lizarra_prentsa bilduma_2010
DESCRIPTION
Lizarra Ikastola Prentsa Bilduma 2010TRANSCRIPT
Lizarra Lizarra IkastolaIkastola
-- Lizarra Lizarra --
2010eko
Prentsa Bilduma
NIE
CUPÓN
Miércoles 14 de Abril3
SACO DE DORMIR
97
71
57
65
45
03
5
00
41
4
PÁGINAS 14-16
¿TIRARÁLACOMPARSAELCHUPINAZO?
IKASTOLASDE NAVARRACuatrodécadasde
trabajoporeleuskera
FÚTBOL ESTE FIN DE SEMANADesconvocada la huelga tras el
acuerdo entre jugadores yFederación
PÁGINAS 60-61
El PP acusa a Sanzde poner a Asiáinen Can para hacerun favor al PSN
La reformalaboral precarizael mercado, dicen
los sindicatos
Los ex directivos absueltosen el ‘caso Egunkaria’ alertande que aún no se ha cerrado
La ley de vivienda mantiene el baremo únicosin excepciones para cooperativas sindicales
Tres detenidos por su posible relacióncon el homicidio del joven tudelano
El PSN arremete contra la “deslealtad” de Barcina, pero no rompe los pactos con UPN
La Policía Foral acompaña a uno de los detenidos al registro de la caseta en que vive, en Tudela. FOTO: CANAL 6 NAVARRA
LA POLICÍA REGISTRÓ AYER LA CASETA DONDE VIVEUNO DE ELLOS, QUE SON DE ORIGEN ARGELINO
Los investigadores creen que uno de los arrestados estáimplicado directamente y estudian la participación del tercero
PAMPLONA. La Policía Foral ha dete-nido a dos sospechosos por susupuesta relación con la brutal agre-sión que causó la muerte al joventudelano Javier Martínez Llort, de32 años, el pasado domingo. Uno deellos estaría implicado directamen-te en los hechos, mientras se inves-
tiga la participación de un tercero,que también fue arrestado. Las trespersonas son de origen argelino y sehallan en situación irregular en elEstado. Los investigadores, con lacolaboración de la Policía Nacional,registraron ayer la caseta donde viveuno de ellos. PÁGINAS 9-10
División en el PoderJudicial por las críticas ante
el acoso al juez GarzónPÁGINA 23
Educación suprime loscampamentos en euskera enArantza y Beintza-Labaien
PÁGINA 17
Año XVII Núm. 5.390
NoticiasDiario de
PÁGINAS 6-8 EDITORIAL EN PÁGINA 3
PÁGINAS 20-22 PÁGINA 19 PÁGINA 54
PÁGINA 28
1,10 euros Miércoles, 14 de abril de 2010EL PERIÓDICO DE TODOS LOS NAVARROS NAFAR GUZTION EGUNKARIA
Periódico + Pieza de Pulsera Alma: 1,60 euros. Periódico + Juego de ingenio: 5,05 euros. Periódico + DVD Cine Platinum: 6,05 euros. www.noticiasdenavarra.com
14 SOCIEDAD NAVARRA Diario de Noticias Miércoles, 14 de abril de 2010
4 0 A Ñ O S E N S E Ñ A N D O E N E U S K E R A >
Fue una apuesta arriesgada en tiempos difíciles y ya han pasado 40 años. Las ikastolas de Navarra consiguieron romper la vitrina del museo alque estaba condenado el euskera, ofreciendo un sistema educativo que nació del corazón del pueblo navarro. TEXTOArkaitz A. Muro FOTO Javier Bergasa
IKASTOLAS
U N cuatro y un cero. Cua-renta. Mientras que aalgunas personas lescausa cierto vértigo
subir al cuadragésimo escalón desu vida, los fundadores de las ikas-tolas de Navarra soplan con ilusiónlas cuarenta velas que adornan supastel. Y no es para menos. La lla-ma de cada cirio representa un nue-vo triunfo de aquellos navarros quehace cuatro décadas decidieronechar un pulso al sistema educati-vo vigente, que en aquel entoncesse levantaba sobre los pilares delcatolicismo y patriotismo español.Una apuesta que, durante estas cua-tro décadas, ha pintado el cuadro dela sociedad navarra con el pincel delbilingüismo, devolviéndole aleuskera el lugar que le pertenece:las calles del viejo reino navarro.
No se pueden desarrollar laslíneas de este reportaje sin contarcon el testimonio de Irene López-Goñi, prestigiosa doctora en peda-gogía y autora de la tesis doctoralIkastola: un movimiento popular ypedagógico, que alaba el “largo reco-rrido plagado de trabajo, emoción,sentimiento y buen hacer educati-vo” de las ikastolas navarras.
Pero este recorrido no se inicióhace 40 años, ya que, antes de queestallase la Guerra Civil, hubo unprimer intento de sembrar las semi-llas de la cultura navarra en el cam-po de la educación, abriendo las pri-meras escuelas vascas entre 1931 y1936 en Estella, el valle del Baztan yPamplona. Los padres de las ikasto-las que hoy conocemos arrancaronsu andadura bebiendo de diferentesfuentes ligadas al mundo de la edu-cación, que comenzaron a manaruna metodología innovadora creadapor el médico belga Ovidio Decroly.
Pero las puertas de estos primeroscentros levantados sobre loscimientos del nacionalismo vascofueron cerradas al comenzar la gue-rra, que destruyó la cosecha culti-vada a lo largo de esos cuatro años.
HACIA LA NORMALIDAD La tormen-ta política consiguió que las tizas delos centros escolares pasaran ahablar únicamente en español; aun-que el euskera seguía latiendo enlos corazones de los navarros. Espor eso que a mediados de los 60nació una flor entre las zarzas fran-quistas, que guardaba entre suspétalos la idea de crear en Navarravarios centros escolares dondepoder aprender el idioma. “Los ciu-dadanos que dan vida al movi-miento de las ikastolas no consen-tían que el euskera formara partede un museo y consideraban quehabía que modernizar la lengua”,explica Irene López-Goñi. Asimis-mo, como todavía la llama que ilu-minaba las primeras ikastolas delterritorio no se había extinguido,“resurgió la idea de crear un nuevo
sistema educativo, más plural yabierto”, subraya.
Y así fue. Varios grupos de padresy madres de Navarra, arropados pordiferentes asociaciones culturales,deportivas y de otros ámbitos, unie-ron sus fuerzas para ofrecer a susvástagos la oportunidad que ellos notuvieron. La opción de crecer en elseno de los valores que hasta la Gue-rra Civil habían sido transmitidosgeneración tras generación.
“La Institución Príncipe de Via-na, a través de su sección de vas-cuence, jugó un importante papelen un primer momento”, remarcaLópez-Goñi.
En 1965 se abrieron las puertas dela primera ikastola de Pamplona,Nuestra Señora de Ujué, ubicada enla calle Pozoblanco. Ésta nació de lamano de la Asociación de Amigosdel País. Cinco años más tarde, estecentro se dividió en dos ikastolas:
En 1981 Alsasua organizó el primer Nafarroa Oinez (fiesta de las ikastolas), que año tras año ha sido la columna vertebral de estos centros.
San Fermin, en Cizur Menor, y Pazde Ziganda, en Villava. Junto conestos dos centros educativos de lacuenca de Pamplona, nacieron losde Etxarri Aranatz (el año pasadocelebró su 40º aniversario), Olaza-gutía, Tafalla, Estella, Baztan, Lei-tza y Lekunberri (estos dos últimospertenecen en la actualidad a la redde centros públicos).
Durante estos 40 años las ikastolasde Navarra han trabajando dura-
mente para cumplir sus objetivos.Comenzaron su andadura en cir-cunstancias muy precarias, pero gra-cias al calor de los ciudadanos nava-rros, han conseguido caminar enuna misma dirección (hoy en día lafamilia de las ikastolas está formadapor 15 centros). Con el transcurso delos días, las leyes comenzaron a son-reírles y finalmente fueron recono-cidas legalmente. Un respaldo queles ha ayudado a cumplir su sueño.
Cuatro décadas trabajando por el euskera
I Z A S K U N G A S T E S IUNA DE LAS PRIMERAS PROFESORAS DEL MOVIMIENTO DE LAS IKASTOLAS
“El idioma está recibiendo ataquesdiarios y tenemos que seguir luchando”
PAMPLONA. Comenzó a ejercer deprofesora a mediados de los años 60,trabajando en diferentes locales ypisos de la ciudad. En 1970 fue unade las primeras docentes de la ikas-tola que se ubicaba en la plaza SanJosé, pasando más tarde al centroeducativo de la avenida de Bayona.Finalmente, desarrolló su labor enel mundo de la educación dentro delcentro San Fermin Ikastola.¿Cómo recuerda sus primeros días?Todo el mundo estábamos nervio-sos. Iniciamos un proyecto muybueno, estábamos todos de acuerdocon ello, pero resultaba ser muycomplicado. Algunas sensacionesque vivíamos eran buenas, perootras, en cambio, eran duras.¿Cuál era su objetivo inicial?Euskaldunizar; enseñar y que los
alumnos estudiaran en euskera. Endefinitiva, sacar el idioma del entor-no del caserío a la calle, a la plaza,al mundo. Era un objetivo que nosdaba mucha fuerza e ilusión.Sus primeros pasos los dieron enplena dictadura franquista.¿Sufrieron algún percance con elrégimen?Sabíamos que la Guardia Civil anda-ba detrás, que iba a los pueblos arecopilar información sobre noso-tras, que acudía a casa del alcalde (enaquella época era Miguel JavierUrmeneta) para preguntar si éramosbuenas, si nos portábamos bien... Engeneral, las ikastolas no estabanreconocidas y había dificultades entodos los sentidos.¿Dónde desarrollaban su labor?Antes de que yo comenzara a tra-
mos nuestro propio material. Unmétodo que recuerdo, si se le puedellamar de esta manera, eran lospalillos que empleábamos paraescribir y aprender los números. Alprincipio no estábamos muy pre-parados. Era un método vivo. Utili-zábamos el entorno que nos rodea-ba para enseñar el idioma. El apren-dizaje se desarrollaba en grupos.En su opinión, ¿cuál ha sido elhecho más importante que hainfluido en la vida de estos centros?Lo más importante ha sido el reco-nocimiento por parte de la Admi-nistración y, por otro lado, las ayu-das económicas que hemos ido reci-biendo de diferentes fuentes; nos hanayudado mucho en este proyecto.A día de hoy, ¿cree que fue unaapuesta acertada?Sí. Aquella apuesta que hicimos enaquellos tiempos, que en un momen-to dado ni nos creíamos que podíasalir adelante, ha sido importante. Eleuskera no está sólo en la ikastola,sino que también está en la escuela,en los institutos, en las universida-des, etcétera. Esto no acaba aquí, tie-ne que ir a más. El idioma está reci-biendo ataques diarios y tenemosque seguir luchando. >A.A.MURO
bajar, ya hubo unos primeros inten-tos de fundar una ikastola. Un añoantes Mikela Gastesi comenzó a tra-bajar en un local que pertenecía ala Asociación de Amigos del País,si mal no recuerdo. Al año siguien-te, cuando yo entré, comenzamos adesarrollar este proyecto en un pisode la plaza San José. A partir deentonces las ikastolas de Navarrafueron cogiendo cada vez más fuer-za. Posteriormente nos trasladamosa un local de la avenida de Bayona.Las ikastolas nacieron con un nue-vo sistema pedagógico bajo el bra-zo. ¿Cómo empezaron a trabajar?Los primeros años como se podía,no había material. Nuestro objeti-vo era que los alumnos aprendieraneuskera y para ello utilizábamostodos los medios posibles. Creába-
Diario de Noticias 2010eko apirilak 14, Asteazkena NAFARROA SOCIEDAD 15
4 0 U R T E E U S K A R A Z I R A K A S T E N >
Olatzagutiako Ikastola Iruñetik kanpo zabaldu zen lehena izan zen. Garaiko gelatxiki hura 500 kide dituen familian bilakatu da gaur egun. TESTUA Arkaitz A. Muro
Gela txikia, kemen handia
B I emakume kementsurenilusioa eta amets bateksortzen duen indarra.Hauek izan ziren Olatza-
gutiako ikastolaren, Iruñetikkanpo sortu zen lehenengo ikasto-laren, zutarriak; gaur egun sendoeta trinko zutik jarraitzen dutenak.Izan ere, Milagros Lopez de Goi-koetxeak eta Mikele Aierdik egin-dako lanari esker, Olaztiko hau-rrek, eta baita ingurukoek ere,beren ikasketak euskaraz burutuahal izan zituzten.
Gerra osteko egoera ez zen batereona izan Sakanan. Euskaraz biziziren karrikak mutu geratu ziren.Hala ere, euskararen aldeko jarre-ra ez zen desagertu, eta 60.hamarkadaren amaiera aldeaneuskal eskola bat sortzeko ideia jaio
zen. Era horretan, Milagros Lopezde Goikoetxea eta Mikele Aierdiburu-belarri hasi ziren lanean,Olatzagutiako ikastola martxanjartzeko. Lehen ikasturtean etxezetxe ibili ziren haur bila, eta 30neska-mutikorekin hasi zirenlanean, 1969ko irailean.
Irakaskuntzaren munduan hasizuten bidaian Jorge Cortes Izaleuskaltzaina, Vianako Printzea Ins-tituzioko ordezkaria, izan zutenbidai lagun. Cortesen laguntza1971n izan zuten, Altsasun, IñigoAritza Ikastola zabaldu zutenean;Mikele Aierdi bertara pasa zen.
Hasierako urteetan hamaika ikas-taro egin behar izan zituzten Donos-tian eta Iruñean, hizkuntza bat ira-kasten ikasteko. Ahalegin handihorrek etekin handiak eman zituen. Altsasuko Iñigo Aritza Ikastola Olaztiko gelatik jaio zen. ARGAZKIA: UTZITAKOA
U R T E E S A N G U R AT S U A K
● 1969. Olatzagutiako Ikastolasortzen da.● 1971. Altsasuko ikastolak lehenpausoak ematen ditu Lavadero-n.● 1972. Urdaingo ikastolaren sorrera.● 1976. Aralarreko Mikel DoneaKooperatiba sortzen da.● 1979. Altsasuko Iñigo Aritza Ikas-tolak ateak zabaltzen ditu.● 1981. Lehenengo Nafarroa Oinezfesta antolatzeko ardura izan zuten.● 1982. Ziordiko lehen ikasleenmatrikulazioa.● 1992. Urdaingo ikastolaren ixtea.● 1993. Bigarren Oinez festa.● 1995. DBH martxan jartzen da.● 2005. Nafarroa Oinez festa.● 2008. Txikoa Haur Ikastolakateak zabaltzen ditu.
San Fermin Ikastola Iruñean sortu zen lehen ikastolaren semea da. Urte hauetanzehar hazten joan da, eta Nafarroako handiena da gaur egun. TESTUA Arkaitz A. Muro
Itxaropenari ateak zabalduz
S AN Fermin Ikastolarensenitartekoek moztu zutenNafarroako ikastolek lauhamarraldi hauetan zehar
zuzen jarraitu duten bideko zinta.Izan ere, aurtengoan 40. urteurre-na ospatzen duten arren, 1963anjaio zen gaur egun Zizur Txikiankokatzen den ikastolaren aitona.Baina euskaraz bizitzeko martxanjarri zen amets hura ikastolakateak zabaldu zituen egun bereanamaitu zen; garai hartan Estatuanbizi zen egoera politikoak itxi zuenAgoitz kalean zabaldu zen lehenikastola.
Hala ere, nafarren artean itxaro-pena ez zen galdu, eta bi urte beran-duago, 1965ean, euskaltzale taldebatek eta Euskal Herriaren Lagunak
elkarteak bultzatuta Uxue Ikastolajaio zen Iruñeko Pozoblanco kalean.
Urteak joan eta urteak etorri, lehenikastola hura handituz joan zen (300ikasle izatera iritsi zen) eta, lekuzaldatu behar izan zuen; San Jose pla-zatik Baionako etorbidera egin zuensalto. 1970ean nafarren artean sortuzen lehen ikastola betirako agurtuzen, San Fermin eta Paz de Zigandaikastolei bidea eginez.
Banandu ostean, Uxue Ikastolatiksortutako San Fermin Ikastolakokideak Verbo Divino fraideek ZizurTxikian zuten ikastetxeko gela ba-tzutan hasi ziren lanean. Handikurte batzuetara, komentuko insta-lakuntzak erosi (44.000 metro karra-tu), eta Nafarroako ikastolarik han-dienean bilakatu zen. San Fermin Ikastolaren hasierako urteak. ARGAZKIA: UTZITAKOA
U R T E E S A N G U R AT S U A K
● 1970. Apirilaren 2an jaio zen.● 1978. San Fermin ikastolak 951ikasle zituenean, 165ek utzi eginzuten, Iruñeko lehen Udal ikastolasortzeko.● 1978. BBB jarri zuten martxan.● 1980. San Fermin Ikastolatik JasoIkastola jaiotzen da.● 1990. UBI eskaintzen hasi ziren.● 1999. Gurasoen elkarteak ikastolazaharberritzea erabakitzen du.● 2000. Nafarroa Oinez festa anto-latzen dute, berritze lanek sortzendituzten kostuei aurre egiteko.● Ezin da ahaztu. Jesus Atxa zuzen-dariak lan handia egin zuen San Fer-minen (bertako zuzendaria izan zen)eta Nafarroa osoko ikastolen alde.
Paz de Ziganda Ikastolaren ama Iruñeko Uxue Ikastola izan zen. Amaren ametsarijarraituz, belaunaldiz belaunaldi ehunka haur euskaldundu ditu. TESTUAArkaitz A. Muro
Amets baten atzetik
G AUR egun Arga ibaiarenertzean loratzen den lan-darearen sustraiak Iru-ñeko Alde Zaharraren
bihotzean daude. Izan ere, 1963anNafarroako euskaltzale batzuek, etahorien artean Jose Antonio Muguer-za, euskararen haziak landatzen hasiziren. Lehen saiakera honetan loretxiki bat jaio zen, baina frankismoa-ren ekaitzak suntsitu egin zuen.
Handik bi urtetara, 1965ean, biga-rren lore bat jaio zen, luzaroan irau-teko xedea zuena. Euskaltzale horienartean, Vianako Printzea Instituzio-ko euskara sailean lan egiten zuenJorge Cortes Izal lorezainak landa-rea zaintzeko ardura hartu zuen. Etaongi bete zuen bere papera. Nafa-rroako euskararen zelai berdeanloratuz joan ziren lore bakoitza ongi
zaindu zuen Cortes Izalek.Euskaraz bizitzeko ametsaren
atzetik, Iruñean sortu zen lehenikastola, Uxue Ikastola, ikasketakeuskaraz burutu nahi izan zituztenhaurrak bildu zituen. Handik urtebatzuetara ikastola txiki geratu zeneta bitan banatu zen: Paz de Zigan-da eta San Fermin. LehenengokoakBaionako Etorbidean geratu ziren .
Urte batzuk igaro ostean, txikigeratu zen Donibane auzoko lokalaeta beste batzuetan aritu behar izanzuten: Luis Amigo ikastetxearenzati batean, San Juan de Dios ikas-tetxean eta hemen egon ziren Ata-rrabiako Dominikoen ikastetxeaalokatu zuten arte. 1991n antolatuzuten Nafarroa Oinez festan bildu-tako diruarekin, eraikin berriazabaldu zuten 1995ean.San Juan de Dios ikastetxean aritu ziren garaiko argazkia. ARGAZKIA: UTZITAKOA
U R T E E S A N G U R AT S U A K
● 1970. Ikastola sortzen da.● 1970-1971, nortasuna. IruñekoMaria Paz de Ciganda y Ferrerenomenez, Paz de Ziganda izena jarrizioten ikastetxeari. Emakume poli-fazetiko, euskal kulturaren zale, etaongile izan zen lehen urte zail haie-tan Paz de Ciganda andrea.● 1991. Aurretik Luis Amigo ikas-tetxearen zati bat alokairuan izanziren. Ondoren San Juan de Diosikastetxean izan ziren, AtarrabiakoDominikoen ikastetxea alokatu zutenarte. 1991n Nafarroa Oinez festaantolatu zuten.● 1995. Eraikin berriak ateak zabal-du zituen.● 2010. Bere bigarren Oinez festaantolatzeko ardura du.
16 SOCIEDAD NAFARROA Diario de Noticias 2010eko apirilak 14, Asteazkena
4 0 U R T E E U S K A R A Z I R A K A S T E N
Apustu garrantzitsua izan zen. Hala ere, tafallarrek gogoz egin zuten aurrera, bereniraganeko arima berreskuratu ahal izateko. TESTUAArkaitz A. Muro ARGAZKIAUtzitakoa
Iraganeko arima berreskuratuz
T AFALLAKO eta ingurukoherrietako karrikak oraindela hiruzpalau mendegeratu ziren mutu, hau da,
duela lau mende, gutxi gorabehera,euskaraz hitz egiteari utzi zioten.1969an, berriz, iraganeko arimaberreskuratzeko xedearekin, ikas-tola sortzeko ideia zabaldu zen.Asmo horren atzean Gipuzkoatikiritsitako V. Luzuriagako langile tal-de bat zegoen, ez baitzuten nahiberen seme-alabek euskara galtzea.
Amets hura tafallarren arteanzabaldu zen, eta ikastolaren lehenzutarriak herritarren bihotzetanhasi ziren zutitzen. Horretarako,German Kabarbaienek eskatuta,Vianako Printzea Erakundeko Jor-ge Cortes Izalen laguntza izan zuten.Egunak joan eta egunak etorri,
behar adina paper eta agiri pilatuostean, tafallarrak otsaila aldeanhasi ziren leku egoki baten bila. Zor-tzi ikasle bidaiatzen zituen euskara-ren trenaren lehen geltokia SanSeverino zaharren egoitza izan zen.
Tafallako Ikastolan lanean hasiziren lehenengo irakasleak kanpo-tarrak ziren. Lehenenegoa Gar-tzaingo Nekane Zelaieta izan zen etahonen ondoren Gotzone Eizmenditolosarra eta geroago Matxalen Idoiaritu ziren. Azken honek lan han-dia egin zuen ikastetxearen alde.
Udalarekin akordio batetara aile-gatu ostean, Pikondo kaleko ikas-tetxe zaharreko gelak erabiltzen hasiziren. Handik urte batzuetara insta-lakuntzak handitu zituzten. Gauregun 377 ikaslek eta 42 langilek osa-tzen dute Tafalla Ikastolako familia. Ikastolak hasieratik egin zuen euskal kulturaren aldeko apustua.
U R T E E S A N G U R AT S U A K
● 1970. Ikastola sortzen da.● 1973-1974. Ikasturtea 40 ikasle-rekin hasten da.● 1986. Ikastolak bere lehen Nafa-rroa Oinez festa antolatzen du,Oinez edo hegaz, beti euskaraz lelo-pean.● 1997. Ikastolak bigarren NafarroaOineza antolatzen du. Lan ta lanauzolan izan zen erabili zuten lema.Festan lortutako diruarekin erai-kuntza berria egin zuen, lehengoa-ren jarraipena.● 2001-2002. Ikasturte horretatikaurrera ikasle kopuruak gora egitenari da eta kurtsoak bikoiztu egitendira. Eskola txikia geratu da.● 2011. Ikastolak bere hirugarrenNafarroa Oinez festa antolatuko du.
Lizarran ikastolaren ideia ez zen orain dela 40 urte jaio. 1931n lehen euskal eskola batizan zen Ega ibaiaren hiriburuan. Oraindik ere haren arima bizirik dago. TESTUAA.A.M.
Errautsen artean jaio zen
L IZARRAK eta euskarakharreman estua izan dutebetidanik; Lizarraldeajanzten duten lekuko ize-
nak irakurtzea besterik ez dago.Hizkuntza eskualdeko herritarrenahotik desagertu zen arren, euska-ra beti izan da bizirik lizarratarrenbihotzean. Hori dela eta, 1931nlehen Euskal Eskola sortu zen Egaibaiaren hirian; euskara hutseanlan egiten zuen lehenengo ikas-tetxea izan zen.
Baina, tamalez, urte batzuk beran-duago, 1936an, frankismoarenharresiak euskal eskolak Lizarral-dean hasi zuen bidea oztopatu zuen.Euskal hizkuntzan bizi ziren kla-rionak 40 urtetako loaldian mur-gildu ziren.
60. hamarraldiaren bukaeraaldean lau hamarkadaz zutik iraunzuen harresia pixkanaka apurtzenhasi zen, eta lizarratarrak frankis-moaren hormaren beste aldean argiizpiak ikusten hasi ziren: 1970ekoirailaren 29an, guraso talde batekbultzatuta, eta Vianako PrintzeaInstituzioaren, Euskaltzaindiaren,San Fermin Ikastolaren eta Liza-rrako Udalaren laguntzaz, egunezagutzen dugun Lizarrako Ikasto-lak ateak zabaldu zituen.
Ordutik hona ikastola asko aldatuda. Nabarreria kalean lokal txikibat izatetik 1991n inauguratu zenetxe berri eta handi bat izatera pasada. Urte hauetan zehar ehunka liza-rratar euskaldundu ditu, hizkuntzaberriz herritarren ahora itzultzeko.
U R T E E S A N G U R AT S U A K
● 1970. Irailaren 29an zabalduzituen ateak.● 1977. Ikasleen gurasoak Ira-kaskuntza eta kontsumo kooperati-ba sortu zuten.● 1982. Apirilean OHOko 12 gelaklegeztaturik geratu ziren.● 1985. Ikastolak antolatu zuenlehenengo Oinezarekin Eskolapioenikastetxea eta lur saila erosi ziren.● 1991. Ikastetxe berriak ateakzabaldu zituen.● 2009. Elkarbizitza praktika oneisari nazionala jaso zuen.● 2009-2010. Europako Bikainta-sun Zigilua jaso zuen (500+ urrea)eta Nafar Gobernuak NafarroakoBikaintasun saria eman zion.
Auzolanaren indarraz Baztandarrak buru-belarri hasi ziren lanean, euskarahilzorian zegoen eremuan berpizteko. TESTUA Arkaitz. A. Muro. ARGAZKIA Utzitakoa
Auzolanean hizkuntzaren alde
E USKAL HERRIKO txokoguztietan bezala, frankis-moak egoera larrian utzizuen euskara Baztan ingu-
ruan. Hizkuntzaren belaunaldizbelaunaldiko ahozko transmisioaeten egin zen, eta herritar askokezin izan zuten ikasi beren gura-soek mintzatzeko erabiltzen zutenhizkuntza. Egoera honen aurrean,guraso talde batek, indarrak batu,eta euskara hutsean ariko zen ikas-tola bat eraikitzeko apustuari ekinzioten. Abentura hura 3 eta 6 urtetarteko 27 ikasle eta irakaslebatekin jarri zuten martxan.
Ikastola osatzen zuen lehen gelaMiserikordian hutsik zegoen alder-di batean izan zuten. Gurasoekgaraiko erretore Don FranciscoEgozkueri eskatu zioten lokalaren
egoera zela eta, auzolanean goitikbehera zaharberritu zuten.
Proiektua pixkanaka-pixkanakaerrotzen joan zen, eta ikasle kopu-ruak gora egiten zuen urtetik urte-ra. Gainera, ikastolaren ametsa-rekin aurrera egiteko, NafarroakoDiputazioak, Baztango Udalak,Aurrezki Kutxak, BaztandarrenBiltzarrak eta herritarrek berenpoltsikoetatik ateratako diru-laguntzak jasotzen hasi ziren.
Handitzen zihoan heinean, lekuarazoak izaten hasi ziren. EskolaNazionaleko gelak, Udalak utzitakoElbeteko eskola eta azkenik Hospi-talaria, mojek hutsik zuten El Pilarikastetxea; hauek izan dira Baztan-go Ikastolak urte hauetan izandituen etxeak. Izan ere, familia eten-gabe hazten joan da geroa bermatuz. Bailarako haur askok bat egin zuten proiektuarekin.
U R T E E S A N G U R AT S U A K
● 1970. Ikastola sortzen da.● 1974-1975. OHOko 5 mailarairitsi zen Baztango Ikastola, hiru ira-kasle lanean ari zirela.● 1977. Eskola Nazionala hutsikgeratu, eta bertako lau gela erabilizituzten. Hurrengo ikasturtean bigela gehiago erabili zituzten.● 1979-1980. Udalak Elbetekoeskola utzi zion Ikastolari.● 1980-1981. OHOko lehenengopromozioak ikasketak amaitzenditu. Udalarekin lortutako adosta-sunaren ondoren, mojek hutsikzuten El Pilar ikastetxea erosi zuten.● 1982. Nafarroa Oinez festa anto-latu zuten; egiten zen bigarrena.● 1985. Elbeteko egoitza utzi, etaberrira pasa zen garai bateko OHO.
Ikasleak, Nabarreria kalean izan zuten hasierako lokalean. ARGAZKIA: UTZITAKOA
14 SOCIEDAD NAFARROA Diario de Noticias 2010eko apirilak 15, Osteguna
Gazteak eta alkoholaG AUR egun, gazteak hama-
bi-hamahiru urterekinhasten dira edaten. Hasie-ran joko gisa hartzen
dute: boteloia egin edo tabernatarajoan. Bertara bakarrik joatea ez daohikoena izaten, normalean, tal-dean joaten dira eta gaua sartzea-rekin batera edaten hasten dira.Alkohola adinez nagusiak direneieskatzen diete, bai tabernatan etabatez ere, boteloia egiteko garaian.Izan ere, dendetan askotan nortasunagiria eskatu eta alkohola eskuratugabe geratzen direnez, inguruandagoen helduren batengana joan etamesedea eskatzen diote.
Alkoholak oso ondorio larriakizan ditzake, nahiz eta ez den betihorrela izaten. Normalean, guztiokizaten edo jasaten dugun ondo-rioetako bat bestondoa da, ajea.Gainera, zenbaitetan bezperako
Gazteak eta alkohola oso modan dagoen gaia da. Testu honetan gai horren inguruko hainbat alderdijorratzea gustatuko litzaidake: gazteen irudia, alkoholaren ondorioak, inguruko jendearen kezkak eta
alkohola orokorrean. TESTUA Yasmin Mencia ARGAZKIA Jose Ramon Gomez
zenbait ekintza ez dira oroitzen edozerbaitegatik damua sentitzen da.Orain arte aipatutako hauekkonpontzea oso erraza izan daiteke,baina badira konpontzen horrenerrazak ez diren beste hainbatondorio, edo agian, konpondu ereegin ezin daitezkeenak, Esate bate-rako, alkoholaren eraginez egune-ro alkohola edateko beharra izatea,alkoholismoa, hain zuzen ere.Ondorioz, alkohola ezin uztea. Bes-te ondorio bat, adibidez, alkohola-ren ondorioz babesik gabeko harre-man sexualak izan eta haurdungeratzea, ekintzarekin oroituz edooroitu gabe.
Festa egunetan, eskuarki, anbu-lantziak hiri edo herriko puntuezberdinetan aurkitzen dira,mozkortuta daudenek zerbaitbehar badute, benetan gaizki sen-titzen badira, borrokaren bat egon
dago; badaude guztiaren berriduten gurasoak eta ezer ere ez daki-tenak. Dakitenek ez dute besteaukerarik eta onartu egin beharizaten dute. Dena den, nahi dutengauza bakarra bere seme-alabakongi egotea da. Ez dakitenek, aldiz,bere seme-alabek ez kontsumitzekoesperantza baino ez dute izaten.
Gazteok, normalean, edariaknahastu egiten ditugu, hau da, gauosoan ez da edari bera edaten, alda-tu egiten da: zapore ezberdinekotxupitoak, garagardoa, kalimotxoaedo kubatak. Gainera, askotanalkoholarekin batera porroak etatabakoa kontsumitzen dira, etahauen eragina areagotu egiten da.
Beraz, esan liteke, hauek direlagaur egungo errealitatearen ezau-garriak. Hala ere, gauza guztiekinbezala, kontrolatu egiten bada, ondo-rioak ez dira horren larriak izango.
Honako irudi hau, orokorrean, asteburuero errepikatzen da gure herrietako eta hirietako karriketan.
Lizarra Ikastola (Lizarra)
IkastolakZOZKETAN SARIAK LORTU!
GALDERAK
● 1. Zeintzuk dira alkoholarenondorioak?● 2. Nolakoa izan da historianzehar emakumearen egoera?● 3. Zertarako erabiltzen dakalamua?
IZEN-ABIZENAK
-
IKASTETXEA
ADINA
TELEFONOA
-
ERANTZUNAK BIDALI! Erantzunak posta elektronikozbidal ditzakezue:[email protected] posta arruntez bidalditzakezue:Nafarroako Ikastolen ElkarteaSan Anton 3, 1º31001 Iruñea948 222196
IRABAZLEAKOinez materiala: Nerea CiaurrizSola (1) eta Iñigo Tomás Crespo(2). Inter Sport Irabia (baloia):Gorka Razkin. Asegarce (4 sarre-ra): Goizalde Martínez.
Datu Pertsonalak Babesteari buruzko abenduaren 13ko 15/1999 Lege Organikoan xedat-zen dena betez, zure datu pertso-nalak ZOZKETA fitxategian sar-tuta daudela eta horren helburua erakundeak antolatutako zozke-tak kudeatzea dela jakinarazten dizugu. Fitxategia Datuak Babes-teko Agentzian aitortu dugu eta datuen segurtasuna bermatzeko neurriak ezarri ditugu.
www.nafarroaoinez.net
Aholkua
I R AT I S A N M A R T I N
K AIXO, Garikoitz: Zure eskutitzajaso nuen eta hona hemen nire
erantzuna. Ulertzen dut beldurtutaegotea, baina adin hauetan ohikoada edatea. Nik ezin ditut gauzakkonpondu, baina nire iritzia eman-go dizut.
Hasteko, nire ustez, gaur egungoegoera oso larria da; gero eta lehe-nago hasten baitira gazteak edaten.Aurreko asteburuan, esate baterako,12 urteko neska bat lurrean zerral-do altxa ezinik ikusi nuen; inguruan,lagunak zituen, barrezka ari ziren.Niri, aldiz, farregarria baino pena-garria iruditu zitzaidan. Hurrengoegunean ez zen ezertaz gogoratuko,eta hori pena handia da; gainera,bere gorputza ere kaltetzen du. Etahau ez da guztia, hurrengo egunean
izango zuen ajea! Izugarri gaizkipasako zuen. Gajoa!
Garai hauetan dendetan ez dutenortasun agiria eskatzen eta horigazteontzat abantaila da; baita den-darientzat ere, bestela, bezeroakgalduko lituzkete eta diru gutxiagoirabazi. Boteloiak egiteko lekuaproposik ere ez dago, eta ondorioz,hurrengo egunean kale-garbiketanaritzen diren langileek lan gehiagoizaten dute gazteok utzitako guztiagarbitzen.
Kontsumitzen diren edariak erealdatu egin dira. Lehen, kalimotxoaeta garagardoa ziren edaten zirenedariak, orain aldiz, gradu altukoedariak dira gorputzean sartzendirenak. Gainera, horrek ondoezaareagotu egiten du eta pasatzen denmomentu txarra askoz gogorragoaizaten da.
Arrazoiei dagokienean, hastekoesan beharra dago, gazteok edatekoditugun arrazoiak ez direla logikoakizaten, umekeriak izaten baitira. Ba-
tzuen arabera, ezinezkoa da jai edofesta batean alkoholik edan gabeongi pasatzea; eta hori ez da egia.Gainera, apurka-apurka zure gor-putza hiltzen ari zara.
Zu ez zaitez larritu, nahiz eta nor-mala den zure adinean larritzea etahorrela egotea, beldurtuta. Garaihauetan hilero izaten dira gazteen-tzako festak, eta hauetan egiten dengauza bakarra: gehiegi edan, taber-netara joan, dantza apur bat egin etaetxera zeharo mozkortuta joan iza-ten da. Zuk aipatu zenidanaren ara-bera, zure lagunek ez diete bere gura-soei alkohola edaten dutela esan, etahori egin dezaketen gauzarik oke-rrena da. Zuzenagoa eta hobe baitagurasoekin konfiantza izan eta guz-tia kontatzea. Batez ere, jakin deza-ten egiten duzuna zer den; nahiz etaez duten guzti-guztia zertan jakin,nondik nora ibiltzen zaren jakitea ezdago gaizki.
Gazte batzuk esaten dute alkoholaedanda askoz ausartagoak direla
zenbait gauza egin eta edonorekinhitz egiteko, gehiago animatzen dire-la, azken finean. Eta egia da, dantzaegiteko lotsa duenak, esate baterako,alkohola edan eta ziurrenik dantzagehiago egingo du.
Nik aholku hauek ematenbadizkizut zuk eskatu dizkidazulakoda, eta benetan, edateak ez duelamerezi pentsatzen dudalako. Gaine-ra, lehen esan dudan bezala, alkoho-larekin lagunak diren askok, bene-tako laguntza behar izaten duzu-nean, kale egiten dizute eta ez dizu-te behar duzun laguntza eskaintzen.
Hau guztia gutxi ez balitz, edateakez dio zure gorputzari inongo mese-derik egiten, diru mordoa xahutzenduzu eta egingo ez bazenu, beste gau-za interesgarri mordoa erostekoaukera izango zenuke.
Beraz, badakizu zein den nire iri-tzia. Orain pilota zure teilatuan dago,zuri tokatzen zaizu jolastea.
Muxu bat eta benetan, zainduzaitez.
Harreman gazi-gozoa
Gurasoek, normalean,beren seme-alabenegoera ezagutzendutela uste dute
Alkoholak oso ondoriolarriak izan ditzake,nahiz eta ez den betihorrela izaten
bada... lagundu ahal izateko. Medi-kuak mozkorrekin kezkatu egitendira eta gazteak mentalizatzekokanpainak, iragarkiak... jarri ohidituzte abian.
Gurasoek, normalean, berenseme-alaben egoera ezagutzen dute-la uste dute. Hala ere, denetarik
Diario de Noticias 2010eko apirilak 15, Osteguna NAFARROA SOCIEDAD 15
Lizarra Ikastola (Lizarra)
Gizonezkoen etaemakumezkoenosagarritasuna
H ASTEKO, esan beharradago, nortasun aldetikemakumeak eta gizo-nezkoak oso ezberdinak
direla, oro har. Topikoak dioenez,emakumeak, esate baterako, gizo-nak baino malguagoak dira, baitahiztunagoak eta sentiberagoak ere.Mutilak, bestalde, neskak baino isi-lagoak izaten dira, zakarragoak etabaita bat-batekoagoak ere.
Jarraitzeko, bi sexuek bizitzandituzten helburuak behatuz, ema-kumeak maitasuna, amatasuna etasentimenduen adierazpena izatendituzte helburu gisa. Gizonek, aldiz,sexua, boterea eta onarpen soziala.
Zaletasunei erreparatzen badie-gu, emakumeei erosketak etatxutxu-mutxuak gustatzen zaizkie-
Berdintasunaz etengabe hitz egiten dugun garaihauetan, ezin ditugu ahaztu gizon eta emakumeen
artean dauden desberdintasunak; izaera aldetik(gustuak, nortasuna, bizitzako helburua, zaletasunak)
eta egoera dela eta (erlijioa historian zehar,eskubideak). TESTUA Iosu Urra ARGAZKIA Oskar Montero
la esan dezakegu. Gizonek, ordea,kirola eta lagunarte zaratatsuakdituzte gogokoago.
Ahalmenei erreferentzia eginez,emakumeek gizonezkoek baino abe-rastasun lexiko handiagoa dute, bai-na ahalmen espazialari begiratzenbadiogu, gizonezkoek emaku-mezkoek baino ahalmen espazialaskoz handiagoa dutela kontura-tuko ginateke. Ohikoa da esateaemakumeen aldi berean hainbatzereginetan jarduteko gaitasunadutela, gizonezkoek baino askozhandiagoa. Informazioa biltzeko etasailkatzeko trebetasunak,ordea,gizonezkoek emakumezkoek bainohandiagoa dute. Bestalde, emaku-meen adimenaren garapena gizo-nezkoena baino azkarragoa da, 15
urte bete arte. Beraz, mutilei biurteko aldea ateratzen diete.
Historian zehar emakumeak osodiskriminatuak egon izan dira beti,gizonezkoek askatasun osoa zutenbitartean. Erlijio kristau katoli-koak izugarri diskriminatu izanditu emakumeak. Baina, XX. men-
dean, emakumeen mugimen-duekin, sexu-berdintasun aldarri-katzen hasi zen; eta azkenean,apurka-apurka, bi sexuen artekoberdintasuna lortzen ari da, Esta-tu batzuetan emakumeek oso egoe-ra txarra bizi duten arren.
Bukatzeko, esan behar dut, lehe-
nago aipatutako gauza askorekin eznagoela batere ados. Horiek guztiaktopikoak baino ez dira, esate bate-rako, oso isilak diren emakumeaketa gizonezko oso berritsuak erebadaude. Beraz, bazter ditzaguntopikoak eta sexuak eta begira die-zaiogun pertsonari.
Neska gazte koadrila bat, emakumeen aldeko mural bat marrazten, Atarrabian.
Iritzia
P I L A R G A L D E A N O
H ASTEKO, eta gai honi hasieraemateko, ezinbestekoa da an-
tzinako gizarteari buruzko hain-bat ezaugarri aipatzea. Garaibatean emakumeek ez zuten ezeregiteko eskubiderik; gainera, betietxean geratu behar izaten zuten,etxeko lanak egin eta umeak zain-tzen. Gizonak kontrolatzen zuen
dena: dirua, emakumearen egi-tekoak...
Gaur egun ere, gizon eta emaku-meen artean bereizketa handiakdaude. Esate baterako, badirudiemakumeak ez duela lan batzue-tarako balio; horrela ez den arren.Alderantzizkoa ere gertatzen da,hau da, arraroa egiten zaigu gizo-nezkoak emakumezkoen lanakegiten ikustea: arropa dendatan,garbitzaile... Kirolari erreparatzenbadiogu, hemen, bereizketa beraegiten dela ikusten da; hau da,badirudi hainbat kirol ez direla
aproposak emakumeak egiteko.Gainera, gaur egun, aspaldianbezala, etxeko lanak batez ere ema-kumeak egiten ditu.
Nolakoak gara emakumezko etagizonezkoak, ordea? Zalantzarikgabe ezberdinak gara. Emaku-meok arduratsuak, sentiberak, bigauza aldi berean egiteko gai, mai-temintzen errazak, txutxu-mutxuzaleak, konponbiderik gabekogatazka amaigabeen sortzaile...Gizonezkoak, aldiz, arduragabeak,sentimenduak adierazteko itxiak,bi gauza batera egiteko ezgaiak,
interes gutxikoak, gatazka txikiensortzaile, alferrak... Hala ere, kon-tuz, horrek ez du esan nahi ema-kume eta gizon guztiak berdinakdirenik, hauek guztiak orokorta-sunak baitira.
Orain arte aipatutakoarekin ezdut esan nahi gizonek ez dituztelagauza onak egiten. Maitemintzendirenean, esate baterako, txoro-txoro eginda egoten dira, detalleakizaten dituzte eta oso maitekorrakbihurtzen dira. Hala ere, gizo-nezkoek bi alderdi erakutsi ohidute: batzuetan oso jatorrak diren
arren, handik gutxira nekagarrieta astunak bihurtzen dira.
Ezberdintasun ugari badituguere, berdintasunak ere baditugu:sukalde kontuetan, eraikuntzan...Emakumeen borrokari eskereskubideak berdintzen ari dira.
Ondorioz, esan dezakegu, gizon etaemakumeek lan guztietan jardutekobalio dutela eta eskubide berberakdituztela. Hori izan da eta izan beharda guztion borroka, ez emakumee-na soilik. Hala ere, naturaz ezberdi-nak garela ukaezina da, baina aniz-tasuna ez al da aberastasuna?
Gizonak eta emakumeak
JOSEBA AZKONALIZARRA. Aipatzekoa da, gauregun cannabisaren kontsumoakgora egin duela. Gainera, 14 eta 18urte bitarteko gazteen artean egu-nero erretzen dutenen kopurua%3.6 da. Honekin ondoriozta dai-teke, gazteak oso goiz hasten dire-la droga hau kontsumitzen, canna-bisa erretzen. Bestalde, gaur egun-go kalamua eta duela urte batzuk
DATUEN ARABERA, GAZTEAKDROGA HAU KONTSIMITZENOSO GOIZ HASTEN DIRELA
ONDORIOZTA DAITEKE
zegoen kalamua konparatzen badi-tugu, oraingo kalamua askoz ereindartsuagoa dela ikusiko da;beraz, bere eragina askoz eragin-korragoa eta arriskutsuagoa izan-go da.
Beste ikuspegi bat dutenek diotekalamua ez dela batere txarra osa-sunerako. Zenbait gaixotasuniaurre egiteko hau gomendatzenduten mediku eta naturistak badau-de, cannabisa beste landare batenmoduan ikusten dutenak, hainzuzen ere. Hau dela eta, gaur egundrogen kontsumoaren ingurukozenbait kanpaina egin izan dira,hori bai, neurrizko kontsumoarenaldekoak.
14 eta 18 urte bitarteko gazteen %3.6akegunero erretzen du cannabisa
Kalamua aspaldi erabili izan denlandare bat da. Landare horrenbihotzak tabakoarekin nahastu etazigarro bat osatzen da ondorenerre ahal izateko. Landare hau,lehen esan dudan moduan, drogenartetik errezetatu egiten den batda. Kalamua eta beste drogakkonparatuko bagenitu, kalamua-ren eragina besteena baino arina-goa dela esan beharko genuke.
Ondorioz, esan liteke, erabilerazuzena egiten bada eta gehiegike-riarik gabe kontsumitzen bada ezdela kaltegarria. Beti ere, zuk kon-trolatzen baduzu cannabisa eta ezcannabisak zu. Ez hori bakarrik,cannabisak sortzen dituen kalteakez dira alkoholak edo tabakoaksortzen dituztenak baino okerra-goak. Hori dela eta, eza da ulerga-rria zergatik ez duten cannabisalegeztatzen edo alkohola eta taba-koa debekatzen; hau da, zergatikez dituzten hirurak maila bereanjartzen.
Marihuana landarea-ren hosto bat. ARGAZKIA:
DIARIO DE NOTICIAS
66 MIRARTE KULTURA Diario de Noticias 2010eko apirilak 23, Ostirala
P E L L O E T X A N I ZLIZARRA IKASTOLAKO IRAKASLEA
“Oraindik ez diotazalpenik ematen
dokumentalak izanduen arrakastari”
Kulturarekiko zaletasunakbatu zituen Pello Etxaniz etaRicardo Galdeano, eta elka-rren artean Lizarrako leheneuskal eskolaren ingurukodokumentala sortu zuten.2009ko abenduan Ega ibaia-ren hiriburuak besoak zaba-lik jaso zuen lan hura DVDformatuan kaleratu dute
Pello Etxaniz eta Ricardo Galdeano, DIARIO DE NOTICIAS egunkariak Lizarran duen egoitzan. ARGAZKIA: C.S.
ARKAITZ A. MUROLIZARRA. Ega ibaiaren hiriburukoherritarrek ongi etorri beroa eginzioten Ricardo Galdeanoren etaPello Etxanizen artean sortu dutenErrepublikako Lizarrako ikastola-ren dokumentalari. Eta ez daharritzekoa. Lanak lizarratar asko-rentzako ezezaguna zen istorio batbiltzen du; frankismoa ezabatzensaiatu zen Lizarrako nortasunarenzati bat. Dokumentalak, lehen ikas-tolaren eta garaiko bizipenen berriematearekin batera, gure orainaulertzen laguntzen digu, gureetorkizuna eraikitzeko jarrai dai-tekeen bidea zabalduz.Zein izan zen abentura txiki hone-tan murgiltzeko izan zenuten moti-bazioa?Arrazoiak bi izan ziren. Bata,kasualitatez, ikasleak izandakohiru lagunen testigantzak grabatunituen 2004an Lizarran antolatuzen azken Nafarroa Oinezean. Izanere, festaren aitzakiaz Euskal Tele-bistakoak etorri ziren, eta zerbaitberezia egin nahi izan zuten Liza-rran; horretarako nirekin hitz eginzuten. Nik herrian egon zen lehe-nengo ikastolaren berri nuen etagai hura proposatu nien. Beraiekonartu zuten eta orduan nik etxekokamera hartu nuen eta nik ereETB-k egin zituen elkarrizketakgrabatu nituen. Nahiz eta jakinikastola hori egon zela, ez nuenespero hain interesgarria izateajende horrek esaten zuena! Biga-rrenik, Regino Etxaberekin gaiazhitz egiten ari nintzela, RicardoGaldeanorekin harremanetan jar-tzeko prosatu zidan, izan ere, Ricar-dok era askotako dokumentalakegin ditu, eta bion artean lehenikastola horren inguruan lan bategitea proposatu zigun. Niri gaiagustatzen zait eta horrelako zerbaitegiteko desiratzen nengoen.Dokumentala burutu ahal izatekohan-hemenka aritu behar izanduzue: garai bateko irudiak bildudituzue, pertsonaia askorekin hitzegin duzue... Jende askok bazekienLizarran euskal eskola bat egonzela, baina beste askorentzako,berriz, gaia erabat ezezaguna zen.Nolakoa izan da ikastola horrenberreskuratze prozesua?Lehenengo, aipatu bezala, hiru ikas-leren kontaktua genuen hasieran.Hiru horiek, berriz, beste ikasle ba-tzuen izenak eman zizkiguten.Orduan, hauekin, bizirik zeude-
nekin, harremanetan jartzen hasiginen. Batzuk prest zeuden partehartzeko, beste batzuk, ordea, ez;baten batek ez du parte hartu nahiizan. Poliki-poliki joan ginen.Beraiekin geratu eta grabaketak egi-ten genituen. Horretaz gain, doku-mentazio bila ibili gara, argazkizaharrak bilatzen. Beraiek argazkigutxi batzuk zituzten, baina kontuanhartu behar da oso gutxi gorde zire-la, egon zen errepresioagatik ezku-tatu, gorde edo bota egin baitziren.Geratzen zirenak lortzen saiatugara, artxibategietan begiratuz:Lizarran, bertan, Udal Artxibate-gian, eta gero Lizarrerriko Ikerketagunean, argazki zaharren artxiba-tegia baitute. Domingo Llaurórenartxibategian ere aritu gara. Bideoeidagokienez, gehienak Euskadiko fil-mategitik hartu ditugu. Donostianizan ginen eta filmategian intere-satzen zitzaizkigun irudiak lortugenituen, hala nola gerra irudiak eta(Manuel) Irujorenak –bera izan zenikastolaren bultzatzaileetako bat–.Honetaz gain, lanaren beste irudibatzuk Simon Blascoren filmetatikatera genituen, 1940an Lizarranmediku aritu zenak egindako doku-mentaletik, zeren eta bere garaianfilmak egiten baitzituen. Horietakobatek Del Joyel de España a Estellazuen izena eta hainbat irudi zaharbertatik atera genituen, garaiko tes-tuingurua emateko.Lanak, ikastolaz hitz egiteaz gain,aipatzen duzun bezala, testuingu-rua hartzen du kontuan; garaibateko Lizarra euskalduna ekarriduzue gogora. Nola erantzun dutelizarratarrek bere herria moduhorretan ikustean?Lehenik esan behar da Errepublikagaraian Lizarra ez zela euskalduna.Euskara hemen (Lizarran) XIX.mendea baino lehenago galdu zen.Baina 1931n oraindik kontzientziaoso zabala zen, euskara bertakoazeneko kontzientzia bizirik zegoen.Horregatik ikastola hori eskaerabaten ondorioz sortu zen. Eskaerahori argudiatzen da Lizarraldekopertsonen izenak, abizenak, toki ize-nak... euskaldunak direla. Modubatez, hizkuntza berreskuratu nahiizan zuten. Gaur egun, hasteko, jen-deak ez zuen eskola horren berri,baina, horretaz gain, herritarrek ezzekiten hemen beste saiakera batizan zela euskal hizkuntza berresku-ratzeko. Sorpresa hartu duela jen-deak? Bai. Nik uste dut horregatikhartu dutela, bai. Jendeak uste duFrancoren azken urteetan eman zelabenetako euskararen aldeko mugi-mendua, baina hori bigarren saia-kera bat izan zen. Eta lehenengoapikutara joan zen bezala, bigarrenaere joan daiteke. Dokumentalakegoera horretara irits gaitezkeelaerakusten du.Zuk diozun bezala, jendeak sor-presa hartu du herrian. Horren ispi-lu izan daiteke dokumentalarenestreinaldian zinema aretoa gai-nezka zegoela, ezta?
Hor sorpresa guk hartu genuen, ezgenuen espero hainbeste jendebiltzea. Publizitatea egin behar da,eta era desberdinetan zabaltzensaiatu ginen: ahoz aho, kartel hutse-tan, mezu elektronikoen bidez...Saiatu ginen, baina bildu zirenenerdia baino gehiagio ez genuenespero. Nik ez dakit zergatik izanduen horrenbesteko arrakasta.Gaiak erakarri zuen jendea. Nire-tzako sorpresa izan zen, oraindik ezdiot azalpenik ematen.Dokumentalak ikastolen lehenen-go mugimenduaren eskolaren non-dik norakoak biltzen ditu. Ordukoikastolaren eta gaur egungoenartean, zeintzuk dira elkarrenartean dituzten berdintasunak etaezberdintasunak?Aldeak badaude. Testuingurua, adi-bidez, desberdina da. Garai harta-koa, politikoki, oso ezegonkorrazen. Orain, ordea, egonkorragoa da;momentuz hori dirudi, behintzat.Eskola hori egoteko askatasuna1931tik 1936ra izan zen, oso laburra.Orain, ordea, dagoeneko 40 urte iga-ro dira ikastolak sortzen hasi zire-netik, jendea kontzienteago dago.Gaur egun Lizarraldean 2.000euskaldun egongo gara, eta orduanez zegoen horrelakorik. Aldeakbadaude, bai. Orain eskola moder-noagoa da, garai horretan hasiberriak ziren. Baliabideak, mate-rialak eta pertsonalak, orain askozere hobeagoak dira.
F I T X A T E K N I K O A
● Zuzendariak eta gidoiaren egi-leak. Pello Etxaniz eta Ricardo Gal-deano.● Historiagilea. Josu Chueca.● Diseinua. Ander Solano.● Musika. Ereintza abesbatza, AitaHilario Olazaran Txistulari taldea.(Grabaketak Lizarra Ikastolan)● Parte hartzaileak. Jose Castejon,Mirentxu Ardabaz, Koldo Telletxea,Arantza Ardanaz, Jesus Urra, Orti-gosa Ahizpak, Josu Chueca, Gabrie-la Bandres, Conchita Fabra, JosefinaLlanos, Jose Emilio Agirre etaAndrea Llanos.
Zer da lan honetatik ikasi duzuena?Bada, zer erraza den norberarenaez dena debekatzea eta zer errezaden hainbeste lan kostatu den gau-za bat pikutara joatea. Niri horrekerakutsi dit orain gaur egungo tes-tuingurura beste begi batzuekinikustea. Bestetik, adineko pertso-nek dituzten kontu asko oso inte-resgarriak direla. Oso interesgarriada hauei kasu egitea; izugarrizkoaltxorra dago hor.Eta ikastola hartatik?Orduan kriston ilusioa zuten. Niorain Lizarrako ikastolan nago, bai-na ez dut ezagutu benetan zer izanzen ikastolen hasiera. Orain biga-rren saiakeran gaude. 70. hama-rraldiaren hasieran antzeko zerbaitbiziko zuten. Lanean aitzindarienizpiritua ikusten da, zer izango denjakin gabe ausartzea. 70. urtean eregauza bera egiten zuten. Orain ikas-toletan, neurri batean, gehiegiegonkortu gara eta ez gara hainausartak, alde horretatik. Nik ustedut ausartak izatea ona dela.Hilabete hauetan zehar zer da lana-rekin egin duzuena? Eta hemendikaurrera, zeintzuk dira esku arteandituzuen helburuak?Lizarran Gaztetxera eta Lizarral-deko Institutura joan ginen. Ondo-ren Vianan izan ginen. DVD-a ateraarte ez genuen mugitzeko aukerahandirik, baina orain gehiago mugi-tuko gara, zinema jaialdietan partehartzeko asmoa dugu.
