historia de españa. 2º bac. tema 2

8/11/2019 Historia de Espaa. 2 Bac. Tema 2

1/14

Tema 2: Construcin e evolucin do Estado liberal burgus.(1833-1898)

2.1. Reinado de Isabel II: dominio do liberalismo moderado. (1833-1868)

O perodo denominado isabelino abarca desde a morte de Fernando VII en 1833 ata o derrocamento deIsabel II en 1868. Nestes anos asentouse definitivamente en Espaa o sistema poltico liberal. Sen embargo, esteproceso desenvolveuse nun clima de constante inestabilidade poltica. Iniciado cunha guerra civil, o reinado venmarcado por constantes pronunciamentos, revoltas e cambios de goberno marxe dos mecanismos electorais e polopapel predominante dos miltitares e do moderantismo.

ETAPAS RASGOS XERAIS

REINADO DEISABEL II(1833-68)

. Rexencias de Mara Cristina (1833-40) e de Espartero (1840-43)

. Dcada moderada (1843-54)

. Bienio progresista (1854-56)

. 2 Perodo moderado (1856-68)

. Perodo de rexencias: vitoria militar sobre o Absolutismo(1 Guerra Carlista). Destrucin das bases xurdico-polticas e socio-econmicas do A. Rxime (Constitucinde 1837-precedida do "Estatuto Real" de 1834-,desamortizacin, supresin dos seoros, liberdade deindustria e comercio... ).

. A partir de 1843 (coa parntese progresistade 1854-56)os liberais moderadoscontrolan o goberno e deixan unhaforte impronta conservadora no rxime (Constitucin de

1845, achegamento Igrexa, creacin da Garda Civil... ).. O carcter pechado do rxime provoca a Revolucin de1868e o exilio de Isabel II.

2.1.1. O perodo de Rexencias (1833-1843): a Guerra Carlista e a instauracin do rximeliberal

morte de Fernando VII (1833) herda o trono a sa filla Isabel, de tres anos de idade, o que obriga a establecerun sistema de rexencia, primeiro coa sa nai Mara Cristina e despois co xeneral Espartero. Durante estas inestablesrexencias proseguiu a loita entre a absolutismo e liberalismo na I Guerra Carlista, instaurndose finalmente un rximeliberal.

A- Primeira Guerra Carlista (1833-39):Causas:En 1830, o nacemento dunha filla do rei, Isabel, deu lugar a un grave conflito na sucesin o trono. A LeiSlica de orixe francesa e implantada po Felipe V en Espaa, impedalle o acceso trono s mulleres, pero FernandoVII, infludo pola sa muller Mara Cristina, promulgou a Pragmtica Sancin, que derrogaba a lei Slica e que lleabra o camio trono sa filla e herdeira, Isabel II. No ano 1833, Fernando VII morreu, reafirmando no seutestamento a sa filla Isabel, de tres anos de idade, como herdeira do trono, e nomeando Raa gobernadora ata amaiora de idade da sa filla. O mesmo da, don Carlos proclamouse rei e iniciouse un levantamento absolutista nonorte de Espaa. o comezo da primeira guerra carlista.

Os sublevados proclamaron rei infante Don Carlos Mara Isidro (Manifesto de Abrantes), irmn do defuntoFernando VII, confiando nel a defensa da sociedade tradicional. Daba as comezo unha sanguenta guerra civil que selibrara esencialmente no Pas Vasco, anda que os enfrontamentos se estenderon tamn a zonas de Catalua, Aragn Valencia.

Os bandos en conflito: O carlismo, tradicionalista e antiliberal, englobou unha parte da nobreza rural, unha granparte do clero e unha base social campesia das zonas rurais do Pas Vasco, Navarra e parte de Catalua, Aragn eValencia. Gran parte deles eran pequenos propietarios empobrecidos, artesns que van con desconfianza as reformastributarias, a igualdade xurdica, a separacin da Igrexa e do Estado e a abolicin dos foros tradicionais. Baixo o lema

de Deus, patria e foros agrupronse os defensores da lexitimidade da monarqua absoluta, da preeminencia daIgrexa catlica e da conservacin dun sistema foral particularista. Representaban unha sociedade arcaica econservadora, para a que as doutrinas liberais eran a expresin da perversa sociedade urbana.

1


2/14

Os liberais (ou cristinos, ou isabelinos) Ante o levantamento carlista, a rexente Mara Cristina pactou ben axiaco liberalismo moderado, partidario dun compromiso coa coroa; pero a situacin de guerra evidenciou anecesidade de defender a causa isabelina. A rexente viuse obrigada a acceder s demandas de reformas misprogresistas.

O desenvolvemento da guerra:A guerra iniciouse co levantamento de partidas carlistas no Pas Vasco e Navarrae ben axia os carlistas controlaron o mbito rural. Sen embargo, as cidades permaneceron fieis a Isabel II e liberalismo. Os Carlistas non deron contado inicialmente cun exrcito regular, pero grazas grande apoiopopular do que gozaban no norte do pas, organizaron a guerra co mtodo de guerrillas. As vacilacins do

goberno e a tardanza en enviar o exrcito contra os carlistas, permitronlle gran dirixente carlista, o xeneralZumalacrregui, organizar un exrcito de preto de 25.000 homes. A morte de Zumalacrregui en 1835, durante ositio de Bilbao, privou s carlistas do seu mellor estratega e marcou o comezo dunha reaccin liberal. O xeneralEspartero venceu as tropas carlistas en Luchana, no ano 1836, e puxo fin sitio da cidade. Por fin, o xeneralMaroto, acordou no nome de parte do exrcito carlista a sinatura do Convenio de Vergara (1839) conEspartero. Pero o carlismo non desapareceu....

B- A instauracin do rxime liberal e a divisin dos liberais (1833-1843)

O Estatuto Real: M Cristina, viva de Fernando VII e que actuou como rexente nos primeiros anos, viuseobrigada a apoiarse nos liberais para salvar o trono: a necesidade de buscarse amplos apoios polticos levou rexente a poer a Martnez de la Rosa, un liberal moderado, frente do goberno. O goberno aprobou o EstatutoReal (1834), unha carta outorgada que recoeca algunhas liberdades cidads pero restrinxa radicalmente a

participacin poltica reservada ao 0.15% dos cidadns- e estableca unhas cortes sen capacidade lexislativa.

A divisin do liberalismo A insuficiencia das reformas de Martnez de la Rosa, nun contexto de guerra civilcontra os carlistas, levou a que os liberais terminaran por escindirse en dous grupos: moderados e progresistas.Aparecen xa claramente perfilados nos anos 30 e encarnan das concepcins diferentes do liberalismodoutrinario. (foi a corrente maioritaria do liberalismo en Europa durante o XIX. Xurdiu como reaccin ante osexcesos revolucionarios e o temor dos grupos poderosos a perder a sa posicin hexemnica; defende a soberanacompartida e a restricin da participacin poltica)Os moderados: ou conservadores, asumiron plenamente a defensa dos principios do liberalismo doutrinario,representan os intereses da nova clase dominante (nobreza terratenente, alta burguesa comercial e de negocios,mandos militares de alta graduacin... ) e defende o principio da "soberana compartida" e unha radical restricindo sufraxio. partidario de conceder amplos poderes ao rei, dun achegamento Igrexa e de confiar a ordepblica a un corpo profesional e militarizado (Garda Civil, creada en 1844). Desde 1843 gozaron sempre do

apoio da raa.Os progresistas: apoiados basicamente polas clases medias (pequena e media burguesa, parte da oficialidadedo exrcito, profesionais liberais... ) e por sectores populares urbanos. Defendan o principio da "soberananacional" e eran partidarios de ampliar o corpo electoral sen chegar ao sufraxio universal. Pretendan recortar ospoderes do rei e a influencia da Igrexa na sociedade. Confiaban na "Milicia Nacional" como garante da ordepblica. Son os responsables da adopcin das medidas que, entre 1835 e 1837, destren as bases do AntigoRxime. A partir de 1843 fican marxinados do poder e s logran acceder a el no perodo de 1854-56. marxe destas das grandes opcins sitanse outras correntes polticas, cun peso menor dentro da vida poltica:aquelas que o doutrinarismo liberal deixa fra: carlistas por unha banda, demcratas e republicanos pola outra.

1833 1868

CARLISTAS

MODERADOS

LIBERAIS UNIN LIBERAL (1854)

PROGRESISTAS

PARTIDO DEMCRATA (1849)

As revoltas progresistas: Os progresistas, insatisfeitos con estas reformas, protagonizaron no vern do 1835unha serie de revoltas urbanas, apoindose na constitucin de Xuntas e na Milicia Nacional: M Cristina viuse

obrigada a encomendarlle o goberno ao progresista Mendizbal, que axia emprendeu unha poltica de reformasmis radicais. Anda que foi destitudo pola presin da nobreza e o clero, no vern de 1836 os progresistas

2


3/14

volveron ao poder como consecuencia do xito do pronunciamento dos sarxentos da Granxa, e Mendizbalasumiu o Ministerio de Economa. A rexente tivo que xurar a Constitucin de Cdiz e celebrronse eleccins aCortes que gaaron os progresistas (Setembro 1836).

As cortes elaboran un novo texto constitucional coa idea de que servise para todos os partidos, aconstitucin de 1837(soberana nacional, ampla declaracin de dereitos sufraxio restrinxido entre o 2% e o 4%da poboacin-, creacin dunha segunda cmara ou senado de corte conservador...). A obra de destrucin dasbases do A.R. completouse con medidas como a desamortizacin eclesistica deseada por Mendizbal-,asupresin dos seoros e o morgado, a eliminacin do dcimo, a supresin das aduanas e dos gremios ...

A rexencia de Espartero: O retorno dos moderadosao poder nas eleccins de Setembro de 1837 e a sa intencinde desvirtuar, contando co apoio da rexente, a poltica reformista progresista, provocou un novo movementoinsurreccional: M Cristina tivo que dimitir e asumiu a rexencia o xeneral Espartero(1841-43). Espartero, moipopular entre os progresistas pola sa victoria sobre os carlistas, gobernou con mtodos autoritarios que oalonxaron dos seus partidarios. Levantamentos populares e conspiracins militares moderadas obrigaron aEspartero a abandonar o poder e as Cortes decretaron a maiora de idade de Isabel II en 1843. Poiaselle as finao perodo das rexencias.

2.1.2. O reinado persoal de Isabel II : o predominio do moderantismo

A- Caractersticas Xerais:

O papel preponderante dos militares (pretorianismo): Os militares desempearon un papel moi activo naimplantacin e desenvolvemento do estado liberal espaol. Incluso en varios momentos clave atopamosgobernos presididos por xenerais (os espadns) tanto de filiacin progresista como moderada (Espartero,Narvez, ODonnell...). As sas races chanse na incapacidade da Coroa e dos partidos polticos para establecer

unha alternancia poltica pacfica, dicir, pola va parlamentaria. Moitos dos cambios polticos decisivos naEspaa do sculo XIX vieron precedidos dun pronunciamento militar. En definitiva, no xogo de forzas Coroa-partidos polticos-militares, rematou por se impoer na Espaa do XIX a preponderancia militar.En canto ao sistema de recrutamento, implantase o servizo militar obrigatorio, en consonancia co presupostoliberal que considera nacin como conxunto de cidadns, polo que a todos concirne a sa defensa; nonobstante, existia posibilidade de redimir o servizo mediante o pagamento dunha cantidade de dieiro, o queconverte a quinta nunha obriga unicamente para as clases menos favorecidas.

O predominio do moderantismo, con longas etapas de permanencia no poder, e exemplificado naConstitucin de 1845 ou outras medidas significativas (fundacin da Garda Civil, Concordato...), fronte aperodos mis breves de progresismo, nos que sen embargo se adoptan medidas de notable relevancia(desamortizacins, lei de ferrocarrs...). Neste predominio ser determinante o papel da raa que, moiinfluenciada pola igrexa, apoaira sempre aos moderados, o que finalmente lle custara o trono.

O papel da raa: Co estado liberal a monarqua absoluta deixaba paso a unha monarqua constitucional, dicir,os poderes do monarca quedan limitados por unha constitucin. Non obstante, tanto a constitucin progresista de1837 como, e sobre todo, a moderada de 1845 atribuan Coroa importantes poderes executivos e unha amplaparticipacin no lexislativo.Na prctica, pois, a monarqua tivo un papel poltico decisivo na traxectoria do estado liberal. Facendo uso eabuso da facultade ilimitada da coroa de nomear e destitur ministros, de convocar, suspender e disolver ascortes, os cambios polticos fixronse s costas do Parlamento, sen ter en conta as maioras. Os gobernos erannomeados pola Coroa e, en teora, deban contar cao confianza das Cortes. Pero en realidade para gobernar oimportante era a confianza rexia. No reinado de Isabel II, a monarqua depositou a sa confianza caseexclusivamente no partido moderado, exclundo, sempre que puido, os progresistas. Nesto tivo un papel decisivoa personalidade da raa: de escasa formacin, crdula e de libido excesiva, acentuada por un matrimoniodesgraciado co seu curmn Francisco de Ass (antes abdico que casar con Paquita), que padeca hipospadia .A

raa levou unha desordenada vida amorosa extramatrimonial de fonda repercusin na vida poltica. Ademais, osseus problemas de conciencia fixeron que na Corte tiveran unha especial influencia o seu confesor e sor

3


4/14

Patrocinio das Chagas; os seus consellos foron recompensados con accins favorables aos intereses da igrexa eas, Isabel II gobernou apoiandose case sempre nos moderados, Durante estes anos o peso poltico das cortes foidiminundo e trasladouse corte, onde se formaban camarillas (corte dos milagres) que aspiraban a gaar ofavor real. A restricin extrema do sufraxio e o control das eleccins por parte do goberno facan imposible que aoposicin accedese ao poder pola va electoral.

B- A dcada moderada (1843-54):

O acceso ao poder dos moderados significou un cambio de rumbo na vida poltica espaola. Apoiados

pola raa e boa parte do exrcito, implantaron un tipo de liberalismo conservador escasamente participativo (aparticipacin poltica retrinxase ao reducido grupo dos propietarios e rendistas), que defenda os intereses dasnovas clases dominantes fronte ao perigo de involucin carlista e as aspiracins das clases populares. A obra dorxime moderado, que tivo como figura principal ao xeneral Narvez, centrouse en tres aspectos:-a elaboracin dun novo texto constitucional (constitucin de 1845) de carcter mis conservador que a de 1837,anda que recolla a sa declaracin de dereitos. A soberana era compartida, retrinxiase anda mis o sufraxio,amplibanse os poderes do executivo e da coroa (que nomeaba directamente ao senado), establecase aexclusividade da relixin catlica ...- o achegamento igrexa, coa intencin de gaala para o rxime. Plasmouse no Concordato coa Santa S(1851), no que se estableca a relixin catlica como a do estado, se aseguraba o financiamento pblico do cultoe o clero e se suspenda a venda dos bens eclesisticos desamortizados, mesmo devolvendo aqueles bens que nonforan vendidos.- Unha poltica centralizadora: O liberalismo moderado foi o que emprendeu a tarefa de construr unha

estrutura de estado liberal baixo os principios do centralismo e da uniformizacin. Unha serie de leis e dereformas administrativas puxeron en marcha o devandito proceso:1 A reforma fiscal e de facenda do ano 1845 tentaba racionalizar o sistema impositivo e recadatorio e introducaos primeiros impostos indirectos chamados os consumos.2 a unificacin e codificacin legal, aprobndose o cdigo penal de 1851,3 organizou e centralizou a administracin, partindo da divisin provincial (Antonio de Burgos) de 1833, cadaprovincia era controlada por un Gobernador Civil con plenos poderes.4 pxose especial atencin no control do poder municipal por parte do goberno. A lei de administracin local de1845 dispuxo que os alcaldes dos concellos de + de 2.000 habitantes e das capitais de provincia seran nomeadospola coroa, e os de menos polo gobernador civil, estableceuse as unha estrutura pirmidal centralizada decontrol.5 as competencias educativas, repartidas entre diversas institucins pasaban agora a mans do estado central, queregulou o sistema de instrucin pblica (Lei Moyano 1857), impoendo en todo o Estado o casteln.

6 Adoptouse tamn un nico sistema de pesos e medidas: o sistema mtrico decimal7 seguindo o principio de uniformizacin, disolveuse a antiga milicia nacional, vencellada s diferentes cidadese provincias espaolas, e creouse a garda civil(1844) : unha polica militar. E estableceuse o servizo militarobrigatorio por medio do recrutamento e as quintas.

A oposicinao moderantismo estivo representada sobre todo polos progresistas que non tian a mis mnimaposibilidade de acceder poder a causa do sistema electoral vixente polo que a sa posibilidade seguan sendo ospronunciamentos ( ex. o de Sols en Galicia en 1846: o militar Miguel Sols pronunciouse na Corua en 1846solicitando a convocatoria de Cortes constituintes e o establecemento dunha xunta superior de Galicia,denunciando a poltica corrupta da camarilla. Faltos de apoios foron derrotados e fusilados en Carralconvertndose nos Martires de Carral))O Partido demcrata: xurde en 1849 como unha escisin pola esquerda do progresismo e constite a primeiraexpresin do pensamento democrtico en Espaa (defensa do sufraxio universal masculino, da ampliacin das

liberdades, o intervencionismo estatal en campos como o ensino ou a asistencia pblica...). Entre os demcratascomezaron a aparecer as primeiras voces republicanas como Castelar e Pi i Margall e mesmo apareceron tamnos primeiros ncleos socialistas.

C- O bienio progresista (1854-56):O favoritismo da coroa e a corrupcin econmica de moitos polticos fixo que crecese a oposicin ao

goberno, mesmo entre algns grupos moderados. En 1854 o xeneral ODonnell encabezou un pronunciamentomilitar en Viclvaro (Vicalvarada), mentres progresistas e sectores moderados descontentos elaboraron omanifesto de Manzanares, no que recollan os seus obxectivos polticos.

Ante a extensin do movemento, con levantamentos populares e liberais en Madrid e outras cidades,Isabel II tivo que chamar ao xeneral Espartero para formar goberno.

4


5/14


6/14

OPCIN A. Setembro 2011

ORIENTACINS: Os documentos seguintes deben permitirche elaborar un texto sobre a vida polticadurante o reinado de Isabel II. Na ta redaccin debes abordar as seguintes cuestins: A diversidade das forzas

polticas, dende o carlismo ata o republicanismo democrtico; o predominio poltico moderado; o

intervencionismo militar na poltica; as circunstancias que concorren na cada do rxime. Lembra que non se

trata de responder a preguntas illadas, senn de realizar unha composicin coherente e argumentada, e que na

avaliacin se tern en conta os coecementos, a utilizacin dos documentos e a correccin da expresin escrita.

Doc. 1.-Mara Teresa de Braganza y Borbn, muller do infante Don Carlos, expn as algunhas das ideasdo carlismo:

Relixin, Patria e Rei (...). Rei, digo por ltimo, pero rei pola Graza de Deus e non pola graza dasoberana nacional (...). Segundo o liberalismo, da soberana nacional emana todo o poder e os poderes queexisten, negando deste xeito todo poder de orixe divina. Agora ben, isto est condenado pola Igrexa catlica econ razn; pois a Escritura sagrada di expresamente: todo poder vn de Deus (...).

Doc. 2.-Prembulo da Constitucin de 1845:Dona Isabel II, pola Graza de Deus e da Constitucin da Monarqua Espaola, Raa das Espaas, a

todos os que a presente viren e entenderen, sabede:Que sendo a nosa vontade e a das Cortes do Reino regularizar e poer en consonancia coas necesidades

actuais do Estado os antigos fuerose liberdades destes reinos, e a intervencin que as sas Cortes tiveron entodos os tempos nos negocios graves da Monarqua, modificando ao efecto a Constitucin promulgada en 18 dexuo de 1837, vimos () en decretar e sancionar a seguinte Constitucin da Monarqua Espaola.

Doc.3.-Comentario sobre o intervencionismo militar na vida poltica (El pensamiento de la nacin, 18 demarzo de 1846):

As queixas contra a preponderancia militar datan de moito tempo: hai longos anos que as fraccinsliberais se acusan unhas a outras polos estados de sitio. O que en 1834 e 1835 dican os progresistas contra osmoderados, dixeron os moderados contra os progresistas en 1836 e 1837; ata 1840 tocoulles aos progresistasrepetir os mesmos cargos que logo reproduciron os moderados ata 1843; dende o pronunciamento de xuo dodito ano quixanse outra vez os progresistas ().

O poder militar forte porque o civil fraco, non tanto se debe pensar en abater aquel como en fortalecereste; a forza do poder civil ser a runa do militar, que deixar de ser poder e pasar a ser unha clase como asdemais do Estado ....

Doc. 4.-En 1860, o republicano Fernando Garrido caracteriza as as mis importantes tendencias polticasdo momento:

Os moderados representan un paso mis na escala do progreso, non conceden senn a medias oprincipio da soberana nacional. Din: o rei ten o seu dereito de ser soberano, dereito histrico e de raza, pero opobo tamn ten dereito a intervir co rei na xestin dos pblicos intereses; e conservando as institucins doabsolutismo, lganas o menos mal que poden coas novas, que deben satisfacer os desexos das clases acomodadas,e unha pequena parte das medias.

Os progresistas parten do principio da soberana nacional, que colocan sobre todos os outros. O rei,segundo eles, o porque a nacin quere que o sexa, e non porque o herdara dos seus devanceiros ().

Hai unha fraccin demcrata que cre posible a amalgama da monarqua e dos principios democrticos,da liberdade individual e da soberana nacional.

Segue a esta a fraccin republicana propiamente dita. A democracia como rxime poltico quere,

segundo vemos nas sas publicacins, no canto do rei un consello ou xunta federal composta, como en Suza, porun ou mis membros por cada provincia ou Estado. No canto de das cmaras, unha soa. No canto do censoelectoral, o sufraxio universal para toda clase de eleccins. Os seus elementos mis activos pertencen sprofesins liberais, aos traballadores e artesns, e unha parte mis considerable cada da clase media.

Doc. 5.-As forzas militares mandadas por Prim, Serrano e Topete pronncianse en Cdiz en setembro de1868, publicando o seguinte manifesto:

Aldraxada a lei fundamental (), corrompido o sufraxio pola ameaza e o suborno (), pasto aAdministracin e a Facenda da inmoralidade (), muda a prensa (). Tal a Espaa de hoxe (). Queremosque un Goberno provisional que represente todas as forzas vivas do pas asegure a orde, en tanto que o sufraxiouniversal bota os alicerces da nosa rexeneracin social e poltica.

6


7/14

2.2.- O Sexenio Democrtico (1868-1874)

PERIODIZACIN DO SEXENIO:1) GOBERNO PROVISONAL (Set. 68-Xan. 71):- Comeza coa Revolucin Gloriosa.-

Eleccins a Cortes Constituntes por sufraxio universal masculino. Elaboracin dunha nova Constitucin ("Constitucinde 1869", democrtica). Amadeo Ide Saboia proclamado rei de Espaa.

2) REINADO DE AMADEO I (Xan. 71-Feb. 73):- Remata por abdicar polos escasos apoios que recibe do "bloque constitucional" (progresistas, demcratas e UninLiberal), sobre todo despois do asasinato de Prim, e pola forte oposicin interna .

3) I REPBLICA (Feb. 73-Xan. 74):- Aos problemas herdados (insurreccin cubana e guerra carlista) smaselle a insurreccin cantonal.-

Elaboracin dun "Proxecto Constitucional" (1873) de carcter republicano e federal. Non chega a entrar en vigor.- Desde Set. 73 (CASTELAR presidente) a Repblica evoluciona cara posicins cada vez mis conservadoras deixa de

existir co golpe do xeneral PAVA (Xan. 74) e o pronunciamento de Martnez Campos en Dec.74.

2.2.1- A Revolucin Gloriosa

O 19 de setembro do ano 1868, a escuadra que estaba concentrada na baa de Cdiz mando dobrigadier Topete sublevouse, berro de Espaa con honra, contra o goberno de Isabel II. O principal dirixenteda revolta xeneral Prim reuniuse cos sublevados e rapidamente conseguiron o apoio da poboacin de Cdiz. Nosdas seguintes, con tres fragatas, Prim fixo que se fosen sublevando sucesivamente Mlaga, Almera e Cartaxena.Rapidamente en moitas cidades espaolas constituronse Xuntas Revolucionarias que organizaron o alzamento elanzaron chamamento pobo. As consignas utilizadas eran semellantes en tdolos lugares: sufraxio universal,abolicin dos impostos de consumos e das quintas, e eleccins a Cortes Constituntes. O movemento estendeusecomo un regueiro de plvora sen atopar apenas resistencia.O goberno e maila Coroa atopronse completamente illados. Cando as escasas tropas fieis goberno foronderrotadas na batalla de Alcolea, o goberno no viu mais sada que dimitir. Isabel II partiu en exilio cara a Franciao 29 de setembro do ano 1868, en s 10 das todo terminou.As, nos primeiros das do mes de outubro, os asinantes do Pacto de Ostende e especialmente os dirixentesunionistas e progresistas- tomaron a direccin do movemento, constituron un goberno provisional no que oshomes fortes eran Prim e Serrano, ordearon disolver as Xuntas revolucionarias e desarmar a Milicia Nacional quenoutrora lles dera apoio. Pretendan as silenciar aos elementos mis revolucionarios do movemento.

2.2.2-O Goberno provisional e a Constitucin do ano 1869

O goberno provisional fronte do cal se situaron o xeneral unionista Serrano e o progresista xeneral Prim, puxoaxia en marcha un programa de reformas. Asemade, o goberno provisional convocou eleccins a CortesConstituntes. As eleccins, celebradas por primeira vez en Espaa por sufraxio universal masculino s paravarns maiores de 25 anos- dronlle a victoria coalicin gobernamental (progresistas, unionistas e un sector dosdemcratas), e crearon tamn das importantes minoras dentro das Cortes: a carlista e a republicana.

A constitucin do ano 1869 claramente liberal-democrtica, perfilaba un rxime de liberdades moiamplo se comparada con outras europeas da mesma poca. Proclambase a soberana nacionale confirmbaseo sufraxio universal masculino. Inclua unha amplsima declaracin de dereitos na que s tradicionais dereitosindividuais se lles engadan outros novos, e garantase as liberdades de residencia, de ensino e de culto.A monarqua mantvose como forma de goberno, correspondndolle rei o poder executivo e a facultade de

disolve-las Cortes: unha concesin notable poder do monarca, pero ficaba explcito que este exerca o seupoder mediante os seus ministros e que as leis eran elaboradas polas Cortes e o rei s as sancionaba oupromulgaba.

As forzas polticasO recoecemento do sufraxio universal tivo importantes consecuencias na organizacin dos partidos. Ospartidos, que ata daquela se reduciran a unha pura rede de relacins persoais agora tian que facer un esforzo porfacer chega-la sa mensaxe electoral.O panorama poltico no novo Parlamento, a partir do ano 1869, estaba dominado por catro grandes tendencias:

- Na dereita situbanse os carlistas,un grupo dos cales aceptara por primeira vez o xogo parlamentario,presentndose s eleccins cun programa que defenda esencialmente a unidade relixiosa do pas fronte pluralidade de cultos, e a monarqua tradicional.

- Moi prximos a eles situbanse os moderados, que se mantiveron fieis a Isabel II, reclamando a sa

volta trono. Este grupo tia o apoio da burguesa agraria de base latifundista e entre os seus lderes salientabaCnovas del Castillo, pronto seran coecidos como alfonsinos.

7


8/14

- No centro atopbase a conxuncin gobernamental, integrada basicamente polos asinantes do Pacto deOstende e que agrupaba a: 69 unionistas, a unha maiora de progresistas (159 deputados) en torno a Prim, Sagastae Ruz Zorrilla, e a uns vinte monrquicos demcratas. Defendan unha forma de goberno monrquica, perosubordinada soberana nacional e a un amplo respecto polas liberdades pblicas.

- esquerda aparece o partido republicano federal, que contaba con 70 deputados dirixidos por Pi iMargall, Figueras e Castelar, e eran partidarios das mis amplas reformas sociais e polticas nun sentidodemocrtico: defendan a forma republicana de goberno, a supresin das quintas(servicio militar obrigatorio) oua abolicin da escravitude, anda vixente en Cuba.

- Fora do sistema aparecen as primeiras agrupacins internacionalistas, impulsadas por 2 iniciativas: a

nova lexislacin que permita reunins e asociacins, e a propaganda da A.I.T.(I Internacional) que enva aoanarquista Giuseppe Fanelli, fundador da seccin espaola da A.I.T.

2.2.3-A monarqua de Amadeo de Saboia (1870-1873)

O triunfo nas eleccins dos partidos que defendan a monarqua como forma de goberno e apromulgacin da Constitucin do ano 1869 deron lugar a que a principal tarefa do goberno consistise en atoparun monarca que substituse os desacreditados Borbns.A procura dun rei dividiu a coalicin de setembro, e foi finalmente Prim o encargado de establecer complexasnegociacins e de sondar a tdolos embaixadores estranxeiros co fin de atopar un consenso internacional sobre ocandidato, non foi fcil. Por fin, conseguiu impoer a candidatura de Amadeo de Saboia, membro da casa italianade Saboia, dinasta moi popular daquela por ter sido a artfice da unificacin italiana. O novo monarca, de svinteseis anos, foi elixido polas Cortes rei de Espaa en novembro do ano 1870 e chegou a Espaa polo porto de

Cartaxena o 30 de decembro. Tres das antes fora asasinado en Madrid o xeneral Prim; o novo monarca quedousen o seu valedor e conselleiro mis fiel. O 2 de xaneiro foi proclamado rei en Madrid e, despois de lle tomarenxuramento as Cortes constituntes, estas quedaron disoltas para iniciarse unha nova etapa de monarquaconstitucional.

Os poucos mis de dous anos do reinado de Amadeo de Saboia vronse marcados por dificultades constantes:En primeiro lugar, os sectores carlistaspartidarios da va insurreccional volvronse a alzar en armas noano 1872. A rebelin iniciouse no Pas Vasco e estendeuse a Navarra e zonas de Catalua e, anda quenon constituu un verdadeiro perigo, converteuse nun foco permanente de problemas de inestabilidade:3 guerra carlistaDoutra banda, no ano 1868 inicirase, co chamado grito de Yara, unha revolta en Cuba(guerra dos

dez anos). Animada polos propietarios crioulos cubanos.Tamn no ano 1872 se produciron unha serie de insurreccins de caracter federalista, nas que secombinaba a accin dos republicanos coas ideas internacionalistas, especialmente de carcter anarquistaque, anda que foron rapidamente reprimidas, fixeron aumentar anda mis a inestabilidade do rxime.O elemento fundamentalque conduciu crise final do reinado foi a desintegracin da coalicingobernamental que deixou monarca sen o apoio necesario para facerlles fronte s graves problemas dopas. Sucedronse en dous anos seis gobernos e houbo que convocar eleccins tres veces, mentres aoposicin practicaba un total abstencionismo. Privado de todo apoio, o 11 de febreiro de 1873 Amadeode Saboia presentaba a sa abdicacin trono, devolvendolle a soberana nacin.

2.2.4- A primeira repblica espaola

A proclamacinda Primeira Repblica espaola foi a sada lxica ante a renuncia de Amadeo deSaboia. As cortes, nas que se depositaba a soberana, decidiron someter a votacin a proclamacin dunhaRepblica, que foi aprobada o 11 de febreirodo ano 1873 por unha ampla maiora de 258 votos a favor e 32 en

8


9/14

contra. Agora ben, estes datos son enganosos xa que non reflicten un apoio real nova forma de goberno. Granparte da cmara era monrquica e o seu voto a favor do sistema republicano non foi mis ca unha estratexia alongo prazo, que pretenda acelerar un proceso de deterioracin e de conflito poltico que dese tempo a organizarunha alternativa monrquica o fin da cal fose a volta dos Borbns trono espaol.As pois, a Repblica naca con escasas posibilidades de xito e isto evidenciouse no illamento internacional donovo sistema. Ags os Estados Unidos e Suza, ningunha potencia recoeceu a Repblica espaola, que vancomo un rxime revolucionario que poda poer en perigo a estabilidade dunha Europa maioritariamenteburguesa e conservadora.

As correntes republicanasPouco despois da revolucin de setembro, o Partido demcrata sufriu unha escisin e gran parte dos

seus afiliados constituron o Partido Demcrata Republicano Federal, dirixido por Francesc Pi i Margall. OFederalismo propugnaba a realizacin dun sistema de pactos libremente establecidos entre os distintos pobos ourexins histrico-culturais como unha nova forza de articula-lo Estado espaol. Defenda tamn a formarepublicana de goberno e o laicismo do Estado (ausencia de confesin relixiosa oficial); era antimilitarista eanticlerical. Contaba co apoio da pequena burguesa, das clases populares urbanas e con parte do movementocampesio e obreiro.

Pero os republicanos federais non eran un bloque ideoloxicamente homoxneo. En realidade,atopbase dividido en das tendencias, os benvolos e os intransixentes:

- Os benvolosou gradualistas (Pi i Margall) controlaban a direccin central do partido e amosabanespecial preocupacin polo respecto legalidade, sendo contrarios s insurreccins armadas e s mobilizacinspopulares reivindicativas. Queren constituir a federacin dende arriba, dende a legalidade.

- Os intransixentes ou cantonalistas (Jos M de Orense) defendan o recurso va revolucionariacomo mtodo para proclamar a Repblica federal. Como paso previo a proclamacin inicial da independenciados distintos territorios cunha personalidade histrica diferenciada. Queren construir a federacin dende abaixo,dende os cantns, invocando o principio de autodeterminacin.

-Exista, por ltimo, un sector dos republicanos, coecidos como unitarios(Castelar), que tamndefendan o modelo republicano de Estado, pero diferan na forma de organizacin estatal. Eran partidarios dunEstado non federal senn centralizado, e mantian posicins moito mis conservadoras desde o punto de vistapoltico e social.

A experiencia da Repblica federal

A Repblica foi recibida con gran entusiasmopolas masas republicanas que creron chegado o momentode facer realidade as sas aspiracins de cambio social. Os federais ocuparon en moitos lugares as corporacins

municipais e constituron Xuntas Revolucionarias. En Andaluca estendeuse desde os primeiro das un amplomovemento insurreccional que lle pretenda dar solucin crnico problema da falta de terras entre ocampesiado. Entre o movemento obreiro, especialmente o cataln, xeneralizronse rapidamente asreivindicacins que an desde a reducin da xornada laboral e o aumento de salarios, ata a proclamacin doEstado Cataln dentro da Repblica espaola.Nas cidades volveron a aparecer con forza mobilizacins populares que reclamaban a abolicin dos consumose mais das quintas. (Os primeiros eran os impostos mis impopulares entre as clases humildes posto quegravaban os produtos bsicos (vio, carne, xabn, etc.). As quintaseran o sistema de recrutamento de soldadosno sculo XIX e parte do XX, era moi impopular e podias comprar o teu servicio....)

O interese dos dirixentes republicanos por respectar a legalidadeexteriorizouse na disolucin dasXuntas e na represin das revoltas populares. Convocronse eleccins a Cortes constituntes, que foronamplamente gaadas polos republicanos. As Cortes abrronse o 1 de xuo do ano 1873, definiron o novo rximecomo unha Repblica federal, e redactaron un proxecto de Constitucinque declaraba a organizacin federal da

Repblica: o poder repartase entre as institucins autnomas e recoecanse quince Estados federais mis Cubae Porto Rico. Polo demais, a Constitucin era moi semellante do ano 1869, nunha lia amplamentedemocrtica.

9


10/14

A vitoria electoral dos republicanos era, as e todo, enganosa, xa que mis de un 60% do electorado seabstivo. Os sucesivos gobernos republicanos presididos por Figueras, Pi i Margall, Salmern e Castelar nonconseguiron dotar o rxime da estabilidade necesaria para poderen gobernar.

Os problemas da Repblica: o cantonalismo

A repblica tivo que facerlle fronte a diversos problemas herdados:- o conflito carlista transformouse nunha verdadeira guerra.- en Cuba a guerra iniciada en 1868 continuaba e a repblica foi incapaz de mellorar a situacin.

- Pero o conflito novo e mis grave foi a insurreccin cantonalista: Nas zonas con forte implantacinrepublicana, a poboacin, en moitos casos radicalizada polas aspiracins revolucionarias anarquistas, alzouse encantns independentes, (seguindo o programa dos republicanos intrasixentes). O longo do mes de Xulloproclamouse o cantn de Cartaxena, e os de Sevilla, Cdiz, Valencia, Alicante....Os protagonistas doslevantamentos cantonalistas eran un conglomerado social composto por artesns, tendeiros e asalariados, e forondirixidos en xeral polos federais intrasixentes, decepcionados polo rumbo dos acontecementos da nova repblica.Neste conglomerado mestranse os intereses das burguesas locais cos dun proletariado incipiente, influido polasideas internacionalistas e pola experiencia da Comuna de Paris. Nas sas proclamas incluan peticinsrevolucionarias, por exemplo o Cantn de Cartaxena estableceu: o ensino gratuto e laico, a abolicin daherdanza,da pena de morte, das quintas e dos consumos

Pi i Margall, naquel momento fronte do goberno, dimitiu ante a disxuntiva de ter que sufocar polasarmas a revolta, e foi substitudo por Salmern, quen deu por rematada a poltica de negociacin e iniciou unhaaccin militar contra o movemento. Ags en Cartaxena, a intervencin militar rematou rapidamente co

cantonalismo e deulles un inmenso poder os xenerais do exrcito que asumiu a represin. Salmern dimitiu acomezos de setembro se sentir moralmente incapaz de asina-las penas de morte impostas pola autoridademilitar contra activistas do cantonalimo.

O final da Repblica

A partir de setembro do ano 1873, a Repblica deu unha clara volta cara dereita co novo goberno deCastelar(unitario). Castelar non tia maiora nas Cortes e, temendo ser destitudo polos federais, suspendeu assesins parlamentarias e gobernou autoritariamente.En decembro do ano 1873, un sector importante dos deputados estaba de acordo en forzar a dimisin deste abrirse as sesins de Cortes o 2 de xaneiro do ano 1874. A intencin deste grupo (Figueras, Pi i Margall eSalmern) era volver a controlar o goberno e dar un xiro esquerda.

O da 3 de xaneiro do ano 1874 abrronse as Cortes e o goberno de Castelar era derrotado por 120 votoscontra 100. Era inminente a formacin dun goberno de centro-esquerda. Para impedilo, o xeneral Pavainvadiu

o hemiciclo con forzas da Garda Civil e disolveu pola forza a Asemblea.Case non houbo resistencia, ninpoltica nin popular, o que amosa a debilidade da Repblica.

O poder pasou nos meses seguintes a mans dunha coalicin de unionistas e progresistas co xeneralSerrano cabeza, que intentou estabilizar un rxime republicano de carcter conservador e rematoudefinitivamente co cantonalismo. Pero a base social que poda soster un proxecto deste tipo xa optara polasolucin afonsina, isto , a volta do fillo de Isabel II, Afonso XII.O 29 de decembro do ano 1874 producese o pronunciamento militar do xeneral Martnez Camposen Sagunto.Anteriormente Isabel II abdicara no seu fillo e Cnovas del Castilloconvertrase no dirixente e idelogo dacausa afonsina. O 1 de decembro do mesmo ano 1874, o prncipe Afonso asinara un manifesto (Manifesto deSandhurst) redactado por Cnovas, que sintetizaba o programa da nova monarqua, isto , un rxime monrquicode signo conservador e catlico, que defendera a orde social, pero que garantira o funcionamento do sistema

poltico liberal, comezaba as a Restauracin....

10


11/14

OPCIN 1. Setembro 2005 (vello modelo)

Basendote nos documentos que se presentan, debes realizar unha composicin que tea por tema central a

evolucin poltica durante o Sexenio democrtico (1868-1874). Debes comezar por comentar as circunstancias que

conducirn expulsin do trono de Isabel II e as aspiracins dos revolucionarios triunfantes (Doc.l). A

Constitucin de 1869 supn a instauracin dun novo rxime poltico, que debes caracterizar nos seus trazos

esenciais (Doc.2). As razns do fracaso da frmula monrquica (Doc.3), a implantacin do rxime republicano que a

sucede e do proxecto federal (Doc.4) que se intenta instaurar deben integrarse tamn na ta redaccin. Paraconcluir, podes aludir ao fracaso final da Repblica e sa substitucin por un novo rxime .

Doc.l.-O 27 de setembro de 1868, a Xunta de Goberno de Mlaga smase con esta proclama revolucin coecida como Gloriosa:

"Aspiramos liberdade de conciencia (...)- Imos, pos, establecer a liberdade decultos. Aspiramos liberdade de sufraxio (...), proclamamos o sufraxio universal.Aspiramos liberdade da razn, e queremos o ensino libre, e que o pensamento escrito circule sen traba.Aspiramos, en fin, liberdade econmica e de asociacin (...).Queremos Cortes Constituntes, expresin fiel da soberana da Nacin, para que promulguen unha

Constitucin (...).Cidadns: Viva a liberdade! Viva a soberana nacional! Abaixo os Borbns!".

Doc.2.-Constitucin de 1869:"A Nacin Espaola, e no seu nome as Cortes Constituntes, elixidas por sufraxio universal, desexandoafianzar a xustiza, a liberdade e a seguridade, e prover ao ben de cantos vivan en Espaa, decretan e sancionana seguirte Constitucin (...):

Art. 17. Tampouco pode ser privado ningn espaol: do dereito de emitir libremente as sas ideas eopinins, xa de palabra, xa por escrito (...). Do dereito de reunirse pacificamente. Do dereito de asociarse paratdolos fns da vida humana que non sexan contrarios moral pblica (...).

Art. 32. A soberana reside esencialmente na nacin, da cal emanan tdolos poderes.Art. 33. A forma de goberno da Nacin Espaola a Monarqua.Art. 34. A potestade de facer as leis reside nas Cortes. O Rei sanciona e promulga as leis.Art. 35. O poder executivo reside no Rei, que o exerce por medio dos ministros.Art 36. Os tribunais exercen o poder xudicial",

Doc.3.-Abdicacin de Amadeo I (11 de febreiro de 1873):"Dous anos longos hai que cingo a coroa de Espaa, e a Espaa vive en constante loita, vendo cadada mis distante a era de paz que tanto desexo (...). Todos invocan o doce nome da patria, todos pelexan eaxtanse polo seu ben; e entre o fragor do combate, entre o confuso, atronador e contraditorio clamor dospartidos, entre tantas e tan opostas manifestacins da opinin pblica, imposible afirmar cal a verdadeira, emis imposible anda atopar o remedio para tamaos males. Busqueino dentro da lei ansiosamente e non oatopei. Fra da lei non ha bscalo quen prometeu observala (...).

Estas son, seores deputados, as razns que me moven a devolver nacin, e no seu nome avosoutros, a Coroa que me ofreceu o voto nacional (-..)".

Doc.4.-Proxecto de Constitucin federal de 1873:"Art. 1. Compoen a Nacin Espaola os Estados de Andaluca Alta, Andaluca Baixa, Aragn,

Asturias, Baleares, Canarias (,..).

Art. 39. A forma de goberno da Nacin Espaola a Repblica federal (...).Art. 42. A soberana reside en tdolos cidadns, e exrcese en representacin sa polos organismospolticos da Repblica constituida por medio do sufraxio universal.

Art. 43. Estes organismos son: o Municipio, o Estado rexional, o Estado federal ou Nacin (...).Art.45. O poder da Federacin divdese en poder lexislativo, poder executivo, poder xudicial e poder

de relacin entre estes poderes".

11


12/14

2.3. A Restauracin: O sistema poltico da Constitucin de 1876 e oseu funcionamento. (1874-1898)

2.3.1. Fundamentos polticos da Restauracin:

Xurde tras o fracaso da experiencia democratizadora do Sexenio como un intento de articular un sistemapoltico estable(que poa fin sucesin de pronunciamentos militares, levantamentos populares... ) e de signoconservador(que garante a salvagarda dos intereses das clases dominantes).

O seu principal artfice Antonio Cnovas(lder do partido alfonsino durante o Sexenio), quen se inspira:- nomodelo bipartidistabritnicode dous grandes partidos maioritarios, e- nunha suposta tradicin espaolaque se remontara Idade Media- de equilibrio de poderes entre a Coroa eas Cortes.

O regreso dos Borbns trono de Espaa foi coidadosamente preparado por Antonio Cnovas delCastillo. En 1870 conseguiu que Isabel II abdicara no seu fillo Alfonso. Tamn procurou presentar o xoveprncipe como un futuro monarca respectuoso co sistema constitucional; a sa educacin en Inglaterra e omanifesto de Sandhurst formaron parte desa estratexia.O seu programa poltico plasmouse no Manifesto deSandhurst redactado por Cnovas en novembro de 1874 en nome do futuro Afonso XII. Recolla os seguintesaspectos:- o principio monrquico en virtude da lexitimidade histrica- defenda unha monarqua constitucional baseada no liberalismo doutrinario- o respeto do rei ao parlamento. (doc.1)

A posta en marcha do rxime foi obra dun Ministerio-Rexencia presidido por Cnovas que, despois dopronunciamento de Martnez Campos en Sagunto, buscou establecer un goberno estable e pacificar o pas, assas principais medidas foron:- revisar a poltica revolucionaria do sexenio (limitacin de liberdades, censura, sufraxio censatario)- poer fin os conflitos blicos de Cuba e a III guerra carlista, a vitoria alfonsina neste conflito supuxo aabolicin dos foros para os vascos, de modo que perderon os seus privilexios e foron sometidos ao sistemacomn de impostos e de recrutamento.. No caso da guerra de Cuba o xeneral Martnez Campos conseguiu asinara paz cos insurrectos ( Paz de Zanjn) concedendo unha ampla amnista e prometendo reformas. A fin dasguerras conferiu o ttulo de rei pacificadora Alfonso XII.

Unha vez conseguidos estes obxectivos puido elaborar unha nova Constitucin:A Constitucin de 1876, (doc.2)vixente ata 1923, foi a mis duradeira da historia de Espaa. unha

Constitucin centrista e flexible. Nace dos acordos entre os distintos grupos polticos. Establece que Espaa unha monarqua constitucional, co poder do rei teoricamente limitado polas Cortes. O rei ten o poder executivo(nomea goberno), parte do poder lexislativo (promulga as leis, pode vetalas, convoca e disolve Cortes...), ten aresponsabilidade da poltica exterior e o mando do exrcito. A soberana compartida polas Cortes e o Rei. Haiun amplo captulo dedicado s dereitos e liberdades individuais. Pero son artigos flexibles, que poden sercompletados con leis posteriores, que aumenten ou recorten os dereitos.

As Cortes divdense en das cmaras: Congreso e Senado, estableca as mesmo que o sufraxio foseregulado por leis posteriores. O Congreso elxese por sufraxio restrinxido ou universal, segundo a lei electoralvixente (en 1890 Sagasta reintroducir o sufraxio universal masculino). O Senado unha cmara alta, haisenadores de dereito propio (por nacemento ou xerarqua), vitalicios (nomeados polo rei)... Estes non podenexceder de 180. Outros son elixidos polos Concellos. unha cmara moi conservadora.

A relixin oficial a catlica, pero hai liberdade relixiosa. En definitiva unha constitucin moieclctica. Dbese apuntar que o documento foi aprobado polo consenso dos sectores mis altos da burguesa, que

pretenden superar as os traumticos cambios que caracterizaban o rumbo poltico espaol, configurando unhaalternancia no poder mediante a quenda de dous partidos.

En todo caso Cnovas busca a estabilidade poltica e o apoio maioritario para a monarqua. Respecta aConstitucin, pero cre que hai das constitucins: a que todos coecemos, a externa; e a interna, baseada natradicin espaola. No sistema da Restauracin hai dous elementos clave: a monarqua e as Cortes. A monarquarepresenta a autoridade; as Cortes, a vontade do pobo pero esta quedara totalmente desvirtuada poloxeneralizado fraude electoral.

2.3.2. O funcionamento do Sistema da Restauracin: a quenda pacfica e o bipartidimo

Seguindo o modelo ingls a estabilidade poltica da Restauracin basebase na alternancia polticanopoder entre das forzas polticas, a famosa quenda (turno) pacficaentre dous grandes partidos dinsticos ,

que se comprometen a irse alternando pacificamente no poder:; mester entender que o modelo bipartidista, xacon sufraxio censatario, xa con universal a partir de 1890, se manter grazas compoenda entre o poder central

12


13/14

e as sas correas de transmisin no mbito local: os caciques. O sistema de Cnovas presentar as unhasCmaras que en nada reflicten a participacin popular. (doc.3)Os dous grandes partidos foron o Partido Liberal-Conservador e o Partido Liberal Fusionista, coecidos como"conservadores" e "liberais" respectivamente. Foron os nicos partidos que ocuparon o goberno neste perodo.Non se trataba de partidos modernos de masas, tal como coecmolos hoxe, coas sas sedes, agrupacins, eafiliados. Tratbase de partidos de notables, dicir, a reunin de varios lderes polticos coas sas respectivasclientelas, os seus rganos de prensa e os seus apoios locais.As, cada un destes polticos lideraba unha faccin. A misin do lder era manter unidas s diferentes faccins dopartido, e repartir os beneficios do poder equilibradamente entre eles. Se un partido perda a unidade interna

mentres estaba no goberno, o rei poda quitarlle a sa confianza e chamar oposicin para que formase novogoberno e convocase as eleccins, mediante o que se coeca como "decreto de disolucin". Por iso, eranecesario que o lder do partido fose unha figura co carisma suficiente como para aglutinar no seu torno a todasas faccins. Durante o ltimo cuarto de sculo, Cnovas e Sagastaforon os lderes indiscutibles, pero trala samorte sucedronse as divisins internas nos seus respectivos partidos.

O Partido Liberal-Conservadorfoi o primeiro dos dous que se constituu. O seu lder era AntonioCnovas, quen intentou aglutinar no seu seo aos antigos moderados partidarios de Isabel II e aos membros daUnin Liberal, includos aqueles que, como Romero Robledo, apoiaron a revolucin de 1868. Tamn englobounas sas filas a personalidades destacadas, como o xeneral Martnez Campos e tamn a grupos prximos aotradicionalismo, pero que aceptaban a lexitimidade alfonsina. Ten as sas bases sociais nos grandes propietariose na alta burguesa: o partido da orde, da clase dirixente.

O partido Liberal-Fusionistaxurdiu mis tarde, xa que as faccins que o an a compoer estabandesorganizadas tralo fracaso do Sexenio. O proceso, que non foi fcil, consolidouse en 1881, cando accederon ao

poder baixo a direccin de Sagasta, o seu lder durante o ltimo cuarto de sculo. O seu programa fundamentalera desenvolver os dereitos da Constitucin de 1869. Base social: clases medias.

2.3.3. O falseamento do sistema: o fraude electoral.

A necesidade que tian os gobernos de gaar as eleccins e ter maiora nas Cortes, provocou o seufalseamento permanente, o sistema funcionaba de arriba abaixo:- Na cspide estaba a minora poltica dirixente, os homes dos partidos, senadores, deputados, ministros...estreitamente conectados tanto pola sa procedencia social como polas sas relacins familiares e persoais cosgrupos dominantes locais, donos de negocios, fabricas e terras; todos eles forman a oligarquadirixente entre aque se escolla os candidatos.- Nun nivel intermedio estaba o gobernador civil que, baixo a orde do ministro da Gobernacin, colabora naelaboracin do encadramento. Para que os resultados se cumpran segundo o previsto deben colaborar os

alcaldes, nomeados polo Goberno e encargados do desenvolvemento do proceso electoral.- Na base desta pirmide estaba o cacique local, personaxe que gozaba dunha grande influencia no seu territorio,sobre todo rural, e que cambiaba votos por favores como a entrega de cargos, favores, as recomendacins etc(doc. 4).

.

O proceso de manipulacinfuncionaba tamn de arriba abaixo:

13


14/14

- O primeiro paso a destitucin do goberno mediante o Decreto de Disolucin firmado polo rei.( porque perde aconfianza da coroa, porque se considera necesario para manter o sistema, porque hai unha crise dentro do partidoou porque toca ), axia ponse en marcha os mecanismos de manipulacin electoral para conformar unha novamaiora.- Despois o xefe do outro partido (normalmente Canovas ou Sagasta) recibe o encargo de formar un novogoberno, as cortes son disoltas e o novo goberno nomea novos gobernadores e novos alcaldes.- Convcanse novas eleccins e no ministerio de gobernacin se negocian coa oposicin os resultados electorais.No encadrado (estaba no ministerio de Gobernacin e nas cuadrculas correspondentes a cada distrito electoralcolocbanse os nomes dos candidatos que lle interesaban ao goberno) pctanse os candidatos que deben sar

elixidos en cada distrito electoral, asegurndolle o partido convocante a maiora e a ao outro partido unharepresentacin suficiente ata a seguinte quenda.- Os Gobernadores civs nomeados polo novo xefe do goberno actan de intermediarios entre o poder central e ospoderes locais para garantir que os resultados sexan os pactados.- Os caciques locais eran os que controlaban a maiora dos distritos electorais, en especial os rurais. A lei de1878 estableca dous tipos de unidades electorais: os distritos uninominais, que elixan un s deputado eabarcaban as zonas rurais; e as formadas polas cidades, que elixan entre 3 e 8 deputados, pero dentro delastamn entraban os pobos prximos as cidades, de tal xeito que en moitos casos o nmero de votantes ruraissuperaba aos da cidade e era mis fcil de manipular.- En caso de que non funcionasen todos estes mecanismos sempre se poda recorrer o fraude electoralpuro eduro, falsificando votos, utilizando s mortos como votantes, manipulando o censo, ameazando, comprandovotos, alterando horarios e convocatorias, encarcerando os revoltosos ou o pucheirazo(ou sustitucin masivados votos no pucheiro ou urna electoral favorecendo o candidato oficial (doc. 5)

Este sistema funcionou a perfeccin durante todo o perodo, o reparto aproximado era un 60-70% de actas dedeputado para o partido no poder e entre un 20-30 % para o partido na oposicin, e un residual 5% ou 10% paraoutros grupo que estaban fora do sistema. (republicanos, carlistas, pronto apareceran os primeiros nacionalistas eos primeiros socialistas...)

A quenda funciona desde que en 1881 Sagasta funda o Partido Liberal e se consolida en 1885 co Pacto de El Pardo: Amorte prematura do rei a causa dunha tuberculose en 1885 provocou unha grande incerteza xa que a sa viva.Mara Cristina coa que tivera 2 fillas, estaba embarazada. Ante esta situacin, os partidos dinsticos acordarongarantir a permanencia do rxime durante a rexencia de Mara Cristina (Pacto de El Pardo) e agardar a proclamaro herdeiro, por se a criatura que nacera fose un varn, como as sucedeu. Entre 1885-1890 Sagasta introducereformas como o sufraxio universal que non afectaron aos principios bsicos do sistema. A quenda continuarasen problemas ata 1902 durante a Rexencia de Mara Cristina, pero o desastre de 1898 trastocou todo.

14

historia de españa. 2º bac. tema 2

Documents