ii. ebean sartu nahi duten herrialdeak: aukerak eta

Honako kapitulu honetan gaur egun EuropakoBatasunera sartzeko hautagai diren hamahiruherrialdeen deskribapen orokor bat egingo da.

1998 urtetan zenbait herrialdek negoziatzeariekin zion:

Bigarren talde batek 2000 urtean ekin zion:

Azkenik, Turkia ere EBra sartzeko hautagai da,baina kasu honetan, oraindik ez diote ekin negozia-zio-prozesuari.

Jarraian agertzen den koadroan arestian aipatu-tako herrialde bakoitzak EBrekin sinatutako akor-dio-motak aipatzen dira, eta EB sartzeko eskabideaegin zuten data.

“Elkartzeko Europako Akordioek” EB etaherrialde elkartuek ekonomia, politika, gizartea etakulturan bat egiteko bidea prestatzen dute.Lankidetza politikoa, lehentasunezko merkatari-

tza-harremanak, ekonomia-jarduerak eta kulturlankidetza bezalako alderdiak biltzen dira akordiohorietan.

Akordio horien bitartez Europako Batasunakherrialde elkartuei merkataritza-esleipen berezi ba-tzuk egiten dizkie, eta beste hainbat etekin eskain-tzen dizkie, Estatukideek dituztenen antzekoak.

Helburuak honako hauek dira:• Industriako produktuen merkataritzaren liberali-

zazioa, pixkanaka garatuko den prozesu batean;Europako Batasunak herrialde elkartuek bainoazkarrago garatzen du;

• zerbitzu, ordainketa eta kapitalen zirkulazio aske-aren alde aurrera egin merkataritza eta inbertsioaridagokionez, eta langileen zirkulazio askea;

• bestaldetik (EB edo herrialde elkartuak) datozenenpresak eta herrialdeko bertako enpresak ber-dintzea establezimenduari eta funtzionamen-duari dagokionez;

• Elkartuen legeria EBkora berdintzea, berezikiBarne Merkatuari dagokionez (eskumen,Estatuko laguntzak, jabetasun intelektuala etaindustriala eta merkataritza-jabegoari dagokionlegeria).Europako Akordioak Atxikipenerako marko

bihurtu dira eta hautagaiak prestatu egiten ditu hel-buru hori lortzeko.

Zipre, Malta eta Turkiarekin sinatutako “Elkar-tzeko Akordioetan” ekonomia- eta merkataritza-lanki-detza aurreikusi zen eta azkenik mugen batasuna lortuzen, bai eta finantza-lankidetza ere, eta etorkizuneanaipatutako herrialdeak EBra atxikitzeko aukera erebertan aurreikusi zen.

II kapitulua. EBean sartu nahi duten herrialdeak: aukerak eta mehatxuak Bizkaiko enpresan

24

Polonia Abe. 1991 Ots. 1994 Api. 1994

Hungaria Abe. 1991 Ots. 1994 Mar. 1994

Txekiako Errep. Urr. 1993 Ots. 1995 Ene.1996

Eslovenia Eka. 1996 Ots. 1999 Eka. 1996

Estonia Eka. 1995 Ots. 1998 Aza. 1995

Bulgaria Mar. 1993 Ots. 1995 Abe .1995

Errumania Ots. 1993 Ots. 1995 Eka. 1995

Eslovakia Urr. 1993 Ots. 1995 Eka. 1995

Letonia Eka. 1995 Ots. 1998 Urr. 1995

Lituania Eka. 1995 Ots. 1998 Abe. 1995

Herrialdea Akordioarensinatzea

Akordioa indarrean

sartutako data

Atxikipen-eskaera ofiziala

Turkia Ira. 1963 Abe. 1964 1987, api.14

Malta Abe. 1970 Api. 1971 1990, eka. 16

Zipre Abe. 1972 Eka. 1971 1990, eka. 3

Herrialdea Akordioarensinatzea

Akordioa indarrean

sartutako data

Atxikipen-eskaera ofiziala

II. EBean sartu nahi duten herrialdeak: aukerak eta mehatxuakBizkaiko enpresan

Elkartzeko Europako akordioak

Iturria: Europako Batzordea.

Elkartzeko akordioak

Iturria: Europako Batzordea.

1. Polonia.2. Hungaria.3. Txekiako Errepublika.

4. Eslovenia.5. Estonia.6. Zipre.

7. Bulgaria.8. Errumania.9. Eslovakia.

10. Letonia.11. Lituania.12. Malta.

1. POLONIA

1.1. Herrialdearen ekonomia, oro har

Polonia da atxikipena eskatu duten ekialdekoherrialdeetatik merkatu zabalena duena, bai biztanle-kopuruari dagokionez bai zabalerari dagokionez.

Poloniako ekonomiak 1999 urtean une zailakezagutu bazituen ere, krisialdi errusiarrak eraginda,gaur egun egoera hori gainditu dute herrialdearenekonomia-funtsak oinarri sendotan eraikitzea lortubaita. Horrela, etengabe joan da gora Poloniako eko-nomia, pixkanaka, baina aurten geldoago ibili da.Izandako hazkundea kanpo-merkataritzari eta azpiegi-turetan egindako inbertsioei esker lortu da.

• Lehen sektoreaPoloniako nekazaritzaren ezaugarri nagusia

ekoizpen eskasa da. Herrialdeko lan-indarraren %25inguru da, baina BPGren %4 besterik ez du sortzen.Egitura txikiko esplotazioak daude, 7,5 Ha azaleradutenak, batez beste. Esplotazio horien erdian berta-ko lana lan bakarra izan ohi da edo lan nagusiabehintzat, eta gainontzeko guztiak familiek dituztenesplotazioak dira, norberaren kontsumorako.

1999am 18,4 milioi Ha lur zegoen lantzeko, etahorietako %90 pribatuak ziren.

Nekazaritza-ekoizpenaren balioa 9.500 milioieurokoa da, Espainiakoaren herena, gutxi gora-behera.

• Bigarren sektoreaPolonia da munduko ikatz-ekoizlerik handiene-

takoa, eta bertan lignito-erreserba garrantzitsuakdaude. Hala ere, burdina-mineralik ez du nahikoa.

Siderurgia eta meatzagintza berregituratzen aridira, eta ekoizpen-gaitasunaren eta eskulanarenmurrizketari dagokionez emaitza bikainak lortudira.

Industria-ekoizpenak sistematikoki egin du goramerkatuko sistema aldatu denetik, nahiz eta ez den%11,5eko gehienezko tasa gainditu. Azken urteo-tan, industrian produktibitatearen areagotzegarrantzitsuak ezagutu dira (%9 1999an); gainera,salmentek (%3,2 1999an) eta ekoizpenak ere (%4,41999an).

Manufakturatuen sektoreak borrokan jarraitzendu, eta mineralen erauzketaren sektoreak hazkundenegatiboak ezagutu ditu.

Azpisektore teknologikoak, hala nola telekomuni-kazioak, elektronika, informatika eta ikus entzunezkoekipamendua dira dinamikoenak hazkundeari dago-kionez eta jada industria-ekoizpenaren %13 dira.

Industria astunaren pribatizazioa aurreikusi da,siderurgia, elektrizitatea eta telekomunikazioakbezalako sektore estrategikoak eta errentagarriakbarne.

• Zerbitzuen sektoreaTelekomunikazioek ezagutu duten hazkunde

handia da azpimarragarria. 1999 urtean hazkunde-tasa altuena izan zuen sektorea izan zen, %25, hainzuzen, batez ere telefonia mugikorrari esker.

Herrialdeak turistikoki duen erakargarritasunaere azpimarratu behar da, nahiz eta hotelen kalita-tea, hobetu bada ere, oraindik oso baxua izan.

1999an PNGn sektore pribatuak egin zuenparte hartzeak lehenengo aldiz gainditu zuen %70.Joera horri eutsiko diote, pribatizazio gehiago egiteaaurreikusi baita.

1.2. Sektore esportatzaileak eta esportatzeko potentzialtasuna

Esportazio poloniarra mundu osoko esportazioa-ren %0,5 da. %70,5 EBra doa, eta %1,5 Espainiara.

Kontusail garrantzitsuenak, balio gehienetikgutxienera, honako hauek dira:

Europar Batasuna zabaltzearen ondorioak Bizkaiko enpresetan

25

Makina eta aparatuak,material elektrikoa 4.769,2 744.901,35

Garraiorako materiala 3.575,8 558.504,2

Metal arruntaketa beren manufakturak 3.486,7 544.587,67

Ehunak eta beren manufakturak 2.955,8 461.666,4

Hainbat merkantziaeta produktua 2.304,8 359.986,71

Produktu mineralak 1.559,3 243.547,07

Industria kimikoetakoproduktuak 1.423,8 222.383,32

Zura, ikatza begetala 1.128,8 176.307,27

Materia plastikoaketa beren manufakturak 1.120,1 174.948,42

Elikagaien industrietakoproduktuak 1.041,3 162.640,65

Gainontzeko esportazioa 4.404,8 687.985,71

Milioi $etan

Milioi pezetetan1999 urtea

Iturria: ICEX.

Poloniatik Espainiara egiten diren esportazioeidagokienez, honako kontusail hauek azpimarratubehar dira milioi pezetatan.

1.3. Sektore inportatzaileak eta inportatzeko potentzialtasuna

Munduko inportazioari dagokionez, Polonia%0,8 da.

%65 EBtik dator, eta %2,4 Espainiatik.Kontusail garrantzitsuenak honako hauek dira:


26

kopurua

1 Etxe-tresna elektrikoa 9.574,07

2 Electronika eta informatika 8.420,98

3 Produktu kimikoak 6.594,71

4 Garraiorako ibilgailuak 5.636,09

5 Material elektrikoa 5.240,13

6 Automozioko ekipo,osagarri eta tresnak 3.997,46

7 Erregaiak eta lubrifikatzaileak 3.969,42

8 Produktu siderurgikoak 3.525,76

9 Zura eta paperaren semifakturak 3.096,59

10 Mahaia eta sukaldeko hornidura 2.570,48

11 Landu gabeko produktuak 1.949,30

12 Jazteko arropa 1.290,52

13 Altzariak 1.281,27

14 Beste hainbat eraikuntzako material 1.252,00

15 Ehunak 1.029,34

Guztira 67.902,28

1996 1997 1998 19990

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

60.000

70.000

80.000

Makina eta aparatuak,material elektrikoa 12.988,2 2.028.626,96

Industria kimikoetakoproduktuak 4.869,6 760.582,82

Garraiorako materiala 4.652,8 726.720,83


Metal arruntaketa beren manufakturak 3.758,4 587.024,5

Ehunak eta beren manufakturak 3.352,0 523.548,88

Materia plastikoaketa beren manufakturak 3.155,1 492.795,07

Zura eta zelulozak 1.772,1 276.784,3

Elikagaien industrietakoproduktuak 1.410,1 220.243,52

Hainbat merkantzia etaproduktuak 1.215,5 189.848,95

Gainontzeko inportazioak 4.966,5 775.717,64

Milioi $etan


Poloniatik Espainiara egiten diren esportazioak

Iturria: ICEX.

Iturria: ICEX.

Milioi pezetetan (1999 )

Alemania%37

Italia%7

Herbeherak%6

Mundukogainontzekoherrialdeak

%26

ErresumaBatua%4

EstatuBatuak

%3

Frantzia%5

EBkogainontzekoherrialdeak

%9

Errusia%3

Poloniako esportazioen helmuga (1999)

Espainiari dagokionez, inportazioak jarraianadierazten den bezala antolatu dira, goitik beheramilioi pezetatan.

• Inportatzen hasi daitezkeen sektoreakPoloniak, eskualde hartako gainontzeko herrial-

deek bezalaxe, atzerriko inbertsoreari makina bataukera eskaintzen dizkio.

Polonia herrialde industriala izan da eta da,industria-multzo handiekin, komunismoarengaraian sortu zirenak; pixkanaka pribatizazioenondorioz atzerritarren esku geratu dira. Barrukoinbertitzeko gaitasuna oso txikia da, eta oso zaila dakredituak eskatzea, izan ere, interes-tasak altuakdira.

Hortaz, eta pribatizazio gehiago egongo dela-koan (hain zuzen siderurgia, elektrizitatea eta tele-komunikazioak bezalako sektoreetan), zentzu horre-tan merkatu erakargarria da.

Atzerriko kapitalari esker, bertako industriaasko modernizatu egin da, eta kalitatezko produk-tuak eskatzen dituzte, izan ere, egiten dituztenesportazioak mundu osora bideratzen dira.

Automobilen industria da azpimarragarria; fabri-katzaile europarrek jada instalatu dituzte bertan berenplantan, eta arrakasta handia lortu, eta Poloniakoautomobilen merkatua ia osoa beraiena da.

Baina Polonia kontsumo-produktuen inporta-ziorako merkatu bikaina izango da. Biztanleriapoloniarraren artean produktu atzerritarren kontsu-moak gorakada izugarria izan du, eta nahiz etagarestiagoak izan, biztanleriaren artean onarpenhandiagoa dute. Horrez gain, Europako azalerakomertzial handien kateak bertan ari dira instala-tzen, batez ere frantsesak, eta hori oso lagungarri ger-tatzen da produktu horiek Poloniara esportatzekoorduan.

Azalera komertzial handiak inbertsore atzerrita-rrentzat aukera bikaina dira.


27

Zenbatekoa


2 Nekazaritzako produktu freskoeta kongelatuak 17.905,45

3 Automozioko ekipo,osagarri eta tresna 14.014,02

4 Elektronika eta informatika 12.305,08


6 Zeramikako zoladuraeta estalduraks 9.809,76

7 Etxe-tresna elektrikoak 6.719,58

8 Ehunak 4.166,30

9 Eraikuntzako beste hainbat material 3.317,96



12 Zura eta paperaren semimanufakturak 1.943,03

13 Zapatak 1.893,73

14 Altzariak 1.841,30

15 Argitalpeneko produktuak 1.836,47

Guztira 138.318,35

1996 1997 1998 1999

0

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

120.000

140.000

160.000


Iturria: ICEX.

Espainiak Poloniatik inportatzen duena

Alemania%25

Italia%9

Frantzia%7


%22


%18

EstatuBatuak

%4

ErresumaBatua%5

Errusia%6

TxekiakoErrepublika

%3

Inportazio Poloniarren jatorria (1999)

Iturria: ICEX.

eta salbuetsitako zenbait .BEZa alde batera utzita,zenbait produkturen gainean Zerga Bereziek eragi-na dute.

Sozietateen gaineko Zergaren zergapetzearentasa orokorra %30 da.

• Inportazioa, esportazioa eta arantzelakMerkataritza-erregimena librea da, baina inpor-

tazioei dagokienez, honako muga hauek errespetatubehar dira:• Inportazio-baimena: Armak, munizioak, piro-

tekniako artikuluak, zigarro puruak, erregaimineralak, 18 gradu baino gutxiagoko ardoak,alkoholak eta nekazaritzako traktoreak munta-tzeko zatiak.

• Ezin dira inportatu hondakin arriskutsuak, eli-kagaien gelatina eta esnekiak.

• Aldi berean, debekatuta dago altzairuzko profi-lak, antzarak eta horien arrautzak esportatzea.Arantzelei dagokienez, arantzel-eskubide gehie-

nak ad valorem dira. Merkantziei emango zaienarantzel-tratamendua desberdina izango da EBkoabada, “nazio lagunduaren” klausula duten herrial-deak badira, edo CEFTA osatzen duten herrialdeakbadira (Txekiar Errep., Hungaria eta Eslovakia,Poloniarekin batera).

1.5. Atxikipenaren ondorioak

Europako mendebaldeko enpresek denboraluzea daramate Polonian ezagutzera eman nahian,azalera handietatik hasi eta automobilaren sektorra.

Varsovia hiriburuaren kasua berezia da: ber-tan enpleguaren tasa ia osoa da, eta erosteko bote-


28

Baina sektore horiek alde batera utzita, merkatu-ko ekonomiarako trantsizioagatik abantailak dituzte-nak, Polonian hazkunde handia izan dezaketen bestehainbat sektore aipatuko ditugu. Ingurumenarekinerlazionatutako sektoreak, hain zuzen, hala nola,hondakin-uren tratamendua, ingurumen-mailakoinjinerutza eta aholkularitza, ingurumenaren gaine-ko eraginaren azterlanak, produktu ekologikoak etaenergia berriztagarrien aprobetxamendua.

Sektore horien guztiak interesgarriak izatearenarrazoia da Polonia munduko herrialderik poluitue-netakoa dela, eta EBra sartu nahi badu alderdihoriek guztiak kontrolatu beharko ditu. Horrela,azpiegitura berriak egiteko orduan, zona poluituakberpizteko, eta abar, esparru honetan espezialistakdirenak oso preziatuak izango dira.

Aldi berean, eta joera kontsumista aprobetxatuz,Polonia merkatu zabala da produktu ekologikoen-tzat, izan ere, bertako biztanleriak gero eta intereshandiagoa azaltzen du ingurumenaren zainketarekin,eta Mendebaldetik iristen diren produktuei arreraona egiten die.

1.4. Atzerriko inbertsioa

Europako enpresa asko dagoela azpimarratubehar da, bereziki alemanak, frantsesak eta italiarrak.Espainiaren agerpena txikiagoa bada ere, lortutakoarrakastagatik zenbait adibide aipagarri badago.

Horrela, Fagor enpresak enpresa poloniarbaten %76 erosi zuen eta orain sukaldeko apara-tuen merkatu nazionaleko %48,5 da.. Roca enpre-sak 1998an enpresa bat muntatu zuen, eta bi urte-tan izandako arrakasta ikusita, beste bat munta-tzen hasi da.

• LegeriaPoloniako burokrazia oso geldoa eta nahasia da,

baina hala ere, herrialde hartan enpresa atzerritarrakjartzeko ez dago inolako eragozpen legalik.

Pribatizazioei dagokienez, eta enpresa polonia-rren erosketari dagokionez, Legearen agindua dainbertsoreek beren kargu hartzea enpresen obliga-zioak eta betebeharrak, ingurumenari dagokienezere bai.

Fiskalitateari dagokionez, hiru ezarpen-tasamota daude Balio Erantsiaren Gaineko Zergaridagokionez, %22 orokorra, %7 murriztua eta %0,

0

1

2

3

4

5

6

7

1994 1995 1996 1997 1998 1999

Atzerriko inbertsioa Polonian (bilioi pezeta)

Iturria: Polish Agency for Foreing Investment.

rea nazioaren batez bestekoa bikoizten du, ondo-rioz, fenomeno kontsumista izugarria ari dirabizitzen.

Horrela, atzerriko enpresen estrategiarikgarrantzitsuenak aipatzeagatik, honako alderdihauek azpimarratu behar dira:

• Azalera handiak (batez ere frantsesak): Varsovian16 hipermerkatu.

• Automozioa: kontzesionarioak, salmentaguneaketa konponketaguneak aniztu dira.

• Beste hainbat:- Danone (F) Varsovian enpresa txiki bat erosi

eta esnea ekoizten duen beste enpresa botere-tsu bat garatu du, nazioko esnekien kontsu-moaren %60 bereganatzea lortu duelarik.

- Fagor Electrodomesticos (E) enpresa poloniarbaten %76 erosi eta gaur egun merkatu nazio-nalean sukaldeko aparatuen esparruan %48,5hartzen du.

- Roca (E) 1998an fabrika bat jarri zuen mar-txan, eta bigarren bat egiteko izapidetandaude.

- Canal + (F) hango ekipo eta aktoreekin serieakegiten ditu eta bere satelite bidezko kanala350.000 etxebizitzetan saltzea lortu du.


29

Ekonomia poloniarra bere ekoizpen-egituraaldatzen ari da eta balio erantsi baxuko produktuaketorkizun bikaina izango duten sektoreetara pasadira, hala nola, telekomunikazioak, elektronika,automozioa eta nekazaritza eta elikagaien eraldaketa.

Negoziazioen egoera(Europako Batzordearen Txostena,2000/11/8)

Polonia hasi da bere sistema judiziala aldatzekourratsak ematen eta ustelkeriaren aurka borrokatze-ko plan bat jarri du martxan, EBra gehiago hurbil-du ahal izateko, baina oraindik ere makina bat espa-rru aldatu behar ditu.

Gaur egun, Poloniako merkatuko ekonomiakmaila bikaina bereganatu du, eta epe laburreraEBko ekonomiekin lehian aritzeko prest egongo da.Hala ere, hainbat desoreka makroekonomiko gerta-tu dira, hala nola inflazio altua eta defizit publikoa.Zentzu honetan, egokitzapen fiskal bat egin beharda, atxikipenera hurbiltzeko politika guztiak garatuahal izateko.

Azpiegiturak hobetzeko neurriak hartu behardira, baita lan-merkatua ekonomiaren baldintzaaldakorretara hobeto erantzuteko neurriak ere.

1999 urteari dagokionez, Barne Merkatua,estandarizazioa eta zertifikazioa eta laguntza publi-koen legeriari dagokionez hartutako erabakiak osogarrantzitsuak izan dira.

Babes intelektualari buruzko legeria berri batlandu da Polonian, baina oraindik ere arazoakdaude babes industrialari eta kontsumitzaileenbabesari dagokienez.

Poloniak kapitalen, zerbitzuen, pertsonen etamerkatu publikoen mugimenduari dagokionez erre-forma bat egin behar du berehala.

Herrialde honetan industria-berregituraketaridagokionez urrats handiak eman dira, batez ereautomozioaren sektorean, baina larritzekoa daberregituraketa siderurgikoan aurrerapenik ezegitea.

Nekazaritzari dagokionez landa-garapenerakoplan bati esker aurrera egitea lortu da, baina oraindikestrategia koherente eta landu bat garatu behar da.

Ingurumenari dagokionez, nahiz eta zirri-borroak lantzen ahalegin izugarria egin den, arauakhartzeko orduan ez da gauza handirik lortu; gauza

Polonia

• Lehiakortasuna hobetu duen sektore siderurgikoa.

• Puntako azpisektore teknologikoak (telekomunikazioak,elektronika, informatika eta ikus entzunezko ekipamendua).

• EBko merkatuetara esportatzen duen sektore manufaktu-rero sendoa (makinak eta aparatuak, garraiorako materia-la, eraldatu metalikoak eta ehunak).

• Europa Ekialdeko merkaturik zabalena (biztanleen %64hiritarra da eta %29k 19 urte baino gutxiago ditu).

• Kontsumo-merkatuen hazkundea (ardoa, zapatak, etaabar).

• Banaketaren sektorea garatzeke (industriakoa eta kontsu-mokoa, adib.: frankizia)

• Sektore garrantzitsuak pribatizatzeko, petrolioa, elektrizi-tatea, telekomunikazioa.

• Zabaltzen ari den sektore turistikoa.

• Ingurumenarekin erlazionatutako proiektuak: aholkula-ritza eta azterketak, energia berriztagarriekin eta uren tra-tamenduarekin erlazionatutako proiektuak.

Mehatxuak

Aukerak

bera esan daiteke energia eta garraioen sektoreeidagokienez. Horietan ere ez dira legeria markoakzehaztu.

Eskualdeko politikari dagokionez, Poloniakbere legeria zabaltzeko beharrezkoak diren azpiegi-turak sortu behar ditu.

Justizia eta barruko arazoei dagokionez, mugakgehiago kontrolatu behar ditu eta krimen antolatu-aren aurkako borrokaren arduradunak diren orga-nismoak indartu egin behar ditu.

2. HUNGARIA

2.1. Herrialdeko ekonomia, oro har

Hungariako ekonomia zona hartako aurreratu-ena da, izan ere, Ekialdeko Europako Ekonomienartean azkarren pribatizatu dena eta gehien garatudena da. Gaur gun, sektore pribatuak BPGren %80baino gehiago sortzen du.

• Lehen sektoreaa) Nekazaritza

90eko hamarkadaren hasieran krisialdia eza-gutu ondoren, jada gaindituta dagoena, sek-tore honek gaur egun BPGren %4,9 sortzendu, eta elikagaien industriarekin batera,esportazioen %23.Nagusiki zerealak, garia eta artoa lantzen dira.

b) AbeltzaintzaKontusail garrantzitsuena txerriak dira, etaEspainian txerri horien haragiarekin egitenda urdaiazpikoa.

• Bigarren sektoreaEraikuntza alde batera utzita, BPGren %20,5

da, eta honako hauek dira sektore garrantzitsuenak:• Nekazaritza eta elikagaien industria.• Industria kimikoa.• Industria farmazeutikoa.• Petrolioaren/gasaren deribatuak.• Automozioa (automobilentzat motoreak, ...).• Kontsumo-elektronika (bideo-aparatuak, tele-

bistak...).Aurreko erregimenean, automozioaren indus-

triarik ia ez zegoen. 90eko hamarkadaren hasieran,hala ere, industria horretan aldaketa handiak izanziren, eta bera da industriaren sektorearen barruanhazkunde azkarrena izan duena. Horrela, manufak-tura-sektorearen berregituraketa gauzatzeko ezinbes-teko bihurtu da.

• Zerbitzuen sektoreaHazkunde garrantzitsua izan du, makina bat

zerbitzu-enpresa sortu baita:• Kreditu-erakundeak.• Aseguru-etxeak.• Kanpo eta Barne Merkataritzako enpresak.• Garraio-enpresak.• Turismoaren sektorea.• Aholkularitza.• Publizitatea.

Guztira, BPGren %60 baino gehiago sortzendute.

Zerbitzu horien artean turismoa azpimarratubehar da Hungariako sektore garrantzitsu bezala,eta berari esker 2.203 milioi USAko dolarrekosarrera garbiak lortzen dira, 1999ko datuen ara-bera. BPGra egiten duen ekarpena %10 inguru-koa da.

Turismoak oraindik ere gora egingo du, izanere, Hungaria Europaren erdian dago kokatuta,beste herrialde batzuetara joateko bertatik igarobehar da, eta horrez gain, turismoaren sektoreakesperientzia eskaintzen du, bai eta aniztasuna ere(Budapest hiria, termen turismoa, natura ezagutze-ko turismoa).


30

Nekazaritzaeta abeltaintza

%5

Industriaeta eraikuntza

%33Zerbitzuak

%62

Hungariako ekonomiako sektoreak

Iturria: ICEX.

Hain zuzen, Hungariak erraztasun handiak jar-tzen dizkiete atzerriko inbertsore turistikoei, etabertako Ekonomia Ministerioak sektore honi kredi-tuak ematen dizkio, kreditu itzulgarri, ez itzulgarriedo interesak salbuetsita dituzten kreditu bezala.

2.2. Sektore esportatzaileak eta esportatzeko gaitasuna

Hungariako esportazioa munduko esportazioaren%0,35 da. Kanpora egiten diren salmenten artetik,%71,2 EBra egiten dira, eta %1,5 Espainiara.

Esportatzen dituen produktu nagusiak honakohauek dira dirutan balio gehienetik gutxienera:

EBra egiten diren salmenten %63 makinak,elektronika, ordenadoreak, garraiobideak eta senda-gaiak dira.

Espainiara egiten diren esportazioei dagokienez,honako kontusail hauek azpimarratu behar dira:

Espainiara esportatzen diren industria mekani-ko, makinak eta telebistak eta bideoak (%50 bainogehiago) dira azpimarragarriak. Elikagai eta eda-rien esportazioa ere (bereziki txerriaren haragia,izoztua, urdaiazpikoa egiteko, garia eta artoa),azpimarragarria da, %10 inguru, hain zuzen.


31

Zenbatekoa

1 Automozioko ekipo, osagarrieta tresna 14.564,84



4 Haragi eta hondakin freskoeta izoztuak 6.238,98



7 Haziak eta fruituak 3.281,30

8 Ehunak 1.550,34

9 Larrua 1.197,58

10 Instrumentazio zientifikoaeta teknikoa 1.087,46

11 Garraiorako ibilgailuak 883,07

12 Jazteko arropak 810,87

13 Eraikuntzako beste hainbat material 749,77

14 Paper eta zuraren semimanufakturak 646,05

15 Nekazaritzako ekipoak eta makinak 571,78

Guztira 69.733,22


Iturria: ICEX.

Erreaktore nuklearrak,galdarak eta makinak 4.085 598.084,85Makina eta aparatuelektrikoak 3.368 493.108,88Ibilgailuak, traktoreak 1.086 159.001,26Materia plastikoaketa manufakturak 933 136.600,53Janzteko arropak,puntua izan ezik 723 105.854,43Haragia hondakinjangarriak 593 86.821,13Erregaiaketa olio mineralak 507 74.229,87Aluminioaeta manufakturak 501 73.351,41Altzariak 445 65.152,45Galdaketa, burdina eta altzairua 361 52.854,01Beste hainbat 6.467 946.833,47Guztira 19.069 2.791.892,29

Milioi $ etan

Milioi pezetetan

1997 urtea

Austria%11

Alemania%37

Italia%6

Frantzia%4

ErresumaBatua%3


%10

Errusia%5

EstatuBatuak

%3


%21

Hungariako esportazioen helmuga (1997)

Iturria: ICEX.

1996 1997 1998 1999

0

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

60.000

70.000

80.000

Hungariatik Espainiara esportatutakoa

Hungarian "mangalica" txerriak hazten diraurdaiazpikoa egiteko, alegia, hain espainola denjaki hau egiteko.Esportazioen %80 hogeita hamarenpresek egin zuten (1998an). Gainontzekoa 400eta 500 enpresena izan zen.

• Esportatzeko ahalmena duten sektoreak

Gainontzekoak bezala, Hungariako ekonomia"garapen-fasean" dago.

Esku-lanaren kostua EBko herrialdekideetakoabaino baxuagoa da (sektore pribatuko batez bestekosoldata 180,2 dolar USA/hilean da, eta gutxienekoa93,75 dolar/hilabetean ingurukoa, gora egingobadu ere). Baina bestalde, trebetasun handiko esku-lana da.

Orokorrean, atzerriko kapitalaren parte har-tzeari esker garatzen ari diren industriak diraesportatzeko gaitasuna dutenak, hala nola mate-rial elektronikoaren fabrikazioa, automozioarensektorea, kontsumo-elektronika, eta abar, etahori, oinarrian, enpresentzako Hungarian ezar-tzeak dituen abantailen, kostuen ikuspegitik,ondorioz.

2.3. Sektore inportatzaileak eta inportatzeko ahalmena

Munduko inportazioari dagokionez, Hungariak%0,38 jartzen du.

%62,5 EBtik, eta %1,3 Espainiatik.Kontusail garrantzitsuenen artean, honako

hauek azpimarratu behar dira:

Espainiari dagokionez, inportazio hungariarrakhonako hauek dira:


32

Alemania%27

Austria%11

Italia%7Frantzia

%4Erresuma

Batua%3


%10

Errusia%10

EstatuBatuak

%4

Japonia%3


%21

Inportazio Hungariarren jatorria (1997)

Papera eta kartoia 558 81696,78

Produktu kimikoorganikoak 477 69837,57

Aluminioa eta manufakturak 471 68959,11

Burdina edo altzairuarengaldaketaren manufakturak 467 68373,47

Lanabes eta aparatuoptikoak 446 65298,86

Beste hainbat 6.989 1.023.259,49

Guztira 21.106 3.090.129,46

Iturria: ICEX, 1997.

Erreaktore nuklearrak,galdarak eta makinak 4.009 586.957,69

Makina eta aparatuelektrikoak 3.521 515.509,61

Erregaiak eta oliomineralak 2.108 308.632,28

Automobilaketa traktoreak 1.231 180.230,71

Materia plastikoaketa manufakturak 829 121373,89

Milioi $ etan


Zenbatekoa


2 Automozioko ekipo,osagarri eta tresna 8.887,27




Inportazioen %60 makina eta ekipoenak dira,bereziki automobilak, automobilaren piezak eta osa-gaiak, eta motoreen piezak.

Elikagaien taldean azpimarragarriak dira laran-jak, mandarinak, tomateak eta pepinoak. Horrezgain, ardoak, urdaiazpikoa, olibak eta oliba-olioa ereazpimarragarriak dira.

Zapata eta arroparen inportazioak azpimarratubehar dira, baita argiztapenerako artikuluak, azule-joak eta altzariak.

• Inportatzeko gaitasuna duten sektoreak

Hungarian ezarri diren sektore berrien produk-tuak inportatzeko beharra dago, hala nola automo-zioa eta oinarrizko elementu elektrikoak.

Gainera, herrialdearen modernizazioa dela eta,azken kontsumora zuzendutako sektorea kontuanhartu behar da. Gorakada handia izan du sektorehorrek, eta orokorrean, atzerriko produktua berta-koa baino gehiago baloratzen da duen kalitatea-gatik.

2.4. Inversión extranjera

Hungaria da zona hartan atzerriko inbertsiogehien jasotzen duen herrialdea. Ekialdeko Europaninbertitzen den atzerriko kapitalaren %43 Hungarianinbertitu da. Eta hori Hungariak duen erakargarrita-sun ekonomikoagatik izan da: Ekonomiaren hazkun-de positiboak, pribatizazioetan atzerriko parte-hartzehandia, zerga-mailako abantailak, egonkortasunapolitikoa, eta abar.

Atzerriko inbertsoreen rankinean lehenengopostuan Alemania dago (%37), EEBB (%19),Frantzia (%13) eta Austria (%6). Hungariakoindustria-sektore asko enpresa alemanek etaAustriakoek menperatzen dituzte. Hungariako 200konpainia handienen artetik ia 110 atzerritarrenesku daude.

Espainiak ez du agerpen handirik. Hungarianhirurogei enpresa espainol bakarrik daude, eta ber-tan inbertitutako kapitala 40 milioi dolar ingurukoada. Espainia Hungarian inbertitzen duten herrial-deen artetik bederatzigarrena da. Hungarian koka-tutako enpresa espainolen artean honako hauekaipatuko ditugu:• Poliglas S.A. (Grupo Uralita), eraikuntzako

materialen fabrika bat erosi zuen eta bertanisolamenduko material modernoak egitendira;

• Buades (Grupo Teka), enpresa hungariar batenbitartez ur-giltzak egiten ditu;

• BSCH, Hungariako bosgarren banku handiena-ren akzioen %10 berea da;

• Ehungintzan, Espainiako honako etxe hauekkokatu dira Hungarian: Cortefiel, Springfieldeta Mango;

• CAFek inter-city trena egin zuen;• Bodegas Vega Sicilia, Tokay eskualdera ardo

zuria esportatzen du.• Zerbitzuei dagokienez, turismo, jolasak eta

publizitatearen sektoreetan interesa espainolakikus daitezke.


33

5 Inprenta eta arte grafikoetarakomakinak 3.067,39



8 Baratzeko produktu freskoaketa izoztuak 2.677,44

9 Ehunak 1.553,06

10 Eraikuntzako beste hainbat material 1.244,53

11 Zoladurak eta estaldurazeramikoak 1.193,11

12 Zapatak 969,99

13 Larrua 922,77

14 Altzariak 831,66

15 Taldeentzako ekipamenduak 819,45

Total 64.179,90

1996 1997 1998 1999

0

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

60.000

70.000

Iturria: ICEX.

Hungariak Espainiatik inportatutakoa

• LegeriaFuntsezko bi lege daude, atzerriko inbertsioari

laguntzen diotenak: Inbertsio atzerritarren legea etaSozietateen legea.

Horiei esker enpresak sortzen dira, bai konpai-niak zein ordezkaritza-bulegoak, %100 kapital atze-rritarrarekin, eta baldintza bakarra da JustiziaMinisterioko Erregistro Epaitegian izena ematea.

Baimen bat bakarrik da beharrezkoa, higiezinenjarduerena, hain zuzen, atzerritar batek landa-higi-ezin bat erosten duen kasuan, eta baimen hori lortzeaez da gauza zaila.

Horrela, honako esparru hauetan ere ez da ino-lako mugarik jartzen:• Zergen etekin garbien transferentzia.• Inbertsioaren likidazio osoa edo zati bat, plus-

balioak barne.Fiskalitateari dagokionez, enpresa-jardueran

ezartzen diren zerga desberdinak azpimarratu behardira:• Sozietateen Zerga, etekinaren gaineko %18ko

tasa orokorra.• Dibidendu banatuen gaineko zerga, %20.• BEZ, %25ko tasa orokorra, eta "lehentasu-

nezko" produktuentzat %12 murriztua (elika-gaiak, ospitaletarako materiala, material far-mazeutikoa, liburuak, energia, ostalaritza etaturismoa).

• Etekin fiskalakZentzu honetan Hungariako legerian honako bi

hipotesi hauek aipatzen dira:• Sozietate manufaktureroa izan, 50 milioi Forint

baino gehiagoko gizarte-kapitala eduki, eta ete-kinen %50 gutxienez inbertitzen badu,Legearen arabera lehenengo bost urteetan zer-gen %60 murriztuko da, eta hurrengo bosturteetan %40.

• Garatuko den jarduera arreta bereziko jarduerenzerrendakoa bada, zerga-murrizketa %100 izan-go da lehenengo bost urteetan, eta %60 hurren-go bostetan. Sektore horien artean daude: elek-tronika, ibilgailuentzak osagaien sektorea etagarraio publikoa, makina-erreminta, nekazari-tzako makinak eta elikagaien industriarakomakinak, eta abar.Horrez gain, Hungariako gobernuak Inber-

tsioak Sustatzeko fondo bat osatu du, eta horri

esker azpiegiturak hobetzera zuzentzen direninbertsioak sustatzen dira, eta atzerriko parte-hartzea duten enpresen teknologia hobetzera bide-ratzen dira.

• Inportazioa, esportazioa eta arantzelakKanpo-merkataritza gauzatu ahal izateko,

Merkataritza Erregistroan erregistratzea ezinbeste-koa da.

Inportazioen %97 baino gehiago liberalizatutabadago ere, zenbait produkturen kasuan inportatze-ko baimena lortzea beharrezkoa da, eta sarritan,muga kuantitatiboak (kuotak eta kontingenteak)ezartzen dira; produktu horiek honako hauek dira:zenbait elikagai, produktu kimikoak eta farmazeuti-koak, zenbait plastiko, kautxuak, ehunak, teleko-munikazioko ekipoak, zenbait ibilgailu, armak,aisialdirako makinak, arte-lanak, eta oparirako arti-kuluak.

Zenbait produktu kontingenteen menpe dago,hala nola etxea garbitzeko produktuak, zapatak,ehunak, ehunak-etxea, harriak eta metal bitxiak,bitxigintzako produktuak eta bisuteria. Edonolaizanda ere, kontingente hauek zabalak izan ohi dira,eta praktikan ez dute arazorik eragiten.

Esportazioei dagokienez, baimena behar dakasu hauetan: zenbait elikagai, mineralak eta ener-gia, zenbait produktu kimiko, harriak eta metalbitxiak, bitxigintzako produktuak eta bisuteria,arte-lanak eta artisautza, ibilgailuak eta aire-nabi-gazioko makinak, armak, bolbora, lehergaiak etalabanak.

Hungariak sistema amortizatua hartu du, etainportazio bakoitzeko batez besteko arantzela%12 da, %8ra murriztea espero bada ere. EBtikdatozen produktuentzat arantzelak baxuagoakdira, Elkartzeko Akordioa aplikatzen baita (pro-duktu industrialen arantzela 2001 urtean desager-tuko da).

Nekazaritzako elikagaiak, lehen kuantitatibokimurrizten zirenak, orain askatasun osoz inporta daitezke, baina arantzelak altuagoak dira.

Zenbait produktuentzako finkatzen direnarantzel-kontingenteak tarifa murriztuarekin edotarifarik gabe egiten dira, eta horien artean aurki-tzen dira: ugalketarako animaliak, ereiteko haziak,zenbait larru, etxe-tresna elektrikoetarako osa-gaiak, ekipo elektronikoak eta telefonoak, auto-


34

mozioko osagaiak, erabilera siderurgikorakomaterialak, industria kimikorako lehengaiak,paper eta kartoizko produktuak, zuntz sintetiko-ak, turbinak, sendagile eta ospitaletarako lanabes etatresnak.

Azkenik, Hungariako gobernuak turismoarensektorea indartzeagatik interes handia agertu duelaesan behar da.

2.5. Atxikipenaren ondoreak

Europako Batzordearen arabera aukera gehienduen hautagaia da.

2.700 nekazaritza-ustiapen kooperatiba dituerrentagarritasun eta ekoizpen handikoak (lur bikai-neko 1000 ha inguru lantzen dute, Espainiako27ren parean, eta esku-lanaren kostua gutxienekoada); horrek ez du konpetentziarik aurkituko EBn.Pribatizatuak eta oso errentagarriak, gizarte-koope-ratiba zaharrak EBra atxikitzeko irrikitan daude.Sektore hori, gainera, indartua izan da ekoizpen-sis-tema berriak eta makinaria berriak erosi direlako,dena Mendebaldean, eta ondorioz marjinak areago-tu egingo dira.

Hungariak indar handia duen beste esparrubat da behien haragiarekin egindako produktue-tan, eta jada EBko zenbait herrialdeekin lehianari da. Kalitate handikoak dira merkatu europa-rretan %50 merkeago saltzen dira (275 pta/kiloaAlemanian, Italian eta Holandan, eta Espainian670 pta.) Sektore horiek, gainera, egitura-fondo-

etatik laguntzak jasotzen dituzte, eta horrek Es-painiako nekazaritza eta abeltzaintzari kalte egi-ten dio.

Beste zenbait sektore ere azpimarratu beharda, eta horiek, atzerriko inbertsioei eta esku-lanmerke eta kualifikatuari esker, Atxikipenari eteki-na aterako diote, hala nola sektore siderurgikoaeta ehungintza.

Telekomunikazioen sektoreak aldaketa handiaizan du azken urteotan. Liberalizazioaren, pribati-zazioaren eta sektoreak izandako garapen azkarra-ren ondorioz, sektore honetako konpainia erraldoiasko, hala nola Ericsson eta Siemens bertan ezarridira.

Enpresa elektronikoek eta automoziokoenpresek bereziki erakargarria ikusten dute Hun-garia.

Inbertsioaren maila altua enpresa-kultura ire-kiak sustatu du, baita atzerriko enpresei muga gutxijarri dizkion gobernuaren politikak ere.

Inportazioek izandako areagotzea adieraztendute Hungarian kontsumo-gizarte handia sortzenari dela.

Datozen urteetan, azpiegiturak garatzekonegozioan atzerriko enpresek aukera bikainak izan-go dituzte (autobideak, trenbideak, zubiak, Ingu-rumenaren babesa, eta bereziki, uren administrazioeta hondakin-uren arazketarako proiektuen gara-pena).

Titulartasun atzerritarra duten enpresek geroeta eragin handiagoa duten Hungariako ekono-mian, eta horrela, konpainia atzerritarrek egitura-aldaketetan eta herrialdearen lehiakortasunarenareagotzean zeregin handia dute. Sei urtetan indus-tria manufaktureroaren lehiakortasuna bikoiztuegin da.

Munduko multinazional sendoenen %70Hungarian lan egiten du.

Kontsumo-produktuak banatzeko bideak birde-finitzen ari dira, baita hedatzen eta aukera berriakbilatzen. Bertako ETEek gero eta eragin txikiagoadute atzerriko kapitala duten enpresen parean,banaketa handia modernizatzen ari direnak.Merkataritza-zentro berriak hedatzen ari dira, etaondorioz biztanleen kontsumo-hazturak aldatzenari dira.


35

0

100.000

200.000

300.000

400.000

500.000

600.000

1994 1995 1996 1997 1998 1999

Atzerriko inbertsio zuzena Hungarian(milioi pta.)

Iturria: Hungarian Central Statistical Office.

Negoziazioan egoera(Europako Batzordearen Txostena2000/11/8)

Hungariak bere administrazio publikoa hobetubehar du, eta bereziki epaileen prestakuntza zaindubehar du, baita kontrola ere, hartara Goi Epaitegikokasuen atzerapena saihesteko.

Aldi berean, ustelkeriaren aurkako borrokahobetu behar du, eta giza eskubideak eta askatasu-nak errespetatzen badira ere, kartzeletako gehiegizkojendetza aurre gin beharreko arazo bat da.

Hungaria EBko ekonomiekin lehiatzekohemendik gutxira prest egongo den ekonomia batda. Zentzu honetan, Hungariak ahalegin handiakegin ditu egonkortasun makroekonomikoari euste-ko, baita merkatu-ekonomiaren erakunde-oinarriasortzeko ere. Azpiegiturak garatu ditu eta bereekonomia lehiakorragoa egiteko berregituraketakegin ditu.

Zentzu horretan, enpresa berriak sortu dira,bereziki atzerriko parte-hartzea dutenak.

Hala ere, prezioen egonkortasuna lortzekooraindik bide luzea geratzen zaie, eta hori lortze-ko politika ekonomikoa aldatu beharko da, osa-suna, garraioa eta toki-gobernuak bezalako sek-toreetan fiskalitatea ere aldatu behar izango dela-rik.

Barne-merkatuaren funtzionamenduari dago-kionez, Hungariak aseguru, kontabilitate, Estatukolaguntzak eta mugako legeria esparrutan hainbataraudi landu ditu, eta Europako Batasuneko herrial-deen araudien antzekoak dira. Hala ere, telekomu-nikazioen sektorearen liberalizazioan lan handiaegin behar du.

Nekazaritzan Hungarian PAC ezartzeko egitu-rak sortzen ahalegin handia egin dute, baina ingu-rumenari dagokionez, EBko legeriarekin erkatuz ezdute lan handiegirik egin.

Hungariak garraioaren esparruan lan handiaegin behar du, eta energiaren sektorean MerkatuBakarraren printzipioak jarraitu behar dituzte.

Eskualdeko politikari dagokionez, EBko eskual-deen politika ezartzeko egiturak garatu ditu, nahizeta oraindik ahulak izan.

Industriari dagokionez, sektore siderurgikoarenberregituraketa ez du gehiegi garatu.

Justiziari dagokionez, Hungariak lan handiaegini behar du bisatu, muga, erbesteratze eta emi-grazioari dagokionez.

3. TXEKIAKO ERREPUBLIKA

3.1. Ekonomia, oro har

Txekiako Errepublikako ekoizpen-aparatua osoeraldatu da Merkatuko Ekonomiarako trantsizioahasi zenetik. Egun, ekoizpen-arloen BEGeko partai-detza garatutako herririk gehienetan dagoenarenantzekoa da.

• Lehen mailako arloa

Funtsean pribatizaturiko nekazaritzarainokobideak ondorio txarrak izan ditu ekoizkortasu-naren gainean, joera hori zuzentzen hasi dabaina.


36

• Nekazaritza sektorea (nekazaritza espainolarentzat zailta-sunak).

• Sektore siderurgikoa eta ehungintza.

• Automozioa: azkar hazten ari den sektorea (90ko hamar-kada).

• EBko merkatu indartsuetan esportazio industrialak(Alemania eta Austria).

• Atzerriko inbertsioak indartutako sektoreen hazkundehandia (material elektronikoa, automozioa, kontsumokoelektronika).

• Produktu kimiko, farmazeutiko, petrolioaren eta gasarenderibatuei dagokienez konpetentzia.

• Kontsumoko produktuen eskaera handia.

• Banaketa-sektorea garatzeke (adb. Frankizia-kateak).

• Turismoaren sektorea hedatzen laguntza publiko handia-rekin.

• Hedatzen ari diren sektoreek (automozioa eta elementuelektronikoak) produktu lagungarrien inportazioak eska-tuko dituzte.

• Azpiegituren proiektuak (errepideak, trenbideak,Ingurumena, energia, uraren banaketa, hondakin-urentratamendua, eta abar).

Aukerak

Mehatxuak

Hungaria

Nekazaritza-ekoizpen nagusiak honakook dira:zituak (garia, oloa, garagarra eta artoa), azukre-erre-molatxa, patatak, ekilorea eta lupulua.

Abeltzaintzari dagokionez, behiak, txerriak etaardiak eta hegazti-hazkuntza nabarmentzen dira,eta esnearen, arrautzen eta haragiaren ekoizpenak.Era berean, ur gezako arrantza garatu dela adierazibehar da, karpena eta amuarrainena bereziki.

Jabetza pribatua osotsua da arlo honetan, mea-tzaritza-azpiarloan izan ezik.

• Bigarren mailako arloaTxekiako Errepublikako enpresa-egituran

industri ekoizpen oso askotarikoa dago, baina bere-ziki arlo batzuetakoa nabarmentzen da. Arlo horiekhonakook dira: metala eta mekanika, makina-erre-minta, garraio-materiala, ekipo-ondasunak, armaketa arlo kimikoa.

Etorkizunari begira, Txekiako Errepublikakoekonomiak, laneskuaren gaikuntzan eta alokairuerlatibo txikiagoetan abantaila handiak oraindikdituen arren, urritasunak ditu kudeaketaren etamodernoketaren eremuan. Urritasun horiek ekoiz-kortasuna gehitzea zailtzen dute.

Enpresa siderurgiko handietan eta enpresa gaseta elektrizitate-ekoizleetan izan ezik, pribatizazioaerabat ezarririk dago.

Herriko industriaren hazkunde handia automo-bilgintzaren arlotik dator, zein zuzeneko atzerritarinbertsioaren funtsezko jomuga izan baita.

• Zerbitzuen arloaTurismoa da herriaren sarrera-nagusietariko bat.

Horregatik, komunismoa behera erori zenetik askozhobetu dira herri osoan turismo-zerbitzuak. Eraberean, arlo horren finantza-laguntzak eragin on-ona du merkataritzaren garapenean.

Bankuak, komunikazioak eta telekomunika-zioak izan ezik, zerbitzuak ere pribatizaturikdaude.

3.2. Arlo esportatzaileak eta esportazio-potentzialtasuna

Txekiaren esportazioak 26.300 milioi $ekobalioa iritsi zuen; horrek munduko esportazioaren%0,48 ekarri zuen. %69,2 EB-ra joaten da, eta %1,7, Espainiara.

Esportazioetan honako partidok nabarmenduahal ditugu:


37

Garraiatzeko ekipoaketa makinak 401.345 1.810.065,95

Gai manufakturatuak,materialaren arabera sailkatuak 236.649 1.067.286,99

Manufakturaturiko hainbat gai 127.189 573.622,39

Produktu kimikoaketa produktu lotuak 66.919 301.804,69

Jan ezin diren materialgordinak, erregaiakizan ezik 34.253 154.481,03

Erregai mineralak,lubrifikatzaileaketa produktu lotuak 26.469 119.375,19

Elikapen-produktuaketa animalia bizidunak 26.284 118.540,84

Edariak eta tabakoa 7.832 35.322,32

Animali edo landare olioak,koipeak eta ezkoa 970 4.374,70

Beste ataletan sailkatutaez dauden merkatugaiaketa eragiketak 953 4.298,03

Guztira 928.863 4.189.172,13

Milioi Kor. txekiarretan

Millioi pezetatan1999 urtea

Iturria: ICEX.

Alemania%42

Austria%6Italia

%4Frantzia

%4

ErresumaBatua%3


%10


%15

Eslovakia%8

Polonia%6

Hungaria2%

Txekiaren esportazioen helmuga

Espainiari begira, 1999ko esportazioak honela-xe sailkatuta daude, milioi pezetatan:

Espainiarako txekiar esportazioa oso indartu da1998az geroztik. 1999an 72.418 milioi pezetakokokopurua iritsi zuen.

Esportazioak gora egin du; izan ere, Txekiakaurrera egin du bertako industria berriro egituratze-ko prozesuan eta Europar Batasunean merkatuberriak bilatzeko lanean.

Espainiara ibilgailu asko esportatzen dira: Izanere, Espainian kontsumo iraunkorreko produktugehiago eskatzen dira eta, gainera, TxekiakoErrepublikak Skoda automobilak ekoizten ditu,Espainian oso merkatu ona dutenak. Espainianbalorazio handia du kalitatearen eta prezioaren arte-ko loturak.

Beira eta beraren manufakturak ere oso pre-ziatuak dira Espainian, hala nola, belusa,Txekiako Errepublikan tradizio handiko ehunadena.

3.3. Arlo inportatzaileak eta inportazio-potentzialtasuna

Txekiako Errepublikako inportazioak28.200 milioi $eko balioa iritsi zuen 1999an;horrek munduko inportazioaren %0,56 ekarrizuen.

%64, EB-tik etortzen da, eta %1,5, Espainiatik.Guztirako inportazioetan honako partidok

nabarmendu ahal ditugu:


38

Zenbatekoa

1 Garraio-ibilgailuak 19.106,00

2 Automobilgintzako ekipoak,osagaiak eta osagarriak 14.724,52


4 Mahaiko eta sukaldeko tresnak 3.625,77

5 Fluidoak manipulatzeko ekipoak 3.163,16

6 Etxetresna elektrikoak 3.040,05

7 Zuntzak 2.814,94


9 Gainerako makinaketa ekipo-ondasunak 1.714,06

10 Herri lanetarako, eraikintzarakota meatzaritzarako makinak 1.391,32



13 Zuraren eta paperarenerdimanufakturak 997,61

14 Metalak lantzeko makina-erremintak 997,61

15 Elektronika eta informatika 765,72

Guztira 72.418,93


Iturria: ICEX.

1996 1997 1998 1999

0

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

60.000

70.000

80.000

Txekiak Espainiara esportatutakoa

Garraiatzeko ekipoaeta makinak 403.326 1.819.000,26

Gai manufakturatuak,materialaren arabera sailkatuak 205.428 926.480,28

Produktu kimikoaketa produktu lotuak 119.913 540.807,63

Manufakturaturikohainbat gai 116.936 527.381,36

Erregai mineralak,lubrifikatzaileaketa produktu lotuak 65.273 294.381,23

Elikapen-produktuaketa animalia bizidunak 46.043 207.653,93

Jan ezin diren materialgordinak, erregaiakizan ezik 31.071 140.130,21

Animali eta landare olioak,koipeak eta ezkoak 2.509 11.315,59

Edariak eta tabakoa 7.872 35.502,72

Beste ataletan sailkatutaez dauden merkatugaiaketa eragiketak 358 1.614,58

Guztira 998.729 4.504.267,79

Milioi Kor. Txekiarretan

Milioipezetatan1999 urtea

Iturria: ICEX.

Espainiari zegokionez, Txekiako Errepublikakhonakook inportatu zituen milioi pezetatan1999an:

Maila globalean, Espainiatiko txekiar inporta-zioak txikitu egin dira.

Partidak kontutan harturik, ibilgailuek beheraegin dute eskaria txikitu delako aldez eta, batez ere,Skoda markaren tokiko ekoizpenak gora egin duela-ko. Zitrikoek behera egin dute Turkiako, Greziako,Marokoko eta beste herri batzuetako lehiarengatik,herriotako produktuak merkeagoak baitira. Halaere, Espainia horrelako produktuen esportatzailenagusia da oraindik.

Espainiatik etorritako gainerako inportazioekgarrantzi eskasagoa dute baina nabarmen egin dutegora.

Partidarik garrantzitsuenetako txikipena azaltzenduen beste kari bat merkatu txikia da. Bertan EB-kobeste herri batzuetatik datozen inportazioak errotuagodaude, baina alderdi horretan neurri batzuk hartzenari dira espainiar enpresak, esate baterako, berenproduktuak sustatzeko kanpaina espezifikoak.


1998ko apirilean, Txekiako Errepublikakogobernuak ekoizpen-inbertsioetarako pizgarri ba-tzuk onetsi zituen, zertarako-eta atzerritar inbertsioeilaguntzeko.

1990etik 1999ra arte, Txekiako espainiarinbertsioak atzerritar inbertsio osoaren %0,2 ekarrizuen. 1999an espainiar inbertsioak 2.034 milioipezetako kopurua iritsi zuen; horrek %221eko igoera ekarri zuen 1998aren aldean.

Espainiar inbertsiootan honakook nabarmendubehar dira:• Automobilgintza-arloko zati- eta pieza-fabrika-

tzaileak: Antolín Bohemia, EstampacionesSabadell.


39

Alemania%33

Austria%6

Italia%5

Frantzia%5Erresuma

Batua%4


%10


%18

Eslovakia%6

Polonia%4

Errusia%5

EstatuBatuak

%4

Txekiaren inportazioen jatorria

Zenbatekoa

1 Baratzeko fruta freskoaketa izoztuak 10.782,93







8 Zuntzak 1.476,72

9 Farmaziarako, garbiketarakoeta higienerako gaiak 1.406,55

10 Makina-erremintetarakomozketako erreminta, osagaiak eta osagarriak 1.319,36

11 Eraikitzeko beste material batzuk 967,80

12 Fluidoak manipulatzeko ekipoak 964,14

13 Taldeentzako ekipamendua 895,65

14 Oinetakoak 825,38

15 Haziak eta fruituak 715,01

Guztira 60.083,40


Iturria: ICEX.

1996 1997 1998 1999

0

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

60.000

70.000

Txekiak Espainiatik inportatutakoa

• Etxetresna-osagaien fabrikatzaileak: Zerxo etaCikautxo.

• Ostalaritza: Barceló taldea eta Comar taldea.• Kimika eta garbiketa produktuak: Marca eta

Linasa industriak.• Banaketa: Altadis eta Grifolsen Frontera y

Koslava.• Gamex (Viscofan taldearen eskumendekoa),

Soluziona (Unión Fenosaren eskumendekoa;hori elektrizitate- eta gas-enpresentzako aholku-laritza da).Era berean, badaude hainbat arlotan espainiar

enpresek bultzaturiko txekiar enpresak; eta bestebatzuek (esate baterako, Mangok) beren ezarpenairagarri dute dagoeneko.

• LegeriaBalio Erantsiaren gaineko Zergaren bi zerga-tasa

daude:• %5ekoa, zerbitzurik gehienentzat eta elikapen-

produktuentzat.• %22,merkatugairik gehienentzat eta bidaiak,

ostalaritza, konponketak bezalako zerbitzu-entzat.Alkoholdun edariak (garagardoa, ardoa eta liko-

reak), tabakoa eta erregaiak Kontsumoaren gainekoZerga Bereziek zergapetuta daude.

Sozietateen gaineko Zergaren karga-tasa%31koa da.

• Esportazioak, inportazioak eta arantzelakMerkatugaiak inportatzeko DUA (JCD) baka-

rrik aurkeztu behar da, inportaziorako lizentzienpeko produktuen kasuetan izan ezik. Lizentziahoriek bi motatakoak izan daitezke:• Automatikoak: nekazaritzako produktu

batzuentzat, elikapen-produktu batzuentzat eta lehengaientzat.

• Ez automatikoak: estrategikoak diren etaEstatuaren segurtasunarekin loturik daudenproduktuentzat.Era berean, murriztapen koantitatibo edo aran-

tzelpeko elikapen-produktuei begira inportaziorakobaimenak eskatzen dira.

EB-tik industri produktuak inportatzeko, lehe-nespenezko arantzel-tarifak aplikatzen aritu dira,Elkartzearen gaineko Akordioan ezarritakoaren ara-bera, baina haiek ezabatuta geratu dira 2001ean.

Zuzeneko atzerritar inbertsioak izugarri gora eginzuen 1999an, aurreko urteko kopurua bikoiztu bainoareagotu baitzuen. Beraren “jomuga” askotarikoa izanda: finantza-zerbitzuek %16 dakarte; handizkakomerkataritzak, %14; eta, metalezkoa ez den transfor-mazioak, telekomunikazioek, automobilgintzak etanekazaritzako elikagaiek, %5,8na.

3.5. Atxikimenduaren ondoreak


40

0

100

200

300

400

500

600

700

800

1997 1998 1999

Atzerriko inbertsioa Txekiako Errepublikan (milioi pezetatan)

• Industri arlo indartsuak metala eta mekanikoa, makina-erreminta, garraio-materiala, ekipo-ondasunak, armak etaarlo kimikoa, EB-ko merkatuetarako esportatzaileak.

• Degradaturiko azpiegiturak (enpresen elkarlehiarakoalderdi txarrak).

• “Krisia” (enpresa pribatuentzako kredituaren krisia) duenbanku-sistema.

• Oraintsuko ekonomi krisia (pribatizazioen burutzapenurria).

• Zuzeneko atzerritar inbertsioaren hartzaile nagusia denAutomobilgintzaren Arloa. Espainiarako esportazio han-diak (Skoda), inportazioaren ordez nazioko fabrikazioaezartzea dakartenak.

• “Onartzeko moduko” bizi-maila (Europako Ekialdekoherrien inguruan): kontsumoko zerbitzuak eta ondasu-nak kontsumitzea.

• Enpresek industri produktuak eskatzea (ekipamenduakberriztatu eta modernotzea).

• Garatzeke dagoen banaketa-arloa (adib.: frankizi kateak).

• Oso hedatzen ari den turismo-arloa.

• Pribatizatzeko dauden arloak: bankuak, komunikazioaketa telekomunikazioak.

• Laneskuaren prestakuntza eta gaitasun teknikoa. Horrekekoizkortasun maila altuak iristea ahalbidetzen du.

Aukerak

Mehatxuak

Txekiako Errepublika

Iturria:EB-ren Txekiako Errepublikako Informazio Zentroa.


Txekiako Errepublikak hobekuntza nabarmenaizan du erregio-gobernuarentzat legezko markoasortzeko lanean. Hala ere, herri administrazioareneraldaketak ez du behar bezain aurrera egin. Eraberean, epe laburrera epai-sistema eraldatu beharda. Bi gauza horiek lehentasuna dute herria EB-riAtxikitzeari begira.

Beste alde batetik, oraindik ez dira nahiko ustel-keriari eta krimen ekonomikoei aurre egiteko gara-turiko ekintzak.

Txekiako Errepublikak giza eskubideak etaaskatasunak errespetatzen dirau eta arlo horribegira barneko erakunde-markoa garatu du.Dena den, presoleku-sistema hobetu behar da etaemakume- eta haur-trafikoari aurre egin beharzaio.

Herriak merkatuko ekonomia du eta, horrega-tik, epe laburrera EB-ko Estatu kideekin lehianaritu ahalko da.

Txekian ekonomi egonkortasuna dago eta eko-nomiak hazten iraun du, barruko balantzako etainflazioko joerak onak izan direlarik. Herri kontuengardentasuna handiagotzeko ahaleginak egin diraeta banku-sistema berriro egituratzeko eta pribati-zatzeko lanean aurrera egin da. Hala ere, funtsezkoada finantza-arloaren gaineko ikuskapenerako meka-nismoak eta gaitasuna areagotzea, zertarako-eta eko-nomi egonkortasuna mantentzeko eta hazkundeabermatzeko.

Herriak herri enpresak pribatizatzeko eta berre-gituratzeko politikekin jarraitu behar du, eta enpre-sa-jarduerarentzat giro egokia sortzen. Industri ere-muan nabarmen egin da aurrera, arlo siderurgikoanizan ezik.

Barruko merkatuari begira, merkatugaien etakapitalen zirkulazio libreari buruzko arautegia gara-tu da. Kapitalei dagokienez, dirua zuritzearen aur-kako legea nabarmendu behar da.

Eskumen-legearen gainean hutsune batzukdaude, eta, bereziki, trustaren aurkako legeriarengainean. Aurrerapen handiagoa egon da laguntzapublikoetan.

Telekomunikazioen merkatuaren liberaliza-zioak aurrera egin du organo araupetzailea indarturik

eta egungo operadorearen eskubide esklusiboakaboliturik. Era berean, garraioetan ahaleginak egindira.

Nekazaritzari dagokionez, oraindik aurrera eginbehar da Amankomuneko Nekazaritza Politikainplementatzeko neurriak hartzeko lanean.

Ingurugiroan, kontu batzuk hobetu behar dira:airearen poluzioa, hondakinen kudeaketa, urarenkalitatea eta ingurugiro-eraginen balorazioa.

Justizian eta Barne arazoetan, mugak hobetokontrolatu behar dira, erakunde arduradunen arte-ko koordinazio handiagoarekin.

Produktuen estandarizazioari eta ziurtapenaridagokionez, erakunde arduradunak ondo dabiltza,zerbitzuen eremukoa hobetu behar da baina.

4. ESLOVENIA


Eslovenia Jugoslavia ohiaren “birika ekonomi-koa” zen. Bertako egungo bizi maila, per capitaBEGari begira, Portugalgoaren antzekoa da, 10.000$ inguru.

Esloveniako farmakogintza Europako Ekialdekoindartsuenetakoa da. Gutxi gorabehera, ekoizpena-ren %75 kanpoko merkatuetara esportatzen da,Europar Batasunera bereziki.

Eslovenian tradizio handikoa da kontsumo-pro-duktu elektriko eta elektronikoak fabrikatzea, gehie-nak multinazional handien teknologi lizentzienpean.


Eslovenia esportazio-potentzial handia duenherria da.

Herriaren guztirako esportazioak 1999an 8.546miloi USA dolarreko balioa (1,3 bilioi pezetakoa)iritsi zuen.

Espainiarako esportazioa 1999an igo eta 78,8milioi dolarrekoa (gutxi gorabehera guztirakoaren%0,9) izan zen.

Esloveniak esportaturiko produktu nagusienartean honakook nabarmendu dira:


41

Espainiari begira, 1999ko esportazioak honela-xe sailkatuta daude, milioi pezetatan:


Esloveniako guztirako inportazioak 1999an10.083 miloi USA dolarreko balioa (1,6 bilioi peze-takoa) iritsi zuen.

Espainiatiko inportazioa 1999an eta 234 milioidolarrekoa (guztirakoaren %2,3) izan zen.

Inportazioko partida nagusien artean honakookbereiz daitezke:


42

Autoak 49,0

Aparatu mekanikoak 22,8

Fruituak 4,2

Koipeak eta olioak 2,3

Burdinurtu, burdin edo altzairu manufakturak 2,1

Beste batzuk 19,6

Esloveniako esportazioa, % (1999)

Iturria: Esloveniako Merkataritza Ganbera.

Alemania%31

Austria%7

Italia%14

Frantzia%6

Kroazia%8

Bosnia-H%4

Mundukogainerakoak

%27

EstatuBatuak

%3

Esloveniaren esportazioen helmuga (1999)

Iturria: Esloveniako Estatistika Bulegoa.

Zenbatekoa

1 Automobilgintzako ekipoak, osagaiak eta osagarriak 4.792,57

2 Instrumentazio zientifiikoeta teknika 1.995,42


4 Zuraren eta paperaren erdimanufakturak 889,66

5 Produktu siderurgikoak 633,13

6 Produktu kimikoak 598,20

7 Burdingintza 577,98

8 Material elektrikoa 517,76

9 Burdinazkoak ez direnmetalezko produktu erdilanduak 361,46

10 Fluidoak manipulatzekoekipoak 327,40

11 Larru eta azalak 308,85

12 Altzariak 266,36


14 Kirol-gaiak 156,29

15 Jostailuak eta jolasak 156,05

Guztira 14.341,24


Iturria: ICEX.

1996 1997 1998 1999

0

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

12.000

14.000

16.000

Esloveniak Espainiara esportatutakoa

Autoak 16,4

Aparatu mekanikoak 15,2

Optika-aparatuak 12,8

Papera eta kartoia 9,3

Aparatu elektrikoak 8,8

Beste batzuk 100,0

Esloveniako inportazioa (%)

Iturria: Esloveniako Merkataritza Ganbera.

Alemania%21

Austria%8

Italia%17

Frantzia%11

MundukoGainerakoak

%25

Estatu Batuak%3

Kroazia%4

ErresumaBatua%3

TxekiarErrepublika

%3

Hungaria%3

Espainia%2

Esloveniaren inportazioen jatorria

Iturria: Esloveniako Estatistika Bulegoa.

Espainiatik etorritako esloveniar inportazioetanhonako partidok nabarmendu dira:


Duela ia bi urtera arte, ia ez da egon zuzenekoespainiar inbertsiorik Eslovenian. Egin-eginean ere,1999an nabaritzen hasi da. Urte horretako honakoeragiketok aipatu ahal ditugu:• Mangok enpresa bat ezarri du frankizi araubi-

dean.

• Fagorrek Gorenje enpresa etxetresna-fabrikatzai-learekin lankidetza-akordio bat du.Ekonomi arlo guztiak atzerritar inbertsiorako

zabalik daude eta, ildo horretatik, Esloveniakogobernuak beste herri batzuetatiko inbertsioa erraz-tu eta, orokorrean, bertako nazioko enpresak“nazioartean” lotzen dituzten neurri batzuk hartuberri ditu.

Orokorrean, pribatizaturiko industrietako etamerkataritza-zerbitzuetako atzerritar inbertsioanabarmentzen da.

Beste alde batetik, inbertituriko inbertsio-fluxuanabarmendu behar da. Izan ere, 1995 eta 1998bitarteko epealdian, Eslovenia Espainian inbertitzenhasi zen: 2,5 miloi USA dolar 1998an, 5 miloi USAdolar 1997az geroztik.

4.5. Atximenduaren ondoreak


Esloveniak nabarmen aurrera egin du epai-siste-maren eraldaketan. Hori da EB-ri Atxikitzeari begira-ko herriaren epe ertainerako lehentasunetariko bat.Hala ere, herri administrazioa eraldatzen jarraitu behardu hark, gai horretan nahiko aurrera egin ez baitu.


43

Zenbatekoa



3 Baratzeko fruta fresko eta izoztuak 1.490,77

4 Gainerako makinak eta ondasun-ekipoak 1.385,02


6 Etxetresna elektrikoak 935,50

7 Zuntzak 609,77

8 Ontziraketak eta enbalaketak 496,35

9 Arrain, molusku eta krustazeofresko eta izoztuak 469,60

10 Altzariak 454,60




14 Zeramika estaldurak eta zoladurak 156,29


Guztira 37.895,92


Iturria: ICEX.

1996 1997 1998 1999

0

5000

10.000

15.000

20.000

25.000

30.000

35.000

40.000

Esloveniak Espainiatik inportatutakoa

• Eraikintzaren arlo indartsua. Esperientzi urte luzeakdituen arlo hor sendoa da etxebizitza-eraikintzan, indus-tri arloetan (zentral nuklearretan eta termikoetan) etaingeniaritza zibilean. Esloveniako eraikintza-bazkun han-diek tradizioz parte hartzen dute nazioarteko proiektue-tan Ekialde Ertainean, Afrikan, Europako Ekialdean etaAlemanian.

• Kontsumo-produktu elektriko eta elektronikoen arloindartsua (gehienak multinazional handien teknologilizentziapean).

• Bizi-maila “altua” (Europako Ekialdeko herrien ingu-ruan): kontsumo ondasunak eta zerbitzuak.

• Espainiar enpresek badakite Esloveniako merkatuarenberri. Izan ere, Espainiatiko inportazioek balio esangurat-sua (guztirakoaren %2,3) dute.

• Turismo-arloa hedatzen ari da.

Aukerak

Mehatxuak

Eslovenia

Gaur egun, Esloveniako ekonomia merkatukoekonomia da eta, horregatik, epe laburrean Elkartekoekonomiekin lehian aritzea izango du.

Herriak onura ateratzen die inguruan dituenekonomi egonkortasunari eta ekonomiaren hazkundeazkarrari. Gainera, berauek kontrolaturiko zerga-tasunaren eta kanpo-balantzaren gainean finkatutadaude.

Estatuak eragina izaten dirau ekonomiaren arlobatzuetan; zehazki, banku-arloa kontrolatzen du:elkarlehiaren garapena eragozten du.

Nolanahi ere, pribatizazioetako aurrerapengel-doak eta enpresa-baldintza zurrunek zuzenekoatzerritar inbertsioa maila eskasean mantentzendute. Ekonomi giroa hobetu da, eta aurrerapenhandiagoa egin da pribatizazioetan, egitura-berri-kuntzetan eta merkatuen liberalizazioan. Horrekatzerritar inbertsio gehiago erakarriko ditu etaeutsi ahal zaion etorkizuneko hazkunderako bal-dintzak hobetu.

Lege-markoa nahiko aurreraturik dagoSozietateen Zuzenbidearen arloan, baina orain-dik aurrera egin behar da jabetza intelektualean,industri jabetzan eta beste alderdi batzuetan. Eraberean, gaitasun-politikaren arloan aurrera eginda, laguntza publikoetan zehazki, eta zergatasu-nean.

Esloveniak gai garrantzitsuetan aurrera egin du:nekazaritzan ingurugiroan eta merkatugaien eta zer-bitzuen zirkulazio askean.

Garraioan ezberdintasun batzuk daude: lehorrekogarraioan aurrerapen handiak egin diren bitartean,atzerapen handiak daude aireko eta itsasokogarraioetan.

Aurrera egin da energiaren arloan ere,Energiaren Agentzia sortuta eta arloarentzat fun-tsezkoa den legeria hartuta. Aurrerapena txikia izanda telekomunikazioen arloan eta ikus-entzunezkoarloan. Arlo horiek liberalizatzeko neurriak hartubeharra dago.

Justizian eta Barne Arazoetan, Esloveniakmarko-legeria garatzen jarraitu behar du. Muge-tako kontrola azpimarratu behar da, edozein kasu-tan.

Oro har, Esloveniak bere administrazio-egiturakindartu behar ditu burutzen ari den hobekuntzaguztiak bermatu ahal izateko.

5. ESTONIA


Estonia laurogeiko hamarkadaren hasieran hasizen bere ekonomia liberalizatzen, artean SESBenzati zela. Hori dela eta, Europako Erdialdeko etaEkialdeko ekonomiarik aurreratuenetarikoa du.

Egin-eginean ere, estatu-titulartasuneko enpresaia guztiak transferitu zaizkio jabetza pribatuari.

• NekazaritzaNekazaritzak oro har Estoniako ekonomia

osoan garrantzia galtzen jarraitzea espero da. Egin-eginean ere, egungo gobernua ez bide dago arlohoni tratu pribilegiatua emateko oso gertu.

1999aren erdialdean, nekazaritzaren BEGerakolaguntza txikitua zen: %3koa zen. Biztanleen biherenak hiriguneetan bizi diren herri batean, neka-zaritzak ez du Europako Ekialdeko beste herri ba-tzuetakoak bezalako laguntza publikorik, eztaherriarengandiko laguntza bera. Estoniako nekaza-ritzarako laguntzak OCDEko herrien artean txikienak dira.


1999an Estoniako guztirako esportazioak 2.531milioi USA dolarreko balioa (395.300 milioi peze-takoa) iritsi zuen guztira.

Espainiarako esportazioak, 1999an, guztira-koaren %0,8 ekarri zuen.


44

Salmentarako zerbitzuak 15,3

Garraio- eta komunikazio-zerbitzuak 13,2

Industria 12,7

Higiezinak eta alogerak 10,9

Hezkuntza 5,3

Eraikintza 4,5

Finantza Zerbitzuak 3,5

Nekazaritza eta ehiza 3,1

Bestelakoak 31,5

100,0

Estoniako 1999ko ekonomi arloak BEG-aren %

Iturria: Estoniako Kanpo Arazoetarako Ministerioa.

Estoniak esportaturiko produktu nagusien arteanhonakook nabarmendu dira:

Estoniak esportaturiko produktu nagusiakhonakook dira: makina eta ekipamendu elektrikoaketa, hurrenik, zurak eta zuraren produktuak. Eraberean, garrantzitsua da elikagaien eta garraio-eki-pamenduen esportazioa.

Estoniak merkataritzari begira dituen bazkidenagusiak Finlandia eta Suedia dira.

Espainiari begira, 1999ko esportaziook honelaxesailkatuta daude, milioi pezetatan:


Estoniako guztirako inportazioa, 1999an, 3.385milioi USA dolarrekoa (528.700 milioi pezetakoa)izan zen.

1999an Espainiatik etorririko inportazioek guz-tirakoaren %0,8 ekarri zuten.

Inportazioko partida nagusien artean honakookbereiz daitezke:


45

Makinak eta ekipamendua 20,9

Zura eta zuraren produktuak 14,5

Ehunak 11,8

Animalia bizidunak eta elikapen-produktuak 11,0

Metal arruntaren hainbat manufaktura 9,9

Produktu kimikoak 6,5

Erregaiak eta olio mineralak 4,5

Garraio-ibilgailuak 3,8

Bestelakoak 17,1

100,0

Estoniako 1999ko esportazioa (%)

Iturria: Estoniako Kanpo Arazoetarako Ministerioa.

Alemania%8

Errusia%9

Finlandia%19

Suedia%19

Mundukogainerakoak

%36

Letonia%9

Estoniaren esportazioen helmuga (1999)

Iturria: ICEX.

Zenbatekoa


2 Landu gabeko produktuak 973,53





7 Zuntzak 114,06

8 Ingurugiroko ekipoak 113,63

9 Etxeko ehun prestatuak 87,01


11 Orea, papera eta kartoiaegiteko makinak 42,14


13 Altzariak 16,89

14 Moldeak eta matrizeak 12,82


Guztira 4.922,93


Iturria: ICEX.

Estoniak Espainiara esportatutakoa

1996 1997 1998 1999

0

1.000

2.000

3.000

4.000

5.000

6.000

Estoniak inportaturiko produktu nagusiakhonakook dira: zura eta zur-produktuak, ehunak,makina eta ekipamendu elektrikoak eta produktumineralak (mineral- eta metal-merkataritzaren zatihandi bat gainontzeko herrietatiko Estonia bidezkoberresportazioei dagokieke nonbait).

Estoniak merkataritzari begira duen bazkidenagusia Finlandia da. 1999an inportazioen %23ekarri zuen. Errusiatiko inportazioak azken urteetannabarmen txikitu dira, baina handiak izaten diraute,inportazioen %14 harturik.

Espainiatik datozen estoniar inportazioei begira,honako partidok nabarmendu dira:


Egun, Estonian lasaitasunez ezarri ahal dira men-debaldeko mota orotako enpresak. Izan ere, gober-nuak ekonomi politika liberala hartu eta pribatiza-zioen alde egin du, arantzel-tasak abolitzearen etagutxieneko gizarte eta lan babesaren alde agertu da.

Bereziki nabarmendu denez, herrian finlandiareta suediar enpresak ezarri dira. Zuzeneko atzerritarinbertsioaren %70 dakarte. Horrela, Estoniako Tallinhiriburuaren inguruetako auzo batean instalatutadago Nokia eta Ericssonen kontratariorderik handi-ena. Enpresa hori 1999an 40.000 milioi pezetakoesportaziora heldu zen eta beraren kanpo-jarduera


46

Makinak eta ekipamendua 27,5

Hainbat nekazaritza-produktu 13,1

Metal arrunten hainbat manufaktura 9,7

Produktu kimikoak 9,3

Ehunak 7,8

Garraio-ibilgailuak 7,0

Erregaiak eta olio mineralak 7,0

Gai plastikoak 3,3

Bestelakoak 15,3

100,0

Estoniako 1999ko inportazioa (%)

Iturria: ICEX.

Alemania%9

Errusia%14

Finlandia%23

Suedia%9

Mundukogainerakoak

%36

Japonia%5

EstatuBatuak

%4

Estoniaren inportazioen jatorria (1999)

Iturria: ICEX.

Zenbatekoa

1 Baratzeko fruta freskoaketa izoztuak 436,41


3 Garraio-ibilgailuak 328,38

4 Zuntzak 203,27

5 Ardoak 162,87



8 Azukrea eta gozotegiko produktuak 127,72


10 Zeramika estalduraketa zoladurak 113,98


12 Argiak 86,89

13 Altzariak 70,89

14 Oinetakoak 12,82


Guztira 3.333,05


Iturria: ICEX.

1996 1997 1998 1999

0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

3.000

3.500

4.000

4.500

Estoniak Espainiatik inportatutakoa

Estoniako kanpo-merkataritzaren %12koa izateraheldu zen.

• LegeriaEnpresaren gaineko zerga-presioa ez da handia,

mozkinen %26koa delarik.

• ArantzelakEuropako Batzordeak Europar Batasunean saldu-

tako zenbait estoniar produkturi (kafeari, zenbaitespeziari, perretxikoei eta abarri) muga batzuk kentzeaonetsi zuen 1999ko azaroan. Era berean, Estoniakokuoten gehikuntza erabaki zuen produktu batzueibegira. Berauen barruan honakook zeuden: esne-pro-duktuak, eztia, ozpinetako aza, oloa eta basoko frutak.



Estoniak EB-ri Atxikitzeko epe laburrera mar-katuriko eskaerarik gehienak bete ditu. Zehazki,hizkuntzari, estoniarrak ez direnen gizarterapenari,epaileen prestakuntzari, hiritarrei eta emigrazioariburuzko legeria garatu du. Dena den, herriak huraadministrazio mailan aplikatzea bultzatu behar du,herri administrazioa modernotzeko prozesu globala-ren bitartez.

Estoniak duen merkatuko ekonomia epe labu-rrera EB-ko ekonomiekin lehian aritu ahalko da,baldin eta hark ekindako berrikuntzen bideanjarraitzen badu.

Dagoeneko lan handia egin du egonkortasunmakroekonomikoa indartuz, enpresa- eta finantza-arloa berregituratuz eta “utilities” eta energi arloetanberrikuntzak sartuz. Oro har, enpresak ekonomimarko honi egokitu zaizkio eta beren kanpokolehiakortasunari eutsi diote.

Hala ere, herri mentsa os altua da oraindik; izanere, ez da oso aurrera egin gobernuaren aldetiko gas-tuaren kontrolean.

Estoniak aurrera dirau finantza-arloak araupe-tzen duen arautegiari, lurra pribatizatzeari eta neka-zaritza-arloarentzat eta eteentzat kredituetara sartze-ko bidea hobetzeari begira.

Herriak lan-merkatua hobeto prestatzeko etahezteko politikak garatu behar ditu, lan-merkatuaekonomi hazkundeko eskaera berriei egokitzekoak.

Barruko Merkatuari begira, oso aurrera egindu, legegintza-marko bat hartuz eta estandariza-zioarekin eta ziurtapenarekin loturiko administra-zio-egiturak abiaraziz. Bereziki aurrera egin datelekomunikazioen eta ikus-entzunezko merka-tuetan.

Oro har, Estoniak oso legeria aurreratua dukapital-mugimenduei, finantza-zerbitzuei eta sozie-tateei buruzko arautegiari buruz. Hala ere, adminis-trazioaren alderdiotako gaitasuna indartu behar dueta, bereziki, jabetza intelektualerako eta industrijabetzarako eskubideen gaineko babesa hobetubehar du.

Zergei begira, Estoniak aurrera egin du BEZariburuzko legerian, baina zerga-administrazioa askozhobetu behar du.


47

Iturria: Estoniako kanpo Arazoetarako Ministerioa.

Atzerriko inbertsioak, herrialdeka (1999ko abenduaren 31)

Danimark%4

Norvegia%3

Finlandia%30

Suedia%42

Beste batzuk%17

EstatuBatuak

%4

• Makina eta ekipamendu elektrikoen esportazio handiak(Finlandiarakoak, Suediarakoak eta oso lehiakorrak direnmerkatuetarakoak).

• Burutzeke dauden egitura-berrikuntzak: arbel bituminosoa-ren arloa gardentasunez berregituratzea, pentsioen eta osa-sun-sistemaren berrikuntzak bukatzea, eta finantza-arloaren

ikuskapena bultzatzea (ustelkeriaren aurka borrokatzeko).

• Atzerritar enpresenganako administrazio-erraztasunikhandienak.

• Lanesku gaitu eta merkea.

• Geografi kokaera on-ona (herri eskandinaviarrak, Errusia,CEI).

Aukerak

Mehatxuak

Estonia

Garraioetan, ezarritako legezko markoa garatzeniraun du, baina energian, legezko harmonizaziokoaurrerapena askoz txikiagoa izan da.

Nekazaritzari dagokionez, Estoniak PAC dela-koaren inplementazioa posible egingo duten admi-nistrazio-egiturak abian jarri ditu. Dena dela, pro-duktuen kalitateko eta merkataritzako estandarrakhobetu behar dira, eta merkatuotako esku-harmenpublikoa aldarazi behar da.

Erregio-politikan aurrerapena txikia izan da,oraindik arazo batzuk baitaude. Horregatik,Estoniak berauek konpontzeko ahaleginak beharkoditu, eta Europar Batasunaren erregio- eta kohesio-politika aplikatu ahal izateko.

Estoniak oso aurrera egin du finantza-kon-trolaren eremuko administrazio-egituretan; bainabarneko finantza-kontrol horrek ahula izatendirau.

Ingurugiroan, Estoniak lege-aldaketa handiaksartu ditu.

Era berean, Justiziaren eta Barne Arazoen arloaaskoz hobetu du. Hala ere, aurrera egin behar daasiloaren, krimen antolatuaren aurkako borrokaren(bertan sartuta dago droga-trafikoa ere), aduanakoadministrazioaren eta poliziaren ustelkeriaren aurka-ko borrokaren arloetan; polizia modernotu beharda; eta mugak kontrolatzeko ekipamendua etaazpiegiturak hobetu behar dira.

6. ZIPRE


Zipre Europar Batasunari Atxikitzearen gaine-ko bere negoziazioetan aurreratuenik dagoenherria da. Per capita NEGak 13.500 $ak gainditu-rik ditu eta Mediterranioko altuenetarikoa da, etabertako ekonomia bereziki “saneatuta” dago langa-bezi maila txiki-txikiekin. Ordainketa-balantzaondo du Ziprek, eta egonkortasun makroekono-mikoa.

Zipre Europar Batasunari Atxikitzearen gaine-ko bere negoziazioetan aurreratuenik dagoenherria da. Per capita NEGak 13.500 $ak gainditu-rik ditu eta Mediterranioko altuenetarikoa da, etabertako ekonomia bereziki “saneatuta” dago lan-gabezi maila txiki-txikiekin. Ordainketa-balantza

ondo du Ziprek, eta egonkortasun makroekono-mikoa.

Herria erkidego grekoaren eta turkiarraren arte-ko benetako gerra zibilean dago, 1994an uharteabitan zatitu eta turkiar armadak herria partzialkihartu ostean.

Era berean, offshore finantza-jarduera nabar-mentzen da, goi-mailako laguntza poiltikoakdituen eta, funtsatutako susmoen arabera, kapita-lak zuritzeko eragiketa garrantzitsuak bideratzendituena.

Ur-urritasuna arazo larria dago, urtegi naturalikez dagoelako eta estolden eta industrien hondarrekeragindako uraren poluzioarengatik. Gainera, uhar-tearen 70eko hamarkadaren edialdeaz geroztikoekonomi bilakaera azkarrak eragin txarra izan duIngurugiroan, kostaldeko erregioen degradazioaneta urbanizazioaren zioz “bizitza basatia” galtzekoekintzan bereziki.

BEGerako ekarpenari begira, hiru ekonomi arlogarrantzitsuenak honakook dira:• Merkataritza eta turismoa (jatetxeak eta hotelak).• Finantza-, aseguru- eta enpresa-zerbitzuak.• Industri transformazioa.


Ziprek merkataritzari begira duen bazkidenagusia Europar Batasuna da. Guztirako kanpo-merkataritzaren %52 dakar (bai esportazioan baiinportazioan).

Ziprek esportaturiko produktu nagusien arteanhonakook nabarmentzen dira: jantzigintza, patatak,oinetakoak, zitrikoak eta produktu kimikoak etakosmetikako produktuak.


48

Nekazaritza 6,0 4,0

Industria 14,0 12,0

Zerbitzuak 67,5 73,0

Beste arlo batzuk 12,5 11,0

Guztira 100,0 100,0

1992(%)

1997(%)

Iturria: Cyprus Statistical Service.

Zipreko ekonomia (ekonomi arloen BEG-eko partaidetza)

Zipreko ehuneko 76 esportazio ondasun manu-fakturatuenak dira.

Ehuneko 22 nekazaritza-produktuak dira.Espainiarako esportazioei begira, honako parti-

dok nabarmendu dira:


Zipreko ehuneko 38 inportazio bitarteko pro-duktu/input-enak dira.

Kontsumo-ondasunek inportazioen %27 bainogehiago dakarte.

Honako koadro honetan dago islatuta Espainiatikdatozen zipretar inportazioen osaera:


Zipreko zuzeneko inbertsiotik datozen kapita-lak, dibidenduak eta korrituak aberriratzea legezbermatuta dago.

1.000 offshore enpresak baino gehiagok (beraienartean multinazional handiak ageri dira) uharteanadministrazio-ordezkaritzak dituzte beren erregiokoeta munduko negozioak kudeatzeko. Funtsean,honakook dituzte ardatz nagusiak: merkataritza-,marketing- eta banaketa-arloak, itsas zerbitzuenkudeaketa, aholkularitza eta ingeniaritza; merkatarit-za-bankuak, aseguruak eta finantza-zerbitzuak.

• LegeriaSozietateen gaineko zerga %25ekoa da. Industri

arloan atzerritar inbertsioari begira, Zipren produk-


49

Zenbatekoa

1 Zementuak, igeltsuak eta kareak 508,40

2 Ehun-jazkiak 252,17


4 Etxeko beste gai batzuk 169,91

5 Norberaren eta taldeensegurtasunerako materiala 91,35



8 Gainerako makinak eta ekipo-ondasunak 40,26

9 Perfumeria, kosmetica eta ilea apaintzea 36,33

10 Landare- eta fruta-kontserbak 34,45

11 Haurtzaintza 15,18


13 Farmaziarako, garbiketarakoeta higienerako gaiak 13,57



Guztira 1.521,54

Milioi pezetatan (1999)

Iturria: ICEX.

Zenbatekoa


2 Ehun-jazkiak 1.586,79

3 Zuntzak 1.121,21

4 Zeramika estaldurak eta zoladurak 1.097,78


6 Oinetakoak 721,38

7 Irina eta elikatzeko pastak 653,17

8 Altzariak 458,56






14 Argiak 280,98


Guztira 18.971,89


Iturria: ICEX.

1996 1997 1998 19990

500

1.000

1.500

2.000

Ziprek Espainiara esportatutakoa

Ziprek Espainiatik inportatutakoa

1996 1997 1998 19990

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

30.000

tu berrien manufaktura-enpresetako edo esporta-ziorakoak bakarrik diren produktuen enpresetako%100eko partaidetza baimenduta dago. Turismo-arloan atzerritar inbertsioak %49 bakarrik iritsiahal du.



Ziprek duen arazorik handiena uhartearen zati-keta da. Hala ere, azken urteetan ahaleginak egindira hura EB-ri atxikitzea errazten duen akordiopolitikoa lortzeko.

Ziprek merkatuko ekonomia du, EB-ko egun-go Estatu kideekin lehian aritzeko zailtasun ez due-larik.

Zipreko ekonomia indartsu hazi da eta enpleguosoko egoera du; hala ere, benetan, egonkortasunmakroekonomikoa ahuldu berri da.

Herria ekonomi liberalizazioaren eta egitura-berrikuntzen alderdietan aurrera egiten dabil.Osasuna oso eraldatu da, hasteko.

Prezioak liberalizatzeko prozesua osatu beharda; izan ere, elkarlehiak mugatzaile batzuk ditu: egi-tura-zurruntasunak eta ekonomiako arlo publiko-aren garrantzia.

Gobernuak moneta-politikaren arloan zeharka-ko neurriak hartu behar ditu (zuzeneko esku-har-

menak baino gehiago), kapitalak gero eta gehiagoliberalizatzeko.

Era berean, bere arlo pribatua prestatu behar duEB-ratzeko beharrezkoa den ingurune irekian jardu-teko gai izan dadin.

Barruko Merkatuari begira, Ziprek funtsezkoarloetan arau berriak hartu ditu, estandarizazioarieta ziurtapenari buruzko alderdiak hobetu beharditu baina.

Ziprek aurrera egin du finantza-zerbitzuei begi-ra ere, legeria berria hartuz eta administrazio-gaita-suna indartuz.

Kapital-mugimenduak liberalizatzeko aurrera-pen handiak gertatu dira, baina oraindik daudenoztopo batzuk ezabatu behar dira.

Estatuaren laguntzeei begira, egoera ez da onaoraindik; izan ere, ez dago kontrolik ez horretarakooinarri juridikorik.

Nekazaritzan, aurrera egin da arau-harmoniza-ziorako prestaketa-lan batzuetan. Era berean, aurre-rapen garrantzitsuak gertatu dira arrantzaren etagarraioaren arloetan, arautegi berria onetsi etaadministrazio-gaitasuna indartuta.

Ingurugiroan, Ziprek prestaketa-legerian egindu, bereziki, lan.

Justizi eta Barne aferei dagokienez, uharteakoso aurrera egin du asiloari buruzko eta arazo kri-minal eta zibilen gaineko lankidetzaren arloko lege-ria harturik. Alabaina, mugak kontrolatzeko beresistema indartu behar du, Zipre Europar Batasu-naren kanpoaldeko muga izango dela kontutan har-turik bereziki.

Funtsean, Ziprek erakunde araupetzaileak abia-razi eta erakundeak sortu behar ditu merkatugaienzirkulazio librearen, merkataritzaren, energiaren,telekomunikazioetan eta Justizi eta Barne aferenarloetan.

7. BULGARIA

7.1. Ekonomia oro har

Dirudienez, Bulgariako ekonomia ez da “zabal-du” oraindik. Beraren hazkundeak ahula izatendirau eta haren per capita BEG Europako erdialde-ko eta ekialdeko txikienetakoa da (1.315 $).


50

• Egoera politiko berezia, lurralde zatiketa greko-turkiar“historiko”arekin. Bake-prozesua geldirik dago.

• Zipre banatzeko munduko gunea da; merkataritzakoagentzia askok estaltzen dituzte Ekialde Hubileko etaIpar Afrikako merkatuak uhartetik.

• Herria ekonomikoki indartsua da eta EB-ri Atxikitzearengaineko negoziazioak aurreraturik ditu (elkartearen legebatzuk sartu ditu dagoeneko, Aduana Batasunaren ere-muan bereziki).

• Nonbait kostaldeko eta urbanizaturiko zonak degradatze-ari aurre egiteko burutu beharko diren ingurugiro-proiektuak.

Aukerak

Mehatxuak

Zipre

Hileko batezbesteko alokairua ez da 18.000pezetakoa baino handiagoa, eta langabezi tasa%15ekoa da. Isilpeko ekonomia oso dinamikoa delaeta, herriko panorama uste baino hobea da.

Beste alde batetik, Bulgariako ekonomia oso ire-kia eta, tradizioz, kanpokoen txit menpekoa da.Bertako kanpoko merkataritzak BEGaren %80dakar.

• Lehen mailako arloaNekazaritza tradizioz herriaren funtsezko abe-

rastasun-iturrietarikoa izan da, baina egun BEGaren%11koa da.

Azken urteetan nekazaritzako ekoizpena erorida. Gainera barruko eskaria uzkurtu da eta kontsu-mitzeko azturak aldatu dira, animali produktuak etazituak kontsumitzekoak bereziki. Izan ere, Bul-gariako hiritarrek eskuratzeko ahala galdu dute oro-korrean.

Bulgariako laboreak Espainiakoen antzekoakdira: garia, artoa, azukrea, ardoa eta tabakoa. Ekoiz-kortasuna eta etekinak txikituz doaz baina.

• Bigarren mailako arloaLehentasunezko arloak honakook dira: sidero-

metalurgikoa, petrokimikoa, elektronika, biotekno-logia, kimikoa, makineria eta industria arina eta eli-kagaien industria.

Arlook zenbait arazori aurre egiten ari zaizkie.Arazo horien artean honakok nabarmentzen dira:ingurugirokoak, ekoizpen landareen zaharkitzapena,ekoizpen-kostu altuak, zorpeketa eta merkatu-galera,barruko merkatuarena barnean sartuta. Gainera,Bulgariak kanpoko energi menpekotasun handiadu, bertako energi baliabideak urriak baitira. Horidela eta, energia nuklearra garatzeko interesa ager-tzen du.

• Zerbitzuen arloaTurismoa nabarmentzen da. Izan ere, inbertsio-

rako lehentasunezko arlo bihurtu da eta mendebal-deko eraikitzaileak, hotelak kudeatzeko enpresak etabidai agentziak ugari kontratatu dira.

Garraioei dagokienez, azpiegiturak modernotzeakgobernuaren lehentasuna izaten dirau, baina finan-tza-bitartekoak ez dira nahiko.

Horregatik, azpiegitura-proiektu handiakburutzen ari dira PHARE programaren fondoen eta

nazioarteko finantzaketarako beste bide batzuenbitartez.

Arlo pribatua gero eta garrantzitsua da ekono-mian; zerbitzuen arloa du ardatz nagusia (1997anarlo honen BEGaren %40 zekarren).

Honako arlook hedatzen ari dira bereziki:industri ekipamendua, azpiegiturak sortu etamodernotzea, zerbitzuak, turismoa eta garraioakbereziki, telekomunikazioak, farmazi eta zur indus-triak eta informatikoa. Gainera, enpresa pribatiza-tuak modernotzeak aukerak eman ditzake.

Beste pribatizazio batzuk etorriko dira elkarrenatzetik datozen urteetan: Varna hiria urez hornitze-ko sarearena, tren-bideena eta energia hidrauliko-aren zerbitzuenak.


Bulgariako esportazioak munduko esportazio-aren %0,07 harturik du.

%43,1 Europar Batasunera joaten da; eta %2,8,Espainiara.

Garrantzirik handieneko partidak, baliohandienetik txikienera ordenatuak, USAko mila dolarretan, honakook dira:


51

Metal arruntakta berauen manufakturak 777,6 121.453,34

Industria kimikoenproduktuak 566,8 88.528,49

Zuntzak eta berauenmanufakturak 408,6 63.819,23

Produktu mineralak 363,9 56.837,54

Elikagaien industrienproduktuak 335,5 52.401,75

Makina eta aparatu elektrikoak 312,8 48.856,23

Gai plastikoaketa berauen manufakturak 127,1 19.851,75

Oinetakoak, kapelagintza 91,4 14.275,77

Garraio-materiala 91,1 14.228,91

Animalia bizidunaketa animali produktuak 72,2 11.276,92

Gainerako esportazioak 463,7 72.425,3

Guztira 3.610,7 563.955,23

Milioi$etan

Milioipezetatan

Iturria: ICEX.

1999 urtea

Espainiarako esportazio-merkataritzari begira,honako partidok bereizi behar dira:


Munduko inportazioari begira, Bulgariak%0,06 dakar. Horren %437,6 Europar Batasunetikdator. %2 baino gutxiago Espainiatik dator.

Partidarik garrantzitsuenen artean, honakooknabarmen ditzakegu, USAko mila dolarretan adie-raziak:

Espainiari begira, inportazio horiek honelakohurrenkera dute baliorik handienetik txikienerakoa,milioi pezetatan:


52


Makina eta aparatu elektrikoak 416,5 65.053,14

Zuntzak eta berauenmanufakturak 375,2 58.602,49

Industria kimikoarenproduktuak 311,1 48.590,71

Metal arruntak eta berauenmanufakturak 203,7 31.815,9

Elikagaien industrienproduktuak 128,3 20.039,18

Gai plastikoak eta berauenmanufakturak 104,0 16.243,76

Landare-produktuak 103,4 16.150,05


Zur-orea eta bestelakoak 83,3 13.010,63

Gainerako inportazioak 381,3 59.555,25

Guztira 3.293,0 514.333,67

Milioi$etan

Milioipezetatan

Fuente: ICEX.

Alemania%12

Italia%7

Frantzia%3

Mundukogainerakoak

%28

EstatuBatuak

%3

Ukrania%4

Grezia%4


%11

Errusia%28

Bulgariaren inportazioen jatorria

Alemania%9

Errusia%8

Grezia%8

Turkia%9

Mundukogainerakoak

%40

Italia%12


%14

Bulgariaren esportazioen helmuga

1996 1997 1998 199917.000

18.000

19.000

20.000

21.000

22.000

23.000

Zenbatekoa





5 Zementuak , igeltsuak eta kareak 948,72


7 Animali elikapena 534,89

8 Metalak lantzekomaquina-erremintak 448,85

9 Zuntzak 428,04

10 Burdinazkoak ez direnproduktu erdilanduak 254,11

11 Metalak, harribitxiaketa muntatu gabeko perlak 212,46

12 Herri lanetarako, eraikitzekoeta meatzaritzarako makinak 161,86

13 Igotzeko makinak,garraioa eta mantenua 157,31



Guztira 18.969,25


Iturria: ICEX.

Bulgariak Espainiara esportatutakoa

1999 urtea


España, 106,47 milioi $ekin, Bulgariako zazpiga-rren herri inbertsiogilea izan da 1992 eta 1998 bitar-teko epealdian.Kanpoko Merkataritza eta EkonomiLankidetza Ministerioa, kanpoko merkataritzarengaian eskuduna den erakundea, Kanpoko Merkata-ritza Liberalizatzeko programa zabala garatzen ari da.

• LegeriaSozietateen Mozkinaren gaineko Zergari buruz-

ko Legeak %30eko tasa orokorra ezarri du, 50namilioi lebako edo gutxiagoko mozkinak dituztenenpresentzat %20koa dena.

BEZarentzako %22ko tasa bakarra dago, eta%10-110eko akzisak, edari alkoholdunen, gara-gardoaren, tabakoaren eta beste gai batzuen gaine-koak.

• Inportazioa, esportazioa eta arantzelak

Merkatugai jakin batzuk inportatzeko aurretikobaimena behar da: metal bitxiak, zenbait produktukimiko, armak eta lehergailuak, landare batzuk,makina txanponjaleak, botilaratu gabeko edari alko-holdunak eta asbestoa.

Beste batzuk aurretik erregistratu eta aztertubehar dira: animalia bizidunak, haragia eta haragi-produktuak, esnea eta esne-produktuak, zituak,haziak, ekilore-olioa, edari alkoholdunak, erregaiak,metalak eta tabakoa.

Nekazaritzako makinentzako ordezkoak etamotoreak eta nekazaritzako herbizidak eta intsekti-zidak inportatzeko kuotak daude. Urritasuna dago-en uneetan, aldi berako eteten da eskainitako pro-duktuak sartzeko murriztapenak aplikatzea.

Eskubideak ad valorem motakoak dira, etaberaien batezbesteko balioak %3-30ekoak dira lehe-nespenezko tarifen kasuan; eta %2-40koak, tarifanormalaren kasuan.



53

Bulgariak Espainiatik inportatutakoa

1996 1997 1998 19990

2.0004.0006.0008.000

10.00012.00014.00016.00018.000

Zenbatekoa

1 Garraiatzeko ibilgailuak 5.967,19

2 Zuntzak 1.299,39


4 Erregaiak eta lubrifikatzaileak 760,64

5 Haragi eta barruki fresko eta izoztuak 553,91

6 Zeramika estalduraketa zoladurak 545,77


8 Burdinazkoak ez diren metalezkoproduktu erdilanduak 391,69




12 Haragi-transformazioak 326,18



15 Medikuen eta ospitaleetako ekipoa 208,38

Guztira 16.141,88


Iturria: ICEX.

• Ekonomiaren ahultasuna, eta azpiegiturak urriki gara-tzea.

• Halako indar bateko arloak: industria siderometalurgi-koa, kimika, petrokimika, maquina arinak, elikagaienindustria, elektronika eta bioteknologia.

• Finantza-sistemaren ahultasuna.

• Merkatu libreko ekonomiarako trantsizio azkarra, lur-itzulketarekin eta pribatizazioekin.

• Atzerritar inbertsiorako lehentasunezko turismo-arloa.

• Ingurugiroa degradatzearen arazoak, azterlanak eta obrazibila eskatzea ekarri ahalko dutenak.

• Garraioen azpiegituren proiektuak, gobernuarentzakolehentasunezkoak (alabaina, finantzabideak ez diranahiko).

• Espainia atzerriko zazpigarren herri inbertsiogilea da;horrek herria eta merkatua hobeto ezagutzea dakar.

Aukerak

Mehatxuak

Bulgaria


Bulgariak oso aurrera egin du Lege Zibila inple-mentatzeko behar den bigarren mailako legeria har-tuta. Era berean, ona izan da adinez txikia babeste-ko Akta hartzea eta adinez txikia babesteko Estatu-agentzia sortzea.

Urriki aurrera egin du, aldiz, epai-kidegoaindartzeko lanean. Arazo nagusietako bat ustelkeriada oraindik, eta horrexegatik jarri behar da abianustelkeriaren aurkako estrategi global eta gardena.Judizio-sistema profesional, sendo, lokabe eta era-gingarria garatzeko ahalegin handiagoak egin behardira.

Bulgariak nabarmen egin du aurrera merkatu-ekonomiarantz; baina oraindik ez dago epe ertaine-ra Europar Batasuneko ekonomiekin lehian aritzekomoduan.

Maila makroekonomikoan, Bulgaria bere eko-nomia egonkortu eta beronen emaitzak hobetzekolan handia egiten dabil. Ildo horretatik, egiaztatudenez, pribatizazioetan aurrerapenak gertatu dira,banku-sisteman bereziki; eta pentsio- eta osasun-sis-temak oso berritzen hasi dira.

Guztiarekin ere, berrikuntza gehiago egin behardira enpresaren eremuan eta finantza-sisteman, lur-zoruaren merkatuaren ibilera hobetu eta kok-kasueiburuzko legeria garatu.

Era berean, toki eta atzerritar enpresak sor-tzeko dauden oztopo burokratikoak ezabatu behardira Bulgarian. Berrikuntza-programa abian jar-tzea eta inbertsio maila altuagoak funtsezko fakto-reak izango dira hazkundea bermatzeko, enpresa-egitura garatzeko eta enpresen elkarlehia handia-gotzeko.

Elkarteko ondareari dagokionez, bide zuzeneanaurre egin da eta Herri Administrazioa berriztatzekoproiektuak garatu dira, baina epai-sistemarentzakoplan bat behar da haren egungo ahultasunari aurreegiteko.

Barruko Merkatuari dagokionez, Bulgariakaurrera egin du arlorik gehienetan eta, bereziki,merkatugaien zirkulazio librean estandarizazioariburuzko neurriak hartu dira. Kapital-mugimenduakliberalizatzeko arauak hartu dira, aldaketak kontro-

latzeari buruzkoak. Lurzoruaren merkatua urrikidabil oraindik, eta hori inbertsiogile potentzialen-tzat oztopo da.

Aurrera egin da kontsumitzaileak babesteko etaindustri jabetzarako eskubideen gaian, baina datuakhobeto babestu behar dira.

Estatuaren laguntzak kezkagarriak dira orain-dik, eta horri buruzko legezko markoa garatu etainplementatzen hasi besterik ez da egin.

Nekazaritzan, Bulgariak aurrerapen handiakegin ditu, baina aplikazio arazoek diraute, fondoakfalta direlako aldez. Albaitarien ikuskapena hobetubehar da.

Erregio-politikan, Bulgariak lurralde antola-kuntza berria hartu du, baina nazio eta erregio mai-lan koordinatzearen eta inplementatzearen gaineanarreta berezia jarri behar da.

Bulgaria Ingurugiroaren gaiko elkarteko zuzen-tarauak aplikatzeko gertu dago.

Garraioetan aurrerapen handiak egin ditu etaitsas segurtasunaren alderdiekin hasita dago.

Barne eta Justizi aferei dagokienez, aurrerape-nak gorabehera, ekipoak modernotzeko errekurtsoeta inbertsio gehiago behar dira.

Oro har, Bulgariako Administrazioak eta epai-sistemak Elkarteko ondarearen aplikazioa bermatze-ko duten gaitasuna oraindik mugatua da.

8. ERRUMANIA

8.1. Economia, oro har

Errumaniako ekonomia oraindik ez dagomerkatu libreranzko trantsizio betean. Egun, arlopribatuak BEGaren %58 sortzen du, nekazaritza-ko ekoizpenaren %90en eta hirugarren mailakoarloak sorraraziriko balioaren %75en arduradunada, baina industri ekoizpenaren %33 bakarrikdakar.

• Lehen mailako arloa

Errumaniako lurzorua Europako lurzorurikemankorrenetakoa da. Laborantza nagusiak, zitue-nak, %10etik gorako urtearteko hazkunde-tasakagertzen ditu, 22 milioi tonako ekoizpena izateraheldu delarik.


54

Beste laborantza garrantzitsu batzuk industria-koak dira: oleaginosoak eta azukre-erremolatxa,mahatsondoa eta baratzeko frutak.

Abeltzaintza funtsean ardiei, txerriei eta behieidagokie.

Laborantzarako lurren %90 inguru norbanakoeitransferitu zaie, baina ehuneko horretako lurrakmakina moderno eta ongarri egokiak finantzatzekoahalbide urriak dituzten ustiategi txikiak dira. Horrekgarapena oso gelditzea dakar. Horregatik guztiagatik,gobernuak arloa liberalizatzeko neurri batzuk prakti-kan ipini ditu, hala nola, diru-laguntzak ezabatzea,inportaziorako arantzel-oztopoak txikitzea... Izan ere,arlo hau bultzatu gura du.

• Bigarren mailako arloaMerkatuaren sistema aldatu dela eta, industri

ekoizpena “hondoratu” da. Egin-eginean ere,BEGaren %54 zekarren eta 1998an %34,6 bakarrikekarri du. Alabaina, joera hori aldatu bide da azke-naldian.

Errumania petrolioaren eta gas naturalarenesportatzaile garrantzitsua izan da hirurogeita hama-rreko hamarkadaren hasierara arte, baina harrezkerogordinki-ekoizpena nabarmen erori da. Arlo horrekberregituratzeko inbertsio handiak behar ditu.

Meatzaritzako gainerakoek (burdinaren, bauxi-taren, kobrearen, berunaren, zinkaren eta uranioa-ren gordetegi txikiek) ere kapitala behar dute.

Berriro egituratzeko neurri gogorrak eta energikontsumo altua txikitzen duten inbertsio handiakbehar dituzte tradiziokoenak diren eta sistemarenaldaketak gehien ukitu dituen arloek (siderurgiak,meatzaritzak eta petrolioaren deribatuek) eta azkenurteetan dinamikoenek (ehungintza-arloak, arlokimikoak, nekazaritzako elikagaien arloak eta maki-nek).

Industria astunaren zatirik handienak Estatu-aren eskuetan dirau, pribatizazio-planak bete ez bai-tira.

Higiezinetako inbertsioa dela bide, eraikintza-ren arloa zabaltzen ari da, egoitza-etxebizitzaren,merkataritza-zentroen eta bulegoetarako lokalenatalean perspektiba onak daudelarik.

• Zerbitzuen arloaErrumanian azkenaldian sortu diren enpresarik

gehienak zerbitzuak egiteaz arduratzen dira.

Kapital pribatuak hirugarren arloko salmentakopuru osoaren %75 baino gehiago fakturatzen dueta arloko esportazio eta inportazioen %40 bainogehitxoago dakar. Finantza-zerbitzuak, telekomuni-kazioak eta turismoa dira hazkunde-potentzialikhandiena agertzen duten azpiarloak.


Errumaniako esportazioak munduko esporta-zioaren %0,15 harturik du.

Errumaniako esportazioen %64,5 EuroparBatasunera joaten da; eta %1, Espainiara.

Garrantzirik handieneko partidak, balio handi-enetik txikienera ordenatuak, honakook dira:


55

Zuntzak eta ehunak 2.160,9 337.510,97

Metal arruntak eta transformatuak 1.583,1 247.264,39

Makina eta ekipamenduelektrikoak 789,4 123.296,39

Oinetakoak 608,6 95.057,23

Produktu mineralak 507,5 79.266,43


Zura eta zur-gaiak 384,6 60.070,67

Produktu kimikoak eta loturiko industrienak 335,9 52.464,22

Landare-produktuak 180,8 28.239,15

Gainerako esportazioak 1.321,7 206.436,32

Guztira 8.299,6 1.296.314,52

Milioi$etan

Milioipezetatan

Iturria: ICEX.

Alemania%20

Italia%22

Frantzia%6

Mundukogainerakoak

%35


%9Erresuma

Batua%4

Herbereak%4

Errumaniaren esportazioen helmuga

1999 urtea

Beren aldetik, Espainiarako errumaniar esporta-zio nagusiak honakook dira:

• Esportatzaileak izan daitezkeen arloakArlo esportatzaileen artean ehungintza-arloa

nabarmendu behar da. Arlo hori esportazioari osozuzenduta dago, baina aro berriko makinak faltaditu. Horrek esan gura du ezen, Europa mailanlehian aritzeko, lehenik bere instalazioak moderno-tu behar dituela.

Ekoizpen-ekipoak modernotu behar dituzteesportazio-joera handiagoa duten gainerako arloekere. Arlo horiek honakook dira: metalgintza, maki-na eta ekipamendu elektrikoak, oinetakoak, pro-duktu mineralak eta garraio-materiala).

Esportazio-potentziala duten arloen arteannabarmendu behar dira atzerritar inbertsioak mese-de handiagoa egiten dienak ere, esate baterako,petrolio-arloa.


Errumaniako inportazioak munduko inportazioen%0,19 harturik du. Errumaniako inportazioen %57,7Europar Batasunetik dator; eta %1, Espainiatik.

Garrantzirik handieneko partidak, balio handi-enetik txikienera ordenatuak, honakook dira:


56

Alemania%18

Italia%18

Frantzia%7

Mundukogainerakoak

%30


%8

ErresumaBatua%3

EstatuBatuak

%4

Errusia%9

Austria%3

Errumaniaren inportazioen jatorria

Makina eta ekipamenduelektrikoak 2.720,7 424.946,13

Zuntzak eta ehunak 1.823,6 284.828,08


Produktu kimikoaketa loturiko industrienak 1.027,7 160.516,46

Metal arruntaketa transformatuak 790,2 123.421,34

Elikagaiak, edariak eta tabakoa 523,3 81.734,23

Produktu plastikoak eta kautxua 512,0 79.969,28


Paper-oreaeta paper-produktuak 311,3 48.621,95

Larruak eta larru-manufakturak 305,6 47.731,66

Gainerako inportazioak 1.646,0 257.088,74

Guztira 11.821,0 1.846.321,99

Milioi$etan

Milioi pezetatan

Iturria: ICEX.

Zenbatekoa








8 Zuntzak 630,15


10 Altzariak 414,11

11 Mahaiko eta sukaldeko tresnak 379,01

12 Automobilgintzako ekipoak,osagaiak eta osagarriak 356,70




Guztira 21.026,74


Iturria: ICEX.

1996 1997 1998 19990

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

Errumaniak Espainiara esportatutakoa

1999 urtea

Espainiatik datozen Errumaniako inportazionagusiak honakook dira:

• Inportatzaileak izan daitezkeen arloakMerkatuak industri ekipoen hornikuntzarako

aukera onak ematen ditu, modernotu eta pribati-zatzeko prozesuan dauden Estatuko enpresa han-dientzat.

Espainiako ekipo-ondasunek negozio-aukerakizan ditzateketen Errumaniako arloak honakookdira:• Elikatzeko makinak.• Garagardoa, gozogintza, industri okintza eta

haragi-deribatuak.• Ehungintzako makinak.• Nekazaritzako makinak.

• Makina-erreminta.• Eraikintzaren arloa.

Ekipoak modernotu behar zaizkion eta esporta-zioari begira dagoen ehungintzak perspektiba onakeskaintzen ditu makina eta lehengaiei begira.


Edozein pertsona fisiko edo juridikok kanpokomerkataritzako eragiketak egin ditzake Errumanian.Berak bete behar duen legezko beharkizun bakarrahaiek Merkataritza Erregistroan erregistratzea da.

Monopolio zehatz batzuk irekitzeak atzerrikobazkun handiei inbertsiorako aukera interesgarriakematen ditu. Arlo elektrikoak, gas-arloak, petrolio-arloak eta beste arlo batzuek inbertsio pribatua jasodezakete.

• LegeriaBalio Erantsiaren gaineko Zergaren zerga-tasa bi

daude, %22ko tasa orokorra eta elikagai eta senda-gai zehatz batzuen gainean aplikatzen den %11kotasa txikitua.

Luxuzkotzat harturiko ondasun jakin batzuengainean zerga bereziak aplikatzen dira.

Sozietateen gaineko Zergaren karga-tasa oroko-rra %38koa da.

• Inportazioa, esportazioa eta arantzelakErrumaniako aduana-lurraldeko merkatugaien

inportazio eta esportazioa liberalizaturik dago, bainalizentziak lortu behar dira.

Errumaniako Merkataritza Ministerioak inpor-taziorako murriztapen koantitatiboak ezarri ahalditu, baldin eta ordainketa-balantzan arazorik ager-tzen bada edo inportazio jakin batek nazio-ekoizpe-nari kalte egin diezaiokeela uste badu. Era berean,barruko merkatuaren oreka orokorra ukituta egondaitekeela uste badu, esportaziorako murriztapenakezarri ahal ditu.

Produktu batzuei mugan gutxieneko balioaaplikatzen zaie; inportaturiko ondasunaren balioaazken hori baino txikiagoa bada, diferentziaren zen-batekoarengatiko tasa osagarria ordainarazten da.Produktu horiek honakook dira: garbikariak, kafea,gailetak, olibak, ekilore-olioa, irina eta abar.

Normalean aplikaturiko arantzel-eskubideak%0 eta %100 bitartekoak dira. Tasarik altuenak


57

1996 1997 1998 19990

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

12.000

14.000

16.000

Errumaniak Espainiatik inportatutakoa

Zenbatekoa

1 Tabakoa 2.101,09




5 Zuntzak 778,17


7 Haragi-transformazioak 561,00





12 Zur- eta paper-erdimanufakturak 301,46




Guztira 13.625,64


Iturria: ICEX.

ardoei eta nekazaritza elikagai batzuei aplikatu ohizaizkie.

Atzerritar inbertsiogilearen kapitalerako ekarpenbezala inportaturiko ekipoak eta makinak arantzela-ren ordainketatik salbuetsirik daude. Zenbait kasujakinetan, atzerritar inbertsiogileak onura ateratzendio arantzel txikituari, halaber, lehengaien eta besteekipo batzuen inportazioan.



Errumanian etnia-talde batzuei begira daudenbazterketa maila altuak kezkagarriak dira oraindik.Halaber, hezkuntza atzitzea hobetzeko aurrerapenakmugatuak izan dira.

Errumaniak epai-ibilera hobetzen jarraitu du,baina oraindik berriztatze-prozesua sendotu beharda. Dena dela, beharrezkoa da polizia eta BarneMinisterioaren menpeko beste kidego batzuen des-militarizazioan aurrera egitea.

Errumaniako erakunde demokratikoak beharbezala ezarririk daude, erabakiak hartzeko prozesuaahul dago baina. Ildo horretatik, abian jarri beharda herri administrazioa berritzeko programa, eran-tzukizun deszentralizatuak bereziki indartuz, zertara-

ko-eta toki mailan beharrezko finantza eta gizabaliabideak izateko. Aurrerapen gutxi egin diraustelkeria txikiagotzeko lanean; beharrezkoa da ildohorretatik ekindako ekimenen arteko koordinaziohandiagoa.

Errumaniako ekonomia ez da Europar Bata-suneko Estatu kideekin epe ertainera lehian aritzekogai den merkatu-ekonomia.

Herriak aurrera egin du ekonomi adierazka-rien kontrolean, nazioarteko finantza-erakunde-ekin adostutako estrategiekin eta programekin.Hala ere, zailtasun handia dago erabakiok inple-mentatzeko eta funtsezko berrikuntzak epe ertai-nera erabakitzeko. Ingurune makroekonomikohauskorrak, lege- eta erakunde-markoari begira-ko segurtasunik ezak eta berrikuntzen garapenurriak ekonomi garapena nabarmen gelditzendiraute.

Erakunde asko behar dira merkatu-ekonomi-aren ibilera bermatzeko, baina beraiek, edo ez daudeedo eraginkorrak izateko oso ahulak dira. Berrikun-tzei ekin beharko diote eta goranzko isilpeko ekono-miari aurre egin. Era berean, finantza-sistema etaenpresen garapena bultzatu beharko dira, Erruma-niako enpresarik gehienak ia ez baitira hasi berriroegituratzeko beren prozesuan. Inbertsioak beherakairaun du eta enpresa-hornikuntzak modernotzeaatzeratu da.

Elkarteko ondarea hartzeari dagokionez,Errumaniak aurrera egin du sozietate-zuzenbideaneta gaitasunean. Era berean, garraioei, estatistikeieta merkatu publikoei buruzko arautegia lekuz alda-tu eta inplementatzeko maila ona lortu du. Eraberean, kapitalak sartzeko baimenerako eskaerakerraztu ditu eta dirua zuritzearen kontra borrokatze-ko neurriak abiarazi.

Alabaina, Errumaniak gai batzuk hobetzekoahaleginak egin beharko ditu; zehazki, finantza-zer-bitzuak sakontasunez ikuskatu beharko ditu etanekazaritzaren egitura oso berritu. Egin-eginean ere,Nekazaritza Ministerioa ez dago gaur egun beha-rrezko eraldaketei ekiteko moduan. Ingurugiroariburuzko gaietan, Errumaniak aurrera egin du estra-tegien prestaketan.

Industri politikari dagokionez, ez du industripolitika ofizialik garatu, eta, bereziki, telekomu-nikazioen arloko aurrerapen urriak nabarmendudira.


58

• Bizi maila eta egitura-gabetasunak/Europar Batasuna-rekin “bateratu ezin diren” azpiegiturak.

• Europar Batasunekoak izan gura duten herrien artean txar-toen dagoen herria da (bertako ekonomia oso ahuldurikdago).

• Industria astuneko eta Estatuko enpresa handietako pri-batizazio egingabeak.

• Higiezin asko eskatzen direlako hedatzen ari den erai-kintzaren arloa.

• Tradizioko arloak (ehungintzakoa, metalgintza, maki-nak, ekipamendu elektrikoa, oinetakoak, garraio-mate-riala), beren ekoizpideak modernotu beharko dituzte-nak.

• Finantza-zerbitzuak, telekomunikazioak eta turismoahazi ahal diren arloak dira.

Aukerak

Mehatxuak

Errumanía

Justizi eta Barne Sailei dagokienean, Erru-maniak bisen, muga-kudeaketaren eta asiloarenarloko politikari buruzko gaietan aurrera egin du.

Errumaniak oraindik ez du barneko finantza-kontrolaren eremuan politika globalik egin. Ildohorretatik, atxiki baino lehenagoko fondoak kon-trolatzeko mekanismoak garatzeko ahalegin handiakegin beharko dira. Nazioko aurrekontuaren gainekoprozedurak ahulak dira eta gastuak programatzeaepe ertainera hobetu behar da.

Oro har, Herri Administrazioak Elkartekoondarea inplementatu eta kudeatzeko duen gaitasu-na oso mugatua da; egin-eginean, Atxikimenduaprestatzeko oztoporik handiena da.

9. ESLOVAKIA


Eslovakiako Errepublika 1993ko urtarrilaren1ean sortu zen Estatu bezala, Txekoslovakia zaha-rretik era baketsuan banandu ostean. Sistemakomunista 1989an erori zen. Harrezkero,Txekoslovakian bertan, herria merkatuko ekono-miarantz zuzentzeko neurriak hartu ziren.Ahalegin horiek iraun zuten Eslovakiako Errepu-blika eta Txekoslovakiar Errepublika bananduzirenean.

• Nekazaritza

Eslovakiak dituen 4,9 milioi hektareetatik,erdia nekazaritzarako erabiltzen da eta %40baino gehiago basoek estalita dago. Landu ahalden lurraren %60 inguru zituak produzitzekoerabiltzen da, funtsean, garia, artoa eta garagarra;

eta %25 inguru, zuhain-uztetarako. Oleikoak(ekiloreak), azukre-erremolatxa eta patata nabar-mentzen dira.

Eslovakiako nekazaritza-esportazio nagusiakhonakook dira: zituak, malta, almidoia, esnea etaesne-produktuak.

Nekazaritza-inportazio nagusiak, beren aldetik,produktu tropikalak, animalientzako pentsua etatabakoa dira.

Eslovakia buruaskia da nekazaritzako produktu-rik gehienetan. Bertako zitu-ekoizpenak 3,5 milioitonakoak dira, barruko kontsumoaren %94,7dakartenak. %100etik gorako tasak daude oleikoen(%169), esnearen (%130) eta beste hainbat produk-turen kasuan.

Eslovakiako nekazaritza-produktuen prezioakEB-koak baino askoz txikiagoak dira.

• Industria

1990era arte industriaren egitura industria astu-nak menperaturik zegoen, zeinek Txekoslovakiakoekonomia osoa altzairuz, paperez eta produktupetrokimikoz hornitzen baitzuen.

Tradizioko merkatuak gelditu egin ziren etaelkarlehia gora joan zen. Hori zela eta, industriaberriro egituratu zen eta arlo honetako ekoizpenaoso behera joan zen. Horrekin batera, enpleguak erebehera egin zuen.

Eslovakiako ekonomiako uneotako industriarikgarrantzitsuenak honakook dira: ingeniaritza meka-nikoa, makina-erremintak, energi makinak, meta-lurgia, automobilgintza, osagai medikoak, nekaza-ritzako makineria, ingeniaritza elektronikoa (teleko-munikazioak, ordenagailuak, instrumentazioa etalaborategietako teknologia), kontsumo-elektronika,produktu kimikoak, biologi janaria, zura, ehunaketa jantzia.

Ingeniaritza, funtsean, autobideak, eraikizekomakina astunak, garraio-ekipoak eta ekipamenduhidraulikoa eraikitzeaz arduratzen da.

Industria kimikoaren arloa tradizioz buru izanda Eslovakiako ekonomian, eta gaur egun lehiako-rra izaten dirau, eta bai bere albokoekin bai EB-rekin salerosketan jarduten du.

Pribatizazioei begira, enpresa estrategiko batzukpribatizatzeke daudela esan behar da.


59

Nekazaritza 4,4

Industria eta Eraikintza 31,6

Zerbitzuak 59,0

Herri Administrazioa 5,0

BEGaren%

Iturria: Slovak Chamber of Commerce and Industry.

1999ko ekonomi arloak

Azkenik, adierazi behar da ezen Eslovakiakenergi baliabide handirik ez duela eta behar duenenergia gehiena Errusiatik inportatzen duela.Hala ere, zenbait planta nuklear sortu dira atze-rriko inbertsioekin, eta energia hidraulikokoplanta batzuk. Planta nuklear horiek EuroparBatasunaren segurtasun-estandarrei egokitzenzaizkie.

• Zerbitzuak

Garrantzi handia hartzen ari den arloa duguturismoa. Eslovakia herri txikia da, baina turismo-erakargarritasun asko ditu, bai kulturalak eta histo-rikoak bai naturalak. Turismo-industriak,Eslovakiako BEGaren %3 sortzen du gutxi gorabe-hera. Turismoak 1998an 88,25 milioi dolarrekosarrerak ekarri zituen.

Turistarik gehienak Txekiar Errepublikatikdatoz. Hurrengo postuetan alemaniarrak, polonia-rrak, hungariarrak eta austriarrak daude.

Merkatuko ekonomiarako trantsizioko ekono-mia guztietan bezala, Eslovakiako hirugarren maila-ko arloa ere oso hedatzen ari da, bai BEGeko partai-detzan bai enplegu-sorkuntzan.


Merkatuko ekonomiarako aldaketak kanpokomerkataritza liberalizatzea eta elkarlehia askekoingurunea sortzea ekarri zuen Eslovakiako enpre-sentzat. 1991n hartutako Merkataritza KodeakEstatuaren kanpoko merkataritzako monopolioaabolitu zuen eta beraren bitartez askatasunez eza-rri ahal izan zen atzerritar kapitala herrian.Neurri horiek esportazio- eta inportazio-patroienaldaketa ekarri dute. Aldaketa hori dela eta, men-debaldeko herriekiko fluxuek gora egin dute,hartzaile zaharren kaltetan (Errusiaren kaltetanbereziki).

Gaur egun, Eslovakiako kanpo-merkataritzakofluxu nagusiak mendebaldeko herriekikoak dira.Izan ere, esportazioen hiru laurdenak baino gehia-go OCDEko herrietako merkatu zorrotzetaradoaz.

Eslovakiako Errepublikak esportatzen dituenproduktu nagusiak honakook dira kontsumo-produktuak, makinak eta makineriarako ekipa-mendua, industri produktuak, produktu kimi-koak, lehengaiak, erregai naturalak eta elika-gaiak.

Eslovakiaren esportazioen helmuga nagusiakhonako herriok dira:

Eslovakiaren merkataritzako bazkide nagusiaTxekiar Errepublika da. 1997an esportazioen %26ekarri zuen.

Espainiarako esportazioei dagokienez, honakopartidook nabarmendu dira:


60

Txekiar Errepublika 2.358 345.234,78

Alemania 1.971 288.574,11

Austria 631 92.384,71

Italia 499 73.058,67

Polonia 487 71.301,67

Munduko gainerakoak 2.892 423.417,72

Esportazioak guztira 8.838 1.293.971,58

Milioi$etan

Milioi pezetatan


Alemania%22

Italia%5

TxekiakoErrepublika

%26

Mundukogainerakoak

%36

Polonia%5

Austria%7

Eslovakiaren esportazioen helmuga 1997an

1997 urtea


Kanpoko merkatua ireki dela eta, inportazio-patroiak aldatu dira. Egin-eginean, lehiakor izanbeharrak, Eslovakia ezezik, zonako herri guztiak ere,kalitate handiagoko makina, lehengai eta osagailehiakorrak eskuratzera behartu ditu. Joera horiindartu da atzerritar enpresak ezarriz.

Inportazioko partida nagusien artean honakookbereizi ahal dira: makinak eta makineriarako ekipa-

mendua, erregai naturalak, kontsumo-produktuak,produktu kimikoak, industri produktuak, elika-gaiak eta lehengaiak.

Eslovaniako inportazioak datozen herriak hona-kook dira bereziki:

Eslovakiaren merkataritzako bazkide nagusiaTxekiar Errepublika da. 1997an inportazioen%23 ekarri zuen. Errusiatiko inportazioak nabar-men txikitu dira baina handiak dira oraindik.Batez ere energi produktuak inportatzen diraErrusiatik, Eslovakian energi produktu gutxi dau-delako.

Espainiatik datozen inportazio nagusiak hona-kook dira:


61

Eslovakiak Espainiara esportatutakoa

Eslovakiaren inportazioen jatorria

Zenbatekoa




4 Zuraren eta paperaren erdimanufakturak 1.575,29



7 Produktu ekimikoak 818,32


9 Zuntzak 593,64

10 Mahaiko eta sukaldeko tresnak 528,86




14 Altzariak 155,18


Total 14.949,48


Iturria: ICEX.

1996 1997 1998 19990

2.0004.0006.0008.000

10.00012.00014.00016.00018.000

Txekiar Errepublika 2.352 344.356,32

Errusia 1.591 232.938,31

Alemania 1.546 226.349,86

Italia 570 83.453,7

Austria 496 72.619,36

Frantzia 381 55.782,21

Munduko gainerakoak 3.308 484.324,28

Inportazioak guztira 10.244 1.499.824,04

Milioi$etan

Milioi pezetatan


Alemania%15

Italia%5

TxekiarErrepublika

%23

Mundukogainerakoak

%35

Austria%4

Errusia%15

Frantzia%3

1997 urtea


Eslovakiak ez du teknologia berriak eskuratze-ko eta ekonomi jarduketa hobetzeko behar duenfondorik. Horregatik, atzerriko inbertsioa bultza-tzen duen giro ona ahalbidetzea da Eslovakiakogobernuaren lehenengo helburuetariko bat.

Eslovakian inbertitzea interesgarria izan daiteke.Izan ere, horrek honako alderdi onok eskaintzendizkio atzerriko inbertsiogileari:• Eremu eta arlo guztietan oso gaituriko laneskua.• EB-koa baino asko txikiagoa den laneskuaren

kostua, zonako herrietako txikiena dena.

• Manufaktura-industrietako eta zehaztapen-ingeniaritzako tradizioa.

• Industri produktuen Europako merkatura askata-sunez sartzea, Elkartzeari buruzko Akordioari esker.

• Egoera makroekonomiko oso egonkorra.• Kapital %100 atzerritarra duten enpresak sor-

tzeko aukera eta onura guztiak ezarpenak izanostean erbesteratzeko aukera osoa.

• Ezarpen bikoitza saihesteko erabakiak eta ezar-pen maila txikiak, eta inbertsioak babestea.1997an Eslovakian atzerriko inbertsioa 1.200

milioi dolarrekoa izan zen, eta herrika honelaxe osa-tuta egon zen:

Inbertsioaren zatirik handiena industri arlora joa-ten da, informatikara eta eraikintzara bereziki; baitabanku-, merkataritza- eta aseguru-arloetara ere.Inbertsiogilerik garrantzitsuenak honakook dira:


62

Tesco stores E. Batua

Volkswagen Bratislava Alemania

Slovalco E. Batua

Chemlon Frantzia

Novacke Chemicke Zavody Txekia

Coca-Cola Herbehereak

Hypo Bank Slovakia Alemania

OMV slovensko Alemania

Citibank E. Batua

Austria AustriaIturria: Slovak Chamber of Commerce and Industry.

Zenbatekoa


2 Baratzeko fruta freskoak eta izoztuak 2.467,41





7 Zuntzak 311,79


9 Oinetakoak 227,72



12 Altzariak 151,28




Guztira 23.054,87


Iturria: ICEX.

1996 1997 1998 19990

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

Eslovakiak Espainiatik inportatutakoa

Atzerriko inbertsioa Eslovakian (1997)

Alemania%26

Holanda%7

Frantzia%8

Mundukogainerakoak

%11

ErresumaBatua%11

Austria%21Estatu

Batuak%8

TxekiarErrepublika

%8



Eslovakiak aurrera egin du bere sistema demi-kratikoa sendotu eta bertako erakundeak normal-tasunez ibiltzeko bidean. Ildo horretatik, epai-burujabetasuna indartzeko bidean aurrera egindu, eta ustelkeriaren eta krimenaren aurkakoborrokan.

Era berean, aurrera egin du gutxiengodunentratamenduan. Hala ere, desfase bat dago politikakegitearen eta berauek benetan abiab jartzearenartean.

Eslovakia EB-ko Estatu kideekin epe ertaineralehian aritu ahalko den merkatuko ekonomiatzathartu ahal da, baldin eta egitura-berrikuntzak osa-tzen badira eta egin gabe dauden berrikuntzak sar-tzen badira.

Herriak egonkortasun makroekonomikoa lehe-neratzea lortu du zerga- eta kanpo-mentsak txikitudituzten neurriei eta enpresak garatzearen aldekolegeria hartzeari esker. Gobernua banku publikoakberregituratzeko eta pribatizatzeko lan ona garatzenari da.

Hala ere, herri finantzen euskarritasuna ezdago bermatuta, egitura-berrikuntzak osatu behar-ko dira eta legeria berria eraginkortasunez aplikatubeharko da. Banku-arloaren ikuskapena indartubehar da. Zehazki, Eslovakiak berrikuntzak ezarribeharko ditu eta finantza-arloaren eta energiarenarloaren planetan ezarritako pribatizazioak betea-razi.

Eslovakiak Elkarteko multzoa hartzeko aurrera-pen esanguratsuak egiten jarraitu du. Hala ere,alderdi batzuetan halako atzerapen bat dago.Alderdi horiek honakook dira: sozietateen zuzenbi-dea, nekazaritza, garraioa, erregio-politika eta egitu-ra-tresnen koordinazioa, ingurugiroa eta finantza-kontrola.

Orokorrean, aurrerapena handiagoa da arau-garapenean inplementazioaz arduratzen diren era-kundeak indartzeko lanean baino. Ahultasunakonpondu behar da baliabideak behar bezalaesleituz.


63

• LegeriaEslovakian aplikaturiko zerga-tasak EB-ko herri-

etakoak baino txikiagoak dira, eta onura guztiak abe-rriratu ahal dira ezarpenak izan ostean. Sozietateengaineko zerga-tasa zerga-oinarriaren %40koa da.

BEZaren oinarrizko tasa %23koa da, bainaBEZari buruzko Legean sarturik dauden ondasunaketa zerbitzuak %6an zergapetzen dira. Teknologiaketa goi-teknologiako gainerako ondasunak inporta-tzeko tasa %0koa da.

Zerga bereziak daude. Berauek aplikatzen zaiz-kienak honakook dira:• Hidrokarburoak eta lubrifikatzaileak.• Edari alkoholdunak.• Tabakoa eta beraren deribatuak.

• ArantzelakKontutan hartu behar da ezen Eslovakiak eta

Txekiar Errepublikak Aduana Batasuna osatzendutela eta beraien artean dabiltzan produktuekarantzelik jasaten ez dutela.

• Inportazioa eta esportazioaProduktu batzuk bakarrik inportatzeko eskatzen

dira lizentziak, hala nola, pozoi arriskutsuak, substan-tzia toxikoak, psikotropikoak, ozonoari kalte egitendioten substantziak, armak, munizioak, lehergailuak,segurtasun-ekipoak eta teknologia. Gainera, inporta-tzen diren landare eta animali produktuek berrikus-pen fitosanitarioa jasan beharko dute.


• Arlo garrantzitsuak: ingeniaritza mekanikoa, makina-erremintak, energi makinak, metalurgia, automobilgin-tza, metalezko osagaiak, nekazaritzako makinak, ingenia-ritza elektronikoa, kontsumo-elektronika, produktukimikoak, zura eta ehunak.

• Ekonomi garapena errazten duten finantza-fondoen urri-tasuna.

• Atzerritar enpresenganako administrazio-erraztasunik han-dienak.

• Goranzko turismo-arloa (BEGaren %3 dakar).• Inportazioak oso hazi dira, batez ere etxeko kontsumoari

eta enpresa-beharrizanei jaramon egiteko.• Oraintsueneko atzerriko inbertsioak elkektronikaren arloa

bultzatu du bereziki.• Lanesku gaitua dago.

Aukerak

Mehatxuak

Eslovakia

Barruko Merkatuaro begira, aurrerapenakegin dira merkatu publikoetan, finantza-zerbi-tzuetan eta kapital-mugimenduetan. Gaitasun-politikan trust-aren aurkako legeria garatu da eta,orain, bera behar bezala aplikatzeko ahaleginakegin beharko dira bereziki. Laguntza publikoengaian iritsiriko aurrerapenak gorabehera, oraindikarau berriak onetsi behar dira eta laguntza publi-koak kontrolatzeko sortu berri den Agintaritzaindartu.

Herriak oso aurrera egin du industri politika-ren arloan, pribatizazio eta berregituraketa eten-gabearekin. Bereziki nabarmendu dira telekomu-nikazioetako eta ikus-entzunezko arloko aurrera-penak.

Justizi eta Barne arloan, Eslovakiak urratsakegin ditu bisen eta asiloaren politikaren arloan.Hala ere, oraindik aurrera egin behar da emigrazio-aren, mugen kontrolaren eta krimenaren aurkakoborrokaren gaietan.

Orokorrean, herriak administrazio-egitura bat-zuk hartu behar ditu, Atxikimenduari begira har-tzen ari den neurri guztiak benetan burutu ahal iza-teko behar bezain sendoak.

10. LETONIA


Herri baltikoetarik, Letonia da egonkortasu-nik ez ekonomiko handiena agertzen duena.Desorekak ez dira Ekonomia erdiratutik merka-tu libreko sistemara zailtasunez pasatzearenondorio bakarrik, baita herriaren barruko tentsionazionalisten ondorio ere.

• NekazaritzaLetoniako nekazaritza, Baltikoko beste herrieta-

koa bezala, garrantzia galtzen doa. %27 biztanlelaborantzarako lurraz arduratzen dira. Ez dago uztairaunkorretarako lurrik. 160 kilometro karratukolur ureztatuak daude bertan. Lurzoruaren %13bazka iraunkorretarakoa da.

Produktu nagusiak honakook dira: azukrea,patatak, begetalak, behikia, esnea, arrautzak etaarrainak.

• IndustriaElikagaien eta edarien industria nabarmentzen

da, tradizioz herriko industriarik indartsuena izandena. Era berean, zura transformatzeko arloa nabar-mendu behar da, tokiko lehengaiaren existentzianoinarrituriko bere dinamismoarengatik. Halaber,zuntzak eta makinak fabrikatzea garrantzitsua da.


Letoniak 1991n hasi zuen ekonomia irekitzekoeta alde anitzeko harremanak sustatzeko politikaerasokorra, bertako kokagune estrategikoak bultza-tua. Izan ere, bertan Errusiaranzko, herri eskandina-viarretaranzko eta Erdialdeko eta MendebaldekoEuroparanzko bide garrantzitsuak gurutzatzen dira.

Letoniako inportazioak 1999an 1.723,6 milioiUSA dolarreko kopurua (269.200 milioi pezetakoa)iritsi zuen. Urte horretan, Letoniako inportazioeketa esportazioek erorketa handia jasan zuten,Errusia epealdi horretan ukitu zuen krisiarengatik;baina, apurka-apurka, merkataritza-fluxuok normal-tasunera itzultzen ari dira.

Letoniak duen merkataritza-bazkiderik handi-ena EB da, bere partaidetza urtero gehitzen doana.1999an, Europako Batasunerako esportazioek guzti-rakoaren %63 ekarri zuten; eta, 2000ko lehenengoseihilekoan, %66ra heldu ziren.

Letoniako esportaturiko produktu nagusiakhonakook dira: lehenik, zura eta zur-produktuak;eta hurrenik, ehunak eta metalezko produktuak.

Letoniatiko esportazioen destino nagusiakErresuma Batua eta Alemania dira. 1999an esporta-zioen %17na ekarri zuten.


64

Zura eta beraren deribatuak 38

Ehunak 16

Oinarri-metalak eta beraien manufakturak 11

Manufakturaturiko hainbat produktu 5

Makina eta ekipo elektrikoak 5

Bestelakoak 25

Guztira 100

%

Iturria: Latvian Development Agency.

Letoniako 1999ko esportazioa

Espainiarako esportazioei begira, honako parti-dok nabarmendu dira:


Letoniako guztirako zenbatekoa 1999an 2.946milioi USA dolarrekoa (460.300 milioi pezetakoa)izan zen.

1999an EB-tik etorri ziren inportazioek guztira-koaren %53,7 ekarri zuten. Beste %16,1en jatorriaCEI izan zen.

Letoniako inportazio nagusiak mineralen,lehengaien eta energiaren inportazioak dira. HoriekErrusiatik datoz funtsean. EB-tik datozen makineninportazioak ere garrantzitsuak dira.

Inportazioko partida nagusien artean honakooknabarmen daitezke:

Letoniarren hornitzaile nagusia Alemania da.1999an inportazioen %15 ekarri zuen. Errusiatikoinportazioak, azken urteetan nabarmen txikituarren, garrantzitsiak dira oraindik, inportazioen%10ekoak.


65

Alemania%17

Suedia%11

Lituania%8

Mundukogainerakoak

%40

ErresumaBatua%17

Errusia%7

Letoniaren esportazioen helmuga (1999)


Zenbatekoa





5 Zuntzak 178,37




9 Igotzeko makinak,garraioa eta mantenua 16,90



12 Zura lantzeko makinak 8,07

13 Jolas-makinak 7,66

14 Etxeko ehun prestatuak 7,56

15 Beste edari alkoholdun batzuk 7,18

Guztira 3.253,04


Iturria: ICEX.

1996 1997 1998 19990

500

1.000

1.500

2.000

2.500

3.000

3.500

Letoniak Espainiara esportatutakoa

Letoniaren inportazioen jatorria

Makina eta ekipo elektrikoak 22

Produktu kimikoak 12

Produktu mineralak 10

Garraio-ibilgailuak 9

Ehunak 8

Bestelakoak 8

Guztira 100

% Letoniako 1999ko inportazioa


Alemania%15

Mundukogainerakoak

45%

Suedia%7

Finlandia%9

Errusia%10

Lituania%7Estonia

%7Iturria: Latvian Development Agency.

Honako koadro honetara bilduta dagoEspainiatiko letoniar inportazioen osaera:


1991n Atzerriko inbertsioei buruz bultzaturikoLegeari esker, askatasunez ezarri ahal dira mende-baldeko enpresak Letonian, eta nazioko enpresekbezalako tratua jasotzen dute. Ildo horretatik,garrantzitsua da pribatizazioen alde egin izan duengobernuaren ekonomi politika liberala.

Azkenik, pribatizaziook moteldu egin dira,baina 2001ean jarrai dezatela espero da, arlo elektri-koarenek bereziki.

Bereziki nabarmendu denez, herrian estoniar, sue-diar eta finlandiar enpresak ezarri dira. Honakoenpresok dira haien artean inbertsiorik handienakdituztenak: finlandiar Sonera, Lattelekom (305 milioidolar) duena; hurrenik, errusiar Transnefteprodukt,petrolio-produktuak garraiatzen Latrostrans letonia-rraren bitartez jarduten duena; eta New Century ipa-rramerikarra, letoniar enpresa batzuk dituena.

Espainiako Gama Asesores S.C.L. enpresa SAL-DEKOR enpresa letoniarraren jabea da. Hark hor-mak apaintzeko papera ekoizten du. Horrek 3,4 miloidolarreko inbertsioa ekarri du. Zuzeneko guztirakoinbertsioa 1.333,3 milioi dolarrekoa izan zen 1999an.

Inbertsiorik handiena jasotzen duten arloakhonakook dira:

• LegeriaSozietateen gaineko zergaren zerga-tasa

%25ekoa da, mozkinaren gainean aplikatu ahaldena. Hala ere, enpresak, zein jarduera duen kontu,ordaindu beharreko kopurakinaren hainbat txikipe-ni onura atera ahal die.

BEZaren tasa orokorra %18koa da. Bainasabuetsirik daude produktu batzuk.

Alkoholari, tabakoari, bitxiei, kotxeei eta gasoli-nari ezarririko Zerga Berezia dago, %10 eta %100bitartekoa dena.

• ArantzelakKanpoko merkataritza bultzatzeko helburuz,

Letoniako gobernuak Aduanei buruzko Legea onetsi


66

Garraioa, biltzeaeta komunikazioak 331,7 51.808,22

Finantza-bitartekotza 252,1 39.375,5

Manufaktura-industriak 228,6 35.705,03

Merkataritza-guneak 217 33.893,23

Higiezinen enpresak, leasing-aeta beste merkataritza-jarduerabatzuk 98,5 15.384,72

Elektrizitatea, gasaeta ur-hornidura 34,8 5.435,41

Hotelak eta jatetxeak 18,5 2.889,52

Nekazaritza, ehiza eta arrantza 9,6 1.499,42

Osasuna eta gizarte lana 6,7 1.046,47

Eraikintza 4,5 702,86

Gainerakoak 131,3 20.507,75

Milioi$etan

Milioipezetatan

Iturria: U.S. Department of Comerce.

Zenbatekoa

1 Altzariak 367,80

2 Ardoak 361,27



5 Baratzeko fruta freskoaketa izoztuak 302,76






11 Burdinazkoak ez diren metalezko produktu erdilanduak 115,71

12 Elikapen askotarikoa 114,62


14 Jolas-makinak 88,21

15 Instrumentazio zientifiko eta teknikoa 84,89

Guztira 4.173,23


Fuente: ICEX.

1996 1997 1998 19990

5001.0001.5002.0002.5003.0003.5004.0004.500

Letoniak Espainiatik inportatutakoa

1999 urtea

zuen, kanpoko merkataritzaz eta herrian inbertitzendutenei pizgarri asko eskaintzen dizkiena.

Horrela, produktu batzuek, inbertsio finkoek,teknologien transferientziek eta abarrek ez dituztezerga batzuk jasaten, hala nola, BEZ eta aduana-tasak.

• Inportazioa eta esportazioaAlkohola, erregaiak eta armak inportatzeko

lizentziak behar dira. Elikapen-produktuen kasuan,osasun-ziurtagiri bat beharko da.



Letoniak oso aurrera egin du azken urtean. Izanere, aurrera eraman du herri administrazioa berri-tzeko prozesua. Bertan zerbitzu zibilaren lege bathartu du. Era berean, judizio-sistemaren erabileraribegira aurrera egin du eta ustelkeriaren aurkakoborrokari buruzko marko-legeria diseinatu du.Urrats handiak egin dira letoniarrak ez diren hirita-rrak integratzeko ere: hizkuntzari buruzko lege bathartu du.

Aurrerapenok gorabehera, eremu horietan guz-tietan lanean jarraitu beharko du. Administrazioaberritzen jarraitu beharko du eta berrikuntza horibizkortu. Judizio-sistema indartzen jarraitu behar-ko du, eta eskala handiko ustelkeriaren aurkaborrokatzen.

Letoniak zerbitzu zibil egonkor eta profesionalagaratu behar du, eta Elkarteko multzoa inplementa-tu eta kudeatzeko herri administrazioaren gaitasunahobetu.

Letoniako ekonomia epe ertainera EB-ko herri-ekin lehian aritu ahal den merkatuko ekonomiatzat

hartu ahal da, baldin eta herri honek egitura-berri-kuntzen egungo bidea osatzen badu eta beroni eustenbadio.

Letoniak egonkortasun makroekonomikoarieutsi dio eta merkatuko ekonomiarako legegintza-markoa abian da. Merkatuan sartzeko eta irtetekomekanismoak gero eta hobeto dabiltza. Enpresa-pri-batizazioak ez dira oraindik osatu, eta beraiek egite-ko premia dago. Era berean, oso beharrezkoa dainbertsio publiko eta pribatuak bultzatu eta lanes-kua hobeto prestatzea.

Finantza-arloa txikia da baina ondo dabil.Herri mentsa kontrolatu behar da. Agintariek

zerga-disziplinarekin jarraitu behar dute.Letoniak enpresak sortzea bultzatzen jarraitu

beharko luke, prozedurak erraztuz eta gardenagotuzeta atzerriko inbertsioetarako enpresa-ingurunea etaazpiegiturak eta finantzaketa atzitzeko bidea hobetuz.

Elkarteko multzoa hartzen oso aurrera eginarren, administrazio-gaitasunari begirako aurrerape-nak txikiagoak izan dira.

Letoniak aurrera egin du Barruko Merkatuaribegira, gauza batzuei dagokienean bereziki. Gauzahoriek honakook dira: merkatuen jarraipena, mer-katu publikoak, norberaren datuak eta copyrightsdirelakoak babesteari buruzko legeria, MerkataritzaKodea, eta kapital-mugimenduen gaineko murrizta-penen ezabaketa.

Urrats batzuk egin dira, baina nekazaritza-arlo-ko aurrerapen globala txikia izan da eta Letoniakonekazaritza-arloa EB-ra sartzeko prestatzea berelehenengo fasean dago oraindik.

Garraioetan, ingurugiroan eta kontsumitzaileareneta osasunaren babesean aurrerapen nabarmenak erre-gistratu dira, baina oraindik gauza asko egin behar dira.

Justizi eta Barne aferei dagokienean, Letoniakaurrera egin du bisa-gaietan, eta, gainera, erakundearduradunak legez indartu ditu. Mugako, emigra-zioko eta asiloko kontroletan aurrera egin behar du.

Halaber, Letoniak barneko finantza-kontrola are-agotu eta, bereziki, atxiki baino lehenagoko fondoakkontrolatzeko mekanismoak berrikusi beharko ditu.

Eremu batzuetan, Elkarteko multzoa hartzekoera “txikiagoa” izan da. Horrelakoa izan da pertso-nak libre ibiltzearen, telekomunikazioen eta infor-mazioaren teknologien kasua. Era berean, erregio-politikaren arloko prestakuntza hobetu beharko duLetoniak.


67

• Egonkortasunik ez ekonomiko eta politikoa.

• Elikagai- eta edari-industria tradizioz indartsua.

• Geografi kokaera on-ona (herri eskandinaviarrak,Errusia, CEI).

Aukerak

Mehatxuak

Letonia

11. LITUANIA


Enpresarik gehienak dagoeneko pribatizatu diraLituanian lehenengo pribatizazio-fasean. Horrela,Lituaniako BEGaren %70 arlo pribatutik dator.

Dena den, espero denez, egiteko dauden priba-tizazioen bigarren faseak 725 bat milioi $eko sal-menta ekarriko du eta atzerriko inbertsiorako osoerakargarria izango da.

Sovietar Batasun zaharreko beste herri batzue-tan bezala, burokrazia, ustelkeria eta krimen antola-tua dira atzerriko inbertsioa erakartzeko oztoponagusiak.

Errusiako 1999ko ekonomi krisiarekin,Lituaniako BEGaren 10.700 milioi USA $ekokopurua jaitsi eta 7.800koa izan zen urte horre-tan.


1999an Lituaniako esportazioak 3.003 milioiUSA dolarreko kopurua (469.200 milioi pezetakoa)iritsi zuen.

Esportazio horren %50,1 Europar Batasunerajoan zen.

Esportazio-partidarik handienak honakookdira:


68

Meatzaritza eta industria transformatzailea 18,8

Handizkako txikizkako merkataritza,hotelak eta jatetxea 17,0

Garraioak eta biltegiak 10,8

Arrantza, nekazaritza eta basoko arloa 8,8

Higiezinak, alogeraketa beste merkataritza-jarduera batzuk 8,4

Eraikintza 7,8

Defentsa, (Estatuko gobernua) 7,2

Hezkuntza 7,2

Elektrizitatea, gasa eta ur-hornidura 4,5

Osasun-arreta eta Gizarte Segurantza 3,8

Beste jarduera batzuk 3,2

Finantza-bitartekotza 2,5

Guztira 100,0

% Jarduera-arloak

Iturria: Lithuannian Chamber of Comerce.

Ehunak 22,8

Produktu mineralak 15,1

Makinak eta osagai mekanikoak,ekipamendu elektrikoa, telebista-aparatuaketa soinua kopiatzeko aparatuak 11,4

Produktu kimikoak eta deribatuak 9,4

Zura eta zur-transformazioak 6,4

Bestelakoak 34,9

Guztira 100,0

%

Iturria: Statistics Department of Lithuania.

Nekazaritza%7

Eraikintza%6

Industria%25

Zerbitzuak%62

Lituaniako ekonomiako arloak (2000)

Lituaniaren esportazioen helmugaIturria: Lithuannian Chamber of Comerce.

1999 urtea

Alemania%15

Mundukogainerakoak

%49

Bielorrusia%6

Letonia%12

Danimarka%6

ErresumaBatua%5

Errusia%7

Espainiarako esportazioei begira, honakooknabarmendu dira:


1999an Lituaniako inportazioak 4.834,6 milioiUSA dolarreko kopurua (755.100 milioi pezetakoa)iritsi zuen.

Inportazio horren %46,5 Europar Batasunetiketorri zen.

Inportazio-partida nagusiak honakook dira:

Espainiari begira, Lituaniako inportazioakhonelaxe banatuta daude:


69

Makinak eta osagai mekanikoak,ekipamendu elektrikoa, telebista-aparatuaketa soinua kopiatzeko aparatuak 18,4

Produktu mineralak 16,6

Ehunak 10,3

Produktu kimikoak eta deribatuak 10,0

Garraiorako ibilgailuak eta ekipamendua 7,5

Bestelakoak 37,2

Guztira 100,0

%

Iturria: Statistics Department of Lithuania.

Lituaniak Espainiara esportatutakoa

Lituaniaren inportazioen jatorria

Zenbatekoa





5 Zuntzak 1.032,44


7 Oinetakoak 150,88


9 Medikuen eta osopitaleetako ekipoa 75,39

10 Altzariak 68,11





15 Arrain, molusku eta krustazeo freskoaketa izoztuak 31,07

Guztira 7.930,63


Iturria: ICEX.

Zenbatekoa




4 Elikapen askotarikoa 667,12

5 Baratzeko fruta freskoak eta izoztuak 595,50

6 Zuntzak 573,45


8 Metalak lantzeko makina-erremintak 309,50





13 Altzariak 160,90


15 Perfumeria, kosmetika eta ilea apaintzekoak 136,74

Guztira 10.592,66


Iturria: ICEX.

1996 1997 1998 19990

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

12.000

Alemania%17

Mundukogainerakoak

%41

Italia%4

Danimarka%4

ErresumaBatua%4

Errusia%20

Polonia%6Estatu

Batuak%4

1999 urtea


1999ko urrian 106 herrik inbertsioa eginazuten Lituaniako Ekonomian. Atzerriko kapitalen%62,2 EB-tik zetorren.



Lituaniak oso aurrera egin du herri administra-zioaren eta zerbitzu zibilaren legeriaren aplikazioan.Eremu horretan, ahalegin handiak egin beharkodira ordainketa maila, prestakuntza eta ministerio-arteko koordinazioa hobetzeko bereziki.

Legezko sistemaren eraldaketak esanguratsukiegin du aurrera Kode Zibila eta Krimen Kodea har-tuta. Eremuotan nabarmendu behar denez, aurreraegin behar da, epaileen prestakuntzan, lanpostutsenestalduran eta auzitegien ibileraren hobekuntzanzehazki, administrazio-auzitegien ibileraren hobe-kuntzan bereziki.

Ustelkeriaren aurkako borrokari dagokionez,abian jarri diren neurri handiak nazioko estrategia-rekin osatu behar dira.

Lituaniako ekonomia EB mailan epe ertaineralehian aritzeko gai den merkatuko ekonomiatzathartu ahal da, baldin eta egitura-berrikuntzenegungo programa inplementatzen jarraitu etabehar diren beste eraldaketa batzuk burutzenbaditu.

Lituaniak egonkortasun makroekonomikoarieutsi dio, zerga- eta kanpoko-mentsak eta Estatu-aren esku-harmena txikituz.

Aurrerapen esanguratsuak gertatu dira banku-arloko pribatizazioetan. Gainera, energi arloa berre-gituratzeko eta pribatizatzeko lege berriak hartudira. Lur osotsua itzuli da.

Hala ere, Lituaniak zerga-disziplinari eutsi behardio eta kontu korronteko mentsa kontrolatu behar du.


70

1996 1997 1998 19990

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

12.000

Lituaniak Espainiatik inportatutakoa

Zuzeneko atzerriko inbertsioa hartzen duten arloak

Zuzeneko atzerriko inbertsioen jatorria

EEBB 19

Suedia 17

Finlandia 11

Alemania 8

E. Batua 7

Danimarka 7

Beste batzuk 31

Guztira 100

%

Iturria: Lithuanian Chamber of Commerce.

1999ko urria

Transformazioa 31

Merkataritza 24

Komunikazio eta postal zerbitzuak 18

Finantza-zerbitzuak 12

Bestelakoak 15

Guztira 100

%

Iturria: Lithuanian Chamber of Commerce.

1999ko urria

0

1.000

2.000

3.000

4.000

5.000

6.000

7.000

8.000

9.000

1995 1996 1997 1998 1999

Atzerriko zuzeneko inbertsioa Lituania (milioi litatan)

• Politikako egonkortasunik eza eta tramite burokratikoenpisu handiegia.

• Egiteko dauden pribatizazioak.

• Geografi kokaera on-ona (herri eskandinaviarrak, Errusia,CEI).

Aukerak

Mehatxuak

Lituania

Oharra: 2001eko otsaileko truke-tasa: 45,134 pta/lita.

Kok-prozesuak oraindik ez dabiltza ondo. Etafinantza-arloak ahula izaten dirau. Hori dela eta,berau indartu behar da herriaren ekoizteko gaitasunamodernotzea bultzatzeko.

Lituaniak zergatasunean, nekazaritzan, erregio-politikan eta finantza-kontrolean eta beste gai batzu-etan aurrera egin behar du.

Aldez aurrekontu-kontuek mugatuta egon denadministrazio-gaitasunak sendotzen eutsian etakoherenteagoan jarraitu beharko du.

Barruko merkatuari dagokionez, Lituaniakaurrera egin dumerkatugaien zirkulazio libreari(merkatuaren jarraipena eta estandarizazioa),merkatu publikoei (hala e4re, Prozesu PublikoenBulegoak bere administrazio-gaitasuna eta loka-betasuna indartu behar du) eta elkarlehiari(laguntza publikoei buruzko legeak onetsi dira,administrazio-egiturak sendotu behar dira baina)begira.

Era berean, Lituaniak aurrera egin du kapital-zirkulazio librearen gaian, baina ezabatu beharrekomurriztapen batzuk daude oraindik.

Telekomunikazioen arloan, aurrera egin da, nola-eta agintaritza araupetzaile lokabea sortuz.Nekazaritza-arloan, PAC delakoan parte hartzekolege- eta administrazio-oinarriak prestatu dira. Halaere, aurrerapen handiagoa behar da arauetan etaadministrazio-gaitasunean.

Ingurugiroari dagokionez, Lituaniak Elkar-teko multzoa hartzen jarraitu du. Alabaina, inple-mentazioa prozesu zaila da, urari, industri polu-zioari eta arriskuaren kudeaketari dagokieneanbereziki, behar dituen inbertsio handiengatik.

Era berean, aurrerapenak egiaztatu dira garraio-aren arloan, lehorreko, aireko eta itsasoko garraio-aren segurtasunaren eremuan bereziki. Berriro agerida arazoa: neurriok inplementatzeko baliabide askobehar dira.

Justizi eta Barne aferetako aurrerapenak gorabe-hera, ahultasuna dago oraindik alderdirik gehiene-tan, eta, bereziki, honako hau: eskudun erakundeeta instituzioen arteko koordinazio eraginkorra ber-matu ezina.

12. MALTA

12.1. Economia oro har

Malta “mikroestatua” da, ia 380.000 biztanlebaitu eta Luxenburgoko azalera geografikoa bainozortzi aldiz txikiagoa den azalera atzemanik baitu.Horregatik, korridore-merkataritzaren oso menpeandago.

Oro har, Estatuaren ekonomiako presentziahandia nabarmendu behar da. Izan ere, gutxi gora-behera, biztanleen erdiek egiten dute harentzat lan,diruz oso lagunduta dauden untzioletan bereziki.

Maltako ekonomian nabarmentzen dira “offs-hore” finantza-eragiketak, zerga-bilketa “lasai”arionura ateratzen diotenak; eta Maltako onura-pabi-lioia duten petroliuntzi ugariak.

Per capita BEGak, benetan gutxi gorabehera %20gora egin duen arren, txikia izaten dirau elkartekobatezbestekoaren aldean. Guztiarekin ere, Maltakoestatistikek ez dute eskuratzeko ahalaren oinarriarengaineko nazioarteko zuzeneko erkapenik ahalbidetzen.

• Lehen mailako arloaNekazaritzaren eta arrantzaren Maltako

BEGeko garrantzia txikia da, BEGaren ia %3koa.

• Bigarren mailako arloaMaltako industriak BEGaren herena baino gu-

txiago dakar.


71

Nekazaritza%3

Eraikintza%2

Industria%25

Zerbitzuak%70

Maltako ekonomiako arloak

Iturria: Malta Development Corporation.

Untziak eraiki eta konpontzeko arloa da industriarlorik garrantzitsuena.

Era berean, makina elektrikoen arloa aipatubehar da, esportazioari, inbertsioari eta enpleguaribegira Ekonomia bultzatzen dirauena.

• Zerbitzuen arloaZerbitzuak laurogeiko hamarkadako urteetan

zehar nabarmen hazi ziren eta, egun, BEGaren biherenak dakartzate.

Turismo-arloa da, alde handiaz, zerbitzurikgarrantzitsuena, enplegurako lagungarria delako etaMaltako Ekonomiaren beste arlo batzuekin osolotuta dagoelako. Milioi bat turistak baino gehiagokbisitatzen dute Malta urtero (lau bostenak EB-tikdatoz; eta erdiak, Erresuma Batutik).


1999an Maltako esportazioak 1.858 milioieuroko kopurua (309.000 milioi pezetakoa) iritsizuen. Esportazio horren %48,7 Europar Batasunerajoan zen.

Esportazio-partidarik handienak honakook dira:

Espainiara joaten diren esportazioei dagokienez,honakook nabarmendu dira:

12. 3. Arlo inportatzaileak eta inportazio-potentzialtasuna

1999an Maltako inportazioak 2.667 milioieuroko kopurua (443.000 milioi pezetakoa) iritsizuen.

Inportazio horren %65,4 Europar Batasunetiketorri zen.

Inportazio-partida nagusiak honakook dira:


72

Osagai elektronikoak 56,95

Material plastikoak 0,25

Jostailuak eta jolasak 0,21

Bestelakoak 42,58

Guztira 100,00

%

Alemania%13

Mundukogainerakoak

%12

Italia%4

ErresumaBatua%9

I.Er.Amerika

%22

Asia%23

Frantzia%17

Maltaren esportazioen helmuga

Iturria: MDC y METCO.

Iturria: Malta External Trade Corporation (%, 1999. urtea)

Zenbatekoa




4 Medikuen eta ospitaleetako ekipoa 86,90


6 Zuntzak 66,06


8 Arrain, molusku eta krustazeofreskoak eta izoztuak 49,24


10 Altzariak 35,09

11 Bitxigintza, urregintza eta txanponak 34,95




15 Gainerako makinak eta ekipo-ondasunak 25,06

Guztira 1.608,24


Iturria: ICEX.

1996 1997 1998 19990

1.000

2.000

3.000

4.000

5.000

Maltak Espainiara esportatutakoa

1999 urtea

Espainiari begira, Maltako inportazioak honelaxebanatuta daude:


Gaur egun atzerriko 250 enpresak baino gehiagokjarduten dute Maltatik.

• LegeriaMaltako zerga-sisteman hiru zerga handi bereiz-

ten dira:• Mozkinen gaineko Zerga, herrian lorturi-

ko errentengatik ez egoiliarrei aplikatu ahalzaiena.

• Agiri eta Transferentzien gaineko Zerga.• Gizarte Segurantzarenganako kontribuzioak.

Mozkinen gaineko Zergaren zera-tasa orokorra,enpresei aplikatu ahal zaiena, %35ekoa da.

Enpresak sortzeko ahalbide batzuk eskaintzenditu Maltako legeriak. Ahalbide horiek anglosaxoilegerien arabera tipifikaturiko sozietate mota ezber-dinetan oinarriturik daude.

Mozkinak osorik aberriratu ahalko dira, aurre-tik honakoa frogatzen bada: mozkinok sortu dituenkapitala kanpotik Maltaratua dela.

• Inportazioa, esportazioa eta arantzelakInportazioak egiteko ez da inolako lizentziarik

behar armen kasuan baizik. Izan ere, armak inpor-tatzeko poliziaren onespena beharko da. Uhinakbidali eta jasotzeko aparatuen balizkoan, telegrafi-aren eta alanbrerik gabekoen Bulegoaren onespenabehar da.

• ArantzelakOndasunak Maltaratzeko beharrezkoa da, lehe-

nik, gordailu bat egin eta beharrezko aduana-zerga-ko kopuruaren banku-abal bat aurkeztea.


73

Industri hornidurak 56

Kontsumo-ondasunak 23

Kapital-ondasunak 15

Fuelak eta lubrifikatzaileak 5

Espezifikatugabeak eta urrea 1

Guztira 100

1999 urtea %

Zenbatekoa



3 Zuntzak 834,37



6 Zur eta paper erdifakturak 599,64







13 Igotzeko makinak, garraioaeta mantenua 227,97



Guztira 13.937,51


Iturria: ICEX.

Maltaren inportazioen jatorria

Maltak Espainiatik inportatutakoa

Alemania%10

Mundukogainerakoak

%24

Italia%16

ErresumaBatua%11

EFTA%2

Asia%18

Frantzia%19

Iturria: METCO. 1996 1997 1998 19990

5.000

10.000

15.000

20.000



Malta ondo dabiltzan erakunde demokratikoakdituen herria da, giza eskubideei begirako arazorikgabekoa. Hala ere, epai-kasu zibiletan dauden atze-rapenen gainean arreta jarri beharko da. Era berean,Herri administrazioaren eraldaketaren, genero-ber-dintasunaren eta errefuxiatuen gaineko bere politi-ken inplementazioa indartu beharko du.

Maltako ekonomia EB-ko herriekin lehian ari-tzeko merkatuko ekonomia da.

Maltako ekonomiak hazkunde makroekonomi-ko handiaren lehenengo seinaleak agertu ditu etaberregituraketarako eta pribatizazioetarako progra-mak garatzen ari dira.

Hala ere, Estatuaren mentsak oso handia izatendirau eta, horregatik, gobernuak ments hori txiki-tzen jarraitu beharko du.

Barruko Merkatuari dagokionez, Maltak aurreraegin du, industri jabetza eta jabetza intelektualababesteko legeen garapenenean eta sozietate-eskubi-dean bereziki.

Maltak aurrerapen batzuk egin ditu kapitaleneta zerbitzuen zirkulazio libreari begira; bainaoraindik asko geratzen zaio Europako legeriarenparean jartzeko. Pertsona-zirkulazio libreari begirabeharrezkoa da garatzea ezen Maltako legeek ezdutela Europako legeriari begirako kontraesaniksartzen.

Eskumen- eta lehia-arautegiari dagokionez,oraindik ahaleginak egin behar dira laguntza publi-koak kontrolatzeko sistema ona garatzeko.

Era berean, azpimarratzekoa da Maltak teleko-munikazioei eta kultur eta ikus-entzunezko politi-kari begira egindako aurrerapena.

Finantza-kontrolaren eremuan, Nazioko KontuBulegoa indartu da eta Maltako gobernuarenbarruan barneko auditoretza-sistema eraldatu da.Hori dela eta, Maltak erakunde-marko egokia du.Aurrerapen hori sendotu beharko da, zelan-eta lan-gileak gehiago prestatuz.

Justizi eta Barne eremuan, aurrerapen esangu-ratsuak gertatu dira, Asilo-akta berria hartuta bere-ziki. Oraindik ahaleginak egin beharko dira datuakbabestearen, inmigrazioaren, bisa-politikaren etaepai-lankidetzaren gainean. Era berean, administra-zio-gaitasuna indartu beharko da.

Azkenik nabarmendu behar denez, erregiokopolitikako, ingurugiroko eta nekazaritzako aurrera-penak ez dira nabarmenak izan eta, horregatik,Maltako gobernuak lehentasuna eman behar diearlo horiei.

Maltak ahalegin handiak egin ditu finantzakontrolaren eta estatistiken eremuetan administra-zio-gaitasuna hobetzeko. Era berean, urrats handiakegin dira nekazaritzako gaiez arduratzen den admi-nistrazioari eta zerga- eta aduana-administrazioeibegira. Hala ere, Maltak bere administrazio-gaitasu-na are gehiago indartu behar du merkatuen jarrai-penean eta ziurtapenean, jabetza intelektualerakoeta industri jabetzarako eskubideen eremuan, itsasgarraioarenean eta segurtasunarenean. BereAdministrazioa indartu beharko du asilo-kasuakkontrolatzeko eta polizi eta epaile lankidetza hobe-tzeko ere.


74

0

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

120.000

140.000

1995 1996 19971998 1999

Atzerriko inbertsioa Maltan (milioi pezetatan)

Iturria: METCO.

• Finantza-sistema liberalizatzeko prozesua (gobernuakeginkizun “nagusia” betetzen du oraindik Maltakobanku-sisteman).

• Estatua jabe duten enpresa asko pribatizatzeko daude.

• Zerbitzuen arlo sendoak (turismoa).

Aukerak

Mehatxuak

Malta

13. TURKIA


Nekazaritzak Turkiako ekonomian eginkizungarrantzitsua betetzen dirau, bere BEGerako eta espor-tazioetarako ekarpena txikitu arren. Izan ere, enpleguabermatzen dio biztanleria aktiboaren %43,5i.

Horregatik, Turkia buruaski da nekazaritzakoelikagaietan, eta esportaziorako zuzentzen den sobe-rakin handia sortzen du.

• Lehen mailako arloaZitu, fruta eta barazki barietate zabala sortzen

du. Merkataritzako labore nagusiak honakook dira:kotoia, azukre-erremolatxa, tabakoa, fruitu idorrak,lekaleak, frutak eta barazkiak. Estatuaren arlo hone-tako partaidetzak prezioei eusteko erostea eta ekoiz-kortasuna handiagotzeko proiektu jakin batzukfinantzatzea du ardatz nagusi.

Turkiak meatzaritza-baliabide garrantzitsuak ditu.Beraietariko asko oraindik urriki ustiatuta daude.Bertako baliabide nagusiak honakook dira: bauxita,kromoa, kobrea, beruna, merkurioa eta zinka. Turkiada munduko lehenengo boro-ekoizlea eta ia bakarra.

Energiari begira, lignito-baliabide garrantzi-tsuak eta potentzial hidroelektriko handia ditu,ikatzaren, petrolioaren eta natur gasaren urritasuna.

• Bigarren mailako arloaManufaktura-arloaren BEGerako ekarpena

1998an %23,2koa izan zen; %29koa, eraikintzakontutan hartzen bada. Hark esportaturiko balio-aren %88,5 ekarri zuen eta biztanleria aktiboaren%16,3ri enplegua eman zion.

Ildo horretatik, Estatuak berebiziko lekua bete-tzen dirau. Hala ere, ekoizpen-egituraren zati handibat botere handiko holding pribatuek kontrolatutadago. Adarrik garrantzitsuena ehungintza da. Arlohorrentzat oso lagungarria izango da EB-rekin adiana-kontingenteak ezabatzea.

Beste industria garrantzitsu batzuk honakook dira:• Automobilgintza-arloa (enplegu kopuruari begira

herriko bigarren arloa da).• Siderurgia eta metalurgia. Arlook oraindik Esta-

tuaren eskutan daude, herri laguntzekiko berenmenpekotasunarengatik; beraien etorkizuna zalan-tzazkoa da, baina hazkunde handia agertzen dute.

• Kimika eta petrokimika: plastikoak eta ongarriak.• Nekazaritzako elikagaien transformazioak.• Eraikintza, nazioarte mailan oso hazi den arloa.

• Zerbitzuen arloaEkonomiako hazkunderik handieneko arloa da.

BEGaren %60 baino gehiago dakar eta biztanleriaaktiboaren %40,3ri enplegua ematen dio.

Azpiarlo nagusia turismoa da, 1998an 7.500milioi dolar ekarri zituena.

Finantza-sistema liberalizatze eta modernotzeprozesuan dago, baina Estatuko bankuek osogarrantzitsuak izaten diraute.

Oro har, Ekonomiaren arlo estrategikoetakoherri arloaren pisua handia da oraindik, Estatukoenpresa handien pribatizazio garrantzitsuak aurre-ikusita daude baina.


Turkiako esportazioak munduko esportazio-aren %0,5 harturik du. Esportazio horren %50Europako Batasunera joaten da; eta %1,9 Espai-niara.

Esportazio-partidarik handienak honakookdira:


75

Manufakturiko hainbat gai 8.209,6 1.226.514,2

Gai manufakturatuak,materialaren arabera sailkatuak 7.766,6 1.160.330

Garraiatzeko ekipoaeta makineria 4.056,5 606.041,1

Elikapen-produktuaketa animalia bizidunak 3.576,0 534.254,4

Produktu kimikoak eta produktu lotuak 1.148,7 171.615,8

Jan ezin diren material gordinak,lubrifikatzaileak izan ezik 805,3 120.311,8

Edariak eta tabakoa 641,7 95.870

Erregaiak, lubrifikatzaile mineralak eta produktu lotuak 258,9 38.679,7

Animali eta landare ezkoak,koipeak eta olioak 237,9 35.542,3

Beste ataletan sailkatu ez direnmerkatugaiak eta eragiketak 0,2 29,9

Guztira 26.701,4 3.989.189,2

Milioi$etan

Milioipezetatan

1998 urtea

Iturria: ICEX.

Espainiarako esportazioei dagokienez, honako-ok bereiz ditzakegu:

• Esportatzaileak izan daitezkeen arloakEhungintza-arloa oso garrantzitsua da (irute

sintetikoa eta kotoi-irutea, alkandorak eta kamise-tak) eta, gainera, modernotu eta lehiakorragotzekoatzerriko inbertsio handiak jasotzea espero du.


Turkiako inportazioek munduko inportazioen%0,9 harturik dute.

Inportazioon %52,5 Europako Batasunetikdator; eta %2,8, Espainiatik.

Turkiako inportazio nagusiak honakook dira:


76

Garraiatzeko ekipoaeta makineria 18.220,4 2.722.127,8

Gai manufakturatuak,materialaren arabera sailkatuak 8.015,1 1.197.455,9

Produktu kimikoak eta produktu lotuak 6.576,4 982.514,2

Erregaiak, lubrifikatzaile mineralak eta produktu lotuak 4.505,1 673.061,9

Jan ezin diren material gordinak,lubrifikatzaileak izan ezik 3.501,4 523.109,2

Manufakturiko hainbat gai 3.096,7 462.647

Elikapen-produktuak eta animalia bizidunak 1.165,2 174.080,9

Animali eta landare ezkoak,koipeak eta olioak 521,4 77.897,2

Edariak eta tabakoa 393,6 58.803,8

Guztira 45.995,3 6.871.697,8

Milioi$etan

Milioipezetatan

Alemania%20

MundukoGainerakoak

%47

Italia%6

ErresumaBatua%6

Holanda%3

Frantzia%5

EstatuBatuak

%8

Errusia%5

Turkiaren esportazioen helmuga

Zenbatekoa



3 Zuntzak 11.953,21



6 Zementuak, igeltsuak eta kareak 8.967,80



9 Koipeak eta olioak 5.771,17



12 Larrutan prestaturiko jazkiak 2.238,85

13 Baratzeko fruta freskoak eta izoztuak 2.128,76


15 Mahaiko eta sukaldeko tresnak 1.632,85

Guztira 118.172,48


Iturria: ICEX.

Iturria: ICEX.

1996 1997 1998 19990

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

120.000

140.000

Turkiak Espainiara esportatutakoa

Turkiaren inportazioen jatorria

1988 urtea

Alemania%16

Mundukogainerakoak

%43

Italia%9

ErresumaBatua%6

Japonia%5

Frantzia%7

EstatuBatuak

%9

Errusia%5

Espainiari begira, Turkiako inportaziorikgarrantzitsuenak honakook dira:

• Inportatzaileak izan daitezkeen arloakHerria atzerriko esportaziorako merkatu handi

bihurtu da. Izan ere, bertako ekonomia oso hazi da;1981az geroztiko urteko batezbesteko tasa %5ekoada; eta bertan biztanle asko daude, 62 milioi biztan-le baino gehiago. Biztanleria gaztea da eta eskuratze-ko ahal hazkorra du. Ildo horretatik, kontutanhartu behar da ezen biztanleria gazteak kalitate han-diagokoak diren atzerriko produktuekiko intereshandiagoa agertzen duela.

Turkiarekiko harremanak erritmo azkarreanhedatzen ari dira. Izan ere, Turkiako ekonomia hazi daeta Europako Batasunarekin Aduana BatasunerakoItunbena sinatu da. Hori guztia dela eta, alde bionesportazioek gora egin dute eta, 1997an, TurkiaEspainiaren esportazioen kopuruari begirakohamaikagarren herria zen. Kopurua 180.461 milioipezetakoa zen.

Hala ere, Espainiako esportazioak Europakoherri nagusienak baino askoz txikiaggoak dira orain-dik, hispano Turkiako merkataritzaren hazkunde-tasak Turkia eta EB arteko merkataritzarenak bainoaltuagoak diren arren.

Horrexegatik dira onak Turkia eta Espainiaarteko alde biko merkataritzari buruzko perspekti-bak. Hazkunde eutsia espero da. Alabaina, horreta-rako, Espainiako eta Turkiako produktuak merka-taritzari begira behar bezala sustatu behar dira,herri bietako enpresek merkatuen berri zabalagoajakin dezaten.

Espainiak Turkiara batez ere automobilak,aireuntziak, larru zurratuak eta larru gordinakesportatzen ditu. Era berean, aluminioaren eta bur-din eta altzairu ijezketa lauen esportazioak nabar-mentzen dira. Azkenik, honakook saltzen direlaazpimarratu behar da: soia-olioa; arrain izoztuak;zenbat produktu kimiko, hala nola, propileno poli-meroak eta fosfatinoak; leherketa-motoreak, haz-kunde handia izan dutenak; eta kontsumo-ondasunjakin batzuk, esate baterako, lanparak eta telebista-aparatuak.

Turkiak panorama interesgarria eskaintzen duarlo askotan Espainiako esportatzaileentza.Bereziki, honako produktuok nabarmendu behardira:• Automobilak eta automobil-osagaiak. Honakook

berezizi behar dira:- Automobilak: merkatu honekeskari poten-

tzial handia du. Egin-eginean ere, egun asegabe dago. Hala ere, arlo honetan lehia han-dia dago, Turkian munduko marka handiakinstalatuta daude.

- Autobusak eta kamioiak: merkatu haugarrantzitsua da. Izan ere, funtsean errepidezgarraiatzen dira bidaiariak eta merkatugaiakTurkian.

• Osagaiak: toki industri oso zatikatuari zuzendu-tako mota orotako osagaiak.


77

Zenbatekoa




4 Beste arloetan sarturik ez daudenbeste produktu batzuk 16.307,33


6 Koipeak eta olioak 5.230,44



9 Larru eta azalak 4.220,17




13 Zuntzak 3.515,15

14 Igotzeko makinak, garraioaeta mantenua 3.026,63

15 Zur eta paper erdimanufakturak 2.494,89

Guztira 193.167,55


Iturria: ICEX.

Turkiak Espainiatik inportatutakoa

1996 1997 1998 19990

50.000

100.000

150.000

200.000

250.000

• Ehun-makineria: herri honen esportazioenarlorik ordezkagarrienetakoa da. Bertakoenpresarioak eraldatzeko prozesuan murgildutadaude, produktu erdilanduak fabrikatzetikproduktu landuak fabrikatzera pasatzeko.Beraz, iruteko eta jantzigintzarako makinaasko eskatzen dira baina nazioko ekoizpena ezda nahikoa.

• Eraikitzeko materialak eta makinak: Turkianhirietarako migrazio-prozesu sendoa gertatzenari da. Hori dela eta, etxebizitza berri askobehar dira, baita azpiegitura-obra anitz ere. Arlohonetan erabilitako ehuneko 90 makina inpor-tatzen dira.

• Makina-erreminta eta zura lantzeko makine-ria: Turkia goi-teknologiako makina-erremin-taren inportatzaile garbia da, zenbaki-kontro-lekoarena bereziki. Era berean, badago zuralantzeko makina-merkatu interesgarria, dia-metro txikiko makinena eta altzarietarakoenabereziki.

• Nekazaritza-makinak: Herriaren hegoekialdeangaratuko diren proiektu batzuen ondorioz,ureztatzeko ekipoetako, berotegietako eta neka-zaritzako makina konbentzionaletako inbertsiohandiak burutuko dira.

• Enbalatzeko makinak: arlo batzuk esportatze-ko ahaleginengatik, eredu estandarizatuen ara-berako goi-kalitateko enbalaketaren beharrasortu da. Arlo hau ere ez du ase barrukoeskaintzak.

• Energia elektrikoa: elektrizitate-kontsumoa%10eko urteko tasan hazi da eta per capitakontsumoa Europako Batasunekoa baino 3aldiz txikiagoa da.

• Ura eta gasa banatzeko ekipoak: balbulak, pon-pak, tutuak eta giltza-plantak.

• Urak tratatzea eta ingurugiroa babestea: zuzki-dura-mentsa dago modalitate guztietan.

• Arlo kimikoa: elikagaiak, ongarriak, pestizidak,plastikoak eta zuntz sintetikoak ekoizteko pro-duktu kimikoak, produktu petrokimikoak etaabar kontserbatzea.

• Telekomunikazioak: arlo hau atzerriko inber-tsioetarako iinteresgarria da, industrializatzekoeta irekitzeko bere funtsezko eginkizunarenga-tik. Hortaz, teknologia- eta ekipo-eskari handi-ko arloa da, etorkizun handikoa.

• Ospitaleak: ekipo eta aparatu medikoak, oxige-no-instalazio osoak, erabili eta botatzeko mate-riala, analisirako materiala, larrialdietarako zer-bitzuak eta ekipoak, osasun-jazkiak eta abar.

• Kontserbak: makinak eta teknologia; era berean,bukatutako produktuarentzako merkatuadago.

• Hotzaren arloa.• Industri ekipoak.• Turismoa, ostalaritza-ekipamendua eta kirol-

ekipamendua: Turkiak turismoarengatik urtean6.000 milioi dolar baino gehiagoko sarrera iza-ten du. Arlo hau gora doa eta ahalbide askoditu: kudeaketa, ekipamendua, prestakuntza etaabar, eta azpiegitura generikoa, hala nola, itsasazpiegiturak eta kirol-portuak.


Turkiako egoera geopolitikoa on-ona da eta ber-tako ekonomia eta gizartea oso garatu dira. Horidela eta, herri honek aukera onak ematen dizkieespainiar inbertsiogile eta enpresei.

Turkia zuzeneko atzerriko inbertsiorako destinoona izan daiteke. Izan ere, faktoreen kostua txikiada eta herri beste ekonomia batzuetarantz sartzekoplataforma da, esate baterako, sobietar errepublikazaharretarantz, Ekialde Ertainerantz eta ItsasoBeltzaren arrorantz.

Gainera, atzerriko inbertsioaren legezko markoaoso liberala da beharkizunei, zergatasunari eta piz-garriei begira.

Turkiak enpresario klase dinamiko eta ekin-tzailea eta jarduera-holding handi eta oso dibertsi-fikatuak ditu. Gobernuak pribatizazioetan, gizartesegurantzan eta zergatasunean aurreikusi eta eza-rririko eraldaketek lagungarri izan behar duteherrian daude desoreka makroekonomikoak txi-kitzeko, esate baterako, inflazioan eta herri men-tsean erregistraturiko desorekak txikitzeko; eta,gainera, herriaren ekonomiazko egitura sendotukodute.

Beste alde batetik, Espainiarekin Finantza-Protokolo bat sinatu berri du Turkiak. Hori delaeta, Turkian proiektuak garatzen dituzten Es-painiako enpresen eskuetan 410 milioi dolar jarrikodira FAD kreditutan, esportaziorako kreditutan etabideragarritasun-azterketatan.


78

Turkian Espainiako enpresa gutxi daude. Horioztopo da herrian Espainiako produktu gehiagoegoteko, eta horren zergatia Europako Batasunekogainerako herrien merkataritza-kopuruari begirakodiferentzia handia izan liteke.

Atzerriko inbertsiorako aukera nagusietako batpribatizazioek dakarte. Horri buruzko programazabala dago. Hori dela bide, akzioak erosi ahalkodira akzioak jendeaurrean eskainiz edo bazkideekzuzenean salduz.

Pribatizazioetan parte hartu ahal izateko, beha-rrezkoa da Turkiako enpresa publikoen pribatizazio-etarako Programari atxiki behar zaio. Programa horiIdazkariordetza lerruna duen Pribatizazio Bulegobaten tutoretzapean garatzen ari da.

Pribatizazio-karteran arlo batzuetako enpresakageri dira. Arlo horiek honakook dira:• Pneumatikogintza.• Burdin eta altzairugintza.• Ehungintza.• Untzigintza.• Basoko produktuak.• Kobrea.• Elektronika.• Petrokimika.• Erregaien banatzaileak.• Errefinatzeko enpresak.• Haragi-produktuak.• Altzairu-biribilketak.• Azukre-enpresak.• Tabako-fabrikak.• Paper- eta ore-fabrikak.• Ongarriak.• Telefonia.

Zuzeneko atzerriko inbertsioa apala da, ekono-miaren tamainua eta hazkundea kontutan hartuzgero. Izan ere, herrian halako zalantza giro bat dago,bai ekonomian bai politikan.

Hala ere, inbertsio hori egiteko erraztasunanabarmendu behar da; izan ere, bi beharkizun baka-rrik behar dira:• Altxorreko idazkariordearen baimena, estatistika

kontrolatzeko.• Gutxienez 50.000 dolarreko kapitala.

Gainera, zona frankoetan zuzeneko inbertsioakegin ahal dira. Zonotan instalaturiko enpresak zer-getatik eta arantzeletatik salbuetsiko dira. Turkiak

14 zona franko ditu. Beraietarik 4 Istanbulendaude. Eta beste batzuk sortzeko aukera aztertzenari da.

Azkenik, era berean, Anatoliako HegoekialdeaGaratzeko Proiektua nabarmendu behar da. Bertansartuta daude azpiegitura hidraulikoko, nekazaritza-azpiegiturako eta ingurugiro-azpiegiturako proiek-tuak. Turkiako gobernuak Espainiako enpresekTurkiakoekin proiektuotan lankidetzan jarduteanahi du.

• Legeria

BEZaren egungo tasak honakook dira:• %15eko oinarrizko tasa.• Elikapen-produktuei aplikatu ahal zaien %1eko

tasa txikitua.• Oinarrizko elikapeneko produktu batzuei (esne-

produktuei, nekazaritzakoak ez diren irinei,arrautzei, azukreari, arrozari, pastei, frutei etabarazkiei) aplikatu ahal zaien %8ko beste tasatxikitu bat.

• Luxuzko produktuei (kosmetikako gaiei,larruei, harribitxiei, bitxiei, etxetresna elektriko-ei, bideoei, kaseteei eta kamerei) aplikatu ahalzaien %23ko tasa berezia.

• 2.000 cc-tik gorako zilindradako automobileiaplikatu ahal zaien %40ko beste tasa berezibat.Sozietateen gaineko Zerga %43,45ekoa da

enpresa pribatuentzat; eta %34,75ekoa, publikoen-tzat. Enpresaren mozkinen gainean aplikatu ahalden oinarrizko tasa %25ekoa da.

• Inportazioa, esportazioa eta arantzelak

1990eko urtarrilaz geroztik, inportazio guztiaklibreak izan dira, ordena publikoa babesteko, osasunarloko edo nazio-segurtasunaren gaiko arrazoiakizan dituzten inportazio batzuk izan ezik.

Inportazioaren administrazio-tramiteak osoerraztu dira. Izan ere, 1996an ezabatu dira pertsonafisiko eta juridiko guztiek dibisak izan ahal izatekoeta merkatugaiak saltzeko bankuen bitartez eskatubehar zituzten inportazio-ziurtagiriak.

Farmazi produktuak eta kosmetiko batzukinportatzeko, aurretik erregistratu behar dituOsasun Ministerioak. Gainera, elikapen-produktu


79

batzuk bezala, analisi-ziurtagiri batekin aurkeztubehar dira.

Animalia bizidunak eta animali eta landare pro-duktuak inportatzeko ziurtagiri fitosanitario bataurkeztu behar da.

• ArantzelakEB-rekiko Aduana batauna indarrean jarrita,

EB-tik eta EFTAtik datozen industri produktuengaineko arantzelik gehienak desagertu dira, bainanekazaritza-produktuen eta ikatzaren eta altzairu-aren gaineko arantzel-eskubideak daude oraindik.

Turkian EB-ko Amankomuneko KanpoArantzela ezartzen ari da, gainontzeko herrienaurrekoa.

Horrek maizenik ukitzen dituen produtuenzerrenda bat dago (altzariak, zeramika eta portzela-na, motozikletak eta larruzko produktu batzuk).Produktu horien gainean aplikatu ahalko dira 5urteko epealdi iragankorrean zehar AKAk ezarriri-koetatik gorako eskubideak.


Turkiako ekonomia nabarmen hazten ari da,desoreka makroekonomikoak dauden arren.Horregatik, Turkiak atzerriko enpresei merkatari-tza- eta inbertsio-aukerak ematen dizkie. Aukerahoriek ez dira behar bezala aprobetxatu orain arte,eta, bereziki, Espainiako enpresek ez dituzte apro-betxatu.


80

• Herriaren demokratizazio urria (giza eskubideak, gu-txiengodunekiko errespetua eta abar bermatzen dituzteneraldaketa politikoak egiteko daude).

• Ez da aurreikusi hura EB-ri berehala atxikiko zaionik.Atxikitzeko gogoa du baina atxikitzeko negoziazioak hasiez dituen herri bakarra da.

• Garatzeke dagoen pribatizazio-plan handizalea, banku-arloan eta Estatuko enpresa handietan.

• Bizkaiko esportatzaileentzat interesgarria den eskariaduten arloak: automobilgintza, industri osagaiak, ehun-gintza-makinak, eraikitzeko materialak eta makinak, zuralantzeko makinak eta makina-erremintak, nekazaritza-makinak, enbalaketa-makinak eta energia elektrikoa.

Mehatxuak

Turkia

• Berrogei urtetan Turkiak bere merkataritza-legerikgehienak elkartearen legeetara egokitu ditu; hori delaeta, ez dago merkataritzarako oztopo teknikorik (EB-riatxikitzeko gogoa duten gainerako herriekin baino arazogutxiago).

• Merkatuaren dimentsioa (biztanleria) eta hazkunde-potentziala.

• Turismoa, Ekonomiako oinarrizko arloa.

• Anatoliako azpiegituren proiektuak.

• Ur-azpiegiturak eta ingurugiroaren babesa.

• Hedatzen ari diren arloak: kimikoa (plastikoak eta onga-rriak), telekomunikazioak eta ekipamendu medikoa.

• Hurbileko herri/merkatuei begirako geografi kokaeraon-ona (Ekialde Ertaina).

Aukerak

ii. ebean sartu nahi duten herrialdeak: aukerak eta

Documents