Plan de AxudasPrograma LEADER 2014-2020Territorio GDR- Costa da Morte.O ámbito territorial de actuación do programa xestionado poloGDR-Costa da Morte correspóndese cos seguintes concellos:

> Coristanco> Dumbría> Fisterra> A Laracha> Laxe> Malpica

> Mazaricos> Muxía> Ponteceso> Vimianzo> Zas

> Cabana de Bergantiños> Camariñas> Carballo> Carnota> Cee> Corcubión

981 71 73 58gdrcostadamorte.com

Edificio Servicios Múltiples.Rúa A Torre, s/n15129 - VIMIANZOT. 678 648 065

Centro Comarcal de Bergantiños.A Camposa, s/n, Buño,15111 - MALPICA DE BERGANTIÑOST. 608 633 222

ÍCivilA construción civil de maior importancia histórica de Laxe é a Casa do Arco (s. XV), no centro da mesma vila, que foi residencia dos Moscoso. Sendo unha das poucas vivendas que quedan en Galicia de estilo gótico.

Destacan os seus tres arcos apuntados sobre os que se asenta o edificio, que dan paso a Rúa Real. Debaixo do arco hai dous escudos; o primeiro presenta un cáliz e unha hostia, probablemente se trate do escudo de Galicia; e no segundo aparecen unha cabeza de lobo e seis rodiñas, que representan as armas dos Moscoso e dos Castro respectivamente.

O Pazo de Leis, en Soesto, foi edificado sobre base da antiga residencia medieval do rei Alfonso IX e a súa segunda esposa, Berenguela. Esta fermosa construción ten uns magníficos xardíns considerados como uns dos mellores da Costa da Morte. O escudo representa o emblema dos Posse e dos Leis.

O Faro de Laxe é tamén un bo exemplo da arquitectura civil. Ten 11 metros de altura, e atópase na punta Ínsua do cabo de Laxe, sobre un outeiro duns 50 metros sobre o nivel do mar, nun espacio natural privilexiado.

Do esplendor de épocas pasadas quedan restos de casas fidalgas brasonadas e de formidables pazos xa desaparecidos; como as casas fidalgas de Carrabete e do Piñeiro, ou o Pazo de Aprazadoiro. En Mórdomo - Traba, sobrevive unha casa brasonada, como vestixio do que no seu día foron as Torres de Mórdomo.

En Laxe conviven todo o abanico de patrimonio galego, dende os restos arqueolóxicos dos primeiros poboadores destas terras ata edificios señorais e de grande relevancia histórica como o Pazo de Leis.

ArqueolóxicoDa época megalítica destaca Fornela dos Mouros (2500 - 2000 a.c), un dolmen situado preto do lugar de Aprazadoiro. Pénsase que pode tratarse dunha arca megalítica de inhumación individual, preludio das que aparecerán en Galicia a partires da idade do Bronce.

RelixiosoA igrexa de Santa María da Atalaia (XV) é a xoia da vila, un fermoso templo de estilo gótico mariñeiro que cumpriu funcións de vixilancia contra a entrada dos piratas no porto.

A Igrexa de Santiago de Traba conta cunha base estrutural románica. A fachada ostenta un interesante retablo pétreo do 1716, no que aparecen unha imaxe ecuestre de Santiago Matamoros e unha virxe franqueada por dúas sereas. No interior un retablo barroco-rococó realizado no 1768, no que destaca a imaxe do patrón do templo “Santiago Peregrino”.

A pequena Igrexa de Santa María de Serantes (s. XII), atesoura un altar romano consagrado ao deus celta Cosus. Do templo primitivo só queda o lintel dunha das portas, cunha cruz inscrita nun círculo e unha data (ano 1162). Cóntase que foi vítima de numerosos saqueos dos piratas ó longo da súa historia.

PATRIMONIO

A praia de Soesto está considerada como unha das mellores de España para a práctica do surf e bodyboard segundo os especialistas na materia. Por esta razón, nas súas augas celébranse habitualmente probas deportivas pertencentes ó campionato de Galicia e de España destes deportes. Ademáis son moitos os surfistas nacionais e estranxeiros, afeccionados ou de alto nivel, que acoden a practicar o surf e o bodyboard a esta praia en calquera época do ano.

TURISMO DEPORTIVO

A praia de Laxe resgardada dentro da ría, destaca pola incrible finura e brancura da súa area. Conta con todos os servizos dunha praia urbana e desde o 2006 ondea de forma ininterrompida a Bandeira Azul. A Praia de Traba é a máis grande, agreste, e de maior valor medioambiental de Laxe, que xunto coa lagoa forma o Espazo natural da Lagoa e Dunas de Traba. A praia de Soesto de area fina e de augas bravas é unha icona da práctica do surf. Na contra, a praia de Arnado é tranquila e de augas repousadas, e a praia dos cristais é o lugar no que o mar deposita milleiros de cristais de diferentes cores que durante o solpor danlle un colorido máxico ao lugar.”

PRAIA

NATUREZAA natureza de Laxe está marcada polo océano, que durante millóns de anos configurou e deu forma a esta costa de mar embravecido e contornos suaves. Unha terra de humidais, praias salvaxes, furnas, inmensos vales e incribles postas de sol.

A franxa costeira do Concello de Laxe está protexida pola Rede Natura 2000, formando parte LIC Costa da Morte (Lugar de Interese Comunitario), pola gran importancia medioambiental das especies que alberga. Ademais a Lagoa de Traba está recoñecida como Espazo Natural Protexido pola Xunta de Galicia e está tamén incluída na ZEPA Costa da Morte (Zona de Especial Protección de Aves).

A biodiversidade mariña ten unha enorme riqueza, miles de especies habitan nestas augas e desde calquera punto da costa pódense avistar distintas especies de golfiños; a Lagoa de Traba serve de refuxio á grande cantidade de especies de paso ou para aniñar; como o lavanco real, a galiña de río, a garza real, o picapeixes, a galiñola negra, ou o corvo mariño.

En canto á flora, nos cantís medra a herba de namorar, a anthyllis vulneraria, a silene marítima, e diferentes tipos de fentos e nas zonas de dunas predominan o tártago mariño e o cardo mariño.

No Concello de Laxe hai dúas rutas de sendeirismo homologadas pola Federación Galega de Montañismo, o PR-G 70 Punta Ínsua e o PR-G 114 Laxe-Traba, que parten do paseo marítimo e percorren todo o litoral municipal, achegando ao camiñante aos lugares de maior valor medioambiental e as paisaxes máis abraiantes deste treito costeiro.

O templo primitivo (s. XIII) estaba formado pola capela maior, foi ampliado por desexo de Dona Urraca de Moscoso, e no século XV engadíndolle a nave rectangular e anos máis tarde a torre campanario. No exterior do templo ábrense tres fermosas portas, unha delas é oxival e de estilo gótico con arquivoltas, outra remata en arco apuntado sobre ela que descansa unha imaxe gótica da virxe, a terceira é unha porta adintelada por un relevo da resurrección. A escaleira pétrea de acceso á torre campanario presenta tres relevos góticos na balaústre.

A parte máis destacada do templo é o interior, que garda escudos heráldicos como o brasón dos Castro, e dos Lara, unha imaxe medieval da Virxe da Atalaia, un friso que contempla cinco escenas da resurrección de Cristo, e un Cristo pantocrator do século XIV. No chan hai diferentes tumbas e no altar maior e co símbolo dunha coroa están as tumbas dos primeiros moscosos. Recentemente descubriuse unha pintura de San Domingo de Guzmán nun dos muros da nave.

LAXE

LAXEé Costa da Morte

>

>

>

Este fermosísimo templo está situado nun alto, elevado sobre o peirao da vila, o atrio está formado por altos muros de pedra, que no pasado servían de asento a uns canóns defensivos. Pois a igrexa servía como atalaia de vixilancia e baluarte defensivo, contra a entradas de flotas ou barcos hostís.

IGREXA DE SANTAMARÍA DA ATALAIA

No alto do monte Cornaceiras unha cruz dominaba en solitario este lugar dende 1676.

Un mariño que soia facer a ruta España-Perú, nun tempo onde os piratas ingleses e franceses saqueaban aos barcos españois, nunha das viaxes encomendouse a Santa Rosa prometendo que se chegaba san e salvo á casa levantaría no lugar máis alto da vila unha cruz na súa honra. Ao seu regreso erixiu esta cruz coñecida como “Cruz do Navegante”.

Tres séculos despois construíuse a ermida, que garda no seu interior antigos exvotos de barcos colgados do teito.

ERMIDA DE SANTAROSA E A CRUZDO NAVEGANTE

MUSEO DO MAR DE LAXEO seu contido xira arredor de dous eixos básicos que son, por una banda, a tradición marítima – pesqueira e, por outra banda, a historia da vila de Laxe e da súa comarca desde finais do século XIX ata os anos 70 do século XX. A peza fundamental do Museo é o Arquivo Fotográfico Vidal - conxunto de fotografías de Plácido Vidal (1867- 1956) e do seu fillo José María Vidal (1900-1988) - que está composto por unhas 67.000 imaxes que reflicten a historia de Laxe e a súa contorna ao longo de máis dun século. Polo tanto, este patrimonio antropolóxico, histórico, artístico e visual constitúe o soporte fundamental da colección que alberga.

FESTASA Semana Santa de Laxe é un dos reclamos turísticos máis destacados do concello, ten unha grande afluencia, especialmente a procesión máis tradicional da vila, a do Santo enterro ou Rosario da Boa Morte.

Festa en honor a Virxe do Carme, o 17 de agosto, celébrase unha procesión marítima presidida por unha das tradicións máis populares da vila, “O Simulacro do Naufraxio de Laxe”; declarada Festa de Galicia de Interese Turístico, a celebración realízase anualmente dende que foi instaurada no ano 1962 por Avelino Lema Santos, mariñeiro de Laxe supervivente a tres naufraxios. Os mariñeiros protagonizan unha representación do afundimento no que un deles morre afogado, os compañeiros lévano xunta á Virxe e esta devólvelle a vida. Un momento de emoción no que os romeiros rompen a aplaudir.

As festas patronais de Laxe, do 14 ó 17 de agosto son das máis concorridas da comarca. A festa da Cruz da Rosa é moi popular e concorrida, celébrase o 21 de xullo na ermida de Santa Rosa.

981 71 73 58gdrcostadamorte.com

�� �������������� �� ��������

�������� �� �����

GDR Costa da Morte somos unha asociación sen ánimo de lucro creada para integrar e representar aos diferentes axentes territoriais, institucionais, sociais e económicos, tanto públicos como privados, interesados en promover o desenvolvemento deste territorio.

As nosas competencias abarcan desde a xestión de axudas do Programa “Leader Galicia 2014-2020” ata a promoción e divulgación do noso territorio. Informamos e asesoramos á poboación rural sobre os programas de desenvolvemento rural e incentivamos a participación activa nos mesmos, ademais de promover e captar iniciativas acompañando aos promotores no proceso de maduración dos proxectos.

Outra vertente do noso traballo é dar a coñecer os valiosos recursos e o gran patrimonio destas terras, dende o turismo, a gastronomía, o patrimonio inmaterial, artístico, arqueolóxico ou natural.

O GDR Costa da Morte está composto por 17 concellos: Cabana de Bergantiños, Camariñas, Carballo, Carnota, Cee, Corcubión, Coristanco, Dumbría, Fisterra, A Laracha, Laxe, Malpica de Bergantiños, Mazaricos, Muxía, Ponteceso, Vimianzo e Zas.

Cada concello é único e aporta un gran valor á nosa iniciativa, desde recursos naturais, económicos, turísticos, culturais, gastronómicos, patrimoniais ata iniciativas pioneiras da nosa xente; o aproveitamento e a divulgación destes bens promoven o desenvolvemento do noso ámbito.

Coñecelos todos é descubrir unha gran parte da riqueza da nosa terra.

Dumbría

Laracha

Malpica

Ponteceso

Coristanco

Cabana deBergantiños

ZasVimianzo

Camariñas Laxe

Muxía

Fisterra

Cee

Corcubión

Carnota

Mazaricos

Carballo

QRAmplía

información daCosta da Morte

1716

6 8

5

4

21

3

15

1413

12

11109

7

�����

R1

R2

R3

R4

R5

R6

R7

R8

R9

R10

R12

R11

CAMIÑO DE SANTIAGO

MEGALÍTICA

DO ROMÁNICO

DA PAISAXE

DOS FAROS

FÁBRICA DA LUZ

DO RÍO ANLLÓNS

CAMIÑO DA RIBEIRA

SAN ADRIÁN

OS PINOS NO MAR

DAS PRAIS

DAS FERVENZAS

DOS MUIÑOS

�����

Paisaxe

Faro

Marcodo Couto

Dolmen

Centro deInterpretaciónMonte Pindoe Fervenza do Ézaro

Lonxa Fisterra

Ponte

Conxunto Histórico

Praia

Museo

Petroglifo

FervenzaEncoro

Muíño

IgrexaSantuario

CasteloTorre

Pazo

Cemiteriode Cores

Camiñode Santiago

Punto de información

Aula daNatureza

Cruceiro

Horreo

Museodo Alemán

R3

R3R3

R2

R2

R8

R6

R6

R4

R7

R5

R5

R5

R1

R12

R9

R1

R11

R10

R10

R11

R12

R8

R4

R7

R9

Lonxa

Río do Castro

Río Grande

Río Xallas

Ría de Camariñas

Río Anllóns

Ría de Lires

Ria deCorcubión

Enseadada Barda

Río de Vá

Río Anllóns

Río daRabuxenta

Río doVao

Río AnllónsRío Anllóns

Río Acheiro

ArouPraia doTrece

Rostro

Langosteira

ÉzaroGures

Pindo

Carnota

Lariño

Leis

Ariño

Lago

MuiñosLourido

Nemiña

Mar deFora

Traba

SoestoLaxe

S. Pedro

ValarésRía de Corme e Laxe

Niñons

Armela

Area Maior

San MiroAs Torradas

BeoSeaia

SeirugaBarizo

Arnela

Razo-Baldaio

Caracoleiro

Buiturón

CouceiroViseo

Lourido

Bustelo

A Picota

S. Cristovo

Suevos

Chacín

Senande

Vilastose

Antes

Brandoñas

BaosAlborés

Orbellido

Duio(S. Vicente)

Duio(S. Martiño)

O Pindo

Brazal

Hospital

Xestosa

Covas

SantaUxía

Arcos

O FieiroNoveira

Ameixenda

Baíñas

Regoelle

Corveira

Olveiroa

Colúns

Berdeogas

Berdoias

Boallo Castrelo

Carnés

Salgueiros

Pereiriña

Frixe

Lires

Quilmas

Caldebarcos

Lariño

Lira

Fornelos

S. Cremenzode Pazos

Baio

Cambeda

Mira

Loroño

Tines Vilar

Bamiro Lamas

Carreira

Gándara

Salto

Calo

Treos

SerramoRoma

Meanos

Muiño

Ponte do Porto

Carantoña

CamelleArou

Quintáns

Maroñas

Os Muiños

Bardullas

Sardiñeiro

O Canle Nande

Boaño

Borneiro

Neaño

O Esto

Cundíns

Canduas

CastrelosSoesto

Estorde

O Ézaro

Corme

Roncudo

Niñons

O CoutoNiñons Tella

Pazos

Tallo

Xornes

Cambre

Filgueira

SantisoVigo

Beo

Leiloio

Barizo

Arnados

Razo

Oza

Cances GrandeLiñeiro

Canosa

Vilela

Ferrol

Aldemunde

Berdillo

A Feira

Sofán

Bertoa

O Castelo

A Pedrado Sal

Leira

Rebordelos

Vilar de Cidre

Caión

Nogueira

Paiosaco

Boimiro

Vilariño

Lendo

San Roque

Baneira

A LARACHA

FISTERRA

CARNOTA

CORCUBIÓN

DUMBRÍA

MAZARICOS

MUXÍA

CAMARIÑAS

VIMIANZO

ZAS

CEE

LAXE

PONTECESO

CABANA

CARBALLO

MALPICA

CORISTANCO

Torres do Allo

Pazo deRomelle

Pazo deFollente

Pazo deDaneiro

Pazo deTrasariz

Casado Arco

Pazo deLeis

Pazo deSenande

Pazo deQuintáns

Pazo deAmarelle

Pazo dasPallas

Pazo deSergude

Pazodo Souto

Pazo deCereo

Pazo dePonte

Pazo dosCondesde Graxal

Pazo deParadela

PazodeLemaio

Petroglifos dePedra Ancha

Pedra daSerpe

Museo doAlemán

CemiterioInglés

Batáns doMosquetín

Mirador doPico Meda

MonteBranco

Enseadada Insua

Monte Pindo

Mirador de Gures

MonteFacho

Mirador do Ézaro

Devesa deAnllares

Devesade Chacín

Hórreo de Carnota

Alto de Paxareiras

Hórreo de Lira

Carballeira deBerdeogas

Refuxiode Verdes

MonteDo Faro

Illas Sisargas

Miradoiro de S. Adrián

Muiñosda Riveira

Alto daPeniqueira

Paseo dorio Anllóns

MonteNeme

MiradoiroStª Marina

Paseo dorio Anllóns

Ribeirada Pena

Santa Mªde Xaviña

Santiagode Cereixo

San Cristobalde Nemiña

San Xuliánde Beba

Santa Mª.de Coiro

Santa Mª.de Lira

Cruceiro deSan Cirolán

Cruceirode Cheis

CapelaVirxe do Monte

San Mamede

SantaComba

San Pedro de Redonda

SantaMariñade Tosto

San Pedrode Leis

San Andrésde Zas

Santa Mª de Morquintián

Santa Leocadia

Santa Mª.das Areas

Santiagode Traba

San Estevode Cesullas

San Martiñode Olveira

San Pedrode Buxantes

San Adriánde Toba

San Martiñode Cores

San Fizdo Anllóns

San Adriánde Corme

San Vicenzoda Graña

San Estevode Buño

Santiagode Mens

Ermida do Santo Hadrián

Capela deSan Paio

San Xensde Entrecruzes

San Breixode Oza

Santa Mª. de Rus

Santa Mª.do Socorro

San Mamedede Seavia

Santa Baiade Castro

Santa Mª.de Cereo

Santa Mª.de Traba

PonteLubiáns

Santuario da Virxedos Milagres

Monasterio de San Pedro deSoandres

Santa Mª.Madalena

SantaMargarida

SantuarioNosa Señorada Barca

San Xuliánde Moraime

San Martiñode Ozón

Nosa Señorada O

Santuariodas Neves

San Cristovode Lema

SantaMª. de Noicela

FaroTouriñán

Faro deFisterra

Faro dePunta Insua

FaroVilán

Museo do Encaixe

Naufraxios eSinais Marítimas

Museo do Mar de Laxe

Ecomuseodo Fornodo Forte

Farode Laxe

Faro deCee

Faro deCorme

Faro dePunta Nariga

Encoro deA Fervenza

Encorode Castrelo

Fervenzade Noveira

Fervenzado Ézaro

Encorode Ponte Olveira

Encorode Santa Uxía

Fervenza deSan Paio

Fervenzade Ramil

Dolmen de Pedra Vixía

Dolmen Pedra da Lebre

Dolmen Arca daPiosa

Dolmen Casotade Freáns

Dolmen Pedrada Arca

Ponte deBrandomil

Dolmen de Pedra da Moura

Dolmen de Minade Parxubeira

Mámoas de Eirón

Dolmen de Dombate

DolmenFornelados Mouros

Pedrada Arca

PedraMoura

Pedrafita dos Montesde Santa Leocadia

Pedra do Brazal

Penedos dePasarela e Traba

Castro de As Barreiras

Castro deTeixoeiras

O Castro

Castro Miñán

Castro A Cidáde Borneiro

Castro deRegoelle

Castro deBerdeogas

Croa doCastro

Castro de Aldemunde

Castro doRodo

O Castrode Oca

O Castroda Insua

Castro deLestón

Castroda Pena

Bico doCastro

Castelodo Príncipe

Castelo deVimianzoTorres de

Cereixo

Torre deA Penela

Castelodo Cardenal

Castelo deS. Carlos

Torres de Mens

Torre deNogueira

AC-404Santiago-Baio

AC-552A Coruña-Fisterra

AC-552A Coruña-Fisterra

AC-552A Coruña-Fisterra

AC-552A Coruña-Fisterra AC-441 Santiago

Negreira-Muxía

Camiño deSantiago

Camiño deSantiagoa Muxía

Camiño deSantiago aFisterra

Cabo da Nave

Punta Quilmas

AUTOVIAAG-55

AC-550 a Muros

AC-550 a Muros

AC-550 a Muros

AC-441Santiago-Muxía

AC-441Santiago-Muxía

AG-55A CORUÑA

AG-55A CORUÑA

AC-523

AC-413

AC-414

illas lobeiras

CP-3404a Baio

Aula daNaturezaAs Touzas

Marisma deBaldaio

Marcodo Couto

Cemiteriode cores

Vilar deFrancos

Centro deInterpretacióndos Muiños

12

3

45

6

89

10

11

12

1314

15

16

17

7