết rứa em trả một đồng. - Mi đừng có dại. Mi trả một đồng có khi mi

bị ăn bạt tai. Chúng tôi đi vô chợ Bến Thành. Lối đi chật, người đi lại quá đông. Tôi bị lạc vì tôi mải tìm mua một móm quà cho Hoa. Tôi mua một bando màu tím và một hộp kẹo Mỹ để làm quà cho Hoa. Mua xong ra khỏi sạp thì anh Trưởng và các bạn tôi đã đi đâu mất. Tôi đi trong

69

chợ nửa tiếng nhưng cũng không gập các bạn tôi. Tôi đi lang thang trên đường Lê Thánh Tôn, Tự Do, Nguyễn Huệ, Hàm Nghi rồi trở lại đường Lê Lợi. Tôi hỏi đường đi đến trụ sở Hôi Hướng Đạo Việt Nam. Tôi hỏi đến bốn, năm người trong đó có một anh Hướng Đạo lớn, nhưng không ai biết. Tôi hỏi ông cảnh sát đứng gác đồn cảnh sát gần bồn binh trước chợ Bến Thành. Ông ta ngẫm nghĩ rồi ông ta à lên một tiếng:

- Nhớ ra rồi. Chủ nhật nào cũng đi qua. Trụ sở trên đường Bùi Chu gần nhà thờ Huyện Sĩ.

Tôi đoán có lẽ ông cảnh sát đi nhà thờ Huyện Sĩ hàng tuần nên biết địa điểm của Trụ Sở Hội Hướng Đạo. Từ đường Lê Lợi đến trụ sở Hội cũng không xa. Tôi tưởng tượng Trụ Sở của Hội cũng phải to ít nhất gấp mười lần Đạo Quán An Hải của tôi. Hôm nay tôi được đứng trước Trụ Sở Hội Hướng Đạo Việt Nam, số 18 đường Bùi Chu, Sài Gòn. Tôi đứng trước căn nhà lầu bốn tầng bề rộng năm mét, bề sâu bao nhiêu tôi không biết. Không có sân, không cờ, chỉ có bích chương khẩu hiệu chào đón Trại Toàn Quốc. Cửa thì đóng. Tôi bước đi lòng buồn. Hướng Đạo Việt Nam còn nghèo quá. Đạo quán An Hải của tôi còn khá hơn trụ sở Hội Hướng Đạo Việt Nam, mặc dầu Đạo Quán An Hải chỉ là biệt thự một tầng. Tôi đã nhiều lần nói với anh thiếu trưởng về việc Đạo Quán An Hải bên ngoài không có cây, không trồng hoa, không có totem, không có tượng, không có cột cờ cao. Bên trong không có tủ sách, không có hình ảnh. Nhưng Đạo Quán An Hải còn có sân rộng cho cả hai liên đoàn Lam Sơn và Duy Tân tập họp. Bên trong mỗi góc có thủ công của các đội. Tôi trở lại đường Lê Lợi. Tôi cũng không tìm được các bạn tôi. Tôi nhớ, trước lúc đi Hùng có đề nghị với anh Trưởng cho chúng tôi đi thăm Sở Thú. Không biết đường đi đến sở thú, tôi hỏi bác xích lô :

- Bác làm ơn chỉ cho con đường đi đến Sở Thú

70

Bác xích lô nhìn tôi nói : - Lên xe qua chở đi.

Tiền mô mà đi xích lô. Có tiền, tôi cũng không đi xích lô. Con trai ngồi xích lô, bắt người lớn tuổi đạp tôi không thích vì cảm thấy ngượng. Bác xích lô nói :

- Lên xe. Qua chở giúp, qua không lấy tiền. Tôi đang ngần ngừ chưa quyết định có nên theo lời đề nghị của bác xích lô hay không, bác xích lô vẫy tay gọi hai thiếu sinh bằng trạc tuổi tôi :

- Hai em có muốn đi Sở Thú không ? Lên xe, qua chở đi luôn thể. Qua chở giúp, qua không lấy tiền.

Hai thiếu sinh nhìn nhau rồi nhìn tôi như để hỏi ý kiến. Bác xích lô nói:

- Lên xe, qua chở đi. Chúng tôi lên xe. Đến sở thú, bác xích lô nói với chúng tôi :

- Mấy em đi chơi sở thú hai tiếng. Đúng ba giờ, qua tới đón các em.

Tôi nói: - Chúng cháu không dám làm phiền bác. Bác

chỉ cho chúng cháu đường về. Bác đừng đến đón tụi cháu.

- Đúng ba giờ, qua tới đón các em. Nói xong bác đạp xe đi. Ba chúng tôi đi xem sở thú. Tôi có hai bạn mới, hai thiếu sinh của thiếu đoàn Lê Lợi, đạo Lâm Viên, Đà Lạt. Chúng tôi cùng nhau đi chơi trong Sở Thú, xem Viện Bảo Tàng và Đền thờ Đức Khổng Tử. Ba giờ kém mười lăm, chúng tôi đến chỗ hẹn. Chúng tôi không thấy bác xích lô. Đúng ba giờ bác xích lô thắng xe ngay trước mặt chúng tôi :

- Lên xe, qua chở về Bác xích lô là một người nghèo, nhưng có một tấm lòng rộng lượng. Buổi chiều ngày cuối cùng nơi đất trại thật cảm động. Lễ bế mạc, mọi người lũ lượt về khu trung tâm. Chúng

71

tôi tự động nắm tay nhau thành những vòng tròn và ca hát. Những vòng tròn nhỏ nhập lại thành những vòng tròn lớn hơn. Cuối cùng tất cả vòng tròn nhập lại thành vòng tròn duy nhất. Nắm chéo tay nhau, chúng tôi hát nhiếu lần bài Lúc Thú Vui Này : Lúc thú vui này lòng càng quyến luyến anh em chúng mình Lúc thú vui này lòng càng những muốn anh em thấu tình Rời tay nhau chớ lâu nhé Tình anh em chớ quên nhé Lòng anh em nhớ nhau tuy xa mà hóa ra gần Quyến luyến nhau là tình mình đối với anh em ở đoàn Quyến luyến nhau là tình mình đối với anh em khác đoàn Rời tay nhau chớ lâu nhé Tình anh em chớ quên nhé Lòng anh em nhớ nhau tuy xa mà hóa ra gần Cuối cùng chúng tôi hát bài ca của Trại Phục Hưng của trưởng Hà Dzũng : Một mùa nắng hiền reo mừng ta họp nhau đây Anh em bốn phương kết tình hẹn về chốn này Qua bao đèo cao vượt núi thác reo chập chùng Lòng ước mong nắm tay niềm vui kết chung Một mùa nắng hiền chan hòa trên ngàn cây xanh Anh em sướng vui ta tìm về nơi đất lành Qua bao đồi nương ruộng lúa ngát thơm bên đường Về chốn đây ta hòa nhịp lòng mến thương Đoàn thiếu sinh Việt Nam Tay trong bàn tay Anh em chào nhau tình thân ái Gió lên khơi nguồn sống Cháu con đây Lạc Long

72

Tiếng reo vang lừng trại Phục Hưng Kìa đích cao chờ ta Anh em dồn chân đi trên đường xa đầy hoa lá Đuốc thiêng reo bừng sáng Ánh dương thêm tràn lan Xứng danh đây đoàn trẻ nước Nam Một mùa nắng hiền chan hòa trên ngàn cây xanh Anh em sướng vui ta tìm về nơi đất lành Qua bao đồi nương ruộng lúa ngát thơm bên đường Về chốn đây ta hòa nhịp lòng mến thương Kìa đích cao chờ ta Anh em dồn chân đi trên đường xa đầy hoa lá Đuốc thiêng reo bừng sáng Ánh dương thêm tràn lan Xứng danh đây đoàn trẻ nước Nam Đạo An Hải chúng tôi phải dời khu trung tâm trại và trở về khu cắm trại của chúng tôi để nhổ trại, làm vệ sinh đất trại. Chúng tôi ra ga Trảng Bom để kịp đáp chuyến tàu tối trở về rừng An Hải. Trên đường dời đất trại, tôi thấy có nhiều đơn vị đã dời đất trại trước chúng tôi, có nhiều đơn vị vẫn còn ở lại. Chúng tôi đi trong rừng cây Sao. Những hoa Sao rơi, rơi thật nhiều, rơi càng ngày càng nhiều hơn. Hoa mọc thành cây, cây mọc thành rừng. Các Huynh Trưởng muốn chúng tôi như những hoa Sao, những cánh hoa mang tình Huynh Đệ. Các Huynh Trưởng cắm chúng tôi xuống đất và hàng ngàn sói con hiện ra. Chúng tôi đã sẵn sàng. Tôi sung sướng đi trong cơn mưa hoa Sao của rừng Trảng Bom. Ngay buổi tối tôi đi trại về, Hoa qua nhà tôi. Tôi cho Hoa cái bando và hộp kẹo Mỹ. Tôi cho Hoa xem những khăn quàng, những chiếc khâu mà tôi trao đổi hay được

73

tặng. Hoa cầm khăn quàng của Hướng Đạo Cambodge và cái khâu hình đầu con chó sói bằng gỗ, Hoa nói với tôi :” Khăn quàng có hình Đế Thiên Đế Thích đẹp thật. Đầu chó sói bằng gỗ mà giống như thật ”. Tôi thấy Hoa thích cái khâu hình đầu con chó sói nên tôi cho Hoa. Trước khi về nhà, Hoa đeo bando để cột mái tóc thề. Mạ tôi sửa lại bando cho Hoa, mạ tôi ngắm Hoa, mạ tôi nói :” Mi giống mạ mi hồi nhỏ. Mạ mi là hoa khôi trường tiểu học Jean Darc “. Buổi sáng ngày hôm sau, tôi, Lộc, Kính bắc thang trèo lên mái nhà tôi. Ngồi trên mái nhà, chúng tôi dùng ná dây thung để bắn những hoa của cây Sao lên trời. Nhìn những hoa Sao quay tít trong bầu trời xanh. Nhìn những đứa bé, trong đó có em của Hoa đang chạy đuổi theo nhặt những hoa Sao, lòng tôi thật vui sướng. Nhưng chúng tôi bị cụt hứng ngay. Bác Dĩnh đi đến, bác trừng mắt nạt lớn :

- Ai cho mấy đứa mi leo lên mái nhà. Hư hết ngói. Xuống ngay.

Chúng tôi phải tụt xuống. Những đứa trẻ con đưa mắt ngạc nhiên nhìn bác Dĩnh như để trách bác đã làm hỏng cuộc vui của chúng. Em Hoa đến cầm tay tôi, nó nép người nó vô người tôi như để tìm sự che chở nơi tôi. Nó dương mắt nhìn bác Dĩnh. Tôi dắt em Hoa vô nhà tôi. Tôi cho nó hết những hoa Sao còn lại. Hè năm đệ ngũ, Hoa được mạ nó đưa về thăm quê nội. Quê ba của Hoa là làng Dương Nỗ, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên. Hoa đi, ban ngày tôi không thấy nhớ Hoa. Ban ngày tôi quá bận rộn, tôi có quá nhiều trò vui, tôi không có thì giờ để nhớ Hoa. Ngủ dậy, ăn quà sáng xong, tôi học bài do ba tôi giao cho tôi học trong ngày. Những bài ba tôi giao thường là những bài Pháp Văn và những bài Toán. Chưa học bài xong đã có thằng Lộc, thằng Kính, thằng Lương thập thò ngoài cửa để rủ tôi đi chơi. Sau lần ba tôi đánh tôi một trận thật đau, tôi

74

không còn dám theo mấy đứa bạn trong xóm đi chơi khi chưa học và làm bài xong. Tôi nhớ hôm đó, thằng Khương ở phường Thuận Thành đến nhà tôi. Khương nói :

- Dẹp sách vở đi. Đi đá banh. Hôm nay phường mình đá với tụi Thanh Khê.

- Mấy giờ đá. - Hai giờ chiều nay. - Chừ mới mười giờ sáng. Tao học xong, tao

đi ngay. - Tao nói mi dẹp đi. Mi học cho lắm, mi tắm

cũng ở truồng. Mi còn phải đi kêu thằng Diệp, thằng Khiết nữa chứ. Không có hai thằng đó, tụi mình đá chi lại bọn Thanh Khê.

Xóm ga Mười Sáu Gian là cửa ngõ của phường Thuận Thành nên tôi được coi như là công dân của phường Thuận Thành. Diệp học lớp tôi, nhà nó ở xóm chùa Hải Châu. Khiết học trên tôi một lớp, nhà nó ở tận Cổ Viện Chàm. Mỗi lần phường Thuận Thành đi đá xóm xa, tôi đều kêu Diệp và Khiết đi đá cho đội chúng tôi. Ngày đá banh xóm là ngày hội. Trẻ con và người lớn hâm mộ bóng tròn lũ lượt đi xem đông như đi biểu tình. Họ đi thành từng nhóm, vừa đi, vừa nói cười. Khi về, trận nào thắng thì thật vui nhộn. Họ đi vừa la, vừa hét, vừa hát, vừa nhào lộn, vừa biểu diễn xe đạp. Còn trận nào thua, bước đi của họ như đoàn quân thất trận, bước đi nặng nề trong im lặng. Làng Thanh Khê vừa ở gần biển, vừa ở ngã ba Huế nên là làng khá giầu. Dân làng sống bằng nghề đánh cá vì ở gần biển, sống bằng nghề buôn bán vì gần ngã ba Huế, điểm gập của ba con đường dẫn vô Nam, đi ra Huế và vô thị xã Đà Nẵng. Đội Thanh Khê đón tiếp chúng tôi thật nồng hậu. Những trận đá xóm tại Thanh Bình hay Tam Toà sang nhất chúng chỉ được uống nước trà đá,

75

phần nhiều là uống nước giếng. Trước trận đấu, làng Thanh Khê cho mỗi cầu thủ đội chúng tôi một ly cối nước dừa. Nước dừa ngọt và mát, uống một ly cối mà vẫn còn thèm. Anh Thỉnh, ông bầu của đội chúng tôi đến. Anh Thỉnh thấy chúng tôi uống nước dừa, anh chửi thề om sòm :

- Tụi bay ngu như chó. Không biết mẹ gì hết. Đá banh mà uống nước dừa thì làm răng mà đá.

Tôi nghe bọn Thanh Khê vừa cười vừa nói : - Ham uống thì cho tụi bay vừa chạy vừa bò. - Cho chúng nó mượn rổ để đựng banh về. - Thúng chứ, rổ nhỏ, đựng banh chi đủ.

Trong truyện Tàu ngày xưa, bọn vua quan thường hay phục rượu để hại kẻ thù. Trận giao hữu bóng tròn hôm nay, đội Thanh Khê dùng nước dừa làm cho gân cốt của chúng tôi mệt mỏi hầu mong dành phần thắng. Nhưng trái với mong đợi của đội Thanh Khê, chúng tôi đá thật hăng, gân cốt chúng tôi mềm mại dẻo dai hơn. Chúng tôi đàn áp đội Thanh Khê tơi bời. Trái bóng quanh quẩn trên phần sân của đội Thanh Khê. Phút thứ hai mươi của hiệp đầu, tôi chuyền một đường banh thật đẹp để Diệp chuyển thành bàn thắng cho đội chúng tôi. Phút thứ mười của hiệp hai, từ góc mặt tôi tạt một đường banh vô trước khung thành đội Thanh Khê. Diệp nhẩy lên đánh đầu đưa banh vô ngay góc lưới nâng tỷ số hai không, phần thắng cho đội chúng tôi. Đội Thanh Khê cố vùng lên, nhưng chúng không thể nào đưa banh qua chân hậu vệ Khiết được. Khiết lấy banh khéo, giữ banh giỏi, truồi banh chính xác. Thủ môn Phan của đội chúng tôi chỉ phải đi lượm banh hai lần khi quả banh vượt lằn biên cuối sân. Tôi nghe tiếng anh Thỉnh la ngoài sân :

- Trọng tài, trọng tài, hết giờ, hết giờ.

76

Trọng tài làm lơ. Anh ta chẳng thèm coi đồng hồ. Một trái banh ra khỏi lằn biên, anh Thỉnh chạy lại lượm trái banh. Anh giữ trái banh trong tay và nói với trọng tài :

- Hết giờ rồi. Đá mãi vậy cha nội. Hai ông bầu của đội Thanh Khê chạy đến anh Thỉnh, la lớn :

- Hết giờ chi mà hết. Mới đá có sáu mươi phút mà hết cái chi.

- Thiếu niên đá sáu mươi phút. Thanh niên mới đá chín mươi phút.

- Thiếu niên, thanh niên hay lão niên đá match là phải theo luật quốc tế. Không có un, deux chi cả.

Anh ta giật trái banh trên tay anh Thỉnh và thẩy trái banh cho trọng tài. Trận đấu lại tiếp tục. Đá hết chín mươi phút, đội Thanh Khê vẫn không gỡ được bàn nào, chúng tôi cũng không ghi thêm được điểm nào. Trọng tài cũng không thổi còi chấm dứt trận đấu. Trái banh đang lăn trong sân, anh Thỉnh chạy vô sân ôm trái banh. Anh giữ trái banh trong tay. Anh đưa tay để chìa đồng hồ cho trọng tài thấy :

- Hết giờ Hai ông bầu đội Thanh Khê lại chạy đến anh Thỉnh. Họ không nạt lớn, mà chỉ hất mặt hỏi anh Thỉnh :

- Có biết luật đá banh không cha nội. - Chín mươi phút rồi còn đá chi nữa. - Trọng tài đã thổi còi tan trận đấu mô mà cha

nội ngang nhiên chạy vô sân ôm banh. Nói cho cha nội biết, luật đá banh quốc tế, trọng tài là vua trên sân cỏ. Trọng tài chưa thổi còi tan trận thì trận đấu vẫn còn tiếp diễn.

Anh Thỉnh dịu giọng trước lý luận logic của ông bầu đội Thanh Khê :

- Quá giờ rồi còn chi nữa. - Trọng tài cho đá thêm giờ để trừ những giờ

temp mort như câu giờ, lượm banh.

77

- Trọng tài cho biết đá thêm bao nhiêu phút nữa ?

- Đá thêm bao nhiêu là quyền trọng tài, cha nội có quyền chi mà hỏi.

Anh ta nhẩy vô giật banh trên tay anh Thỉnh. Nhờ đã đề phòng nên anh Thỉnh né được. Một anh đứng sau anh Thỉnh nhẩy tới ôm chặt anh Thỉnh để cho ông bầu đội Thanh Khê giật được trái banh. Trận đấu lại tiếp tục. Trận đấu trở nên căng thẳng vì cầu thủ đội Thanh Khê không đá banh nữa mà cứ nhằm chân chúng tôi để đá. Tôi bị hậu vệ đôi Thanh Khê húc vô chân đau điếng, phải đi cà nhắc đến năm phút mới hết đau. Nhận được đường chuyền của Diệp, tôi đem banh xâm nhập vòng cấm địa của đối phương. Hậu vệ đội Thanh Khê truồi banh hụt. Tôi sút nhanh vô khung thành. Cú sút của tôi không mạnh. Quả bóng đi lết trên cỏ. Thủ môn đội Thanh Khê vì vội vàng chụp banh để mau chóng đưa banh lên cho đồng đội nên đã để trái banh lọt qua hai chân. Trái banh từ từ lăn vô khung thành. Cả cầu trường cười ầm vì sự vụng về của thủ môn đội Thanh Khê. Tỷ số ba không, phần thắng nghiêng về đội chúng tôi. Biết không thể gỡ được nên năm phút sau trọng tài thổi còi tan trận. Chúng tôi về tụ tập tại nhà anh Thỉnh. Anh Thỉnh sai em anh đi mua cho chúng tôi mỗi đứa một ly nước mía để uống mừng chiến thắng. Sau bữa cơm tối hôm đó, uống nước xỉa răng xong, ba tôi bảo tôi đem sách vở để cho ba tôi kiểm bài trong ngày. Thấy tôi không làm bài trong ngày, ba tôi cho tôi một cái bạt tai đau điếng. Ba tôi bắt tôi ngồi học. Mỗi lần tôi không trả lời được hay trả lời chậm, tôi đều bị ba tôi véo tai. Một lần tôi không trả lời được một câu hỏi, ba tôi véo tai tôi thì mạ tôi xấn tới cầm tay tôi, lôi tôi ra khỏi bàn học. Mạ tôi nạt ba tôi :

- Đánh con chi mà đánh dữ vậy.

78

Mạ tôi dắt tôi ra ngoài sân. Mạ tôi lau mặt cho tôi. Tôi nghe ba tôi quát trong nhà :

- Đem nó vô đây cho tôi. Mạ tôi để tôi đứng ngoài sân. Mạ tôi đi vô nhà. Tôi nghe tiếng ba mạ tôi cãi nhau ầm ĩ. Từ hôm đó học bài xong tôi mới dám đi chơi. Sau trận đòn hôm đó, ba tôi hối hận nên ra bài cho tôi không nhiều như những ngày trước. Tôi học đến khoảng mười giờ sáng là xong. Tôi vội vàng đi tìm bạn bè trong xóm để chơi đến mười hai giờ rưỡi, tôi mới về nhà ăn cơm trưa. Bữa ăn trưa của tôi rất giản dị. Tôi bỏ tất cả cơm và đồ ăn vô một cái tô lớn rồi ngồi ăn trong khi mạ tôi may quần áo. Ăn trưa xong, tôi lại đi chơi với mấy đứa bạn trong xóm. Chúng tôi chơi đủ thứ trò chơi đá banh, đánh đáo, đá cầu, chơi bi, chơi khăng, tắm biển, câu cá, đẩy xe gòn, đánh ping pong, đua xe đạp, đi xem xi nê tại rạp Chợ Cồn, trèo tường sân vận động Chi Lăng để xem trận đấu Cảnh Sát Huế với Cảnh Sát Đà Nẵng, Thanh Niên Đà Nẵng với Ngôi Sao Gia Định…. Chiều nào xóm Mười Sáu Gian cũng thấy mạ tôi cầm chổi lông gà để lùa tôi về nhà. Mạ tôi khó mà quất được vô mông tôi. Thấy mạ tôi, tôi chạy về nhà, lấy quần áo, đem gầu và thùng ra giếng tắm. Chỉ có một lần duy nhất mạ tôi quất được hai cái vô mông tôi. Hôm đó chúng tôi đang chơi bi mê. Mạ tôi cầm chổi lông gà đi đến, tôi không hay biết. Tụi thằng Kính, thằng Lộc, thằng Mỹ, thằng Lương định báo động cho tôi. Mạ tôi để tay lên miệng bảo chúng im. Mạ tôi rón rén đến đắng sau tôi. Mạ tôi quất liền hai cái vô mông tôi. Tay che mông, tôi co giò chạy về nhà, mạ tôi rượt theo tôi. Bọn trẻ hớn hở cười vang như để chúc mừng chiến thắng ngàn năm một thuở của mạ tôi. Sau bữa cơm tốí, ba tôi uống nước xỉa răng xong, ba tôi kêu tôi để kiểm bài trong ngày. Khoảng nửa giờ chờ đợi là thời gian tôi nhớ Hoa :” Hoa đi Huế chi mà lâu vậy. Không biết răng chừ nó mới về“. Ba tôi kiểm bài xong, tôi vội chạy đi tìm tụi bạn trong

79

xóm. Gập tụi bạn, tôi quên Hoa. Buổi tối chúng tôi chơi trốn tìm, haut les mains, ra biển bắn cộng phượng ngâm muối với mấy thằng ở biển Thanh Bình, quây quần chơi đóng kịch ca hát, đôi khi chơi cầu cơ. Hơn mười một giờ tối, tôi về nhà tắm rửa, đánh răng, lên giường ngủ một giấc ngon lành đến sáu rưỡi sáng. Hoa đi Huế về. Tối hôm đó, mạ Hoa và Hoa sang nhà tôi. Mạ Hoa cho mạ tôi một xâu thanh trà bốn trái, một gói kẹo mè xửng dẻo, một gói kẹo mè xửng dòn, hai xâu hạt sen, một cái nón bài thơ mà mạ Hoa khoe đặt mua tại Phủ Cam. Mạ Hoa và mạ tôi nói chuyện mãi đến tận gần mười hai giờ khuya, Hoa ngồi hóng chuyện, tôi ngủ gà ngủ gật cạnh Hoa.

80

Chợ Cồn

Đệ Tứ Phan Châu Trinh – Đà Nẵng

81

Năm đệ tứ, lớp tôi có những cuộc tranh luận thật sôi nổi đề tài về truyện Kiều. Thầy Hồng, giáo sư Việt Văn lớp tôi, là người Minh Hương. Cả lớp ai cũng quý mến thầy vì thầy là giáo sư giỏi, tính tình cởi mở, thẳng thắn. Thầy thường đưa ra những đề tài hấp dẫn để chúng tôi thảo luận như : ”Phạm Quỳnh nói :” Truyện Kiều còn, tiếng ta còn, tiếng ta còn, nước ta còn …” trò nghĩ sao về câu nói này “. Chúng tôi có một giờ để thảo luận đề tài này. Hoàng Lùn tán đồng với cụ Phạm Quỳnh, Hoàng nói:

- Mỗi Quốc Gia đều có một biểu tượng. Biểu tượng sụp đổ thì Quốc Gia sụp đổ theo. Truyện Kiều là một thi phẩm tuyệt vời. Từ khi dựng nước đến nay không có thi phẩm nào hay hơn truyện Kiều. Cho đến ngày tận thế cũng không có một thi phẩm nào hay hơn truyện Kiều. Truyện Kiều là tiêu biểu về văn học để cho cả dân tộc ta hãnh diện. Truyện Kiều đã trở thành báu vật quí giá của dân tộc Việt Nam. Báu vật mất đi, biểu tượng mất đi thì tất nhiên dân tộc phải suy, rồi đi tới chỗ diệt vong. Dân tộc mất đi không phải là không còn một nước Việt Nam, không phải là không còn một giống người được gọi là Việt Nam trên trái đất này. Vẫn còn một nước Việt Nam, vẫn còn một giống người được gọi là Việt Nam, nhưng đó là một nước Việt Nam không còn sức sống. Còn con người Việt Nam thì không còn tình cảm, không còn biết xấu đẹp, không còn biết yêu thương, không biết tự do. Dân tộc đó chẳng khác chi một cây khô. Có thể ví dân tộc Việt Nam như một cây, còn truyện Kiều như một giòng suối đem nước nuôi cây. Suối cạn, tất nhiên cây phải chết. Dân tộc ta là một dân

82

tộc thi sĩ. Người thi sĩ là người yêu cái đẹp và yêu tự do. Nay cái đẹp mất. Chúng ta không còn được nghe hay đọc những câu thơ thật hay và lãng mạng như tiếng sáo diều làng ta mà nhạc sĩ Phạm Duy viết trong bản nhạc Tình Ca :”Một yêu câu hát truyện Kiều, lẳng lơ như tiếng sáo diều làng ta “. Đối với tôi 3225 câu thơ là những tiếng sáo diều, là dòng suối chẩy, là giòng máu nóng nuôi sống người Việt Nam, là tiếng nói truyền đi những tình cảm của dân tộc. Truyện Kiều ra đời, đất nước hóa thành thơ. Cả nước làm thơ, cả nước đọc thơ, cả nước ngâm thơ. Thúy Vân, Thúy Kiều, Kim Trọng, Từ Hải, Tú Bà, Sở Khanh không còn là của Trung Hoa mà đã trở thành của Việt Nam. Tôi hỏi các bạn :” Trong lớp có trò nào không làm thơ ?”

Diệp dơ tay :” Tui “ Hoàng Lùn nhìn Diệp. Hoàng nói :

- Trò Diệp nói dối. Hè năm đệ ngũ, trò Diệp viết lưu bút cho trò Thiên Nga. Trò Diệp có làm câu thơ mà tôi còn nhớ :” Thiên Nga tung cánh - Trong trời nắng ấm. - Lá xanh tươi thắm – Cũng muốn bay theo – Đôi cánh trắng trong – Cho đời tươi thắm…

Diệp ấp úng - Bài thơ, tôi nhờ trò Giá làm, không phải tôi

làm … Giá Bồng Nga đứng dậy nói

- Thơ của tôi nhưng ý là của trò Diệp. Trò Diệp thuê tôi một tô phở để tôi làm thơ có đôi cánh trắng và lá xanh.

Cả lớp cười ầm. Thiên Nga cười hớn hở và nói lớn : - Vậy mà trò Diệp nói với tôi, trò sáng tác bài

thơ Đôi Cánh Thiên Nga.

83

Diệp cười bẽn lẽn. Tôi nhớ một ngày hè năm đệ ngũ, Thiên Nga cầm quyển lưu bút của nó và nói :

- Tụi mi nghe thằng Diệp làm thơ tặng tao. Thiên Nga đọc cả bài thơ dài hai ba chục câu, không phải chỉ mấy câu Hoàng Lùn vừa đọc. Tôi còn nhớ những câu đối thoại giữa Thiên Nga, Hoàng Lùn và Diệp năm ngoái. Thiên Nga vừa đọc xong bài thơ, Hoàng Lùn nói :

- Thằng Diệp nó nói mi là con cò. - Diệp, mi nói tao là cò phải không ? - Bài thơ của tao là Đôi Cánh Thiên Nga, đâu

có phải là Đôi Cánh Cò. Thằng Hoàng nói bậy.

- Tung cánh trắng bay là cánh cò trắng chứ chi nữa. Mi nói Thiên Nga là cò. Cổ Thiên Nga dài như cổ cò.

- Mi suy diễn bậy bạ. Cánh thiên nga cũng trắng và dài vậy.

Sau khi Thiên Nga đọc xong bài thơ, tôi thắc mắc Diệp làm thơ hay đạo thơ. Từ trước đến nay, Diệp chưa làm thơ và rất yếu về môn Việt Văn. Tôi mất cả tuần để tra cứu nhiều sách văn thơ để xem Diệp đạo thơ của thi sĩ tiền bối nào, nhưng không tìm được. Chừ chúng tôi mới biết bài thơ là của Giá Bồng Nga, không phải của Diệp Thầy Hồng lên tiếng

- Các trò im lặng. Trò Hoàng tiếp tục. Hoàng Lùn nói tiếp :

- Nhiều người không làm thơ, nhưng cả dân tộc ta có hồn thơ từ ngày cụ Nguyễn Du viết Truyện Kim Vân Kiều. Truyện Kiều không còn nữa đó là điều không thể xẩy ra, nhưng nếu điều đó xẩy ra thì còn ai làm thơ, làm nhạc, làm văn chương cho để nuôi nấng sức sống tươi trẻ của dân tộc. Tôi hoàn toàn

84

đồng ý với cụ Phạm Quỳnh :” Truyện Kiều mất, tiếng ta mất, nước ta mất ”.

Tôi phát biểu để phản bác lại ý kiến của Hoàng Lùn. Tôi nói :

- Không ai phủ nhận được rằng, truyện Kim Vân Kiều là một thi phẩm tuyệt tác. Cụ Nguyễn Du đã đưa thơ lục bát lên tuyệt đỉnh. Nhưng nhận định về truyện Kiều của cụ Phạm Quỳnh :” Truyện Kiều mất, tiếng ta mất, nước ta mất ” thì tôi hoàn toàn không đồng ý. Tôi cho rằng nhận định của cụ là vô nghĩa vì những lý do sau đây : Trước khi có truyện Kiều, dân ta nói tiếng Việt. Sau một ngàn năm Bắc Thuộc, sau mười năm đô hộ của giặc Minh tiếng nước ta vẫn còn. Dân ta vẫn nói tiếng Việt, không nói tiếng Tàu. Sau Truyện Kiều, dân tộc ta bị Pháp đô hộ hơn một trăm năm. Chúng ta vẫn nói tiếng Việt, chúng ta không nói tiếng Pháp. Trước truyện Kiều, dân tộc ta có kho tàng văn chương truyền khẩu đẹp, bóng bẩy, triết lý cao siêu. Chúng ta có những truyện cổ tích vừa nhân bản, vừa sâu sắc, chúng ta có triết lý về Thiền độc đáo, khác với thiền Trung Hoa, thiền Nhật Bản … Tiếng nói của dân tộc ta, văn chương của dân ta từ đồng bằng sông Hồng đã tiến lên rừng núi Tây Bắc, tiến về phương Đông đến giáp Ai Lao, tiến về phương Nam đến tận mũi Cà Mâu, vượt biển ra đến tận Phú Quốc, Côn Sơn. Như vậy thì làm sao tiếng nói của ta, văn chương của ta mất chỉ vì truyện Kiều mất ? Tiếng nói của dân tộc ta có trước khi dân tộc ta lập quốc. Đất nước ta có trước khi truyện Kiều ra đời cả mấy ngàn năm. Vậy cụ Phạm Quỳnh nói

85

truyện Kiều mất, tiếng ta mất, nưóc ta mất thì thật vô nghĩa và không có căn bản lý luận.

Kho tàng văn chương của dân tộc ta gồm ca dao, truyện, thơ, âm nhạc. Trong kho tàng thơ cũng có nhiều thể loại: thơ Đường, thơ thất ngôn bát cú, thơ tứ tuyệt, thơ tự do vân vân. Truyện Kiều là tuyệt đỉnh trong thể thơ lục bát, nhưng Truyện Kiều không là tất cả nền thi ca. Truyện Kiều có mất đi thì nền thi ca của chúng ta vẫn còn. Trước truyện Kiều, nước ta cũng có những thi phẩm lớn như Cung Oán Ngâm Khúc, Phong Trần, Trê Cóc, Chinh Phụ Ngâm. Trước truyện Kiều chúng ta cũng có thi sĩ lớn như Đặng Trần Côn, Nguyễn Trãi. Sau truyện Kiều chúng ta có những tác phẩm lớn, những thi sĩ lớn như Chu Mạnh Trinh, Cao Bá Quát, Hồ Xuân Hương. Dân tộc ta là dân tộc thi sĩ. Thời đại nào, nước ta cũng sản sinh ra những nhà thơ lớn, những tác phẩm lớn.

Cụ Nguyễn Du đã phóng tác một quyển truyện văn xuôi của Thanh Tâm Tài Nhân là Kim Vân Kiều Truyện của Trung Hoa. Nhiều người Trung Hoa ngạc nhiên khi thấy dân ta trân quý truyện Kiều của cụ Nguyễn Du như một báu vật, trong khi quyển Kim Vân Kiều Truyện của Thanh Tâm Tài Nhân là một quyển truyện tầm thường ở Trung Hoa. Thật vậy truyện Kiều là một áng thơ hay nhưng triết lý của truyện Kiều không sâu sắc bằng nhiều thi phẩm khác như Cung Oán Ngâm Khúc của Nguyễn Gia Thiều, Trê Cóc, Lục Xúc Tranh Công. Những học giả, văn sĩ, thi sĩ khen truyện Kiều chỉ khen về phương diện mỹ thuật như Chế Lan Viện nói

86

:” Nguyễn Du viết Kiều, đất nước hóa thành văn “. Nhưng hầu như không ai ca tụng về triết lý, về nội dung của truyện Kiều. Nếu có, chỉ nói đến nỗi đau khổ của Kiều sống trong chế độ tham nhũng thối nát được tả một cách tài tình bằng ngòi bút của cụ Nguyễn Du. Không ai tranh cãi về mặt mỹ thuật, về nghệ thuật làm thơ tài tình của cụ Nguyễn Du, nhưng cho đến ngày nay người ta vẫn còn tranh cãi về tính cách giáo dục của truyện Kiều. Ngày xưa truyện Kiều bị lên án gay gắt nên đã có câu ca dao :” Con trai chớ đọc Phan Trần. Con gái chớ đọc Thúy Vân, Thúy Kiều “. Ngày nay mặc dầu truyện Kiều đã được đưa vô chương trình giáo dục trung học, nhưng sự tranh cãi vẫn còn. Không ít người lên án tính cách giáo dục của truyện Kiều, trong số những người này không có tôi, nhưng có cụ Huỳnh Thúc Kháng, cụ Nguyễn Bách Khoa vân vân. Cụ Huỳnh Thúc Kháng nói về truyện Kiều:” Về mặt mỹ thuật rõ là cực tốt, mà ở trong đựng những vật có chất độc”. Cụ Nguyễn Bách Khoa nói về truyện Kiều :” Truyện Kiều là một thứ văn chương đã ở vào một vị trí phản tiến hóa lúc đương thời của cụ Nguyễn Du. Nó chứa chan một chất tàn héo, tiêu ma. Nó là kết tinh phẩm của một chặng đường suy đồi nhất trên tràng kỳ tiến hoá của cá tính Việt Nam “.

So với Trung Hoa, Ấn Độ, Nga, Ba Tư, Ai Cập, Anh , Pháp, Ý, Hy Lạp nước ta không có nền văn hóa lớn bằng. Tư tưởng và công trình văn hóa, nghệ thuật, chính trị, kinh tế, khoa học kỹ thuật của dân tộc ta chỉ giới hạn trong nước, chưa trải rộng ra khắp năm châu bốn bể. Trong khi tại các nước tôi vừa kể, họ

87

đã sản sinh ra những tôn giáo lớn, những tư tưởng và công trình vĩ đại ảnh hưởng ra nhiều nước khác, thậm chí ảnh hưởng cả thế giới. Nhưng người Trung Hoa không nói :”Truyện Đông Châu Liệt Quốc, Tam Quốc Chí, Tây Du Ký, Hồng Lâu Mộng, Thủy Hử mất thì tiếng Trung Hoa mất”. Người Nga không nói :” Chiến Tranh và Hòa Bình mất thì dân tộc Nga mất ”. Người Anh không nói thi hào Shakespear mất thì tiếng Anh mất, Người Pháp không nói Tháp Eifel đổ thì nước Pháp mất …v..v... Như vậy ta nói :”Truyện Kiều mất, tiếng ta mất, nước ta mất” thì quả thật là hàm hồ.

Để kết luận, tôi muốn nhấn mạnh một điều Đoạn Trường Tân Thanh là thi phẩm tuyệt hay, nhưng không thể đặt truyện Kiều trên vận mệnh dân tộc được. Đoạn Trường Tân Thanh chỉ là một viên ngọc trong nhiều viên ngọc của kho tàng văn chương nước ta. Cụ Phạm Quỳnh đã đánh giá quá thấp kho tàng văn chương của dân tộc và khả năng sáng tác thi ca của dân tộc. Câu nói của cụ Phạm Quỳnh nên được sửa lại :” Nước ta còn, tiếng ta còn, tiếng ta còn, kho tàng thi ca của ta còn, kho tàng thi ca của ta còn, truyện Kiều của cụ Nguyễn Du còn “. Nước ta làm răng mà mất được. Nước ta còn mãi và truyện Kiều còn mãi. Các bạn hãy nhìn câu khẩu hiệu trước mặt các bạn TỔ QUỐC TRÊN HẾT. Không một tôn giáo nào, không một chủ nghĩa nào, không một tư tưởng nào, không một cá nhân nào, không một tác phẩm nào được đặt trên Tổ Quốc. Tôi không đồng ý với câu nói của cụ Phạm Quỳnh. Câu nói của cụ Phạm Quỳnh chỉ là câu nói vô nghĩa.

88

Cả lớp vỗ tay. Chị Mai, Hoa, Gíá Bồng Nga phát biểu đều bênh vực lập luận của tôi. Thậm chí Giá Bồng Nga còn nói câu nói của cụ Phạm Quỳnh nằm trong âm mưu của thực dân Pháp muốn cho thanh niên Việt Nam quên cuộc đấu tranh dành độc lập bằng cách cổ súy những tác phẩm lãng mạng, bi thương, tin vào lý thuyết số mệnh. Đồng thời tên toàn quyền Decoux còn cho tổ chức những trò giải trí, những cuộc tranh tài thể thao như vòng đua xe đạp Đông Dương để cho thanh niên Việt quên đi cao trào dành độc lập trong lúc thế lực của Pháp đang suy tàn. Cả lớp bỏ phiếu. Tôi đại thắng với tỉ lệ 47/1. Tôi thắng nhờ tinh thần ái quốc của học trò lớp tôi, nhưng tôi không nói Hoàng Lùn không yêu nước. Hoàng Lùn, bạn thân trong ban văn nghệ, cũng yêu nước như chúng tôi. Hoàng Lùn cũng từng tham gia với chúng tôi trong trận đánh tụi học trò trường College. Trên đường về nhà, Hoa vui như con chim họa mi. Hoa nói tối nay mạ Hoa nấu món bánh canh Nam Phổ mà ba của Hoa rất thích để kỷ niệm ngày khởi đầu của cuộc tình duyên của ba mạ Hoa. Hoa nói ba của Hoa thích bánh canh Nam Phổ không phải vì ngon mà vì theo như ông nói : Những sợi bánh canh tuy mền nhưng đã cột chặt ba mạ Hoa từ ngày đó tới nay. Ngày này cách đây 20 năm, ba của Hoa và một số bạn bè tới nhà mạ Hoa ở kiệt Hoàng Hôn, Vỹ Dạ, Huế. Bà ngoại Hoa nấu nồi bánh canh Nam Phổ để đãi khách. Mạ Hoa bưng tô bánh canh cho ba của Hoa, không biết lúng túng hay vì mắc cỡ mà mạ Hoa làm đổ tô bánh canh vô người ba của Hoa. Mạ Hoa vội vàng đưa tay phủi những sợi bánh canh nóng hổi trên áo ba của Hoa. Ba của Hoa nắm chặt tay mạ Hoa, khiến mạ Hoa đỏ bừng mặt vì thẹn. Mạ Hoa xuống bếp, không dám lên nhà trên. Đám bạn bè cười vang. Có người bạn ngâm câu thơ để chọc mạ Hoa Nam nữ thụ thụ bất thân.

89

Nắm tay em rồi, em trả lời răng? Mọi người nhao nhao nói :

- Nắm được tay em thì em trả lời răng ? Còn trả lời răng nữa ? Câu hỏi thừa.

Thật ra ba của Hoa để ý mạ Hoa đã lâu. Có lần tôi nghe, ba của Hoa nói với ba mạ tôi :” Yêu quá hóa liều. Nắm tay đại mà lại thành công “. Tối nay ba mạ tôi và tôi được ba mạ Hoa mời sang ăn cơm. Dĩ nhiên, bữa cơm có nồi bánh canh Nam Phổ. Trong bữa cơm, Hoa nói nhiều hơn ba mạ Hoa. Hoa kể cho mọi người nghe buổi thảo luận chiều nay. Hoa làm cho mạ tôi hãnh diện về tôi, mạ tôi nói với Hoa :

- Cả tuần ni, thằng Thanh nó thức đọc sách đến một hai giờ khuya. Dì dục đi ngủ mà nó không chịu đi ngủ.

Hoa đưa tay đuổi con ruồi đậu trên đĩa thịt gà. Con ruồi bay đậu trên vai tôi. Hoa đuổi con ruồì đậu trên vai tôi. Tay Hoa chạm vai tôi. Tôi nhìn Hoa. Bốn mắt gặp nhau. Hoa nở nụ cười rạng rỡ trên khuôn mặt diễm lệ. Nụ cười của Hoa tươi đẹp như một đóa hoa hồng làm tôi ngẩn ngơ. Tôi muốn nắm thật chặt tay Hoa. Đề tài gây tranh luận sôi nổi, gay cấn nhất lại là :”KIỀU YÊU AI NHẤT”. Cuộc tranh luận về đề tài này thật sôi nổi kéo dài cả tháng trời. Sôi nổi vì chúng tôi thảo luận trong lớp thì ít mà ngoài lớp học thì nhiều. Tất cả học trò lớp tôi đều cho rằng Kiều yêu Kim Trọng nhất. Trừ tôi và Hoa cho rằng Kiều yêu Từ Hải nhất. Mới đầu Hoa cũng cho rằng Kiều yêu Kim Trọng nhất, nhưng sau đó Hoa đổi ý để đứng về phía tôi. Tôi và Hoa tối nào cũng họp bàn cho tới tối mịt để sửa soạn cho buổi thảo luận chung kết. Chủ lực của phe đối phương là chị Mai, Giá Bồng Nga, Báu Cà Nhắc, Hoàng Lùn. Phe đối phương chuẩn bị thật chu đáo, phân công rõ ràng. Chị Mai và Báu Cà Nhắc nghiên cứu luận cứ để thuyết minh Kiều

90

Yêu Kim Trọng Nhất. Giá Bồng Nga và Hoàng Lùn tìm những chứng cứ để phản bác lại tôi và Hoa cho rằng Kiều Yêu Từ Hải Nhất. Buổi thảo luận dài hai tiếng, gồm ba phần. Phần đầu hai bên trình bầy Kiều Yêu Ai Nhất, phần thứ hai, hai bên phản bác luận điểm của đối phương, phần thứ ba cả lớp biểu quyết.. Báu Cà Nhắc mở đầu bằng câu thơ của Thế Lữ :”Cái thuở ban đầu lưu luyến ấy, Ngàn Năm chưa dễ đã ai quên “ Sau đó Báu nói : Khó ai có thể quên được mối tình đầu. Trước hết, tôi nói về mối tình của Kim Trọng và Thúy Kiều từ lúc hai người gập nhau vào một buổi chiều, bên chiếc cầu, trên giòng nước, trong dịp hai người đi dự hội Đạp Thanh. Tiếp theo, chị Mai sẽ nói về phần sau của cuộc tình Kim Kiều. Kim Kiều tái ngộ sau mười lăm năm. Sau khi nghe tôi và chị Mai trình bầy thì các bạn sẽ thấy ngay Kiều yêu Kim Trọng nhất. Thưa các bạn, Kim và Kiều gập nhau, hai người yêu nhau liền :

Tình trong như đã mặt ngoài còn e Nhiều người cho rằng Kim và Kiều bị tiếng sét ái tình. Theo tôi, Kim và Kiều không bị tiếng sét ái tình. Kim Trọng là bạn đồng môn của Vương Quan. Kim Trọng đã để ý đến chị em Thúy Kiều và Thúy Vân vì chàng đã nghe Vân và Kiều là hai cô gái có tài và có sắc.

Vẫn nghe thơm nức hương lân Một nền đồng tước khóa xuân hai Kiều Nước non cách mấy buồng thêu Những là trộm nhớ thầm yêu chốc mòng

Tuy rằng cụ Nguyễn Du không nói Thúy Vân, Thúy Kiều đã nghe hay đã biết ít nhiều về Kim Trọng, nhưng tôi chắc chắn rằng chị em Kiều cũng đã nghe và biết về Kim Trọng. Kim Trọng là con gia đình danh tiếng trong vùng. Kim Trọng nổi tiếng là người tài hoa và giỏi văn chương. Kim Trọng là bạn đồng môn của Vương Quan.

91

Như vậy cả hai Kim, Kiều đều có trong đầu hình ảnh người yêu lý tưởng của mình sau này. Buổi gập gỡ ngắn ngủi trong ngày hội Đạp Thanh chỉ là cuộc tương phùng giữa tri âm gập tri âm. Cuộc gập gỡ chỉ để Kim, Kiều xác nhận rằng mình đã gập đúng người trong mộng. Hai người đều tỏa ra tài năng và phong cách thật đẹp đẽ, thật hài hòa khiến họ nhận được nhau ngay.

Hài văn lần bước dậm xanh Một vùng như thể cây quỳnh cành dao

Cái may là họ gập được nhau. Kiều gập Thúc Sinh và Từ Hải thì khác hẳn Kiều gập Kim Trọng. Cuộc gập gỡ giữa Kiều và Thúc Kỳ Tâm hay Từ Hải chỉ là hai cuộc mua bán giữa chủ thanh lâu và Thúc Sinh hay Từ Hải. Thúc Sinh và Từ Hải là hai tay chơi có tiền, nghe Thúy Kiều có tài có sắc thì tìm đến và chuộc Thúy Kiều về làm vợ. Thúy Kiều đâu có quyền được lựa chọn. Sống với Thúc Sinh và Từ Hải, Kiều có được một thời gian yên ổn, ấm no nhưng không phải là thời gian hòa hợp của những tâm hồn tri kỷ. Kiều có thể đã đàn và ngâm thơ cho Thúc Sinh và Từ Hải nghe. Nhưng Thúc Sinh và Từ Hải có đủ trình độ để thưởng thức thơ nhạc của Kiều hay không ? Tôi chắc là không. Còn họa thơ và nhạc với Kiều chắc chắn là không. Sống với Thúc Sinh, Kiều chỉ có:

Mảng vui rượu sớm cờ trưa Kiều sống với Từ Hải thì chẳng có chi cả, chỉ có quyền hành sinh sát và tiền của. Trái lại, những lần gập gỡ giữa Kim và Kiều, mặc dù cộng lại thời gian chưa đến một ngày, nhưng đã khiến Kim và Kiều đã ngàn năm không quên nhau được như câu thơ Thế Lữ : Ngàn Năm chưa dễ đã ai quên. Các bạn đọc từ câu 243 đến câu 573 . Ba trăm ba mươi câu thơ tả lại cuộc tình nồng nàn, đằm thắm, thanh cao của Kim và Kiều. Phải nói rằng cụ Nguyễn Du là Thánh Thi vì chỉ có Thánh Thi mới tả được những cái đẹp của mối

92

tình Kim Kiều mà người đời chỉ mơ tưởng mà không diễn đạt được. Tôi đưa ra một vài ví dụ. Tả Kim Trọng tương tư :

Sầu đong càng lắc càng đầy Ba thu dọn lại một ngày dài ghê

Người ta thường nói nhất nhật tại tù, thiên thu tại ngoại. Ốm tương tư thì cũng giống vậy, nhất nhật tương tư và đợi chờ dài bằng thiên thu của đời sống vui tươi bình thường. Những câu thơ thật đẹp tả bước chân Kiều khua động Kim Trọng đang trong trạng thái mơ màng nửa thực, nửa chiêm bao :

Tiếng sen sẽ động giấc hoè Bóng trăng đã xế hoa lê lại gần Bâng khuâng đỉnh giáp non thần Còn ngờ giấc mộng đêm xuân mơ màng Nàng rằng :” Khoảng vắng đêm trường Vì hoa nên phải đánh đường tìm hoa Bây giờ rõ mặt đôi ta Biết đâu rồi nữa chẳng là chiêm bao

Nói tóm lại cả ba trăm ba mươi câu thơ đều hay. Trở về đề tài thảo luận tôi nói một điều các bạn sẽ ngạc nhiên. Điều tôi nói là sự thật một trăm phần trăm. Kiều yêu Kim Trọng hơn là Kim Trọng yêu Thúy Kiều. Nếu các bạn đọc kỹ ba trăm ba mươi câu thơ, bạn sẽ thấy điều tôi nói là đúng. Mặc dù cụ Nguyễn Du đã tả cơn đau tương tư của Kim Trọng sau lần gập Kiều thật là ghê ghớm

Chàng Kim từ lại thư song Nỗi nàng canh cánh bên lòng biếng khuây Sầu đong càng lắc càng đầy Ba thu dồn lại một ngày dài ghê

Yêu thì yêu ghê ghớm như vậy, nhưng sau hai tháng, Kim Trọng thuê được nhà của Ngô Việt, Kim Trọng chưa có một phương cách hay kế hoạch để gập được Kiều.

93

Song hồng nửa khép cánh mây Tường đông ghé mắt ngày ngày hằng trông Tấc gang đồng tảo nguyên phong Tuyệt mù nào thấy bóng hồng vào ra Nhẫn từ quán khách lân la Tuần trăng thấm thoát nay đà thêm hai

Kim Trọng không lợi dụng được tình đồng môn của mình với Vương Quan để qua chơi nhà Kiều. Trong khi đó Kiều đã có kế hoạch và tìm được phương cách để gập được người mơ. Tôi chứng minh và trình bầy cho các bạn thấy kế hoạch của Kiều để gập Kim Trọng. Kiều có biết Kim Trọng là người hàng xóm của mình không ? Chắc chắn Kiều biết. Nhà hàng xóm lâu nay vắng chủ, nay có người ở. Người mới tới, hàng ngày đứng ở hiên Lãm Thúy nhìn sang nhà Kiều thì làm chi Kiều không biết. Kiều cũng biết người hàng xóm là người mình gập buổi chiều ngày hội Đạp Thanh. Một ngày đẹp trời, Kiều đã ra cuối vườn nơi có cây hoa Đào, Kiều treo chiếc trâm trên cành Đào. Cây Đào không thấp. Trâm chỉ rơi xuống đất chứ không thể nào rơi trên cành Đào được. Như vậy Kiều Phải với tay treo trâm lên cành Đào và phải treo ở chỗ nào cho người khác dễ thấy. Kiều đã treo trâm lên cành Đào thật nhanh rồi trở vô phòng và kín đáo nhìn ra vườn và chờ kết quả. Chàng Kim thoáng thấy bóng dáng ai thướt tha bên vườn nhà Kiều, chàng vội bỏ đàn xuống và ra hiên Lãm Thúy để nhìn, nhưng

Buông cầm xốc áo vội ra Hương còn thơm nức, người đà vắng tanh

Không thấy người mình thương, nhưng Kim Trọng lại thấy ngay kim thoa trên cành cây hoa đào. Kim Trọng chỉ dơ tay lấy kim thoa một cách hết sức dễ dàng. Kiều ở trong nhà theo dõi và nàng nở nụ cười thật tươi vì cá đã cắn câu. Con cá Kim Trọng đã đớp mồi kim thoa do Kiều giăng. Lúc đó nàng tái xuất hiện nơi cây đào và hai người tỏ lời thề nguyền, trao đổi vật làm tin để chính thức xác định họ thuộc về nhau. Kiều thì hứa:

94

Rằng :”Trong buổi mới lạ lùng Nể lòng có lẽ cầm lòng cho đang Đã lòng quân tử đa mang Một lời vàng tạc đá vàng thủy chung “

Kim Trọng thì thề : Rằng :” Trăm năm cũng từ đây Của tin gọi một chút này làm ghi “

Câu thơ tuyệt vời sau đây của cụ Nguyễn Du đã chấm dứt buổi gập gỡ lần thứ hai giữa Kim và Kiều. Những câu thơ để lại trong tâm hồn của mỗi người chúng ta một mối tình đẹp và thanh cao như hoa và lá. Nàng thì như cánh hoa, chàng thì như chiếc lá. Hoa và lá cùng bay trong gió.

Một lời gắn bó tất giao Mái sau dường có xôn xao tiếng người Vội vàng lá rụng hoa rơi Chàng về viện sách, nàng dời lầu trang

Lần gập gỡ thứ ba hoàn toàn do Thúy Kiều sắp đặt. Trước hết Kiều phải tìm cách nói dối để được phép ở nhà mà không phải theo gia đình đi dự sinh nhật bên ngoại. Cụ Nguyễn Du không nói Kiều đã nêu lý do gì để được phép ở nhà. Kiều là người thông minh, chắc chắn nàng tìm được lý do hợp lý để được cha mẹ chấp thuận. Kiều chuẩn bị cho lần gập này thật chu đáo. Sau khi gia đình vừa dời nhà, Kiều bày sẵn bàn thức ăn, bánh và trái cây trong mùa với mục đích khi cha mẹ và các em trở về thì đã có thức ăn sẵn cho mọi người và không ai nghi ngờ Kiều bỏ nhà đi chơi suốt ngày. Sắp xếp nhà cửa và thức ăn xong xuôi, Kiều đi nhanh ra mé tường. Nàng đằng hắng nhỏ thì đã thấy ở bên kia tường Kim Trọng đã đứng chờ trông :

Thì trân thức thức sẵn bầy Gót sen thoăn thoắt dạo ngay mé tường Cách hoa sẽ dặng tiếng vàng Dưới hoa đã thấy có chàng đứng trông

95

Trong lần gập gỡ này cụ Nguyễn Du cho ta thấy tài năng và nhân cách của hai người. Về tài năng thì chúng ta thấy rất rõ ràng. Nhưng tôi muốn nhấn mạnh ở đây nhân cách của hai người thật hòa hợp khiến cho hai người tương kính nhau, lắng nghe nhau rồi hiểu nhau đó là nhân tố chính của tình yêu. Tôi đưa ra vài ví dụ để các bạn thấy. Nghe Kiều đàn bản Bạc Mệnh quá sầu thảm, Kim Trọng khuyên Kiều :

Rằng : “ Hay thì thật là hay Nghe ra ngậm đắng nuốt cay thế nào Lựa chi những khúc tiêu dao Dột lòng mình cũng nao nao lòng người ?”

Kiều chấp nhận lời khuyên và hứa sửa chữa Rằng :” Quen mất nết đi rồi Tẻ vui thôi cũng tính trời biết sao ! Lời vàng vâng lĩnh ý cao Họa dần dần bớt chút nào được không

Khi Kim Trọng ra chiều lả lơi, Kiều trách

Thưa rằng :” Đừng lấy làm chơi Dẽ cho thưa hết một lời đã nao Vẽ chi một đóa yêu đào Vườn hồng chi dám ngăn rào chim xanh Đã cho vào bậc bố kinh Đạo tòng phu lấy chữ trinh làm đầu Ra tuồng trên bộc trong dâu Thì con người ấy ai cầu làm chi Phải điều ăn xổi ở thì Tiết trăm năm nỡ bỏ đi một ngày

Kim Trọng nhận lỗi

Thấy lời đoan chính dễ nghe Chàng càng thêm nể thêm vì mười phân

Hai người kính trọng và hiểu biết nhau. Đó là yếu tố của tình yêu.

96

Tôi vừa trình bầy những vần thơ tả về một mối tình thật đẹp bằng những câu thơ tuyệt vời. Các bạn tìm đâu ra những bài thơ tình hay như vậy. Những thi sĩ được xưng tụng là những nhà thơ của tình yêu như TTKH, Xuân Diệu, Nguyễn Bính đã có những câu thơ hay đoạn thơ nào để tạm gọi là so sánh với đoạn thơ tôi vừa trình bầy với các bạn. Sau đây chị Mai sẽ trình bầy đoạn sau của mối tình Kim Kiều. Xin mời chị Mai. Chị Mai nói :

- Chúng ta thường nghe nói Tình Nghĩa. Hai danh từ này gắn liền với nhau để nói nên quan niệm về tình yêu của dân tộc ta. Có tình có nghĩa thì tình yêu mới bền chặt, mới thật là tình yêu. Thành ra các bạn thấy hai vợ chồng đôi khi hết tình còn nghĩa, hay trái lại hết nghĩa còn tình, hai vợ chồng vẫn sống chung với nhau cho đến đầu bạc răng long. Chỉ khi nào cạn tình, cạn nghĩa hai vợ chồng mới chia tay. Khác với người phương Tây, họ quan niệm hai vợ chồng lấy nhau vì tình. Hết tình là họ chia tay. Do đó, các bạn thấy số vợ chồng người phương tây ly dị nhau nhiều gấp cả trăm lần vợ chồng người Việt ta. Trò Báu đã nói về tình của Kim và Kiều mà cụ Nguyễn Du đã tả ở phần đầu. Tôi sẽ trình bầy cái Nghĩa của Kim Kiều mà cụ Nguyễn Du tả ở phần sau. Trước đêm ra đi theo Mã Giám Sinh, Kiều đã sắp đặt cho trọn nghĩa với Kim Trọng. Kiều đã khuyên em thay mình làm vợ Kim Trọng. Gán Thúy Vân cho Kim Trọng không phải để dứt tình với Kim Trọng mà để trọn nghĩa với chàng Kim. Kiều mong muốn Kim Trọng được an vui hạnh phúc. Còn cuộc đời mình long đong khổ sở cũng chẳng có sao. Kim Trọng cũng trọn nghĩa với Kiều. Trở lại hiên Lãm

97

Thúy, biết Kiều đã bán mình chuộc cha, biết cha mẹ và hai em Kiều đang sống trong cảnh bần hàn sa sút, Kim Trọng đã cưu mang gia đình Kiều thay cho Kiều. Gia đình Kiều cũng trọn nghĩa với chàng Kim. Mặc dù Thúy Vân đã là vợ của Kim Trọng, nhưng gia đình Kiều luôn nghĩ rằng Kiều mới chính là vợ của Kim Trọng còn Thúy Vân chỉ là vợ tạm bợ trong thời gian Kiều vắng mặt. Cho nên khi gia đình Kiều gập lại ni cô Trạc Tuyền tại am Thảo Lư của sư cô Giác Duyên, gia đình Kiều đã giới thiệu Kim Trọng là chồng của Kiều với sư cô Giác Duyên :

Nghe tin ngơ ngác rụng rời Xúm quanh kể họ rộn lời hỏi tra : Này chồng này mẹ này cha Này là em ruột này là em dâu

Buổi tiệc vui đầu tiên mừng Kiều trở về đoàn tụ với gia đình, Thúy Vân cũng đề nghị trả Kim Trọng lại cho Kiều. Sau đó ông bà Viên Ngoại cũng ép Kiều phải làm đám cưới với Kim Trọng.

Các bạn thấy đoạn đầu cụ Nguyễn Du nói về tình yêu giữa Kim Kiều, đoạn giữa nói về cái nghĩa trọn vẹn của Kim Kiều, đoạn cuối tôi trình bầy sau đây cho ta thấy cụ Nguyễn Du trở lại mối tình của Kim Kiều. Trong đoạn cuối này cụ Nguyễn Du đã đưa mối tình của Kim Kiều lên tuyệt đỉnh. Một mối tình mà tôi gọi là Mối Tình Cao Thượng. Vì thời gian không cho phép, nên tôi chỉ đọc cho các bạn nghe, lời thưa của Kiều sau khi Kim Trọng chấp nhận đổi tình yêu nam nữ ra tình bạn với Kiều.

Nghe lời sửa áo cài trâm Khấu đầu lạy tạ cao thâm nghìn trùng “Thân tàn gạn đục khơi trong Là nhờ quân tử khác lòng người ta.

98

Mấy lời tâm phúc ruột rà Tương tri dường ấy mới là tương tri Chở che đùm bọc thiếu gì Trăm năm danh tiết cũng vì đêm nay “

Các bạn thấy lời Kiều nói với Kim Trọng đầy tình và đầy nghĩa giữa hai người tri âm.

Còn giữa Kiều và Từ Hải hay giữa Kiều với Thúc Sinh chỉ có nghĩa mà không có tình. Kiều biết ơn Thúc Sinh đã cứu mình ra khỏi Thanh Lâu và cho nàng sự ấm no. Kiều biết ơn Từ Hải đã đưa mình ra khỏi Lầu Xanh, đã cho Kiều hưởng giàu sang và quyền thế, đã giúp Kiều báo ân trả oán. Nhưng đó là nghĩa chứ không có tình. Kiều đã nói rõ điều này

Tạ ân lậy trước Từ công : “Chút thân bồ liễu nào mong có rày Trộm nhờ sấm sét ra tay Tấc riêng như cất gánh đầy đổ đi Chạm xương chép dạ xiết chi Dễ đem gan óc đền nghì trời mây”

Đó là ơn nghĩa không phải là tình nghĩa, khác hẳn với lời nói đầy tình, đầy nghĩa của Kiều nói với Kim Trọng mà tôi vừa đọc cho các bạn nghe.

Qua phân tích và trình bầy của trò Báu và tôi thì các bạn cũng dễ dàng nhận ra rằng Kiều yêu Kim Trọng hơn cả.

Đến phiên phe tôi trình bầy. Tôi nói :

- Thưa các bạn trả lời thắc mắc của Ni Sư Giác Duyên :” Kiều tài sắc hiếu nghĩa. Tại sao kiều gập nhiều hoạn nạn ?”

Người sao hiếu nghĩa đủ đường Kiếp sao gập những đoạn trường thế thôi

Đạo Cô Tam Hợp trả lời: Xét trong tội nghiệp Thúy Kiều

99

Mắc điều tình ái khỏi điều tà dâm Kiều là giống nòi tình. Kiều yêu nhiều người. Kiều yêu Kim Trọng, Kiều yêu Thúc Sinh, Kiều yêu Từ Hải và nếu Hồ Tôn Hiến không :

Nghĩ mình phương diện quốc gia Quan trên nhắm xuống người ta trông vào

Có khi Kiều cũng trở thành hầu thiếp của Hồ Tôn Hiến. Bị gả cho thổ quan. Nếu thuyền của thổ quan chở Kiều không ở trên sông Tiền Đường hay Kiều không biết sông đó là sông Tiền Đường thì Kiều không tự tử và an phận làm vợ của thổ quan. Kiều là giống nòi tình nhưng không tà dâm đúng như nhận xét của Đạo Cô Tam Hợp. Kiều luôn luôn ước mơ một mái gia đình yên ổn đầm ấm, một cuộc sống an lành.

Thưa các bạn Kiều yêu ai nhất ? Kiều chẳng yêu ai cả. Kiều là cô gái bệnh hoạn. Bệnh của Kiều là bệnh tự kỷ ám thị. Bệnh của Kiều là bệnh nan y. Kiều cho rằng mình đã có tên trong sổ đoạn trường. Một người bị bệnh tự kỷ ám thị như Kiều thì cuộc đời phải nổi trôi gian truân bầm dập. Trong suốt mười lăm năm lưu lạc, người theo ám ảnh sâu đậm trong tâm trí Kiều nhất là : Đạm Tiên. Nhưng trong mười năm lăm lưu lạc Kiều đã gập nhiều may mắn hơn là xui xẻo. May mắn là do Kiều có sắc, có tài. Đề tài thảo luận hôm nay Kiều yêu ai nhất trong ba người Kim Trọng, Thúc Sinh, Từ Hải ? Tôi xin trả lời Kiều nặng nợ tình cảm và ân tình với Từ Hải hơn cả.

Tôi chỉ so sánh Từ Hải và Kim Trọng vì Thúc Sinh chỉ là con một nhà buôn không tài năng và bản lãnh. Trước nhất so sánh diện mạo.

100

Dung nhan của Thúy Kiều và Thúy Vân : Mỗi người một vẻ, mười phân vẹn mười

Kim Trọng và Từ Hải cũng mỗi người một vẻ khác nhau. Kim Trọng thì phong lưu nho nhã.

Phong tư tài mạo tót vời Vào trong phong nhã, ra ngoài hào hoa

Từ Hải thì hùng dũng oai phong. Râu hùm, cằm én, mày ngài Vai năm tấc rộng, thân mười thước cao

Thấy Kim Trọng, Kiều chịu liền Tình trong như đã mặt ngoài còn e

Gập Từ Hải, Kiều cũng ưa ngay Hai bên cùng liếc, hai lòng cùng ưa

Như vậy diện mạo Kim Trọng và Từ Hải không ai hơn điểm ai dưới mắt Kiều.

Tôi so sánh tài năng giữa Kim và Từ. Khi Kiều gập Kim Trọng, chàng Kim cũng bằng tuổi Kiều hoặc hơn Kiều một hai tuổi. Kim Trọng làm bạn đồng môn với Vương Quan, em của Kiều, mới mười lăm tuổi. Chàng Kim không có bạn là những bậc văn nhân nổi danh. Điều này chứng tỏ Kim Trọng cũng không tài giỏi xuất chúng. Sau này Kim Trọng và Vương Quan thi đậu cùng một khóa:

Chế khoa gặp hội tràng văn Vương, Kim cùng chiếm bảng xuân một ngày

Như vậy chứng tỏ chàng Kim học hành cũng không xuất sắc. Đậu cùng khóa với người thua mình bốn, năm tuổi. Còn Từ Hải không những được cụ Nguyễn Du khen:

Đường đường một đấng anh hào Côn quyền hơn sức lược thao gồm tài Đội trời đạp đất ở đời

101

Họ Từ tên Hải vốn người Việt Đông Từ Hải còn được ngay chồng cũ của Kiều là Thúc Sinh ca tụng :

Đại vương tên Hải họ Từ Đánh quen trăm trận sức dư muôn người Gập nàng khi ở Châu Thai Lạ gì quốc sắc thiên tài phải duyên Vẫy vùng trong bấy nhiêu niên Làm nên động địa kinh thiên đùng đùng

Dân chúng thành Lâm Truy nói về Từ Hải : Bỗng đâu gập được một người Hơn đời trí dũng nghiêng trời uy linh Trong tay mười vạn tinh binh Kéo về đóng chật một thành Lâm Truy

Thúc Sinh và dân thành Lâm Truy dám cả gan khen Từ Hải trước mặt Kim Trọng, một vị quan của triều đình. Điều này chứng tỏ tài năng và đạo đức của Từ Hải là có thật. Tài và công danh của Từ Hải vượt xa Kim Trọng. Tôi đã so sánh về tài, nay so sánh về đức, về phong cách giữa họ Kim và họ Từ. Phong cách và lối cư xử của Từ Hải đúng là của bậc nam nhi. Sống với Kiều được nửa năm, Từ Hải quyết tâm ra đi kiếm công danh sự nghiệp. Chàng để Kiều ở lại nhà, mặc dù Kiều đòi đi theo chàng. Chàng ra đi vào hiểm nguy, không chỉ để đạt được công danh, thỏa chí ngang tàng của mình mà còn để dâng hiến cho Kiều một niềm hãnh diện, một cuộc đời vinh hoa phú quí. Từ Hải không chỉ nghĩ đến mình mà còn nghĩ đến người mình yêu là Kiều. Cụ Nguyễn Du đã nói về chí nam nhi của Từ Hải bằng câu thơ thật đẹp, thật mạnh:

Nửa năm hương lửa đương nồng Trượng phu thoắt đã động lòng bốn phương Trông vời trời bể mênh mông Thanh gươm yên ngựa lên đàng thẳng giong Nàng rằng:” Phận gái chữ tòng, Chàng đi thiếp cũng một lòng xin đi .”

102

Từ rằng:” Tâm phúc tương tri, Sao chưa thoát khỏi nữ nhi thường tình ? Bao giờ mười vạn tinh binh Tiếng chiêng dậy đất, bóng tinh rợp đường Làm cho rõ mặt phi thường Bấy giờ ta sẽ rước nàng nghi gia, Bằng nay bốn bể không nhà, Theo càng thêm bận biết là đi đâu ? Đành lòng chờ đợi ít lâu Chầy chăng là một năm sau vội gì ?” Quyết lời dứt áo ra đi, Gió đưa bằng tiện đã lìa dặm khơi

Từ Hải nam nhi chí khí bao nhiêu thì Kim Trọng ủy mị yếu đuối bấy nhiêu. Kiều là nữ nhi trong hoàn cảnh dầu sôi lửa bỏng đầy khó khăn, nàng còn tỉnh táo, tính toán đâu ra đó. Chàng Kim thì khóc lóc vật vã đau thương mà không hành động dũng cảm như Từ Hải. Ở vào địa vị Kim Trong, tôi chắc chắn Từ Hải sẽ nhẩy lên ngựa rong ruổi tìm theo dấu vết của người mình yêu. Ta hãy xem tính cách ủy mị của Kim Trọng :

Ông bà càng nói càng đau Chàng càng nghe nói càng dàu như dưa Vật mình vẫy gió tuôn mưa Dầm dề giọt ngọc thẫn thờ hồn mai ! Đau đòi đoạn ngất đòi thôi Tỉnh ra lại khóc, khóc rồi lại mê

Chàng Kim bỏ tiền thuê người tìm kiếm Kiều mà không tự mình đi tìm. Chỉ ở nhà mài lệ chép thơ thông báo về việc tìm Kiều:

Đinh ninh mài lệ chép thơ Cắt người tìm tõi đưa tờ nhắn nhe

Lâu không thấy tin Kiều, Kim Trọng rơi vào tình trạng tâm thần hỗn loạn:

Người một nơi hỏi một nơi

103

Mênh mông nào biết bể trời nơi nao ? Sinh càng thảm thiết khát khao Như nung gan sắt như bào lòng son Ruột tằm ngày một héo hon, Tuyết sương ngày một hao mòn mình ve Thẫn thờ lúc tỉnh lúc mê Máu theo nước mắt hồn lìa chiêm bao

Tình trạng tâm thần của Kim Trọng thật não nề, khiến gia đình Viên Ngoại lo lắng hoảng sợ. Viên Ngoại tìm ra một cách chữa bệnh cho Kim Trọng là mau mau làm đám cưới cho Thúy Vân và Kim Trọng:

Xuân huyên lo sợ xiết bao Quá ra khi đến thế nào mà hay Vội vàng sắm sửa chọn ngày Duyên Vân sớm đã se dây cho chàng

So sánh ta thấy tính cách đàn ông của Từ Hải và tính cách ủy mị đàn bà của Kim Trọng.

Tình yêu của Từ Hải đối với Kiều là tình yêu chân thật, bao la, chung thủy. Một tình yêu đáng cho chúng ta phải trân trọng. Trước hết tôi nhấn mạnh về lòng chung thủy của Từ Hải. Từ Hải gập Kiều lúc Kiều đang là gái ở trong lầu xanh. Thanh lâu chỗ tận cùng khổ đau, nhục nhã của người phụ nữ. Vậy mà Từ Hải vẫn giữ lời hứa với Kiều. Gập Kiều khi thanh thế chưa to lớn. Xông vô hiểm nguy để tìm vinh hiển cho vợ chồng với lời hứa một năm trở về. Đúng một năm, Từ Hải với uy quyền lừng lẫy, chàng trở về đón Kiều đến nỗi Kiều và những người xung quanh Kiều không dám tin điều này xẩy ra:

Ngất trời sát khí mơ màng Đầy sông kinh ngạc, chật đường giáp binh Người quen kẻ thuộc xung quanh

104

Nhủ nàng hãy tạm lánh mình một nơi Lòng thương yêu, bao dung, độ lượng của Từ Hải đối với Kiều thật là bao la. Từ Hải chấp thuận mong ước của Kiều là trả ân báo oán:

Tấm thân rầy đã nhẹ nhàng Chút còn ân oán đôi đường chưa xong

Việc trả ân báo oán khiến Kiều được mọi người khen

Tóc tơ các tích mọi khi Oán thì trả oán, ân thì trả ân Đã nên có nghĩa có nhân Trước sau trọn vẹn xa gần ngợi khen

Từ Hải còn khoan dung với cả Thúc Sinh. Chấp thuận sự phán xử của Kiều. Chấp nhận Thúc Sinh là ân nhân của Kiều và thưởng vải vóc, vàng bạc cho Thúc Sinh:

Cho gươm mời đến Thúc Lang Mặt như chàm đổ, mình nhường giẽ giun Nàng rằng:”Nghĩa trọng nghìn non Lâm Truy người cũ, chàng còn nhớ không? Sâm Thương chẳng vẹn chữ tòng Tại ai, há dám phụ lòng cố nhân ? Gấm trăm cuốn, bạc nghìn cân Tạ lòng dễ xứng, báo ân gọi là.

Tôi không đồng ý với Kiều một điểm trong việc trả oán. Tha cho Thúc Sinh và Hoạn Thư là điều hợp lý. Còn gia hình Ưng, Khuyển đến thịt nát xương tan thì thật là bất công. Ửng, Khuyên chỉ làm theo lệnh của Hoạn Thư. Còn việc trả ân thì Kiều quên trả ân cho một người có công ơn rất lớn với Kiều. Có thể coi là người tái sinh ra Kiều lần thứ hai. Người đó là ông quan tòa huyện Lâm Tri. Ông quan huyện không bắt Kiều trở lại lầu xanh như ý muốn của Thúc Ông. Quan Huyện thử tài thơ văn của Kiều bằng cách bảo

105

Kiều vịnh bài thơ Cái Gông. Sau khi xem thơ của Kiều, không những tha bổng Kiều mà còn tổ chức đám cưới cho Kiều và Thúc Sinh.

Cười rằng :” Đã thế thì nên Mộc già hãy thử một thiên trình nghề “ Nàng vâng cất bút tay đề Tiên hoa trình trước án phê xem tường Khen rằng :” Giá lợp Thịnh Đường Tài này sắc ấy, nghìn vàng chưa cân Thật là tài tử giai nhân Châu Trần còn có Châu Trần nào hơn Thôi đừng rước dữ cừu hờn Làm chi lỡ nhịp cho đàn ngang cung Đã đưa đến trước cửa công Ngoài thì là lý song trong là tình Dâu con trong đạo gia đình Thôi thì dẹp nỗi bất bình là xong. “ Kíp truyền sắm sửa lễ công Kiệu hoa cất gió đuốc hồng ruỗi sao Bày hàng cổ xúy xôn xao Song song đưa tới trường đào sánh đôi

Ân tình của ông quan Huyện đối với Kiều thật lớn, nhưng Kiều đã quên. Còn sư cô Giác Duyên yêu quí giúp đỡ Kiều, nhưng sư cô cũng là người gián tiếp đưa Kiều trở lại lầu xanh lần thứ hai. Sư cô gửi Kiều đến ở nhà Bạc Bà mà sư cô không biết rõ về Bạc Bà. Sư cô cũng không theo dõi, hỏi han trong thời gian Kiều trú ngụ tại nhà Bạc Bà. Sư cô Giác Duyên phải có trách nhiệm trong việc Kiều bị bán cho Lầu Xanh lần thứ hai.

Trở lại với lòng yêu thương Kiều của Từ Hải. Từ Hải hiểu được ước mong canh cánh bên lòng của Kiều là được trở về cố hương để gập lại cha mẹ. Chính vì ước muốn này của Kiều đã đưa Từ Hải đến cái chết. Hiếm người chồng hiểu được ước vọng của người vợ :

106

Xót nàng còn chút song thân Bấy nay kẻ Việt người Tần cách xa Sao cho muôn dặm một nhà Cho người thấy mặt là ta cam lòng

Từ Hải còn trân trọng tài năng của Kiều. Từ Hải cùng Kiều bàn luận việc quân cơ.

Biết Từ là đấng anh hùng Biết nàng cũng dự quân trung luận bàn

Từ Hải đã đưa Kiều lên tuyệt đỉnh. Từ Hải đã công nhận nhân phẩm và tài năng của Kiều mà trước đây đã bị người ta phủ nhận và chà đạp. Nhưng buồn thay chính vì tình yêu mà Từ Hải đã bị chết. Tội nghiệp cho nàng Kiều, người phụ nữ tài sắc bị đời vùi dập. Kiều chỉ ước ao một cuộc sống yên ổn. Theo Sở Khanh để mong thoát khỏi tay Tú Bà, chịu làm lẽ Thúc Sinh để mong có cuộc sống yên ổn. Nhận của lễ nhiều và lòng mong muốn một cuộc sống an lành để gập lại mẹ cha, Kiều đã giết Từ Hải và giết chính mình khi khuyên Từ Hải ra hàng Hồ Tôn Hiến. Ta nghe tâm sự của Kiều mà thông cảm với quyết định của nàng và trách xã hôi đã vùi dập nàng khiến nàng luôn có ước mong một cuộc sống bình thường yên ổn :

Nghĩ mình mặt nước cánh bèo Đã nhiều lưu lạc lại nhiều gian truân Bằng nay chịu tiếng vương thần Thênh thênh đường cái thanh vân hẹp gì Công tư vẹn cả hai bề Dần dà rồi sẽ liệu về cố hương Cũng ngôi mệnh phụ đường đường Nở nang mày mặt rỡ ràng mẹ cha Trên vì nước dưới vì nhà Một là đắc hiếu hai là đắc trung

Khi sống, Từ Hải yêu Kiều chân thật đằm thắm. Lúc chết rồi Từ Hải đã yêu Kiều chân thật vị tha.

107

Từ Hải đã tha thứ cho Kiều. Chàng thảnh thơi đi về cõi hư vô vì chàng biết Kiều đã hiểu rằng nàng đã được chàng tha thứ với tình thương yêu. Trong các truyện các thơ văn tiểu thuyết Á, Âu, Phi, Mỹ tôi được đọc, tôi chưa thấy một hình ảnh về tình yêu vừa đẹp vừa hào hùng và cảm động hơn đoạn thơ sau đây:

Tử sinh liều giữa trận tiền Dạn dầy cho biết gan liền tướng quân Khí thiên khi đã về thần Nhơn nhơn còn đứng chôn chân giữa vòng Trơ như đá vững như đồng Ai lay chẳng chuyển ai rung chẳng rời Quan quân truy sát đuổi dài Ầm ầm sát khí ngất trời ai đang Trong hào ngoài lũy tan hoang Loạn quân vừa dắt tay nàng đến nơi Trong vòng tên đá tơi bời Thấy Từ còn đứng giữa trời trơ trơ Khóc rằng:” Trí dũng có thừa Bởi nghe lời thiếp nên cơ hội này Mặt nào trông thấy nhau đây? Thà liều sống thác một ngày với nhau ” Dòng thu như dội cơn sầu Dứt lời nàng cũng gieo đầu một bên Lạ thay oan khí tương triền Nàng vừa phục xuống Từ liền ngã ra

Từ Hải chết rồi, chàng vẫn đứng chờ Kiều. Kiều tới quỳ xuống bên chàng. Từ Hải nói với Kiều :”Ta tha thứ cho nàng. Ta vẫn yêu nàng tha thiết“. Nói xong chàng thảnh thơi đi về hư vô.

Bây giờ tôi nói về tình yêu của Kim Trọng đối với Kiều. Kim Trọng là người ủy mị, trai thanh niên mà mau nước mắt hơn đàn bà như tôi đã trình bầy. Lời nói của Kim Trọng thường không

108

đi đôi với việc làm. Về thọ tang chú, Kim Trọng nói với Kiều sẽ về thọ tang trong ba năm đúng như lễ nghi về tang gia hồi xưa và dặn Kiều chung thủy đợi chờ

Ngoài nghìn dặm, chốc ba đông Mối sầu khi gỡ cho xong còn chầy Gìn vàng giữ ngọc cho hay Cho đành lòng kẻ chân mây cuối trời

Nhưng mới nửa năm, Kim Trọng đã trở lại vườn Thúy để tìm Kiều

Từ ngày muôn dặm phù tang Nửa năm ở đất Liêu Dương lại nhà Vội sang vườn Thúy dò la Nhìn xem phong cảnh nay đà khác xưa

Như tôi đã trình bầy, Kim Trọng tỏ ra tha thiết đi tìm Kiều. Nhưng Kim Trọng không tự đi tìm mà thuê người đi dò la tin tức của Kiều. Kim Trọng để tất cả thì giờ để mài lệ và chép thơ thông báo

Đinh ninh mài lệ chép thơ Cắt người tìm tõi đưa tờ nhắn nhe

Tệ hơn nữa Kim Trọng định từ quan để đi tìm Kiều. Nhưng Kim Trọng nào có từ quan và cũng không lội sông vượt núi vào sinh ra tử để tìm Kiều.

Rắp mong treo ấn từ quan Mấy sông cũng lội mấy ngàn cũng pha Dấn mình trong án can qua Vào sinh ra tử họa là thấy nhau Nghĩ điều trời thẳm vực sâu Bóng chim tăm cá biết đâu mà tìm

Điều đáng chê trách nhất là Kim Trọng không làm đúng ý muốn của Kiều. Khi ra đi, Kiều muốn Kim Trọng và Thúy Vân thành vợ chồng để giúp Kiều không còn vướng mắc với lời thề với Kim Trọng. Thúy Kiều những mong Kim

109

Trọng thương yêu Thúy Vân để cùng Thúy Vân tạo dựng được một gia đình hạnh phúc mà vì phận mỏng Kiều không có được. Vậy mà Kim Trọng đối với Thúy Vân rất ư là hờ hững, lạnh lẽo, coi Thúy Vân như vật thừa. Kim Trọng lúc nào cũng tưởng nhớ Kiều và nhất là muốn tìm Kiều về cho mình. Tấm lòng của Kim Trọng rất là vị kỷ hẹp hòi. Kim Trọng làm cho cuộc đời Thúy Vân thật buồn thảm. Lấy người mình không yêu và người chồng cũng không thương yêu mình. Thúy Vân không yêu và không được yêu. Cho nên ngay buổi tiệc xum họp đầu tiên, Thúy Vân đã đề nghị giao trả Kim Trọng lại cho Kiều ngay. Thúy Vân coi như mình đã làm xong nhiệm vụ.

Những là rày ước mai ao Mười lăm năm ấy biết bao là tình Bây giờ gương vỡ lại lành Khuôn thiêng lừa lọc đã dành có nơi Còn duyên may lại còn người Còn vầng trăng bạc, còn lời nguyền xưa Quả mai ba bảy đương vừa Đào non sớm liệu se duyên kịp thì

Nói tóm lại tình yêu của Kim Trọng dành cho Kiều là tình yêu vị kỷ không bao dung. Kim Trọng yêu Kiều mà quên đi cái nghĩa, cái trách nhiệm đối với Thúy Vân và các con. Kim Trọng cũng biếng nhác trong việc quan, tức là quên nghĩa vụ chăm sóc cho dân.

Trên đây tôi so sánh tài năng và tư cách của Từ Hải và Kim Trọng và tình yêu của hai người dành cho Kiều.

Bây giờ ta xem nhân vật chính là Kiều yêu Từ Hải hay Kim Trọng.

110

Kiều và Kim Trọng gập nhau tất cả bốn lần. Tổng cộng thời gian bốn lần gập chưa đến một ngày. Lần đầu Kim và Kiều gập nhau trong lễ Tảo Mộ và hội Đạp Thanh. Hai người chỉ gập nhau độ khoảng mười lăm hai mươi phút vào buổi chiều màn đêm đang buông, lúc ba chị em Kiều sửa soạn đi về:

Bóng tà như dục cơn buồn Khách đà lên ngựa, người còn ghé theo

Lần thứ hai gập bên tường chia đôi hai nhà. Gập lần này thời gian chỉ đủ để cho Kim Trọng và Kiều trao kỷ vật làm tin, khoảng mười lăm phút:

Một lời vừa gắn tất giao Mái sau dường có xôn xao tiếng người Vội vàng lá rụng hoa rơi Chàng về viện sách nàng dời lầu trang

Lần thứ ba, nhân dịp gia đình đi về quê chúc thọ bên ngoại, Kiều sang nhà Kim Trọng đến hai lần từ sáng đến tối. Lần thứ tư ngay sau lần gập thứ ba, Kim Trọng đến báo cho Kiều chàng phải về Liêu Đông thọ tang chú.

Thời gian Kiều ở với Từ Hải dài hơn. Tổng cộng tất cả sáu năm Kiều làm vợ Từ Hải trong đó có một năm Từ Hải xa Kiều để đi tìm danh vọng. Người ta thường nói :”Xa mặt cách lòng”. Kiều gập Kim Trọng một ngày và chỉ mới thề nguyền chứ chưa chính thức là vợ chồng. Kiều ở với Từ Hải sáu năm, thề nguyền yêu thương cùng Từ Hải, chính thức làm vợ Từ Hải. So sánh các bạn thấy Kiều phải yêu thương và có ân tình với Từ Hải nhiều hơn đối với Kim Trọng.

Một điểm quan trọng nữa. Chúng ta so sánh tâm tình của Kiều với Kim Trọng và Kiều với Từ Hải. Kiều gập Kim Trọng khi nàng mới mười tám tuổi. Kiều tài giỏi thông minh nhưng trong

111

trắng thơ ngây. Tình yêu ở tuổi mười tám là tình yêu bồng bột và lãng mạn. Do đó ta thấy cụ Nguyễn Du đã tả lại mối tình Kim Kiều với những vần thơ thật hay thật đẹp như trò Báu và chị Mai đã dẫn chứng. Tôi chỉ đọc thêm một vài câu như

Từ phen đá biết tuổi vàng Tình càng thắm thía dạ càng ngẩn ngơ

Tình thương yêu giữa Kiều và Kim lúc bấy giờ thật nồng cháy. Nhưng được bao nhiêu lâu. Tôi nghĩ chỉ kéo dài tối đa đến lúc Kiều gập Thúc Sinh. Dĩ nhiên, mới ra đi Kiều nhớ đến Kim Trọng và cha mẹ. Nhưng trong lúc nhớ Kim Trọng, Kiều bao giờ cũng mong Kim Trọng và Thúy Vân thành vợ thành chồng để cho lời thề nguyền của Kiều với Kim Trọng được tẩy sạch.

Nhớ lời nguyện ước ba sinh Xa xôi ai có biết tình chăng ai ? Khi về hỏi liễu Chương Đài, Cành xuân đã bẻ cho người chuyên tay! Tình sâu mong trả nghĩa dầy Hoa kia đã chắp cành này cho chưa ?

Từ khi gập Thúc Sinh, Kiều chẳng còn nhớ gì đến Kim Trọng. Kim Trọng chỉ còn là hình ảnh rất mờ trong Kiều. Khi Kiều trở thành ni cô Trạc Tuyền và tu trong am nhà Hoạn Thư, Kiều có nhớ nhung gì Kim Trọng đâu. Kiều chỉ mong Thúc Sinh đến cứu nàng.

Quan phòng, thẹn nhặt lưới mau Nói lời trước mặt rơi châu vắng người Gác kinh viện sách đôi nơi Trong gang tấc lại gấp mười quan san

Nhưng anh chàng Thúc Sinh bất tài và dối trá đã không dám giải thoát cho Kiều với lý do rất ư là buồn cười vì chưa có con nối giõi.

Quản chi lên thác xuống ghềnh

112

Cũng toan sống thác với tình cho xong Tông đường chút chửa cam lòng Nghiến răng bẻ một chữ đồng làm hai

Đến khi gập Từ Hải thì mối tình của Kiều và Kim Trọng chỉ còn là chút nghĩa cũ càng. Chẳng còn chút gì thương nhớ vấn vương. Trong trí tưởng tượng của Kiều thì nay Kim Trọng và Thúy Vân đã có một đàn con

Tiếc thay chút nghĩa cũ càng Dẫu lìa ngó ý còn vương tơ lòng Duyên em dầu nối chỉ hồng May ra khi đã tay bồng tay mang

Kiều đối với Từ Hải như thế nào? Ta hãy đọc những câu thơ đầy yêu thương, đầy kính phục, đầy sự nhớ ơn của người phụ nữ đã bị vùi dập trong đau khổ, từng trải trong cuộc đời, nên suy nghĩ rất chín chắn, chín chắn trong lời nói và tình cảm. Những lời nói của Kiều lúc này không phải của con tim bồng bột khờ dại mà là lời nói của con tim và của lý trí :

Tạ ân lạy trước Từ công Chút thân bồ liễu nào mong có rày Trộm nhờ sấm sét ra tay Tấc riêng như cất gánh đầy đổ đi Chạm xương chép dạ xiết chi Dễ đem gan óc đền ghì trời mây

Hay Khóc rằng :”Trí dũng có thừa Bởi nghe lời thiếp nên cơ hội này Mặt nào trông thấy nhau đây Thà liều sống thác một ngày với nhau

Tôi đã so sánh diện mạo, tài, đức của Kim và Từ. Tôi cũng đã so sánh tình yêu của Kim và Từ dành cho Kiều. Tôi cũng đã so sánh tình cảm của Kiều dành cho Kim và

113

Từ. Tôi chắc chắn rằng các bạn phải đồng ý với tôi rằng :”Mối tình của Kiều và Từ Hải là một mối tình đằm thắm, hùng tráng và bi thương. Còn mối tình của Kiều và Kim Trọng là mối tình bồng bột, ngắn ngủi như khói bay, đến nhanh và tan biến cũng nhanh “. Tôi chắc chắn các bạn sẽ bỏ phiếu cho tôi và Hoa. Phần hai sôi nổi hơn. Phe đối phương phát biểu trước. Giá Bồng Nga nói :

- Trò Thanh và trò Hoa không phân biệt được nhân vật chính và nhân vật phụ của truyện Kiều. Nhân vật chính dĩ nhiên là Thúy Kiều. Có đào thì phải có kép. Kép là nhân vật chính thứ hai để tạo nên truyện Kiều. Nhân vật chính không bao giờ chết hoặc chỉ được đề cập đến ở giữa truyện. Nhân vật chính bao giờ cũng xuất hiện cho đến hết câu truyện. Nhân vật chính chết là hết truyện. Từ Hải chết, truyện Kiều vẫn còn kéo dài. Như vậy Từ Hải không phải là nhân vật chính. Kim Trọng xuất hiện từ đầu và đến cuối câu truyện. Kim Trọng là nhân vật chính thứ hai sau Kiều. Như vậy truyện Kiều phải được xây dựng quanh mối tình của Kim và Kiều. Còn các mối tình khác chỉ là râu ria để làm nổi bật mối tình của hai nhân vật chính. Tên của tập thơ là Đoạn Trường Tân Thanh. Nhưng dân tộc ta thường gọi là Kim Vân Kiều. Kim là Kim Trọng, Vân là Thúy Vân, Kiều là Thúy Kiều. Như vậy nhân vật chính của tập thơ là Kim Trọng, Thúy Vân và Thúy Kiều. Những nhân vật khác chỉ là vai phụ. Không phân biệt đựợc nhân vật chính và phụ, trò Thanh và trò Hoa cũng không quan tâm đến thời gian, hoàn cảnh và tâm lý của Thúy Kiều khi nhận xét, phê bình.

114

Kiều gập Kim Trọng, Kiều là con người tự do hoàn toàn, không bị ai kiềm chế. Kiều lựa chọn người yêu đúng tiêu chuẩn về dung mạo, tài năng, đạo đức mà Kiều muốn. Kiều gập Từ Hải lúc Kiều là nô lệ, hoàn toàn không có tự do, bị nhục mạ về tinh thần và thể xác. Trong hoàn cảnh đó Kiều luôn mong ước có một người nào đó cứu Kiều ra khỏi địa ngục mà Kiều đang phải gánh chịu. Nếu có người nào thấp, lùn, răng hô và già khú đế, nhưng có tiền để chuộc Kiều ra khỏi thanh lâu thì Kiều cũng phải cắn răng chịu. Kiều không có tự do lựa chọn. Cho nên gập Từ Hải và được Từ Hải hứa này nọ là Kiều chịu liền. Kiều chịu Từ Hải không phải vì Từ Hải có đủ tiêu chuẩn về tài, đức, dung mạo mà Kiều muốn, mà chỉ vì Kiều muốn thoát khỏi lầu xanh. Kiều chọn Kim Trọng đúng theo những tiêu chuẩn nàng mong muốn.

Chúng ta hãy xem dung mạo và phong thái của Kim và Từ. Dung mạo và phong thái của chàng Kim được cụ Nguyễn Du tả :

Trông chừng thấy một văn nhân Lỏng buông tay khấu bước lần dặm băng Đề huề lưng túi gió trăng Sau chân theo một vài thằng con con Tuyết in sắc ngựa câu giòn Cỏ pha màu áo nhuộm non da trời

Hay Hài văn lần bước dặm xanh Một vùng như thể cây quỳnh cành dao

Hay Nguyên người quanh quất đâu xa Họ Kim tên Trọng vốn nhà trâm anh

115

Nền phú hậu, bậc tài danh Văn chương nết đất, thông minh tính trời Phong tư tài mạo tót vời Vào trong phong nhã, ra ngoài hào hoa

Kim Trọng đẹp đẽ, phong lưu, tài hoa còn Từ Hải thì sao? Các bạn hãy nghe cụ Nguyễn Du tả Từ Hải :

Lần thâu gió mát trăng thanh Bỗng đâu có khách biên đình đến chơi

Hay Giang hồ quen thói vẫy vùng Gươm đàn nửa gánh, non sông một chèo

Hay Nửa năm hương lửa đương nồng Trượng phu thoắt đã động lòng bốn phương

Hoặc Từ công nghe nói thủy chung Bất bình nổi trận đùng đùng sấm vang Nghiêm quân tuyển tướng sẵn sàng Dưới cờ một lệnh vội vàng ruỗi sao

Hành động phong thái của Từ Hải là hành động của một anh võ biền, vai u thịt bắp, ít học. Hành động nóng nẩy không có một chút điềm tĩnh của một người có chí lớn. Cả văn và cả võ của Từ Hải chỉ được nửa gánh thì đủ biết tài văn võ của Từ Hải cũng không là bao. Tôi muốn nhấn mạnh cho các bạn chữ gánh mà cụ Nguyễn Du dùng để tả tài năng của Từ Hải. Gánh là ban hát nhỏ như ban hát dạo trong Dọc Đường Gió Bụi của Khái Hưng, gánh hát xiệc dạo trong Vô Gia Đình của Hector Mallot, hay gánh quảng cáo thuốc Sơn Đông của lực sĩ Huỳnh Nghĩa Long mà các bạn xem ở vườn Hoa Diên Hồng. Với tài năng và kiến thức như vậy cho nên suốt sáu năm chung sống, chưa bao giờ Từ và Kiều ngâm thơ họa nhạc cùng nhau. Mối tình của Từ Hải và Kiều như đôi đũa cộc cạch, so le cao thấp. Cụ Nguyễn Du cũng dùng chữ chèo để nói về tài và hoài bảo của Từ Hải. Nước Trung Hoa to lớn như vậy mà Từ Hải dùng một

116

mái chèo cỏn con để chèo chống. Từ Hải cùng lắm chỉ bằng một anh hùng trong bộ tiểu thuyết Thủy Hử, nổi lên trong thời đất nước nhiễu nhương ly loạn. Hồ tôn Hiến không dùng mưu giết Từ Hải thì viêc tiểu trừ Từ Hải cũng chỉ là thời gian. Tôi xin nhường lời cho trò Hoàng. Trò Hoàng sẽ vạch cho các bạn một sai lầm khác của trò Thanh và trò Hoa. Hoàng Lùn nói :

- Một điểm sai lầm nữa của bạn Thanh và bạn Hoa là đứng ở quan điểm thời đại bây giờ để đánh giá nhân vật thời nhà Minh bên Tàu. Ngày nay nhiều sử gia đánh giá lại công tội của các bậc tiền nhân. Chẳng hạn trường hợp Phạm Đình Trọng và Nguyễn Hữu Cầu, hay như Đoàn Trưng cầm đầu cuộc nổi loạn Giặc Chầy Vôi để mong lật đổ vua Tự Đức. Tất cả các nhà sử học, chính trị học đó đã đứng trên quan niệm chính trị, pháp luật ngày nay để đánh giá và phê phán. Cho nên những đánh giá và kết luận của họ khác hẳn với người đương thời còn nặng đầu óc coi vua là con trời. Ở thời nhà Minh tôi chắc chắn rằng ngay những người dân bình thường cũng cho rằng Từ Hải chỉ là giặc, huống chi Kiều là con của một gia đình thấm nhuần đạo Nho. Ngay khi Kiều là vợ của Từ Hải, nàng cũng phải thừa nhận rằng Từ Hải chỉ là giặc chống lại triều đình do đó mới khuyên Từ Hải ra hàng để tránh mang tiếng xấu sau này :

Làm chi để tiếng về sau Nghìn năm ai có khen đâu Hoàng Sào

Từ Hải là một anh hùng đứng lên trừ gian diệt bạo giúp dân như trò Hoa và trò Thanh quan niệm thì không bao giờ Từ Hải chịu bó thân đầu hàng một viên quan tham ô như Hồ Tôn Hiến. Nếu Hồ Tôn Hiến có tha chết cho Từ Hải thì tên

117

giặc cỏ Từ Hải cũng chỉ trở thành một viên quan nhỏ của triều đình thối nát nhà Minh. Rồi Từ Hải cũng hà hiếp người dân như bao vị quan khác. Ở trong bộ máy thối nát của nhà Minh, Từ Hải không thể thoát ra được guồng máy tham quan ô lại. Trò Báu, trò Giá và chị Mai đã chứng minh được mối tình của Kim Trọng và Thúy Kiều là xứng đôi vừa lứa, môn đăng hộ đối vì cả hai tài sắc vẹn toàn, tâm đầu ý hợp. Tôi đồng ý với chị Mai rằng mối tình của Kim và Kiều đẹp và cao thương. Tôi xin đưa ra một thách thức. Bạn nào đưa ra một mối tình trong sáng và đẹp như mối tình Kim và Kiều, tôi thưởng cho bạn đó một vé đi xem xi nê rạp Văn Cầm.

Cả lớp vỗ tay tán thưởng thách thức của Hoàng Lùn. Hoàng Lùn nói tiếp :

- Tôi xin nhường lời cho chị Mai để vạch ra cho các bạn thấy trò Thanh và trò Hoa đọc truyện Kiều nhưng không hiểu được truyện Kiều, đọc truyện Kiều nhưng không hiểu được tâm sự của cụ Nguyễn Du

Phe đối phương dùng chiến thuật xa luân chiến để hạ chúng tôi. Chị Mai giáng cho tôi và Hoa một đòn chí tử. Chị Mai nói :

- Trò Thanh và trò Hoa khi phê bình truyện Kiều đã phân tích từng chữ giống như chúng ta làm những bài phân tích ngữ pháp trong giờ Pháp Văn. Đọc thơ văn, phải đọc ý, chứ không phân tích từng chữ, nhất là đọc thơ Trung Hoa và Việt Nam cổ. Thơ văn Trung Hoa và Việt Nam cổ dùng nhiều hình ảnh,

118

âm thanh, và điển tích nên có tính cách ước lệ. Đọc ý, không phân tích chữ. Nếu như phân tích từng chữ như trò Thanh và trò Hoa thì mặt Thúy Vân làm răng gọi là đẹp được.

Vân xem trang trọng khác vời Khuôn trăng đầy đặn, nét ngài nở nang

Phân tích như trò Thanh và trò Hoa thì mặt Thúy Vân tròn như mặt trăng mười sáu, lông mày của Thúy Vân to như hai con tầm lớn. Thúy Vân có đẹp chi hơn chị Doãn của Vũ Trọng Phụng. Còn Từ Hải thì là người dị tướng :

Râu hùm, cầm én, mày ngài Vai năm thước rộng, thân mười thước cao

Râu dài, thưa và sắc nhọn như râu của con hổ, cầm nhọn và mỏng như cánh én, lông mày thì như con bướm lớn, vai thì rộng năm thước ta bằng một thước sáu mươi lăm tây, cao thì cao mười thước ta bắng ba thước tư tây. Như vậy Từ Hải khác gì quái vật. Phân tích chữ mà không tìm hiểu ý cho nên trò Thanh và trò Hoa đã sai lầm trong khi phê bình Kim Trọng là mít ướt, là mau nước mắt hơn đàn bà. Như câu:

Đinh ninh mài lệ chép thơ. Đâu phải là Kim Trọng khóc nhiều đến nỗi có đủ nước mắt để viết những tờ thông báo tìm Kiều. Câu này chỉ tả nỗi lòng thương nhớ và lo lắng của Kim Trọng đối với Kiều. Hoặc câu :

Vật mình vẫy gió tuôn mưa. Dầm dề giọt ngọc thẫn thờ hồn mai. Đau đòi đoạn ngất đòi thôi. Tỉnh ra lại khóc, khóc rồi lại mê “.

119

Kim Trọng không vật mình xuống đất hay ngất đi ngất lại nhiều lần như trò Thanh hiểu. Câu này chỉ tả nỗi buồn rất lớn của Kim Trọng khi được biết Kiều phải bán mình chuộc cha.

Trò Thanh và trò Hoa còn một sai lầm to hơn nữa trong việc phân tích truyện Kiều. Ngày nay chúng ta sống tại miền Nam Tự Do, chúng ta không khó khăn gì trong việc tìm hiểu mục đích của tác giả viết một tác phẩm văn học. Tác giả viết những tâm sự và hoài bảo của mình mà không cần phải dấu diếm che đậy. Nhưng ngày xưa trong chế độ quân chủ không có tự do, các tác giả phải gửi tâm sự của mình trong tác phẩm một cách kín đáo. Người đọc không những phải đọc kỹ tác phẩm mà còn phải biết về cuộc đời của tác giả, cùng lịch sử của thời đại tác giả sống. Tôi buồn cho cụ Nguyễn Du là trò Thanh và trò Hoa đọc truyện Kiều mà không hiểu tâm sự cụ Nguyễn Du gửi gấm trong truyện Kiều. Cụ Nguyễn Du đã đem tất cả tài năng, tâm huyết của mình để viết truyện Kiều vì cụ muốn gửi tấm lòng của cụ vô nhân vật Thúy Kiều. Tấm lòng hoài Lê của cụ là lý do chính cụ viết truyện Kiều. Cụ Nguyễn Du nhớ nhà Lê, Thúy Kiều nhớ Kim Trọng.

Sai lầm lớn nhất của trò Thanh và trò Hoa là lạc đề. Đề tài thảo luận là Kiều yêu ai nhất. Tất cả những điều trò Thanh và trò Hoa trình bầy chỉ để trả lời câu hỏi Ai Yêu Kiều Nhất, Ai Làm Cho Kiều No Ấm Danh Vọng Nhất. Tôi, trò Giá, trò Hoàng và trò Báu đã phân tích, chứng minh để trả lời đúng câu hỏi thảo luận : Kiều yêu ai nhất. Chúng tôi đã đưa ra

120

chứng cứ để đi đến kết luận Kiều yêu Kim Trọng nhất. Tôi, trò Hoàng, trò Giá cũng đã phân tích cho các bạn thấy những sai lầm của trò Thanh và trò Hoa. Chừ, chắc chắn không bạn nào còn nghi ngờ gì nữa mà không trả lời Kim Trọng là người được Kiều thương yêu quí trọng nhất.

Đến lượt phe chúng tôi lên nói. Tôi nói :

- Chị Mai phê bình tôi phân tích chữ mà không phân tích ý khi đọc truyện Kiều. Lời phê bình này của chị Mai phải dành cho trò Giá. Tôi trích dẫn cả một đoạn thơ, tôi không phân tích từng chữ. Trong khi trò Giá đã phân tích chữ chèo và chữ gánh để đánh giá Từ Hải. Trong văn thơ các bạn thường thấy câu : đôi vai gánh vác sơn hà, vững tay chèo chống đưa đất nước qua cơn nguy biến. Hai hình ảnh gánh vác và chèo chống để giúp nước thật là đẹp. Mặc dù chữ gánh và chèo trong câu thơ của cụ Nguyễn Du là những danh từ, nhưng ý của cụ Nguyễn Du vẫn là dùng hình ảnh gánh vác và chèo chống cứu dân độ thế của thanh niên yêu nước để tả Từ Hải.

Chị Mai nói tôi và Hoa không hiểu cụ Nguyễn Du. Trái lại tôi và Hoa hiểu rất rõ, cụ Nguyễn Du muốn nói gì khi viết truyện Kiều. Chị Mai cho rằng cụ Nguyễn Du viết truyện Kiều để gửi tâm sự hoài Lê của cụ. Chúng tôi không đồng ý với chị Mai. Nhiều nhà phê bình văn học gán ghép cho tác giả những điều họ không hề nghĩ tới trong khi sáng tác. Cụ Nguyễn Du cũng được nhiều nhà phê bình phong cho là chiến sĩ chống lại

121

xã hội bất công tham nhũng thời bấy giờ. Theo tôi thì cụ Nguyễn Du không có hoài bảo đó. Nếu cụ Nguyễn Du có tư tưởng dùng truyện Kiều để chống lại chế độ tham nhũng thời bấy giờ thì cụ phải tả chính quyền của Kiều và Từ Hải là chính quyền thanh liêm và nhân đạo. Một chính quyền cụ mơ ước khác với chế độ đầy tham nhũng và bất công hiện cụ đang sống. Chính quyền của Kiều và Từ Hải cũng vẫn là chính quyền vơ vét tiền bạc của dân. Ta hãy xem : Tiền đâu mà Kiều ban thưởng hào phóng cho Thúc Sinh :

Gấm trăm cuốn, bạc nghìn cân Tạ lòng dễ xứng, báo ân gọi là

Ban thưởng hậu hĩ cho sư Giác Duyên và bà quản gia của Hoạn Thư

Nghìn vàng gọi chút lễ thường Mà lòng phiếu mẫu mấy vàng cho cân.

Tiền đó, Kiều có được là do vơ vét của nhân dân. Nếu không vơ vét của nhân dân thì cũng do cướp đoạt tài sản của các quan chức chế độ cũ. Chế độ của Kiều cũng không công bằng, không nhân đạo và vô luật pháp. Kiều cũng không công bằng với Khuyển Ưng như tôi đã nói và có những hình phạt dã man không nhân đạo:

Lệnh quân truyền xuống nội đao Thề sao thì lại cứ sao gia hình Máu rơi thịt nát tan tành Ai ai trông thấy hồn kinh phách rời

Kiều cũng không thanh liêm. Kiều ăn của đút lót nên chính quyền Từ và Kiều mới xụp đổ :

Đóng quân làm chước chiêu an Ngọc vàng gấm vóc sai quan thuyết hàng Lại riêng một lễ với nàng Hai tên thể nữ ngọc vàng nghìn cân

122

Tôi phê phán chính quyền của Kiều và Từ Hải nhưng tôi ca tụng tài năng tư cách, chí lớn và tình yêu chung thủy nồng ấm của Từ Hải đối với Kiều. Từ Hải không phải là tên giặc cỏ ít tài năng như chị Mai, trò Hoàng và trò Giá đánh giá.

Theo cụ Hoàng Xuân Hãn thì lịch sử Trung Hoa thời nhà Minh có đoạn nhắc đến vị quan tên là Hồ Tôn Hiến đem quân đi tiểu trừ giặc Vương Trực và Từ Hải. Vương Trực là minh chủ, còn Từ Hải là phụ tá. Đám giặc này chống lại Minh Triều, âm mưu chiếm vùng ven biển và các hải đảo để lập một quốc gia độc lập. Minh sử cũng chép rằng Hồ Tôn Hiến đã dùng mỹ nhân kế để tiêu diệt Từ Hải. Từ Hải đã chịu qui hàng nhưng Hồ Tôn Hiến đã đánh úp bất ngờ. Từ Hải nhẩy xuống biển tự tử với hai người vợ. Điều đó chứng tỏ rằng thanh thế của Từ Hải rất lớn nên mới được ghi vô sử Trung Hoa. Trong truyện Kiều, Từ Hải đã chiếm được một nửa nước Trung Hoa to lớn. Triều đình của Từ Hải là một triều đình to lớn và vững mạnh. Từ Hải là trang nam nhi, vừa có tài vừa có đức khiến nhân dân kính trọng. Kiều và Từ Hải là đôi vợ chồng và bạn tri âm. Từ Hải đã phục hồi nhân phẩm, tài năng của Kiều. Kiều đã thấy được tài năng, chí khí, lòng thủy chung nghĩa hiệp của Từ Hải. Những việc Từ Hải làm cho Kiều thật to lớn đã trở thành ân sâu nghĩa nặng. Từ và Kiều sớm tốí bàn luận việc trị nước an dân, không bàn văn thơ phù phiếm trong những buổi trà dư tửu hậu. Mối tình của Từ Hải và Kiều là mối tình trong sáng, đẹp đẽ và bi hùng.

Trò Hoàng nói ai đưa ra được mối tình trong sáng và đẹp hơn mối tình của Kim Trọng và Kiều thì trò thưởng cho một vé xi nê Văn Cầm.

123

Tôi đưa mối tình của Từ Hải và Kiều. Tôi dám chắc mối tình của Từ Hải và Kiều trong sáng và đẹp hơn mối tình của Kim Trọng và Kiều ngàn lần. Trò Hoàng thua tôi một vé xi nê Văn Cầm.

Cả lớp vỗ tay. Hoàng Lùn đứng dậy nói :

- Thắng thua, chờ chút nữa bỏ phiếu sẽ biết. Chị Mai đứng dậy :

- Thưa thầy cho em nói. Trò Thanh thua, tôi vẫn thưởng cho trò Thanh và trò Hoa hai vé xi nê Văn Cầm để hai trò đi xem phim.

Cả lớp cười ầm và vỗ tay. Hoa mặt đỏ bừng. Tôi cười miệng méo xệch. Thầy Hồng phải can thiệp :

- Các trò im lặng. Trò Thanh nói ngắn gọn. Chúng ta chỉ còn mười lăm phút là hết giờ. Trò Thanh có năm phút để trình bầy.

Tôi nói tiếp

- Cụ Nguyễn Du không hề gửi gấm tâm sự hoài Lê vô tác phẩm Kiều như chị Mai nói. Ngoài truyện Kiều, cụ Nguyễn Du còn có nhiều tác phẩm thơ văn khác như Văn Tế Thập Loại Chúng Sinh, Văn Tế Sống Hai Cô Gái Trường Lưu, Thác Trai Phường Nón … Không một ai nêu được một bài thơ, câu văn hay lời nói nào ngoài truyện Kiều để chứng minh cụ Nguyễn Du luyến tiếc nhà Lê. Các bạn nên nhớ cụ Nguyễn Du làm quan thời nhà Lê và cụ được nhà Nguyễn trọng dụng. Tôi chắc chắn rằng không thiếu gì những vị công thần khai quốc của nhà Nguyễn ganh tị với cụ. Chắc chắn những người này phân tích từng câu, từng ý để bắt bẻ hòng hãm hại cụ. Chỉ vì hai câu thơ :

Chọc trời quấy nước mặc dầu Dọc ngang nào biết trên đầu có ai

124

Vua Minh Mạng phạt rượu cụ Nguyễn Du với lý do trên đầu phải có vua tại sao trên đầu không có ai, huống hồ chi là tội hoài Lê.

Mục đích của cụ Nguyễn Du viết truyện Kiều nằm ngay trong câu đầu của truyện Kiều

Trăm năm trong cõi người ta Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau

Cụ là người có tài và cụ cảm thấy tài của cụ không được trọng dụng đúng với tài năng của cụ. Có thể vì vậy mà cụ Nguyễn Du đã không đi thi tiếp để đậu tiến sĩ hay trạng nguyên. Cái chết của Từ Hải là một cái chết bi thương hùng tráng cũng chứng tỏ điều cụ Nguyễn Du muốn nói “Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau”. Một người tài xuất chúng bị định mệnh ghen ghét bắt chết lúc còn trẻ và để lại một mối tình đẹp, chung thủy, trong sáng. Vì không còn thì giờ, chúng tôi xin kết luận rằng Kiều mang nặng ân tình với Từ Hải nhất.

Sau phần thảo luận là phần biểu quyết. Kết quả làm tôi buồn lòng. Tôi và Hoa thua thảm hại. Sĩ số lớp tôi 48, tôi chỉ được 2 phiếu, một phiếu của tôi và một phiếu của Hoa. Thầy Hồng nói lời cuối cùng để kết thúc buổi thảo luận. Thầy Hồng nói :” Thầy cám ơn các em rất nhiều. Một điều bất ngờ và thích thú là sau hai giờ thảo luận, thầy đã học được rất nhiều điều mới lạ của các em nói về truyện Kiều. Sau khi nghe các em trình bầy, thầy có chút phân vân không biết Kiều yêu Kim Trọng nhất hay yêu Từ Hải nhất. Bên nào cũng có phần có lý, mặc dù đôi khi các em đặt Kiều trong các em mà không đặt các em trong Kiều để lý luận. Những điều các em trình bầy có thể đúng, có thể không đúng. Nhưng đúng sai không quan trọng lắm. Điều quan trọng là các em đã đưa ra

125

được những vấn đề và những vấn đề này được thảo luận một cách tự do và thẳng thắn. Thầy rất hài lòng và cảm động về sự hăng hái và cố gắng của các em trong buổi thảo luận. Các em đã tạo nên một sự thích thú trong việc học môn Quốc Văn mà ít người thích học. Thầy cám ơn các em ”. Sau buổi thảo luận, ra khỏi lớp, tôi nghe giọng Giá Bồng Nga oang oang :” Từ Hải bị Kiều dụ, con Hoa bị thằng Thanh dụ “. Trên đường về nhà, Hoa lẽo đẽo đi bên tôi. Hai đứa không nói với nhau một câu. Đi đến ngã ba để rẽ vô đường Nguyễn Hoàng, tôi nghe tiếng chị Mai gọi :

- Thanh, Hoa. Chị Mai xuống xe đạp và đến trước chúng tôi. Chị Mai nói :

- Hai đứa mi đừng buồn. Ba tao nói Thanh giỏi. Ba tao nói chuyện với mi nhiều lần, ba tao khen mi giỏi nhất trong mấy đứa.

Chị Mai véo má tôi: - Mi giỏi hơn tao. Chị Mai nhìn hai đưa tôi. Ánh mắt chị Mai thật trìu mến đã xoa dịu nỗi buồn của tôi. Chị Mai nói :

- Rạp Văn Cầm đang chiếu phim Mirage De La Vie hay và cảm động lắm. Nữ tài tử Sandra Dee đẹp và dễ thương.

Chị Mai véo má Hoa và nói : - Nhưng không đẹp và dễ thương bằng mi. Chị Mai đút cái gì vô túi áo tôi. Chị Mai nói thật nhanh:

- Tao thưởng cho hai đứa mi tiền để đi xem phim.

Tôi chỉ kịp nói : - Em không lấy mô.

Chị Mai đã đạp xe đến gần cửa trường Nam Tiểu Học. Tôi buột miệng xưng em với chị Mai. Lần đầu tiên tôi xưng em với chị Mai. Tôi nhìn theo chị Mai trong lòng tôi có một tình thương yêu của đứa em đối với người chị. Chúng tôi đi về. Bước chân của chúng tôi không

126

còn nặng nề. Có sự giúp sức của chị Mai nên bước chân của chúng tôi nhẹ nhàng thanh thản hơn. Trước khi bước vô nhà, Hoa nói với tôi :

- Mi lý luận rất hay. Trong lớp, không đứa mô hiểu mi, chỉ có tao hiểu mi. Mi là một người rất chung thủy.

Hoa đi vô nhà. Tôi còn đứng ngơ ngẩn một lúc lâu rồi mới bước vô nhà. Buổi tối hôm đó, Hoa sang nhà tôi. Tôi và Hoa phụ mẹ tôi may quần áo. Tôi cắt những sợi chỉ còn sót trên áo và quần. Hoa đơm cúc và xếp thành từng bộ. Hoa hỏi mạ tôi :

- Dì có biết truyện Kiều không dì ? - Dì biết. Truyện cô Kiều bán mình chuộc cha. - Theo dì, Kiều yêu ai nhất ? - Kiều yêu Kim Trọng nhất. - Tại sao ? - Dì không biết. Mọi người đều mong muốn

cuộc đời không có trắc trở về tình duyên. Ai cũng mong muốn Kiều và Kim Trọng thành vợ thành chồng. Khởi đầu tốt đẹp và kết thúc tốt đẹp.

Lúc về, Hoa nói với tôi: - Không ai quên được mối tình đầu chân thật. - Mi hối hận đã theo tao. - Không. - Mi giận tao.

Hoa nhìn tôi, lắc nhẹ đầu. Hoa nói thật nhỏ : - Không, không bao giờ tao giận mi…lâu quá

ba ngày - Chủ nhật đi xem phim Mirage De La Vie ?

Hoa đưa mắt nhìn tôi. Đôi mắt thật hiền và thật đẹp. Tôi chờ đợi một ân huệ Hoa ban cho. Hoa gật đầu nhẹ. Nhìn Hoa bước về nhà, lòng tôi bâng khuâng. Hoa trân trọng những chiến thắng dù rất nhỏ nhoi của tôi và chia

127

sẻ những thất bại rất bé của tôi. Tôi tự hỏi, tôi đã yêu Hoa ? Đúng, tôi đã yêu Hoa.

128

Bãi Biển Lăng Cô - Thừa Thiên

Đệ Tam Phan Châu Trinh – Đà Nẵng

129

Năm đệ tam là năm đầu tiên của chương trình Trung Học Đệ Nhị Cấp. Chúng tôi vừa qua kỳ thi Trung Học Phổ Thông nhọc nhằn vào cuối năm đệ tứ. Đậu hay không đậu kỳ thi Trung Học Phổ Thông, chúng tôi cũng được lên lớp, nếu đủ điểm trung bình trong năm đệ tứ. Đệ nhị cấp là những lớp chuyên khoa nên chúng tôi phải chọn Ban A Khoa Học Tự Nhiên, Ban B Toán Lý Hoá, hoặc ban C Văn Chương. Tôi học ban B, chị Mai học ban A, Hoa học ban C. Ngoài sinh ngữ chính là Pháp Văn, tôi phải học sinh ngữ phụ Anh Văn. Tôi buồn vì phải xa chị Mai và Hoa, mặc dù hàng ngày Hoa và tôi vẫn thường gập nhau. Người ta thường nói tre già măng mọc. Qui luật đó không xẩy ra với chúng tôi lúc bấy giờ. Những anh chị lớn hoặc đã vào đời hoặc đã dời trường để ra Huế học vì trường tôi chưa có lớp Đệ Nhất, để lại một lỗ hổng mà chúng tôi không lấp nổi. Chúng tôi không có những tài năng về thể thao, về văn nghệ, về kiến thức để thay thế được các anh chị lớp lớn đã ra đi. Về thể thao, anh Mãng đầu quân đội bóng sư đoàn 2 bộ binh, rồi đến anh Dũng gia nhập trường Võ Bị Đà Lạt, anh Nam ra học trường Quốc Học. Chúng tôi không có tài năng thay thế. Trụ cột của đội bóng trường tôi bây giờ là Diệp và Khiết. Được Diệp nâng đỡ, tôi được tuyển vô đội bóng tròn của trường. Tôi là cầu thủ dự bị thứ hai. Diệp không dự đấu, cầu thủ dự bị thứ nhất là Nghĩa đá thay. Diệp và Nghĩa không thi đấu, tôi mới được ra sân. Tôi chưa được ra sân thi đấu chính thức lần nào. Tuy vậy, tôi cũng rất hãnh diện được chọn là cầu thủ bóng tròn của trường. Mỗi lần, trường tôi thi đấu, tôi được mặc bộ quần áo của đội tuyển số 18. Tôi đi tới, đi lui, chỉ chỉ, chỏ chỏ, la la, hét hét cũng oai hơn mấy cầu thủ của đội tuyển lớp. Sau trận đấu, cởi bộ quần áo đội tuyển đem về nhà, cất vô tủ mà đôi khi không cần phải giặt.

130

Về văn nghệ, chị Thảo, chị Thể Hà, chị Ánh Tuyết ra đi, rồi đến anh Trác, anh Phan Nam ra đi. Chúng tôi không có ai hát được bài Giòng Sông Xanh lời Phạm Duy, nhạc Strauss như chị Thể Hà, không ai ngâm thơ hay như chị Thảo, không ai kịch cười đến chẩy nước mắt như anh Phan Nam. Lớp ca sĩ hạng nhì lên thay thế lớp ca sĩ, kịch sĩ hạng nhất. Ca sĩ thì có Hoa, Thiên Nga, Hương, chị Mai, Hoàng Lùn. Kịch thì có Giá Bồng Nga vừa là đạo diễn, vừa là diễn viên. Không có ca sĩ hạng nhất, chúng tôi phát triển ban hợp ca. Ban hợp ca có hai bài tủ là bài Hội Trùng Dương của nhạc sĩ Phạm Đình Chương và bài Bánh Xe Lãng Tử của nhạc sĩ Trọng Khương. Ban hợp ca được khán thính giả nhiệt liệt khen ngợi khi trình diễn bản Hội Trùng Dương tại rạp hát Văn Cầm. Hoàng Lùn là nhạc trưởng. Thiên Nga hát sô lô Tiếng Sông Hồng, Hoa hát sô lô Tiếng Sông Hương, chị Mai hát Tiếng Sông Cửu Long. Bè nữ mười cô, bè nam mười anh. Hoàng Lùn yêu cầu tôi hát bè nam. Tôi nói :

- Giọng tao là giọng vịt đực. Hát với hỏng gì. - Mi đứng vô cho đủ người. Nhép miệng cũng

được. Hoàng Lùn lập ra ban nhạc. Ban nhạc chỉ đánh một loại đàn Mandolin. Ban nhạc đàn mandolin gồm hai mươi người. Mười tám nam và hai nữ. Hai nữ là Hoa và Thiên Nga. Ban nhạc chia thành ba bè. Bè cao có tám người. Bè trung tám người trong đó có tôi, Hoa và Thiên Nga. Bè đánh octa chỉ có bốn cao thủ mandolin là Hoàng Lùn, Báu Cà Nhắc, Quân Vàng Mã, Tuấn Mù (cận thị). Đánh mandolin octa rất khó. Đánh octa nghe chẳng khác chi đánh đàn ghita. Ban nhạc mandolin cũng chỉ có hai bài tủ là bài Xuân và Tuổi Trẻ nhạc La Hối, lời Thế Lữ và bài Việt Nam Minh Châu Trời Đông của Hùng Lân. Mỗi lần ban nhạc mandolin chơi bài Xuân và Tuổi Trẻ, Quý Hướng Đạo và Giá Bồng Nga cầm gậy, đội mũ ống cao và nhẩy theo điệu nhạc. Màn

131

trình diễn của Quý Hướng Đạo và Giá Bồng Nga được khán thính giả khen ngợi nồng nhiệt. Về việc học, hai năm trước, trường tôi hãnh diện về lớp Đệ Nhị B là lớp có tỉ lệ học sinh đậu Tú Tài I cao nhất nước. Lớp đệ nhị B gồm 48 anh chị, chỉ có 5 người không trúng tuyển kỳ đầu. Thi kỳ hai, có thêm ba anh trúng tuyển. Như vậy tỉ lệ trúng tuyển lên đến gần 95%. Trong sồ trúng tuyển có anh Hùng đậu hạng Ưu, anh Hải, anh Khiết đậu hạng Bình, anh Tuấn đậu hạng Bình Thứ. Ban C có anh Thảo, anh Lê Tử Thành đậu hạng bình trong kỳ thi tú tài I. Chúng tôi có một ngôi sao nổi bật là Thái Thanh, nhưng chúng tôi chỉ có những ngôi sao lẻ tẻ không sáng rực như sao mai. Điều đáng buồn của chúng tôi cũng là quy luật. Mọi sự việc biến chuyển theo chu kỳ. Lên tuyệt đỉnh rồi cũng phải xuống tới đáy, rồi lại bắt đầu vươn lên lại. Hy vọng là đáy cạn và đỉnh cao. Trường tôi vẫn là trường số một trong tỉnh Quảng Nam về mọi mặt. Điều đó cũng không có chi lạ. Trường tôi là trường công lập lớn nhất tỉnh Quảng Nam. Một tháng sau ngày khai trường, Hoa sang nhà tôi và nói với tôi :

- Chị Mai nói chiều ni, mi và tao tới nhà chị Mai họp ban văn nghệ.

Chị Mai được bầu làm trưởng ban văn nghệ của trường. Chị Mai cử ngay tôi làm trưởng ban báo chí. Tôi lại được đến nhà chị Mai. Tôi gập lại Hương, Thiên Nga và nhiều bạn bè mới. Từ ngày ra nhập ban Báo Chí Văn Nghệ, tôi bỏ những buổi tập dượt của đội bóng tròn. Trong đội bóng tròn, tôi chỉ là cái bóng mờ nhạt. Tôi chưa được ra sân thi đấu lần nào. Tham gia ban Văn Nghệ Báo Chí, tôi thích thú vì được gần chị Mai và Hoa. Địa vị của tôi nổi bật nhờ nhóm của tôi gồm chị Mai, Hoa, Hương, Thiên Nga, Hoàng Lùn, Báu Cà Nhắc, Giá

132

Bồng Nga, Dương Út và tôi là nòng cốt của ban Văn Nghệ Báo Chí. Tôi được giao nhiều nhiệm vụ quan trọng. Tôi như cánh tay mặt của chị Mai. Tôi vừa lo ban báo chí, vừa lo soạn chương trình cho ban văn nghệ. Địa vị của tôi giống như thời gian tôi ở trong ban văn nghệ lớp lúc tôi học đệ nhất cấp. Chúng tôi không có những tài năng cá nhân như những anh chị lớp lớn đã ra đi. Chúng tôi tạo thành một khối đoàn kết và cùng nhau lo việc chung. Ngày Quốc Khánh 26 tháng mười, nhà trường tổ chức một cuộc diễn hành cho toàn trường. Cô Quỳnh, giáo sư phụ trách Văn Nghệ Báo Chí, làm trưởng ban tổ chức cuộc diễn hành. Cô Quỳnh xử dụng ban Văn Nghệ Báo Chí làm nòng cốt cho ban tổ chức. Tất cả các lớp phải làm lồng đèn cho buổi diễn hành. Có ba phần thưởng dành cho ba lớp làm lồng đèn đẹp nhất. Sáu giờ tối ngày 26 tháng mười, chúng tôi tụ họp tại sân trường để chỉnh đốn hàng ngũ. Đúng bẩy giờ, thầy hiệu trưởng ban lệnh cho đoàn diễn hành xuất phát. Đi đầu là ba xe mô tô của Cảnh Sát Quốc Gia để dẹp đường. Đội múa lân đi tiếp theo. Thọ, con của võ sư Bổn, làm trưởng đội múa lân. Thọ mượn đầu lân, mặt ông Địa, trống của trường Thọ Nhân, một trường của người Hoa ở gần chợ Mới. Tiếng trống lân rộn ràng làm phấn khởi chúng tôi. Tiếng trống làm sống lại trong chúng tôi tiếng trống Tây Sơn đã làm nức lòng quân sĩ của người anh hùng áo vải Nguyễn Huệ. Tiếp theo, Diệp cầm quốc kỳ Việt Nam. Theo sau Diệp là Thiên Nga cầm cờ trường. Thiên Nga không mặc đồng phục. Thiên Nga mặc áo dài mầu thanh thiên. Ban hộ kỳ gồm có tôi, Hoa, Giá Bồng Nga và Anh Thư. Theo thứ tự các lớp nhỏ đi trước và cuối cùng là lớp đệ nhị B. Dẫn đầu lớp là học sinh cầm chiếc lồng đèn của lớp và giáo sư chính của lớp. Đoàn diễn hành đi qua các đường Thống Nhất, Lê Lợi, Vườn Hoa Diên Hồng, Độc Lập rồi trở về trường. Chúng tôi về đến sân trường lúc 10 giờ. Trong khi chờ đợi ban giám

133

khảo công bố kết quả chiếc lồng đèn đẹp nhất, ban hợp ca của trường hát bài Hội Trùng Dương của nhạc sĩ Phạm Đình Chương. Cô Quỳnh, trưởng ban Văn Nghệ Báo Chí trường, đại diện ban giám khảo, tuyên bố kết quả. Lớp đệ tứ B2 đoạt giải nhất năm trăm đồng. Lồng đèn của lớp đệ tứ B2 là chiếc đèn kéo quân do bốn người khiêng. Quân Vàng Mã là người phụ trách làm đèn kéo quân. Gia đình Quân là Bắc Kỳ di cư. Nhà Quân bán vàng mã, nhang đèn, bánh kẹo tại chợ Cồn. Thầy hiệu trưởng trao phần thưởng cho Hùng, trưởng lớp đệ tứ B2. Sau khi khen ngợi lớp đệ tứ B2, thầy hiệu trưởng hỏi Hùng :

- Em nói cho cả trường về việc các em thực hiện chiếc lồng đèn và thời gian thực hiện là bao lâu.

- Thưa thầy, ba trò Quân chỉ cho chúng em làm. Ba trò Quân chia chúng em ra bốn nhóm. Mỗi nhóm thực hiện một bộ phận. Sau đó chúng em ráp lại thành chiếc lồng đèn. Chúng em đến nhà trò Quân tám giờ sáng. Đến hơn mười hai giờ đêm, chúng em mới làm xong. Mẹ trò Quân nấu cơm trưa và chiều cho chúng em ăn. Sau khi hoàn thành lồng đèn, mẹ trò Quân cho chúng em ăn cháo gà.

- Bao nhiêu em tham gia làm lồng đèn. - Thưa thầy, mười hai. - Các em dùng tiền được thưởng vào việc gì ? - Em không biết. Em còn phải bàn với các bạn

trong lớp. Theo em, chúng em làm một bữa tiệc. Chúng em mời ba, mẹ trò Quân đến dự.

Lớp đệ thất A1 đoạt giải nhì, ba trăm đồng, với chiếc đèn xếp. Lồng đèn xếp của lớp đệ thất A1 đơn giản không đẹp bằng lồng đèn của các lớp khác. Cô Quỳnh

134

giải trình lý do ban giám khảo quyết định trao giải nhì cho lớp đệ thất A1 như sau :

- Đệ thất A1 là em út trong trường nghĩa là nhỏ nhất. Nhưng không phải vì nhỏ nhất mà được ban giám khảo nâng đỡ. Lớp đệ thất A1 đã gây được ấn tượng nhất cho người xem. Ngoài đèn của lớp, mỗi em còn có một lồng đèn nhỏ đủ loại. Trong khi tất cả các lớp khác chỉ có một lồng đèn của lớp.

Lớp đệ nhị B đoạt giải ba, hai trăm đồng, với hai lồng đèn chữ B. Nhận phần thưởng, anh trưởng lớp Phú giải thích :

- Hai chữ B tức đệ nhị B. Hai chữ B còn là Brigitte Bardot nữ tài tử điện ảnh nổi danh của Pháp.

Kết thúc đêm diễn hành, cả trường hát bài đoàn ca Phan Châu Trinh. Tiếng hát trầm hùng vang trong đêm còn lập lèo ánh lửa của những chiếc lồng đèn. Học sinh trường Phan Châu Trinh là nòng cốt của Hướng Đạo tại Đà Nẵng. Học sinh trường tôi chiếm đến 75% số thiếu sinh của đạo An Hải. Đạo An Hải có hai liên đoàn : Liên Đoàn Lam Sơn và Liên Đoàn Duy Tân. Liên đoàn Chí Linh chỉ là Liên Đoàn Lam Sơn 2 vì không đủ đoàn sinh để thành lập một đoàn. Liên Đoàn Chí Linh có duy nhất một đội do anh Tiến làm đội trưởng. Thiếu Đoàn Lam Sơn gồm bốn đội : Hổ, Voi, Nai, Gấu là loài vật bốn chân ở dưới đất. Đội Gấu của tôi trước đây là đội Sư Tử. Các thiếu sinh của đội khác gọi đội tôi là đội Tự Tử nên anh thiếu trưởng đổi tên đội tôi thành đội Gấu. Thiếu Đoàn Duy Tân lúc đầu gồm bốn đội : Hoàng Anh, Đại Bàng, Ưng , Ó là loài chim ở trên trời. Sau này đội Hoàng Oanh của anh Tuấn đông quá nên tách ra thành hai đội. Đoàn Duy Tân có thêm đội Bồ Câu do anh Nam làm đội trưởng. Thiếu Đoàn

135

Duy Tân có đến năm đội. Điều này trái với lời khuyên của Baden Powell. B. P. khuyên một thiếu đoàn tốt nhất chỉ nên có bốn đôi, mỗi đội tám thiếu sinh. Hướng Đạo chúng tôi cũng ở trong tình trạng tre già mà măng chưa mọc như tình trạng của trường Phan Châu Trinh. Các trưởng giỏi như anh Vỹ, anh Định ra đi. Các đội trưởng giỏi như anh Dũng, anh Tuấn, anh Hải, anh Khiết, anh Thêm, anh Sỏ, anh Nam, anh Xê, anh Thảo, anh Hoàng lần lượt ra đi. Tôi lên nắm đội trưởng đội Gấu. Tôi không họp đội tại sân vận động Chi Lăng như các đội khác vào buổi sáng chủ nhật. Đội tôi họp tại nhà của thiếu sinh trong đội. Nhà thiếu sinh nào chật hẹp, chúng tôi tìm địa điểm thích hợp gần đó để họp đội. Buổi họp của chúng tôi đôi khi kéo tới tận buổi chiều. Nhiều buổi họp đội trở thành buổi cắm trại đội. Chúng tôi cắm lều và tự nấu ăn. Nhờ sáng kiến của tôi, chúng tôi đã tuyển mộ được thiếu sinh cho đội Gấu và giới thiệu cho những đội khác. Đội của tôi gồm tám thiếu sinh. Bẩy thiếu sinh là học sinh trường Phan Châu Trinh. Chỉ có Dũng là học sinh đệ lục trường Phan Thanh Giản. Cuộc đời Hướng Đạo hạnh phúc nhất là những ngày cắm trại, nhất là những lần cắm trại đạo. Trại đạo là những cuộc tranh đấu giữa các đội của hai thiếu đoàn trong trò chơi lớn và lửa trại. Chúng tôi chuẩn bị các buổi đi trại trước cả tuần. Trại nào cũng để lại những kỷ niệm khó quên. Trước một ngày của một kỳ trại không cho biết trước đất trại, tôi đang ngồi trong lớp. Tôi thấy Dũng, đội sinh của tôi, đến trường tôi. Dũng đi qua hành lang và huýt gió câu dạo đầu bài đoàn ca của Hướng Đạo Việt Nam : là la lá la là lá là là là là la. Chúng tôi thường huýt gió câu dạo đầu này để gọi nhau. Tôi chưa kịp xin phép thầy Tăng để ra gập Dũng thì Dũng đã đi qua lớp tôi.

136

Một lúc sau, tôi thấy Dũng đứng dưới cột cờ của trường tôi. Dũng lấy hai quyển vở trong cập. Dũng cầm hai quyển vở trong tay. Dũng đánh semaphore. Tôi viết nhanh những chữ Dũng truyền đi : Tập họp ở đâu, mấy giờ. Tôi xin phép thầy Tăng ra ngoài để gập Dũng. Ra sân trường, tôi thấy ba đội viên của tôi An, Hưng, Phú đã ra khỏi lớp. Một chiếc máy bay xếp bằng giấy được phóng ra từ một lớp ở trên lầu đang lượn trên sân trường. Tôi đi lượm chiếc máy bay. Tôi vẫy tay bảo ba đội sinh của tôi trở về lớp. Tôi và Dũng gập nhau trên sân trường. Tôi hỏi Dũng :

- Dũng biết điều luật thứ mười một của Hướng Đạo không ?

- Em không biết. - Điều thứ mười một là Hướng Đạo Sinh

không phải là thằng ngu. Răng em không vô lớp xin gập anh. Dũng đứng giữa trường đánh semaphore. Người ta tưởng Dũng là thằng khùng.

- Em đâu có biết lớp anh ở mô. - Tuần trước em không đi họp. Anh đã nhờ

anh Hoàng đến nhà em, xem em có đau ốm chi không ? Rứa anh Hoàng không nói chi với Dũng về kỳ trại thứ bẩy này ? Anh Hoàng không nói Dũng đem la bàn và bản đồ trả lại cho anh răng ?

- Anh Hoàng nói thứ bẩy này đi trại. Rồi anh phóng xe đi ngay. Em chưa kịp hỏi anh chi cả.

Tôi đưa cho Dũng chiếc máy bay giấy có ghi trên một cánh hai chữ Đạo Quán và cánh bên kia Năm Giờ Ba Mươi Ngày Mai. Tôi nói với Dũng :

- Chiều mai, Dũng nhớ đem theo La Bàn và bản đồ.

- Dạ.

137

Năm giờ ba mươi, thiếu đoàn Lam Sơn và thiếu đoàn Duy Tân tập họp tại Đạo Quán. Năm giờ bốn mươi lăm, đội trưởng lên nhận mật thư từ tay anh trại trưởng Gấu Ôn Hòa. Chúng tôi giải được mật mã và biết được tọa độ và hướng của địa điểm. Kỳ trại này phải đi bộ tới đất trại. Chúng tôi đem xe đạp vô Đạo Quán. Tôi nói với Dũng :

- Đưa La Bàn và bản đồ cho anh. - Chết cha, em quên đem.

Chúng tôi đang lúng túng thì Hưng, học lớp đệ ngũ A1, nói :

- Em nghĩ đất trại là Đồi Mỹ Thị. - Răng Hưng biết. - Những đất trại gần nhất là Nam Ô, Sơn Trà,

Cầu Đỏ Bắc Phong Lệ, Non Nước, Túy Loan đi bộ cũng phải mất ít nhất ba, bốn giờ. Chỉ có Mỹ Thị đi bộ khoảng nửa tiếng hay bốn mươi lăm phút. Bây giờ đã hơn sáu giờ chiều, các trưởng không dám cho thiếu sinh đi bộ xa ba giờ đồng hồ mô. Tin em đi.

- Hưng nói có lý. Chúng ta đi. Chúng tôi xếp hàng một. Tôi đi đầu và đội phó An đi sau cùng. Chúng tôi đi theo bước Hướng Đạo, đi năm mươi bước, chạy năm mươi bước. Chúng tôi thấy thấp thoáng phía xa đằng trước một đội hướng đạo đi về hướng cầu Trịnh Minh Thế. Chúng tôi vững tin Hưng đoán đúng địa điểm. Chúng tôi đi về hướng cầu Trịnh Minh Thế. Tôi nghe Phú, học lớp Tứ B1 nói:

- Anh Thanh đừng đi qua cầu De Lattre chi cho xa. Em biết đường gần hơn nhiều.

- Phú biết đường thì Phú đi đầu. Phú đi đầu, tôi đi thứ nhì. Phú dẫn chúng tôi đi về hướng Đồi Xu. Chúng tôi lội qua khúc sông hẹp và cạn, nước chỉ tới đầu gối. Qua bờ, chúng tôi đi trên bờ của ruộng lúa. Trời nhá nhem tối. Đồi Mỹ Thị trước mặt,

138

chúng tôi leo lên đồi cát. Đội Gấu đến khu trại trưởng chỉ sau đội Hoàng Oanh. Cắm lều và dọn đất trại xong, chúng tôi ăn cơm chiều. Bữa cơm của chúng tôi chỉ là cơm nắm ăn với thịt chà bông. Ăn xong, chúng tôi tập lại vở kịch cho buổi lửa trại. Tiếng cười nói của các trại sinh vang khu đất trại. Màn đêm bao phủ hoàn toàn đồi Mỹ Thị. Bỗng chúng tôi nghe tiếng tù và. Anh Beo Vui thường dùng tù và để truyền tin tức và lệnh. Sau ba hồi tù và là một khoảnh khắc thật im lặng. Chúng tôi im lặng để nhận tin. Tiếng tù và bắt đầu phát đi những tín hiệu morse : tịch tịch tịch – tè tè tè - tịch tịch tịch , tịch tịch tịch – tè tè tè - tịch tịch tịch, tịch tịch tịch – tè tè tè - tịch tịch tịch. (SOS, SOS,SOS). Tiếng tù và ngưng ba mươi giây rồi phát tin tiếp. Chúng tôi nhận được tin: Tai nạn - hai trăm năm mươi mét - đông bắc lều trại trưởng, - cấp cứu - đưa nạn nhân về lều trại trưởng - hết. Bản tin được truyền đi một lần nữa. Tiếng tù và im bặt. Chúng tôi chạy hàng một. Bao giờ tôi cũng dẫn đầu và An là người sau cùng. Chúng tôi chạy tới nơi xẩy ra tai nạn. Phú chạy sau tôi. Phú đánh vô lưng tôi và chỉ cho tôi một người nằm dưới gốc cây dương. Tôi kéo tay Phú và chạy. Tôi nhìn quanh thấy ba người. Mỗi người nằm dưới một gốc cây dương cách nhau khoảng mười mét. Tôi chạy tới một người mà tôi biết người đó là anh Hươu Nhanh Nhẹn. Tôi hỏi anh Hươu Nhanh Nhẹn :

- Anh bị thương ? Anh Hươu Nhanh Nhẹn không nói. Tôi hỏi : - Anh bị thương như thế nào. Xin cho em biết.

- Gẫy chân trái Tôi, Phú, Dũng và Bằng băng và làm garrot cho chân bị gẫy. An, Mẫn, Hy và Phấn dùng gậy và áo làm băng ca. Chúng tôi đặt anh Hươu Nhanh Nhẹn lên băng và thay phiên nhau khiêng anh về lều trại trưởng. Đội Gấu là đội đầu tiên đưa được nạn nhân về đến lều trại trưởng.

139

Trở về lều, Phú hỏi tôi: - Em chỉ cho anh, một anh gần nhất. Anh

không thấy răng ? Anh chạy chi cho xa ? - Anh thấy chứ. Anh biết, người em chỉ là anh

Trâu Phiêu Lưu. Anh Trâu Phiêu Lưu nặng gần một tạ, khiêng chi nổi. Chạy thêm hai mươi mét nữa anh thấy ba người là những anh Đà Điểu Bền Chí, Hươu Nhanh Nhẹn, Gà Siêng Năng. Anh lựa anh Hươu Nhanh Nhẹn là người nhẹ nhất.

- Cấp cứu mà anh chọn lựa như rứa, nạn nhân chết thì răng.

- Chúng mình đang chơi trò chơi lớn, không phải là cứu cấp thật. Cứu cấp thật thì phải lựa ai bị thương nặng nhất cứu trước, người bị thương nhẹ cứu sau.

Ánh lửa bừng sáng. Giọng của anh Ngựa Tháo Vác vút cao bài Gọi Lửa : Ta đốt to cho bùng cho sáng, đốt to cho bùng cho sáng, đốt to cho bùng cho sáng, sáng lên. Mau các anh em ta cùng nhau tới, các anh em ta đều nhanh chóng, chóng lên không thời các anh chờ ta. Trên núi non trong rừng hoa lá. Bóng đêm âm thầm cây cối. Sáng lên ta cùng nhau vui sướng. Mau chóng lên đoàn sinh nhé, chóng nhanh lên đoàn sinh nhé, chóng nhanh không thời các anh chờ ta. Mời các anh dự lửa trại. Mời các anh dự lửa trại. Mời các anh dự lửa trại. Đất trại vang lừng tiếng hát của chúng tôi: Mau chúng mình cùng nhau kéo đến đây cùng hát xướng. Nghe tiếng còi cùng nhau kéo đến họp đoàn chơi. Còn chần chừ gì này. Mau về đây ca hát. Còn ngừ gì này. Mau về đây hát ca.

140

Không phải chỉ có chúng tôi chạy đến quanh đống lửa đang bốc cao, mà tất cả cỏ cây của đồi Mỹ Thị cũng đến quanh đống lửa để xem chúng tôi ca hát diễn kịch. Bất cứ đêm lửa trại nào, tôi cũng có cảm tưởng cỏ cây hoa lá đến dự lửa trại cùng chúng tôi. Bao quanh chúng tôi là màn đêm phủ kín. Không gian của chúng tôi thu hẹp khiến cho tôi có cảm tưởng cỏ cây hoa lá đến dự lửa trại đã vây kín chúng tôi, khiến chúng tôi không thể nhìn xa hơn. Chúng tôi hát, diễn kịch, làm tiếng reo cho chúng tôi và cho cả cỏ cây hoa lá thưởng thức. Trong đêm lửa trại tối nay, mỗi đội sẽ diễn vở kịch ngắn hoặc bài hát đề tài về các vị anh hùng trong lịch sử Việt Nam. Vở kịch và bài hát không được dài quá mười phút. Đội Gấu diễn vở kịch Phi Khanh và Nguyễn Trãi tại Ải Nam Quan. Tôi đóng vai Phi Khanh, Dũng đóng vai Nguyễn Trãi. Tôi và Dũng bước ra gần đống lửa. Phi Khanh nói :

- Trãi con, con hãy lau nước mắt và nghe lời cha dặn

Con yêu quí chớ xuôi lòng mềm yếu Gác tình riêng vỗ cánh trở về Nam Phi Khanh chỉ tay về phương Nam và nói tiếp: Con về đi tận trung là tận hiếu Đem gươm mài bóng nguyệt dưới khăn tang Nếu trời muốn cho nước ta tiêu diệt Thì lưới thù sẽ úp xuống đầu xanh Không bao giờ, không bao giờ con chết Về ngay đi rồi chí toại công thành Nghĩ đến cha một khung trời ảm đạm Thì nghiến răng vung kiếm quét quân thù Trãi con ơi tương lai đầy ánh sáng Cha đứng đây trông suốt được nghìn thu Nguyễn Trãi xụp quì và nói :

- Cha nói đến tương lai đầy ánh sáng Khiến lòng con bừng tỉnh một cơn mê Quỳ lạy cha, cha lên đường ảm đạm

141

Rời Nam Quan, theo gió, con bay về Phi Khanh đưa tay kéo Nguyễn Trãi đứng dậy, vỗ vai Nguyễn Trãi và nói nói chậm như dặn dò, như trăn trối :

- Ôi! Sung sướng, trời sao chưa nỡ tắt Về ngay đi, ghi nhớ hận Nam Quan Bến Kim Lăng cho đến ngày nhắm mắt Cha nguyện cầu cho con lấy lại giang san

Nguyễn Trãi nắm chặt tay Phi Khanh, quỳ gối và nói : - Hận Nam Quan, biết bao giờ phai nhạt

Biết bao giờ cạn lệ khóc cha già Lúc vĩnh biệt thật trăm nghìn chua xót

Phi Khanh đi về phương Bắc, Nguyễn Trãi đứng dậy đi về phương Nam (Những chữ bold italic là trích đoạn trong vở kịch Hận Nam Quan của thi sĩ Hoàng Cầm) Một sự kiện xẩy ra, tôi không biết sự kiện đó là tốt hay xấu cho Phong Trào Hướng Đạo. Riêng đối với tôi, tôi cảm thấy buồn. Năm tôi học lớp nhất trường Tiểu Học Hoàng Diệu tại khu vực đình Hải Châu, thầy Thư nói với chúng tôi :” Một người yêu nước bắt một người yêu nước “. Lúc đó, tôi mới mười tuổi. Tôi không hiểu ý nghĩa câu nói của thầy Thư. Nhìn đôi mắt buồn và thất vọng của thầy Thư, tôi cảm thấy đất nước tôi có một điều gì không ổn. Bây giờ, tôi đã mười sáu tuổi. Quý, đội phó đội Nai, nói với tôi lúc nó sắp phải lìa thiếu đoàn Lam Sơn :” Tao là sói con ấu đoàn Lam Sơn, thiếu sinh thiếu đoàn Lam Sơn và sẽ là tráng sinh của tráng đoàn Lam Sơn. Mộng của tao sau này là thiếu trưởng thiếu đoàn Lam Sơn. Tao không muốn chuyển qua thiếu đoàn Trà Kiệu. Nhưng ….”. Đôi mắt của Quý cũng buồn và thất vọng như đôi mắt của thầy Thư. Nghe Quý nói, tôi cũng cảm thấy đất nước tôi có một điều gì không ổn. Sự việc xẩy ra bất ngờ như từ trên trời rơi xuống. Liên đoàn Trà Kiệu ra đời. Anh Giải là liên đoàn trưởng. Anh Giải là giáo sư trường trung học đệ nhất cấp Nguyễn Công Trứ. Trường Nguyễn Công Trứ là

142

trường trung học Công Giáo do ông Lâm Mỹ Bạch Tuyết làm hiệu trưởng. Nhà anh Giải ở Tam Tòa. Tôi thường thấy anh Giải đi xe đạp qua xóm tôi, trên đường anh đi từ nhà đến trường Nguyễn Công Trứ. Tôi chưa hề thấy anh Giải trong y phục Hướng Đạo. Liên đoàn Trà Kiệu được thành lập. Các thiếu sinh theo đạo Thiên Chúa Giáo bỏ thiếu đoàn Lam Sơn và Duy Tân để về hoạt động tại thiếu đoàn Trà Kiệu. Quý bỗng trở thành xa lạ đối với chúng tôi. Quý trở thành đội trưởng đội Ong của thiếu đoàn Trà Kiệu. Trong trại đạo tại đồi Mỹ Thị, chúng tôi chơi trò chơi lớn. Mỗi thiếu sinh cài khăn quàng sau lưng và tìm cách giật khăn quàng của đối phương. Thiếu đoàn Lam Sơn và Duy Tân hợp lại đánh thiếu đoàn Trà Kiệu. Thiếu đoàn Trà Kiệu phần lớn là tân sinh mới tuyển từ các trường học Công Giáo chưa có kinh nghiệm trận mạc nên bị đánh tan tác. Tôi và Quý đối mặt nhau tại triền đồi. Hai đứa tôi đứng nhìn nhau. Tôi không ở trong thế tấn công. Quý không ở trong thế phòng thủ. Tôi tấn công thì tôi sẽ thắng Quý dễ dàng. Trong những lần thi kéo tay, kéo dây, bơi lội tôi đều thắng Quý không mấy khó khăn. Trong tư thế không muốn chiến đấu, tôi bị một thiếu sinh đoàn Trà Kiệu từ phía sau giật mất khăn. Tôi lững thững đi về địa điểm tập trung của những người bị loại khỏi cuộc chơi. Một lúc sau, Quý cũng bị loại. Quí đến gần tôi, Quý nói:

- Mi nhớ hồi tụi mình là Sói con không ? Mi mở mắt trước hay tao mở mắt trước ?

- Mi mở mắt trước. Mi nhập bầy trước tao bốn tháng.

- Mi còn nhớ kỳ trại tại Túy Loan năm ngoái không ?

143

- Trại bay Túy Loan quá vui. Con sông Túy Loan không rộng, chỉ rộng chừng hơn hai mươi mét, nước trong veo và chẩy mạnh. Được lệnh nhổ trại và di chuyển sang bờ bên kia để cắm trại. Tất cả thiếu sinh Đôi Hổ đều bơi giỏi. Đội Hổ dùng gậy và cây làm bè. Đội Hổ vượt sông nhanh nhất và không ướt lều, ba lô, quần áo.

- Đâu phải đội nào cũng vượt sông. Đôi Ó phải qua sông bằng cách chạy bộ đến cầu ván cách đất trại một cây số.

- Đội tao thì cột giây vô người những đứa bơi kém và kéo qua sông.

- Mi nhớ con bé con bà bán quán mì Quảng ở bên bờ sông Túy Loan, cách đất trại khoảng hai trăm mét ?

- Nhớ. Con bé Loan. - Mi nhớ hôm đó, thằng Cẩm đội Hoàng Oanh

vì bơi kém nên bám chiếc thuyền nan của con bé Loan. Thuyền lật. Nước cuốn trôi con Loan. May mà mi đang bơi ở phía duới nên cứu được nó. Mi cõng con bé Loan về quán. Bốn tháng trước, tao đi trại đội tại Túy Loan. Mẹ con bé Loan đem đến lều tụi tao hai trái mít. Bà nói cho chúng tao một trái. Còn một trái nhờ tụi tao đem về biếu cậu Thanh Hướng Đạo. Tao cột trái mít của mi sau barbaga. Trên đường đi, trái mít rơi xuống đường đến cả chục lần. Về đến núi Phước Tường, đội tao quyết định bổ mít ăn. Tụi tao dấu mi. Hôm nay, tao nói cho mi biết để khi nào mi đi trại tại Túy Loan thì mi cám ơn mẹ con bé Loan đã cho mi trái mít.

Bốn tháng sau, liên đoàn Trà Kiệu trở thành Đạo Bắc Đẩu. Anh Giải là Đạo trưởng đạo Bắc Đẩu. Đạo Bắc Đẩu có đạo quán riêng. Đạo Bắc Đẩu và đạo An Hải

144

không sinh hoạt chung. Tôi và Quý không còn gập nhau trong bộ y phục Hướng Đạo, mặc dù chúng tôi vẫn là thiếu sinh. Chúng tôi thỉnh thoảng gập nhau trong sân trường Phan Châu Trinh trong bộ đồng phục quần xanh, áo trắng. Quý là một Hướng Đạo sinh gương mẫu. Tôi chắc chắn Quí sẽ đạt được mộng ước trở thành một thiếu trưởng. Quý sẽ không phải là thiếu trưởng của thiếu đoàn Lam Sơn như nó mơ ước. Quý sẽ là thiếu trưởng của thiếu đoàn La Vang, Trà Kiệu, Nguyễn Trường Tộ, hay thiếu đoàn mang tên của vị thánh tử vì đạo nào đó. Lý tưởng của Hướng Đạo là tình huynh đệ, không phân biệt chủng tộc, không phân biệt tôn giáo, không phân biệt giai cấp. Từ đây tại Đà Nẵng, Hướng Đạo sinh Thiên Chúa Giáo và Hướng Đạo sinh theo tôn giáo khác không chơi chung trong một đội, một đoàn như trước, mặc dầu tất cả cùng ở chung dưới mái nhà Hướng Đạo, trong cùng một thị xã. Cuối năm đệ tam, chúng tôi tập dượt chương trình văn nghệ cho buổi lửa trại của trường Phan Châu Trinh tại bãi biển Lăng Cô. Sau buổi tổng dợt, chi Mai đề nghị ban văn nghệ chụp một tấm hình làm kỷ niệm. Chúng tôi xếp chỗ đứng xong. Chị Mai gọi mạ chị :

- Mạ lên chụp hình dùm tụi con. Mạ chị Mai cầm máy ảnh ngắm qua ngắm lại, bà nói :

- Để bác xếp lại, mấy cháu đứng như ri không đẹp.

Tôi đang đứng bên cạnh Thiên Nga thì mạ chị Mai lôi đến đứng bên trái Hoa thế chỗ của Long. Long chuyển đến đứng gần Hương. Chị Mai đứng gần Hồng Đào được chuyển đến đứng bên phải Hoa. Sắp xếp xong, mạ chị Mai chụp cho chúng tôi hai tấm. Buổi chiều, một tuần sau đêm văn nghệ, chị Mai mời ban văn nghệ đến nhà chị dự buổi tiệc trà để mừng buổi trình diễn văn nghệ thành công. Tôi và Hoa tới nhà chị Mai sớm như thường lệ. Tôi phụ chị Mai sắp bàn ghế,

145

khăn trải bàn, bưng hoa, bánh trái lên bàn cho chị Mai xếp đặt. Hôm nay có bình hoa trên bàn tiệc vì có cô Quỳnh, giáo sư phụ trách văn nghệ báo chí của trường, đến dự. Mạ chị Mai gọi tôi xuống bếp. Bà cho tôi và Hoa ăn bánh khoái. Hoa ăn, tôi không ăn. Mạ chị Mai hỏi tôi:

- Răng con không ăn. Nguội thì còn ngon chi nữa.

- Con không ăn mô. - Răng rứa ? - Bánh khoái ăn với nước mắn chua ngọt thì ăn

răng được. - Bánh khoái ăn với nước mắn chua ngọt là ăn

kiểu Nam, ăn với nước chấm tương, gan, mè là kiểu Huế. Con ăn thử kiểu Nam.

Tôi ngần ngừ không ăn, chị Mai vô bếp. Chị Mai nói : - Mi không ăn, để tao ăn. Ra phụ tao, xếp lại

bàn ghế cho ngay ngắn. Tụi nó sắp đến. Tôi nghe tiếng mạ chị Mai :

- Thằng ni kén ăn chẳng khác chi thằng Hinh. Buổi tiệc thật vui. Chúng tôi kể cho nhau nghe những câu truyện của kỳ trại tại Lăng Cô. Ba sự kiện được nhắc nhiều nhất là thi làm bích báo của các lớp Đệ Nhị Cấp, trò chơi lớn dành cho các lớp Đệ Nhất Cấp và đêm lửa trại. Lớp Đệ Nhị C đoạt giải nhất bích báo. Những bài viết được để trong những khung làm bằng những cành cây. Những khung được treo trên những cành của một cành cây khô có nhiều nhánh. Trên nhánh cây khô được trang điểm những bông hoa dại đủ loại. Có cả những nhánh hoa mắc cỡ đầy gai. Nổi bật là bản đồ Việt Nam. Bản đồ Việt Nam được đắp bằng cát. Khung của bản đồ là những lá dừa được bện thành dây. Bản đồ nằm trên mặt đất, trước cây bích báo khoảng ba mét. Ban giám khảo chú trọng đến hình thức bích báo và bỏ qua phần nội

146

dung. Điều nay cũng là dễ hiểu. Không vị giám khảo nào có thì giờ để đọc những bài viết mà chỉ liếc sơ qua. Trò chơi lớn do Quí Hướng Đạo phụ trách. Khó khăn là làm sao để các lớp nhỏ đệ thất và lớp lớn đệ tứ đều có khả năng đoạt giải trò chơi lớn như nhau. Tôi và Quí phải tìm những trò chơi không cần nhiều đến kiến thức và sức mạnh. Lớp thắng trò chơi lớn cần đến tài tổ chức và phân công hợp lý. Chủ Nhật, ngày cuối cùng của trại, chúng tôi tập trung tại bãi biển để làm lễ chào cờ. Sau lễ chào cờ, thầy hiệu trưởng nói câu truyện dưới cờ. Thầy hiệu trưởng chỉ tay ra biển Thái Bình, thầy nói :

- Đại dương mênh mông, con tàu thì bé nhỏ. Con tàu bằng sắt thép vững chắc, nhưng thật là mong manh trong phong ba bão táp. Để đưa con tàu đến chốn bình an, người thủy thủ cần có những điều kiện : Kiến thức về nghề đi biển, có sức khoẻ, có nghị lực, cam đảm và gan dạ. Người thủy thủ còn phải có tinh thần tôn trọng kỷ luật. Sự học cũng mênh mông như biển cả. Chúng ta cũng là những thủy thủ. Chúng ta là thủy thủ của con tàu Phan Châu Trinh đi trên biển học vấn. Để đi tới mục tiêu, chúng ta cũng phải có những điều kiện và đức tính của người đi biển. Chúng ta phải có tinh thần ham hiểu biết, ham học hỏi. Chúng ta phải có sức khoẻ. Chúng ta phải bền chí. Một điều quan trọng nữa là chúng ta phải có tinh thần kỷ luật và đoàn kết …..

Sau câu truyện dưới cờ của thầy hiệu trưởng, các trưởng lớp đến nhận mật thư từ tay Quí Hướng Đạo. Nội dung của mật thư như sau: Thực hiện những điều sau và trình kết quả tại lều ban điều hành trại trước ba giờ chiều :

147

1. Một chén cơm nóng 2. Năm mươi vỏ hến 3. Năm chứ ký của năm vị giáo sư 4. Nhận một lá cờ tại thuyền thúng có

cắm cờ màu xanh đang neo ngoài bờ biển và đem về lều ban điều hành trại

5. Mười chén ăn cơm đựng đầy nước biển

6. Bắt một con dã tràng còn sống trình ban điều hành. Sau đó đem thả dã tràng lại biển.

Hào hứng nhất là mục bắt dã tràng. Dã tràng là con còng nhỏ, rất nhanh nhẹn. Thấy bóng người, dã tràng chui vô những hang gần nhất. Hang dã tràng đầy rẫy trên bãi biển. Những viên cát tròn nhỏ xíu xuất hiện trên bãi do dã tràng đào hang. Chưa đầy ba mươi giây sau, một đợt sóng cuốn hết những viên cát và bãi biển lại phẳng như cũ. Do đó dân gian có câu : Công dã tràng. Nhưng thật ra, nhờ sóng biển xóa hết dấu vết cửa hang mà không ai biết hang của dã tràng. Một, hai người không thể bắt được dã tràng. Thấy bóng người, dã tràng chui vô hang gần nhất. Các lớp vận dụng mọi cách để bắt dã tràng. Có lớp dùng xẻng để đào hang dã tràng. Có lớp dùng xoong nồi. Tiếng la, tiếng cười, tiếng hò hét vang trên bãi biển. Lớp đệ tứ B1, sau khi hoàn thành năm mục tiêu đã huy động cả lớp ra bãi biển bắt còng. Kết quả của lớp đệ tứ B1 là năm con còng bị đạp chết… Lớp đệ ngũ B1 thắng trò chơi lớn nhờ phân công hợp lý cho mỗi công việc : Công việc nấu cơm, lấy cờ cần ít người. Công việc tìm chữ ký cần nhiều người hơn. Công việc tìm vỏ hến, bắt dã tràng cần nhiều người nhất. Đêm văn nghệ, có hằng trăm dân làng Lăng Cô đến xem. Hoạt cảnh Tiếng Dân Chài của Phạm Đình Chương mang lại nhiều tình cảm giữa chúng tôi và dân

148

làng chài lưới Lăng Cô. Một đêm văn nghệ đem học sinh chúng tôi gần với những người dân chài. Gần tan tiệc, mẹ chị Mai đem ra bức hình chụp ban văn nghệ cho chúng tôi xem. Bức hình được phóng lớn cỡ 18 x 24 cm. Hình được để trong khung hình bằng gỗ mặt kính. Chúng tôi xúm lại xem bức hình. Bỗng Hương nói :

- Tụi mi thấy bức hình có chi lạ không ? Mọi người chuyền nhau để xem kỹ lại bức hình, nhưng không ai tìm ra điểm chi khác lạ. Mọi người đều nói :

- Hình đẹp, chứ có chi lạ ? Hương cầm bức hình. Hương đưa bức hình lên và nói :

- Để tao chỉ cho tụi mi điểm lạ. Tụi mi không thấy thằng Thanh nắm tay con Hoa ?

Mọi người, trừ tôi và Hoa, vỗ tay và cười dòn dã. Hoa đỏ bừng mặt. Hoa đứng dậy và đi vô bếp. Một lúc sau tiếng chị Mai trong bếp vọng ra :

- Mi khóc vì sung sướng hay mi khóc vì giận thằng Thanh.

Sau bữa tiệc, mọi người ra về. Như thường lệ tôi và Hoa ở lại phụ chị Mai dọn dẹp. Dọn dẹp xong, mạ chị Mai gọi tôi, chị Mai và Hoa vô bếp ăn bánh khoái. Lần này nước chấm là tương, gan, mè. Chị Mai nói :

- Mạ chiều nó. Nó hư cho mà xem. Chị Mai nói với tôi :

- Mạ tao thương mi hơn tao. Tôi vừa ngượng, vừa hối hận, vừa cảm động. Mạ chị Mai một tay xoa đầu tôi, một tay xoa đầu Hoa :

- Ăn, cho nóng, nguội mất ngon. Tôi và Hoa đi về. Nàng còn giận tôi. Từ lúc Hương chỉ cho chúng tôi thấy tôi nắm tay Hoa trong bức hình, Hoa không nói với tôi một câu trong lúc dọn dẹp cũng như trong lúc ăn bánh khoái. Nàng không chịu lên xe cho tôi chở về. Hoa đi bộ. Tôi dắt xe đạp lững thững theo sau

149

nàng. Từ Chợ Mới về đến xóm Mười Sáu Gian thật xa, đường xa dịu vợi trong tâm hồn trĩu nặng. Chúng tôi im lặng đi. Những con đường trước đây quen thuộc, tuy xa nhưng vẫn thấy gần. Tôi đạp xe theo nhịp hát của Hoa ôn lại những bài hát sau buổi tập văn nghệ. Nay thì những con đường trở nên xa thăm thẳm. Lẽo đẽo đi hết đường Hoàng Diệu, lủi thủi đi trên đường Ông Ích Khiêm rộng nhưng gồ ghề và nhiều bóng tối của những cây lớn hai bên đường. Đi qua chùa Tỉnh Hội, tôi nói :

- Hoa lên xe tao chở về. Tao có làm chi mô mà mi giận tao.

Hoa vẫn đi, nàng vẫn đi. Đến chợ Cồn, Hoa dừng lại. Nàng ngồi lên xe, nhưng không nói. Tôi đạp xe đi. Ngoài đường vẫn tấp nập ồn ào nhưng trong tâm hồn tôi thật im vắng. Đến nhà, Hoa xuống xe và đi nhanh vô nhà. Tôi lủi thủi dắt xe vô nhà. Sáng hôm sau, Hoa gập tôi ngay trước nhà nàng. Thấy tôi, Hoa định đi vô nhà. Tôi chận nàng, tôi nói:

- Tao có làm chi mô mà mi giận tao. - Mi nắm tay tao để tụi nó chọc tao.

Nói xong Hoa đi vô nhà. Đến tối, Hoa qua nhà tôi. Nàng nói với tôi :

- Mạ tao kêu mi. Tôi qua nhà Hoa. Mạ Hoa nói :

- Con giúp bác trai treo tấm gương ni lên tường.

Treo tấm gương xong, tôi đi về. Ba của Hoa nói : - Ở lại ăn chè rồi về - Con no, con không ăn mô.

Tôi vừa bước ra cửa, Hoa nói : - Mạ tao nói, mi phải ăn, mới được về.

Hoa nắm lấy tay tôi, lôi tôi vào bàn ăn. Hoa rút tay ra, nhưng không được. Tôi vẫn nắm chặt tay nàng. Hoa để yên bàn tay nàng trong bàn tay tôi. Một lúc sau, Hoa ghé vào tai tôi nói nhỏ :

150

- Bỏ tay tao ra. Mi nắm tay tao lâu quá. Tối hôm đó tôi ở lại nhà Hoa đến tận gần mười hai giờ mới về. Tôi và Hoa ngồi nghe mạ Hoa kể truyện ngày xưa của mạ Hoa và mạ tôi. Mạ Hoa kể về những năm hai người học tiểu học tại trường Jean Darc và trường Đồng Khánh Huế. Mạ Hoa kể lúc tôi mới sinh. Mạ Hoa nói :

- Mạ con sinh con khó khăn. Dì xin nghỉ việc một tháng để săn sóc mạ con và con.

Tôi định hỏi việc gì xẩy ra khiến mạ tôi sinh tôi khó khăn thì mạ Hoa đã kể sang thời gian tôi và Hoa còn bé cho đến lúc bắt đầu đi học. Mạ Hoa kể rằng Hoa nhỏ hơn tôi mười bốn tháng. Năm Hoa hai tuổi, mạ Hoa làm việc tại Pharmacy Dupont ở trước vườn hoa Diên Hồng. Bận đi làm nên mạ Hoa gửi Hoa cho mạ tôi coi sóc. Mạ tôi vừa may quần áo trẻ em để bán cho các sạp bán quần áo ở chợ Hàn, vừa trông nom hai đứa tôi. Mạ tôi thường làm một tô cơm và đút cho hai đứa tôi ăn. Chúng tôi quấn quít nhau cho tới năm tôi lên sáu. Năm sáu tuổi, tôi đi học tại trường Đào Duy Từ. Trường Đào Duy Từ là một trường tiểu học của Hỏa Xa. Trường ở cách chợ phường Thuận Thành khoảng hai trăm mét. Trường chỉ có ba lớp : Lớp năm, lớp tư và lớp ba. Học sinh đa số là con của nhân viên Hỏa Xa. Ngày đầu tiên tôi đi học, Hoa đòi đi theo tôi. Hoa gào thét khóc lóc thảm thiết nên mạ tôi phải dắt Hoa theo. Mạ tôi xin thầy Hoàng cho Hoa vô lớp học. Những ngày sau đó Hoa theo tôi đi học và trở thành cô học trò lớp năm như tôi. Tôi về nhà với một niềm vui và ngây ngất niềm thương yêu Hoa không thể diễn tả. Tôi biết Hoa không còn giận tôi nữa. Về nhà, bất giác tôi đưa bàn tay trái của tôi lên mũi hít mạnh bốn năm lần. Có mùi thơm? Có mùi thơm? Tôi cau mày suy nghĩ : có mùi thơm của bàn tay Hoa ? có mùi thơm của bàn tay Hoa? Tôi hít bàn tay

151

trái tôi thật lâu lần nữa. Hồn tôi chơt chẩy ra hai câu thơ: Hơi ấm tay em còn đọng mãi Ngàn năm không dễ đã phôi phai Câu thơ giống hai câu của Thế Lữ : “Cái thủơ ban đầu lưu luyến ấy, Ngàn năm chưa dễ đã ai quên”. Hai câu thơ tự nhiên tuôn trào ra. Tôi có cố ý đạo thơ của ai đâu. Tối hôm đó tôi rửa mặt đánh răng bằng một bàn tay phải. Đi ngủ tôi để bàn tay trái lên mũi tôi, lên tim tôi. Tôi ngủ một giấc ngon lành. Tôi chắc chắn tôi đã có giấc mơ đẹp trong giấc ngủ.

152

Trường Quốc Học

Đệ Nhị Quốc Học - Huế

153

Năm đệ nhị, ba tôi đổi ra Huế làm việc. Tôi phải chuyển ra học trường Quốc Học. Gia đình tôi dời Đà Nẵng vào một buổi chiều. Đưa tiễn gia đình tôi chỉ có ba mạ Hoa và chị em Hoa. Hoa mặc áo dài màu trắng, quần màu trắng, đi đôi guốc quai tím, bando màu tím cột mái tóc thề đen. Hoa nổi bật trong ánh nắng rực rỡ buổi chiều, trong cảnh lộn xộn trên sân ga. Tàu chạy. Hoa vẫy tay, vẫy tay, vẫy tay. Mái tóc thề bay bay, bay bay. Nước mắt tôi trào ra, trào ra. Con tàu vẫn chạy, vẫn chạy. Con tàu mang tôi xa dần Đà Nẵng, xa dần Hoa. Đêm đầu tiên của tôi tại Huế, mặc dù đồ đạc còn ngổn ngang, tôi viết thư cho Hoa. Tôi viết : Huế, ngày tháng năm Hoa thân mến, Tao nhớ xóm Mười Sáu Gian Mười lăm phút sau tôi không viết thêm được một chữ nào. Tôi xé tờ giấy. Tôi lại đem tờ giấy khác ra viết: Huế ngày tháng năm Hoa thân mến, Tao nhớ xóm Mười Sáu Gian, tao nhớ trường Phan Châu Trinh Đầu óc tôi trống rỗng, tôi không viết được thêm chữ nào. Tôi xé tờ giấy. Tôi lại đem tờ giấy khác ra viết : Huế ngày tháng năm Hoa thân mến, Tao nhớ xóm Mười Sáu Gian, tao nhớ trường Phan Châu Trinh, anh nhớ em Tôi không viết tiếp. Tôi để tờ giấy trên bàn. Tôi ra ngoài trời nhìn bóng đêm mênh mang. Tôi nhìn về phương Nam. Không biết giờ này, Hoa có đang thao thức nhớ tôi không ? Trường Quốc Học là trường trung học lớn và đẹp nhất Huế. Tôi không được biết các trường của các tỉnh thành khác, nhưng tôi đoán mà không sợ sai rằng trường Quốc Học là trường đẹp và to nhất miền Nam, nếu có thua

154

kém chỉ thua các trường của Pháp hay một vài trường của giáo hội Thiên Chúa Giáo. Trường Quốc Học được thành lập từ năm 1896 do sắc lệnh của vua Thành Thái. Trường được xây trên nền cũ của Dinh Thủy Sư tại kinh đô Huế, nơi huấn luyện thủy quân của triều Nguyễn. Chưởng giáo đầu tiên của trường là cụ Ngô Đình Khả. Cụ Khả là Phụ Chánh Đại Thần thời vua Thành Thái. Một trường của kinh đô và do một vị quan đại thần làm hiệu trưởng chắc chắn trường Quốc Học phải là một trường to lớn và đẹp nhất nước. Danh sách dài tên của những nhân vật danh tiếng là cựu học sinh Quốc Học như Ngô Đình Diệm, Hồ Chí Minh, Võ Nguyên Giáp, Phạm Văn Đồng, Tạ Quang Bửu, Đào Duy Anh, Xuân Diệu, Huy Cận, Lưu Trọng Lư, Nguyễn Văn Thương .. vv.. và.. vv… chứng tỏ Quốc Học là trường lớn. Tôi hãnh diện mình là học sinh của trường Quốc Học. Vị trí của trường rất nên thơ. Trường nằm trên đường Lê Lợi, bên bờ hữu ngạn của sông Hương. Đường Lê Lợi dài hơn một cây số, từ cầu Tràng Tiền đến cầu ga Huế. Hai bên đường Lê Lợi gồm những cơ quan chính phủ và trường học chiếm một bên đường, còn bên kia đường phần lớn là bờ con sông Hương. Nhà tư nhân chỉ năm sáu căn biệt thự . Gần chân cầu Tràng Tiền, ngã tư Lê Lợi và đường Thuận An là Đài Phát Thanh Huế. Cách đài phát thanh một khoảng là dinh thự của Sở Ngoại Viện, nối tiếp là công viên Tứ Tượng, cạnh công viên Tứ Tượng là dinh thự Sở Công Chánh. Con đường nhỏ Lê Đình Dương chia Sở Công Chánh và Ký Túc Xá Nguyễn Văn Hai. Phía sau Ký Túc Xá Nguyển Văn Hai có quán cà phê Da Vàng. Cạnh cư xá Nguyễn Văn Hai là Trung Tâm Văn Hóa Pháp. Tiếp đến là khu đất trống. Trên vỉa hè của khu đất trống có hai kios nhỏ nhắn, xinh xắn bằng gỗ bầy bán sách, báo. Khu đất trống như một nền của một

155

di tích. Tiếp đến là Câu Lạc Bộ Thể Dục Thể Thao. Một công viên trải dài khoảng nửa cây số từ Câu Lạc Bộ Thể Dục Thể Thao cho tới Dinh Thự trước đây là Viện Dân Biểu Trung Kỳ nay là Xây Dựng Nông Thôn. Trong khu công viên có bến đò Thừa Phủ và Đài Tưởng Niệm Chiến Sĩ Trận Vong. Thừa Phủ là tên một nhà tù ở sau tòa tỉnh trưởng Thừa Thiên. Tòa tỉnh trưởng ở bên kia đường đối diện với bến đò Thừa Phủ. Bến đò Thừa Phủ là bến đò nổi tiếng nhất Huế. Lý do, theo tôi, khách của bến đò Thừa Phủ hầu hết là các o học sinh trường Đồng Khánh và các cậu học sinh Quốc Học. Nhiều truyện tình đã được thêu dệt trên chuyến đò ngang Thừa Phủ - Thương Bạc, Phú Văn Lâu (Bến đò ở giữa Thương Bạc và Phú Văn Lâu). Những bến đò khác như bến đò Đông Ba, bến đò Cồn Hến, bến đò Tây Thượng, bến đò Trường Tiền, bến đò Chợ Dinh, bến đò Đập Đá, bến đò Thọ Lộc, bến đò chợ Cạn, bến đò Kẻ Vạn, bến đò Ba Bến … khách đi đò hầu hết là các mệ, các mụ, các o, các anh buôn gánh, bán bưng đi đò sang chợ Đông Ba, Cồn Hến, hay An Hòa. Tôi chắc chắn tại những bến đò này cũng có những mối tình chân thật và đẹp. Nhưng những mối tình đó không phải là những truyện tình học trò nên những bến đò này không được ghi danh vô văn học sử. Bến Thừa Phủ còn nổi tiếng về những truyện ma. Ma Thừa Phủ là những nạn nhân chết oan trong nhà giam Thừa Phủ. Ma thường xuất hiện trước tòa tỉnh, hay ngồi trên cây sanh hay cây cừa gần bến đò Thừa Phủ để nhát người ta. Đài Chiến Sĩ Trận Vong để tưởng niệm những người Pháp và người Việt chết trong thế giới đại chiến. Đài Chiến Sĩ trận vong không hương hoa, không lư đồng. Buổi trưa là nơi mấy cậu học sinh Quốc Học ở xa đem cơm bới theo ra ăn. Buổi chiều vài ba cập tình nhân ngồi tâm tình. Nối tiếp Xây Dựng Nông Thôn là Tòa Đại Biểu Trung Nguyên Trung Phần và Viện Đại Học Huế. Bên cạnh Viện Đại Học là trường trung học xinh

156

đẹp và nên thơ Bình Linh. Trường Bình Linh nằm cạnh cầu ga là điểm kết thúc đường Lê Lợi. Bên này đường, đối diện với đài phát thanh Huế là Trường Đại Học Văn Khoa và Khoa Học. Tiếp đến là nhà thuốc tây Lê Đình Phòng. Qua con đường nhỏ là Trung Tâm Y Tế Tỉnh. Tiếp theo Trung Tâm Y Tế là ba biệt thự của tư nhân. Cách một con đường là trường trung học Bình Minh (sau năm 63 đổi tên thành trường Thành Nhân). Trường Bình Minh là trường trung học nhỏ chỉ có một tầng trệt. Tôi nghe nói, lập trường Bán Công và Bình Minh là chủ trương của ông Ngô Đình Cẩn. Ông Cẩn giao cho ông Nguyễn Văn Hai tập họp các nhà giáo đảng viên Việt Nam Quốc Dân, Đại Việt về dậy tại hai trường này để họ có công ăn việc làm và để dễ kiểm soát. Bên cạnh trường Bình Minh là Thư Viện Viện Đại Học Huế. Một trong hai biệt thự tiếp nối là của nha sĩ Đặng Hóa Long. Tiếp đến là bệnh viện Trung Ương Huế. Qua con đường nhỏ là tòa Hành Chánh Tỉnh. Cạnh tòa hành chánh tỉnh là hai trường nổi tiếng nhất miền Trung : Trường Đồng Khánh và trường Quốc Học. Trường Đồng Khánh và trường Quốc Học đều quét vôi màu đỏ trông như hai anh em. Hai trường cách nhau một con đường. Những con đường thẳng góc với đường Lê Lợi từ cầu Tràng Tiền đến toà tỉnh, tôi không nhớ tên. Con đường phân chia trường Đồng Khánh và trường Quốc Học thì tôi nhớ rất rõ. Con đường Nguyễn Trường Tộ tôi đi qua vài lần. Bức tường của hai trường chỉ rõ giới tính của mỗi trường. Tường của trường Quốc Học có những cục lồi, tường của trường Đồng Khánh có những cục lõm. Cạnh trường Quốc Học là Dinh Tỉnh Trưởng. Cạnh Dinh Tỉnh Trưỏng là trường Luật Huế ở ngay ngã ba đường Lê Lợi và đường lên Nam Giao. Trong sân trường Luật có một cây đa cành lá sum sê. Vậy mà trường Luật lại không có ma vì không ai nói Ma Trường Luật. Từ trường Luật băng qua công viên Tam

157

Giác là khu cư xá có tên là Cư Xá Mười Hai Gia Đình Trường Luật. Kết thúc đường Lê Lợi là cầu Ga. Kiến trúc nhà cửa, dinh thự hai bên đường Lê Lợi là kiến trúc thời Pháp khiến cho đường Lê Lợi duyên dáng, nhẹ nhàng, có nhiều không gian. Tôi chưa được nhìn tận mắt các con đường dọc theo con sông Seine ở Paris, tôi chỉ được xem qua sách báo phim ảnh. Tôi chắc chắn rằng con đường Lê Lợi đẹp hơn con những con đường dọc theo bờ sông Seine lý do sông Hương đẹp hơn sông Seine. Ngày đầu tiên, cổng trường Quốc Học và Đài Tưởng Niệm Chiến Sĩ Trận Vong gây cho tôi cảm giác e dè, kính nể. Cổng trường màu đỏ. Cổng hai tầng uy nghi không khác cổng của dinh thự vua chúa hay thành lũy ngày xưa. Học sinh đi vô trường bằng cửa hông ở đường Nguyễn Hoàng. Cửa chính dành cho giáo sư và nhân viên nhà trường. Trường Đồng Khánh, học sinh đi vô trường bằng cổng chính, trường Đồng Khánh không có cửa hông. Trước mặt trường Quốc Học là khoảng không gian rộng bao la của dòng sông Hương. Đài Tưởng Niệm Chiến Sĩ Trận Vong nằm ngay trước mặt trường, nhưng không ngăn trở khoảng không gian nhìn ra sông Hương của trường Quốc Học. Đài Tưởng Niệm như một tấm bình phong làm tăng thêm vẻ uy nghi cho trường Quốc Học. Người ta thường gọi Đài Tưởng Niệm là bia Quốc Học. Tôi không đồng ý. Đài tượng niệm không giống một tấm bia. Theo tôi nên gọi là tấm bình phong của trường Quốc Học thì đúng hơn. Trong khu Đài Tưởng Niệm Chiến Sĩ Trận Vong không có tượng, không có bia đá, không có lư đồng. Đài tưởng niệm có hai cột trụ thường thấy ở những lăng tẩm và các chùa lớn. Cột trụ này là nét đặc biệt kiến trúc của Huế. Hai cột trụ tượng trưng cho cổng không có cánh cửa. Bức tường cao khoảng một mét rưỡi bao quanh Đài Tưởng Niệm. Bức tường có bốn cửa đông tây nam bắc .

158

Bốn cửa không có cánh cửa. Trên nền xi măng cao khoảng một mét có một bức tường rộng khoảng hai mươi mét, cao khoảng năm mét. Khung của tường được trạm trổ đẹp mắt như mặt tiền của ngôi miếu cổ. Tường không ghi tên tử sĩ. Tôi không thấy dấu vết trầm hương hay một sự chăm sóc chu đáo để cầu hồn hay tưởng niệm cho những người tử trận. Nếu Đài Tưởng Niệm được tu sửa, chỉnh trang và chăm sóc chu đáo, chắc chắn sẽ tăng vẻ hoành tráng cho trường Quốc Học rất nhiều. Hồ Phùng, bạn cùng lớp, ngồi cạnh tôi, trở thành bạn thân của tôi. Tôi và Phùng thân nhau vì nhiều lý do. Lý do thứ nhất là chúng tôi ngồi gần nhau. Lý do thứ hai là Phùng là thi sĩ. Mỗi khi làm xong một bài thơ, Phùng đưa cho tôi xem. Tôi ngâm bài thơ cho Phùng và nhóm thân hữu nghe. Lý do chính là Bích Thu. Bích Thu là học sinh đệ tứ trường Đồng Khánh, người mà Phùng theo đuổi bấy lâu nay. Tôi là nơi để Phùng thổ lộ tâm sự và nhờ vả mỗi khi Phùng cần. Một hôm Phùng đưa cho tôi chìa khóa xe và ghé tai tôi nói nhỏ :

- Tan học, mi lấy xe velo của tao, qua Thương Bạc đón tao.

- Mi trốn học để đi theo con ma Thừa Phủ. Phùng ôm bụng. Phùng xin phép thầy Kháng cho nó lên phòng y tá xin thuốc. Vừa ra khỏi lớp, Phùng đi nhanh như bị ma đuổi . Nhưng thật ra nó đi nhanh để đuổi kịp con ma Thừa Phủ. Phùng trèo qua tường sau sân vận động của trường và đi ra bến đò Thừa Phủ. Tan học, tôi vội vàng lấy xe velo solex của Phùng. Trời mưa, gió ngược, làm cho chiếc velo nổ máy không phải dễ vì tôi không quen đi velo. Đi velo phải đạp cho xe chạy một quãng, đẩy cần máy về phía trước và đồng thời phải tiếp tục đạp xe mạnh hơn thì máy mới nổ. Hai, ba lần tôi đẩy cần, nhưng quên đạp mạnh nên xe ngừng chạy. Tôi chưa quen làm hai động tác cùng một lúc. Tôi lại phải

159

kéo cần về vị trí cũ và cố gắng làm từ đầu. Cuối cùng máy nổ. Tôi chạy hết tốc lực qua Thương Bạc. Phùng đợi tôi ngay trên lề đường Trần Hưng Đạo ngang bến Thương Bạc. Đầu nó ướt sũng nước mưa. Phùng nói :

- Mi đi mô mà lâu quá vậy … Phùng giành lấy xe velo. Phùng nhẩy lên xe và nói :

- Mai, tao gập mi. Tôi đứng nhìn theo Phùng. Đến gần ngã ba Trần Hưng Đạo và đường vô cửa Thượng Tứ (đường Đinh Bộ Lĩnh), một cô gái mặc áo mưa màu trắng bước ra và ngồi lên yên sau xe velo. Chiếc xe velo rẽ vô cửa Thượng Tứ. Tôi vuốt những dòng nước mưa đang chẩy trên mặt, đang len lỏi vô cổ, đang thấm vô áo sơ mi. Tôi rủa thầm :

- Con Bích Thu đúng là con ma Thừa Phủ. Nó le lưỡi dài mấy chục thước, quấn chặt người thằng Phùng, lôi thằng Phùng biến mất trong nháy mắt.

Tôi nhớ Hoa. Tôi cảm thấy thương Phùng và Bích Thu. Bích Thu xinh đẹp và phúc hậu. Phùng mê tít Bích Thu cũng là chuyện bình thường.

Bến Đò Thừa Phủ

160

Tôi đi ra bến đò để trở về bến Thừa Phủ. Con đò đang còn ở giữa sông. Mưa phủ mờ sông Hương. Nhìn con đò, ông lái đò đội nón lá, mặc áo tời và bốn người khách mờ mờ, tôi thấy thương cho dân Huế mình. Mùa mưa đem cái vất vả, cái buồn thấm vô da, vô xương người dân nghèo xứ Huế. Tôi rủa thầm thằng Phùng : “ Phùng ơi, mi là thi sĩ vô nhân đạo. Mi làm thơ ca tụng mưa xứ Huế. Trong khi người nghèo khốn cùng vì mưa. Nếu mi ngồi đợi đò như tao hôm nay thì mi sẽ hết làm thơ ca tụng mưa xứ Huế :

Huế ơi thương biết mấy cho vừa Làm sao quên được những chiều mưa Nhìn em túm lấy hai vạt áo Đi cạnh bên em gọi chẳng thưa Đại Tâm Hồ Phùng

Tôi thông cảm cho Phùng, nó chỉ muốn làm vừa lòng con ma Thừa Phủ. Chuyến đò về bến Thừa Phủ chỉ có hai người khách, tôi và một phụ nữ . Người phụ nữ ngồi đối diện trước mặt tôi. Cả hai chúng tôi ngồi co ro. Chúng tôi phải kéo nón áo mưa gần che hết mặt để tránh những hạt mưa quất vô mặt. Tôi chỉ còn nghe tiếng mưa rơi rào rào trên áo mưa. Tôi không trông thấy gì quanh tôi. Con đò đến bến, chúng tôi đứng dậy sửa soạn lên bờ. Gió và mưa làm mũ áo mưa bật ra sau gáy. Chừ, tôi mới thấy mặt người phụ nữ mờ mờ qua làn mưa. Mặt người phụ nữ trắng bệch, mắt sâu. Bỗng người phụ nữ nở nụ cười. Chiếc răng khểnh của người phụ nữ làm tôi nổi da gà. Cái răng giống răng ác quỷ Dracula trong những phim kinh dị. Tôi lên bờ sau người phụ nữ vài bước. Lên tới cây sanh, tôi không thấy người phụ nữ đâu. Nhìn quanh chỉ thấy bóng tối và mưa rơi. Tôi bước nhanh ra đường để tìm ánh sáng của những ngọn đèn đường. Tôi cắm đầu đi không dám nhìn lui. Tôi chỉ thấy những làn mưa

161

và nghe tiếng mưa rơi, mưa rơi … Huế ban đêm mùa mưa thật quá buồn, quá thảm. Đi qua trường Đồng Khánh, nhớ đến truyện ma trường Đồng Khánh. Đi qua trường Quốc Học, nhìn về phía nhà thầy Giám Học Văn Đình Hy, tôi nhớ truyện ma Quốc Học do thầy Ngà kể. Về đến ga Huế. Ga Huế vắng tanh như chùa bà Đanh. Quán ăn ông Độ đóng cửa. Dầu tràm Hồ Đắc Nghị không đèn. Các quán tạp hóa và quán sửa xe đạp góc đường Huyền Trân Công Chúa và cầu ga đóng cửa. Chỉ còn khách sạn Thái Bình là còn đèn sáng. Mới hơn bẩy giờ tối, nhà ga đã vắng bóng người. Mưa càng nặng hạt. Hôm nay là ngày mưa thứ bốn mươi hai nếu tôi nhớ không sai. Về coi lại quyển lịch treo tường tôi sẽ biết chính xác đã có bao nhiêu ngày mưa liên tiếp cho đến hôm nay. Mỗi ngày mưa tôi đều gạch chéo trên ô của ngày đó trên quyển lịch. Tôi vô ga bằng một cửa nhỏ quen thuộc. Nhà tôi ở trong ga, chỉ cách xóm Lịch Đợi một bức tường cao của ga Huế. Vô nhà, tôi thấy khung cảnh ấm cúng của gia đình. Một chậu than hồng để giữa nhà. Buổi tối trời lạnh, ba tôi đốt một chậu thau than vừa đề làm ấm nhà và để tôi hong khô quần áo đồng phục của tôi. Mạ tôi nói :

- Hôm nay, răng con về muộn rứa ? Đi tắm, thay quần áo rồi ăn cơm. Nồi nước nóng, mạ để trên bếp.

Buổi tối mùa mưa, thau than đỏ rực để giữa nhà, gia đình tôi có những bữa cơm canh nóng hổi. Cơm nóng bốc hơi, các món ăn đơn giản cũng nóng. Gia đình tôi có được hạnh phúc nhờ những bữa ăn buổi tối mùa mưa ngon miệng. Riêng tôi được hưởng thêm niềm vui nghe những câu truyện của mạ tôi kể về những kỷ niệm của mạ tôi và dì Cúc trong những ngày mưa ở Huế. Mạ tôi và dì Cúc là bạn học cùng lớp tại trường tiểu học Jeanne D’Arc. Nhà mạ tôi ở Tây Thượng. Nhà dì Cúc trong kiệt Hoàng Hôn Vĩ Dạ. Hàng ngày, ông ngoại tôi

162

chở mạ tôi bằng xe đạp đến Đập Đá. Tại Đập Đá dì Cúc chờ mạ tôi hoặc mạ tôi chờ dì Cúc. Hai người cùng đi bộ đến trường. Những ngày Huế lụt. Nước tràn ngập đập đá. Lụt nhỏ hay vừa, ông ngoại tôi cõng mạ tôi qua đập đá và quay trở về cõng dì Cúc. Lụt lớn, nước chẩy cuồn cuộn. Con đường đập đá dài khoảng một trăm thước trở thành nguy hiểm. Mạ tôi và dì Cúc nghỉ học. Hai người đứng nhìn anh chị học sinh Quốc Học, Đồng Khánh lội qua quãng đường nước chẩy mạnh. Lớn lên mạ tôi và dì Cúc cùng học trường Đồng Khánh nhưng khác lớp. Mạ tôi và dì Cúc đi học bằng xe đạp, Hai người vẫn chờ nhau tại Đập Đá để cùng đi đến trường. Lụt nhỏ hay lớn, mạ tôi và dì Cúc vẫn đi học. Hai người đẩy xe đạp qua Đập Đá. Vượt đập đá trong những ngày nước lụt có cảm giác sợ nhưng vui vì có cảm tưởng làm được một kỳ công là vượt qua được dòng nước lũ. Năm mạ tôi học đệ tứ, mạ tôi không phải đẩy xe đạp qua đập đá mỗi mùa lụt. Mạ tôi nói : Có một anh chàng ngốc ở Tây Thượng đẩy xe đạp giúp mạ tôi. Anh chàng ngốc đó sau này là người sinh thành ra tôi. Ba tôi thường nói với tôi. Tình quê hương thật lạ lùng. Quê hương cho no ấm cũng yêu, làm đói khát cực khổ vẫn nhớ, vẫn thương. Những ngày mưa ở Đà Nẵng, ba tôi nhớ mùa mưa Huế. Nghe mạ tôi kể về mối tình của ba mạ tôi, tôi nghi ngờ về nỗi nhớ thương Huế của ba tôi mỗi khi mưa rơi dai dẳng ở Đà Nẵng. Ba tôi nhớ mùa mưa xứ Huế hay ba tôi nhớ những ngày lụt, ba tôi còng lưng đẩy xe đạp cho mạ tôi. Mùa mưa Huế quá buồn thảm đối với tôi. Vô lớp học, quần tôi lúc nào cũng ướt ít nhất tới đầu gối. Có khi ướt tới đũng quần như đái dầm. Mọi hoạt động thể thao hoàn toàn ngưng. Không đá banh, không bơi lội. Sinh hoạt Hướng Đạo bị giới hạn. Một vài kỳ trại trong những ngày mưa vui nhưng rất vất vả. Ngoài bữa cơm tối gia đình ấm cúng, tôi chỉ có thú vui độc nhất là đem lờ ra đặt ở các bờ ruộng Lịch Đợi để bắt cá. Không phải chỉ mình tôi chán ngán mưa xứ Huế, nhiều thi sĩ, nhạc sĩ cũng thốt lên những lời ta thán :

163

Mưa, mưa hoài không dứt Giọt, giọt dài ngân nga Mưa trắng trời lụt đất Lạnh trong lòng lạnh ra

Bốn câu thơ trên, tôi không nhớ tên tác giả. Thi sĩ Nguyễn Bính, người miền Bắc ghé thăm Huế đôi lần cũng phải than :

Giời mưa xứ Huế sao buồn thế ! Cứ kéo dài ra đến mấy ngày Mưa ở Huế là mưa dầm, là Mùa đông buồn của Huế Ngày lê thê trời đất trắng mung lung Trắng ngõ nhà em bậc thềm rêu phủ Huế mù sương, ôi xa quá mịt mùng

Huế và Em - Ngưyễn Bính Nhạc sĩ Văn Cao cũng phải thở than về cái buồn, cái thảm của cảnh mưa dầm xứ Huế

Về Huế xưa Đường nối mưa dài Về phố xưa Nhìn phố mưa buồn Từng mặt gương đau Từng mảnh gương tan Lòng phố lòng người Giọt người yêu thương Giọt nào không vương Giợt nào bơ vơ Giọt người theo mưa về phố Từng mưa đang đổ Về Huế xưa Nhìn đường phố xưa Mưa phủ dòng Hương Văn Cao - Huế Xưa

164

Không biết răng chừ, tôi mới yêu được mùa mưa xứ Huế như ba tôi nói: “Phải trải qua nhiều mùa mưa ở Huế, mới thấy cái đặc biệt của mùa mưa xứ Huế. Hà Nội có mùa thu, Huế có mùa mưa. Mưa xứ Huế ray rứt, dai dẳng như tấm lòng của ngưòi dân Huế. Xa Huế và nhớ mùa mưa xứ Huế ”. Ba tôi thường ngâm hai hai câu thơ để nói rằng người Huế không từng dầm mưa xứ Huế thi không có tình yêu Huế trong lòng : Nếu chẳng đi trong mưa dầm xứ Huế Sẽ không còn là con Huế ngày xưa Võ Ngọc Lan - Huế Mưa Những ngày kế tiếp, sáu rưỡi sáng, Phùng có mặt tại ngã tư gần Hồ Tịnh Tâm. Phùng đưa Bích Thu đến bến đò Thương Bạc – Phú Văn Lâu. Chờ con đò dời khỏi bến, Phùng phóng xe nhanh qua trường Đồng Khánh. Nhìn Bích Thu khuất sau cửa trường, Phùng đến nhà tôi. Chúng tôi cùng đến trường. Buổi chiều, Phùng phóng xe qua bến đò Thương Bạc – Phú Văn Lâu để đưa em về nhà hoặc đi đến quán cà phê hay quán chè nào đó tình tự. Tôi hỏi Phùng:

- Răng mi không đưa Bích Thu thẳng đến trường Đồng Khánh. Mi đưa đến bến đò, rồi mi xách xe không về trường Đồng Khánh. Mi bầy đặt làm chi cho rắc rối rứa ?

- Tao không biết. Bích Thu thích như rứa. Mối tình của tụi tao là mối tình Bến Đò Thừa Phủ.

- Bích Thu là con ma Thừa Phủ. Le lưỡi quấn chặt mi, có ngày mi chết ngạt.

- Càng quấn chặt, tao càng hạnh phúc. Tao cũng là ma. Mi muốn xem tao là ma không ? Tối nào trời khô ráo, mi qua nhà tao, xem tao làm ma nhát mấy o.

165

Một buổi chiều, trời tạnh ráo và có chút nắng yếu ớt, Phùng đến nhà tôi. Phùng xin phép mạ tôi cho phép tôi qua nhà nó ăn cơm tối. Phùng đưa tôi đến quán cơm Âm Phủ. Phùng nói :

- Tối ni, tụi mình làm ma. Tao đãi mi ăn cơm Âm Phủ.

Quán cơm Âm Phủ nằm trên đường Nguyễn Thái Học, gần sân vận động Tự Do. Quán cơm Âm Phủ là quán cơm bình thường như các quán cơm khác. Quán cơm không ở dưới hầm sâu như tôi tưởng. Quanh tôi, khách hàng gồm quân nhân, cảnh sát, công nhân và mấy anh xích lô. Quán có bàn thấp, bàn cao, ghế đẩu, ghế dựa cao. Tôi hỏi Phùng :

- Vì răng quán ni có tên là Âm Phủ - Tao nghe nói, trước kia quán cơm Âm Phủ là

quán ăn khuya. Hồi xưa, các cụ đi chơi tổ tôm hay đi hát xướng dưới đò về khuya. Các cụ ghé quán ăn, trước khi về nhà. Quán có ánh sáng mờ mờ của những cây đèn dầu để không ai nhận ra các cụ. Do đó mới có tên là quán Âm Phủ. Tao với mi có đi cờ bạc hay đi ngủ đò mô mà cần phải thắp đèn dầu để dấu ai. Mình ngang nhiên ngồi ăn dưới ánh đèn điện. Ngày xưa, quán nấu cơm bằng gạo De. Gạo De thơm ngon để vua ăn. Gạo được trồng ở vùng Miễu Đại Càng, An Cựu. Chừ, tao với mi ăn gạo Mỹ hạt tròn. Tên Âm Phủ gây được sự tò mò của nhiều người. Vì vậy ngay thời mình chưa ra đời đã có người than :

Cơm chi mà tối mò mò Ma kêu quỉ khóc mịt mờ âm ty Nghe đồn cũng thử mò đi Té ra cũng chẳng khác chi dương trần Vô danh

- Nhưng ít nhất cũng phải có món ăn chi đặc biệt để xứng danh với tên Âm Phủ chứ ?

166

- Cũng như các quán ăn khác. - Vậy mà tao tưởng quán Âm Phủ có những

món ăn dưới Âm Phủ như cháo Lú … Món chi ngon nhất ở đây, mi gọi cho tao.

Phùng gọi cho tôi và hắn mỗi đứa một dĩa cơm. Dĩa cơm gồm có tôm chấy, thịt sườn heo nướng, dưa leo bóp nước mắm chua ngọt và chén nước mắm chua ngọt. Tôi nói :

- Răng Huế mình lắm ma, lắm quỷ. Chỗ mô cũng nghe nói có ma. Ma Quốc Học, ma Đồng Khánh, ma Thừa Phủ, ma hồ cây Mưng, ma Hồ Tịnh Tâm… Quán cơm thì đặt tên là Âm Phủ. Đường thì đặt tên là đường Âm Hồn. Mi đã thấy ma chưa ?

- Chưa. Huế nhiều ma, có chi lạ. Thiên tai lụt lội, giặc giã chiến tranh liên miên. Mưa thúi đất thúi đai, nắng cháy da cháy thịt. Đất cầy lên sỏi đá. Con người sống trong nghèo đói, đau khổ nên tin Trời Phật, Thánh Thần. Có Trời Phật Thánh Thần thì phải có quỷ ma … Mi nhớ, đất Huế mình xưa kia là đất của Chàm. Ông cha mình giết dân Chàm không ít. Thời Trịnh Nguyễn phân tranh, rồi thời Gia Long và Tây Sơn máu xương đổ không ít. Nước nhà thống nhất, con cháu Gia Long thanh toán nhau, tranh dành ngôi vua. Vua Minh Mạng tàn sát con cháu Hoàng Tử Cảnh. Giặc giã nổi dậy không ít. Đoàn Trưng cầm đầu giặc Chầy Vôi khởi nghĩa thời Tự Đức. Bao nhiêu sinh mạng chết oan. Thời Pháp thuộc, Pháp giết dân ta không khác gì ta giết dân Chiêm Thành. Ngày 23 tháng năm thất thủ kinh thành, người chết la liệt. Huế có nhiều ma là vậy, chứ có chi lạ.

Nhà Phùng ở cửa Đông Ba, đường Mai Thúc Loan, gần chợ Xép. Trước khi về nhà, Phùng chở tôi một vòng

167

quanh hồ cây Mưng cách nhà Phùng khoảng ba trăm thước. Chu vi hồ Hồ cây Mưng rộng khoảng bốn trăm mét. Giữa hồ là một cái am. Chung quanh hồ trồng toàn cây Mưng. Cây Mưng có nhiều cành. Phùng nói :

- Khu vực của tao có tên là chợ Xép. Tên quê mùa, nhưng khu này nhiều người có chức vụ, làm lớn về văn lẫn võ.

Phùng chỉ cho tôi nhà của ông Thái Văn Toản, vị quan đại thần thời vua Khải Định. Phùng nói :

- Nhà ông Toản nhiều trái cây, nhưng tụi tao không dám trèo tường vô hái trộm. Nghe đồn, buổi trưa ma hiện trong vườn nhà ông.

- Mi nghe đồn, chứ mi đã thấy ma mô. - Nghe đồn cũng đủ ớn xương sống. Ớn ma và

ớn bà vợ ông Toàn. Tao nghe kể, lúc thời còn trẻ, mỗi lần bà chửi chồng, bà vỗ bành bạch và la lớn : Chức quan của ông cũng từ chỗ ni của bà mà ra.

- Rứa mà mi khoe khu vực mi nhiều người có chức vụ. Quan to như ông Toản có chi mà hãnh diện.

- Quan cũng có quan tốt, quan xấu. Nhưng khu vực tao người xấu đếm trên đầu ngón tay. Người tốt như lá rụng mùa thu.

- Mùa thu ở Huế, tao thấy lá vẫn xanh. Nhà văn Lưu Nghi tả mùa thu : Lá không vàng, lá không rụng, lá lại thêm xanh. Ấy là mùa thu …

- Tao nói lá rụng mùa thu là tao nói nghĩa bóng. Mi hay bắt bẻ. Xóm tao thiếu chi người tài giỏi đạo đức. Tao kể cho mi nghe. Văn có ông tiến sĩ Huỳnh Hữu Tuệ, tiến sĩ Lê Bá Quang …, võ có ông Đoàn Khuê Trần Bá Mại, đại tá Nguyễn Mô, thiếu tướng Phan Xuân Nhuận …

- Mi kể thiếu - Thiếu ai

168

- Thiếu mi Trời tối, Phùng và hai thằng bạn hàng xóm của Phùng chỉ cho tôi cách ngậm cây nhang, cách thở và phùng má để người ở xa hai ba chục mét cũng nhìn thấy hàm răng đỏ như lửa. Hai thằng bạn của Phùng, một thằng tên là Phú, một thằng tên Hùng Cắc Kè. Nhìn nước da rám nắng của hai thằng, tôi đoán hai thằng là những tay hoang đàng chi địa, phá làng, phá xóm. Phùng nói với tôi :

- Chút nữa mi biết tại sao thằng Hùng có tên là Cắc Kè.

Bốn chúng tôi đi đến đường Ngô Đức Kế, con đường dọc theo hồ cây Mưng. Con đường Ngô Đức Kế chạy cạnh bờ hồ là con đường đất, rộng khoảng hai mét rưỡi, không có đèn đường. Hùng Cắc Kè và Phú trèo lên cây, Phùng và tôi trèo lên cây kế tiếp. Một lúc sau, tôi nghe tiếng Cắc Kè kêu. Thằng Hùng giả tiếng cắc kè thật giống. Nhất là tiếng è è è khi chấm dứt loạt kêu : Tắc Kè, Tắc Kè, Tắc Kè, Tắc Kè, Tắc Kè è è è …è.. . ẹ . Tiếng Cắc Kè làm tôi nhớ con Cắc Kè ở đầu xóm Mười Sáu Gian, Đà Nẵng nơi có một cái am dưới một cây lớn rậm rạp. Con Cắc Kè thường kêu vào buổi tối thanh vắng. Mỗi lần Cắc Kè kêu, tôi và Hoa ngồi đếm xem nó kêu bao nhiêu lần để biết ngày mai trời mưa hay nắng. Số lần kêu chẵn là trời nắng, lẻ là trời mưa. Thỉnh thoảng chúng tôi bất đồng về số lần con cắc kè kêu. Ngày mai nếu trời mưa mà tôi nói chẵn, hoặc trời nắng tôi bảo lẻ, Hoa sẽ trừng phạt tôi. Hoa qua nhà tôi. Nàng nghiến răng véo vai tôi. Tôi phải cắn răng chịu đựng cái véo kéo dài năm phút. Véo xong, Hoa nói : - Tao véo, cho mi bỏ tật hay cãi … Tôi nghe tiếng phụ nữ vọng lại. Một lúc sau, tôi thấy hai phụ nữ dáng còn trẻ đi đến cách chỗ chúng tôi khoảng hai chục mét. Tiếng Tắc Kè, Tắc Kè của thằng

169

Hùng vừa là một hiệu lệnh cho chúng tôi hành động, vừa gây sự chú ý cho hai thiếu nữ. Chúng tôi phùng mang thổi cây nhang. Không đầy mười lăm giây, tôi nghe tiếng hét, tiếng đồ đạc rơi trên đường. Rồi tiếng chạy. Tiếp theo là tiếng khóc :

- Xuân, chờ tao. Tao lậy mi. Chờ tao … Một lúc sau, im lặng trở về con đường. Tôi nói :

- Tụi mi chơi ác vô hậu. Đi về … Tôi định trụt xuống để đi về, tiếng Tắc Kè, Tắc Kè lại vang lên. Một bà đang đi đến. Hai hàm răng đỏ hiện ra. Tôi nghe tiếng chửi :

- Tổ cha tụi mi. Tụi mi làm ma để nhát tao à …

Lúc đó, có người đàn ông đi xe đạp đến. Người đàn ông cất tiếng hỏi :

- Chuyện chi rứa mệ. - Tụi nó làm ma nhát tui.

Một phút sau, hai, ba hòn đá bay về phía chúng tôi. Tiếng chửi của người đàn ông ;

- Mấy thằng ba nhe, làm ma nhát bà già. Cho tụi mi biết tay.

Hai, ba hòn đá tiếp theo làm xao động những cành cây của chúng tôi. Một viên đá trúng cành cây gần tôi. Hoảng hồn, tôi trèo lên cành cao hơn. Thằng Phú, Hùng và Phùng trụt nhanh xuống đất. Tôi nghe một tiếng ùm. Không biết đứa nào bị té xuống hồ. Những hòn đá thưa thớt không hướng lên cây mà rơi lõm bõm xuống hồ. Tôi yên chí mình được bình an. Bỗng tôi nghe hai tiếng keng, keng khô khan. Thằng Phú, thằng Hùng, thằng Phùng phản công. Chúng nó ném hai viên đá trúng chiếc xe đạp của người đàn ông. Người đàn ông đứng giữa đường không che chắn ở thế bất lợi hơn thằng Hùng và Phú có gốc cây và bụi rậm. Người đàn ông vội vàng phóng xe chạy. Thằng Hùng và Phú vọt ra đường và ném đá theo người đàn ông. Bà già la bai bải :

- Đừng ném. Bể đầu người ta thì răng. Hùng nói :

170

- Mệ đừng sợ. Tụi con ném dọa. Tụi con ném thật thì thằng cha đó thành ma hồ cây Mưng rồi.

- Mệ nói cho tụi mi nghe. Đừng có chơi ác như rứa nữa.

- Tụi con nghe lời mệ. Tôi nghe tiếng Phùng :

- Thanh mi ở mô rứa ? - Tao ở trên cây - Xuống, đi về. Tao phải về nhà thay quần áo,

lạnh quá. Ngày mùng hai Tết, tôi được theo đoàn học sinh trường tôi đi đến nhà tổng thống Ngô Đình Diệm ở Phủ Cam để tham dự tết Nguyên Đán. Hàng năm, gia đình tổng thống Diệm mời trường tôi dự lễ đầu năm. Trường tôi cử một đoàn học sinh đi dự. Học sinh đứng nhất, đứng nhì của kỳ thi đệ nhất lục cá nguyệt được tuyển vào đoàn. Phùng đứng nhất, tôi đứng nhì nên Phùng và tôi được đi dự. Học sinh đi dự phải mặc đồng phục quần trắng, áo trắng, đi giầy ba ta trắng và đeo huy hiệu của trường. Để được đi dự, tôi phải xin mạ tôi tiền để mua một đôi giầy ba ta trắng. Bẩy giờ ba mươi sáng, chúng tôi tập họp tại sân trường. Chúng tôi xếp hàng hai. Đoàn khoảng gần bốn mươi học sinh. Một số đứa không đi dự vì đã về quê ăn tết hoặc không có giầy ba ta trắng. Trước khi đi, chúng tôi được giáo sư trưởng đoàn dặn: “ Các em phải đi chung thành một đoàn, không được tách khỏi đoàn. Không nói năng, cười đùa ầm ĩ. Ăn uống từ tốn …”. Tám giờ, chúng tôi đi bằng cổng chính ra đường Lê Lợi, rẽ trái vô đường Nguyễn Hoàng bên hông trường và dinh tỉnh trưởng ( Sau 1975, đường Nguyễn Hoàng đổi tên là Phan Bội Châu, còn đường Phan Bội Châu cũ, còn gọi là đường Ngã Giữa ở bên phố, được đổi thành đường Phan Đăng Lưu ). Chúng tôi đi thẳng lên Bến Ngự và rẽ trái để tới Phú Cam. Chín giờ kém mười lăm, chúng tôi đến nhà tổng thống Ngô

171

Đình Diệm. Vô trong nhà tổng thống Diệm, tôi thấy nhiều người mặc lễ phục của quân đội, nhiều người mặc bộ veston hay áo dài khăn đóng. Trong sân để nhiều bàn bánh, trái cây, kẹo, thuốc lá. Đứng chung trong đám đông và chưa được lệnh di chuyển nên tôi không thấy chi nhiều. Tôi chỉ nghe tiếng nói chuyện của những người lớn và tiếng thì thầm của đám học sinh chúng tôi. Trong sân đông người, nhưng không ồn ào. Chỉ có tiếng nói và rất ít tiếng cười. Tôi trông thấy ông Ngô Đình Cẩn trong chiếc áo dài the màu đen. Ông Ngô Đình Diệm và ông Ngô Đình Nhu trong bộ đồ veston. Bà Ngô Đình Nhu trong chiếc áo dài màu xanh. Đây là lần đầu tiên tôi thấy những nhân vật này. Trừ ông Diệm là người tôi thấy lần thứ hai. Lần đầu tiên tôi thấy ông Diệm vào năm 1958 tại ga Đà Nẵng, nhân dịp Tổng Thống Diệm đến Tam Kỳ để khánh thành đoàn tàu Thống Nhất. Chúng tôi được lệnh tới các bàn để lấy thức ăn. Lấy thức ăn xong và quay về vị trí tập họp. Không có chén, dĩa, đũa, muổng. Thức ăn là nhiều loại bánh như bánh patê chaud, bánh su kem và trái cây. Phúc, lớp đệ nhị A, mon men đến một bàn để thuốc lá. Phúc bốc một nắm điếu thuốc lá Salem. Một ông sĩ quan đến chận Phúc. Ông nói:

- Các em không được lấy thuốc hút. Qua bàn bên lấy bánh kẹo. Thuốc lá dành cho người lớn. Học sinh không nên hút thuốc.

Mười một giờ mười lăm, chúng tôi được lệnh ra về. Ông Diệm, ông Nhu và ông Cẩn tiễn chúng tôi. Ông Diệm, ông Nhu không nói chi cả. Chỉ có ông Cẩn nói với chúng tôi :

- Cậu cám ơn các cháu. Cho Cậu gởi lời chúc tết đến ba mạ các cháu …

Chúng tôi xuống hết dốc Phủ Cam, thằng Phúc rút trong túi ra điếu thuốc Salem. Phúc bật lửa hút thuốc. Thầy trưởng đoàn la Phúc. Thầy bắt thằng Phúc vứt điếu thuốc. Đi qua cầu Phủ Cam, tôi hỏi thầy trưởng đoàn :

172

- Thưa thầy, răng con không thấy học sinh trường Đồng Khánh đi dự : Hay là trường Đồng Khánh được mời ngày khác ?

- Nếu mời trường Đồng Khánh thì phải mời các trường khác như Bình Linh, Thiên Hựu, Nguyễn Du …. Phải mời sinh viên đại học. Chỗ mô mà chứa cho đủ. Cụ Diệm, ông Nhu phải lo việc Quốc Gia đại sự. Thì giờ mô mà tiếp đám học trò. Cụ Diệm về Huế thăm bà mẹ một hai ngày rồi phải trở vô Sài Gòn. Chỉ có trường Quốc Học được mời. Lý do, cụ Ngô Đình Khả là Chưởng Giáo đầu tiên của trường Quốc Học nên cũng được coi như là người sáng lập ra trường Quốc Học. Tổng Thống Diệm là cựu học sinh trường Quốc Học … Đó là hai lý do tại sao chỉ có trường mình được mời.

Ra đến chỗ lấy xe, Phùng rút trong túi ra bốn điếu thuốc Salem. Phùng đưa cho tôi. Tôi nói :

- Tao không hút thuốc. - Mi lấy cho ba mi. - Ba tao không hút thuốc. - Tao không hút thuốc. Tao lấy thuốc cho ông

thợ hớt tóc ở chợ Xép. Ông cúp tóc tao từ lúc tao mới bốn, năm tuổi.

Phùng lấy tất cả thuốc trong túi ra đếm. Tổng số thuốc lá là mười điếu. Phùng cẩn thận cất thuốc lá vô túi và nói :

- Chừ, mi qua nhà tao chơi. Ba ngày tết, nhà tao đông và vui.

Thấy tôi ngần ngừ, Phùng nói : - Tết mô, nhà tao cũng có ít nhất mấy sòng bài.

Hai sòng tứ sắc, một sòng bài tới, một sòng đổ xâm hường, một sòng xì lác.

- Tao có quen ai đâu mà qua nhà mi.

173

- Toàn bà con và người quen lối xóm chứ có ai lạ.

- Bà con mi, đâu phải bà con tao. - Rứa mi không phải bà con với tao à. Tao với

mi cũng như bà con ruột thịt. Chừ, về nhà mi, để xe mi ở nhà, ăn uống qua loa, rồi qua nhà tao.

Mùa hè, đường Lê Lợi như rực sáng nhờ những tà áo trắng của nữ sinh Đồng Khánh. Đường Lê Lợi như được hồi sinh. Nói đúng hơn là Huế được hồi sinh. Những tà áo trắng đổ về đường Lê Lợi từ mọi phía . Từ Nam Giao, Bến Ngự tràn vô đường Lam Sơn, qua công viên Tam Giác, rẽ phải vô đường Lê Lợi. Từ Kim Long qua cầu Bạch Hổ, từ Long Thọ đi qua cầu Lòn. Hai luồng này cùng đổ vô đường Huyền Trân Công Chúa (sau 1975 đổi thành đường Bùi Thị Xuân) để đến cầu ga và rẽ trái tại cầu ga để vô đường Lê Lợi. Từ Thuận An, Chợ Nọ, Dưỡng Mông, Tây Thượng, Vĩ Dạ qua đập đá và đổ vô đường Lê Lợi. Luồng đông nhất, đẹp nhất, gây ấn tượng nhất, được các nhiếp ảnh gia và các nhà văn chiếu cố nhất là các tà áo trắng dịu dàng, thướt tha trên cầu Tràng Tiền, rồi rẽ phải vô đường Lê Lợi. Luồng này gồm các o nữ sinh từ trong thành Nội, Bao Vinh, Gia Hội đổ vô cầu Tràng Tiền. Hình ảnh các o nữ sinh đi trên cầu Tràng Tiền, hình ảnh các o nữ sinh đi trên con đường đỏ rực hoa Phượng và nghe giọng nói của các o con gái Huế thì mới thấm thía vá hiểu được nỗi lòng của các chàng trai thư sinh xứ Quảng :

Học trò trong Quảng ra thi Thấy cô gái Huế, chân đi không đành

Một buổi trưa, Phùng rủ tôi đi trên con đường Nguyễn Trường Tộ, con đường phân chia hai trường Đồng Khánh và Quốc Học. Phùng muốn chỉ cho tôi lớp học của Bích Thu. Đang đi Phùng hỏi tôi :

- Mi có nghe chi không ?

174

- Tiếng trống chứ chi ? - Trường mình đánh kẻng nghe như : Em, Em,

Em. Còn tiếng trống của Đồng Khánh nghe như : Chồng, Chồng, Chồng.

- Mi tưởng tượng. - Không phải tao. Một ông thi sĩ trường Quốc

Học mình đặt bài thơ về tiếng kẻng Quốc Học và tiếng trống Đồng Khánh.

- Tiếng kẻng nghe như Em Em Em giống tiếng phát âm của thằng ngọng. Tiếng trống thùng thùng. Tao nghe giống như khùng khùng chứ không phải chồng chồng như mi nói.

- Đó là tại mi. Chọc sàm sỡ như mi nên mới bị chửi là khùng khùng

Đi qua con đường Nguyễn Tường Tộ dài chưa đến một trăm mét, tôi nói :

- Tao có quyền, tao đập bức tường phân chia hai trường.

- Mi nghe chi không ? - Không - Tiếng trống trường Đồng Khánh trả lời mi :

khùng khùng. Mi đúng là thằng khùng. Nam nữ học chung thì còn chi là thi vị nữa. Sài gòn có Trưng Vương, Gia Long. Huế mình có Đồng Khánh. Như vậy mới có cảnh đón đưa, đợi chờ, mới có thơ, có văn, có nhạc :

Em tan trường về Trời mưa nho nhỏ Pham Duy – Pham Thiên Thư : Ngày Xưa Hoàng Thị

Dục tính đầy người, nên mi thích nam nữ học chung. Tao hỏi mi, đập tường đi, bao nhiêu điều xấu sẽ xẩy ra : Đánh nhau dành gái, ái tình lăng nhăng, học hành dốt nát, phô trương dị hợm. Mi nói cho tao nghe, đập tường đi thì có ích lợi chi ?

175

- Đập tường để thành một trường. Trường mình sẽ là trường lớn và đẹp nhất nước. Một trường lớn, nam nữ học chung sẽ phát triển mọi mặt. Hiện nay, trường mình chỉ có đội bóng tròn và bơi lội là giỏi. Về mặt văn nghệ, báo chí thì chẳng ra chi cả. Lớp mình làm văn nghệ, tao rủ mi đi coi. Mi nói : Mấy thằng đực rựa hát, nghe làm chi. Nếu có mấy em hát, tao chắc mi đi sớm để dành ghế đầu. Nam nữ học chung sẽ ganh nhau học, ganh nhau ăn mặc đàng hoàng, nói năng lịch sự, chững chạc.

- Mi có ý nghĩ hoang đường. Tao nói với Bích Thu kiếm cho mi một o nữ sinh Đồng Khánh để mi thấy sự hiện diện trường nữ Đồng Khánh là cần thiết. Nam nữ học chung làm giảm giá trị của người nữ sinh. Đứng riêng, trường Đồng Khánh mới được tôn vinh, mới tạo ra nhiều thơ, nhiều văn, nhiều nhạc làm đẹp Huế, làm đẹp cuộc đời. Tao nhắc cho mi hai sự kiện trong năm tại trường Đồng Khánh để mi thấy trường Đồng Khánh là quan trọng đối với đời sống của xứ Huế mình.

- Mi là thằng đại ngôn hay nói quá lời. - Để tao nói cho mi nghe. Tết vừa rồi, trường

Đồng Khánh tổ chức đại nhạc hội. Trước ngày trình diễn một tháng, đi đâu, mi cũng nghe người ta bàn về đêm văn nghệ của trường Đồng Khánh, có đúng không ? Nếu không có Bích Thu thì tao với mi làm chi mua được vé để đi coi đêm văn nghệ đó. Vừa rồi trường Đồng Khánh đi trại. Mi biết Bích Thu nói với tao chi không ? Bích Thu nói trường Đồng Khánh đi trại mà như cả thành phố Huế đi trại. Bích Thu kể đêm tập trung cắm trại tại sân trường Đồng Khánh. Đêm đó mưa, không đốt được lửa trại, mặc

176

dầu đã đổ vô đống củi cả thùng dầu. Cuối cùng phải vô lớp sinh hoạt. Trời mưa như vậy mà bên ngoài dập dìu bọn con trai quanh trường. Ngày hôm sau, trường di chuyển lên đất trại tại đồi Thiên An. Đi và về đều có đông đảo nam nhi đón đưa. Một sự kiện như vậy, mi thấy ở mô có ?

- Mi nói đúng. Trường Đồng Khánh quan trọng với mấy đứa chạy rông theo gái như mi.

- Mi cãi bướng. Mạ mi là cựu nữ sinh Đồng Khánh. Tao nói với mạ mi là mi muốn xóa sổ trường Đồng Khánh. Mạ mi tống cổ mi ra khỏi nhà vì mi là thằng con bất hiếu.

Tôi im lặng không phải vì tôi chịu thua hay chấp nhận ý kiến của Phùng. Tôi im lặng vì tôi biết nếu tôi tiếp tục tranh luận, Phùng sẽ cho tôi là dốt, khùng, ăn nói bậy bạ, ham danh …. Tôi biết Phùng là thằng khẩu xà tâm Phật. Tôi thường vô trường Bình Linh ở cạnh cầu ga, gần nhà tôi. Trường Bình Linh là trường trung học tư thục của giáo hội Thiên Chúa Giáo. Trường Quốc Học to lớn, uy nghi, đông đúc, ồn ào. Trường Bình Linh nhỏ nhắn, tĩnh lặng. Trường có ngôi giáo đường nhỏ xinh xắn. Trường nằm sát bên bờ sông Hương. Phùng nói với tôi :

- Trên thế giới không có trường nào có vị trí đẹp và nên thơ bằng trường Bình Linh. Tiếc rằng trường Bình Linh là trường nam trung học. Nếu, tao là người có chức quyền trong giáo hội Thiên Chúa Giáo, tao sẽ quyết định: Nam sinh học trường Thiên Hựu. Trường Bình Linh chỉ nhận nữ sinh. Đồng phục của nữ sinh trường Bình Linh là áo dài màu tím than. Mi tưởng tượng áo dài tím Bình Linh và áo dài trắng Đồng Khánh đi bên bờ sông Hương thì còn chi đẹp hơn.

Tôi nói với Phùng :

177

- Răng mi tham rứa. Mi đã có áo dài trắng, mi lại muốn có thêm áo dài tím. Tham vừa vừa thôi chứ.

- Răng mi hay nghĩ xấu cho tao rứa Thanh hè. Tao chỉ có một mối tình với Bích Thu. Tao muốn có thêm cô nữ sinh áo tím là tao muốn cho xứ Huế mình, chứ đâu phải riêng cho tao.

- Rứa thì được.

Trường Bình Linh

Sau trường Bình Linh có bãi tắm. Bãi tắm thật lý tưởng. Những cành cây vươn ra mặt nước là những cầu nhẩy của chúng tôi. Bãi tắm này là lý do tại sao tôi thường đến trường Bình Linh. May mắn cho tôi, nếu Phùng có chức quyền trong giáo hội Thiên Chúa Giáo, tôi sẽ không được bén mảng vô trường Bình Linh. Trường Bình Linh quen thuộc với tôi, đến nỗi tôi thuộc cả bài đoàn ca của trường Bình Linh. Trường Bình Linh là trường duy nhất ở Huế có bài đoàn ca. Bài đoàn ca của trưòng Bình Linh hay, nhưng không trầm hùng như bài đoàn ca của trường Phan Châu Trinh của tôi.

178

179

Từ bãi tắm Bình Linh, tôi làm một cuộc mạo hiểm lần đầu tiên : Bơi qua sông Hương. Bốn đứa tôi bơi từ bãi tắm Bình Linh qua Phú Văn Lâu rồi bơi về lại bãi tắm Bình Linh. Sau lần vượt sông Hương đầu tiên, tôi mạnh dạn từ bãi tắm Bình Linh bơi đến bến Phú Văn Lâu hai lần nữa, bơi xuống Câu Lạc Bộ Cercle một lần, bơi lên cồn Giả Viên nhiều lần. Sông Hương trở thành thân quen. Tôi bơi sải, bơi ếch, bơi bướm, ngụp lặn. Những lần bơi ngửa giữa dòng sông, tôi nằm thả nổi cho thân xác trôi nhẹ theo dòng nước. Thỉnh thoảng cho toàn thân chìm dưới giòng nước. Hớp ngụm nước trong mát. Trồi lên mặt nước, mở mắt nhìn trời xanh thẳm. Ngụm nước trong mát thấm vô toàn cơ thể làm tâm hồn nhẹ nhàng sảng khoái. Tôi cảm thấy hạnh phúc tràn đầy. Sông Hương đã giúp cho học sinh Quốc Học đoạt tất cả các giải bôi lội trong đại hội thể thao học sinh Trung Nguyên Trung Phần. Tôi dự thi giải bơi ếch. Điểm xuất phát là Câu Lạc Bộ Thể Thao bơi lên cồn Giả Viên và bơi về đích là Câu Lạc Bộ Thể Thao. Giải nhất nhì ba đều lọt vô các tay bơi của trường Quốc Học. Nguyễn Quỳnh, học lớp tôi, nhà ở đường Âm Hồn Nguyễn Hiệu, chiếm giải nhất. Trần Tiễn Hà, học lớp đệ nhất B1, chiếm giải nhì. Tôi đoạt giải ba. Hà còn đoạt giải nhẩy cao. Hà nhẩy cao một mét sáu mươi lăm. Giải bơi tự do, Liêm học lớp đệ nhị B8 đoạt giải nhất. Liêm bỏ xa người về nhì khoảng trăm mét. Buổi trưa Chủ Nhật, tôi đến nhà Phùng để đòi quyển sách Vật Lý tôi cho nó mượn. Gập mạ Phùng, tôi hỏi :

- Phùng có nhà không bác ? - Không, con nờ - Phùng đi mô ? - Nó qua nhà Bích Thu. - Phùng bị con ma Thừa Phủ ám. - Con đừng nói như rứa… - Con nói chơi mà bác.

180

- Mới đầu bác cũng lo. Sợ thằng Phùng mê gái, bỏ bê học hành. Bác la nó. Nhưng thằng Phùng biết điều, hàng tháng nó đem bảng danh dự của hai đứa về khoe với bác. .. Con Thu đảm đang, ngoan ngoãn. Cầu Phật cho chúng thành đôi.

- Chắc chắn rồi chứ còn chi nữa mà bác lo. Ông bà Khương, ba mạ của Bích Thu, cưng Phùng còn hơn cưng Bích Thu.

Mạ Phùng ghé sát vô tai tôi nói nhỏ như sợ người khác nghe được :

- Con là bạn thân của thằng Phùng nên bác mới nói cho con nghe. Chiều thứ bẩy tuần trước, thằng Phùng đưa con Thu về nhà. Bác trai đi coi đá banh ở sân vận động Tự Do. Bác có việc nên về nhà muộn. Khi về nhà, bác thấy thằng Phùng và con Thu đang ở trong bếp. Con Thu trổ tài nấu ăn. Con biết con Thu nấu món chi không ?

- Nấu bún bò giò heo hay đổ bánh khoái. - Nếu nấu những món đó thì bác nói với con

làm chi. Con Thu lượm lặt rau còn lại trong nhà như rau muống, rau mùng tơi. Ra vườn hái đọt bí, hoa bí, đọt khoai lang, rau dền… Nó nấu món canh mà hai bác chưa được ăn bao giờ.

- Món canh chi đặc biệt vậy bác - Canh rau tập tàng . Bác trai tưởng bác nấu

nên la bác :” Món canh ni ngon như ri, lần đầu tiên tôi được ăn. Răng trước đây, bà không nấu cho tôi ăn.” Cháu nghe có tức cười không ?

Tôi định giải thích cho mạ của Phùng biết canh rau tập tàng là món canh của những gia đình bình dân. Gia đình Phùng khá giả nên không biết món canh ni. Tôi không dám nói vì sợ mất lòng. Mạ tôi thỉnh thoảng nấu canh

181

rau tập tàng cho gia đình ăn. Tôi cũng nấu món canh này trong hai ba kỳ đi trại Hướng Đạo. Canh rau tập tàng gồm nhiều rau thừa còn lại trong nhà và rau mọc hoang. Căn bản canh rau tập tàng là rau dền cơm và rau khoai lang. Rau dền cơm thì lấy cả cây cả rễ, còn các rau khác chỉ lấy đọt. Rau khoai lang để ngừa vị độc của nấm tràm. Rau được nấu với tôm lột và nấm tràm. Mạ tôi dặn tôi những điều cần nhớ khi nấu canh rau tập tàng: Tôm lột phải giã nát, rau dền cơm phải để cả cây cả rễ, nấm phải là nấm tràm thì nước sẽ ngọt, canh sẽ ngon. Món canh tập tàng ăn mát và ngon, nhất là vào mùa hè. Đó là canh rau Tập Tàng của mạ tôi đã được chế biến thành canh rau Tập Tàng của nhừng gia đình tiểu tư sản : Canh rau Tập Tàng có tôm lột và nấm tràm. Canh rau Tập Tàng tôi nấu trong những lần đi trại Hướng Đạo mới chính là canh rau Tập Tàng nguyên thủy của gia đình nông dân nghèo nàn của thời xa xưa. Thuở vườn rộng rào thưa khó đuổi gà, người dân nghèo nhưng nhiều từ tâm rộng lượng. Rau trong vườn nhà cũng như rau rừng ai muốn hái thì hái. Có lần đi trại, chúng tôi mỗi người đem theo một loại rau có trong nhà. Đun nồi nước sôi, bỏ tất cả rau vô nồi, nêm muối, đem nồi ra khỏi bếp, cho vài thìa bột ngọt. Chúng tôi có nồi canh rau tập tàng. Có lần đi trại, chúng tôi hái rau trong rừng gồm rau cải trời, rau cỏ mực, rau diệu, lá giang, rau dền cơm …. Bỏ rau vô nồi nước sôi, nêm muối, cho bột ngọt. Chúng tôi có một nồi canh rau tập tàng. Gia đình Bích Thu là gia đình khá giả, Bích Thu lại lựa món canh này để trổ tài công dung ngôn hạnh làm tôi ngạc nhiên. Tôi chắc chắn Phùng và Thu đã bàn bạc kỹ lưỡng với nhau trước khi trình diễn. Hai đứa đúng là trai tài đức, gái công dung ngôn hạnh. Tôi đến nhà Bích Thu. Tôi hỏi Bích Thu :

- Phùng có tới đây không ? - Anh Phùng đang học bài trên cửa Ngọ Môn - Lên cửa Ngọ Môn làm thơ hay học bài.

182

- Học bài. - Bích Thu tin được không ? - Em tin. Nhiều người học ở cửa Ngọ Môn.

Sáng Chủ Nhật anh Phùng lên cửa Ngọ Môn. Trưa, em đem cơm cho anh Phùng ăn. Anh học đến chiều mới về.

Tôi đạp xe đến cửa Ngọ Môn. Sáu cậu học sinh đang cậm cụi dùi mài kinh sử. Mỗi người chiếm một góc. Tôi rón rén đến bên Hồ Phùng. Phùng quay lại, hỏi tôi :

- Mi tìm tao có chuyện chi rứa ? - Tao đến xem mi làm thơ hay học bài - Học bài … Hôm nay tao gần đạt được mục

tiêu tao đặt ra. - Trả tao quyển Vật Lý. Tao đi về để mi học.

Mi học không thuộc bài, con ma Thừa Phủ bỏ mi chết đói.

- Tao để quyển Vật Lý của mi tại nhà Bích Thu. Mi đợi tao làm xong bài toán rồi hai đứa mình về nhà Bích Thu.

Trở về nhà Bích Thu, chúng tôi cho xe chạy chậm trên đường Đinh Bộ Lĩnh ( sau 1975 đổi thành đường Đinh Tiên Hoàng ). Hai bên đường Đinh Bộ Lĩnh trồng toàn những cây nhãn. Những chùm nhãn được bọc kín bằng mo cau để chống chim ăn. Phùng nói:

- Con đường tình sử của tao. Hàng ngày tao đi qua con đường này ít nhất cũng hai ba lần. Tháng tư trở đi, con đường Đinh Bộ Lĩnh là con đường của xứ Huế.

- Vì răng mi nói từ tháng tư trở đi, con đường ni là con đường của xứ Huế và là con đường tình sử của mi.

- Trước tháng tư Huế có mùa mưa dài. Trời u ám, cờ trên kỳ đài ướt, ủ rũ. Điện Thái Hòa vắng người, buồn hiu. Nhãn chưa có trái. Sen chưa nở. Tháng tư, đi qua cửa Thượng

183

Tứ, nhìn lá Quốc Kỳ trên cột cờ Kỳ Đài bay trên nền trời xanh. Cửa Ngọ Môn như hồi sinh. Đứng trên cửa Ngọ Môn nhìn phong cảnh tuyệt đẹp. Mầu xanh của cây cỏ, sông nước, núi non. Mầu hồng của sen trước điện Thái Hòa. Mùi thơm của hoa sen làm cho các đỉnh đồng trong sân điện Thái Hòa bỗng như sống lại thành vật có linh hồn và hớn hở đón mừng mọi người. Tháng tư, đường Đinh Bộ Lĩnh hai bên là nhãn, trái đầy cây. Hết nhãn là đến sen. Hồ Tịnh Tâm, hoa sen nở thơm ngát. Nhãn và sen Tịnh Tâm là hai đặc sản của Huế. Còn về tao, mi nói trật lất. Không phải tháng tư con đường ni mới là con đường tình sử của tao. Xuân, Hạ, Thu Đông, nắng, mưa , gió bão, tao luôn vui tươi hạnh phúc đi trên con đường ni vì có Bích Thu. Đơn giản chỉ như rứa.

Nhà Bích Thu ở góc đường Đinh Tiên Hoàng và Lê Văn Hưu. Nhà Bích Thu ở cạnh nhà ông Ba Cu Nguyễn Văn Vĩnh. Ông Ba Cu là người thầu khai thác sen hồ Tịnh Tâm. Nhà ông Ba Cu ở ngay góc đường Đinh Tiên Hoàng và đường Lê Văn Hưu là điểm hội tụ của ba khu vực của hồ Tịnh Tâm. Phùng đưa tôi đi dạo hồ Tịnh Tâm. Phùng nói :

- Trước khi dẫn mi đi dạo hồ, tao nói sơ về hồ Hồ Tịnh Tâm. Quần thể hồ Tịnh Tâm gồm hai hồ : Hồ Tịnh Tâm và hồ Tàng Thơ. Trước đây nơi này là vườn thượng uyển của các vua triều Nguyễn. Triều Nguyễn chỉ mới chấm dứt chưa được mười năm mà nơi này đã điêu tàn.

Chúng tôi đi qua trên đường Lê Văn Hưu, Phùng nói : - Đây là Hồ Tàng Thơ. Ngày xưa hồ Tàng

Thơ có Tàng Thơ Lâu là nơi lưu trữ công văn

184

của các Bộ, các Phủ hồi xưa. Anh Hoàng Long Hải, một nhà giáo kiêm nhà nghiên cứu văn hóa và lịch sử Huế, ở gần nhà tao. Anh Hải kể với tao : Năm 1946, chuẩn bị đánh nhau với Pháp ở Huế, Việt Minh cho chuyển tất cả văn bản, chiếu biểu của triều đình Nguyễn tại Tàng Thư Lâu về cất giữ tại đình làng Hiền Lương, huyện Phong Điền là quê nội của anh Hải. Các anh cán bộ Việt Minh trong làng vừa dốt nát, vừa quá khích cực đoan cho rằng hồ sơ và văn thư của triều Nguyễn là tàn tích của chế độ phong kiến. Họ đã cho dân làng tự do lấy hoặc để làm giấy vấn thuốc lá hoặc nhóm lửa không còn một tờ giấy bổi nào. Một phần lịch sử đã bay theo mây khói. Thật đáng tiếc. Theo tao nếu không chuyển đi thì có khi những tài liệu đó hiện nay có thể còn được cất giữ trong thư viện hay văn khố nào đó ở Paris. Thực dân Pháp tàn ác thật, nhưng người Pháp văn minh hơn người Việt mình. Họ biết quý trọng di tích lịch sử hơn các ông nông dân ít chữ nghĩa của mình. Dốt nát và quá khích là một tội ác. Tội ác thứ hai của người mình đối với hồ Tàng Thơ cũng lớn không kém. Sau khi lật đổ đuổi được thực dân Pháp năm 1955 và lật đổ chính thể quân chủ Bảo Đại 1956, chính quyền đã biến Tàng Thơ Lâu thành nhà tù.

- Huế đã có nhà lao Thừa Phủ còn lập thêm nhà tù làm chi nữa ? Tại sao lại chọn hồ Tàng Thơ, một di tích lịch sử làm nhà tù ?

- Nhà lao Thừa Phủ để giam tù thường phạm. Nhà tù hồ Tàng Thơ là nơi giam tù chính trị. Tù chính trị nguy hiểm hơn tù thường phạm nên chính quyền chọn hồ Tàng Thơ làm nhà tù vì Tàng Thơ Lâu ở trên cù lao nằm giừa

185

hồ. Biến Tàng Thơ Lâu thành nhà giam, phạm nhân khó bề trốn thoát vì chung quanh là nước.

Chúng tôi đi đến hồ Tịnh Tâm. Hồ Tịnh Tâm gồm hai phần được ngăn cách bởi con đường Lê Văn Hưu. Phùng nói :

- Người đầu tiên tạo ra hồ Tịnh Tâm là vua Gia Long. Vua Gia Long đặt tên hồ là chi, tao không thấy sử sách nói. Người làm cho hồ Tịnh Tâm trở thành vườn thượng uyển tuyệt đẹp là vua Minh Mạng. Lịch sử kể lại rằng sau khi tàn sàt con cháu hoàng tử Cảnh để trừ hậu hoạn, vua Minh Mạnh hối hận không ngủ được. Ngài thường ra hồ nghỉ ngơi và sám hối . Cảnh thanh tịnh và hương thơm của hoa sen làm tâm hồn ngài thanh thản. Vì vậy hồ có tên là hồ Tịnh Tâm.

Chúng tôi đứng trên đường Lê Văn Hưu, con đường phân chia hồ Tịnh Tâm thành hai phần, Hai phần của hồ Tịnh Tâm được thông nhau bằng ống cống. Phần hồ nằm cạnh hồ Tàng Thơ đầy sen đang nở. Màu hồng hoa sen, màu xanh lá sen, mùi thơm của hoa sen làm tâm hồn tôi nhẹ nhàng khoan khoái . Phùng và tôi đi vô phần hồ chính của hồ Tịnh Tâm. Chúng tôi đi qua một cây cổ thụ lớn. Chúng tôi đi qua một chiếc cầu. Chúng tôi đi vô nhà thủy tạ. Cảnh thật vắng lặng, chỉ có hai chúng tôi. Nhìn chung quanh khung cảnh thật hoang tàn. Bức tường thấp bao quanh hồ đã thành màu xám. Vườn chỉ còn những tảng đá và những cỏ cây hoang dại. Tôi nói :

- Mùa sen tàn nơi đây phong cảnh cũng tàn theo. Chẳng ai thăm viếng, chẳng ai chăm sóc.

186

- Vườn thượng uyển nay là nơi trú ngụ của loài ma dú. Ma dú người trong những bụi dậm. Tao nghe cách đây sáu tháng, một ông bị ma dú trên cây cổ thụ. Ai còn dám vô đây. Cuộc đời dâu bể, bể dâu

Tôi nói : - Bà Huyện Thanh Quan buồn cho cảnh đổi

thay của thành Thăng Long. Lối xưa xe ngựa hồn thu thảo Nền cũ lâu đài bóng tịch dương Đá vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt Nước còn cau mặt với tang thương Bà Huyện Thanh Quan – Thăng Long Hoài Cổ

Mi cũng có những câu thơ ngậm ngùi cho sự biến đổi của Đại Nội.

Đại nội rêu phong vạn cổ sầu Nghìn trùng sâu thẳm một niềm đau Âm vang trong gió Nghê cung hận Lồng lộng vương bào, gió ở đâu ? Đại Tâm - Hồ Phùng

Tôi vỗ vai Phùng và nói : - Cảnh buồn người có vui đâu bao giờ. Tụi

mình đi về. Tôi và Phùng đi về nhà Bích Thu. Bích Thu nói với tôi :

- Tối nay, anh ở lại ăn cơm. - Để bữa khác. Anh chưa nói với mạ anh. Ba

mạ anh chờ anh về ăn cơm. - Em nấu rồi. Hôm nay, em đãi anh những

món ăn để anh thưởng thức nét đẹp và hương vị đặc biệt của con đường Đinh Bộ Lĩnh.

Nghe Bích Thu nói, tôi nghĩ con đường Đinh Bộ Lĩnh đẹp chi mô mà hai đứa ca tụng quá lời. Đúng như câu ca dao yêu nhau yêu cả đường đi lối về. Tôi vừa thấy ghét, vừa thấy thương Phùng và Bích Thu.

187

Bữa ăn có năm người : Mạ Bích Thu, em trai Bích Thu, Bích Thu, Phùng và tôi. Ba Bích Thu đi trực trong đồn Mang Cá. Trên bàn chỉ có một đĩa bằng xứ màu trắng đường kính khoảng bốn mươi centimet. Trên đĩa, đồ ăn được gói kín trong một lá sen lớn. Để gói kín được thức ăn trong lá sen cũng cần phải có bàn tay khéo léo để lá sen không bị rách. Bích Thu nói :

- Mạ em gói, chứ làm chi em gói được. Dùng dao nhọn và sắc rạch theo sống của ngọn lá và phải để các sứa lá không rời nhau. Túm đầu của các sứa lá với nhau. Dùng tăm kết lại.

Bích Thu cẩn thận rút tăm ra, lật một nửa lá sen ra phía ngoài. Tôi trố mắt nhìn dĩa cơm giống như một đóa sen đang nở. Bích Thu giới thiệu món ăn:

- Đây là cơm Sen Tịnh Tâm hay là cơm Sen Huế. Em lấy lá sen và hạt sen của sen hồ Tịnh Tâm nên em gọi là cơm Sen Hồ Tịnh Tâm. Cách nấu đơn giản. Hột sen tươi hấp chín hay luộc. Nấu cơm bằng nước luộc sen. Cơm nấu khô rồi cho vô chảo dầu hành, tỏi, tiêu trộn đều và chiên. Các món phụ khác thì tùy theo sở thích của mỗi người. Thông thường là chả lụa, chả quế, lạp xưởng, chả trứng. Tất cả cá món phụ đều thái hạt lựu. Cơm ngon còn nhờ cách trình bầy. Lật ngửa lá sen. Đơm cơm để vô giữa lá sen. Đặt hột sen chính giữa cơm. Sắp từng cụm chả quế, chả lụa, chả trứng, lạp xưởng xung quanh. Gói lại là xong.

Cơm nóng bốc mùi thơm lá sen, hạt sen và cách trình bầy đẹp mắt khiến bụng tôi cồn cào đói. Tôi ăn ba bát đầy vun. Bụng đã thấy hơi căng. Cơm ngon muốn ăn nữa nhưng cũng phải buông chén đũa, dù sao cũng phải ăn trông nồi ngồi trông hướng. Thằng Phùng ăn rất tự nhiên. Phùng ăn đến chén thứ tư. Mạ

188

Bích Thu cầm chén của tôi. Bà đơm cho tôi một chén đầy vun và nói :

- Ăn tự nhiên, đừng làm khách. Như vậy bữa cơm hôm nay so với ngày thường, tôi ăn đến năm chén rưỡi. Ăn xong cơm Sen Tịnh Tâm, Bích Thu đem lên một khay chè. Chè đựng trong những chén sứ mỏng. Bích Thu giới thiệu :

- Chè Nhãn Hạt Sen Hồ Tịnh Tâm. Nhãn Lồng lấy hột, thay hột nhãn bằng hạt sen. Nấu với đường phèn trắng.

Phùng nói : - Chè nấu bằng ba đặc sản xứ Huế : Nhãn

Lồng, Hạt Sen và đường phèn trắng. Nhãn và hạt sen thì có sẵn trên đường Đinh Bộ Lĩnh. Mi ăn rồi cho tao biết cảm tưởng.

Tôi ăn xong chén chè, Bích Thu đưa cho tôi thêm một chén. Tôi không từ chối. Ăn hết chén chè thứ hai, tôi nói :

- Chè ngon lạ lùng, ngọt dịu dàng, thơm và bùi. Ăn chè như nuốt từng cái ngọt, cái thanh, cái thơm tho, cái nhẹ nhàng của xứ Huế.

Ăn chè xong, Bích Thu đem ra một chai bằng xứ nhỏ xinh đẹp. Bích Thu nói :

- Hôm nay, ba em đi trực trong đồn Mang Cá, em trộm trà để pha cho anh Thanh uống.

Bích Thu nói với Phùng : - Anh pha trà dùm em. Ấm nước sôi trong bếp. Phùng rót một tách trà và đưa cho tôi. Phùng nói :

- Trà ni, chỉ có bốn người được uống. Trong nhà có hai loại trà. Khách thường thì ôn cụ đãi bằng trà khác, không phải trà ni. Trà ni, ôn cụ dùng để tiếp ông Ba Cu, ông quan Ngự

189

y Đạt. Ông Ba Cu ở cạnh nhà. Ông quan ngự y Đạt ở cuối đường Đoàn Thị Điểm sát với bờ tường hồ Tịnh Tâm. Tao thỉnh thoảng cũng được ôn cụ cho uống một tách mỗi khi ông độc ẩm. Thật ra hai loại trà là một. Ôn cụ mua loại trà mộc ngon tại Bảo Lộc. Chỉ khác nhau là một loại được ướp trong những búp hoa sen Tịnh Tâm và một loại không. Buổi chiều, ôn cụ đem trà mộc đặt vô những búp sen. Trà hấp thụ hương sen và sương khuya. Sáng hôm sau, ôn cụ mở búp sen và lấy trà. Ôn cụ có bộ bình trà riêng để uống trà sen. Không ai dám đụng tới bộ bình trà của ôn cụ. Mi mà được ngồi nghe ông Ba Cu nói chuyện về sen và trà sen thì mi nghiện trà ngay.

Trà được pha bởi bàn tay phàm phu của Phùng, người thưởng thức là tôi, cũng là kẻ phàm phu, vậy mà ngửi mùi trà sen thơm thơm, tôi thấy tâm hồn nhẹ nhàng. Tôi uống một ngụm nhỏ, bỏ tách xuống bàn, tôi lại bưng tách trà lên uống một ngụm nhỏ. Tôi lập đi lập lại động tác bưng tách lên uống, bỏ tách xuống bàn nhiều lần cho đến khi uống cạn tách trà. Sở dĩ tôi phải uống kiểu cầu kỳ vì tôi sợ Bích Thu và Phùng chê tôi không biết uống trà : Uống trà mà uống hùng hục như trâu uống nước. Thực sự tôi không biết uống trà thật. Ở nhà, tôi chỉ uống nước lạnh đun sôi. Tôi nói một câu nửa thành thật, nửa khách sáo và giả dối :

- Trà ngon thật. Câu nói của tôi thành thật vì sau khi uống chén trà sen tôi có cảm giác trà ngon mà tôi không diễn tả được tại sao. Câu nói khách sáo giả dối vì tôi làm như tôi là người uống trà sành điệu.

Tôi đi về nhà. Tôi không đi xe đạp. Tôi dẫn xe đạp đi trên đường Đinh Bộ Lĩnh. Mùi hoa sen phảng phất

190

thơm thơm, mùi thơm nhẹ nhàng thanh khiết. Đêm trăng sáng, nhìn xuống hào chạy dọc theo chân thành, tôi thấy những đốm trắng đó là những búp sen đang tỏa hương thơm cho con đường Đinh Bộ Lĩnh. Tách trà sen, chén chè nhãn hạt sen, chén cơm sen Tịnh Tâm còn lắng đọng trong cổ họng tôi, nói cho đúng đọng trong tiềm thức tôi. Tôi cám ơn Phùng và Bích Thu đã cho tôi hưởng cái đẹp của loài hoa mang tên người con gái tôi yêu quí. Tôi nhớ Hoa. Liên Hoa đóa hoa sen xinh đẹp của tôi. Đi đến công viên Ba Viên ( tên không đẹp cũng chỉ vì tránh phạm húy với bà Đoàn Thị Mộng Hoa, vợ vua, mà phải đổi từ công viên Hoa Viên thành công viên Ba Viên. Chợ Đông Hoa được đổi thành chợ Đông Ba nghe hay hơn ), tôi đứng lại nhìn lá quốc kỳ bay phất phới bay trên Kỳ Đài, nhìn cửa Ngọ Môn hùng vĩ uy nghi, nhìn con đường Đinh Bộ Lĩnh thấp thoáng dưới ánh trăng. Không gian thật tĩnh lặng, mùi thơm của hoa sen … hương gây niềm thương nhớ … Hàng năm vào ngày Phật Đản, Huế có hội thả đèn trên sông Hương. Người ta thả đèn ở hai nơi Chùa Thiên Mụ và chùa Diệu Đế. Đêm Phật Đản, tôi làm một chiếc lồng đèn hoa sen nhỏ. Tôi đem lồng đèn đến chùa Diệu Đế với một ước nguyện :” Chiếc đèn của tôi trôi theo sông Đông Ba, trôi đến sông Bao Vinh và trôi ra biển Thuận An. Chiếc đèn xuôi nam và trôi vô vịnh Thanh Bình Đà Nẵng. Hoa đứng trên bờ bãi biển Thanh Bình đón nhận chiếc đèn của tôi ”. Người ta thả rất nhiều lồng đèn hình hoa sen. Những lồng đèn đơn giản xinh đẹp, những góc cạnh kỷ hà gồm những đường thẳng và cong cánh cung. Lồng đèn của tôi vì cố làm thật giống hoa sen nên trông cục mịch. Trước khi để lồng đèn xuống nước, tôi thầm khấn : “ Nam mô Đại Từ Đại Bi Cứu Khổ Cứu Nạn Quan Thế Âm Bồ Tát xin cho chiếc đèn của con đến tay Liên Hoa ”. Thả đèn xong, tôi đi bộ dọc theo bờ sông để theo dõi chiếc đèn của tôi. Mười lăm phút đầu, tôi còn trông thấy đèn của tôi trôi chậm

191

cùng với nhiều đèn khác. Nửa tiếng sau, tôi không còn nhận ra đèn của tôi. Gió đã thổi tắt ngọn nến của nhiều lồng đèn. Nhiều lồng đèn trôi vô bờ và mắc kẹt không trôi được nữa. Đứng trên cầu đen Đông Ba, tôi chỉ thấy chỉ có khoảng hai, ba chục lồng đèn còn tiếp tục trôi. Nhìn xuống bến Tượng, tôi bỗng ớn lạnh. Bến Tượng dưới chân cầu Đông Ba là nơi ngày xưa, đội voi của triều đình nhà Nguyễn đi ra từ cửa Đông Ba tới bến để tắm, nên bến này có tên là bến Tượng. Tắm xong, đội voi vượt sông Gia Hội. Đội voi tiếp tục đi xuống Bãi Dâu để ăn dâu. Bãi Dâu là nơi trồng dâu để voi ăn. Tôi ớn lạnh vì năm nào cũng có người chết đuối ở bến Tượng, mặc dầu con sông Đông Ba không rộng, nước chảy hiền hòa. Hai tháng trước, có ba cô ở đường Đào Duy Từ chết chùm. Một cô chết đuối, hai cô cứu bạn và ba cô cùng chết. Tôi đi nhanh đến cầu Thanh Long. Đứng trên cầu Thanh Long tôi chỉ thấy giòng nước trôi như suối bạc dưới ánh trăng rằm. Nhiều lồng đèn bị gió hủy hoại. Không một chiếc đèn nào đến được cầu Thanh Long, chứ đừng nói ra đến biển. Trên đường đi bộ về nhà, tôi nhớ Phùng và Bích Thu. Trước ngày Phật Đản, Phùng và Bích Thu rủ tôi thả đèn tại chùa Thiên Mụ. Tôi từ chối vì tôi nghĩ rằng chùa Diệu Đế gần biển hơn chùa Thiên Mụ. Chiếc lồng đèn của tôi sẽ đến tay Hoa nhanh hơn. Giờ này, tôi tưởng tượng : Phùng và Bích Thu đang nắm tay nhau. Tay phải của Phùng nắm tay trái của Thu. Tay trái của Phùng cầm chiếc lồng đèn hình hoa sen. Tay phải của Thu cầm chiếc lồng đèn hình hoa sen. Trước khi đặt lồng đèn xuống giòng nước, hai đứa nhìn nhau. Chúng thầm khấn. Tôi biết chắc chắn rằng, Phùng và Thu có cùng một lời khấn : “Nam Mô Đại Từ Đại Bi Cứu Khổ Cứu Nạn Quan Thế Âm Bồ Tát xin cho chúng con yêu nhau mãi mãi, xin cho chúng con thành vợ thành chồng “. Tôi mong rằng Đức Quan Thế Âm phù hộ Phùng và Bích Thu đạt được nguyện ước. Phùng và Thu là những con người biết yêu, biết vun đắp tình yêu. Đức Quan Thế Âm không chấp nhận

192

lời cầu xin của tôi. Chiếc lồng đèn của tôi đã không đến tay Hoa. Có lẽ vì tôi không biết yêu, không biết vun đắp tình yêu của chúng tôi. Tôi đứng trên cầu Tràng Tiền. Nhìn giòng sông Hương. Trăng ngày rằm sáng vằng vặc chiếu giòng nước lung linh huyền ảo. Tôi không nhìn thấy một chiếc lồng đèn nào trôi trên giòng sông. Không một chiếc lồng đèn nào được thả từ chùa Thiên Mụ trôi tới được cầu Tràng Tiền. Tôi chợt nghĩ ra một điều làm tôi vui mừng, đồng thời cảm thấy mình ngây ngô. Tôi có báo cho Hoa biết, tôi thả lồng đèn đâu mà Hoa ra biển Thanh Bình đón nhận chiếc lồng đèn, cho dù chiếc đèn đến được đích như tôi mong muốn. Tôi bỗng có một niềm tin, Hoa đã nhận được chiếc lồng đèn của tôi. Tôi cảm thấy như có Hoa đứng bên tôi. Tôi nghe tiếng Hoa nói :’’ Tao nhận được lồng đèn của mi rồi. Lồng đèn hoa sen, mi làm giống như trái tim. Tim mi to như lồng đèn thì tim mi phải chứa đến một chục cô. Trong tim mi đã có hình bóng cô nữ sinh Đồng Khánh mô chưa ? “. Hoa ghé vô tai tôi nói :” Em cám ơn anh. Em yêu anh ”. Chúng tôi cùng nhìn về rặng núi Kim Phụng nơi phát xuất của dòng sông Hương. Đêm nay trăng sáng, chúng tôi không thấy những ngôi sao trên đỉnh núi. Không gian sông Hương bao la, vậy mà tôi thấy cầu Bạch Hổ và chateaudo nước cồn Dã Viên thật gần như có thể với tay được. Tôi thấy núi Kim Phụng và núi rừng đại ngàn sừng sững ngay trước mặt. Tôi vừa nghe tiếng thác chẩy, tôi vừa nghe tiếng suối reo, tôi vừa nghe những giải lụa nước quấn quanh tôi và Hoa. Tôi ôm cả cầu Bạch Hổ, cồn Dã Viên trong vòng tay tôi. Tôi ôm cả núi Kim Phụng, con sông Hương và Hoa trong vòng tay.… Cuối năm đệ nhị, tôi trúng tuyển Tú Tài Phần I, hạng Bình Thứ. Phùng đậu hạng Bình. Ba mạ Phùng tổ chức một buổi tiệc tại nhà để ăn mừng Phùng thi đậu tú tài I. Tôi được Phùng mời đến dự. Khách mời hầu hết là bạn

193

của Phùng và tôi. Khi tôi đến nhà Phùng, tôi thấy Bích Thu và hai cô gái đang phụ mẹ Phùng bầy thức ăn trên bàn. Trong bữa tiệc, Phùng đưa cho tôi bài thơ và bảo tôi ngâm cho mọi người nghe. Tôi nói :

- Thơ của mi thì mi ngâm. - Mi ngâm dùm tao. Tao thích giọng ngâm

của mi. - Bài ni cũ. Mọi người nghe tao ngâm bài ni

nhiều lần rồi. - Tao bảo mi ngâm thì mi ngâm… Bích Thu

thích bài ni. Tôi muốn mọi người vui nên tôi nói :

- Tao đố tụi mi, Phùng yêu cô gái nào nhất. Đứa mô đoán trúng tao thưởng năm mươi đồng.

Mọi người nhao nhao : - Đưa năm chục cho tao. Bích Thu chứ ai nữa. - Trật lất - Rứa, mi nói Bích Thu là người đến …ờ ..ờ

Tôi nói : - Đứa mô trong tụi mình cũng mê cô gái này.

Thằng Phùng học giỏi, đẹp trai, con nhà giàu nên nó đá văng tụi mình. Tao vẫn còn căm hận nó.

Tôi hỏi Bích Thu : - Bích Thu có biết tên cô gái đó không ?

Tôi thấy mặt Bích Thu tái và sượng trân, mắt rươm rướm, buồn và có chút căm hờn. Căn phòng bỗng im lặng. Tôi biết mình đùa quá trớn. Tôi vội vàng đưa bài thơ cho mọi người thấy và nói :

- Đây là bức thư của Hồ Phùng. Chừ, tao công bố tên của cô gái.

Tôi ngâm bốn câu thơ trong bài thơ Chút Tình Riêng Gửi Huế của Hồ Phùng

Huế ơi thương biết mấy cho vừa Làm sao quên được những chiều mưa Nhìn em túm lấy hai tà áo

194

Đi cạnh bên em gọi chẳng thưa Mọi người thở phào. Có đứa nói :

- Mi làm tao đứng tim. Bỗng Bích Thu khóc oà. Hai cô bạn đưa Bích Thu vô phía trong. Mười phút sau, Bích Thu trở lại với nụ cười tươi. Tôi nói với Bích Thu :

- Chừ, anh ngâm cho Bích Thu nghe sáng tác mới nhất của Hồ Phùng, bài Chiều Mưa Trên Bến Đò Thừa Phủ …

- Hứ, bài ni cũ rích. Anh Phùng đọc cho em nghe nhiều lần rồi . . . Anh đừng ngâm bài ni. Nghe ngượng bất chết .

- Mọi người đã nghe bài ni mô. Để anh ngâm bài ni cho mọi người thưởng thức tài làm thơ của Hồ Phùng.

Ngâm xong bài thơ Chiều Mưa Trên Bến Đò Thừa Phủ, tôi nói :

- Đọc bài Chút Tình Riêng Gửi Huế, tưởng rằng Hồ Phùng không yêu ai ngoài o Huế. Nay đọc bài thơ Chiều Mưa Trên Bến Đò Thừa Phủ mới thấy o Huế chỉ là người đến sau.

Bích Thu nói : - Anh đừng đùa như rứa nữa. Em yếu tim. Có

khi anh thành kẻ sát nhân. Phùng nói :

- Càng yêu xứ Huế bao nhiêu thì càng yêu em bấy nhiêu.

Tiệc gần tàn, tôi ra vườn và đứng dưới gốc cây mít. Phùng đi đến bên tôi. Phùng vẫy tay gọi Bích Thu. Phùng nói :

- Hai o, một o áo dài xanh, một o áo dài hồng, mi ưa o mô. Mi nói để Bích Thu giới thiệu cho mi.

- Anh Thanh gọi em là con ma Thừa Phủ. Hồi nãy, anh Thanh suýt giết em. Em không giới thiệu bạn em cho anh Thanh mô.

195

Nói xong, Bích Thu nhoẻn miệng cười thật tươi rồi đi vô nhà. Phùng nói với tôi :

- O áo xanh xinh hơn o áo hồng. Tôi lắc đầu nhẹ. Phùng nói :

- Mi ưa o áo hồng. Tôi lắc đầu. Phùng nói :

- Mi không chịu o mô, tao giới thiệu hai o cho thằng Thị, thằng Trai.

Tôi gật đầu. Phùng đi vô nhà. Tôi bỗng thấy buồn man mát. Hoa hiện ra trước mặt tôi. Hoa nở nụ cười thật tươi, thật mát như giòng nước sông Hương êm ái xuôi chảy. Tôi thấy dì Cúc. Đôi mắt dì Cúc trìu mến thương yêu như đôi mắt mạ tôi. Tôi giật mình nghe tiếng Thu :

- Em nói đùa mà anh cũng tin răng ? Nhung, cô áo xanh bạn em, có cảm tình với anh. Hồng Nhung biết anh.

- Răng cô ấy biết anh. - Em của Nhung, thằng Tâm là Hướng Đạo.

Anh vô nhà, em giới thiệu Nhung cho anh. Tôi lắc đầu nhẹ :

- Thu giới thiệu cho Trai và Thị … anh có bồ rồi.

- Bồ anh là ai. Răng anh Phùng không biết. Tôi im lặng. Bích Thu nói :

- Ngày mai, anh đem người thương của anh đến nhà em, cho em và anh Phùng xem mặt. Em và anh Phùng có chịu thì mới được … Anh nhớ ngày mai. Tụi em đợi.

- Bồ anh ở Đà Nẵng. - Anh lựa người yêu chi cho xa vậy … Chị ấy

phải dễ thương và đẹp lắm phải không ? Tôi gật đầu :

- Dễ thương và đẹp đối với anh. Tôi ở Huế. Hoa ở Đà Nẵng. Hai chúng tôi không thư từ cho nhau. Tết tôi gởi đặc sản của Huế như mè xửng, ché, thanh trà, hạt sen để biếu gia đình chị Mai và Hoa.

196

Một sợi dây vô hình cột tôi và Hoa với nhau. Mạ tôi và mạ Hoa đã tạo ra sợi dây đó. Tôi ở Huế mới có một năm, tôi đã về làng dì Cúc ở Vỹ Dạ ba lần để giỗ kỵ. Một lần giỗ kỵ bà ngoại Hoa, một lần giỗ kỵ ông ngoại Hoa, một lần kỵ bà cố ngoại Hoa. Gia đình dì Nhung và gia đình cậu Minh của Hoa cũng đến nhà tôi ăn kỵ ông nội tôi, kỵ bà nội tôi, kỵ bà ngoại tôi, kỵ ông ngoại tôi. Dì Nhung rất thương tôi. Nhà dì Nhung ở Bến Ngự. Dì Nhung có hai đứa con trai, Tuấn và Kiệt. Tuấn mười tuổi, Kiệt tám tuổi. Cả hai đều lười học và nghịch ngợm. Dì Nhung kể : có lần hai đứa hái trộm mít của hàng xóm, bấm chuông nhà hàng xóm để chọc chó. Thỉnh thoảng hàng xóm đến nhà để phàn nàn với dì Nhung về sự phá làng phá xóm của Tuấn và Kiệt. Từ khi gia đình tôi đến ở xóm ga Huế, dì Nhung gởi Tuấn và Kiệt buổi chiều thứ hai, thư tư và thứ sáu hàng tuần đến nhà tôi để tôi kèm học. Kèm học chúng được nửa tháng, tôi đem hai đứa nhập bầy sói Đinh Tiên Hoàng của Đạo Hoa Lư. Sau giờ học, tôi dạy hai đứa đi xe đạp, thắt nút. Tôi tập cho hai đứa bơi tại bãi tắm sau trường Bình Linh. Có phim xi nê hay tôi dẫn hai đứa đi xem. Từ ngày được tôi kèm học và gia nhập Hướng Đạo, Tuấn và Kiệt học rất khá, ngoan ngoãn hơn trước. Hàng xóm không còn ai than phiền về sự phá làng phá xóm của chúng với dì Nhung. Bốn tháng liên tiếp, hai đứa đem bảng danh dự khoe với tôi. Tôi dậy học không công cho Tuấn và Kiệt. Một lần dì Nhung cho tôi tiền. Mạ tôi đem tiền trả lại dì Nhung. Mạ tôi la dì Nhung như người chị la đứa em:

- Dì không được cho nó tiền. Có tiền làm chúng hư chứ ích lợi chi.

- Thằng Thanh là Hướng Đạo làm răng nó hư được mà chị lo. Chị không thấy thằng Tuấn và thằng Kiệt từ ngày vô Hướng Đạo đều ngoan ngoãn dễ thương, chứ có hư như trước nữa mô.

197

Để bù lại, thỉnh thoảng Tuấn và Kiệt đem mít, bánh nậm, kẹo đậu phụng để ba chúng tôi ăn sau buổi học. Tình bạn giữa mạ tôi và mạ Hoa càng thắm thiết mặc dầu hai người ở xa nhau đến một trăm lẻ bẩy cây số. Thỉnh thoảng mạ tôi nói với tôi :

- Hoa con dì Cúc hỏi thăm con. - Răng mạ cứ phải nhấn mạnh Hoa con dì Cúc.

Con biết Hoa là con dì Cúc. - Mạ nói để con không lộn với Hoa khác. - Mạ làm như con có nhiều Hoa .

Tôi định nói thêm cho mạ tôi vui : “Con chỉ biết một Hoa là Liên Hoa con dì Cúc” . Tôi thấy mạ tôi mỉn cười nên tôi không nói.

198

Đại Nội - Huế

Đệ Nhất Quốc Học - Huế

199

Năm tôi học đệ nhất trường Quốc Học, một buổi sáng gần tết, mạ Hoa, Hoa và em Hoa đến nhà tôi. Thuần, em Hoa, chạy ôm chầm lấy tôi và nói :

- Răng anh không vô Đà Nẵng thăm chị Hoa. Hoa thẹn đỏ mặt, còn tôi thì ngượng vì cảm thấy có lỗi với Hoa. Mạ tôi và mạ Hoa nói cười rối rít, mừng mừng tủi tủi. Mạ tôi nói với mạ Hoa :

- Mi ra Huế, răng mi không cho tao biết, để tao ra đón. Tàu hôm nay đến sớm. Mới gần mười giờ sáng. Tao nhớ, ngày mai kị mệ nội. Tao không biết năm ni, vợ chồng mi có về kị hay không. Năm ngoái tụi mi không về. Chừ, mấy mạ con mi mang đồ vô để trong phòng. Tối ni, mi ngủ tại nhà tao. Sáng mai, tao theo mi về làng.

- Tao phải về làng chiều ni. Con gái trưởng phải lo sắp xếp, chứ thằng em trai tao thì lo được chi. Năm ngoái, bị bệnh nên tao không về được. Năm nay, anh đi công tác nên chỉ có mình tao và hai đứa nhỏ về.

- Vậy thì tao về để phụ với mi. Năm ngoái cả gia đình tao về làng từ sáng sớm. Năm ni, ông xã tao đi công tác ngoài Quảng Trị đến thứ tư tuần sau mới về. Hai đứa mình đi chơi rồi đi mua đồ luôn. Tụi nhỏ đi chơi với nhau. Mi chờ tao thay quần áo.

Mạ tôi kêu tôi vào phòng trong. Mạ tôi đưa tiền cho tôi. Mạ tôi dặn tôi :

- Lấy xe gắn máy của ba, chở hai đứa đi chơi rồi đưa hai đứa về làng. Con muốn về nhà ngủ hay sáng sớm mai về làng cũng được. Nếu về làng chiều ni thì phải đem theo đồ ngủ. Chiều ni, mạ về làng với dì Cúc.

Làng của dì Cúc mà mạ tôi cứ xem như làng của mạ tôi. Tôi chở Thuần và Hoa ra quán cô Ba ở cạnh cổng chắn xe lửa trên đường Nam Giao, gần ngã ba đường vô chùa

200

Bảo Quốc và đường Nam Giao để ăn bánh canh. Bánh canh quán cô Ba vừa ngon vừa rẻ nên tôi và mấy đứa bạn thường đến ăn. Ngồì ở quán cô Ba có cái thích thú được nhìn người qua lại. Nhất là lúc tầu đến hay dời ga Huế, chúng tôi cũng có cái thú vẫy tay như để tiễn người đi hay đón người về. Ăn xong, chúng tôi đi lên lăng Tự Đức. Tại Lăng Tự Đức, tôi được nắm tay chị em Hoa. Hoa cho tôi nắm tay nàng và tay Thuần để tôi dắt lên những bậc tầng cấp đi vô điện thờ. Bàn tay trái tôi nắm chặt bàn tay phải của Hoa. Thuần nói liến thoắng. Tôi và Hoa vẫn im lặng để tận hưởng cái ấm áp, cái hạnh phúc được nắm tay nhau đi trong khung cảnh bao la vắng lặng của lăng Tự Đức, trong buổi trưa nắng nhạt lành lạnh. Chúng tôi đi xem lăng. Thuần chạy trước cách chúng tôi năm sáu thước. Tôi và Hoa vẫn nắm tay nhau. Chúng tôi đi theo Thuần. Vừa đi chúng tôi vừa nói với nhau về những kỷ niệm và bạn bè của chúng tôi tại xóm Mười Sáu Gian và trường Phan Châu Trinh, Đà Nẵng. Thuần chạy vô dẫy nhà trưng bày những kỷ vật của nhà vua. Tôi và Hoa đứng bên ngoài. Chúng tôi không đi theo Thuần. Chúng tôi đứng lại ngoài sân bên một chậu kiểng lớn. Tôi cầm tay Hoa. Chúng tôi nhìn nhau say đắm. Hoa nói :

- Chị Mai có bồ. - Bồ chị Mai là ai ? - Thầy Nhân. - Anh không biết thầy Nhân. - Anh đi được hai tháng thì thầy Nhân về

trường. Tôi đưa tay gạt tóc nàng qua hai vành tai như để nhìn mặt nàng cho rõ hơn. Tôi nói :

- Chị Mai có người yêu. Em có người yêu chưa ?

201

Hoa đưa mắt nhìn tôi. Nàng gật đầu. Hai chúng tôi nhìn nhau. Cả hai chờ đợi giờ phút linh thiêng. Tôi nắm chặt tay Hoa. Tôi kéo Hoa sát người tôi . Tôi chưa kịp nói : Anh yêu em … thì Thuần chạy từ trong nhà bảo tàng ra ôm tôi khiến tôi giật mình. Thuần nói: - Chừ, đi mô nữa anh ? Chúng tôi ra ngồi nghỉ ở hồ bán nguyệt Xung Khiêm Tụ, nơi vua Tự Đức và quần thần đến đọc thơ và làm thơ. Tôi nhìn Hoa, nhìn mây, nhìn những cây thông, nhìn hồ, nhưng thật ra tôi không nhìn chi cả vì đầu óc tôi chỉ chờ dịp thuận tiện để tỏ tình với Hoa. Kẹt là Thuần cứ quấn quít quanh chúng tôi. Thuần nói với tôi :

- Em đi ra ngoài ni một chút. - Khi mô về, anh gọi. Đừng có đi xa quá.

Thuần đi ra ngoài. Trong Xung Khiêm Tụ có vài du khách, tôi và Hoa đi ra ngoài. Hoa ra đứng bên cây xứ Cùi trồng sát bên Xung Khiêm Tụ. Trong lăng Tự Đúc trồng nhiều cây Hoa Xứ Cùi. Hoa của cây xứ cùi trắng, điểm hồng hoặc vàng trên đài hoa. Mùi thơm của hoa xứ cùi nồng nàn. Trong vườn chỉ cần một cây xứ cùi cũng đủ thơm cả vườn. Cây xứ cùi khác cây xứ trắng có tại các tỉnh thành khác. Cây xứ trắng có lá xanh quanh năm, hoa màu trắng tinh và không có hương thơm. Cánh hoa cây xứ trắng mỏng và to. Cánh hoa của cây xứ cùi dầy và nhỏ. Đang ở giữa mùa đông, những cây Xứ Cùi không còn lá. Cây chỉ còn những cành khẳng khiu như ngón tay của những người cùi. Hoa đứng dưới cây xứ cùi không lá, không hoa. Hồ sen chỉ còn lá sen úa. Mái tóc thề xõa trên vai Hoa. Không có bức tranh nào đẹp hơn. Không có cơ hội nào thuận tiện hơn để tỏ tình. Tôi hít hơi thở thật sâu, tôi bước đến bên nàng. Tôi đưa tay vuốt mái tóc Hoa. Hoa đứng im lặng. Tôi gọi :

- Hoa - Dạ

202

Tôi nắm hai vai nàng và quay nàng trực diện với tôi. Chúng tôi nhìn nhau. Mắt Hoa nhấp nháy, môi Hoa mấp máy. Tôi nói :

- Anh muốn nói chuyện tương lai với em. - Chuyện tương lai là chuyện chi, anh ? - Chuyện tương lai là chuyện tương lai chứ

chuyện chi nữa. - Anh nói đi, em nghe.

Tôi nhấc nàng lên ngồi trên thành bờ thành của hồ bán nguyệt. Nàng vuốt tóc và sửa lại thế ngồi. Tôi ngắm nàng và nắm tay nàng :

- Em nhìn thẳng vô mắt anh. Hoa lắc đầu :

- Em nhắm mắt và nghe anh nói. Hoa nhắm mắt. Đôi môi đỏ thắm như đóa hoa xuân. Tôi nhướng người lên định hôn thật nhẹ và thật nhanh lên môi nàng. Môi tôi chưa chạm môi nàng, Thuần chạy đến ôm lấy tôi reo lớn :

- Anh Thanh, em lượm được trái thông đẹp không ?

Tiếng reo của Thuần làm Hoa giật mình. Nàng mở mắt và nhẩy xuống sát người tôi. Hoa nói với Thuần:

- Mi làm tao hết hồn. Ba chúng tôi nhìn nhau, cười lớn. Tiếng cười của ba chúng tôi dòn tan làm ngẩn ngơ vạn vật chung quanh. Đám mây trời ngừng bay, thông ngừng reo, chim ngừng hót, những người du khách ngừng ngắm cảnh. Tất cả ngơ ngẩn trước hạnh phúc của chúng tôi. Tôi nắm tay Hoa và Thuần. Chúng tôi dời lăng Tự Đức. Chúng tôi lên đồi Vọng Cảnh. Trên đồi gió lạnh. Hai tay giữ hai vạt áo, Hoa để mái tóc thề tự do bay trong gió. Tôi nói :

- Em tới đây lần mô chưa ? - Chưa, lần đầu tiên. Người Huế, quê nội

ngoại đều ở Huế, nhưng có ai đưa em đi chơi. Nhìn từ đây, mới thấy sông Hương

203

đẹp, đẹp đến cảm động. Em cám ơn anh. Em có đến chùa Thiên Mụ. Đứng bên chùa Thiên Mụ nhìn sông Hương đẹp thật, nhưng không đẹp bằng đứng ở đây nhìn sông Hương. Anh có hay tới đây không?

- Lần ni là lần thứ mười hay lần thứ mười mấy anh không nhớ.

- Anh đi với ai ? - Mỗi lần đi trại quanh đây, tụi anh đều lên đồi

Vọng Cảnh ngắm sông Hương trước khi về. Ở đây không gian rộng lớn hơn ở chùa Thiên Mụ. Cảnh đẹp nhưng không buồn.

- Em có hai cảm giác lạ khi đứng nơi đây. Đứng ở chùa Thiên Mụ, em không nghe tiếng chuông vọng trong em. Vậy mà đứng ở đây nhìn qua chùa Thiên Mụ, em nghe như có tiếng chuông ngân trong em và em nhớ câu ca dao “Gió đưa cành trúc la đà. Tiếng chuông Thiên Mụ canh gà Thọ Xương“. Ở đây như có làn sương mỏng, mặc dầu chừ mới hơn một giờ trưa. Hay là trời mùa đông nên có sương sớm ?

- Không phải mùa đông mà nơi đây có sương. Ngay cả trưa hè nơi đây lúc nào cũng phủ làn sương mỏng. Cảnh thơ mộng nhưng linh thiêng. Cảnh như tiếp giáp giữa hư vô và thực tại.

- Đứng trên đồi Vọng Cảnh nhìn sông Hương thật đẹp. Giòng sông chẩy êm ả như một giải lụa mền. Đẹp lạ.

- Em nhận xét đúng. Nhiều văn thi sĩ ví sông Hương như một giải lụa mền óng ả. Giải lụa trải dài từ ngã ba Bãng Lãng đến phá Tam Giang. Thi sĩ Nguyễn Bính ví sông Hương như một suối tóc và cầu Tràng Tiền như chiếc lược. Trong bài thơ Vài Nét Huế, thi sĩ Nguyễn Bính viết :

204

Cầu cong như chiếc lược ngà Sông dài mái tóc cung nga buông hờ

Lạ nhất là cụ Cao Bá Quát ví sông Hương như một lưỡi kiếm dựng giữa trời xanh. Cụ nói Trường giang như kiếm dựng thanh thiên. - Nhìn sông Hương như giải lụa, suối tóc hay

lưỡi kiếm dựng giữa trời xanh đều đúng, tùy theo chỗ đứng, tùy theo tâm trạng, tùy theo khí phách của mỗi người. Đứng trên đồi Vọng Cảnh, em nhìn sông Hương như một giải lụa mền. Giòng sông Hương nơi đây chẩy êm ả và mang nhiều mầu sắc : màu xanh của nước, màu trắng của những cụm mây, màu tím của xứ Huế. ... Mạ em kể : Có một vị quan triều Nguyễn dặn vợ con. Sau khi ông chết, thiêu xác ông rồi đem cốt tro rải trên đồi Vọng Cảnh. Nhưng ước nguyện của ông không thành. Ông theo phong trào Văn Thân. Ông bị Pháp giết. Gia đình không tìm được xác ông.

- Anh cũng có ước nguyện như vị quan triều Nguyễn. Anh chết, thiêu xác anh, rải cốt anh trên đồi Vọng Cảnh.

- Ai chết sau thì thiêu và rải cốt người chết trước trên đồi Vọng Cảnh.

- Ai thiêu và rải cốt người chết sau. - Các con chứ ai nữa.

Chúng tôi nghéo tay nhau. Tôi xiết chặt tay Hoa. Đứng sát bên Hoa trong lúc Thuần đang chạy chơi ở một quãng xa, tôi không nói lời tỏ tình với Hoa vì tôi nghĩ rằng tôi đã tỏ tình với Hoa ở Xung Khiêm Tụ rồi. Hoa nói:

- Gió lạnh - Ghé chùa Từ Hiếu rồi về.

Chúng tôi đến chùa Từ Hiếu. Sau khi đi quanh chùa ngắm cảnh, Hoa vô chùa lậy Phật trong lúc tôi thơ thẩn

205

bên ngoài. Dạo quanh chùa tôi thấy chùa trồng nhiều loại hoa. Tôi muốn bẻ trộm một bông hoa để tặng Hoa. Tôi nói với Thuần :

- Khi mô chị Hoa lậy Phật xong. Em nói với chị Hoa, anh đợi ngoài cổng chùa.

Tôi ra ngoài cổng chùa. Tôi mở yên xe và lấy kéo nhỏ trong hộp đồ nghề sửa xe. Tôi trở vô chùa. Nhìn quanh không thấy ai, tôi cắt một bông hồng thật đẹp. Tôi ra ngoài cổng chùa chờ hai chị em Hoa. Hoa lạy Phật xong, hai chị em Hoa ra chỗ tôi đợi. Tôi hỏi Hoa :

- Lậy Phật, em có cầu chi không ? - Không. - Thật không ? Em cầu chi nói cho anh nghe. - Anh biết làm chi vậy ? - Em nói, em cầu chi, anh tặng em cái ni. - Em cầu Phật gia hộ cho tương lai mà anh

chưa nói. Tôi đưa bông hồng cho Hoa.

- Ăn trộm hoa của chùa không sợ tội răng ? - Trước khi bẻ, anh đã xin Phật rồi.

Đưa Hoa và Thuần về làng, vô nhà, tôi thấy mạ tôi, mạ Hoa, dì Nhung, mợ Minh, hai bà hàng xóm của cậu Minh đang nấu nướng. Tôi nói với mạ tôi :

- Con lên nhà, mai con về sớm. - Ừ. Nhớ mai về sớm.

Tôi vừa ra đến sân, Hoa gọi tôi : - Mạ tao kêu mi.

Mới hồi trưa tại lăng Tự Đức, đồi Vọng Cảnh, chùa Từ Hiếu, Hoa gọi tôi bằng anh và xưng em. Chừ Hoa gọi tôi là mi xưng tao. Tôi vô nhà, mạ Hoa nói :

- Mai về làng sớm, dì cần con giúp cậu Minh dựng sạp.

Tôi lái xe ra cổng thì gập cậu Minh. Cậu Minh hỏi tôi : - Mi định đi mô rứa ? - Con đi về

206

- Răng mi về ? Kỵ bà Ngoại răng mi đi về. Đi về, coi chừng mất vợ.

Hoa mặt đỏ hồng. Nàng bỏ vô nhà. Tôi nói : - Con quên đem đồ ngủ. Con lên nhà, mai con

về sớm. - Vô lấy đồ ngủ của cậu mà mặc. Tối ni ở đây,

coi nồi bánh tét cho cậu. Năm ni có dì Cúc, mạ con Hoa, về. Cậu nấu bánh tét.

Tôi đành phải ở lại. Tối hôm đó, sau khi nheng lửa xong cho nồi bánh tét, ngọn lửa đã cháy tốt, tôi giao nhiệm vụ châm thêm củi cho Tuấn và Kiệt. Tôi phụ cậu Minh và dượng Nhung chùi dọn bàn thờ và dựng rạp. Mười giờ, tôi ra canh nồi bánh tét để thay cho con dì Nhung và con cậu Minh đi ngủ. Trời lạnh nhưng không mưa. Nhìn mọi người làm việc, tôi cảm thấy có một cái gì thật êm ái, có một cái gì thật thương yêu, có một cái gì thật đầm ấm. Tôi cám ơn mạ tôi và mạ Hoa đã tạo ra mối tình bạn ấm áp mà tôi đang được hưởng. Tình bạn của mạ tôi và mạ Hoa thật chân thành. Mười một giờ, Hoa ra ngồi bên tôi. Hoa đưa hai bàn tay hơ bên ngọn lửa. Ngọn lửa soi sáng gương mặt nàng. Gương mặt Hoa thật hiền, thật mơ màng đến cảm động. Tôi nói:

- Bên nồi bánh tét có hai bông hoa. Một bông Hoa Lửa và một bông Hoa Sen.

- Bông hoa nào cũng xấu xí. - Bông hoa nào cũng đẹp tuyệt vời, cũng gây

cảm xúc lạ lùng, vừa ấm áp vừa thân yêu. Hoa Lửa đối với người Hướng Đạo vừa đẹp, vừa vui tươi, vừa đầm ấm. Hoa sen vừa đẹp, vừa trắng trong tinh khiết.

Mặt Hoa bỗng buồn, nàng nói : - Chị Mai nói anh tệ lắm. Từ ngày amh đi, anh

không hề viết thơ cho ai cả. Chị Mai nói,

207

anh có bạn mới, cô nữ sinh Đồng Khánh, nên anh quên hết bạn bè.

- Chị Mai nói oan cho anh. Anh luôn nhớ chị Mai và em. Anh có gởi quà cho chị Mai và em.

- Nhưng anh có viết chữ nào đâu. Nhận quà, chị Mai giận anh. Chị nói :” Mua mè xửng, nem, ché thì ai mà không mua được. Nó không viết một lời hỏi thăm ”

- Anh tệ thật, anh xin lỗi chị Mai và em. Tha lỗi cho anh.

Mười hai giờ, cậu mợ Minh, dì dượng Nhung, mạ Hoa và mạ tôi đi đến bên nồi bánh tét. Cậu Minh nói :

- Hai đứa mi đi ngủ. Đến phiên cậu mợ canh nồi bánh tét.

Đi gần đến cửa, tôi nói : - Hoa, tha lỗi cho anh ?

Hoa gật đầu - Thật không ?

Hoa nở nụ cười thật xinh. Hoa đi về chỗ ngủ. Buổi sáng sau ngày giỗ kị, tôi lên chợ Đông Ba. Tôi vô nhà sách Tinh Hoa để mua ba thiệp chúc tết, tập nhạc Trịnh Công Sơn và một cây viết máy pilot màu xanh ngọc bích. Tôi ra ngay cửa tiệm sách để thuê khắc chữ trên cây bút pilot : Nguyễn Thị Liên Hoa. Anh khắc chữ không chịu khắc vì tên dài quá. Tôi đành phải chấp thuận chỉ khắc Liên Hoa trên cây viết pilot. Tôi đi ra chợ Đông Ba tìm mua hạt sen, ché. Tôi đi vô cửa Đông Ba, đến nơi sản xuất mè xửng Hưng Thuận để mua mè xửng dòn và mè xửng dẻo. Tôi về nhà viết lời chúc tết cho ba mạ chị Mai, chị Mai và Hoa. Trong thiệp chúc tết gởi Hoa tôi viết :” Liên Hoa xinh đẹp mãi mãi “. Tôi gói quà cho ba mạ chị Mai. Mạ tôi hỏi tôi :

- Con gói quà cho ai rứa ? - Con gói quà cho ba mạ chị Mai và chị Mai

208

- Con còn cho ai nữa không ? Tôi nói dối :

- Dạ không - Răng mi không cho con Hoa. Nó ra Huế

thăm mi, răng con không có chi cho nó ? Tôi im lặng. Mạ tôi nói :

- Mạ có cái ni. Mạ cho con để con cho con Hoa.

Mạ tôi vô phòng đem ra cho tôi một xấp vải lụa màu tím than. Tôi nói :

- Con có quà cho Hoa rồi. Mạ cất đi. - Con cho con Hoa cái chi vậy ? - Cây viết và tập nhạc. - Nghe lời mạ cho thêm nó xấp vải. Để mạ gói

cho. - Con gói được.

Tôi gói quà cho Hoa gồm cây viết pilot, tập nhạc, kẹo mè xửng, xấp vải lụa mầu tím than, thiệp chúc tết. Trong gói quà có tình yêu của tôi, tình thương của mạ tôi dành cho Hoa. Năm giờ chiều hôm đó, tôi và mạ tôi tiễn mạ Hoa, Hoa và Thuần về Đà Nẵng. Hai năm trước trên sân ga Đà Nẵng, Hoa tiễn tôi đi Huế. Hôm nay trên sân ga Huế tôi tiễn Hoa trở về Đà Nẵng. Hôm nay, nàng cũng mặc áo dài trắng, quần trắng, đi đôi guốc quai tím, bando màu tím cột mái tóc thề đen. Hoa buồn hơn hai năm trước. Tôi cũng cảm thấy buồn và có lỗi với Hoa. Tôi và Hoa nhìn nhau. Tôi thấy một tình thương yêu trong mắt Hoa. Tôi chắc chắn rằng Hoa cũng thấy trong mắt tôi một tình thương yêu bao la. Chúng tôi im lặng. Thuần nói với tôi :

- Hè năm ni, anh vô Đà Nẵng thăm chị Hoa, nghe anh Thanh.

Hoa véo nhẹ má em nàng: - Mi vô duyên. Anh Thanh vô thăm em, chứ

thăm chị làm chi.

209

Tôi xoa đầu Thuần: - Anh vô thăm em và thăm chị Hoa.

Tiếng còi tàu thật buồn, buồn thấm vô mắt, vô tim. Thuần chạy lên tàu. Tôi chìa tay ra. Hoa để bàn tay nàng trong tay tôi. Tôi xiết chặt bàn tay Hoa. Tôi nghe tiếng Thuần :

- Chị Hoa lên tàu. Tàu sắp chạy. Hoa nở nụ cười. Tôi nở nụ cười. Mắt chúng tôi rực sáng. Tôi bỏ tay Hoa. Hoa quay người và bước nhanh lên tàu. Tàu chạy. Trên sân ga, mạ tôi vẫy tay. Trên một khung cửa tàu, Thuần vẫy tay, mạ Hoa vẫy tay. Tại một khung cửa khác, mái tóc thề Hoa bay bay. Mặt Hoa rực rỡ trong bầu trời xám nhiều mây. Hoa cầm trong tay đóa hoa hồng tôi cho Hoa ở chùa Từ Hiếu và vẫy. Tôi xúc động đến nỗi tôi không còn nghe, không còn thấy. Tôi chỉ thấy bông hoa hồng bềnh bồng trôi. Tôi đứng im nhìn bông hoa hồng trôi đến đường Nam Giao rồi mất hút. Mạ tôi nói :

- Đi về, con. Trong ánh mắt mạ tôi toả ra tình thương yêu tôi vô bờ bến. Mạ tôi thương yêu Hoa. Tôi biết mạ tôi ước mong tôi và Hoa thành vợ thành chồng. Mạ tôi và mạ Hoa có một tình bạn chân thành. Giữa tôi và Hoa tình trong như đã, mặt ngoài chẳng phải e. Chúng tôi đã phơi trần tình yêu của chúng tôi trước mắt mạ tôi và mạ Hoa. Tôi lững thững đi sau mạ tôi. Mỗi bước chân của tôi như có bước chân của Hoa đi cùng. Tôi đã mang Hoa theo tôi về nhà. Tối hôm đó tôi giận mình. Đáng lẽ tôi phải để một bức thư tỏ tình với Hoa trong xấp vải lụa màu tím than. Tôi thật ngu, cù lần và không biết yêu. Trước một tuần kỳ thi tú tài hai, tôi bị bịnh nặng phải đưa vào bệnh viện trung ương Huế. Nửa tháng sau, tôi mới được xuất viện. Tôi về nhà với tâm trạng thật buồn chán. Mấy thằng bạn tôi : Phùng, Bé, Trai, Chung, Thị, Bàng ôn bài để thi vô trường Sư Phạm, trường Y khoa,

210

trường Điện, trường Công Chánh, trường Quốc Gia Hành Chánh, trường Canh Nông. Tôi ôn bài để thi kỳ hai. Kỳ hai tôi đậu hạng bình, nhưng vô nghĩa đối với tôi vì các kỳ thi vô trường đại học chuyên nghiệp đều không còn nữa. Hè năm đó tôi không đi Đà Nẵng để thăm Hoa và em nàng. Không được vào học các trường chuyên nghiệp, tôi chưa biết mình sẽ học gì tại đại học Huế. Một hôm Cường, Dũng đến nhà tôi. Cường và Dũng là bạn học cùng lớp. Hai đứa đậu tú tài hai kỳ đầu, nhưng không trúng tuyển các kỳ thi vô trường chuyên nghiệp. Cường, Dũng rủ tôi đi thi vô trường Sĩ Quan Hải Quân Nha Trang. Tôi ngần ngừ không muốn đi. Cường nói:

- Đi thi chơi. Hỏng thì thôi. Nếu đậu, bỏ không học cũng có sao đâu mà sợ.

Ba chúng tôi vượt kỳ thi tuyển không mấy khó khăn. Chỉ còn qua kỳ khám sức khỏe là chúng tôi trở thành sinh viên sĩ quan trường hải quân Nha Trang. Ba đứa tôi vừa đi đến nơi khám sức khỏe, tôi thấy mạ tôi. Mạ tôi chạy đến nắm tay lấy tôi. Mạ tôi vừa khóc vừa nói :

- Về nhà với mạ. Về nhà với mạ. Mạ tôi đẩy tôi lên chiếc xích lô đợi sẵn ngay gần chúng tôi. Mạ tôi đã đến đây bằng chiếc xích lô này. Tôi không phản ứng. Mạ tôi dục anh xích lô dời khỏi nơi khám sức khỏe. Mạ tôi nói :

- Về nhà với mạ. Trên đường về nhà, mạ tôi im lặng, tôi im lặng, anh xích lô đạp thật nhanh như để giúp mạ tôi đem tôi về nhà mau nhất. Về nhà, tôi ngồi tại bàn ăn, mạ tôi ngồi ghế đối diện với tôi. Hai mạ con im lặng. Ba tôi về. Ba tôi không tắt máy xe. Ba tôi đi nhanh vô nhà. Ba tôi vỗ vai tôi:

- Đi lính mần chi. Ở nhà với ba mạ. Con còn nhỏ. Tương lai còn dài. Ba mạ lo cho con được, cứ tiếp tục học, việc chi mà phải đi lính.

211

Đến tối dì dượng Nhung qua nhà tôi. Dì Nhung nói với tôi:

- Đừng có dại nghe bạn bè mà đi lính, nghe con. Mạ con chỉ có một mình con. Bộ con không thương mạ con răng. Nghe lời dì. Ở nhà, đừng đi mô hết.

Ngày hôm sau, ba tôi đi làm, mạ tôi ở nhà không đi làm. Từ khi ra Huế, mạ tôi không may quần áo để bán như hồi gia đình tôi ở Đà Nẵng. Mạ tôi xin được việc làm tại Nhà Đèn Huế. Mạ tôi ở nhà để canh chừng tôi. Đến buổi trưa, tôi nghe tiếng cậu Minh :

- Thanh mô rồi. Ra đây cậu biểu. Cậu Minh cầm tay tôi. Cậu dắt tôi ra cây phượng trước sân nhà tôi. Cậu Minh nói nhỏ, bình thường cậu nói rất lớn. Dì Nhung thường nói về cậu Minh :” Người chưa tới, tiếng nói đã tới trước. Người chi mà ruột thẳng như ruột ngựa “. Cậu Minh nói :

- Có chuyện chi mà mi đi lính, nói cậu nghe. - Con có đi lính mô. - Đừng nghe bạn bè rủ rê nghe con. Mạ mi có

một mình mi. Mi đi lính, có chuyện chi, mạ mi sống răng nổi. Mi lớn rồi. Mi là ông tú rồi chứ có phải nhỏ mô. Ngày xưa ông tú như mi là người ta đã có hai ba vợ rồi. Hay là mi thất tình.

- Cậu chọc con hoài - Con Hoa, nó có bỏ mi mô mà mi lo. Cậu biết

con Hoa thương con. Thanh, nghe cậu dặn. Tối ni, con xin lỗi ba mạ con để ba mạ con vui. Tội mạ mi.

Trong bữa ăn tối, tôi nói với ba mạ tôi : - Ba mạ tha lỗi cho con.

Mạ tôi nước mắt chảy dài. Hai ngày sau, ba mạ tôi và tôi đi Đà Lạt một tuần. Ba mạ tôi nói cho tôi đi Đà Lạt để thưởng tôi đậu bằng tú tài hai, nhưng thật ra ba mạ tôi muốn cho gia đình tôi

212

quên những nỗi buồn, do sự việc tôi thi vô trường Sĩ Quan Hải Quân Nha Trang. Cảm giác đầu tiên của tôi khi đặt chân đến Đà Lạt là khí hậu. Tôi vừa ở nơi trời nắng chang chang, thỉnh thoảng có cơn gió Lào khô và rát, nay tôi tới một nơi không gian rộng lớn của khu rừng mênh mông lành lạnh, tôi cảm thấy thật dễ chịu. Màu xanh ở đây cũng khác màu xanh ở Huế, bầu trời ở đây cũng khác bầu trời ở Huế. Cái chi ở đây cũng có vẻ hiền hòa dịu dàng, không đậm đà, đầm ấm, ray rứt như xứ Huế. Khí hậu ở đây thật hiền, nắng ở đây thật hiền, cây cối cỏ hoa ở đây thật hiền và con người ở đây cũng thật hiền. Trên đường phố Đà Lạt, tôi nhìn thấy đôi má ửng hồng của những cô gái Đà Lạt. Màu hồng được tạo bởi sự mơn trớn của không khí tinh khiết trong lành mát dịu, của ánh nắng dịu dàng với làn da mịn màng của má các thiếu nữ Đà Lạt. Màu hồng má của cô gái Đà Lạt khác màu ửng hồng vì nắng chang chang của các cô gái ở những miền nóng cháy da người được tả trong câu thơ của thi sĩ Huy Cận trong bài Áo Trắng :

Em đẹp bàn tay ngón ngón thon Em duyên đôi má nắng heo tròn Em lùa gió biếc vào trong tóc Thổi lại phòng anh cả núi non

Hai má hồng đều đẹp nhưng không đẹp bằng màu đỏ hồng của đôi má Hoa mỗi khi Hoa thẹn. Hiếm khi tôi nhìn được đôi má ửng hồng vì thẹn của Hoa. Cái chi hiếm cũng quý chăng ? Mỗi lần được thấy má Hoa đỏ vì thẹn, tôi đều ngẩn ngơ. Má hồng vì thẹn hiện lên và biến đi nhanh quá. Tôi muốn vồ để giữ lại, nhưng không biết mô mà tìm mà chụp. Má hồng đã biến đi, có lẽ má hồng trở lại tâm hồn của người thiếu nữ. Tôi nhớ, năm đệ tam, tôi học bài ca dao Mười Thương. Tôi đọc bài Mười Thương cho Hoa nghe và nói với Hoa :

- Bài ni thiếu một thương đẹp nhất, đáng yêu nhất.

- Thương chi mà mi cho là đẹp nhất, đáng yêu nhất ?

213

- Mi thẹn, má mi đỏ hồng là đẹp nhất. Một thương má thẹn đỏ hồng. Hai thương ăn nói mặn mà như Hoa.

Hoa mặt đỏ vì thẹn. Hoa véo tôi thật mạnh và chạy về nhà :

- Mi nói bậy. Nhìn má đỏ của thiếu nữ Đà Lạt, tôi nhớ Hoa. Tôi nhớ Hoa quay quắt. Đêm ở Đà Lạt thật im ắng. Không tiếng súng, không tiếng đại bác đêm đêm vọng về, không tiếng máy bay gầm thét. Buổi tối, chúng tôi đi bộ chung quanh khu Hòa Bình. Chúng tôi uống ly sữa đậu nành, ăn bánh đậu xanh tại chiếc xe đẩy trên đường Minh Mạng. Ban ngày Đà Lạt không có những đường khói trắng dài của phi cơ B 52 vắt ngang bầu trời xanh. Thành phố thanh bình trong đất nước chiến tranh. Chúng tôi được vợ chồng bác Chánh, bác Chánh là bạn học với ba tôi hồi tiểu học ở Huế, dẫn đi thăm thành phố, chợ Đà Lạt, đồi Cù, thác Cam Ly, thác Prenn. Đà Lạt, xứ hoa Anh Đào, nhưng chưa có hoa Đào. Đà Lạt nhiều hoa. Nhiều loại hoa, tôi chưa được biết, phần lớn đều có tên Tây như hoa Mimosa, hoa Violette, hoa Pensee, hoa Tulip… Đồi Cù gây ấn tượng mạnh nơi tôi. Tôi đi trên đồi Cù trong một buổi trưa nắng. Tôi đi như đi trong mơ. Tôi mơ, tôi đang nắm tay Hoa. Chúng tôi đi trong nắng mà không sợ nắng. Bao trùm chúng tôi là không gian màu xanh. Trời xanh, cỏ xanh, cây xanh. Tôi muốn hét thật to : Liên Hoa, anh yêu em. Cảnh đồi cù tuyệt đẹp, cái đẹp hiền hòa và đơn giản. Đi qua vườn Bích Câu nằm bên cạnh đồi Cù. Vườn Bích Câu vắng vẻ, ít hoa, ít cây, có chút gì hoang phế, không đươc chăm sóc. Tú Uyên và Giáng Kiều đã về cõi tiên nên không ai săn sóc vườn chăng ? Truyện Bích Câu Kỳ Ngộ là truyện thơ, tôi được học năm đệ ngũ. Truyện nói về cuộc gập gỡ kỳ thú giữa anh học trò nghèo Tú Uyên và nàng tiên Giáng Kiều tại chùa Ngọc Hồ, xã Bích Câu, Hà Nội. Hai

214

người trở thành vợ chồng. Hai người cưỡi hạc trở về cõi tiên bỏ lại một cậu con trai tên là Chân Nhi nơi cõi trần. Nếu tôi viết, tôi sẽ viết truyện Hậu Bích Câu Kỳ Ngộ. Tôi sẽ viết về cuộc gập gỡ bất ngờ giữa Chân Nhi và cô bạn học thời tiểu học tại Đồi Cù Đà Lạt. Hai người thành vợ chồng và sống hạnh phúc ở thành phố thanh bình Đà Lạt. Chân Nhi và vợ không cưỡi hạc trở về cõi tiên như Tú Uyên và Giáng Kiều. Đồi Cù này khác chi cõi tiên. Đứng trên Đồi Cù tâm hồn thảnh thơi an lạc, ấm áp mà cõi tiên không có. Từ đồi cỏ xanh bao la, nhìn xuống Hồ Xuân Hương nước trong, phẳng lặng. Bên bờ phía Thủy Tạ, những cây Anh Đào trụi lá, nhưng dáng cây vẫn mềm mại soi bóng xuống mặt hồ và chờ ngày ra lá và trổ hoa. Bờ đối diện, những cây Bách Tùng già vừa cứng cáp, vừa mền mại, vừa trẻ trung tươi mát từ hình dáng đến nội dung như những dũng sĩ thời Lý, Trần, Lê. Những cây Bách Tùng và cây thông trẻ mãi không già đã làm Đà Lạt không bao giờ già và trẻ mãi mãi. Không có tiên nữ giặt lụa hay tắm như trên cõi tiên, nhưng có những cập nam nữ trên những chiếc Pedalo trên hồ. Hồ trên cõi tiên chỉ đẹp, còn Hồ Xuân Hương vừa đẹp vừa có hơi ấm tình người. Đồi Cù là mảnh đất của Quê Hương Việt Nam, Đồi Cù của người Việt Nam. Lần đầu tiên tới Đà Lạt, tôi được hưởng hơi ấm của đất và hơi ấm của người. Tôi mơ ước được nắm tay Hoa đi trên Đồi Cù đẹp đẽ của Quê Hương tôi. Tôi biết rằng quê hương tôi có nhiều cảnh đẹp đến xúc động, đi qua một lần mà nhớ mãi khôn nguôi. Chúng tôi được vợ chồng bác Chánh dẫn vô viện Đại Học Đà Lạt. Viện Đại Học nhỏ nhắn nằm trong không gian cây xanh yên tĩnh. Khung cảnh thật dịu dàng và trí thức. Viện Đại Học Đà Lạt là Viện Đại Học Công Giáo. Lần đầu tiên tôi tới đây, chưa được tiếp xúc với nhân viên nào của viện và tôi cũng thấy có ngôi nhà Nguyện lớn có thánh giá trên nóc, nhưng tôi thấy nơi đây có không khí cởi mở và ít không khí tôn giáo hơn các

215

trường công giáo Bình Linh hay Thiên Hữu ở Huế. Chúng tôi đi quanh Viện, điều làm tôi chú ý là những giảng đường được đặt tên rất hay, đẹp, trí thức và đầy tinh thần Việt Nam như Hội Hữu, Đôn Hóa, Hòa Lạc, Minh Thành. .. Chỉ có một giảng đường mang tên Spellman, một vị hồng y người Mỹ. Chúng tôi vô văn phòng Viện. Tôi đọc tờ thông báo về một ngành học mới sẽ được mở trong niên học tới tại Viện Đại Học Đà Lạt : Trường Chính Trị Kinh Doanh và Quản Trị Xí Nghiệp. Bác Chánh nói với tôi :

- Môn học mới. Môn học rất hay, rất tốt, có triển vọng và tương lai. Con nên học nếu con thích.

- Con có làm chính trị mô mà học trường này. - Con nghĩ vậy là chưa đúng. Trường dậy về

nghệ thuật quản trị đất nước, quản trị xí nghiệp, nhà máy, cửa hàng. Ai cũng cần học quản trị. Con thấy nước Nhật, nước Singapore đất hẹp, tài nguyên không có mà là những nước giàu mạnh. Còn nước ta, nước Tàu, các nước Ả Rập, Công Gô tài nguyên phong phú, đất đai bát ngát, tiền rừng bạc bể mà vẫn là những nước nghèo, kém mở mang. Như vậy con thấy một nước giàu mạnh đâu hẳn là do tài nguyên, đất đai mà là do quản trị khéo léo hay không. Người ta làm có luật, có lệ, có nguyên tắc. Mình thì làm bừa, làm càn, gập chăng hay chớ. Ông Henry Ford, ông ta đâu có phải là kỹ sư máy móc. Ông ta là nhà kinh doanh, nhà quản trị. Ông ta điều khiển các kỹ sư. Các nước Phương Tây đã dậy ngành quản trị đã lâu. Trường này là trường dậy về quản trị đầu tiên ở nước ta.

- Đi học xa tốn kém. Ba mạ cháu không đủ tài chánh .

216

- Bác nghĩ không có chi tốn kém nhiều. Nếu cháu muốn, cháu đến ở nhà bác. Nhà chỉ có hai bác. Có cháu đến ở thì bác rất vui. Ăn uống thì chỉ thêm chén thêm đũa chứ có tốn kém chi nhiều mà sợ.

Tôi im lặng. Trong bữa ăn tối tại nhà bác Chánh, tôi ngạc nhiên khi nghe ba tôi hỏi :

- Con có muốn lên Đà Lạt học tại Viện Đại Học Đà Lạt không ?

Tôi im lặng. Ba tôi nói tiếp : - Bác Chánh phân tích cho ba mạ nghe. Ba mạ

thấy những điều bác Chánh phân tích thật đúng. Tình hình ở Huế mình, càng ngày càng bất ổn. Biểu tình, bãi khóa sẽ nhiều và xảy ra thường xuyên hơn. Việc học hành khó khăn hơn. Thanh thiếu niên dễ bị lôi cuốn vô hoạt động chính trị. Sài gòn cũng sẽ xáo trộn. Ba mạ không có người thân quen ở Sài Gòn. Ba thấy thành phố này yên ổn thanh bình hơn cả. Bác Chánh là bạn thân của ba.

Bác Chánh nói : - Viện Đại Học Đà Lạt có phân khoa Khoa

Học, phân khoa Văn Khoa. Năm nay có phân khoa mới là Trường Chính Trị Kinh Doanh và Quản Trị Xí Nghiệp. Ngày nay, thế giới càng ngày càng thu hẹp. Sự giao thương buôn bán giữa các nước càng ngày càng phát triển. Môn học về quản trị là cần thiết …

Tôi ngồi im không nói.

Hết Quyển Một

217

Đón Đọc :

Trọc Sĩ Quyển II

Năm Nhập Môn Viện Đại Học Đà Lạt – Đà Lạt Năm Khái Luận Viện Đại Học Đà Lạt – Đà Lạt Năm Nhiệm Ý Viện Đại Học Đà Lạt – Đà Lạt Năm Sưu Khảo Viện Đại Học Đà Lạt – Đà Lạt Cho Đi Lại Từ Đầu Chưa Đi Vội Về Sau Ngày Trở Về

Hết Quyển II

218

Trọc Sĩ Quyển I

Ảnh bìa: Hiệu đoàn trường trung học Phan Châu

Trinh lấy từ phanchautrinhdanang.org Huy hiệu trường Quốc Học lấy từ truonquochochue.com

Huy hiệu Viện Đại Học Đà Lạt do Chung Thế Hùng, cựu sinh viên viện Đại Học Đà Lạt, vẽ lại từ hình chụp của huy hiệu bằng kim loại.

Trình bày: Quang Nguyễn Liên lạc: Quang Nguyễn

Điện thoại: 206-841-2728 Email: quangseattle2@hotmail.com

In tại: EE Printing, Kent, WA Điện thoại: 425-656-1250

Email: Info@eeprining.com