kamishibai ikastaroa nupen
TRANSCRIPT
Nafarroako kultur ondarea eta ondare ez materiala
Iruñea, 2016ko urriaren 27a
Erabilpen didaktikoa eta sustapenerako teknikak:
Sitk Thomson-en multzoak
I Animalien ipuinak: etxekoak, animailiak, arrainak...
II Ipuin miragarriak: naturaz gaindiko arerioak, eginkizun harrigarriak, objektu magikoakNobela itxurako ipuinakLapur eta gaizkileen ipuinak
III Anekdotak, kontakizun farregarriakGezurrezko kontakizunak
Formulazko ipuinak
Sailkatu gabeko ipuinak
Ipuina arrazoi eta pasadizo hurrenkera duen luzera zerbaiteko kontakizuna da
(Thomsom)
Thomsom-en sailkapena
Ipuinaren beste definizio bi.
Ipuina gertaera batzuen segida duen kontakizun laburra da.
Kontakizun laburra da, trama zuzen eta errazekoa, non denbora, espazioa eta egintza estuki lotuta dauden.
Ipuina kontakizun laburra da, trama erraza eta lineala duena, non espazioa, denbora eta ekintzak oso bilduak agertzen diren
Aguiar e Silva
Vladimir Propp
31 funtzioak, Ipuin Taillerra liburuan, Seve Calleja eta Antton Irusta
Bularretik Mintzora, J.K. Igerabide
Etimologikoki
cuento
conte
Märchen racconto
Tale , story
eventyr
Gurean
ipuina
istorioa
kontakizuna
abentura
kontu
kantua
narrazio laburra
nobela
eleberria
Ipuinak hastekoak I
Behin bazen...Bazen behin...Behin han batean...Munduan beste asko bezala...
Ipuinak hastekoak II
Behin munduan, asko legez...Aldi batez, bazen / baziren...Munduan anitz diren bezala,
bazen...Landareak eta animaliak mintzo
ziren garaian, baziren...
Ipuinak hastekoak III
Orain dela aspaldi...Aspaldi-aspaldian...Duela bizpahiru ehun urteArrats batez, gau batez, bertze aldi batez...
omen zirenSaski honetan zazpi arto-buru galditzen
badira, etxe batean baziren zazpi anaia...
Ipuinak hastekoakIV
Aitzinean munduan bestea asko legez...Munduan beste asko legez, arto koxkolez...Etxe batean, herrixka batean, herri batean, baserri
batean Jesus Jauna eta Jaun Done Petri Euskal Herrian
zerbitzari zirelarik...
Ipuin luze bat eskatu eta ezezko erantzuna emateko
Bele batek omen zeuzkan hego bat oso motza eta bestea oso luzea; horixe duk kontu luzea.
Ipuinak amaitzeko formulak
Eta hala izan bazan, sar dadila kalabazan
...
Ipuinak bukatzekoak IEta hala izan bazan, sar dadila
kalabazan.Eta hala izan bazan, sar dadila
kalabazan eta ager dadila Derioko plazan.
Hori hala bazan, sartu dadila kalabazan eta atera dadila Bitoriako plazan
Hala bazan edo ez bazan sartu dadila kalabazan
Ipuinak bukatzekoak II
Haiek ondo bizi baziren gu ere ondo bizi gaitezen.
Haiek ondo bizi baziren, gu hobeto bizi gaitezen.
Haiek ongi bizi? Gu hobeki.Geroztikako berririk ez dakit nik....Geroztikako berririk ez dut nik ukan.
Ipuinak bukatzekoak III
Egia bada, sakelan sar eta gezurra bada kontuan ez har.
Ontsa bizi izan ziren. Ontsa hil ziren, horretan fini da ixtorioa.
Ongi bizi baziren, arabera hartara hil ziren
Egia bada sinets, gezurra bada ez sinets.
Ipuinak bukatzekoak IV
Eta laurogei urtetan, gero, joan da betiereko zorionaz bere anaia gaixoarekin bizitzera.
Eta bere amarekin eta bi anaiekin aberats bizi izan zen, Jainkoak daki zenbat luzaz.
Han (zeruan) ikusiko dugu, hara egun batean joaten garelarik, atearen ondo-ondoan, eskuineko atetik
Ipuinik ez kontatzeko
Errege batek omen zeuzkan hiru alaba:
Jantzi omen zituen zuriz Jantzi omen zituen gorrizNahi duzu esatea berriz?
Ahozko tradiziozko narrazioakNafarroa Garaian eta Beherean
Aukera didaktiko bat:
EUSKAL TRADIZIOA.
Bildutakoaren transkripzioa.Bertsio landuak eta eraldatuak.
Bildutakoaren transkripzioa.
AZKUE, R.M. (1989) 1941: Euskalerriaren Yakintza, II. Euskaltzaindia & Espasa Calpe.
BARANDIARAN, J.M. (1972): El mundo en la mente popular vasca, II eta III. Auñamendi.
BARANDIARAN, J.M. (1973): Eusko Folklore.(obras completas II) La Gran Enciclopedia Vasca.
BARBIER, J. (1987) 1924: Supazter sokoan. Euskal Editoreen Elkartea, Klasikoak bilduma, 16.
BARBIER, J. (19xx) 19xx: Ixtorio-mixterio.Labayru. CERQUAND, J.F. (1985): Ipar Euskal Herriko Legenda eta
Ipuinak (2 liburu). Txertoa.
DUVOISIN (1987) 18XX: Baigorriko zazpi liliak. Elkar. KIRIKIÑO (1982) 1918: Abarrak, euskara batuan. KIRIKIÑO (1991) 1930: Bigarrengo abarrak. Euskal
Editoreen Elkartea. Klasikoak bilduma, 49. MOGEL, B.A. (1991) 1804: Ipui onak. Euskal Editoreen
Elkartea. Klasikoak bilduma, 52. (Esoporen alegiak) MOGEL, J.A. (1995) 18xx: Ipuinak. Labayru ikastegia. WEBSTER, W: (1993) 1879: Ipuinak I eta II. Euskal
Editoreen Elkartea. Kriseilu.
Bildutakoaren transkripzioa.
Bertsio landuak eta eraldatuak I
AMESTOY, K. eta MARTINEZ, B.: Behin bazen. AMESTOY, K.: Behin bazen, Euskal Herrian. ARIZTIA (1982) 1922: Amattoren uzta. Elkar. ARRATIBEL, J. (1997): Kontu zaharrak. Erein. (edukia: Goñiko zalduna, Txerri
beltza, Sorta egurra eta etsai zaharra, etsai zaharra eta sagarra, Etsai zaharra eta mendiko lehoia, Morroi azkar bat, Perrandoren zorrak, Lapurren leizea, Txomin ipurdi, Ehiztaria eta bi zakurrak, Mari xor, Blanca Nieves, Sorgina eta ama alarguna, Sorgina eta emakume eder bat, Andregai sorgina, Aralargo txabola, Lapurrak eta sakristaua, Jentila eta artzaia, Neskame sorgina, Ardiak eta belarra, Aingeru Goardakoa, Epistolea.)
ARRATIBEL, J. (1997): Erramun eta Mirentxu. Erein(1986): Marixor eta beste. Erein
BARANDIARAN, J.M. . (1982): Ipuin harrigarriak, I, II III, IV eta V. Elkar.(bertsioak)
BARANDIARAN, L.: (1989): Euskal Herriko alegia, ipuin eta kondairen bilduma. Txertoa.
LARREA, Tx. (ed) (1988): Ixtorio-mixterio andana bat. Pamiela. MARTINEZ de LEZEA, I. (Ed.) (1988): Euskal leiendak. Erein- Iparraldea.- Araba- Bizkaia- Gipuzkoa- Nafarroa. SATRUSTEGI, J.M.:(1979): Ipui miresgarriak. GIE.(1981): Lapur zuriak. GIE.(1983): Axelko eta otsoko. Abereen ipuinak. GIE(1996): Mattin Motela. Alsa grupo
Bertsio landuak eta eraldatuak II
Beste herrietako tradizioa I
RODRIGUEZ ALMODOVAR, A. (1989): Ilargi erditxoaren ipuinak. Algaida. 9 liburuki
ETXANIZ, X. (ed) (1988): Berdez jantzitako neska. Pamiela
(1992): Zazpi ahizpak. Txinako Ipuinak II. Pamiela.
GROOME, F.H. (1989): Ijito ipuinak. Elkar.
HERRIKOIA (1988): Hamairu ipuin arabiar. Txertoa.
HERRIKOIA (1992): Xerazaderen gauak. Elkar.
HERRIKOIA (1988): Munduko legendak. Sua.
CALLEJA, S. (ed) (1990): Afrikako ipuin herrikoiak. Elkar. .
ZUBIZARRETA , P.(ed) (1993): Ali Baba eta berrogei lapurrak. Pamiela
(1995): Aladin. Pamiela
(1996): Sinbad marinela. Pamiela
TAHAHASHI, A. (1989): Japoniako Ipuin eta kondairak. Elkar
TEHANETORENS (1986): Ipuin irokiarrak. Elkar
Koldo Izagirreren “Amets egiteko libururak” I eta II
Beste herrietako tradizioa II
Klasikoak: mundu mailako tradizioa I
ANDERSEN, H.C. (1997) : Hemeretzi ipuin Ibaizabal.CARROLL, L. (1989). Aliceren abenturak lurralde
miresgarrian. Pamiela.(1990): Ispiluaren barrena. Pamiela.COLLODI ( 1987): Pinotxoren abenturak. Elkar.GRIMM ANAIAK (1990) : Grimm anaien ipuinak, I eta II.
Gero (mensajero).PERRAULT, CH. (1993) 1697: Perraulten ipuinak.
Pamiela. (edukia: Basoko loegile ederra, Txanogorritxo, Bizar Urdin, Katu botaduna, Maitagarriak, Marierrauskin, Kike tximaduna, Erpurutxo, Astolarru, Desira barregarriak)
Klasikoak: mundu mailako tradizioa II
HOMEROren Ulises Igerabide 2000
OVIDIOren Metamorfosis Igerabide
OMAER KHAYYAMen Rubayatak J. Iturralde Historia eta Narrazioak I eta II –Testamentu zaharreko istorioak Jose Antonio Mujikaren bertsioa
ZUBIZARRETAren Mila gau eta bat gehiago
Euskal ipuin moderno zenbait
ALDEKOA, I. (1993): Euskal ipuinen antologia bat. Alberdania. (Mirande, Atxaga, Sarrionaindia, Saizarbitoria, Izagirre, Lertxundi, Mujika Iraola, Lertxundi)
AÑORGA.(1996): Arrain gorria. Pamiela
ATXAGA (1996): Xolak ba du lehoien berri. Erein.
(1996): Xola eta basurdeak. Erein.
EPALZA (1994): Lur zabaletan. Pamiela
(1998): Sorginkerien liburua. Pamiela.
GIL BERA, E. (1989): Patziku parranda. Pamiela.
Batzuen artean. (1997): Ipuin Berdeak. Eguzki (Agirre, J.; Amestoy, K.; Aristi, P.; Borda, I.; Cano, H.; Elexpuru, J.M.; Ezkiaga, P.; Lasa, A.; Lazkano, M.; Zabala, J.L.; Zabaleta, P.)
IGERABIDE, J.K. (1996): Atean kox kox.
Beste tokietako ipuin modernoak
ALDEKOA, I. (ed) (1997): Ipuin gognagarriak, antologia. Erein (Dickens, de L’isle-Adam, Maupassant,Schwob, Txekhov, London, Joyce, Kafka, Waugh, Borges,Cortazar, CalvinoBashexis
BENEDETTI, CORTAZAR, GALEANO, MONTERROSO (1995). Istorio hiperlaburrak. Erein.
CALVINO, I. (1992): Marcovaldo edo urtaroak hirian. HOFFMANN, E.T.A. (1992): Ipuin fantastikoak. Ibaizabal. QUIROGA, H. Ohianeko ipuina. DDB. RODARI, G: (1989): Jolas egiteko ipuinak.Elkar.(1989): Makinaz idatzitako ipuinak.DDB(1983): Telefonozko ipuinak.Elkaretabar luze bat SAKI (1991): Ipuin kontalaria. Mensajero