ii - world english bible · sanmateo3:1 3 sanmateo4:3 1tacahe,tejácanitreintaáñohi,matiari hi...

348

Upload: others

Post on 16-Aug-2020

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • iiEta Táurinaquene máechajiriruvahi ema Viya eta viyehe, ticaijare

    puito Eta Nuevo TestamentoNew Testament in Ignaciano (BL:ign:Ignaciano)

    copyright © 2012 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: IgnacianoTranslation by: Wycliffe Bible Translators, Inc.

    Copyright Information© 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.This translation text is made available to you under the terms of the Creative Commons License: Attribution-Noncommercial-No Derivative Works. (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/) In addition, you have permission to port the textto different file formats, as long as you do not change any of the text or punctuation of the Bible.You may share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from this work, provided that you include theabove copyright information:

    You must give Attribution to the work.You do not sell this work for a profit.You do not make any derivative works that change any of the actual words or punctuation of the Scriptures.

    Permissions beyond the scope of this license may be available if you contact us with your request.The New Testamentin Ignaciano

    © 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.This translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-Noncommercial-NoDerivatives license 4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

    You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

    Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with those Scriptures anddocuments. For other uses, please contact the respective copyright owners.2014-04-25PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 28 Jul 2020 from source files dated 14 Jul 2020332465cd-916c-5bfc-8721-b0114be92360

    http://www.wycliffe.orghttp://www.ethnologue.org/language/ignhttp://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/

  • Contents

    San Mateo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1San Marcos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47San Lucas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78San Juan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128Hechos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163Romanos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2051 Corintios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2222 Corintios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240Gálatas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251Efesios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258Filipenses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264Colosenses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2681 Tesalonicenses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2722 Tesalonicenses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2761 Timoteo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2782 Timoteo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283Tito . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287Filemón . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290Hebreos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291Santiago . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3041 Pedro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3092 Pedro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3141 Juan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3172 Juan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3223 Juan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323Judas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324Apocalipsis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326

    iii

  • San Mateo 1:1 1 San Mateo 2:2

    Ema Apóstole Mateo májuequenehahi eta máichararacavahi ema Jesucristo,ticaijare puiti eta

    EANGELIO SEGÚN SAN MATEOEna achaneana máchucáequeneanaini ema Jesús eta acane(Lc 3.23-38)

    1 Nuvaraha numeta caheya mayehe ema Jesucristo. Éma, vijaneanahi israelítahi, taicha eta mámarié que nérahi ema viáchucaini Abraham. Éneri chuvare, ema Jesús rey-yarehi taicha eta mámarié que nérahi emavíyarahaini rey David. Eta juca eta nalista ena máchucae que neanaini ema Jesús.

    2 Ema víyarahaini Abraham, macachichapa ema Isaac. Ema Isaac macachichapa ema Jacob. EmaJacob macachichapa ema Judá énapa ena apamuriana mapara pe naveana. 3 Ema Judá macachichapa emaFares émapa ema Zara. (Esu naena ticaijaru Tamar.) Ema Fares macachichapa ema Esrom. Ema Esrommacachichapa ema Aram. 4 Ema Aram macachichapa ema Aminadab. Ema Aminadab macachichapa emaNaasón. Ema Naasón macachichapa ema Salmón. 5 Ema Salmón macachichapa ema Booz. (Esu maenaticaijaru Rahab.) Ema Booz macachichapa ema Obed. (Esu maena ticaijaru Rut.) Ema Obed macachichapaema Isaí. 6 Ema Isaí macachichapa ema rey David. Ema rey David macachichapa ema Salomón. (Esumáenaini ticaijaru Betseba, esu mayenainihi ema Urías.) 7 Ema Salomón macachichapa ema Roboam. EmaRoboam macachichapa ema Abías. Ema Abías macachichapa ema Asa. 8 Ema Asa macachichapa ema Josafat.Ema Josafat macachichapa ema Joram. Ema Joram macachichapa ema Uzías. 9 Ema Uzías macachichapaema Jotam. Ema Jotam macachichapa ema Acaz. Ema Acaz macachichapa ema Ezequías. 10 Ema Ezequíasmacachichapa ema Manasés. Ema Manasés macachichapa ema Amón. Ema Amón macachichapa ema Josías.11 Ema Josías macachichapa ema Jeconías énapa ena mapara pe naveana, ena nacara ta ruanahi námaque neanahi ena apavasana ticava sanahi te Babilonia.

    12 Te táequenepa eta juca, ema Jeconías macachichapa ema Salatiel. Ema Salatiel macachichapa emaZorobabel. 13 Ema Zorobabel macachichapa ema Abiud. Ema Abiud macachichapa ema Eliaquim. EmaEliaquim macachichapa ema Azor. 14 Ema Azor macachichapa ema Sadoc. Ema Sadoc macachichapa emaAquim. Ema Aquim macachichapa ema Eliud. 15 Ema Eliud macachichapa ema Eleazar. Ema Eleazarmacachichapa ema Matán. Ema Matán macachichapa ema Jacob. 16 Ema Jacob macachichapa ema José,ema suímahi esu María, máenahi ema Jesús, ema ticaijare Cristo, ema vicucha pa quenehi.

    17 Tacahe, catorce muriana ena mámarié qé que nea nainihi ema Abraham. Ema rey David, émapanáichecuinehi eta natupa. Tacahe, ema rey David, catorce mu ria navare ena mámarie que nea nainihi. Enanacara ta ruanahi námaque neanahi ena apava sanana te Babilonia, énapa náichecuinehi eta natupa. EmaJeconías, catorce muriana ena mámarié que nea nainihi. Ema Jesucristo, émapa náichecuinehi eta natupa.

    Eta máuchusira ema Jesús(Lc 2.1-7)

    18 Ani tacahehi eta máuchusirahi ema Jesucristo. Esu maena María, tráturipahi eta suítauchi ra yarehi emaJosé. Vuíchahasera nacacha ne ca cahini. Ticaja ri pa hisera ésu, mávajue chirahi ema Espíritu Santo. 19 EmaJosé, tétavi cavahi eta máuriva. Eta tacahe, vahi tisemaimahi. Váhivare mavara hahini máimica tsi ria cahiniesu María. Mavara ha hisera macaepaha eta matratune suyehe ésu. Váhisera mávara hahini náechahini enaachaneana eta tacaye ma quenehi. 20 Ema Viya máimara racahi eta mapane reruhi. Eta tacahe, tiúcupaicapaema ángele mameta panahi te mavapure ema José. Ánipa máicha*:

    —Tata José, tímite canuhi numeta panavi eta juca: Vahi picueñamava eta pítauchi rayare esu María. Tájinapíchavaimahi. Taicha ticaja ripahi ésu, mávajue chirahi ema Espíritu Santo. 21 Tacahe, te máuchucapa emasuchichayare, enacayare eta máijareyare JESÚS. Éma ticatiu chayare ena achaneana tayehe eta naviure va na ya rehini taicha eta napeca turana —máichapa ema ángele.

    22 (Títaucha vapahi tamutu eta juca máechaji ri ru vanahi ema Viya mayehe ema víyarahaini profeta Isaías.23 Ani tacahehi: “Sutiari hiyare esu amaperu esena témuna hi ri cavaya ticajari. Ema suchichayare, yátupi que neyare eta émaira Viya, tiúcupau cha ha viyare ticatiu cha ha vi pa nayare” tacahepa.)

    24 Tacahe, te téjamiu chavapa ema José eta macava pu reirahi, ichape rinehi eta masuapirahi eta máechaji ri ru vanahi ema ángele mavaneruhi ema Viya, eta máitauchi ra yarehi esu María. 25 Váhisera náneca cahinite jena cájeanahi eta sucaja rirahi. Tacahe, suínacapa ema suárachichahi. Nanacapa eta máijarehi JESÚS.

    2Náejirapana ema amuya ena reye mágoana

    1 Eta máuchusinehi ema Jesús te avasare ticaijare Belén tayehe eta departamento Judea. Te jena año,ema Aluresi ema tayehehi rey eta Judea. Tásiha, títeca panapa te Jerusalén ena reye mágoana tiásihanahite tayere hiquene avasare tinapaica te táuchusine eta sache. 2 Nacaya se se re ru paipahi, ánipa nacahe:* 1:20 Ema ángele, eta máecha ji si rahi ema José, mana cahi eta naye he repi náecha ji sira ena israelí tana. Ani maca hehi: “Piti José, machichaema David”.

  • San Mateo 2:3 2 San Mateo 2:23—Víti, tímite cahavi eta vitanu sirahi ema amuya máuchurehi rey-yarehi eyehe eti israelítana. Taicha

    vímahahi eta arairu jarairiqui, vémetearuhi máicutiarahi ema Viya eta máuchusinehi ema amuya rey-yare.Titupihapa eta te juca eyehe. Puiti vivarahahi véjira pa nayare éma. ¿Távihapuca mávihahi ema amuya?—nacahepa.

    3 Te masamai ri ricapa ema Aluresi, ichape rinehi eta mapane ré que ne háirahi. Vaipa máurisa mu rehíni. Enaachaneana te tajuhe eta avasare, éneri chuvare napane ré que nehahi éna apanavare eta juca téchacarehi.4 Tacahe, ema Aluresi máimichu ha vacapa namutu ena tuparai ru cana énapa ena títurue que nehana etaSagrada Escritura. Mayase re ca vacapa:

    —¿Távihapuca máuchusi ha yarehi ema vicucha pa quenehi ticaija reyare Cristo? —macahepa.5 Éna najicapapa:—Te Belén te tachacaya eta juca viávasa Jerusalén. Taicha tacahehi eta májurehi ema víyarahaini

    profetaini Isaías. Máechajicahi éma eta avasare tímícu ti ji ri cavahi eta achané nahini. Ánipa macahe: 6 “Pitiavasare Belén, tachichavihi eta Judea, picuna cha ca re pá nayare píti. Taicha eta máuchusi ha yarehi piyeheema ichape que ne yarehi eta maháque nu cá vayare. Éma, téchapa ji ri mu ri hayare namutu ena vijaneananaisraelítana”.

    7 Tacahe, te masamapa ema Aluresi, máichuha vacapa ena mágoana. Mañaji cha muripa, taicha mavarahamáechaya tájamu hupuca te tépana vainapa náimahapa eta jarairiqui. 8 Te máechapa, mavane ca vacapa énate Belén. Máichapa:

    —Eyana etanuca ema amuya te Belén. Te étupia capuca, echava emeta ca nuyare, apaesa nuyana nútiapanavare néjira pa nayare —máichavacapa.

    9 Tacahe, ena mágoana, eta nasamirahi, tiyana na varepa. Tásiha, náimaha varepa eta jarairiquináehirupahi. Tiyanapa te namirahu. Étapa te Belén eta tatupi haiyahi, te táinahu eta mávihahi emaamuya. 10 Tétavicava eta náurisa mu revahi ena mágoana eta náimairahi eta tatupi hai raripa. 11 Títeca pá na vanepa eta te peti mávihahi ema amuya. Náimahapa éma, ésupa esu maena María. Tásiha, tépuyu canapanatsiucapa ema amuya. Navecuhapa eta námava hua napahi. Náijara ca sichapa eta oro, eta incienso étapaeta táijiyequene perfume. 12 Te táequenepa eta náejirairahi ema amuya, tichava na yarepa te návasa. Apana pasera eta achene eta nayani hapahi, taicha ticame ta ca sianapa te navapure vaipa nacueta vajica te mávihahiema Aluresi.

    Ema José ésupa esu María náimijunapa ema amuya te Egipto13 Tacahe, te táequenepa eta nayanirahi ena mágoana, tiúcupaicapa ema émana ángele mavaneruhi ema

    Viya, mameta pa na yarehi ema José te mavapure. Ánipa máicha:—Péchepuca, José. Piyana piáma ema amuya ésupa esu María tayehe eta Egipto. Pinasiyare ánaqui.

    Tiámainucava te numeta ca vivare eta pichavi rainapa, taicha ema Aluresi títecayare matanu cayare emaamuya, mavarairahi macapa cayare —máichapa ema ángele.

    14 Tacahesera ema José téchepucapa. Tétupi rí ca va na vanepa te jena yati. Tiyananapa námapa ema amuyatayehe eta Egipto. 15 Nanasipa ánaqui. Tiámainucava te tépenapa ema Aluresi, ticava na hia na varepa mayeheema ángele eta nachavi rayare. Tamutu eta juca títauchavahi eta juca mametarapi ema Viya eta te SagradaEscritura, ani macahehi: “Te Egipto nímiju naiyahi ema nuchicha. Te táequenepa, níchuha yarepa éma”.

    Ema Aluresi máimicapapajicapa ena amuyanaini te avasare Belén16 Tacahe, ema Aluresi te masamai ri ricapa eta nánucui raripa ena mágoana, tisema rinehi eta navayua

    sirahi. Máimiva ne recapa nacapa pa ji capana namutu ena amuyana ajairana tiávihanahi te Belén énapa enatiávihanahi te tachaca ya rahana, ena ticaye hea naripa apina año énapa ena náuchusi rávana. Máepanae que nehapa eta táuchusihahi eta jarairiqui náimaha quenehi ena mágoana. 17 Tacahe, te Belén eta táitauchi ravahi eta májucha quenehi ema víyarahaini profetaini Jeremías. Ani tacahehi: 18 “Tétavi cavahi eta najapa nui ravahi ena esenana. Ichape eta náiyairahi taicha ena suntaruana nacapa pa ji sirahi ena nachicha naveana.Nájina narata hahini nacama ti na cahini taicha eta najapa nui ravahi ichape” tacahepa.

    19 Tacahe, te jácani año te táequenepa eta máepenirahi ema Aluresi, tiápecha va varepa ema ángelemáechajicahi ema José te mavapure ánaqui te Egipto. Ánipa maicha:

    20 —Péchepuca, José. Piveha ema amuya ésupa esu maena. Piyana pichava te piávasa Israel taicha vaipatáeñama vacare. Tépenaipahi ema tipane reu chainihi ticapa ca ya rehini ema amuya —máichapa ema ángele.

    21 Jéhesare, ema José téchepucapa. Tétupi ri cavapa, ésupa esu maena ema amuya. Tiyananapatichavanahi tayehe eta návasa. 22 Tacahe, eta napaisi rapahi eta nachavirapa tayehe eta návasa, masamai ri ricapa ema José eta mavira vaipahi aquenuca ema Arquelao, machicha ema Aluresini. Tipicapa ema Josémachavahini tayehe eta Belén. Tásiha, ema ángele mápecha varepa máechajicahi te mavapure eta matupi rui ra yarepa te Nazaret te tinapaica Galilea. 23 Te títeca panapa, ánaqui étapa náejasihahi. Tacahehi etatáitauchi ravahi eta táechaji ri ru vanahi eta Sagrada Escritura nájureanahi ena profetanaini eta macaija re ra yarehi Nazareno ema Jesús.

    3Ema Juan Tícachasiricarahi tépanavapa ticametarairu eta máechajiriruva ema Viya nayehe ena vámahicu-

    ruhana(Mr 1.1-8; Lc 3.1-9, 15-17; Jn 1.19-28)

  • San Mateo 3:1 3 San Mateo 4:3

    1 Tacahe, te jácani treinta áñohi, matiari hi hivare ema achane ticaijare Juan. Éma, máichuha quenehi emaViya eta macame ta rai rui rayare, máetupi ri ca va cayare ena achaneana. Tacahe, masuapahi eta matupa rahahi. Tiyanapa vámahi cu ruhapa. Váipa avasa re cu ru hai nahini. Ticame ta rai rupaipa nayehe enamacuti que neanahi vámahi cu ruhana, ticava sanahi te tachausi eta Jordán te tinapaicahi eta Judea. 2 Ánipamacahehi eta máimitu re sirahi:

    —Ítsivacha eta epane reruana. Éneuchava mayehe ema Viya, taicha máraja painapa ema aquenu cayaremavaneruhi ema Viya —máichavacapa.

    3 Ánaquia pa ripahi eta áñoana acane, ema Viya mametacapa ema víyarahaini profeta Isaías eta mapane reruhi, eta mavane si rayare ema Machicha te juca apaquehe, ticatiu ra hi yarehi eta tímite ca yarehi. Éneri chuvare matiari hi yareva ema apana achane máichuha que ne yarehi ema Viya. Macame ta rai ru yarehi,máetupi ri ca va cayare ena achaneana, náinaji si ra yarehi eta napane reruana tamauri queneana, apaesatáuri eta najaca pi rayare ema Machicha ema Viya. Émaripa ema Juan, ema máechaji si ha quenehi ema Viya,máetupi ri ca va cayare ena achaneana. 4 Ema Juan, vanairucahi me Viya, profetahi éma. Eta mamuirihahieta náitsameru tajiyaha eta náitátiquene ticaijare camello. Eta máitijuhe, vácapi jayumepi. Eta manirijimanicasare eta tsacara. Eta matítivera eta mápama. 5 Tiyana navare nacapayaca ena achaneana ticavasanate Jerusalén, navarairahi nasama raraca eta máechaji si haquene; énapa ena ticavasana te Judea, énapa enatiávihanahi tayehe eta cajacure Jordán. 6 Tacahe, eta nametau re si ravaipa, navarai ra hivare náinajica etanapeca turana, ema Juan máicacha si ca va capaipa te cajacure Jordán.

    7 Énaripa ena fariséoana énapa ena saducéoana nayanau cha hivare ema Juan. Vahi náeneucha vahini,navara ha hisera ticaica chasiana. Tacahe, ema Juan máichavacapa:

    —¿Tájaha tacayema eta epauchi ranuhi, eti tachicha na vea na tataji eta quichare? Esamai ri ri ca hipuca etajáraja pai ra yarepa eta táiñehi que neyare ecuñaraqui. Evara ha hipuca iúchucu hayare. 8 Tiuri puiti, te evara hapuca eta iúchucuha, yátupina tátupiruva eta epane reruana. Ímerecava eta ínaji siraya eta epeca turana.9 Váhivare ecuca ja murava eta mámarié que ne hái rahehi ema viáchucaini Abraham. Taicha tayanapanemámari hepuca éma, váhisera iúchucu haimahi te vahi ecuitsivacha eta epane reruana. Ema Viya, tájinamáemaitu caimahi éma. Te mávara hapuca, vahi máejeca ra chaimahi máepiyaca achaneanaina eta juca mari,mavarai rainahi yátupina ena mámarie que neanaina ema Abraham. 10 Ecauneuchava, taicha tiánehipa etatáiteca pau chi ra ha viyare eta ecuñaraqui nayehe ena achaneana máituca ra hanahi téneuchavana, váhivarenáitsiva chahini eta napane reruana. Tímicu ti ji rí cavaipa te máechuca yarepa ema achane eta yucuquimáhireana. Ticaechu yarehi tamutu eta tapareana. Tíjuyarehi. 11 Yátupi núti nícacha si cahehi te une, teéneuchava mayehe ema Viya. Ávane pai pa hisera mácani ema yátupiquene Cristo. Te yátupina ecasiñavamayehe, tícacha si ca he yareva; tíjara ca he yareva ema Espíritu Santo. Téhesera vahi ecuca si ña vapucamayehe, tícuña ca heyare tayehe eta táijurequene yucu. Éma, ichape quenehi nuyehe núti. Váiparinehinácuti na simahi eta máitupa ji jia si ravahi. Váipari ne hivare nácaemu ña vaimahi macamu su ra nuhini nútipáuresami. 12 Puiti éma máraja painapa tinere ji ri cainapa nácani yátupi queneana téhicana. Máunacainapaéna. Ticutinapa mácani achane te tiácata ya jirica eta arusu. Máunacainapa. Tásiha, máquijicapa etatapiraquiji. Máijucha yarepa te yucu. Eta nacaheyare ena máurira hanahi, tíjuanáinapa te yucu, máitava ca ca yarehi eta namuruira —máichavacapa ema Juan.

    Eta macaicachasirahi ema Jesús(Mr 1.9-11; Lc 3.21-22)

    13 Tacahe, títeca pa varepa ema Jesús te cajacure Jordán te mávihahi ema Juan. Éma, másihapahi tetinapaica eta Galilea. Mavarahahi ticaica cha siyare mayehe ema Juan. 14 Émasera ema Juan, vahi mávara hahini máicacha si cahini. Ánipa macahe:

    —Tata Jesús, nútira táuricahi nútivaina pícacha sicanu. Nusapihapa núti picaiju henuhi eta nícacha si caviya —máichapa.

    15 Émasera ema Jesús majicapapa:—Tájinachucha táichava. Ticamu nu carehi nítauchayare eta mavara ha quenehi ema Nucaiyaquene —

    máichapa.Tásiha, ema Juan tísapavapa. 16 Te tamutupa eta macaica cha sirahi ema Jesús, tiúcupaicapa tayehe eta

    une. Tásiha, tíjahú chavapa téjiaca eta anuma. Máimahapa ema Espíritu Santo tiúcupai ca paipahi, mavasi ma hipaipa eta paloma. Tavene sicapa ema Jesús. 17 Tacahe, tiárami carepa eta mahu ema Viya tásiha quenehite anuma, ánipa macahe:

    —Ema maca ema yátupi quenehi nuchicha némuna ru quenehi. Tétavi cavahi eta núrisa mu revahi máicha—macahepa.

    4Ema Váinaraji Satanás mavaraha macaitsamaraji ema Jesús(Mr 1.12-13; Lc 4.1-13)

    1 Tacahe, ema Espíritu Santo enurujipa máimitu caipahi ema Jesús eta mayaniraya te mávapahi apaquehe.Ánaqui macucha pa yarehi eta máitsama ra jiyare ema Váinaraji. 2 Tájina manicahini ema Jesús te jenacuarenta quenehi sache, cuarentavare yati eta mayerevahi. Ichapepa eta máecuavahi. 3 Tásiha, emaVáinaraji témeña havapa mayehe. Mavarahapa macaete ma yarehi. Ánipa máicha:

  • San Mateo 4:4 4 San Mateo 4:23—¿Pécuhapa píti? Tacahe, pivaneca eta juca mari táepiyacava pan, taicha píti machichavihi ema Viya,

    ¿masi? —máichapa.4 Ema Jesús majicapapa:—Váhipuca pecha eta táechaji ri ruvahi eta Sagrada Escritura, ani tacahehi: “Vahi tacari chuimahi eta

    tinicacare ticaita re cayare ena achaneana. Tacacha ne yarehi eta máechaji ri ruvana ema Viya. Jéhevare, étaticaita re ca ra hiyare” macahepa.

    5 Tásiha, ema Váinaraji mámavarepa tayehe eta tacapi ca huquene avasare Jerusalén. Máimiapanapa tetáinahu eta Templo. 6 Tásiha, máichapa:

    —Te yátupina machichavina ema Viya, písapa vayare pémirica te apaquehe. Tájina píchavaimahi etapémiri si rayare. Pécharichuhi eta táechaji riruva eta Sagrada Escritura, ani tacahe: “Ema Viya mavanecapaena mayeheana ángeleana téchapa ji ri caviana. Tiámavia nayare te navahuana, apaesa vahi picuca yutetueta máriana eta te pipaisi rayare” tacahepa. Tásiha, németeaca tijanea ca via nayare puiti, vahi náisapaimahipicajara te pémirica —máichapa ema Váinaraji.

    7 Tacahe, ema Jesús majica pa varepa:—Éneri chuvare ani tacahe eta Sagrada Escritura: “Vahi picaitsa ma ra jimahi ema Viya, taicha Piáquenuhi

    éma” —máichapa.8 Tacahe, ema Váinaraji mámavarepa te táinahu eta anuquehe mari cerro. Máimechapa tamutu eta

    ichape queneana avasareana te juca apaquehe ticuti rinehi tacacha ca ya ji ri ca cahini taicha eta máitupa ji jia si ra va hicacha ema Váinaraji. Máimecha varepa eta ichape queneana náimaha queneana ena achaneana.9 Tacahe, máichapa:

    —Núti níjara ca viyare tamutu eta juca avasareana. Pítina náquenuvina ena távacuanahi eta avasareana.Pépuyu ca nu masera te numirahu. Pitsiucanu apaesa níjara ca vi sarepa tamutu —máichapa ema Vainaraji.

    10 Émasera ema Jesús majicapapa:—Pévuisi ha tataji piti Satanás te juca numirahu. Váhipuca pecha eta táechaji ri ruvahi eta Sagrada

    Escritura. Ani tacahehi: “Macarichu ema Viya vépuyu mi rau chayare. Macari chuvare vicaema ta nea cayare”tacahepa. Váhiquene táurica nucaema ta nea ca vihini —máichapa ema Jesús.

    11 Tacahe, ema Váinaraji téraji cavapa. Majuni jicapa ema Jesús. Tásiha, tiúcupai canapa ena ángeleana,náechapa ji ricapa ema Jesús.

    Ema Jesús tépanavapa ticametarairu(Mr 1.14-15; Lc 4.14-15)

    12 Tacahe, te jena sácheana, nacara tacapa ema Juan. Námapa te jácani tayere hiquene. Tacahe, emaJesús, eta masamai ri ri sirapa eta macaera tairahi te cárcel ema macheji Juan, tiyanapa tichava te mávasaNazaret te Galilea. 13-17 Váipasera mánasihini te majuru sinehi. Tiyanapa tayehe eta avasare Caperaum.Étapa máejasihahi. Eta juca avasare távihahi te tachausi eta cáquiure Galilea. Eta macame ta rai ruirahi,tamutuhi mapaica eta tinapaica eta provincia Galilea*

    —Éneuchava mayehe ema Viya. Ítsivacha eta epane reruana, taicha tiánehi eta sácheyare tímere cavayaeyehe ema ticatiu cha heyare. Aquenu cayare mavaneruhi ema Viya, téchaheyare éma —máichavacapa.

    Eta juca títauchavahi eta májureanahi ema víyarahaini profeta Isaías, ani tacahehi: “Tiúrica ca rea nainapaena achaneana cávasanahi te tachausi eta cáquiure Galilea tayehe eta provincia Zabalón étapa eta Neftalí,namutu támairiaca ena ticavasana te apachara eta Jordán. Éna, tiyerehi eta nacata ji vai ranahi, tacuti etatavayureva eta tamapicuva. Puítisera máiteca pau cha va ca ripahi ema timícau cha murihi. Ticatiu cha va ca yarehi tayehe eta nacata ji vairahi. Éma, tétume cha va ca hivare eta mamícau chi ra vacahi” tacahepa.

    Ema Jesús máichuha ena cuátroqueneana ténicarahiana, máimitureanayare(Mr 1.16-20; Lc 5.1-11)

    18 Tacahe, eta mapaisi rapahi ema Jesús te tachausi eta cáquiure Galilea, máimaha vacapa ena apinanaajairana, ema ticaijarehi Simón Pedro émapa ema maparape Andrés. Eta náemata nerepi ena nani, ténica ra hianahi. Náquijie recahi eta nayehe tarrafa. 19 Tacahe, ema Jesús máichuha vacapa:

    —Yare, éhicanu. Núti níjara ca heyare eta apana émata ne re piyare. Éti ítuca va pa racahi eta jímana;tacaheyare eta ítusi ra va yareva ena achaneana, machane ra nayare ema Viya —máichavacapa.

    20 Enevanepa náinajicapa éna eta náenisirahi. Tiyananapa náehicapa ema Jesús.21 Ánaqui pa na varepa máimaha varepa ema Jesús ena apinana ticapa ra pe cá ca navare: ema Jacobo émapa

    ema Juan. Téjacanahi te napacure. Matiari hi hivare ema naiya Zebedeo. Náititi ji ricahi eta nayehe tarrafa.Ema Jesús máichuha varepa. 22 Enurujipa náehicavare. Nanaqui ca varepa eta napacure, émapa ema naiya.Najuni ji ca varepa.

    Ema Jesús máimitucavacapa ena camuriqueneana achaneana(Lc 6.17-19)

    23 Eta mapaisirahi ema Jesús tayehe eta avasareana te Galilea, máimitu ca va capahi ena achaneana tesávaru muhuana tayehe eta náuruji si ra revana. Mavanecapa eta náeneuchi ravaina taicha tiánehipa etasácheyare tímere ca vayare ema ticatiu chayare, ema aquenu cayare mavaneruhi ema Viya. Éneri chuvare ema* 4:13-17 Ema profeta Isaí as, áni vare maca hehi eta máecha ji si hai rahi: “...éta ripa eta provin cia táviha náite ca pi hahi ena apa va sa na na”. (Acaneeta juca apaquehe, apina eta apana táijareanaini: eta Zabalón étapa Neftalí.) Eta máimitu si ra vacahi ena achaneana, ánipa maicha ema Jesús:

  • San Mateo 4:24 5 San Mateo 5:22Jesús macana ra ca pa hivare tamutu eta apana pa ne que neanahi jumareana eta najuma napahi ena achaneana.24 Tacahe, nasamai ri ricapa ena achaneana ticava sanahi eta tasimu tu queneana avasareana te tinapaica etaSiria. Tásiha, námava capaipa ena nacaju ma queneana, apana pa ne ne ji quenehi eta najumana, nacati ru ha vanahi. Énaripa ena návahá ruanahi ena éreanana, ena tirapa pasiana, énapa ena muraca quihana. Namutuena nani, macana ra ca va capahi ema Jesús. 25 Tacahe, camuriana ena achaneana téhicanahi éma. Éna,tiásihana te Galilea, te Judea, te Jerusalén, te avasareana tinapaica eta Decápolis, étapa te apachara etaJordán.

    5Ema Jesús máimitucahi nayehe ena ticunachacareanahi me Viya(Lc 6.20-23)

    1 Tacahe, eta máimaira vacahi ema Jesús ena camuri queneana achaneana, tiápanapa tayehe eta anuque hepahi apaquehe taicha tiúripanahi eta nasama ra ra si ra yarehi ena achaneana. Téjacaripa éma, énapa enamáimitureana nachaya caipahi. 2 Ani tacahehi eta máimitu ra pianahi:

    3 —Ena náimatihi eta tacamu nu que neanahi eta náchanevana, tétavi cavahi eta náurica ca revaya taichamáejerare eta najaca pi rayare eta máechaji riruva ema Viya, machane ra na yarehi.

    4 Ena nani tijapa nu ji ri ca vanahi, tétavi cavahi eta náurica careva taicha émaripa ema Viya macuri sa mu re cha va cayare.

    5 Ena nani tisuapa ji ra hianahi me Viya, mánsuanahi mayehe, tétavi cavahi eta náurica careva taichamáijara rua nayare eta arairu apaquehe náicuchihi me Viya.

    6 Ena nani, ichape eta najamu ra chirahi eta náitare sirahi eta matapi ra vacare te mamirahu ema Viya,tétavi cavahi eta náurica ca revaya taicha máijara cayare éma eta navara ha quenehi.

    7 Ena nani tijapa nu ra hianahi nayehe ena apamuriana achaneana, tétavicava eta náurica ca revaya; taichaema Viya, éma apanava majapa nu va cayare éna.

    8 Ena nani vahi náisapa ji rí ca vahíni tahapa pi cahini eta náehisirahi ema Viya, tétavi cavahi eta náurica ca revaya; taicha éna, títeca pa nainapa te mamirahu ema Viya, náimara ra cainapa éma.

    9 Ena nani ticonse ja ra hianahi nayeheana ena achaneana, nacaepa hairahi eta semanereana, tétavicavaeta náurica ca revaya éna; taicha máimereu chainapa ema Viya eta machichai ra vacahi éma.

    10 Ena nani ticata ji vanahi eta nacatia na ca sivahi nayehe ena achaneana te juca apaquehe táichavenehieta táurivahi eta náitare sirahi, tétavi cavahi eta náurica ca revaya; taicha éna aquenu ca ra hanaya majupa ha nayare ema Viya.

    11-12 Eti nuchane ranahi, járaja painapa eta sache eta nacatia na si raheya ena achaneana táichavenehi etaéhisi ranuhi. Tipana ra ra cha hea nainapa, tépiyae que ne ha hea nai na varepa. Váhisera ecuarami eta juca. Enenacahehi eta nacata ji vairahi ena profetanaini, ena náinapu reanahi machane ranahi ema Viya. Eta tacahe,te nacatia na ca hepuca, ¡ecuri sa mu re cha vachucha, evapi na vachucha! ¡Tétavi cavahi eta iúrica careva taichaejaca payare eta ícuchiyare te anuma, taicha ichape eta macuna chi rahehi ema Viya!

    Ema Jesús tímitucahavi eta vicamunucareravayarehi tacutihi eta tacamunucarevahi eta icheve, étapa eta tijarahi(Mr 9.50; Lc 14.34-35)

    13 Eti ímiya na vayare eta ecamu nu ca re ravahi nayehe ena achaneana, tacutihi eta tacamu nu ca revahi etaicheve. Vahi tacuepaha eta ecamu nu careva. Vahi ecucuti eta tajachira eta icheve, taicha tájina eta táicheve vai nahíni. Tásiha, nájinapa ticamu nuimahi. Náepuruinapa namutu.

    14 Tacutiquene éti ecutihi eta tijarahi. Éti, namica hu yarehi namutu ena achaneana eta ímitu si ra vacaya,apaesa náinajica eta náehisirahi eta tamauri queneana. Ímereu cha ya re hivare eta iúriva, ecutiya eta avasaretiávihahi te tajirumane eta anuquehe mari. 15 Tacutiquene, vahi ecucuti nácani súnsuana tiyusta canahijácani lámpara, tásiha nanaca pa pucaini te tajuhe eta cajune, nayumu ru si hahini. Nanaca ya re hisera teanuquehe apaesa náimairi ri ca sarepa namutu ena tiávihanahi te peti, tamicau rea na yarehi. 16 Ene ecaheyareéti, ímere cayare eta ejarai vayare nayehe ena achaneana apaesa eta náimairainahi eta táuriqueneanaíchaque nea nayare; tásiha nacuna chainapa ema Tata Vicaiyaquene tiávihahi te anuma.

    Ema Jesús tímitucahavi tayehe eta tasuapacarevahi eta Sagrada Escritura17 Vahi étaina tímite canuhi núti nucaepa hahini eta mavanai ripiana ema víyarahaini Moisés, étaripa eta

    náimitu ra pianaini ena profetanaini. Eta tímite canuhi núti, nímine ca pae que ne ha heyare eta nájureanahi.18 Nutupiruva numetacahe: Títauchavaya tamutu eta máechaji ri ruvana ema Tata. Tímiyanava eta tasuapa ca reirahi nayehe ena achaneana tamutu eta Sagrada Escritura. Tájina ticaepa haimahi, tayanapanetáitavapuca eta anuma étapuca eta apaquehe. 19 Eta tacahe, nácani tépurua nayare eta tavanai ri pianahieta Sagrada Escritura, jácani ánichi cha quenehi, vahi tisiapa naimahi te anuma. Tavetijipa te náimitu capucaena apamuriana eta náepuruiraya. Nácanisera tisuapa na yarehi, tímitu re ca na hivare eta juca nayehe enaapamuriana achaneana eta náehisiraina; éna, ichapeyare eta nacuna cha ca re vayare eta nasiapiraipa teanuma. 20 Táicha te evaraha ítujicava esiapa te anuma, tacamunuhi tiápaju cavaya eta táurivahi eta eyehe repiana éti, ecachu ri cayare eta nayehe re pianahi ena escribá noana, énapa ena fariséoana.

    Ema Jesús tímitucahavi vahi tacunasi te visamure eta visemaneva(Lc 12.57-59)

    21 Eti écharichucha eta nayehe repiana ena iáchuca na veanaini ani tacahe: “Vahi ecucapaca mácanipiparaepiya; taicha mácani ticapa recahi, ticaicu ña yarehi”. 22 Nútisera numetacahe eta apana: Mácani

  • San Mateo 5:23 6 San Mateo 5:48tisemahi mayehe ema maparape, éneri chuvare ticaicu ñayare. Mácani tiúmehahi ema maparape, ticaya se re hiyare te namirahu nácani tuparai ru canahi tayehe eta avasare. Tacutiquene mácani ticaecahihi emamaparape, mávacu haipahi eta ecuñaraqui tayehe eta infierno.

    23 Eta tacahe, te piámapahi eta piámavahu te mamirahu ema Viya, tásiha, péchapa nai na papuca eta pitapi ravahi mayehe ema piparape. 24 Vuíchaha picuiya racuha eta piámavahu. Tativa nu mayare piyasea panayaeta perdón ema piparape. Pétupi ri ca nu mayare tativa eta píchava que nevahi mayehe éma. Táurica sarepapichava píyara cu ha pa nainapa eta piámavahu te mamirahu ema Viya.

    25 Tacutiquene te matiari hi ya repuca mavaraha mametauchavi te namirahu ena tuparai rucana, vahipicucuchapa mametauchavi. Tativayare pétupirica eta píchava que nevahi mayehe, mapurare vuíchahapicaera tahini mayehe ema juez tayehe eta cárcel. 26 Taicha te náimisia pavipa tayehe eta cárcel, ticaje rae que nénapa eta piúchusiraya.

    Ema Jesús tímitucahavi vicuneuchavaya eta jácani táimiaquipaicahavi tayehe eta pecatu27 Éneri chuvare écharichuhi éti eta náimitu rapihi ena iáchuca na veanaini: “Vahi ecuveha esu apana

    esena”. 28 Puítisera núti numetacahe eta apana: Mácani majamu rachahi esu apana esena, ticape ca tu raipahite masamure taicha eta majamu ra chirahi. 29 Eta tacahe, eta iúquiha váure, te tavara hapuca tímiaqui paicahetayehe eta pecatu, tavarairahi táimahayare eta tamauri queneana tájipa racana, tiúripana evecu hau quichavaiáquijicaya. Taicha tiúripanahi táejiacava ánichichaina te iáquehe, váhisera tacuimi cu ñacahe eta te yucuinfierno, tamutupahi eta iáquehe. 30 Étaripa eta evahu váure, te tavara hapuca tímiaqui pai ca heyare tayeheeta pecatu, tapami si ra hé na papuca íchayare eta tamauri queneana, tiúripana eyuchatica iáquijica. Taichatiúripanahi táejiacava eta evahu, váhisera tacuimi ca siapahe támutu eta iáquehe tayehe eta yucu infierno.

    Ema Jesús manacahi eta máimiturapi nayehe ena tínajicacana(Mt 19.9; Mr 10.11-12; Lc 16.18)

    31 Éneri chuvare ena viáchuca na veanaini náisapahi eta máejerare eta máinajisira mácani achane esumayena. Ani nacahehi: “Mácani tínajicahi esu mayena, máemepi ya recahi eta ajumeruca táechaji si ha yarehieta máinaji siraya esu mayena”. 32 Nútisera numetacahe eta apana: Mácani achane, te máinaji capuca esumayena, ticape ca tu raipahi me Viya. (Váhiné nipuca sucaeca hihini mayehe ema apana achane.) Éneri chuvare te tiápecha va hipuca ticaima ésu, tamuriacahi ésu eta maviurevahi ema suima. Tásiha, mácaniarairuhi suima, émapa tamuriacahi eta máejeca pi ravahi taicha eta mavirahi esu esena sucaima quenehi.

    Ema Jesús tímitucahavi eta vahi vijurachaimahi33 Éneri chuvare esamai ri ri cavare eta náimitu ca sivahi ena iáchuca na veanaini: “Machu vahi ecuitaucha

    jácani ejura chi ra hipuca. Yátupi nasera eta ítauchiraina tamutu eta íjara si ravahi me Viáquenu” nacahepa.34 Nútisera numetacahe éti: Vahi táuricahini íchahini eta juramento. Vaipa échaji si hahini eta anuma taichaéta, mávacurehi ema Viya. 35 Váipavare échaji si hahini eta apaquehe taicha éta, macaema ta néyahi éma.Váipavare échaji si hahini eta Jerusalén, taicha éta, mávacu re yarehi ema yátupi quenehi Rey, mavane ruyareema Viya. 36 Váipavare échaji si hahini eta ejura chirahi te echuti, taicha vahi árata haimahi ehapa mai chahini,ítsiva chi rahini eta táimahi, tijapupuca, tiquisapuca. 37 Numetacahe: Te tatiari hipuca eta íjara si ra vayare,átupiruva ácahe: “Tiuri”. Te váhipuca evarahahi, átupiruva: “Vahi” ácahe. Te émuna ha ca vapuca ejuracha,ema Váinaraji títuru ca heripa.

    Ema Jesús tímitucahavi eta vahi vicusema ne nácani ticaetemajiricahaviana(Lc 6.29-30)

    38 Éneri chuvare esamai ri ricahi eta acane: “Mácani achane téhara recahi mapuchu quichahi ema apanaachane, éneri chuvare éma napuchu qui cha yareva ena tuparai rucana. Te macave tu quia he cha hipuca, éneri chuvare nacave tu quia he cha yareva ena tuparai rucana”. 39 Nútisera numetacahe: Vahi ecujicapa te masemamácani achane váinarajihi. Tiúripana, te náehahepuca nácani te emira, íjara cayare eta apachacaya etaemira. 40 Tacutiquene, te natiari hipuca ena timetau chaheana, navaraha navere jicahe eta ecamisa, vahiecusema. Váhivare ecuji ca pairihi. Íjara cavare eta apana eta epacuha. 41 Ísapayare te nácani navane ca hepuca eta enara cureca eta tijitacare. Te navaraha iámina étanaina kilómetro, evapinava eta eservi chi ra vacaina. Vahi ecobra cha va caimahi. 42 Mácaniripa tájahapuca mayaseacahe, íjara cayare. Vahi ecueñamihamácani ticapucahe eta ecaye he queneana.

    Ema Jesús tímitucahavi eta vémunasirayare nácani ticatianacahaviana(Lc 6.27-28, 32-36)

    43 Éneri chuvare esamai ri ricahi eta acane eta náimitu ca sivahi ena iáchuca na veanaini: “Émuna sirahinácani témuna caheanahi. Tásiha, ecati cha yarepa nácani ticatia na ca heanahi”. 44 Nútisera numetacahe:Émuna ca yareva nácani ticatia na ca heanahi. Eyaseaca ema Viya eta nayuja rahuina nácani téchaji canahieyehe. Ímereca eta iúriva nayehe nácani ticati cha heanahi. Eyujaraucha nácani tiúmeha heanahi ticaete ma ji ri ca heanahi. 45 Te ítaucha eta juca, éta tímereu cha heyare eta machicha héirahi ema Vicaiyaquene teanuma. Taicha éma nájina manere jiruina, namutu máemuna cavaca: ena achaneana váinarajiana, énapaena tiúriana. Éma, tíjara cahavi vimutu eta sache vimícahuhi, étapa eta tiquiva. 46 Éti, tájina ecuna cha ca revaina eta me Viya, te nacarichuhi émunaca nácani témuna ca heanahi éti. Apanasica ena tisipe ca tu ra ra hiana náichahi eta juca. 47 Tacutiquene, tájinavare ecuna cha ca revaina eta me Viya, te iúriyare nacarichuhiena epara pe na veanahi. Apanasica ena máimati ra hanahi ema Viya tiúrianahi eta nayehe ena napara pe naveana. Étisera tatupa racahe ecachu ri cayare eta iúriva. 48 Tétavi ca va sareya eta iúriva nayehe namutu.

  • San Mateo 6:1 7 San Mateo 6:24Vahi enere ji caimahi ena achaneana. Váhivare eyava naimahi eta iúriva. Ecutiyare ema Vicaiyaquene teanuma eta máurivahi.

    6Ema Jesús tímitucahavi eta vahi vicusiñavavaicapa eta víchira eta táuriqueneana

    1 Eta ecaji rayare ena páureana, échapa vayare. Ema Tata Vicaiyaquene, tájina ticuna cha hemahi te evara hapuca náimaha ena achaneana eta ecajirahi, evarairahi ticuna cha hea nayare. Tájinavare máitsiri ji ca vahiniéma eta eyehe. 2 Eta tacahe, te ímica ta ca ya repuca nácani ticamu nu vanahi, vahi ecume ta jirica. Vahi ecucutiena apimirana timeta ji ri canapa te viúruji si ra revana, téhepa te aneca pahiana. Eta juca náichahi, navarairahiticuna cha ca rea na yarehi nayehe ena achaneana. Nútisera numetacahe: Ena nani ticaheanahi, tájina nacuna cha ca re vaimahi me Viya. 3 Te jácani píjaraca nácani ticamu nu vanahi piyehe, vahi picume ta jirica. Váhivarepicumetaca nácani pémuna ca sareana. 4 Piñaji chayare eta píjara si rayare nácani píjara ca si ruyare. Tacahe,ema Tata Vicaiyaquene te anuma máimara racahi tamutu. Jácani píchaqueneana tayumu ru revana, ématítsiri jie que ne hayare, tíjara ca viyare eta pícuchihi.

    Ema Jesús tímitucahavi eta viyujarasirayare(Lc 11.2-4)

    5 Te eyuja racahi, vahi ecucuti ena apimirana tiyuja racana te viúruji si ra revana, téhepuca te aneca pahiana.Titupi hanahi éna eta nayuja ra sirahi, navarairahi náimara ra ca yarehi ena achaneana. Nútisera numetacahe:Tájinachucha nacuna cha ca re vaimahi me Viya. 6 Étisera ani tacaheyare te eyujaraca. Esiapayare te eyehecuarto, érata cayare eta tapaja. Eñaji cha vayare eta échaji si rayare ema Tata Vicaiyaquene. Éma, tímara ra ca havihi; masama yarehi eta piyuja racasa.

    7 Tacutiquene, váhivare ecuape pirica eta ecaye ma que nea nayare. Vaipa tácame sahini eápepi ri cahinieta eyuja ra sirahi. Vahi ecucuti ena máimati ra hanahi ema Viya. Tiúpiemanapa eta nayuja ra sirahi,náimijachaipa tisama ca reanahi mayehe ema Viya. 8 Vahi ecucuti éna, taicha ema Viya máimati ripahiéma jácani vivara ha quenehi viyaseaca. 9 Éti, ani tacaheya eta eyuja rau chi ravaina: Tata Vicaiyaquene,piti piáviha te anuma, vipicauchahi yátupi eta píjare. 10 Vivaraha ichapeina eta tasuapa ca revaina etapivanai ripiana nayehe namutu ena achaneana ani te apaquehe, tacuti eta nasuapi ravihi ena ángeleanate anuma. 11 Pájapa nuhavi píjara cahavi puiti jena sache eta vicamu nuirava eta vinica queneana. 12 Pájapa nuhavi piperdo na chahavi eta viviurevana piyehe, tacuti eta viperdo nachira víti ena ticaviu revana viyehe.13 Vahi picuisa pahavi eta vicha eta tamauriquene. Picatiu cha ha vivare mayehe ema Váinaraji. Taicha pítiyátupi que nevihi Viáquenuvihi. Nájina pácuti eta pítupa ji jia si ravahi. Máichecua raquire eta pijaraivahi.Amén.

    14 Taicha te yátupihi eta eperdo na chirahi nácani ticaviu re vanahi eyehe, ema Tata Vicaiyaquene te anumatiperdo na cha heyare éti apanava. 15 Téhesera te vahi eperdo nachahi ena ticaviu re vanahi eyehe, ema TataVicaiyaquene váhivare tiperdo na cha hémahi eta éjeca pi ra vanahi éti.

    Ema Jesús tímitucahavi tayehe eta ayuna16 Tacutiquene, te ayuna hepuca, vahi ecaja pa nu ra mi raimahi te namirahu ena achaneana. Vahi ecucuti

    ena apimirana ena tímicae che ra cha vanahi eta ayunai ranahi. Núti numetacahe: Tájinachucha nacuna cha ca re vaimahi me Viya. Éma, váhivare títsiri ji ca vaimahi eta nayehe. 17 Étisera, te ayuna hepuca, ímiyanavaeta esipau qui chi ravaya, etata si ca vavare, apaesa nacuija nacuima tiacahe eta ayunai rahehi. 18 Ema TataVicaiyaquene tímara ra cahehi tamutu eta esamureana. Tisama ca re yarehi eta eyasearuhi.

    Ema Jesús tímitucahavi eta vahi vicuisapava vicasamure eta vímahaqueneanahi(Lc 12.33-34; 11.34-36)

    19 Váhivare tacuava sa mu re recahe eta ímaha queneana te juca apaquehe. Eta juca ticami tie que ne ha careana taicha eta tajara resira eta cachusiri, étapa eta táichasi vayare. Natiari hivare ena tiámeye cha hea nayare. 20 Epane re chasera eta ecaima ha que neraya te anuma. Ánaqui jararihi eta táitsivayare eta íchirahieta táuriqueneana te juca apaquehe. Ánaqui, tájina cachusirina, nájinavare tiámerahina tayehe. Tájinatémitia caimahi. 21 Éti, te ecasa mu repuca eta ímaha que neanahi te juca apaquehe, evarahahi enasiyare tejuca. Vahi ávara hahini ejuni ji cahini eta ímaha queneana. Téhesera te ecasa mu re hi chapuca eta ícuchianate anuma, ánaqui evara hayare eyana va neyare.

    22-23 Tacutiquene, ecuneuchava, machu tacueta viuchava eta ejamu rachira eta ímaha queneana. Ecara tacava, vahi ecuisapa tahapa sa mu rechahe eta ecaima ha que nerahi. Taicha te tahapa sa mu re ru he papucaeta ímahaquene, tétavi cavahi eta tamapi cuvahi eta te iáchanevana. Téhesera esuapa eta nímitu rapiana,tétavi cavahi eta tamicau chiraya eta iáchanevana, tímiju ni ji cayare eta emaurivahi, étapa eta ejamu ra chi ravahi eta ímaha queneana. Eta tacahe, machu ísapava tayanariana eta timapicu eta te iáchane va nasami.¡Páurehesami éti te ísapa vapuca tanasipa!

    24 Tacutiquene éti, eta ítare sirahi, vahi táuricahini apina nai nahini ena iáquenuana. Taicha émuna ca pa na yarehi ema émana, tisuapa ca re pa na ya re hivare; tásiha ema apana, apaesa rineya eta émuna siraya,váipainapa tisuapa ca remahi éma. Ene tacahehi eta juca ímaha queneana, vahi ecuisapa tahapa sa mu rechaheeta plata, machu tahapa pirica eta émuna sirahi ema Viya, étapa eta ecaema ta nea sirahi éma.

    Ema Jesús tímitucahavi eta majaneasirahavihi ema Viya viti machichanaveana(Lc 12.22-31)

  • San Mateo 6:25-26 8 San Mateo 7:13-1425-26 Étasera nuvaraha yátupina eta ecasi ña vairaina mayehe ema Tata Vicaiyaquene. Vahi ecucae ña ma ra

    cavaicha tayehe eta enica que nerepi étapa eta emuiri harapi puiti juca ítare si raichaha. Eta enica que nerepi,étapa eta emuiri harapi, tájina táeñama va ca re vahini. Ímara ra ca richuhi eta cáyureana. Vahi táevacahini,váhivare táechati ji ri cahini, táunaca hi pucaini eta tanica que neyare. Émasera ema Tata Vicaiyaquenemáechapa ji ricahi, máijara sirahi tamutu eta tanica que ne repiana. Evetijipa éti, iápaju pa navahi eta éñama ca révahi me Viya tayehe eta cáyureana. 27 Tájina táuricahíni eta éñami ravahi eta júcana. Éti, nájina tirata haimahi étiji vai nahini ecaju ru ca vahini, tayanapane tahapa sa mu re cha he hipuca.

    28 Tacahe, ¿tájaha tacayema tihapa sa mu re re cahehi eta emuiri harapi? Ímara ra ca richuhi eta tajuru sirahi eta flúreana, vahi tacaeña ma ra ca vahini tacaema ta nehini, táijuru re ca hi pucaini. 29 Táitsiva hisera,te tépunehapa, tétavi cavahi táurinavahi eta taflurene. Nájina tácuti eta nacamui rihaira eta táurinava,émaripa ema víyarahaini rey Salomón eta tajanu nusira eta macamui ri hairahi. 30 Apana sicahi, ema Viyamáijaracahi eta táurinavahi, ánipi ri chu hinéni eta táitare sirahi. Evetijipa éti eta máechapa ji ri si rahehi,máijara si ra he yarehi eta emuiri harapi eti achaneana. ¿Tájaha tacayema vahi ácasi ña vahíni eta mayehe?31 Eta tacahe, vahi ecucae ña ma ra cavaicha tayehe eta enica que ne repiana étaripa te echuri ria capuca eta uneérayare, váhivare eta emuiri harapi. 32 Ena achaneana vahi náimatihini ema Viya, ichape murihi eta tacaeña ma ra si ra vacahi eta júcana. Vahi nácasi ña vahini mayehe ema Viya, nacucha pa hi pu cahini eta máijara ru yarehi éma. Étisera, écharine eta marari hirahi ema Ecaiyaquene te anuma. Máimatihi éma tamutu etaecamu nu que neanahi. 33 Tásihasera éti, tativayare íjaracava ecaema ta neacaya ema Viya, ecasa mu reirahieta ítauchi rayare tamutu eta mavara ha que neanahi. Tihapa sa mu re cha he ya re hivare eta tátupi ru vairayaeta ítaresira, ecuri sa mu re chi rayare éma. Máimaha rinepa éma. Tíjara ca heyare tamutu eta juca ecamu nu queneana. 34 Eta tacahe, ácasiñava mayehe éma. Vahi tacuimi pa ne rechahe eta íchara ra ca vayare achichu.Puiti ecuchapaipa eta máimica ta si ra heyare. Ímiyanava eta ecucha pi rayare eta máimica ta si raheya.

    7Ema Jesús tímitucahavi eta vahi vicunemahi eta náejecapiravana ena apamuriana achaneana; vicuneuchavasera

    víti(Lc 6.37-38, 41-42)

    1 Vahi ecunemahi eta náejeca pi ravana ena apamuriana achaneana, váhivare ecucae ca hivaca, machuétaina táimicu ñacahe me Viya. 2 Te ecune ra hipuca nayehe ena apamuriana achaneana, ecaheyare éti etamacune ra hénapa ema Viya tayehe tamutu eta éjeca pi rá vanahi éti. 3 Piti ajaira, pítipa piti esena, vahi táuricaeta picunerahi eta ánichi cha queneana náejeca pi ra vanahi éna. Titupa racavi pítijivaina picuneuchava etatáichapeva eta péjeca pirava. 4-5 Vahi tatupa ra ca vimahi pétupirica eta jácani náejeca pi ravahi ichipichuanaena piparae piyana. Tájina piviyahini eta piconse ja chi haimahi. Ichapesera eta tatupa ra si ravihi pétupiricaeta péjeca pi ra vanahi píti. Tapaenumava pétupirica eta píchava que né vanahi, táuricapaini piconsejachaema piparaepiya tayehe eta máichava que névahi.

    Ena ticaecahirahiana, vahi vicuijaraca jácani téñamacareana6 Vahi ecuimituca eta máechaji ri ruvana ema Viya nácani achaneana ticaeca hi rahiana, taicha váiparinehi

    náuricaimahi. Machu étaina táemehahe. Váhivare ecuijaraca jácani téñama careana, machu nácata ya yajica.Vahi vicuyacuji eta viyaseasiraina ema Tata Vicaiyaquene(Lc 11.9-13; 6.31)

    7-8 Ánivare tacahe eta máechaji riruva ema Jesús:—Numetacahe: Échajica ema Tata Vicaiyaquene. Eyasea cayare eta ecamu nu queneana. Éma, tijapa

    nurahi. Tisama heyare, tíjara ca he yareva. Vahi ecuyacuji eta eyasea siraina. Éneri chuvare, te tatiari hi na papuca eta jácani íchiraya ichapehi eta tacaje ra va yarehi, eyasea cayare máijara ca hehini eta ítupa ji jia si ravaya. Éma, tíjara ca heyare. Te jarari hipuca eta táicheji mi ráuchahe, éma macaevui si na he yarehi.

    9 Eta juca tímicu ti ji ri cavahi te natiari hipuca ena echicha na veanahi éti, te tiyasea ca hea napuca etapan nanicayare, váiparinehi táuricaimahi íjara cahini éti eta márijahi. Tímicu ti ji ricava evija rui nahiniena echicha naveana. 10 Étaripa te tiyasea ca hea napuca eta jima, váhivare táuricaimahi íjara caimahi etaquichare. 11 Etiarihi éti vahi ecaji ra hihini nayehe ena achaneana. Iúrihisera nayehe ena echicha naveana.Mavetijicha ema Tata Ecaiyaquene tiávihahi te anuma. Éma, vahi ticavi ja ru hemahi eta eyase serepi. Tíjara ca he yarehi tamutu eta táuriqueneana eyasea rua na yarehi.

    12 Evaraha eta náurivaina ena achaneana eta eyehe, ¿masi? Tásiha, táuricahi eta íchiraya eta iúrivanayehe. Taicha eta tacahehi eta táimiturapi eta Sagrada Escritura eta eyehe.

    Jararihi eta apina achene(Lc 13.24)

    13-14 Esama nuchaha. Jararihi eta apina achene. Eta ichape achene, vahi tácajéra eta náehisira enaachaneana. Camuria napana ena téhicana eta ticaijuhe tayehe eta ecuñaraqui. Étasera eta achene ánicu chi charichu, ticaijuhe tayehe eta vítare si rayare, tájina ecuña raquina. Váhisera camurianaina ena téhicanaéta. Éti epamicava esiapa tayehe eta achene ánicu chi charichu.

    Ema Jesús máimicutichahi ena achaneana tépiyahirahiana, nacuti eta yucuqui máurinisiráha eta tahi(Lc 6.43-44)

  • San Mateo 7:15 9 San Mateo 8:915 Échapa vayare tayehe eta náimitu rapiana ena tépiya hi rahiana tímija chavana machanerana ema Viya.

    Tépiya ca vá napahi tiúriana tacutihi eta tamansuva eta uvesa. Téhesera te nasamureana, tétavi cavahi etanavaina rajiva, nacutihi eta ichini. 16 Ímatia ca va ca hisera éna táichavene eta náichaqueneana. Nacutihieta yucuquiana. Eta yucuqui, tímati carehi eta táhi. Étaripa eta sitavere, váiparinehi tiúchucaimahi etatacahihini narasa hi na hi pucaini. Tásiha, eta ijicaqui váipari ne hivare tacahimahi eta táhi cachiche ru hi na hi pucaini. 17 Tacutiquene, tímati carehi eta táhi eta yucuqui tiúrinisi. Tímati ca revare eta táhi eta máurini si ráhana. 18 Eta yucuqui tiúrinisihi eta táhi, vahi témuna hi ri ca vaimahi vahi tacuri ni sihini eta táhi. Étaripa etamáurini si ráhana, váhivare témuna hi ri ca vaimahi táurini sihini eta táhi. 19 Tamutu eta yucuquiana máurini si ráhana ticaechu yarehi, tíjuyarepa te yucu. 20 Eta tacahe, ímati va cayare ena tépiya hi rahiana táichaveneeta náichaqueneana tamauri queneana.

    Vahi námutuimahi títujicavana tisiapanaimahi te anuma(Lc 13.25-27)

    21 Narari hinapa ena achaneana tépiya cavana nuchanerana. Váhisera títuji ca va naimahi tisiapana tayeheeta mávasa ema Viya. Tayanapane náichanui na papuca “Tata Viáquenu”, vahi tisiapa naimahi. Taichavahi yátupi nahini eta nacaema ta nea sirahi ema Tata Nucaiyaquene te anuma. 22 Te táitecapapa eta juicio,camuria nayare ena tíchanua nayare: “Tata Viáquenu, víti véchaji si ha pa racahi eta píjare. Vipiara cavihi tepíjare eta viáquiji sirahi ena váinarajiana, téhevare te píjare vímerecahi eta tiárami careana” náichanui na papuca. 23 Nútisera nujica painapa: “Éti vahi nuchane rahéna. Nímatisera núti eta íchaque neanahi tamauri queneana. Évuisiha te numirahu” níchainapa éna.

    Ema Jesús máimicuticha ena tisuapajirahiana énapa ena masuapajirairahana(Lc 6.47-49; Mr 1.22)

    24 Nácani tisuapa nuanahi náitaucha hivare eta juca nuvanai ri pianahi, téchema ra hianahi táicha. Nacuti yarehi mácani títucahi tépiyareca peti, manaca yarehi eta túmeana yucuqui emuruquiana. 25 Jéhesare, tejárajapapa eta muraca técaticava, tiámaquiha tiquiva, tisiamapa eta une, váipasera tacaya ya cahini eta peti,taicha tiúsiapi ra vacahi. 26 Narari hivare ena tépiya ca vanahi tisuapanuana, váhisera náitauchahini eta jucanuvanai ripiana. Éna nacutihi ema máitucaraha tépiyareca peti. Vahi manacaimahi eta túmeana yucuqui,váhivare táusiapi ra va cahini máicha. 27 Te járajapapa eta muraca técaticava, tiámaquiha tiquiva, tisiamapaeta une, tacaji mu ya paicapa eta apaquehe. Tiáquipai cavapa eta peti, tamutu samipa témitie queneha —máichavacapa ema Jesús.

    28 Te títapi ricapa ema Jesús eta máimitu si ra vacahi ena achaneana, ichape rinehi eta náramirahi etamáimitu rapiana. 29 Vahi nasama sa ré nahini. Tétavi cavahi eta máitusirahi mayuna paicahi tamutu. Tétavi ca va hivare eta tasuapa ca revahi eta máimitu rapiana.

    8Ema Jesús macanaraca ema émana achane leproso(Mr 1.40-45; Lc 5.12-16)

    1 Te tiúcupaicapa ema Jesús tayehe eta cerro te mávinehi, camuriana éna achaneana téhica napahi.2 Tacahe, macahepaipa ema émana achane leproso. Témeña havapa mayehe ema Jesús. Tépuyucapa temamirahu. Tásiha, máichapa:

    —Tata, nucasi ñavahi eta piyehe, picana ra ca nupaini.3 Tacahe, ema Jesús majicapapa:—Nuvaraha nucana racavi. Tájinapa píchiravaina puiti —máichapa.Máemama hacapa. Tásiha, enevanepa tinaracahi ema macaju ma que nénihi eta máechaji sirahi ema Jesús.

    4 Tásiha, ema Jesús máichapa:—Pímaha, nacuija picumetaca eta nútirahi nucana ra cavihi. Piyana va nesera pímerecava nayehe ena

    tuparai rucana, apaesa náimamacavi. Énainapa timeta ji ri ca nainapa eta yátupirahi pinaraca, pipachi hairapa. Piyana yareva me Viya. Picama va hu ya repahi eta pihasu lu pa ya chi rayare taicha eta macana ra si ravihi —máichapa ema Jesús.

    Ema Jesús macanaraca ema mamusura ema capitán romano(Lc 7.1-10)

    5 Tacahe, ema Jesús títecapapa tayehe eta Capernaúm. Matiarihihi ema achane apavasana. Comandan-tehi éma nayehe ena suntaruana romanoana. Capitán eta mávacure. Tiyanapa mapauchapa ema Jesús.6 Mayase recapa, ánipa máicha:

    —Tata, mararihi puiti te nupena ema amaperu numusura ticajumahi eta áire. Tétavi cavahi tacativamasama. Pájapa nupaini, picana ra si na nu panaini éma —máichapa.

    7 Ema Jesús, majicapapa:—Tiuri, nuyanayare nucana ra pa nayare —máichapa.8 Tásiha, ema capitán majicapapa:—Tata, vahi picucae ña macava eta pítesiraina eta nuyehe, taicha vahi táuricahini pisiapahini te

    nupenasami. Németeaca taratarichu picava nairipi eta picana ra siraya ema numusura. 9 Taicha nútinusuapahi te tivane canuana ena anuque he pa nanahi eta nuyehe. Nútiripa nusuapa ca re hivare nayeheena nusunta ru ranahi. Te nuvane cavaca, téhevare níchuha va capuca, tisuapa nuanahi. Te nuvane capucaema nuvaneru, enurujipa tisuapa nuvane —máichapa.

  • San Mateo 8:10 10 San Mateo 8:2910 Te masamapa ema Jesús eta juca, ichape rinehi márami eta yátupirahi macasi ña vairahi eta mayehe.

    Máichavacapa ena téhica napahi:—Nutupiruva numetacahe: Nájina nímaha émanaina vijaneana israelíta mácutihini ema maca achane

    apavasana eta macasi ña vairahi eta nuyehe. 11 Numetacahe puiti: Járaja painapa eta sache, náiteca pirayaena camuri queneana achaneana apava sanana tiásiha nayare te tamutu avasareana te juca apaquehe. Tisiapa nayare eta mávasa ema Tata, te mávihahi ema viáchucaini Abraham, ema Isaac, émapa ema Jacob. Tétavi ca vainapa eta náurisa mu revaya. 12 Tacahe, tamapuruji eta náimatie que ne hairahi ena vijaneanana israelítanaeta máechaji riruva ema Tata, váhisera nácasi ña vahini eta nuyehe. Eta tiviucha va ca yarehi tayehe etanacaicu ñaiyaya eta te tamapi cuquene te távihahi eta táijure quenehi yucu. Ticapi ti quia he cha va nainapaeta tacati vayare nasama. Tíyaha nainapa —máichapa.

    13 Tásiha, ema Jesús máichapa ema capitán:—Piyana pichava te pipena. Tinara caripa ema pimusura, taicha eta picasi ña vairahi eta nuyehe —

    máichapa.Tacahe, ema amaperu ticajumahi tinara ca ripahi te jena hora eta náechaji ri si ravahi éna.

    Ema Jesús macanaraca esu máimase ema Pedro(Mr 1.29-31; Lc 4.38-39)

    14 Ema Jesús tiyana varepa te mapena ema Pedro. Máimahapa esu máimase ema Pedro, ticajumahi etamuraca fiebre. Mapauchapa tayehe eta suívesihahi. 15 Máemama hacapa, enevanepa táetaviacahi eta fiebre.Tinaracapa. Enurujipa téchepuca. Tásiha, tépanavapa ésu eta suítátirahi ema Jesús.

    Camuriana ena macanararuanapahi ema Jesús(Mr 1.32-34; Lc 4.40-41)

    16 Te yátipa, títeca pa rá ca na paichucha ena achaneana. Námava capaipa ena nacaju ma queneana, énapaena návaháruana ena éreanana. Tacarichu te máechaji ri ru vachucha ema Jesús, macuchu chu ji ca va capaipaena éreanana tiávahá canahi ena nacaju ma que neanahi. Macana ra ca vacapa ena apamuriana tisamanahieta apana jumareana. 17 Eta juca títaucha vapahi eta táechaji si hairahi eta májurehi ema víyarahaini profetaIsaías, ani tacahehi: “Masami na ha vi hivare eta vijumana eta macana ra si ra havihi”.

    Tituparacahavi vahi véñamavaimahi eta víjarasiravahi véhica ema Jesús(Lc 9.57-62)

    18 Te máimahapa ema Jesús ena camuri queneana achaneana nachayacahi, macava nai ripipa enamáimitureana natsecava eta nánuesi ra yarehi te apachara cáquiure. 19 Tacahe, ema émana escribánotémeña havapa mayehe ema Jesús. Máichapa:

    —Tata máestro, núti apana nuvaraha néhicavi te jácani pivara ha que neyare piámianu —máichapa.20 Ema Jesús, ánipa tacahehi eta majica pirahi:—Tamutu eta sárareana ticape navaca. Éneri chuvare eta cáyureana tamaca ji pa chuvare. Nútisera nuti

    Manere ji ru nuhi ema Viya, tájina nuviya nusiapi hahini —máichapa.21 Te apana varepa sache, ema émana máimiture máichavarepa:—Tata, nuyaseacavi písapa nuhini nuchava te nupena. Nucucha pa nu ma ya rehini eta máepeniraya ema

    ticachichanu, nécara numaya. Tásiha, nucapa ya cavipa néhicaviya —macahepa.22 Ema Jesús majicapapa:—Péhica nuchucha. Pésamirica náecara ca caichaha ena máecharaireana. Tájina táijara ca vimahi eta juca

    tihapa sa mu re re cavihi —máichapa.Ema Jesús macaesamirica eta táepacusirahi eta une étapa eta técaticava(Mr 4.35-41; Lc 8.22-25)

    23 Te títapi ricapa ema Jesús, tiávacuhapa te pacure. Énapa ena máimitureana, náehicapaipa éma. 24 Teitupie re canapa, járajapapa eta muraca técaticava. Ichapevaca eta táepacu ruhana. Tisiapa paipahi eta unetayehe eta pacure. Ema Jesús, tímaca paichucha éma. 25 Tacahe, ena máimitureana tipiara re canapa etanapisirahi. Nacaja micapa éma. Ánipa náicha:

    —Tata maestro, picatiu chahavi. Véricainapa —náichapa.26 Ema majica pa vacapa:—¿Tájaha tacayema epica? ¿Vahi ácasi ña va pahini eta nutiari hi rapahi eta eyehe? —macahepa.Tásiha, téchepucapa. Macama ti nacapa eta técaticava étapa eta une. Enevanepa tésami ri cavahi eta

    táepacu sirahi. Tájinapa táichira vai nahini.27 Ena máimitureana ichape rinehi nárami. Ánipa nacahe:—¡Tétavi cavahi eta máitupa ji jia si ravahi! ¡Jéhesare, yátupiquene eta émairahi machichahi ema Viya!

    ¡Taicha tamutu tasuapahi, macama ti nacahi eta técaticava étapa eta une eta táepacu sirahi! —nacahepa.Ena apinana ajairana návaháruana ena ichapemuriqueneana éreanana(Mr 5.1-20; Lc 8.26-39)

    28 Te títecapapa ema Jesús te apachara eta cáquiure te apaquehe Gadara, tiúchuji canapa te ecari enaapinana ajairana, návahá ruanahi ena éreanana. Tétavicava eta náiñehi va vacahi. Náehayarehi nácanitiánucu ha napahi. Tacahe, napauchapa ema Jesús. 29 Tipiara re canapa, ánipa nacahe:

    —¿Tájaha picha píteca pipauchahavi piti Jesús, Machicha que nevihi ema Viya? ¿Pivarahapa picaete ma ji ri ca ha viyare víti? ¡Pájapa nuhavi, vuíchaha picuva ne cahavi tayehe eta vicaicu ñai yayare! —nacahepa.

  • San Mateo 8:30 11 San Mateo 9:1530 Tásiha, tatiari hi hivare nacacha cayahi eta camuri queneana cúchiana tinihi canahi. 31 Ena éreanana

    nayaseacapa ema Jesús. Ánipa náicha:—Te piáquiji ca ha vi ya repuca, picata ji cahavi. Písapahavi visiapa ha cavaca eta jena cúchiana —náichapa.32 Tacahe, ema Jesús máisapapa:—Tiuri, eyana esiapa ha cavaca —máichapa.Tacahe, tiúchucanapa ena éreanana nayehe ena návahá ruanainihi. Tiárame mu ri ha nainehi eta cúchiana.

    Tijuna pa ra canapa témiri ri ji canapa te tachausi eta cáquiure. Tériri ji canapa. 33 Ena tijanea re ca nainihi etacúchiana tiyananapa tijunana tayehe eta avasare. Timeta ji ri canapa eta náimairahi, étapa eta nanara sirahiena návahá ruanahi ena éreanana. 34 Tacahe, tiyananapa ena achaneana te mávihahi ema Jesús, náimaha panahi. Te náimahapa éma, nayaseacapa vahi macuite ca pahini te návasa, machavahini te másinehi.

    9Ema Jesús macanaraca ema émana achane macajumaquene eta muracaquiha(Mr 2.1-12; Lc 5.17-26)

    1 Tacahe, ema Jesús tichavapa tiávacu ha varepa te pacure. Tichavapa tayehe te mávasahi Capernaum.2 Ánaqui náimipau cha varepa ema achane macaju maquene eta muracaquiha. Ema tívecahi te mayehecamilla. Te máimahapa ema Jesús eta nacasi ña vairahi eta mayehe, máechajicapa ema macaju maquene.Ánipa máicha:

    —¡Pétumechava, nuchicha! Nucaepa hai navipa eta pipeca tu ranaini —máichapa.3 Natiarihi ena escribá noana. Eta nasamirahi ema Jesús, ánipa nacahe te nasamure: “Ema maca

    tépiyacava tímija chavahi Viya eta macaepa hai rahiji eta pecatuana. ¡Tétavicava eta matapirava!” 4 Émaseraema Jesús máimatihi eta napane re ruanahi. Máichavacapa:

    —¿Tájaha tacayema eta éjeca pirava nuyehe te epane re ruanahi? Núti tájina nutapi ravaina eta níchirahieta juca. 5 Núti, eta nucaepa hairahi eta mapeca turana ema maca, tacutihi eta máejera rerahi eta nucana ra sirahi eta máquehe. 6 Tiúrisera puiti, nuti Manere ji runuhi ema Viya, nímereu cha vainapa eta nurata hairahinucaepaha eta pecatuana te juca apaquehe. Ímara racanu —tacahe, máichapa ema macaju maquene—. Puiti,nuchicha, nuvanecavi péchepuca. Piveha eta jara piyereruva. Piyana te pipena —máichapa.

    7 Eneva ne rinehi téchepuca ema macaju ma quenéni. Tiyanapa te mapena. 8 Ichape rinehi eta náramirahinamutu ena achaneana natiari hi que neanahi. Tétavi ca va rinehi eta nacuna chirahi ema Viya taicha etamáitupa ji jia sirava ema Jesús eta máijara sirahi ema Maiya.

    Ema Jesús máichuha ema achane ticaijare Mateo, mayeheyare apóstole(Mr 2.13-17; Lc 5.27-32)

    9 Te apanapa sache, nuti Mateo néjacahi eta te nucobra re sirare eta impuesto. Tacahe, tiánucu hapaipaema Jesús. Te tímahanupa, tíchuhanupa.

    —Yare, péhicanu —máichanupa.Enevanepa, néchepucahi. Néhicapa éma.10 Tacahe, námapa éma te nupena, énapa ena máimitureana. Níchuha vacapa ena nuchamuriana ticobra

    re ca ra hianahi eta impuesto énapa ena apamuriana tisipe ca turana. Nénica va ca yarehi éna. Macacha ne mu ri hivare ema Jesús eta vinisirahi. 11 Títeca pa na varepa ena fariséoana. Eta náimairahi namutu ena némuna ru queneana, eta vicacha nerahi ema Jesús, ticaeca hi re canapa. Ánipa nacahe nayehe ena máimitureana emaJesús:

    —¿Tájaha tacayema tísapava ema eyehe maestro macacha nevaca eta manisirahi ena nánita tajianaticobra re ca rahiana eta impuesto? ¡Ticape ca tu ra rahiana éna! —nacahepa.

    12 Te masamai ri ricapa ema Jesús eta náechaji ri ruvana, máichavacapa:—Ena majuma reanahi vahi nácamu nuimahi ema médico. Nacarichu ena ticaju manahi nacamu nu

    yarehi ema médico. 13 Nútiripa vahi étaina tímite canuhi nutanu ca yarehi nácani matapi ra va reanahi.Nutanu capahi núti ena tisipe ca turana, apaesa náeneuchava, náinajica eta napeca turana. Tásiha éti, eyanaecaravahu eta máechaji ri ru vanahi ema Viya. Ánipa macahe: “Núti nuvaraha yátupinaini eta ejapa nu rai vai nahini. Taicha te vahi, tamapu ru jiyare eta ecama va huirahi eta nuyehe” macahepa ema Viya.

    Nayaserecapa ema Jesús tayehe eta ayuna(Mr 2.18-22; Lc 5.33-39)

    14 Títeca panapa ena máimitureana ema Juan Tícacha si ri carahi, nayase recapa ema Jesús tayehe eta ayuna.Ánipa naicha:

    —¿Tájaha tacayema vahi nahayunacha ena pímitureana, vahi nácuti ha vihini viti máimitureana emaJuan, énapa ena fariséoana?

    15 Ema Jesús majica pa vacapa:—Nímicu ti chinahe puiti. Vahi táuricaimahi ticati sa mu revana nácani ticaichu ha ca sianahi tinicanahi

    nayehe ena araimana. Tiúrisa mu rea na yarehi taicha matiarihihi ema arayena. Téhesera te tépenapucaéma, jéhesare ticati sa mu re va na yarehi. Tacutiquene, vuíchaha táuricaimahi eta ayuna nai nahini enanímitureana. Járaja pai na pasera eta sácheyare, ticave re ji ca sia nayare taicha ticara ta ca nua nainapa enaticapa ca nuanaya núti.

  • San Mateo 9:16-17 12 San Mateo 9:38

    16-17 Esama nuchaha. Eta juca eta nímitu rapiana, amairiha arairu. Mavaraha ema Viya arairuyare etaeyehe re pia nayare eti achaneana. Vahi ticuti ca caimahi eta nayehe repiana ena achaneana. Eta ítusira étieta nímitu rapiana, tavaraha ínajica eta ichasi eyehe repiana tamauri que neanahi —máichavacapa ema Jesús.

    Ema Jesús macanaraca esu machicha ema Jairo, ésupa esu apana esena sucajumaquenehivare(Mr 5.21-43; Lc 8.40-56)

    18 Téchaji ri ca vai chahahi ema Jesús nayehe ena achaneana, títeca pa ne chavare ema émana achaneticaijare Jairo. Tuparai rucahi éma. Matupirupa tépuyucapa te mamirahu ema Jesús. Ánipa macahe:

    —Tátachicha, surarihi esu nuchicha. Puítirichaha tépenahi. Téhesera te piyana, pinacaini eta pivahu,suchavahini suítare cahini —máichapa.

    19 Tásiha masuapapa ema Jesús. Tiyanapa te mapena ema Jairo, vimutupaichu viti máimitureana.20 Tásiha, sutiari hi hivare esu ésuna esena sucaju maquene. Doce áñoripahi eta sucata ji vairahi, táichirahi etasuítine. Témeña havapa te maquecu ema Jesús. Suémamacapa eta tacheyarapi tamatsianahi eta mamuiriha.21 Taicha te supanereru ésu, sucahehi: “Taratarichu jácani te némamaca eta ñimuiriha, éta ticana ra ca nuyare” sucahepa. 22 Émasera ema Jesús masama richucha eta suémama jia sirahi, macaicu tiarahi etamacana ra re sirahi. Téqueru cavapa. Máimahapa eta supisirahi esu esena. Tásiha, máichapa:

    —Vaipa picupica, nuchicha. Pinaracapa puiti táichavenehi eta picasi ñai ranuhi —máichapa.Tacahe, tinaracapa esu esena. Vaipa tápechahini eta sujumainihi.23 Tiyana varepa ema Jesús. Títecapapa tayehe eta mapena ema Jairo. Máimahainehi ena músicoana.

    Tiúrianaipahi eta námira yarehi te ecari esu suépenaquene. Énapa ena achaneana, tijaja mu ria na ripahi etanáiyairahi. 24 Tásiha, ema Jesús máichavacapa:

    —Iúchucachaha te aneca. Váhinéni suépenahini esu suca amaperu. Tímaca richucha ésu —máichavacapa.Énasera nacaeca hi richucha éma, técavanapa. 25 Te tiúchucanapa ena achaneana, tisiapapa ema Jesús te

    suávihahi esu suépenaquene. Macara ta vauchapa ésu. Macaeche pucapa. Tichavapa títarecahi ésu. 26 Tenasamai ri ricapa ena ticava sanahi eta te Capernaum, náraminehi namutu. Nacatsa tsaicapa timeta ji ri canapa.

    Ema Jesús macanaraca ena apinana púchuquiana27 Tiuri, tichava yarepa ema Jesús te mapena. Eta mapaisirahi te calle, náehicapaipa ena apinana

    púchuquiana. Tipiara ca na paipahi te máequene.—¡Tátachicha Jesús, pájapa nuhavi picana ra cahavi. Vicasiñavi piti yátupi que névihi Cristo! —náichapa.28 Váhisera masuapa va nehini éma. Te tisiapapa ema Jesús te mapena, ena púchuquiana tisiapa na varepa.

    Témeña ha vanapa eta mayehe. Tásiha, éma mayase re ca vacapa. Ánipa máichavaca:—¿Yátupipuca ecasi ñanuhi eta nucana ra si ra heyare? —macahepa.Ena najicapapa:—Yátupi, tata.29 Tacahe, ema Jesús máemamacapa eta náuquihana. Tásiha, máichavacapa:—Tiúri, eta ecasi ñai ranuhi, enara cayare —máichavacapa.30 Jéhesare, enevanepa tinara canahi. Tímairi ri canapa. Tásiha, muracapa eta matupa rasira vahi nacume

    ta jirica eta macana ra si ra vacahi éma. 31 Váhisera nácahehini éna. Étarichuhi te tiúchucanapa, timeta ji ri canapa eta macana ra si ra vacahi. Tásiha, náechapa namutu te tachaca ya ra hanahi eta avasare eta jucamáichaquenehi ema Jesús.

    Ema Jesús macanaraca ema achane upa, macaechajicahi32 Te viúchuca varepa, nacahe pai pavare ena achaneana. Námapahi ema achane. Úpahi éma, taicha

    mávaháruhi ema éreana. 33 Tacahe, ema Jesús máquijicapa ema éreana, ema tiávahá cainihi. Tásiha, emaachane tinaracapa. Téchajicapa. Ichape ri ne hivare eta náramirahi ena achaneana eta náimairahi. Ánipanacahe:

    —¡Tétavicava eta máitupa ji jia sirava ema Jesús! Te viávasa Israel, nájina tiratahaina tíchaina tácutihinieta juca vímaha quenehi —nacahepa.

    34 Narari hivare ena fariséoana. Ánipa nacahehi:—Ema maca Jesús, vémeteaca majupahahi ema Satanás, ema náquenu murihi ena éreanana. Máijararuhi

    jácani eta máitupa ji jia si ravahi eta macuchu si ra vacahi éna —nacahepa.Ema Jesús majapanuvaca ena achaneana

    35 Ema Jesús tamutuhi mapaica eta avasareana étapa eta ánichi cha queneana avasa re chichana. Tímitu re capahi tayehe te jácani máiteca pi hapahi te náuruji si ra revana. Ticame ta rai rupahi eta máechaji riruvaema Viya eta náuchucui rayare ena ticasi ñanahi éma, machane ra na yarehi éna. Ticana ra re ca pa hivare enaticata ji vanahi ticaca ti ru hanahi. 36 Camuriana ena achaneana tínana ji rí ca vanahi. Taicha ticata ji vanahi éna,nájina nácasi ñahini. Nacutihi eta uvesa te nájina tijaneacaina. Eta máimaira vacahi ema Jesús, ichape etamajapa nui ra vacahi. 37 Tacahe, ema Jesús máichahavipa viti máimitureana:

    —Tétavi cavapa eta vicamu nuirava ena tímica ta ca ha vianaya tayehe eta juca vémata ne repihi. 38 Eyasea ca ya resera ema Tata Vicaiyaquene, máijara cahavi ena tímica ta ca ha via nayare. Eta juca tímicu ti ji ri cavahi mácani achane eta macamu nui ravahi ena tímica ta ca canaya te máechati jicaya eta maharusura —máichahavipa.

  • San Mateo 10:1 13 San Mateo 10:2310

    Ena dócequeneana apostóleana manerejiruanahi ema Jesús(Mr 3.13-19; Lc 6.12-16)

    1 Tacahe, ema Jesús tíchuha havipa viti dócequeneana, mayehea nayare apóstole. Tíjara ca havipa etavítupa ji jia si ra vayare virata hai ra yarehi vicuchu cavaca ena éreanana, vicana ra si ra yareva ena nacaju ma queneana étapa eta nacati ru havana.

    2-4 Eta juca víjareana viti apóstoleana*: Ema tínapuca ema Simón Pedro, émapa ema maparapeichuAndrés, ema Jacobo ema maparapeichu Juan, ema Felipe, ema Bartolomé, ema Tomás, nútipa Mateo, emaapana Jacobo, ema Lebeo, ema apana Simón, émapa ema Júlasi Iscariote (ema tíjara recahi ema Jesús).

    Ema Jesús mavanecavacapa ena dócequeneana apóstoleana napaicayare tamutu avasareana, ticametarairuana-yarepahi

    (Mr 6.7-13; Lc 9.1-6)5 Tacahe, ema Jesús tévata ca havipa viti dócequeneana apóstoleana vicame ta rai ru yarehi. Ánipa

    máichahavi:—Vahi ecuyana tayehe eta návasana ena apava sa juecuana. Váhivare ecuyana nayehe ena samari tá

    noana. 6 Eyana ya resera tayehe eta avasareana návasanahi ena vijaneanana israelítana. Taicha éna nacutihieta uvesana máquenureana. 7 Eyana ecame ta rai ruyare nayehe. Emeta cayare eta nútija pai rainapa nutiNáquenuyare, nuti nucuchu cu ha va cayare éna, taicha mavane runuhi núti ema Viya. 8 Ecana ra ca va ca ya repahi ena leprósoana énapa nácani ticata ji vanahi taicha eta apana jumare. Ecaeche pu ca yareva enanáepena queneana. Ecuchu ca yareva ena éreanana. Éti, vahi evacha re ruinahi eta juca ítupa ji jia si ravahi,váhivare ecobra chaimahi nácani ecana ra rua nayare.

    9 Váhivare iámaimahi eta oro, eta plata, eta reale. Tacuija iama eta eniru rucuha te alforja. 10 Étana ri chuvare emuiriha, éta iámayare. Étapa eta éparupeva, étaripa eta eyupai riquiana. Ema ticaema ta nerahi,tatupa racahi náenica ya repahi te jácani macaema ta nei yapahi. Ene ecaheya éti, títáti hea nayare ena tijaca panaya eta ecame ta rai rui ra ya repahi.

    11 Te ítecapaucha jácani avasare, etanu cayare ema achane tiuri, témunarahi. Enasiyare mayehe.Tiámainucava te táitecapa eta iúchusi ra yareva tayehe eta avasare, epaenu mavaya ejunijica eta íteca pihahi.12 Te esiapa yarepa tayehe eta peti, eyasea cayare ema Viya eta náurica ca revaina ena achaneana ticapenanaeta peti. 13 Te tiúrianahi ena achaneana ticape nanahi eta peti, ímiyanava eyaseu chayare eta náurica ca revaina. Téhesera te vahi nacuri, váhi eyaseu chaimahi. 14 Étaripa te váhipuca nacuja capahe te jácaniavasare, étapa te jácani peti íteca pi hayare, váhivare nacuvaraha nacusamahe, iúchuca va ne yareva. Étata pe va cha va nú ma ya reséra eta máteji te ívapeana. Táicutia rayare eta máicuña si rayare ema Viya taicha etanamava rairahi najaca pa hehini. 15 Nutupiruva numetacahe, te táitecapa eta juicio, tiápaju ca vainapa etanáicuñayare. Tacachu ri cayare eta nacaicu ñai rayare ena achaneana váinara ji queneana ticava sanaini teSodoma étapa eta Gomorra.

    Nacatianacainapa ena téhicanapahi ema Jesús(Lc 12.2-7)

    16 Esama nuchaha. Núti nuvane cahehi éti eyana epaica. Narari hisera ena achaneana váinara ji que neanahiétupia rua nayare. Éna nacutihi eta sárare táiñehi que neánahi. Étisera ecutiyare eta uvesa eta tamansuvahi.Ítucayare eta ecaiche pai si rayare eta navaina ra jivana. Váhisera ecuji ca pauchava te návara hapuca náehahe.17 Échapava, taicha narari hiyare ena achaneana ticatia na ca hea nayare táichavenehi eta éhisi ranuhi. Ticara ta ca hea nainapa, écaya se re hinapa nayehe ena juéseana. Téstaca hea nai na varepa eta te náuruji si ra revana. 18 Tásiha, etiari hiyare éti tiámaheanaya te namirahu ena aquenucana, téhevare te namirahu enaPresidenteana gobiernoanahi, ecaviu re vayare táichavenehi eta éhisi ranuhi. Esapi hasera éti, ecama pu ra vainapa échaji sia nuyare te namirahu éna, apaesa náimatiyare namutu ena achaneana te avasareana etanímitu rapiana. 19 Tacahe, te jácani námahe papuca te namirahu ena aquenucana, vahi ecueñamava tayeheeta jácani échajiu chi ra vayare, ecatiu chi ra vayare. Échaji cayare eta échaji ri ruvana máijara ru heyare emaEspíritu Santo te jena sache. 20 Taicha máimaha heinepa, tímitu ca heyare eta échaji siraya. Vahi étiji vaimahieta échaji siraya.

    21 Natiari hi yareva nácani achaneana tíjara re canaya ena napara pe queneana, navarairahi náimicapacatáichave nénahi eta náehisi ranuhi núti. Natiari hi yareva ena nácani náiyana, navara ha yareva náijararecaena nachicha naveana táichavenehi eta náehisi ranuhi núti. Natiari hi yareva nácani nachicha naveananacana rainapa ena náiyana, náimica pa cainapa táichavenehi eta náehisi ranuhi núti. 22 Namutu yaréni enaachaneana ticatia na ca hea nayare táichave nénahi eta éhisi ranuhi núti. Téhesera ecamichahi tamutu, ímiya navahi eta éhisi ranuhi te táitavapa tamutu, nucuchu cu ha heyare núti. 23 Te napana ji ca hepuca te jácaniavasare iávihahi, táichavenehi eta ecame ta rai ruirahi, ejunayare tayehe eta apana avasare. Jéhesare, nutiManere ji ru nuhi ema Viya, nútija pa va nénapa. Vuíchaha ecuitahi epaica eta avasareana ne vijaneananaisraelítana.* 10:2-4 Ena nani api nana ajai rana ema Jacobo émapa ema Juan, napa ra pe ca cahi, machi cha na vea nahi ema Zebedeo. Ema Mateo, etamáema ta ne re pi nihi, tico bra reca eta impuesto. Ema apana Jacobo, machi chahi ema Alfeo. Ema Lebeo, mapa pihi eta máijare. Ticai ja re hi vareTadeo étapa eta Judas. (Te piva raha pecha, pita nuca te Marcos 3.16-19 étapa te Lucas 6.14-16.) Ema apana Simón, tí ma ti ca rehi éma,nacha mu ri nihi ena revolucionárioana ticai ja rea nahi “cananí sta na”. Nava raha náqui jica ena extra nje roana roma noana.

  • San Mateo 10:24 14 San Mateo 11:4-524 Éti nímitureana, ticatia na ca heanaya ena achaneana. Vahi epicau cha ca réimahi nayehe, táichavenehi

    éhisi ranuhi núti. Ticatia na ca he ya resera tacuti eta nacatia na si ranuhi núti. 25 Tíjare cha hea nayareváinarajihe, máurishi hepuca, tacuti eta náumehai ranuhi núti. Étisera, evapi navaya eta ecuti ra nuyare etanacatia na si ranuhi nuti iáquenu, núti eyehenuhi maestro.

    26 Váhisera ecupi cavaca ena ticatia na caheana. Ema Viya tímara ra caheya. Ticuna chaheya eta ecami chirahi, evehainapa eta ícuchihi. 27 Tásiha, étumechava eta ecame ta rai ruiraya tamutu eta nímitu rapianate tamutu avasareana. Jácani néchaji ri ru vanahi te timapicu, éti ecuchu ji ca yarehi te tijarahi, emicau chi ra vacaya ena achaneana. Étaripa eta nujajai ruhehi te vicarichuhi, epiara cainapa te calle. 28 Vahiecupica nácani nacapa capuca eta iáquehe, tacari chuchucha náiturue que ne hayare. Váhisera narata haimahi nacami tie queneha eta iáchaneva. Macarichu ema Viya epicayare, taicha éma máiturue que nehahitamutu. Maratahahi macami tie queneha eta iáchanevana tayehe eta táiñehiquene infierno, te ecaina jiruvatáichavenehi eta episi rapuca eta nacapa si ra heyare.

    29 Nímicu ti chinahe eta cáyurechicha. Éti ímija cha papuca vahi tasiva chahini éta. Téñama ca rea na hiserame Viya. Éma, téchavacahi eta táitare sirahi, étapa eta táepenirahi. 30 Evetijipa éti, éñama ca re panahi meViya. Éma, tímatipa eta tatupa eta echuti macana. Téchahe hivare éma tamutu eta ítare sirana. 31 Eta tacahe,vahi ecueña mavahi éti tayehe eta ítare sirana, taicha tétavi cavahi eta emunavahi mayehe.

    Vímereuchavayare eta véhisira ema Jesús(Lc 12.8-9)

    32 Tímiyanava ema Jesús tímitu cahavi. Ánivare macahe:—Namutu ena tímereu cha vanahi eta náehisi ranuhi te namirahu ena achaneana, núti apanavare

    nímereu chavaya eta nuchane rai ra vacahi éna mayehe ema Tata Nucaiyaquene, ema tiávihahi te anuma.33 Nácanisera vahi návara hahini tímereu cha vanahi eta náehisi ranuhi, núti apanava nímereuchaya eta vahinuchane ra nai nahini éna, te mamirahu ema Tata Nucaiyaquene.

    Ena achaneana náepuruvacainapa nácani téhicanayare ema Jesús(Lc 12.51-53; 14.26-27)

    34 Éti ímija chai papuca eta nítesirahi te juca apaquehe, tájina tácaye ma ca rémahi, tiúrica ca re yarehi nícha.Váhisera ene tacahe. Níchaveneya núti, ena achaneana tépuru heanaya téraji ca vanaya eyehe. Eta tacahe,nuvaraha échapirica yátupina eta juca éhisi ranuhi. 35 Taicha puiti juca vicaiju heyare, mácani achane, tenatiarihi ena machicha naveana, nacati cha yarehi ema naiya táichave ne yarehi eta máehisi ranuhi éma.Ésuripa esu naena, nacatia na ca yareva. Ésupa esu chinenaca, sucatia na ca yareva esu suímase taicha etasuéhisi ra nu hivare esu apana. 36 Ene nacaheya, narari hiyare ena tachicha naveana eta peti ticatia nacanaena náiyana te peti níchavenehi núti.

    37 Nácanisera tínaji cavana eta náehisi ranuhi táichavenehi eta nacatia nasira ena nachicha naveana, váipatatupa ra cahini nuchane ra nai nahini. Énaripa nácani tínaji cavana eta náehisi ranuhi táichavenehi etanacatia nasira ena náiyana, éneri chuvare vaipa tatupa ra cahini nuchane ra nai nahini. 38 Éne richuvarenácani apaesarichu eta navarairahi téhica nuanahi, váhivare náijara ca vahini táimica pa cahini eta náehisi ranuhi, vaipa tátupa ra cahini nuchane ra nai nahini. 39 Taicha nácani téñama vanahi eta náitaresira, tiávami rahuana eta náehisi ranuhi, énaji vayare ticami tie que ne ha vanaya. Énasera nácani yátupi tíjara re ca vanahitéhicanuana, táimica pa rua na ya repuca eta náehisi ranuhi, éna tiúchucu ha nayare eta náitare si rayare.

    Jararihi eta vícuchihi te anuma(Mr 9.41)

    40 Ema Viya máitsiva chayare nácani tiúriana ena najaca pi ra heyare nasamahe éti. Taicha eta najaca pi rahehi, ticaeche ranahi eta najaca pi ra nu hivare núti; éneri chuvare najaca pa hivare ema Tata Nucaiyaquene.41 Éneri chuvare nácani tijaca panahi ema profeta nuvaneruhi, énapa ena achaneana tiuri eta náehisi ranuhi,máitsiva chayare ema Tata, máijara si ra va cayare eta náicuchi. 42 Énaripa ena témuna ra hianahi nayehe enanani ánichi cha queneana téhica nuanahi, nacumpiracha eta une táichavene eta náehisi ranuhi; éneri chuvarejararihi eta náicuchiquene —máichahavipa ema Jesús.

    11Ema Juan Tícachasiricarahi mavanecavacapa ena máimitureana(Lc 7.18-35)

    1 Te tamutupa eta máimitu si ra havihi ema Jesús viti dócequeneana mayeheana apóstole, tiyana varepa etate avasareana tayehe eta Galilea. Taicha mavarahahi máimitu cayare ena achaneana eta máechaji ri ruvanaema Viya.

    2 Tiuri puiti, ema Juan Tícacha si ri carahi, mávinehi te cárcel. Ánaqui masamai ri ricapa eta máichaque neanahi ema Jesús. Tacahe, máevatacapa ena apinana máimitureana, nayase re pa na yarehi ema Jesús. 3 Tenáiteca pauchapa, náichapa:

    —Ema viáquenu Juan tivane ca havihi viyase re pa na viyare te yátupi hipuca pítiri pa hipuca Cristo emavicucha pa quenehi, ¿téhese rapuca vímiya na va ya repuca vicuchapa? —náichapa.

    4-5 Ema Jesús majica pa vacapa:—Nuvaraha ímara racaya eta níchaqueneana puiti. Nucaimai ri ri ca vacaipa ena púchuquiana. Nímipai

    siraipa ena masariana. Nucana ra ca vacaipa ena leprósoana, énapa ena túhuquiñana. Nucaeche pu si ra va cai pavare ena náepena quea neanaini. Éneri chuvare níchuhahi ena páureana náeneuchavaya apaesa

  • San Mateo 11:6 15 San Mateo 11:25náuchucuha. Tásiha, eyana emetaca ema Juan tamutu. 6 Vaipa macueñamava ema Juan eta nuyehe. Tétavi cavahi eta máurica ca revahi éma, te ticasi ñavahi eta nuyehe —máichavacapa.

    7 Tacahe, tichavanapa ena vanairu canahi me Juan. Tásiha, tépana va varepa téchajica ema Jesús, máechaji sihapa ema Juan. Ánipa macahe eta mameta si ra vacahi ena achaneana:

    —Nuvaraha epane reu chayare ema Juan. Te jácani vuíchaha nacara ta cahini éma, te eyanapa te mávapahiapaquehe te mávihahi, ¿tájaha eta epane reruana tayehe eta macame ta rai ruirahi? Éti ímija chai papucamamapa chi chi ji ri ru vaichucha eta máechaji sirahi tacutihi te vímararaca ta taflurena eta acutena te tacaya mu ri rijica eta técaticava. 8 Ímija chai pa va repuca tavayuaruhi éma tiúrina ná ca va yarehi eta macamui ri hairahi. Écharichuhi éti mácani tiúrina na cavahi, píncanillahi eta máitaresira, váiparinehi tiúchucaimahi tesache, váhivare tiyanaimahi te mávapahiana apaquehe. Manasi que ne yarehi te jácani tiúrina peti. 9 Nuyase recahe: ¿Tájaha eta ímija chirahi eta mayehe? ¿Ímati hipuca eta profetairahi éma? Núti numetacahe:Matupi ruvahi eta macame ta rai ruirahi ema Juan. Mavaneruhi ema Viya eta yátupi quenehi profetahi éma.Nájina mácutihini ena apamuriana profetana. 10 Ema maca Juan émara máechaji si ha quenehi ema Viya etate Sagrada Escritura, ánipa macahehi: “Nuvane cayare ema tínapu mi rau cha vi ya repahi ema ticame ta rai ru ya repahi, apaesa natseca vapaipa ena achaneana eta najaca pi ra viyare” tacahepa eta Sagrada Escritura.11 Núti nutupiruva numetacahe: Ema maca Juan, nájina mácuti nayehe ena achaneana. Tétavi cavahi etamacuna cha ca revahi. Tiápaju pa na va hisera eta nacuna cha ca revahi nácani nuchane ranaya, apaesa chi cha pucaini eta nacaicu tia rairahi eta mapane reruana ema Tata.

    12 Ema Juan tépanavapa eta máimitu sirahi ena achaneana tacamu nuirahi eta náeneuchirava me Viya.Narari hisera ena vahi náuricahini nasama ra ra cahini. Étapa tímica tichahi témeca ta jí vachahi éma. Puítichatanasihi ticati chanuana núti apanava, témeca ta ji va cha nua nayare. 13 Ema víyarahaini Moisés téchaji si hanuhi eta te májurehi. Énaripa ena víyara hanaini profetana náechaji sihahi eta nítesi ra yarehi nuti Manere ji runuhi ema Viya. 14 Puiti numetacahe: Ema Juan émaripahi ema profeta máiteru yarehi mavasi yarehi emavíyarahaini Elías, eta máinapu mi rau chi ra nuyare. 15 Te evara hapuca ecaicutiara, tavaraha eta epane re chi navaya.

    16-17 Etiari hi hisera eti achaneana puiti juca sácheana, eta emasua pa ji raivahi, nímicu ti chahesaena amaperuana tiútseruanahi. Apapi pi jichucha eta nacaye ma que nea napahi. Ema apana macahe papuca: “Vépiyacaya eta piéstachicha”. Énasera ena apamuriana vahi náisapa vahini. Tásiha, ema apanamacahepuca: “Vépiyacaya eta ecari”. Váhiva resera náisapa vahini. 18 Ema Juan, te tímere cavapa, muracaeta máimitu ra pianahi. Eta manica sareana, vahi tácutihini eta nanica sareana ena achaneana. Narari hiserate emuri ena tépiyae que ne hanahi éma. Náimijachahi mávaháruhi ema éreana. 19 Nuti Manere ji ru nuhi emaViya, eta níteca pau chi rahepa, nucacha ne hepaipa eti achaneana eta enisirahi. Etiari hi hivare eti épiyae que ne hanuhi: “Ímaha ema maca, cánisiu qui tataji, cávahárasi. Macacha ne va capaipa ena achaneana tisipe ca tu ra ra hia nahi” ecahehi. Eti épiya cavapa épururahi, ticuti rinehi yátupi nahini échema ra hihini. Tétavi ca va hisera eta éjeca pi ravahi taicha eta emasua pa ji raivahi. Te yátupi hihini échemarahi, ímati nuhini eta nucava na hirahi eta me Tata —máichapa ema Jesús.

    Eta táicuñayare eta návasana ena achaneana masuapajirairahana(Lc 10.13-15)

    20 Ema Jesús tépanavapa máechajisiha eta táicuña yarehi eta avasareana máichinehi eta tiárami careana.Ticaicu ña na yarehi ena tachicha na veanahi táichavenehi eta namasua pa ji raivahi. Váhivare náeneucha vahini, náinaji ca hi pucaini eta napeca turana. Máechajicapa ena achaneana tímicu ti ji ri cavahi natiari hi nahini te mamirahu. Ánipa macahe:

    21 —¡Páurehesami eti nujaneanana ecava sanahi te avasare Corazín! ¡Páurehe sa mi hivare eti apamuriananujaneanana ecava sa na hivare te avasare Betsaida! Ichape eta ícuñayare taicha éti ímaharipa tamutu etatiárami careana níchaque neanahi te emirahu, váhisera ávara hahini éneucha vahíni. Ena nani achaneanaticava sanahi te Siria, apava sa na na hinéni, tétavi ca va hinéni eta namaurivahi, németea casera núti nasapi ha hi pucaini téneuchavana te náimahahini eta níchaque nea napahi. Enéva ne nahíni náimere ca vahini yátupieta náeneuchi ra vai nahini. 22 Numeta ca he va nesera: Te jena sácheyare, muraca pa nayare eta ícuñayareéti, taicha eta emava rairahi éneucha vahini. Tacachu ri cayare eta nacaicu ñairaya ena achaneana apava sanana ticava sanahi te Siria. 23 Étiripa eti ecava sanahi te avasare Capernaum, tamapu rujihi eta nímitu si rahehi étapa eta ímairahi eta tiárami careana níchaqueneana. Eti ecasi ña va vaicahi, ímija chai papuca etaticaya pa heyare te anuma. Ichapesera eta etsiri ha ca re vayare, taicha épuju qui cha vayare eta te yucu taichavahi éneucha vaimahi éti. Taicha te nímere cahini eta tiárami careana tayehe eta avasaréni váinara ji quenehiSodoma, tácutihini eta ímairahi éti, ichape hi pucaini eta náeneuchi ra vai nahini, váipapuca macuicu ña cahiniema Viya. 24 Numeta ca he va nesera: Ichape eta ícuñayare te táitecapapa eta juícioyare. Tacachu ri cayare etanáicuñayare ena ticava sanaini te avasare Sodoma —macahepa ema Jesús.

    Ema Jesús tiúrisamuréinehi mayehe ema Maiya(Lc 10.21-22)

    25 Étarichuhi te jena hórahi, ema Jesús ánipa macahe:—Tata Nucaiyaquene, tétavicava eta nucuna chiravi. Jéhevare píti táquenuvihi eta anuma étapa te juca

    apaquehe. Títauchavaipa eta pipane reruhi. Vahi písapahini náitucahini eta júcana ena tímija cha vanahitéchema rahiana. Énapasera píjaracahi ena nani téhica nuanahi, tájina hinéni náechema rai vai nahini. Puiti

  • San Mateo 11:26 16 San Mateo 12:18nasapi ha ripahi nacachu ricahi ena títupa ji jia ca vanahi. 26 Tétavi cavahi eta táurivahi eta pipane reruhi píti,Tata Nucaiyaquene.

    Ema Jesús máichuhavaca ena navitajiruana, mavaraha macanaracavaca27 Tacahe, ema Jesús máichavacapa ena achaneana:—Ema Tata Nucaiyaquene, ema tíjara canuhi eta nútiraya néchaya tamutu. Nájina énaji vai nahini

    náimatihini ema Tata. Nucarichu núti néchinavahi ena nímima ti rua nayare éma. Taicha núti yátupihieta nímatirahi ema Tata Nucaiyaquene; tacuti quenehi eta yátupi ra hivare eta máimati ranuhi éma.

    28 Yare, ecasiñanu emutu eti evita ji ruanahi te iáchanevana eti éyare ca rahiana eta éjeca pi ravana.Núti nucana ra ca heyare. 29 Ísapava nunaca sicahe eta nuyehe yugo. Nucachanehe apaesa ecaravahunuyehe, taicha núti mánsunu, tétavicava eta núriva eta nusamure. Éti tétavi cavaya eta iúrica ca revayate iáchanevana te ejacapa eta nímitu rapiana. 30 Taicha eta nuyehe yugo vahi tácajera. Tipeve jiyare esama—máichavacapa ema Jesús.

    12Ena fariséoana náimipicauchahi eta nayeherepiana tayehe eta sávarumuhuana. Émasera ema Jesús

    máimereuchahi émarichu téchahi eta nayeherepiana ena achaneana eta sache nanarasirayare.(Mr 2.23-28; Lc 6.1-5)

    1 Eta jena sávaru, ema Jesús tiyanapa tipaica. Tiámahavipa viti máimitureana. Témehi ca vanapa enafariséoana. Vétavi vi ji ca paipahi eta isanitiana. Tacahe, eta vipaisi rapahi, vécuha paipa viti máimitureana.Tásiha, vivechu qui ha paipahi étaja vapahi eta trigo. Vivepi ra qui hapaipa, vépura ja ca cha va paipahi.Vinicapaipa, taicha tísapa ca reichucha. 2 Énasera ena fariséoana eta náimara ra si rapahi, tisema ma ju heanapa. Ánipa naicha ema Jesús:

    —Pímaha ena pímitureana. Ticaema ta nea na paichucha eta navepi ra qui hapahi eta trigo puiti juca sachetétavi cavahi eta tacapi ca huirahi. Vahi tísapa ca remahi eta juca nacaema ta nérahi puiti —náichapa.

    3 Tásiha, majica pa vacapa ema Jesús:—Németeaca éti vahi ecaicutiara eta tacaye maquene eta Sagrada Escritura, eta máichava que nevahi

    ema víyarahaini David eta mapaisi rapahi técuhapaipa, énerichuva ena téhica napahi. 4 Écharichuhi étite masiapapa eta mapena ema Viya, tiyase se recapa eta manica yarehi. Náijaraca