guía estudios 3 cuatrimestre (máster en industria e economía leiteira)

GGGUUUÍÍÍAAA DDDEEE EEESSSTTTUUUDDDOOOSSS 333ººº CCCUUUAAADDDRRRIIIMMMEEESSSTTTRRREEE PPllaanniiffiiccaacciióónn,, xxeessttiióónn ee ccoommeerrcciiaalliizzaacciióónn nnaa iinndduussttrriiaa lláácctteeaa

MMÁÁSSTTEERR EENN IINNDDUUSSTTRRIIAA EE EECCOONNOOMMÍÍAA LLEEIITTEEIIRRAA MMAASSTTEERR EENN IINNDDUUSSTTRRIIEE EETT ÉÉCCOONNOOMMIIEE LLAAIITTIIÈÈRREE

AAuuttoorriizzaaddoo ppoollaa CCoonnsseelllleerrííaa ddee EEdduuccaacciióónn ee OOrrddeennaacciióónn UUnniivveerrssiittaarriiaa ppaarraa aa ssúúaa iimmppllaannttaacciióónn nnoo ssiisstteemmaa uunniivveerrssiittaarriioo ddee GGaalliicciiaa

((DDOOGG NNºº 2288,, 88//0022//22000077))

VVeerriiffiiccaaddoo ppoossiittiivvaammeennttee ppoollaa CCoommiissiióónn ddee VVeerriiffiiccaacciióónn ddee PPllaanneess ddee EEssttuuddiiooss ttrraass eevvaalluuaacciióónn ffaavvoorraabbllee ddee llaa AANNEECCAA..

((RReessoolluucciióónn ddee 2244 ddee xxuuññoo ddee 22000099,, ddee llaa SSeeccrreettaarrííaa GGeenneerraall ddeell CCoonnsseejjoo ddee CCoooorrddiinnaacciióónn UUnniivveerrssiittaarriiaa.. MMiinniisstteerriioo ddee EEdduuccaacciióónn))

CCuurrssoo 22001100--22001111

2

ÍÍNNDDIICCEE

CCoonnttaaccttooss 33

HHoorraarriiooss 44

AAuullaass ee llaabboorraattoorriiooss 1122

PPrrooggrraammaass mmaatteerriiaass 33ºº ccuuaaddrriimmeessttrree 1144

TTiittoorrííaass 6688

CCaalleennddaarriioo eexxaammeess 7700

PPrrááccttiiccaass eenn eemmpprreessaass ee eexxpplloottaacciióónnss 7711

3

CCoonnttaaccttooss

Coordinación xeral do máster:

Mª Elvira López Mosquera

[email protected]

Mª Paz Fernández-Albalat Ruiz

[email protected]

Coordinación académica 3º Cuadrimestre:

Ana Isabel García Arias

[email protected]

Ana Cabana Iglesia

[email protected]

Julio Seijas Vázquez

[email protected]

Cuestións administrativas:

Noelia Alonso Suárez

[email protected]

Tf. 982 252231 Ext. 23033

4

HHoorraarriiooss

3º CUADRIMESTRE

Data de inicio: 14 Setembro 2010. Data de finalización: 27 Xaneiro 2011. T: horas expositivas teóricas. P: horas interactivas prácticas. TI: titorías. As materias en negro son obrigatorias e as de cores son optativas. 2010 14 setembro 15 setembro 16 setembro martes mércores xoves 16:00h – 17:00h

Política Agraria (1T)

Organización e Xestión (1T)


17:00h – 18:00h




18:00h – 19:00h

Inst. complementarias /Lexislación alimentaria

(1T)

Inst. complementarias/ Lexislación alimentaria

(2T)


(3T) 19:00h – 20:00h

Deseño de instalacións /Automatiz. na xestión

(1T)

Deseño estadístico (1T)


(4T) 20:00h – 21:00h

Deseño de instalacións / Automatiz. na xestión

(2T)

Deseño estatístico (2T)

Novas tecnoloxías separativas (1T)

2010 21 setembro 22 setembro 23 setembro martes mércores xoves 16:00h – 17:00h




17:00h – 18:00h




18:00h – 19:00h

Inglés II (1T)


(6T)


(1P) 19:00h – 20:00h

Inglés II (2T)



20:00h – 21:00h

Inst. complementarias / Lexislación alimentaria

(5 T)



5

2010 28 setembro 29 setembro 30 setembro martes mércores xoves 16:00h – 17:00h


Política Agraria (1P)


17:00h – 18:00h



Organización e Xestión (1P)

18:00h – 19:00h

Inglés II (3T)



(3P) 19:00h – 20:00h

Inglés II (4T)



(4P) 20:00h – 21:00h


(2P)



(3T) 2010 6 outubro 7 outubro 8 outubro mércores xoves venres 16:00h – 17:00h




17:00h – 18:00h




18:00h – 19:00h

Inglés II (5T)


(5P)


(6P) 19:00h – 20:00h

Inglés II (6T)

Deseño estatístico (1P)


20:00h – 21:00h


(4T)



(5T) 2010 13 outubro 14 outubro 15 outubro mércores xoves venres 10:00h – 11:00h

Optimización industrial (1T)

Optimización industrial (4P)

11:00h – 12:00h



12:00h – 13:00h



13:00h – 14:00h



16:00h – 17:00h




17:00h – 18:00h



Optimización industrial (1TI)

18:00h – 19:00h



Optimización industrial (2TI)

19:00h – 20:00h



20:00h – 21:00h



6

2010 19 outubro 20 outubro 21 outubro martes mércores xoves 16:00h – 17:00h



Análise sensorial (1T)

17:00h – 18:00h



Marketing (1T)

18:00h – 19:00h



Marketing (2T)

19:00h – 20:00h

Inglés II (1P)


(7P)

Marketing (3T)

20:00h – 21:00h

Inglés II (2P)



(8P) 2010 26 outubro 27 outubro 28 outubro martes mércores xoves 10:00h – 11:00h

Política Agraria (1TI)

Organización e Xestión (1TI)

11:00h – 12:00h

Política Agraria (2TI)


12:00h – 13:00h


16:00h – 17:00h


Xestión ambiental (2T)


17:00h – 18:00h



Novas tecnoloxías separativas (1P)

18:00h – 19:00h

Inglés II (3P)

Marketing (4T)


19:00h – 20:00h

Inglés II (4P)

Marketing (5T)


(6T) 20:00h – 21:00h


Marketing (6T)


(7T) 2010 2 novembro 3 novembro 4 novembro martes mércores xoves 16:00h – 17:00h




17:00h – 18:00h

Marketing (7T)



(8T) 18:00h – 19:00h

Inglés II (5P)



(9T) 19:00h – 20:00h

Inglés II (6P)



20:00h – 21:00h

Novas tecnoloxías separativas (1TI)



7

2010 9 novembro 10 novembro 11 novembro martes mércores xoves 10:00h – 11:00h

Inst. complementarias /Lexislación alim. (1TI)

11:00h – 12:00h

Inst. complementarias /Lexislación alim. (2TI)

16:00h – 17:00h

Marketing (8T)

Xestión Ambiental (6T)


17:00h – 18:00h

Marketing (9T)



18:00h – 19:00h

Inglés II (7P)



19:00h – 20:00h

Inglés II (8P)



20:00h – 21:00h


Deseño estatístico (1TI)


2010 16 novembro 17 novembro 18 novembro 19 novembro martes mércores xoves venres 16:00h – 17:00h

Xestión Ambiental

(8T)

Tratamento datos (1T)

Deseño de instalacións/

Automatiz. na xestión (1P)

Deseño estatístico

(9P)

17:00h – 18:00h

Xestión Ambiental

(9T)

Marketing (1P)




18:00h – 19:00h

Inglés II (1TI)

Marketing (2P)




19:00h – 20:00h

Inglés II (2TI)

Novas tecnoloxías

separativas (7P)




20:00h – 21:00h

Novas tecnoloxías

separativas (2TI)

Novas tecnoloxías

separativas (8P)



8

2010 23 novembro 24 novembro 25 novembro martes mércores xoves 10:00h – 11:00h

Xestión produción (1T)


11:00h – 12:00h



Xestión produción (1TI)

12:00h – 13:00h

Xestión produción (1P)


Xestión produción (2 TI)

16:00h – 17:00h

Marketing (3P)


Francés II (1T)

17:00h – 18:00h

Marketing (4P)


Francés II (2T)

18:00h – 19:00h



19:00h – 20:00h



20:00h – 21:00h



2010 30 novembro 1 decembro 2 decembro martes mércores xoves 16:00h – 17:00h

Tratamiento datos (2T)

Marketing (5P)

Francés II (3T)

17:00h – 18:00h


Marketing (6P)

Francés II (4T)

18:00h – 19:00h


Marketing (7P)


19:00h – 20:00h


Marketing (8P)


20:00h – 21:00h


Prop. reolóxicas /Productos interés farmacéutico (1T)

2010 9 decembro 10 decembro xoves venres 16:00h – 17:00h

Francés II (5T)


17:00h – 18:00h

Francés II (6T)


18:00h – 19:00h

Xestión ambiental (1P)


19:00h – 20:00h



20:00h – 21:00h



9

2010 14 decembro 15 decembro 16 decembro martes mércores xoves 16:00h – 17:00h


Xestión Ambiental (4P)

Francés II

17:00h – 18:00h

Marketing (9P)

Xestión Ambiental (5P)

Francés II

18:00h – 19:00h

Marketing (10P)


(6P)


(9P) 19:00h – 20:00h

Marketing (11P)


(7P)


(10P) 20:00h – 21:00h

Marketing (12P)


(8P)


(11P) 2010 21 decembro 22 decembro martes mércores 10:00h – 11:00h

Marketing (1TI)

11:00h – 12:00h

Marketing (2TI)

12:00h – 13:00h

Marketing (3TI)

16:00h – 17:00h


Tratamento datos (1P)

17:00h – 18:00h



18:00h – 19:00h



19:00h – 20:00h



20:00h – 21:00h



10

2011 11 xaneiro 12 xaneiro 13 xaneiro martes mércores xoves 10:00h – 11:00h

Deseño de instalacións /Automatización na

xestión (1TI)

Xestión ambiental (1TI)

Tratamento datos (1TI)

11:00h – 12:00h


(2TI)



12:00h – 13:00h


(3TI)



16:00h – 17:00h



Francés II (3P)

17:00h – 18:00h



Francés II (4P)

18:00h – 19:00h


Análise sensorial (1P)


19:00h – 20:00h




20:00h – 21:00h



Prop. Reolóxicas /Productos interés farmacéutico (6T)


Prop. reolóxicas /Productos interés

farmacéutico (1 TI)

11:00h – 12:00h

Prop. Reolóxicas /Productos interés


12:00h – 13:00h

Prop. reolóxicas /Productos interés


16:00h – 17:00h



Francés II (5P)

17:00h – 18:00h



Francés II (6P)

18:00h – 19:00h


Prop. reolóxicas /Productos interés farmacéutico (1P)


19:00h – 20:00h




20:00h – 21:00h




11


Análise sensorial (1TI)



11:00h – 12:00h

Análise sensorial (2 TI)



12:00h – 13:00h



13:00h – 14:00h

Nutrición e saúde / Deseño arquitectónico

(1T)


(1P)

Nutrición e saúde/ Deseño arquitectónico

(1TI) 16:00h – 17:00h

Nutrición e saude / Deseño arquitectónico

(2T)

Nutrición e saude)/ Deseño arquitectónico

(2P)

Francés II (7P)

17:00h – 18:00h


(3T)


(3P)

Francés II (8P)

18:00h – 19:00h


(4T)


(4P)

Nutrición e saúde/ Deseño arqutectónico

(7P) 19:00h – 20:00h


(5T)

Nutrición e saude/ Deseño arquitectónico

(5P)


(8P) 20:00h – 21:00h


(6T)


(6P)


(2TI)

12

AAuullaass ee llaabboorraattoorriiooss

CCllaasseess tteeóórriiccaass:: As clases teóricas impartiránse na Aula “Luciano Sánchez” do IBADER, agás Francés II que será na Aula 13 da Facultade de Humanidades. CCllaasseess pprrááccttiiccaass::

MMAATTEERRIIAA

PPRRÁÁCCTTIICCAA

LLOOCCAALLIIZZAACCIIÓÓNN

Análise sensorial na industria láctea

1P, 2P, 3P, 4P, 5P, 6P, 7P, 8P

Sala de cata. P.IV. Facultade de Veterinaria

Automatización na xestión da información en laboratorios

1P, 2P, 3P, 4P, 5P, 6P, 7P, 8P, 9P, 10P, 11P, 12P

Aula de informática 3. Facultade de Ciencias

Deseño arquitectónico e sostenibilidade na industria láctea

1P, 2P, 3P, 4P, 5P, 6P, 7P, 8P

IBADER

Deseño de instalacións agroindustriais

1P, 2P, 3P, 4P, 5P, 6P, 7P, 8P, 9P, 10P, 11P, 12P

Visitas técnicas

Deseño estatístico de experimentos e análise de resultados

1P, 2P, 3P, 4P, 5P, 6P, 7P, 8P, 9P, 10P, 11P, 12P


Instalacións complementarias das industrias agroalimentarias

1P, 2P, 3P, 4P, 5P, 6P, 7P, 8P

Visitas técnicas

Lexislación agroalimentaria 1P, 2P, 3P, 4P, 5P, 6P, 7P, 8P

IBADER

Lingua para a comunicación: Francés II

1P, 2P, 3P, 4P, 5P, 6P, 7P, 8P

Aula 13. Facultade de Humanidades

Lingua para a comunicación: Inglés II

1P, 2P, 3P, 4P, 5P, 6P, 7P, 8P

IBADER

Marketing de productos lácteos 1P, 2P, 3P, 4P, 5P, 6P, 7P, 8P, 9P, 10P, 11P, 12P

IBADER

Novas tecnoloxías separativas. Filtración tangencial na ind. láctea

1P, 2P, 3P, 4P, 5P, 6P, 7P, 8P

Aula de Productos Lácteos

Nutrición e saúde 1P, 2P, 3P, 4P, 5P, 6P, 7P, 8P

IBADER

Optimización industrial 1P, 2P, 3P, 4P, 5P, 6P, 7P, 8P

IBADER

Organización e xestión da empresa alimentaria

1P, 2P, 3P, 4P, 5P, 6P, 7P, 8P, 9P, 10P, 11P, 12P

IBADER

Política agraria e alimentaria 1P, 2P, 3P, 4P, 5P, 6P, 7P, 8P

IBADER

Productos de interés farmacéutico derivados da lactosa

1P, 2P, 3P, 4P, 5P, 6P, 7P, 8P, 9P, 10P, 11P, 12P

Propiedades reolóxicas e ópticas dos productos lácteos

1P, 2P, 3P, 4P, 5P, 6P, 7P, 8P, 9P, 10P, 11P, 12P

1P – 8P: Laboratorio de propiedades físicas. Aula de Productos Lácteos 9P – 12P: Laboratorio de Química Física. Facultade de Ciencias

Tratamento de datos 1P, 2P, 3P, 4P, 5P, 6P, 7P, 8P, 9P, 10P, 11P, 12P


13

MMAATTEERRIIAA

PPRRÁÁCCTTIICCAA

LLOOCCAALLIIZZAACCIIÓÓNN

Xestión ambiental en industrias lácteas

1P, 2P, 3P, 4P, 5P, 6P, 7P, 8P, 9P, 10P, 11P, 12P

1P – 4P: Visita técnica 5P – 8P: Laboratorio de Fitotecnia. Escola Politécnica Superior 9P – 12P: Visita técnica

Xestión da produción e estudo de fluxos

1P, 2P, 3P, 4P, 5P, 6P, 7P, 8P

IBADER

14

PPrrooggrraammaass mmaatteerriiaass 33ºº CCuuaaddrriimmeessttrree

OObbrriiggaattoorriiaass::

MMAATTEERRIIAA HHOORRAASS PPRREESSEENNCCIIAAIISS

Lingua para a comunicación: Francés II 6T + 8P + 2TI

Lingua para a comunicación: Inglés II 6T + 8P + 2TI

Marketing de productos lácteos 9T + 12P + 3TI

Optimización industrial 6T + 8P + 2TI

Organización e xestión da empresa alimentaria 9T + 12P + 3TI

Política agraria e alimentaria 6T + 8P + 2TI

Xestión ambiental en industrias lácteas 9T + 12P + 3TI

Xestión da produción e estudo de fluxos 6T + 8P + 2TI

OOppttaattiivvaass::

MMAATTEERRIIAA HHOORRAASS PPRREESSEENNCCIIAAIISS

Análise sensorial na industria láctea 6T + 8P + 2TI


9T + 12P + 3TI


6T + 8P + 2TI

Deseño de instalacións agroindustriais 9T + 12P + 3TI


9T + 12P + 3TI


6T + 8P + 2TI

Lexislación agroalimentaria 6T + 8P + 2TI

Novas tecnoloxías separativas. Filtración tanxencial 6T + 8P + 2TI

Nutrición e saúde 6T + 8P + 2TI


9T + 12P + 3TI


9T + 12P + 3TI

Tratamento de datos 9T + 12P + 3TI

15

AANNÁÁLLIISSEE SSEENNSSOORRIIAALL NNAA IINNDDUUSSTTRRIIAA LLÁÁCCTTEEAA

CCóóddiiggoo:: 221122

Área de coñecemento: Tecnoloxía dos alimentos Departamento: Química analítica, Nutrición e Bromatoloxía Descrición da materia: Concepto de calidade. Fisioloxía da percepción. Aspectos metodolóxicos da análise sensorial. Aplicacións na industria agroalimentaria. Casos prácticos. Métodos instrumentais complementarios. Horas presenciais Expositivas: 6 Interactivas: 8 Titorías: 2 Profesores e titorías Mª Ángeles Romero Rodríguez Doutora en Farmacia. Facultade de Ciencias. Avda. Alfonso X El Sabio, s/n. 27002 Lugo. España. Tlf. 982 285871 ext-22421 Fax. 982 285872 e-mail: [email protected] Mª Paz Fernández-Albalat Ruiz Doutora en Veterinaria. Aula de Produtos Lácteos. Recinto Ferial de Lugo. Avda. De la Fábrica de la Luz, s/n. 27004 Lugo. España. Tlf. 982 252231 ext-21313 Fax. 982 251611 e-mail: [email protected] Obxectivos - Coñecer os diferentes compoñentes da calidade na Industria Alimentaria, facendo un

especial fincapé na calidade sensorial. - Analizar os mecanismos que integran a fisioloxía da percepción, así como os

factores que lles afectan. - Adquirir os coñecementos necesarios para poder seleccionar e entrenar un panel de

cata técnico. - Estudar as distintas probas existentes, a súa aplicación e o tratamento estadístico

axeitado ós datos obtidos. - Ser capaz de planificar un estudio sensorial completo, adaptado a cada problema en

concreto. - Facilitar información bibliográfica e enlaces de interese que permitan profundizar en

determinadas cuestións. Programa de teoría I.- Concepto de calidade:

1.- Evolución do concepto de calidade sensorial. 2.- Definicións básicas.

II.- Fisioloxía da percepción. 1.- Receptor sensorial. Potencial receptor.

16

2.- Fisioloxía da vista. - Ceguera para as cores.

3.- Fisioloxía do gusto. 3.1.- Transmisión das sensacións gustativas ó sistema nervioso central. 3.2.- Relación olfato gusto.

4.- Fisioloxía do olfato. 4.1.- Adaptación. 4.2.- Transmisión de sensacións olfatorias ó sistema nervioso central.

III.- Aspectos metodolóxicos da Análise Sensorial: 1.- Grupo de suxeitos analítico:

1.1.- Fase preliminar. 1.2.- Constitución do grupo analítico:

A.- Preselección. B.- Selección. C.- Entrenamento. D.- Comprobación.

1.3.- Conservación do grupo. 2.- O entorno da medida sensorial:

2.1.- O material. 2.1.1.- Material de preparación e distribución. 2.1.2.- Material informático.

2.2.- Os locais: 2.2.1.- Local de prueba. 2.2.2.- Local de preparación.

3.- As mostras. 4.- O responsable:

4.1.- Responsable. 4.2.- Animador. 4.3.- Persoal de servizo.

5.- Tipos de probas: 5.1.- Probas discriminativas. 5.2.- Probas descriptivas.

6.- Preparación dunha sesión: 6.1.- Preparación preliminar. 6.2.- Preparación das mostras. 6.3.- Preparación da sala.

7.- Tratamento de datos. IV.- Estudos de consumidores:

1.- Grupo de suxeitos: 2.- O entorno. 3.- As mostras. 4.- O responsable. 5.- Tipos de probas. 6.- Preparación dunha sesión. 7.- Tratamento de datos.

V.- Aplicacións na industria agroalimentaria. Casos prácticos. VI.- Métodos instrumentais complementarios. Programa de prácticas

1. Probas de avaliación da agudeza sensorial. 2. Desenvolvemento práctico dos diferentes tests empregados na análise

sensorial: Probas discriminativas. Probas descriptivas.

17

3. Identificación dos atributos en diferentes produtos. 4. Casos prácticos:

Deseño de probas sensoriais en función de problemas reais presentados. Tratamento estatístico dos datos obtidos.

Competencias que debe adquirir o alumno

Coñecer o concepto de calidade e a súa evolución ó longo do tempo. Estudar os procesos implicados na fisioloxía da percepción. Adquirir os coñecementos relativos ós aspectos metodolóxicos da análise

sensorial. Estudar os posibles campos de aplicación na industria agroalimentaria. Ser capaz de levar a cabo casos prácticos. Coñecer os métodos instrumentais complementarios.

Metodoloxía da ensinanza A materia consta de 3 créditos ECTS. Para abordar os contidos utilizaránse as clases expositivas o teóricas, as clases interactivas (clases prácticas e realización de traballos individuais e/o en grupo) titorías e examen. Nas clases teóricas, básicamente, estableceránse os fundamentos da materia en función de todo o descrito nos contidos da materia. En canto á realización de traballos, éstos serán individuais o en grupo. Os temas son propostos polas profesoras o polo alumnado. Estos traballos serán expostos na aula abríndose unha quenda de debate entre os autores do traballo, as profesoras e o resto do alumnado. As clases prácticas son o complemento imprescindible nesta materia. A asistencia do alumno a estas prácticas permitirálle compretar a súa formación nesta materia. Finalmente, as titorías, nas cales o alumno pode consultar todas as dudas surxidas ao longo do desenvolvemento da materia, e la realización do examen para evaluar os coñecementos adquiridos do alumno, completan a metodoloxía. Sistema de avaliación da aprendizaxe É imprescindible a realización das prácticas para poder presentarse ao examen da materia. O examen teórico supón o 40% da nota final pero exisirase un mínimo dun 5.0 para poder valorar o resto dos méritos. Entre os méritos a ter en conta encóntrase a asistencia as clases expositivas (20%), e a asistencia a clases prácticas (40%). En caso de ter que ir á recuperación da materia, seguirá sendo imprescindible haber asistido á totalidad das clases prácticas. Bibliografía Amerine, M.A.; Pangborn, R.M.; Roessler, E.B. (1965). “Principles of sensory

evaluation of foods”. Ed. Academic Press. New York and London. Anzaldúa-Morales, A. (1994). “La evaluación sensorial de los alimentos en la

teoría y la práctica”. Ed. Acribia. ISBN: 84-200-0767-6. Zaragoza. España. A.S.T.M. (1968). “Manual of sensory testing methods”. A.S.T.M.; S.T.P., Nº 434. Ibáñez, F.C.; Barcina, Y. (2001). “Análisis sensorial de alimentos: métodos y

aplicaciones”. Ed. Springer. ISBN 84-07-00801-X. Barcelona. España.

18

IDF (International Dairy Federation) (1997). Standard 99C: 1997. Sensory Evaluation of Dairy Products by Scoring.

Lyon, D.H.; Francombe, M.A.; Hardell, T.A.; Lawson, K. (1992). “Guidelines for sensory analysis in food product development and quality control”. Ed. Chapman and Hall. London.

Sancho, J.; Bota, E.; de Castro, J.J. (1999). “Introducción al análisis sensorial de los alimentos”. Edicions Universitat de Barcelona. ISBN 84-8338-052-8. Barcelona.

Stone, H.; Sidel, J.L. (1993). “Sensory evaluation practices”. Ed. Academic Press. ISBN 0-12-672482-2. California.

UNE (1986). “Análisis sensorial. Términos y definiciones. UNE 87-001-86”. Instituto Nacional de Racionalización y Normalización. Madrid, diciembre 1986.

UNE (1994). “Análisis sensorial. Vocabulario. UNE 87-001-94”. Instituto Nacional de Racionalización y Normalización. Madrid, octubre 1994.

UNE (1995). “Análisis sensorial. Metodología: método de investigación de la sensibilidad gustativa. UNE 87-003-95”. Instituto Nacional de Racionalización y Normalización. Madrid, enero 1995.

19

AAUUTTOOMMAATTIIZZAACCIIÓÓNN NNAA XXEESSTTIIÓÓNN DDAA IINNFFOORRMMAACCIIÓÓNN EENN LLAABBOORRAATTOORRIIOOSS

CCoodd.. 221144

Área de coñecemento: Ciencias da Computación e Intelixencia Artificial Departamento: Electrónica e Computación Descrición da Materia: A materia trata de proporcionar unha perspectiva moderna da xestión da información xerada no seo dun laboratorio, fundamentalmente no que atinxe ós procesos de adquisición automática, procesado e visualización de datos mediante instrumentación electrónica, facendo énfase no emprego de computadoras en todos estes procesos. Horas presenciais Expositivas: 9 Interactivas: 12 Titorías: 3 Profesores e titorías José Luis Correa Pombo ([email protected]) Obxectivos Preténdese proporcionar ó alumno unha perspectiva xeral dos problemas involucrados na xestión da información naqueles laboratorios que se integran nun proceso de produción. As solucións proporcionadas parten da automatización das diversas actividades desenvolvidas no laboratorio. Comézase pola adquisición de datos mediante a instrumentación electrónica axeitada, a súa conversión nun conxunto de sinais dixitais, e o seu procesamento posterior, para rematar na etapa de visualización. Estes obxectivos son cubertos polos temas 1, 2 e 3 do programa. Nunha segunda parte da materia (temas 4 e 5) do programa, se lle presentarán ó alumno estratexias e ferramentas útiles na xestión integral do laboratorio, incorporando na xestión o conxunto de actividades desenvolvidas nun laboratorio. Programa de teoría

1. Xestión da información en laboratorios: Problemas da xestión tradicional, vantaxes derivadas da automatización.

2. Adquisición e monitorización de sinais: Emprego de tarxetas de adquisición, mostraxe e cuantificación de sinais continuas, e a súa reconstrucción.

3. Tratamento dixital de datos: ferramentas para a visualización de datos, análise no dominio da frecuencia, deseño de filtros dixitais.

4. Sistemas software para a xestión da información no laboratorio: xestión de mostras e informes.

Programa de prácticas

1. Programación e cálculo en Matlab: Deseño de interfaces gráficas. 2. Adquisición e Monitorización de sinais de control: Emprego de tarxetas de

adquisición, mostraxe e cuantificación de sinais continuos. 3. Tratamento dixital de datos:

a. Ferramentas para a visualización de datos, b. Análise en frecuencia (Transformada de Fourier), c. Deseño de filtros dixitais.

20

4. Monitorización de sinais biolóxicos: Adquisición e análise dun sinal: a. Detección e control do valor da temperatura dun líquido (leite). b. Exemplo dun sistema de bioluminiscencia para detectar a concentración

de células somáticas en leite fresco como indicativo da súa calidade. c. Deseño dunha pequena estación meteorolóxica.

Seminario de nivelación Dada a disparidade de coñecementos en informática que poidan presentar os alumnos que accedan a esta materia, o obxectivo deste seminario será o de proporcionar unha información básica e preparar ó alumno en destrezas básicas de cara o correcto desenvolvemento das prácticas. A través diste seminario os alumnos disporán dun maior número de horas guiadas por un profesor para adquirir coñecementos básicos que lles sexan de axuda para o correcto estudio da materia. Se ben o obxectivo de este seminario está claro, o seu contido poderá depender do nivel real inicial do alumnado en xeral. Competencias que debe adquirir o alumno

Comprender o proceso de adquisición e monitorización de sinais, e a forma na que a computadora contribúe a automatización de dito proceso.

Poder deseñar e implementar as etapas necesarias para o procesado dixital básico de sinais, que remata na visualización da información relevante nun laboratorio.

Coñecer as ferramentas software dispoñibles para a xestión e almacenamento de información de laboratorio.

Manexar a bibliografía e Internet como fonte de documentación. Metodoloxía da ensinanza Empregaranse clases maxistrais, prácticas de laboratorio, titorías e traballos. Sistema de avaliación da aprendizaxe Asistencia: Eliminatorio Exame final: 30% Memoria de prácticas: 40% Participación en clase e titorías: 10% Traballo: 10%. Bibliografía

A. V. OPPENHEIM, A. S. WILLSKY Y S. H. NAWAB. Señales y sistemas. Editorial: Prentice-Hall. 1998

J. G. PROAKIS, D. G. MANOLAKIS. Tratamiento digital de señales. Principios, algoritmos y aplicaciones (3/ edición). Editorial: Prentice-Hall. 1998

C. S. BURRUS, J. H. MCCLELLAN, A. V. OPPENHEIM, T. W. PARKS, R. W. SCHAFER, H. W. SCHUESSLER. Ejercicios de tratamiento de la señal utilizando matlab v.4. Editorial: Prentice-Hall. 1998.

A. MAUEL, D. BIEL, J. OLIVE, J. PRAT, F. SANCHEZ. Instrumentación virtual. Adquisición, procesado y análisis de señales. Ediciones UPC. 2001.

21

DDEESSEEÑÑOO AARRQQUUIITTEECCTTÓÓNNIICCOO EE SSOOSSTTEENNIIBBIILLIIDDAADDEE NNAA IINNDDUUSSTTRRIIAA

LLÁÁCCTTEEAA

CCoodd.. 221155

Área de coñecemento: Departamento: Descrición da materia: Solucións construtivas. Equipamento. Uso de enerxías alternativas: autoabastecemento enerxético. Normativas. Horas presenciais Expositivas: 6 Interactivas: 8 Titorías: 2 Profesores e titorías Silvia Gómez Barreiro Doutora en Física Aplicada. Centro Superior de Estudos Galegos. Feáns 152. 15190 A Coruña. Tlf. 981-137346 Fax. 981-137347 e-mail: [email protected] Obxectivos A sostenibilidade como concepto é sen dúbida unha das ideas máis importantes do noso tempo. Aceptar a necesidade de utilizar de forma racional os recursos do planeta, para poder entregalo en condicións dignas ós nosos herdeiros, é unha proposta de tal envergadura, que nos obriga á reflexión e a establecer pautas de comportamento acordes con este concepto en todos os ámbitos da actividade humana. Polo tanto os obxectivos relacionados directamente coa materia que se pretenden alcanzar son os seguintes: Acercar ós alumnos unha panorámica xeral da situación actual da sostenibilidade

na industria láctea Encontrar solucións construtivas adaptadas á industria alimentaria coas que

conseguir un desenvolvemento o máis sostible posible do sector Mostrar como, cun equipamento axeitado e o uso de enerxías alternativas, pódese

chegar a un autoabastecemento enerxético nunha planta industrial deste tipo Dar a coñecer as normativas aplicables do novo código técnico da edificación no

que xa se inclúen parte destes conceptos Lograr que os alumnos coñezan e utilicen os conceptos básicos de sostenibilidade

e aforro enerxético. De carácter máis profesional e aptitudinal: Contribuir a que os alumnos desenvolvan na súa posterior actividade no campo da

industria láctea, concienciados da importancia do aproveitamento enerxético e dos recursos naturais, tanto desde o deseño da planta como do seu posterior uso.

Fomentar nos alumnos o traballo en equipo de maneira que, aínda que cada individuo teña un labor propio que realizar, as tarefas se leven a cabo en cada grupo de forma coordinada e con coñecemento exacto por parte de cada compoñente dos obxectivos comúns e das tarefas particulares do resto de membros.

22

Despertar nos alumnos o espíritu crítico, de forma que a análise do propio labor realizado e da do entorno laboral máis próximo sirva para xerar novas iniciativas que permitan mellorar o rendimento dos esforzos desenvolvidos.

Programa de teoría

1. Solucións construtivas: 1.1. Orientación óptima. 1.2. Eficiencia enerxética. 1.3. Illamento da planta. 1.4. Inercia térmica. 1.5. Acondicionamento térmico natural. 1.6. Adaptación a condicións climáticas cambiantes. 1.7. Técnicas para a conservación da enerxía en edificios. 1.8. Sistemas pasivos para calefacción e o enfriamento en edificios. 1.9. Ventilación natural térmicamente eficiente.

2. Equipamento: 2.1. Sistemas de control domótico. 2.2. Sistemas de iluminación de alta eficiencia enerxética. 2.3. Sistemas de calefacción de alta eficiencia enerxética. 2.4. Tecnoloxía e maquinaria de alta eficiencia enerxética.

3. Uso de enerxías alternativas: autoabastecemento enerxético: 3.1. Uso de enerxía solar térmica en procesos industriais lácteos:

Tratamentos térmicos e limpeza. 3.2. Uso racional da auga nas industrias lácteas. 3.3. Eficiencia enerxética no proceso alimenticio. 3.4. Casos prácticos (industria láctea Tyras S.A. Grecia,…). 3.5. O autoabastecemento de enerxía eléctrica parcial ou total. 3.6. Análise de posibilidades na industria láctea. 3.7. Sistemas solares fotovoltaicos. 3.8. Sistemas integrados ó edificio e sistemas adosados. 3.9. O autoabastecemento de auga quente para uso en planta.

4. Normativas: 4.1. Política Medioambiental. 4.2. Parques industriais ecolóxicos. 4.3. Novo código técnico da edificación

Seminarios / Casos prácticos A materia preséntase de forma eminentemente práctica. Ó longo das clases analizaránse casos prácticos tanto do sector industrial como doméstico para ilustrar e comprender mellor os conceptos desenvolvidos nas clases teóricas. Traballos en grupo Unha vez rematadas as clases, os alumnos realizarán un pequeno proxecto de deseño dunha planta industrial no que se inclúan parte dos conceptos desenvolvidos durante as clases. Ditos traballos presentaranse en común nas últimas sesións para poder discutir acerca deles e aportar ideas e críticas construtivas.

Competencias que debe adquirir o alumno Á vista dos obxectivos propostos, os alumnos deben ser capaces de realizar con destreza, ó finalizar o periodo lectivo, as seguintes actividades: Específicas: Realizar un deseño experimental. Confeccionar un informe sobre un estudio experimental realizado.

23

Xerais: Utilizar con soltura as tecnoloxías da información. Xerar unha opinión mediante o uso de bases racionais argumentadas e do

exercicio reflexivo. Metodoloxía da ensinanza A metodoloxía da ensinanza estructurarase en clases maxistrais e a realización de traballos por parte dos alumnos. A materia preséntase de forma eminentemente práctica. Ó longo das clases analizaránse casos prácticos tanto do sector industrial como doméstico para ilustrar e comprender mellor os conceptos desenvolvidos nas clases teóricas. Unha vez rematadas as clases, os alumnos realizarán un pequeno proxecto de deseño dunha planta industrial no que se inclúan parte dos conceptos desenvolvidos durante as clases. Ditos traballos presentaranse en común nas últimas sesións para poder discutir acerca deles e aportar ideas e críticas construtivas. Bibliografía

Burkerry, P. “Building for energy conservation” The Architectural Press, Londres, 1978. Existe trad. española titulada AHORRO DE ENERGIA, Ed. Blume, Barcelona, 1983

Cadiergues, R. “Aislamiento y proteccion de las construcciones”, Ed. Gustavo Gili, Barcelona, 1959.

Croiset, M. “Humedad y temperatura en los edificios”, Editores Técnicos Asociados, Barcelona, 1976 (=1975). Trad. de L'YGROTERMIQUE DANS LE BATIMENT, Ed. Eyrolles, París.

García Arroyo, A: “Bases para el diseño Solar pasivo” CSIC-Instituto Eduardo-Torroja Madrid (1993)

García Tolosana, G.; Serra María-Tomé, J. “Acondicionamiento termico y acustico”. De la colec. Curso de Rehabilitación nº 8. Ed. Servicio de Publicaciones del C.O.A.M. Madrid, 1984.

González, N.; Bedoya, F.J.; Frutos, C. “Técnicas Arquitectónicas y constructivas de acondicionamiento ambiental”. Madrid, Murilla-Lería (1997).

Lam, W.E. “Sunlight as a formgiver for Architectura”. . Ed. Vonier, Washington, 1983

Markus, T.A. y Morris, “E.N. Buildings, climate and energy”, Pitman Publ. Ltd., Londres, 1980.

Navarro, F. “Sobre iluminación natural en arquitectura”. Secretariado Publicaciones. Universidad de Sevilla, 1983.

Olgyay, V. “Arquitectura y Clima”. Gustavo Gili, 1998. Pinilla Velasco, F. “Diseño de cerramientos en la edificacion: analisis y

comportamiento higrotermico”. Servicio de Publicaciones del C.O.A.M. Madrid, 1983.

Serra, J.; Viti, A. “Cursillo sobre la aplicacion practica de la NBE-CT- 79”. Servicio de Publicaciones del C.O.A.M. Madrid, 1980.

Threlkeid, J. L. "Ingeniería del Ámbito térmico” Prentice Hall International, 1973. Yañez, G. “Energía solar, edificación y clima”. Ministerio de Obras Públicas y

Urbanismo, Madrid ,1982

24

DDEESSEEÑÑOO DDEE IINNSSTTAALLAACCIIÓÓNNSS AAGGRROOIINNDDUUSSTTRRIIAAIISS

CCoodd.. 221177

Área de coñecemento: Enxeñería Agroforestal Departamento: Enxeñería Agroforestal Descrición da Materia: Materia técnica onde se impartirán coñecementos da enxeñería das industrias lácteas, centrándose especialmente no seu deseño e dimensionamento. Horas presenciais Expositivas: 9 Interactivas: 12 Titorías: 3 Profesores e titorías Julio Gómez Fernández ([email protected]) Obxectivos deseño e implementación dos principais tipos de industrias lácteas. Parte fundamental dos coñecementos que necesita o enxeñeiro proxectista e de planta.. Programa de teoría TEMA 1.- O deseño na industria láctea. TEMA 2.- Deseño da planta de proceso, fases. TEMA 3.- Materiais de acabado e execución dos mesmos. TEMA 4.- Tipos de industrias lácteas TEMA 5.- Deseño e implementación dos procesos de recepción e tratamentos previos do leite TEMA 6.- Deseño e implementación dos procesos de esterilización e envasado do leite TEMA 7.- Deseño e implementación dos procesos de fabricación dos produtos lácteos. Programa de prácticas Visita a industrias lácteas: queixería, leite de longa duración, leite en po e fábrica de leite condensado. Deseño práctico dunha liña de proceso de produtos lácteos Competencias que debe adquirir o alumno Capacidade para deseñar e proxectar industrias lácteas e levar a dirección técnica dos acabados e maquinaria. Bibliografía - DISEÑO DE INDUSTRIAS AGROALIMENTARIAS.- A. López.- AMV. Ediciones.-

Madrid 1.990. - DISEÑO Y CONSTRUCCION DE INDUSTRIAS AGROALIMENTARIAS.- E. García

Vaquero.- Ed. Mundi-Prensa.- Madrid 1.993.I - INDUSTRIAS DE LA ALIMENTACION.- E. Rguez. - Ed. Bellisco.- Madrid 1.990. - NUEVO MANUAL DE INDUSTRIAS ALIMENTARIAS.- I. Cenzano.- AMV.

Ediciones.- Madrid 1.993.

25

- CURSO DE INDUSTRIAS LACTEAS.- A. Madrid.- AMV. Ediciones.- Madrid 1.996 - MANUAL DE TECNOLOGIA QUESERA.- A. Madrid.- AMV. Ediciones.- Madrid

1.990 - MANUAL DE INDUSTRIAS LACTEAS.- Alfa-Laval.- AMV. Ediciones.- Madrid 1.990 - MANUAL DE INDUSTRIAS LACTEAS.- Tetra Pak.- AMV. Ediciones.- Madrid 1.996 - PROCESOS DE ELABORACION DE ALIMENTOS Y BEBIDAS.- M. T. Sánchez.-

Edicion AMV ed. y Mundi-Prensa, Madrid. 2003

26

DDEESSEEÑÑOO EESSTTAATTÍÍSSTTIICCOO DDEE EEXXPPEERRIIMMEENNTTOOSS EE AANNÁÁLLIISSEE DDEE

RREESSUULLTTAADDOOSS

CCoodd.. 221100

Área de coñecemento: Estadística e Investigación Operativa Departamento: Estadística e Investigación Operativa Descrición da Materia: O obxectivo é dar a coñecer os principais modelos de deseño experimental clásicos, así como as técnicas de inferencia estatística asociadas a estes modelos e as súas aplicacións. A finalidade principal destas técnicas estatísticas é a resolución de problemas relativos á comparación de varias medias (con distintos deseños experimentais), os cales son frecuentes no ámbito das industrias alimenticias. Horas presenciais Expositivas: 9 Interactivas: 12 Titorías: 3 Profesores e titorías

Despacho Extensión Correo (F. Ciencias) (Tel. 982285900) Luis Alberto Ramil Novo 1.24 24060 [email protected] Antonio Sampayo Flores 1.24 24060 [email protected] Obxectivos O obxectivo xeral é dar a coñecer as técnicas básicas de Estadística Aplicada de uso máis común para o deseño de experimentos e a analise dos resultados. 1. A análise descritiva e exploratoria. Os métodos e ideas necesarios para presentar, describir e explorar conxuntos de datos, utilizando táboas, gráficos ou resumos numéricos. 2. A modelización estatística. A descrición de fenómenos reais nos que intervén o azar mediante modelos probabilísticos. Estes modelos estímanse mediante as técnicas de inferencia estatística, nas cales se utiliza a linguaxe da probabilidade, polo que é necesario introducir os conceptos asociados. 3. As técnicas de deseño experimental. Son métodos de selección da mostra. O método a empregar depende das características do problema e a análise estatística dos datos resultantes depende do procedemento de selección da mostra. 4. Os métodos de estimación e os de contrastación de hipóteses. A estimación do modelo probabilístico que describe o fenómeno de estudio debe buscar precisión, a contrastación de hipóteses persigue xeralmente a simplificación do modelo. As técnicas de contrastación de hipóteses tamén son de utilidade para examinar a validez do modelo empregado para a análise dos datos, xa que poideran non ser correctas as suposicións básicas asumidas. 5. O emprego de programas informáticos para os cálculos estatísticos. O programa SPSS permite facer a maioría das análises estatísticas correspondentes as técnicas incluídas no programa desta materia a través de menús.

27

Obxectivos específicos O programa desta materia está organizado en cinco unidades, que se describen a continuación. Unidade 1. Terminoloxía e metodoloxía básicas Esta unidade é unha introdución na que se presentan os conceptos e métodos básicos para a análise de datos, que son esenciais para entender os problemas de deseño e análise de experimentos. Nos capítulos restantes introduciránse outros conceptos máis específicos. Unidade 2. Deseños cun factor principal En primeiro lugar, no capítulo 2, faise referencia ao modelo de análisise da varianza cun só factor de variación, ANOVA I, mediante a presentación do deseño completamente aleatorizado. A continuación, no capítulo 3, preséntanse os deseños nos que se introducen novas variables a utilizar como variables bloque, que teñen como obxectivo poder conseguir comparacións máis homoxéneas. Unha hipótese básica é que estas variables bloque non interaccionan entre sí. Cunha soa variable bloque obtéñense os deseños en bloques aleatorizados, con dous os deseños en cadrados latinos e con tres ou máis os deseños en cadrados greco-latinos. Unidade 3. Deseños con varios factores de interese e interaccións Esta unidade está dedicada aos deseños factoriais. Estes deseños utilízanse cando existen varios factores igualmente importantes que ademáis poden interaccionar entre sí. A súa característica principal é cruzar todos os niveis dos factores, o que permite utilizar de forma óptima a información dispoñible, así como estimar as interaccións se as houbera. No capítulo 4 estúdianse os modelos con dous ou máis factores e interacción. Comézase coa situación máis simple de dous factores, para a que se consideran os modelos sen replicación e con replicación. A continuación xeneralízanse os conceptos e métodos ao caso de máis de dous factores. O capítulo 5 está dedicado a un tipo especial de deseños factoriais con numerosas aplicacións na industria, os deseños 2k, nos que cada factor presenta dous niveis. Os deseños 2k permiten experimentar cun gran número de factores e son fáciles de fraccionar en bloques homoxéneos, favorecendo a experimentación secuencial. A formación de bloques é necesaria en moitos casos porque non é posible realizar todos os experimentos elementais que compoñen un experimento baixo as mesmas condicións. Para formar os bloques confúndense as interaccións, que se pensa non son importantes, cos factores bloque. O estudio da formación de bloques permite introducir a continuación de forma sinxela os deseños factoriais fraccionais, dado que a técnica de deseño, baseada en confundir efectos, é similar á de formación de bloques. O obxectivo dun deseño factorial fraccional é realizar só unha parte (fracción) do deseño completo que permita estudiar os efectos de interese. Ó estudar só unha fracción, o número de experimentos necesarios será moito menor do que requeriría un deseño factorial completo. A utilización de deseños fraccionais faise necesaria moitas veces, dado que o número de experimentos necesarios nos deseños 2k crece de forma exponencial co número de factores (como a propia notación indica), o que conleva que se o número de factores é elevado, o volume de experimentación requirido poda resultar prohibitivo. Unidade 4. Deseños aniñados Esta unidade está estructurada nun único capítulo (o sexto), nela estúdianse os deseños xerárquicos. Estes deseños caracterízanse porque certos factores aparecen aniñados ou xerarquizados dentro de outros, carecendo de sentido entón a idea de interacción entre eles. Ademáis, típicamente os niveles dos factores non son fixos, senón que se seleccionan ao azar dunha poboación. O modelo máis importante para analizar modelos con efectos aleatorios é o modelo de compoñentes da varianza.

28

Programa de teoría UNIDADE 1. TERMINOLOXÍA E METODOLOXÍA BÁSICAS

Tema 1. INTRODUCIÓN AO DESEÑO DE EXPERIMENTOS. Análise de datos de variables con distribución normal. Intervalos de confianza e tests de hipóteses baseados nunha e dúas mostras. Aplicacións no control de procesos industriais. Análise de relacións entre variables. Modelos de regresión lineares. Deseño estatístico de experimentos. Variables obxecto de estudo e alleas ao estudio. Elemento do deseño. Principios básicos: aleatorización, replicación, homoxeneización.

UNIDADE 2. DESEÑOS CUN FACTOR PRINCIPAL Tema 2. DESEÑOS CUN SÓ FACTOR Deseño completamente aleatorizado. Modelo de análise da varianza. Comparacións de medias. Análise da varianza e o test F. Validación do modelo Tema 3. DESEÑOS EN BLOQUES Deseño en bloques aleatorizados. Modelo de análise da varianza. Comparacións de medias. Análise da varianza e F tests. Validación do modelo. Deseños en cadrados latinos. Deseños en cadrados grecolatinos.

UNIDADE 3. DESEÑOS CON VARIOS FACTORES DE INTERESE E INTERACCIÓNS

Tema 4. DESEÑOS FACTORIAIS Deseños con dous factores. Modelo de análise da varianza. Análise da varianza e contrastes de hipóteses. Deseños con tres factores. Deseños factoriais xerais. Tema 5. DESEÑOS PARA O CONTROL E A MELLORA DA CALIDADE Deseños multifactoriais con dous niveis por factor: os deseños 2k. Replicación de deseños 2k. Bloques en deseños 2k. Fraccións de deseños 2k. Aplicacións no deseño e mellora de procesos industriais.

Programa de prácticas Laboratorio. ANÁLISE DE DATOS CO PROGRAMA SPSS Sesión 1. Xestión de ficheiros de datos. Menús de gráficos, análise estatística de datos dunha e dúas mostras, e de regresión lineal. Sesión 2. Menús de gráficos e de análise da varianza cun só factor. Sesión 3. Menú “modelo lineal xeral” para a análise de resultados dos deseños clásicos. Sesión 4. Resolución de casos prácticos. Competencias que debe adquirir o alumno Coñecer os modelos estatísticos necesarios para:

- problemas de inferencia estatística relativos a unha media, unha proporción ou unha varianza;

- problemas relativos á comparación de dúas medias, proporcións ou varianzas; e - problemas relativos á comparación de varias medias.

Ser capaces de: - Diferenciar en que circunstancias resulta axeitado aplicar cada un dos deseños

que figuran no programa da materia. - Deseñar cómo seleccionar a mostra. - Formular problemas en termos dos modelos estatísticos. - Propoñer métodos estatísticos para a resolución de problemas en base ós

modelos estatísticos.

29

- Realizar co SPSS os cálculos que requiran os métodos estatísticos para a resolución de problemas.

- Interpretar os resultados das análises estatísticas. - Redactar un informe cos resultados e conclusións máis relevantes.

Metodoloxía da ensinanza Nas clases sobre metodoloxía estatística as exposicións faranse mediante presentacións co ordenador que se complementarán coas explicacións necesarias, facendo uso da pizarra cando sexa conveniente, e coa resolución de problemas. As transparencias das presentacións de cada sesión estarán a disposición dos matriculados no curso antes de comezar a sesión correspondente. Nas clases de prácticas, que se centrarán na aprendizaxe do programa SPSS e na resolución de casos prácticos co SPSS, empregaránse uns guións que estarán a disposición dos matriculados antes de cada sesión de prácticas. Sistema de avaliación da aprendizaxe A avaliación farase en base a un traballo e a participacion activa nas clases. O traballo consistirá na recopilación e resolución dunha serie de problemas ou ben na resolución dun caso práctico. Durante o período de clases facilitarase un guión no que se indicará que tipo de problemas ou casos prácticos se poden elixir. A solución incluirá: a) a resolución razoada de problemas de natureza estatística, b) a utilización de menús SPSS para a obtención dos resultados. Bibliografía Teoría

Box, G. E. P.; Hunter, W. G. e Hunter, J. S. (2008). Estadística para investigadores. Diseño, innovación y descubrimiento. Editorial Reverté.

Kuehl, R. (2001). Diseño de experimentos. Principios estadísticos para el diseño y análisis de investigaciones. Thomson Learning.

Montgomery, C. D. (2002). Diseño y análisis de experimentos. Limusa-Wiley. Peña Sánchez de Rivera, D. (2002). Regresión y diseño de experimentos.

Alianza Editorial. Prat Bartés, A. e outros (1997). Métodos estadísticos. Control y mejora de la

calidad. Ediciones UPC. Prácticas

Pardo Merino, A. e Ruiz Díaz, M. A. (2005). Análisis de datos con SPSS 13 base. McGraw-Hill.

Vicente, M.L.; Girón, P.; Nieto, C. e Pérez, T. (2005). Diseño de experimentos. Soluciones con SAS y SPSS. Prentice Hall, Pearson Educación.

30

EESSTTAANNCCIIAA FFIINN DDEE EESSTTUUDDOOSS

CCoodd.. 113300

Área de coñecemento: Varias Departamento: Varios Créditos 16 ECTS Profesores e titorías O alumno terá un titor na Empresa que o introducirá no traballo habitual que se desenvolve na mesma. Tamén terá un titor na Universidade que o guiará nas dudas e na realización dunha memoria sobre a súa estadía. Obxectivos Contrastar e aplicar os coñecementos adquiridos nos catro Módulos do Máster na realidade concreta dunha empresa ou laboratorio relacionado co sector lácteo. Programa Os contidos do aprendizaxe serán variables en función do lugar onde se realice a estancia (envasadora de leite, fabricación de produtos lácteos, queixería, laboratorio de calidade, etc Competencias que debe adquirir o alumno Unha vez que o alumno adquiriu os coñecementos propostos nos Módulos anteriores, faise necesario situalo na realidade concreta dunha empresa ou laboatorio. Ante ela debe ser capaz de resolver problemas e aplicar as ferramentas necesarias para elo. Metodoloxía da ensinanza O alumno terá un titor na Empresa que o introducirá no traballo habitual que se desenvolve na mesma. Tamén terá un titor na Universidade que o guiará nas dudas e na realización dunha memoria sobre a súa estadía. O final da estadía o alumno deberá elaborar unha memoria do traballo realizado durante ese tempo Sistema de avaliación da aprendizaxe Farasae unha evaluación conxunta entre o titor da Empresa e o da Unviversidade.

31

IINNSSTTAALLAACCIIÓÓNNSS CCOOMMPPLLEEMMEENNTTAARRIIAASS DDAASS IINNDDUUSSTTRRIIAASS

AAGGRROOAALLIIMMEENNTTAARRIIAASS

CCoodd.. 221188

Área de coñecemento: Enxeñería Agroforestal Departamento: Enxeñería Agroforestal Descrición da Materia: materia teórico-práctica sobre as instalacións máis importantes das industrias lácteas. Horas presenciais Expositivas: 6 Interactivas: 8 Titorías: 2 Profesores e titorías Enrique Arbones Maciñeira ([email protected]) Obxectivos

Coñecemento da utilización, funcionamento e elementos constitutivos das instalacións básicas das industrias lácteas cun nivel que permita a elección dos equipos que as integran, así como o mantemento, control e deseño da instalación. Programa de teoría INSTALACIÓNS DE AIRE COMPRIMIDO. Aplicacións na agroindustria, en especial na industria láctea. Compresores: tipos, elección, salas de compresores. Acumuladores. Tratamento do aire comprimido. ALMACENAMIENTO E DISTRIBUCION DE COMBUSTIBLES LIQUIDOS Fornezo e descarga. Depósitos: emprazamento, tipos, elementos constructivos. Liñas de transporte. ALMACENAMIENTO E DISTRIBUCION DE COMBUSTIBLES GASEOSOS Tipos de gases. Liñas de distribución. Acometidas. Depósitos: emprazamento, tipos. Liñas de transporte de combustibles. CALDERAS: tipos, elección, salas. INSTALACIÓNS DE CALEFACCIÓN E AUGA QUENTE SANITARIA Sistemas de produción de AC e ACS. Temperaturas de produción. Consumos. Rede de distribución. INSTALACIÓNS DE VAPOR Aplicacións do vapor na industria agroalimentaria. Consumidores. Purgadores de condensado. Redes de distribución de vapor. Xeración de vapor. INSTALACIÓNS DE FRÍO. Necesidades de frío na industria láctea. Sistemas de producción de frío, fundamentos. Elementos das instalacións. Producción de moy baixas temperaturas Programa de prácticas Principais elementos e accesorios das instalacións e industrias lácteas. Instalacións de fontanería, saneamento e aire comprimido. Instalacións de frío. Instalacións de calor en industrias lácteas.

32

Visita a queixería, fábrica UHT e fábrica de leite condensada Competencias que debe adquirir o alumno Coñecemento da utilización, principios de funcionamento, elementos constitutivos, materiais e accesorios das instalacións das industrias lácteas, cun nivel que permita a elección dos equipos que as integran e o deseño da instalación, e nocións para o seu mantemento e control. Bibliografía básica ALONSO VALLE, F. (1996) “La seguridad en calderas”. Ed. Instituto Nacional de Seguridad e Higiene en el Trabajo. Madrid. ARBONES, E., GÓMEZ, J. y VAZQUEZ, E. 2.001. Las Instalaciones de Aire Comprimido en la Industria Agroalimentaria. Fundamentos Termodinámicos y Diseño. Ed Trymar. Lugo. BLANES, O. 1.990 “Manual de instalaciones neumáticas”. CEAC. Barcelona. CARNICER, E. 1.994 “Aire comprimido. Teoría y cálculo de las instalaciones”. Ed. Paraninfo. Madrid. ÇENGEL, Y. y BOLES, M. 1.996. Termodinámica. Tomos I y II. McGraw-Hill Interamericana Editores, S. A. México. CENTRO DE ESTUDIOS DE LA ENERGIA, 1983. “Compresores. Sistemas de distribución de aire comprimido”. Madrid. CENTRO DE ESTUDIOS DE LA ENERGÍA. (1983). “Manuales técnicos y de instrucción para conservación de energía. 2. Generación de vapor”. Ed. Centro de Estudios de la Energía. Madrid. CENTRO DE ESTUDIOS DE LA ENERGÍA. (1983). “Manuales técnicos y de instrucción para conservación de energía. 4. Aislamiento térmico”. Ed. Centro de Estudios de la Energía. Madrid. CREUS, A. (1997) “Instrumentación industrial”. Ed. Marcombo. Barcelona. GRIÑAN, J y otros, 1.991. Tratamiento de Aguas Residuales en la Industria Agroalimentaria. Colegio Oficial de Ingenieros Agrónomos de Murcia. Murcia. HASS, CH. 1990. Water quality and treatment. Ed. McGraw-Hill. New York. MADRID. Aprovechamiento de los subproductos cárnicos MINISTERIO DE INDUSTRIA, 1.991. Reglamento de Aparatos a Presión e Instrucciones Técnicas Complementarias. Madrid. MINISTERIO DE INDUSTRIA Y ENERGÍA. Reglamento de Instalaciones Térmicas en los edificios y sus Instrucciones Técnicas Complementarias ITE (1998). MINISTERIO DE INDUSTRIA Y ENERGÍA. Reglamento de Instalaciones de Calefacción, Climatización y Agua Caliente Sanitaria (R.D 1618/1980 de 4 de Julio) y sus Instrucciones Técnicas Complementarias (1981). MOPU, 1990. La Gestión de Residuos Industriales. Textos y Documentos de la Secretaría General de Medio Ambiente. MOPU. Madrid. MORAN, M.J. y SHAPIRO, H. N. 1.996. Fundamentos de Termodinámica Técnica. Editorial Reverté. Barcelona, España. RONALD V. GILES. 1967. Mecánica de los Fluidos e Hidráulica. Serie Schaum. Ed. McGraw-Hill.

33

LLEEXXIISSLLAACCIIÓÓNN AAGGRROOAALLIIMMEENNTTAARRIIAA

CCoodd.. 221166

Área de coñecemento: Economía, Socioloxía e Política Agraria Departamento: Economía Aplicada Descrición da Materia: Lexislación alimentaria comunitaria e española centrada nas industrias e produtos lácteos. Horas presenciais Expositivas: 6 Interactivas: 8 Titorías: 2 Profesores e titorías Ana Isabel García Arias ([email protected]) Obxectivos Manexo da lexislación alimentaria española e europea. Programa de teoría PARTE I: ORGANIZACION POLÍTICA E ADMINISTRATIVA: Tema 1.- O significado da palabra Dereito. O ordenamento xurídico e a norma xurídica. Administración Pública e Dereito Administrativo. Aspectos mais salientáveis da LPAC. As fontes do Dereito. Tema 2.- Organización política. Administracións agrarias e alimentarias. Autoridade Europea de Seguridade Alimentaria. Agencia Española de Seguridad Alimentaria y Nutrición (AESAN). Registro General Sanitario de Alimentos. Instituto Galego da Calidade Alimentaria (INGACAL). PARTE II: LEXISLACIÓN ALIMENTARIA Tema 3.- Seguridade alimentaria. Regulamento (CE) 178/2002. Infraccións e sancións RD 1945/1983. Control oficial RD 50/1993. Tema 4.- Etiquetado, presentación e publicidade. RD 1334/1999. RD 930/1992. Regulamento (CE) 1924/2006) Tema 5- Hixiene dos produtos alimentarios. Regulamento (CE) 852/2004. Manipuladores de alimentos RD 202/2000. Envases RD 723/1988 Tema 6- Agriculturas de calidade: agricultura ecolóxica; DOP e IGP. Produción integrada. Elaboracións tradicionais. Programa de prácticas O alumnado desenvolverá un traballo individual sobre algún dos contidos do curso titorizado polo profesor. Competencias que debe adquirir o alumno Competencias xerais: - Realizar estudios bibliográficos e sintetizar resultados -Traballar de forma autónoma e con iniciativa. - Aplicar pensamento crítico, lóxico e creativo. -Tomar decisións considerando globalmente aspectos técnicos, económicos sociais e ambientais.

34

Competencias específicas: - Coñecementos básicos da lexislación sectorial. Metodoloxía da ensinanza Combina a docencia expositiva e interactiva a traveso de textos legais coa realización dun traballo práctico consistente na análise de lexislación sectorial. Sistema de avaliación da aprendizaxe Combínase o exame centrado na avaliación dos coñecementos adquiridos e a realización dun traballo práctico que pode ter un peso de ate un 30% da nota final. Bibliografía - As disposiciones legales referenciadas. - Derecho Agrario Ambiental. Juan Fco. Delgado de Miguel. - Derecho Administrativo (Aguas, Montes, Minas).- Aurelio Guaita. - Derecho Agrario.- Luis Amat Escandel. - Ecología y Derecho. José Luis Serrano Moreno. - Derecho Agrario. Antonio D. Soldevilla y Villar. - Publicaciones del MAPA. - Legislación de Montes (Comentarios al R. de Mt.). Miguel Masa Ortiz. - Balboa López, X.: O monte en Galicia. Ed. Xerais. Vigo. 1990. - Díaz Fuentes, A.: Os montes veciñais en man común como base física para unha

agricultura de grupo. Revista galega de estudios agrarios, nº 4. A Coruña. 1981. - Díaz Fuentes, A.: Unha nova lei de montes veciñais en man común as súas

orientacións e propósitos. Revista galega de estudios agrarios, nº 3. A Coruña. 1980.

- García Arias, A; Pérez Fra, MM; Pérez Fra, M.: Los resultados de la gestión consorciada y conveniada de los Montes Veciñais en Man Común. Congreso Forestal Hispano-Luso: IRATI 97 pg 461-466.

- Fernández Leiceaga, X.: Economía (política) do monte galego. Universidade de Santiago. 1990.

35

LLIINNGGUUAA PPAARRAA AA CCOOMMUUNNIICCAACCIIÓÓNN:: FFRRAANNCCÉÉSS IIII

CCoodd.. 112233

Área de coñecemento: Filoloxía Francesa Departamento: Descrición da Materia: enfoque comunicativo do Francés Horas presenciais Expositivas: 6 Interactivas: 8 Titorías: 2 Profesores e titorías Mª Isabel González Rey ([email protected]) Obxectivos OBXECTIVOS XERAIS:

Coñecemento en profundidade da lingua estranxeira. Estratexias prácticas que permitan a comunicación en contextos multilingües e

multiculturais. Dotar ó alumno das estratexias de negociación na lingua estranxeira.

OBXECTIVOS ESPECIFICOS : Capacitar ó alumno con estratexias lingüísticas para unha conversa fluída. Léxico necesario para respostar a preguntas ou resolvelas de maneira

correcta. Instrumentos lingüísticos que permitan unha boa práctica escrita e unha

presentación oral en situacións diversas. Programa de teoría

I. Servizos lingüísticos: situacións de comunicación en medio profesional II. Técnicas de negociación ( petición de información, interrupción, narración,

énfase, cambiar o enfoque, expresión de opinións, suxerencias, repeticións, comprobacións, mostrar acordo e desacordo, autocorrección, pedir explicación, expresar dúbidas, xeneralizar, ilustrar un argumento).

III. Organización de eventos culturais e científicos Competencias que debe adquirir o alumno O alumno deberá ser capaz de soster unha conversa profesional, expoñer o seu punto de vista, levar a cabo unha negociación e mañexar todas as canles de expresión escrita e oral. Metodoloxía da ensinanza A docencia estará baseada na práctica intensiva das técnicas lingüísticas as que vai encamiñado este curso de Postgrao, que ten como obxectivo que os alumnos conquiran un alto nivel na súa comunicación oral na lingua estranxeira. Sistema de avaliación da aprendizaxe Asistencia á clase: 20%

36

Dossier de documentos varios : 40% Exercicio final escrito e oral : 40%. Bibliografía

- Y. DELATOUR ( et al.), Grammaire : 350 exercices, Hachette, Paris, 2003. - A. BLOOMFIELD, Cours de Français professionnel de niveau intermédiaire, Hachette, Vanves, 2002. R. STEELE, 350 exercices niveau supérieur, Paris, Hachette, 2001. J. GIRARDET, Panorama de la langue française, Clé Internationale, Paris, 1996 M. MAUCHAMP, La France d´aujourd´hui, Clé International, Paris, 2000. C. DOUCHKA et alii, Pourquoi et comment organiser un événement, COMM collection, nº16 (www.p-o.be>Information générale>Publications). Communiquer durablement, COMM collection, nº 14. (http://www.fedweb.belgium.be/fr/binaries/broch_commcollection14_duurzaam_communiceren_fr_tcm119-10531.pdf.)

37

LLIINNGGUUAA PPAARRAA AA CCOOMMUUNNIICCAACCIIÓÓNN:: IINNGGLLÉÉSS IIII

CCoodd.. 112222

Área de coñecemento: Filoloxía Inglesa Departamento: Descrición da Materia: enfoque comunicativo do Inglés Horas presenciais Expositivas: 6 Interactivas: 8 Titorías: 2 Profesores e titorías Anthony Craig Fox ([email protected]) Obxectivos Para aceder ao módulo o estudante debe ter un grao de dominio da lingua inglesa correspondente ao nivel B1.2 no Marco Europeo Común de Referencia para as Linguas. De acordo ca estas indicacións, nesta materia o alumno deberá:

(1) Aumentar o seu vocabulario. (2) Descubrir e corrixir erros gramaticais básicos. (3) Utilizar estruturas máis complexas en inglés escrito. (4) Mellorar o seu nivel de inglés falado.

Programa de teoría Os contidos teóricos divídense en dúas áreas: gramática e uso de vocabulario. No que se refire á gramática, o alumno debe amosar a súa habilidade no uso dos seguintes tempos verbais: “Present Simple, Present Simple Passive, Present Continuous, Present Perfect, Present Perfect Continuous, Present Perfect Passive, Past Simple, Past Simple Passive, Past Continuous, Past Perfect, Past Perfect Continuous, Future Simple, Future Perfect, Future Continuous”. Igualmente, o alumno será capaz de utilizar outras formas de expresión e de vocabulario do manuel de traballo. Competencias que debe adquirir o alumno - Comprensión auditiva. - Redacción. - Comprensión de lectura. - Comunicación oral.. Metodoloxía da ensinanza Os contidos teóricos desta materia impartiranse en clases maxistrais. Primeiro, presentarase a explicación teórica para despois poñela en práctica. A práctica será un elemento moi importante na aprendizaxe destas pautas en inglés, polo que o lugar onde mellor se realiza esta práctica é na aula, onde se traballará en parella, en grupos pequenos ou ás veces en grupos grandes. Sistema de avaliación da aprendizaxe Exercicio Final

38

Consta de dúas partes: (1) escrita e (2) oral. O exercicio final escrito pode incluír todos ou algúns dos seguintes tipos de exercicios: comprensión auditiva, pronunciación, gramática, vocabulario, lectura e redacción. A cualificación do exercicio final aparece a continuación: - 98% - 100%: Matrícula - 89% - 97%: Sobresaliente - 78% - 88%: Notable - 60% - 77%: Aprobado - menos de 60 %: Suspenso Na parte oral, téñense en conta catro áreas de habilidade na cualificación deste exame: pronunciación (25%), fluidez (25%), vocabulario (25%) e gramática (25%). A cualificación final da materia calcúlase da seguinte maneira: - Participación na clase e entrega de tarefas asignadas ao longo do curso: 40% - Exames finais (escrito e oral): 60%. Bibliografía

Libros de texto: - Natural English Intermediate Student's Book. Ruth Gairns & Stuart Redman Oxford University Press - Natural English Intermediate Workbook with Key Ruth Gairns & Stuart Redman Oxford University Press Bibliografía recomendada: - Diccionario Oxford Español-Inglés / Inglés Español. - Michael Swan, Basic English Usage, edición española, Oxford University Press. - Essential Grammar in Use, edición en español con respostas, Cambridge University Press. - Grammar Spectrum 3 Intermediate with answers, Oxford University Press.

39

MMAARRKKEETTIINNGG DDEE PPRROODDUUTTOOSS LLÁÁCCTTEEOOSS

CCoodd.. 112266

Área de coñecemento: Economía, Socioloxía e Política agraria. Departamento: Economía Aplicada Descrición da Materia: Situación e regulación do mercado do leite e dos produtos lácteos en España e na Unión Europea. Análise da organización comercial da empresa alimentaria, das variables básicas do marketing e a metodoloxía dos estudos de mercado Horas presenciais Expositivas: 9 Interactivas: 12 Titorías: 3 Profesores e titorías Xurxo Santiso Blanco ([email protected]) Obxectivos Introducir ó alumno nos elementos que conforman o entorno dos mercados de productos lácteos. Percepción do márqueting como parte integrada no plan empresarial da industria láctea. Coñecelas e traballar coas ferramentas de observación e análise de mercados.. Programa de teoría

1. Os lácteos no contexto dos mercados de productos alimentarios. O consumo de productos lácteos nun mercado maduro: evolución e tendencias

2. O producto. Innovación de producto dende a perspectiva do márqueting. Estratexias de gama.

3. A marca. Importancia da marca na empresa láctea. Marca de fabricante e Marca de distribuidor. Orixe, evolución e tendencias. Posicionamento

4. O packaging. Envase e embalaxe como elementos de márketing. O Formato como estratexia de marketing; tendencias. O Etiquetado; alegacións nutricionais e alegacións de saúde. Aspectos legais.

5. O entorno da distribución. Enseñas e centrais de compra. Poder de compra e poder de negociación. Elementos de acceso ós puntos de venda. Posicionamento no lineal. Canais alternativos. Canal HORECA e e-comercio na empresa láctea: estratexias e límites.

6. Estratexias de prezos. Análise de costes e formación de prezos. Importancia da observación e estudio do entorno: competencia, elasticidade.

7. Tácticas. As promocións. Definición de obxectivos. Tipoloxía. Planificación, seguimento e avaliación de resultados.

8. A loxística no subministro. Xestión de stocks: fábrica, almacén, punto de venda. Trazabilidade, reposición. Calidade e seguridade alimentaria. Xestión de lineais en perecedeiros.

9. A Comunicación. Definición de obxectivos. Creatividade. Plan de medios. Seguimento e avaliación de resultados.

40

10. Plan de márketing. Definición de obxectivos. Estratexias. Execución, seguimento e avaliación. O plan de márketing integrado no plan de negocio da empresa láctea.

11. Observación, información e análise nas estratexias de márketing. Estudios de mercado; estudios sistemáticos e estudios ad-hoc. Aspectos cuantitativos e aspectos cualitativos. Fontes de información

Estudio de casos Traballo de módulo.

Programa de prácticas - As fontes de información nos mercados alimentarios: interpretación dos datos. - Elaboración dun estudo de mercado Competencias que debe adquirir o alumno Achegar ao alumno á xestión do márketing esfera do márketing de productos lácteos no contexto da xestión integral da industria láctea - Adquirir coñecementos e capacidades - Traballar de forma autónoma e con iniciativa. - Manexo das fontes de observación, información dos mercados. - Elaboración e presentación de informes. Metodoloxía da ensinanza Clase expositiva: (16 h): O profesor introduce os conceptos básicos de cada tema, deixando un tempo para a discusión en grupo. Clase interactiva: (8 h en grupos reducidos): Discusión de casos e apoio á elaboración dun traballo polo alumno (posible en grupo) Realizarase unha visita en grupo á sección de lácteos dun centro comercial Utilizarase a consulta ás páxinas web de empresas de interese sobre cada tema. Sistema de avaliación da aprendizaxe Valoración dun traballo realizado ó longo do curso, e esposición do mesmo durante 10 minutos en sesión de grupo reducido. Valoraranse os aspectos de contido (60 puntos), presentación (20 puntos) e esposición (20 puntos). Bibliografía - DE LA JARA, F., La comercialización agroalimentaria en España, MAPA, Madrid, 1998. - LAGRANGE, L., La commertialisation des produits agricoles e alimentaires, Technique & Documentation Lavoisier, París, 1995. - KOTTLER, 1992. Dirección de marketing. Prentice Hall. Madrid - PELLEMANS, P.; DE MOREAU, J.-P; OBSOMER, C., Recherche qualitative en marketing: perspective psychoscopique, De Boeck Université, 1999 - RODRÍGUEZ-BARRIO, J. E.; RIVERA, L. M. e OLMEDA, M., Gestión comercial en la empresa agroalimentaria, Ediciones Mundi-Prensa, Madrid, 1990 Nota.- Ó longo do curso facilitaránse referencias dunha selección de páxinas web sobre a materia.

41

NNOOVVAASS TTEECCNNOOLLOOXXÍÍAASS SSEEPPAARRAATTIIVVAASS PPAARRAA AA VVAALLOORRIIZZAACCIIÓÓNN DDEE

CCOOMMPPOOÑÑEENNTTEESS DDOO LLEEIITTEE EE PPRROODDUUTTOOSS LLÁÁCCTTEEOOSS.. FFIILLTTRRAACCIIÓÓNN

TTAANNXXEENNCCIIAALL NNAA IINNDDUUSSTTRRIIAA LLÁÁCCTTEEAA

CCoodd.. 221199

Área de coñecemento: Tecnoloxía dos alimentos Departamento: Química analítica, Nutrición e Bromatoloxía Descrición da materia: Introdución a separación por membranas na industría alimentaria. Bases teóricas. Manexo dos procesos. Membranas e equipos. Aplicacións dos diferentes tecnoloxías filtración tanxencial na industría láctea. Horas presenciais Expositivas:6 Interactivas: 8 Titorías: 2 Profesores Sergio Martínez Alonso Enxeñeiro Agrónomo. Aula de Produtos Lácteos. Recinto Ferial de Lugo. Avda. De la Fábrica de la Luz, s/n. 27004 Lugo. España. Tlf. 982 252231 ext-21307 Fax. 982 251611 e-mail: [email protected] Obxectivos Introducir ao alumnado no coñecemento das diferentes técnicas de filtración tanxencial, orientando o contido cara a catro puntos principais:

Bases teóricas. Tecnoloxía do proceso. Aplicacións. Equipos. Manexo.

Programa de teoría

1. Introdución: Historia. Obxectivos. Situación actual. Vantaxes. Técnicas.

2. Bases teóricas: Principios e definicións:

Separación en fase líquida. Caracterización de membranas e procesos. Dimensións da filtración.

42

Leis de transferencia: Transferencia de solvente. Transferencia de solutos. Factores limitantes; Polarización de concentración e colmatado

3. Manexo dos procesos: Influencia dos parámetros de proceso:

Velocidade de circulación e presión transmembrana. Temperatura de traballo.

Composición das fraccións: Balance de materia. Diafiltración.

Pilotaxe dunha instalación. 4. Membranas e equipos:

Membranas: Estrutura. Natureza. Xeometría dos módulos:

- Criterios para a elección. - Tipos de módulos.

Equipos: Sistema discontinuo. Sistema continuo. Criterios de deseño de equipos de filtración tanxencial na industria láctea.

5. Aplicacións das diferentes tecnoloxías de filtración na industria Láctea. Microfiltración. Ultrafiltración. Nanofiltración. Ósmose inversa.

Programa de prácticas

Prácticas presenciais en planta piloto: Ao longo de dúas xornadas ao alumnado realizará prácticas presenciais na planta piloto do Aula de Produtos Lácteos. Nestas prácticas terán acceso aos equipos presentes nas instalacións de planta piloto, equipos que poderán manexar baixo a supervisión do profesor responsable, así mesmo realizarase o procesado dalgun produto lácteo empregando a filtración tanxencial.

Traballos en grupo

Os alumnados serán distribuidos en grupos que terán que deseñar unha liña de procesado na que se inclua calquera das catro técnicas de filtración tanxencial os resultados do traballo terán que ser expostos brevemente ó resto dos seus compañeiros.

Equipo de ósmose inversa. Competencias que debe adquirir o alumnado

Estudo das bases teóricas dos procesos de filtración tanxencial. Adquisición das habilidades para o manexo dos procesos. Coñecer os diferentes tipos de membranas e equipos e os criterios de deseño. Analizar as diferentes aplicacións dos tipos de filtración.

43

Bibliografía

Brennan, J.G.; Butters, J.R.; Cowell, N.D.; Lilley, A.E.V. (1998). “Las operaciones de la ingeniería de los alimentos”. Ed. Acribia, S.A., Zaragoza. España.

Daufin, G.; René, F.; Aimar, P. (1998). “Les séparations par membrane dans les procédés de l’industrie alimentaire”. Ed. Technique Documentation Lavoisier, Paris. Francia.

Harper, W.J. (1992). “Functional Properties of whey protein concentrates and their relationship to Ultrafiltration”. New Applications of Membrane Processes. International Dairy Federation.. Bruselas. Bélgica.

Kelly, J.; Horton, B.S.; Burling, H. (1992). “Partial demineralization of whey by nanofiltration”. New Applications of Membrane Processes. International Dairy Federation.. Bruselas. Bélgica.

Kosikowski, F.V. (1986). “Membrane separations in food processing”. In: W.C. McGregor (Editor), membrane Separations in Biotechnology, Vol. 1. New York, 201-246

Maubois, J.L.; Ollivier, G. (1992). “Milk Protein Fractionation”. New Applications of Membrane Processes. International Dairy Federation.. Bruselas. Bélgica.

Novak, A. (1992). “Milk Protein concentrate”. New Applications of Membrane Processes. International Dairy Federation. Bruselas. Bélgica.

Ottosen, N. (1996). “The use of membranes for the production of fermented cheese”. Bulletin of the IDF 311, 18-20.

Pedersen, P.J. (1992). “Microfiltration for the reduction of bacteria in milk and brine”. New Applications of Membrane Processes. International Dairy Federation.. Bruselas. Bélgica.

Puhan, Z. (1992). “Standardization of milk protein content by membrane processes for product manufacture”. New Applications of Membrane Processes. International Dairy Federation. Bruselas. Bélgica.

44

NNUUTTRRIICCIIÓÓNN EE SSAAÚÚDDEE

CCoodd.. 220033

Área de coñecemento: Departamento: Agroalimentario de Agrocampus Ouest Descrición da materia: Características nutricionais dos diferentes compoñentes do leite. Influencia do leite na manifestación de determinadas patoloxías (alerxias, intolerancias...). Desenvolvemento de novos productos lácteos con novas características nutricionais. Horas presenciais Expositivas: 6 Interactivas: 8 Titorías: 2 Profesores e titorías Didier Dupont ([email protected]) INRA Rennes 65, rue de Saint-Brieuc -CS 84215- Rennes Cedex, Francia 35042 Obxectivos Coñecer as características nutricionais dos diferentes compoñentes do leite. Influencia do leite na manifestación de determinadas patoloxías (alerxias, intolerancias...). Desenvolvemento de novos productos lácteos con novas características nutricionais. O leite é un nutriente esencial dos mamíferos e do home, con múltiples calidades e non todas ben coñecidas. Esta materia aportará ós estudiantes unha visión multicriterio do interese do leite, co fin de permitir unha mellor adaptabilidade a forte demanda social. Programa de teoría 1. Utilidade nutricional dos compoñentes do leite polo organismo. Diferencias entre os

leites das diferentes especies estudadas. 2. Problemas de alerxias e intolerancias, saúde ósea e leite, toxicoloxía (residuos,

micotoxinas...). 3. Biofuncionalidade do leite (do leite enriquecido ós derivados empregados en

medicina ou na industria). 4. Control da calidade do leite mediante a alimentación dos animais, os procesos

tecnolóxicos e biotecnolóxicos. 5. Representación e percepción sensorial do leite. 6. Naturopatía, novos productos lácteos... Programa de prácticas Ver programa anexo do máster “Ciencia e Tecnoloxía dos alimentos”, opción “Industria e Economía leiteira”.

Competencias que debe adquirir o alumno

Estudar a utilidade nutricional dos compoñentes do leite polo organismo, así como as diferencias dependentes da especie de orixe.

Coñecer os problemas de saúde asociados ó consumo do leite.

45

Comprender e adquirir os coñecementos relativos á modificación das características do leite mediante o manexo da nutrición do gando.

Estudiar as novas tendencias no desenvolvemento de novos productos con características nutricionais especiais.

Bibliografía Ver programa anexo do máster “Ciencia e Tecnoloxía dos alimentos”, opción “Industria e Economía leiteira”.

46

OOPPTTIIMMIIZZAACCIIÓÓNN IINNDDUUSSTTRRIIAALL

CCoodd.. 112288

Área de coñecemento: Departamento: Agroalimentario de Agrocampus Ouest Descrición da materia: Previsión de produción, demanda e planificación; mellora e mantemento do rendemento das instalacións; medida da infraestrutura; desenvolvemento global e progresivo de mellora. Horas presenciais Expositivas: 6 Interactivas: 8 Titorías: 2 Profesores e titorías Diego André ([email protected]) Agrocampus Ouest. Departament agro-alimentaire 65, rue de Saint-Brieuc -CS 84215- Rennes Cedex, Francia 35042 Tlf. 33 223485695 Fax. 33 223485578 Obxectivos Proporcionar ós estudantes as ferramentas necesarias para organizar, controlar e optimizar os fluxos de produción no abeiro dunha unidade de transformación, e integrados nun programa de control de calidade e de xestión medioambiental. Programa de teoría 1. Previsión de produción e planificación: xestión de stocks e aprovisionamento.

Previsión da demanda e planificación. Método MRP2 (emprego da ferramenta PRELUDE), método Kanban.

2. Mellora e mantemento do rendemento das instalacións (método TPM). 3. Medida da infraestrutura: construción, seguimento e análise dos indicadores

(TRS). 4. Desenvolvemento global e progresivo de mellora (método SMED, Kaizen). Programa de prácticas Ver programa anexo do máster “Ciencia e Tecnoloxía dos alimentos”, opción “Industria e Economía leiteira”. Competencias que debe adquirir o alumno

Adquirir os coñecementos básicos relativos os conceptos empregados en optimización industrial.

Ser capaz de facer a previsión da produción e planificación en función da demanda.

Poder levar a cabo a xestión de stocks e aprovisionamento. Controlar o rendemento das instalacións, detectando os posibles problemas

que podan xurdir.

47

Planificar correctamente a infraestrutura necesaria, tendo en conta a análise dos indicadores.

Desenvolver plans de mellora en función das necesidades detectadas. Bibliografía Ver programa anexo do master “Ciencia e Tecnoloxía dos alimentos”, opción “Industria e Economía leiteira”.

48

OORRGGAANNIIZZAACCIIÓÓNN EE XXEESSTTIIÓÓNN DDAA EEMMPPRREESSAA AALLIIMMEENNTTAARRIIAA

CCoodd.. 112255

Área de coñecemento: Economía, Socioloxía e Política agraria Departamento: Economía Aplicada Descrición da Materia: Estudo da xestión das empresas alimentarias e en especial das industrias lácteas. Comeza por situar á industria láctea dentro da cadea de produción e distribución dos produtos lácteos, para a continuación abordar os problemas da organización da empresa, do seu financiamento, tanto na selección como na aplicación dos recursos financeiros, e da análise dos estados contables da empresa. Por último aborda a elaboración dun plan da empresa. Horas presenciais Expositivas: 9 Interactivas: 12 Titorías: 3 Profesores e titorías Francisco Sineiro García ([email protected]) Obxectivos Proporcionar os coñecementos necesarios para comprender os problemas básicos da xestión das empresas agroalimentarias nos seus aspectos organizativo, financeiro, produtivo e comercial, que estarán complementados cunha parte práctica con resolución de problemas e casos, así como coa elaboración dun plan de empresa. Programa de teoría A industria láctea e a cadea alimentaria. As formas de empresas. A dinámica empresarial. Os novos modelos de

coordinación e cooperación empresarial. O sistema de información na empresa. As contas anuais, balance e informe social

e a súa análise económica e financeira. O sistema de financiamento na empresa: achegas dos socios; autofinanciamento;

fontes de financiamento allea. O sistema produtivo da empresa. As decisións de orde estratéxica e operacional.

Os aprovisionamentos e a loxística, a xestión dos stocks. O sistema comercial da empresa O plan da empresa Programa de prácticas Análise de estados contables de empresas e de resolución de casos de financiamento en aula de informática. Competencias que debe adquirir o alumno - Achegar ao alumno á problemática da xestión nas industrias lácteas. Competencias xerais: - Adquirir capacidades para tomar decisións de carácter empresarial -Traballar de forma autónoma e con iniciativa. - Aplicar pensamento crítico, lóxico e creativo.

49

Competencias específicas: - Adquirir coñecementos sobre as técnicas de organización e xestión no establecemento de obxectivos, planificación e control sobre as principais áreas da empresa alimentaria, en especial da produción e do financiamento. Metodoloxía da ensinanza Combinarase a clase expositiva con exercicios prácticos nas clases interactivas sobre a análise de estados contables de empresas e a elaboración de un plan de empresa. Sistema de avaliación da aprendizaxe Mediante exames e participación nas actividades propostas na aula. Bibliografía

ALONSO SEBASTIAN R., SERRANO BERMEJO A., 2008. Economía de la empresa agroalimentaria. Ed. Mundi Prensa.

BAKER G., GRUNEWALD O., GORMAN W., 2002 Introduction to Food and Agribusiness Management. Prentice Hall

BUENO CAMPOS E., 1993. Curso básico de economía de la empresa. Ed. Pirámide.

CUERVO GARCIA A. (coord), 2001. Administración de empresas. 4ª edición. Ed. Civitas.

ESCANCIANO MONTOUSSÉ L ., FERNÁNDEZ DE LA BUELGA F., 1994. Administración de empresas para ingenieros .Ed. Civitas.

JULIA IGUAL J.F, SERVER IZQUIERDO R.J., 1996. Dirección contable y financiera de empresas agroalimentarias. Ed. Pirámide.

KAY R.D., WILLIAM M. E., DUFFY P., 2003. Farm Management. McGraw-Hill , Science Engineering.

50

PPOOLLÍÍTTIICCAA AAGGRRAARRIIAA EE AALLIIMMEENNTTAARRIIAA

CCoodd.. 112299

Área de coñecemento: Economía, Socioloxía e Política agraria Departamento: Economía Aplicada Descrición da Materia: a materia pretende abordar a problemática das políticas económicas e comerciais aplicables ao complexo agroindustrial e que afectan de xeito particular á produción e á industria do leite nun contexto cada vez máis internacionalizado para tódolos eslabóns da cadea de valor. Horas presenciais Expositivas: 6 Interactivas: 8 Titorías: 2 Profesores e titorías Francisco Sineiro García ([email protected]) Obxectivos A materia pretende abordar a problemática das políticas económicas e comerciais aplicables ao complexo agroindustrial e que afectan de xeito particular á produción e á industria do leite nun contexto cada vez máis internacionalizado para tódolos eslabóns da cadea de valor. Programa de teoría

- A problemática actual da agricultura nas perspectivas económicas, coa súa integración na cadea alimentaria e territorial, coas relacións co desenvolvemento rural - O crecemento e modernización da agricultura. A evolución recente da agricultura galega. - O mercado de produtos lácteos ás escala internacional, da Unión Europea e España. - As bases das políticas de prezos; a evolución da política de regulación de prezos e mercados na Unión Europea. Os efectos das reformas da PAC e da liberalización comercial - Os procesos de concentración e especialización produtiva, as relacións inteprofesionais e a gobernanza da cadea de produtos lácteos.. Programa de prácticas Realización dun traballo de curso. Competencias que debe adquirir o alumno Proporcionar os coñecementos necesarios para a análise das políticas de regulación de mercados agrarios e de estruturas, comprendendo os principios teóricos dos distintos instrumentos, os seus efectos e avaliación, así como as políticas concretas aplicadas na Unión Europea, España e Galicia.. Metodoloxía da ensinanza Combinarase a clase expositiva con exercicios prácticos nas clases interactivas sobre a análise do mercado de produtos lácteos e a actuación dos axentes que operan na cadea de produción, industrialización e distribución dos produtos lácteos.

51

Sistema de avaliación da aprendizaxe Mediante exames e participación nas actividades propostas na aula. Bibliografía - GARCIA ALVAREZ, J.M., GOMEZ-LIMON J.A. (2010). Chequeo médico de la pac y perspectivas de la Política Agraria Común tras 2013. Ed. Mundi Prensa. - GÓMEZ-LIMÓN JA., BARREIRO HURLÉ J.(coord) (2007). La multifuncionalidad de la agricultura en España. Ed. Eumedia e y Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación. - SINEIRO GARCIA F., GONZALEZ LAXE F., SANTISO BLANCO JA. (2005). La industria alimentaria en Galicia. Ed.Inst. Est. Económicos Galicia. Fund. P.Barrié de la Maza - TRACY M., Food and agriculture in a market economy. Agricultural Policy Studies, La Hutte, Belgium, 1993. - VVAA (2006). La reforma de la Política Agraria Común. Ed. Ed. Eumedia.

52

PPRROODDUUCCTTOOSS DDEE IINNTTEERRÉÉSS FFAARRMMAACCÉÉUUTTIICCOO DDEERRIIVVAADDOOSS DDAA LLAACCTTOOSSAA CCoodd.. 220088

Área de coñecemento: Farmacia e Tecnoloxía Farmacéutica Departamento: Farmacia e Tecnoloxía Farmacéutica Descrición da Materia: Esta materia pretende complementar a formación dos alumnos no relativo ó coñecemento das tecnoloxías aplicadas a compoñentes derivados do leite. Estes derivados, subproductos de baixo valor, poden ser transformados mediante procesos tecnolóxicos en produtos de alto valor engadido con aplicación na industria farmacéutica. Horas presenciais Expositivas: 9 Interactivas: 12 Titorías: 3 Profesores e titorías José Blanco Méndez ([email protected]) Asteria Mª Luzardo Álvarez ([email protected]) Despacho 1.13 da Facultade de Ciencias. Campus de Lugo Obxectivos 1.- Dotar ó alumno da capacidade para obter diferentes variedades sólidas da lactosa con diferentes comportamentos desde o punto de vista tecnolóxico. 2.- Dotar ó alumno de capacidade e coñecementos necesarios para caracterizar as distintas variedades de lactosa obtidas. 3.- Dotar ó alumno de capacidade para obter excipientes coprocesados a partir de lactosa. Programa de teoría Tema 1.- Introdución. Conceptos básicos sobre materiais pulverulentos Aplicacións farmacéuticas da lactosa. Tema 2.- Caracterización de materiais pulverulentos. Tamaño de partícula. Propiedades reolóxicas. Caracterización microestructural. Tema 3.- Procedementos tecnolóxicos para a obtención de variedades de lactosa. Tipos de lactosa. Procedementos de cristalización. Procedementos de atomización. Outros procedementos. Tema 4.- Modificacións estructurais da lactosa. Efecto procedementos térmicos. Efecto procedementos mecánicos. Caracterización. Tema 5.- Excipientes coprocesados Granulación. Aglomeración esférica. Outros procedementos Lección 6.- Patentes

53

Normativa de patentes. Programa de seminarios Seminario 1.- Análise de datos de estudios granulométricos Seminario 2.- Análise de datos de estudios reolóxicos. Seminario 3.- Técnicas fisicoquímicas de caracterización de materiais. Seminario 4.- Presentación de traballos Programa de prácticas Práctica 1.- Obtención de distintas variedades de lactosa Práctica 2.- Caracterización granulométrica dos materiais obtidos na práctica 1. Práctica 3.- Caracterización reolóxica de diferentes variedades de lactosa obtidas en práctica 1 Practica 4.- Obtención de excipientes coprocesados a partir de lactosa. Competencias que debe adquirir o alumno 1.- Coñecer a linguaxe científica e técnica relacionada coa materia. 2.- Adquirir os coñecementos básicos sobre aspectos teóricos e prácticos sobre a caracterización de materiais pulverulentos. 3.- Coñecer os procedementos básicos para a obtención de distintas variedades da lactosa. 4.- Coñecer os procedementos básicos para a caracterización de diferentes variedades de lactosa. Bibliografía

Farmacia: La ciencia del diseño de las formas farmacéuticas. M. E. Aulton. Elsevier. Madrid (2004)

Tecnología Farmacéutica. Vol I. J.L. Vila Jato. Editorial Síntesis. Madrid. (1997) La lactosa como excipientes de comprimidos I. S. Cal; A. Concheiro ; J.L.

Gómez; Amoza y R. Martinez Pacheco. Industria Farmacéutica. XV (1), 123-130 (2000)

La lactosa como excipientes de comprimidos II. S. Cal; A. Concheiro ; R. Martinez; Pacheco y J.L. Gómez Amoza. Industria Farmacéutica. XV (2), 125-130 (2000)

“Lactose anhydrous” en Analytical profiles of drug substances, Klaus Florey Ed., New Jersey, 20 (1991)

Physical-Pharmaceutical properties of lactose. C. Lehrk. Pharm, Unserer Zeit. 16, 39-46. (1987)

54

PPRROOPPIIEEDDAADDEESS RREEOOLLÓÓXXIICCAASS EE ÓÓPPTTIICCAASS DDOOSS PPRROODDUUCCTTOOSS LLÁÁCCTTEEOOSS

CCoodd.. 221133

Área de coñecemento: Química Física Departamento: Química Física Descrición da Materia: Propiedades reolóxicas e propiedades ópticas (dispersión de luz) de produtos lácteos Horas presenciais Expositivas: 9 Interactivas: 12 Titorías: 3 Profesores e titorías Francisco Meijide del Río ([email protected]) (Despacho 1.5, Facultad de Ciencias). Aida Jover Ramos ([email protected]) (Despacho 1.4, Facultad de Ciencias). Obxectivos Analizar as propiedades reolóxicas e ópticas (dispersión de luz) do leite e de algúns derivados, así como as bases teóricas fisicoquímicas necesarias para a súa comprensión e os fundamentos dos métodos experimentais encamiñados a súa determinación. O estudante debe entender a importancia de elo en relación coas operacións do procesado industrial, co control de calidade e coas características finais dos produtos de cara á aceptación por parte do consumidor. Programa de teoría REOLOXÍA DO LEITE E PRODUTOS LÁCTEOS Tema 1. Introducción a reoloxía e propiedades do leite en relación con ela. Tipos de materiais e comportamentos reolóxicos. Tema 2. Reometría. Determinación experimental de módulos reolóxicos. Aplicacions a productos lácteos. Tema 3. Análisis de texturas. DISPERSIÓN DE LUZ Tema 4. Teoría da dispersión de luz. Tema 5. Técnicas experimentais: dispersión de luz estática e dinámica. Tema 6. Aplicación ó leite. Programa de prácticas o Determinación de propiedades reolóxicas do leite e análisis de texturas de outros

produtos lácteos, a realizar no Aula de Produtos Lácteos. o Determinación de tamaño de glóbulos de grasa no leite Competencias que debe adquirir o alumno

Comprender os diferentes tipos de comportamentos mecánicos que poden presentar os materiais.

Coñecer os diferentes tipos de experiencias que se poden realizar para determinar dichos comportamentos.

Coñecer e valorar o diferente equipamento experimental para elo.

55

Analizar os datos experimentais e saber obter a información que deles se deriva.

Manexar parte de dicho equipamento experimental (viscosímetros, reómetro, texturómetro) para o estudio do leite e productos lácteos (parte práctica).

Saber xustificar a importancia dos estudos reolóxicos no procesado e control de calidade de productos lácteos.

Comprender os conceptos de coeficiente de difusión, radio hidrodinámico e radio de xiro

Diferenciar entre dispersión de luz estática e dinámica. Manexar o equipamento experimental asociado a estas técnicas.

Bibliografía

Dairy rheology: a concise guide, James H. Prentice, VCH, 1992. An introduction to food colloids, E. Dickinson, Oxford University Press, 1992. A practical approach to rheology and rheometry, G. Schramm, Gebrueder

HAAKE GmbH, Karlsruhe, 1994. Environmental particles (Vol 2), Eds.J. Buffle, H. P. van Leeuwen Lewis

Publishers, Londres, 1993. Laser Scattering, C.S. Johnson, D. A. Gabriel, Dover Publications, INC, New

York, 1981. Laser light scattering, Chu Benjamin, Academic Press, INC., New York, 1974. An introduction to dynamic light scattering by macromolecules, K. S. Schmitz,

Academic Press. Inc., San Diego, 1990.

56

PPRROOXXEECCTTOO FFIINN DDEE MMAASSTTEERR

CCoodd.. 113311

Área de coñecemento: Varias Departamento: Varios Créditos 12 ECTS Profesores e titorías O alumno terá un titor na Empresa que o introducirá no traballo habitual que se desenvolve na mesma. Tamén terá un titor na Universidade que o guiará nas dudas e na realización dunha memoria sobre a súa estadía. Obxectivos A finalización do Máster contempla a realización dun Proxecto Fin de Máster que se desenvolverá ó longo do segundo ano de estudos. Aplicar os coñecementos adquiridos a resolución dunha situación concreta. Programa O Proxecto será tutorado por algún dos profesores que imparten o máster, e versará sobre unha temática ligada a algún dos Módulos do Máster ou en colaboración cunha demanda concreta plantexada polas empresas colaboradoras onde os alumnos fagan as súas estadías. Competencias que debe adquirir o alumno O alumno debe ser capaz de integrar os coñecementos adquiridos ao longo dos dous anos de estudo para ser aplicados nun caso concreto de estudo. A idea é que o alumno sexa capaz de proxectar, resolver unha situación concreta, desenvolver unha idea, facer un estudo de I+D aplicado a empresa, etc. Metodoloxía da ensinanza Traballo do alumno tutorizado por un profesor da USC e polo titor da Empresa si é o caso. Sistema de avaliación da aprendizaxe O proxecto de máster será presentado de forma escrita e será defendido de forma oral en sesión pública diante dun tribunal o rematar o curso do segundo ano. Normativa oficial 1. TIPO DE TRABALLOS Os Traballos Fin de Máster poden ter as seguintes modalidades:

1.1. Traballos Fin de Máster que consisten na exposición do traballo realizado durante a estadía de tres meses na empresa, tendo en conta que debe ser tratado como mínimo un dos seguintes aspectos de forma prioritaria:

1.1.1. Estudo do proceso produtivo: descripción das liñas de fabricación e etapas de cada unha delas.

1.1.2. Descripción dos métodos de control da calidade empregados. 1.1.3. Análise económica do proceso. 1.1.4. Xestión ambiental na empresa

57

1.1.5. Evolución histórica da empresa Valoraránse positivamente as achegas que se realicen a maiores.

1.2. Traballos Fin de Máster que constitúan un estudo técnico ou de investigación aplicado ou non á empresa.

2. PRESENTACIÓN DE PROPOSTAS Cunha antelación de dous meses antes da defensa do traballo debe presentarse unha proposta onde figure o título do Traballo a desenvolver e unha breve memoria indicativa do mesmo. Para iso cubrirase un formulario específico que será dirixido á Comisión Académica do Máster, cuxa sé está na Escola Politécnica Superior. O rexeitamento dunha proposta poderá ser obxecto de reclamación nun prazo máximo de dez días dende a comunicación do mesmo ó alumno/a. A Comisión Académica do Máster deberá resolver dita reclamación nun prazo máximo de dez días naturais. 3. AVALIACIÓN 3.1. COMPOSICIÓN DAS COMISIÓNS

A comisión de avaliación estará formada por 3 profesores da USC que impartan docencia no Máster e por dous asesores (con voz pero sen voto) relacionados co tema específico do Traballo, elexidos polo director do mesmo. Para as distintas convocatorias do mesmo curso académico a selección dos profesores da USC faráse por sorteo rotativo (en diferentes anos) entre os profesores de cada un dos tres cuadrimestres, coa fin de que todas as materias sexan mellor representadas. Os alumnos /as coñecerán a composición do tribunal 20 días antes da súa defensa.

3.2. CONVOCATORIAS Para a presentación e defensa pública dos traballos fin de máster será requisito necesario ter superadas todas as demais materias do máster. A matrícula dará dereito a unha soa presentación do traballo. O alumnado terá unha única convocatoria e unha única oportunidade por curso académico, que poderá ser en xullo, setembro ou incluso febreiro do ano seguinte. O número máximo de convocatorias que poderá consumir o alumnado será de catro, a razón dunha por ano e sempre que non se extingan os estudos. Unha vez formalizada a matrícula, non procederá a devolución dos prezos aboados no caso de non presentarse. Para poder realizar unha nova convocatoria será necesaria a formalización de nova matrícula.

3.3. DATAS DE ENTREGA E DEFENSA DE TRABALLOS 3.3.1. Convocatoria de Xullo: a presentación documental dos traballos fin

de Máster debe facerse na secretaría da EPS nos días indicados según o calendario anual do curso correspondente.

3.3.2. Convocatoria de Setembro: a presentación documental dos traballos fin de Máster debe facerse na secretaría da EPS nas datas publicadas según o calendario do curso correspondente.

3.3.3. Convocatoria de Febreiro: a presentación documental dos traballos fin de Máster debe facerse na secretaría da EPS nos días indicados oficialmente.

3.4. MODO DE AVALIACIÓN A avaliación dos Traballos Fin de Máster farase do seguinte xeito:

Valoración do documento presentado, que representará o 50% da nota final.

Valoración da exposición e defensa, que representará o outro 50% da nota final.

58

Os traballos deberán ser cualificados conforme ao establecido nas Normas de Xestión Académica e terán as seguintes cualificacións:

0-4,9: Suspenso 5,0-6,9: Aprobado 7,0-8,9: Notable 9,0-10: Sobresaínte

Existe a posibilidade de outorgar Matrícula de Honra, tal e como contempla a Resolución Reitoral do 11 de decembro de 2009, sobre Traballos de Fin de Máster en Titulacións de Posgrao reguladas polo RD 1393/2007.

59

TTRRAATTAAMMEENNTTOO DDEE DDAATTOOSS

CCoodd.. 221111

Área de coñecemento: Estadística e Investigación Operativa Departamento: Estadística e Investigación Operativa Descrición da Materia: Na materia “Tratamento de datos” recóllense distintos contidos de análise de datos multidimensionais. Por medio do tratamento de datos multivariantes poderase facer unha bo análise e unha correcta interpretación da gran cantidade de datos que xeran as industrias referentes a súa actividade ou ó entorno no que se moven. En distintos ámbitos como a mellora da produción, o estudo e clasificación de distintos tratamentos, de materias primas ou tecnoloxías, a análise física-química e sensorial de alimentos, a análise do consumo e do comportamento do consumidor, o estudio da segmentación do mercado… disponse dun gran volume de datos froito da experimentación ou do traballo de campo. Nesta materia preséntanse algunhas ferramentas estatísticas para analizar estes datos. Horas presenciais Expositivas: 9 Interactivas: 12 Titorías: 3 Profesores e titorías

Despacho Extensión Correo (F. Ciencias) (Tel. 982285900) José Mª Alonso Meijide 1.26 24056 [email protected] José Manuel Colmenero Álvarez 1.26 24057 [email protected] M. de las Nieves Muñoz Ferreiro 1.23 24058 [email protected] Obxectivos O obxectivo xeral da materia é introducir ó alumno no estudio de diversas técnicas de dependencia e interdependencia para a análise de datos multivariantes. Trátase de coñecer os métodos e dispor das ferramentas para decidir se se cumpren as condicións para aplicalos. Será necesario analizar as características internas de cada técnica cun mínimo de rigor para que o alumno sexa capaz de saber cándo e cómo empregar un método e poder aplicalo a outros casos fora dos exemplos propostos. Haberá que traballar a base teórica, o emprego de programas informáticos e a interpretación de resultados nos seguintes puntos: - Presentación das técnicas de tratamento de datos multivariantes e repaso dos

tipos de escala de medida, dos test de significación e dos intervalos de confianza. - Obtención e descrición da relación entre variables. Emprego nas predicións. - Caracterización de grupos e clasificación de unidades mediante análise

discriminante. - Redución da dimensión: métodos para traballar con moitas variables

simultaneamente. Análise de técnicas para variables cuantitativas e cualitativas. Interpretación da interdependencia mediante a representación gráfica.

- Agrupación dun conxunto de obxectos ou individuos en grupos partindo de información numérica relativa ós mesmos.

60

Programa de teoría TEMA 1: CONCEPTOS BÁSICOS DA ANÁLISE MULTIVARIANTE.

Escalas de medida. Revisión de conceptos básicos de inferencia estatística Análise previa dos datos: valores perdidos, outliers, normalidade, homocedasticidade. Clasificación das técnicas multivariantes.

TEMA 2: MODELOS DE REGRESIÓN. Correlación Regresión linear. Estimación por mínimos cadrados. Predición e diagnoses do modelo. Modelos de elección discreta.

TEMA 3: CRITERIOS PARA DISCRIMINAR OU SEPARAR GRUPOS: ANÁLISE DISCRIMINANTE.

Relación con outros métodos de clasificación. Clasificación con dous grupos. Avaliación da capacidade de predición do modelo. Clasificación con máis de dous grupos.

TEMA 4: REDUCIÓN DA DIMENSIÓN. ESCALAMIENTO MULTIDIMENSIONAL E ANÁLISE DE COMPOÑENTES PRINCIPAIS.

Introdución ó escalamiento multidimensional. Bondade de axuste e representación gráfica. Obtención das compoñentes principais e correlación coas variables orixinais. Selección do número de compoñentes a reter. Introdución á análise factorial.

TEMA 5: ANÁLISE DE TÁBOAS DE CONTINXENCIA. O estatístico chi-cadrado. Visualización gráfica de táboas de continxencia: análise de correspondencias. A análise de correspondencias para múltiples variables.

TEMA 6: CONSTRUCIÓN DE TIPOLOXÍAS SEGUNDO AS VARIABLES EN ESTUDIO. ANÁLISE DE CONGLOMERADOS.

Procedementos xerárquicos. Dendograma. Distintos métodos de formación de grupos. Análise non xerárquico: k-medias. Análise de resultados en combinación con outras técnicas multivariantes.

Programa de prácticas Prácticas de laboratorio: TRATAMENTO DE DATOS CON SPSS

- O entorno de traballo do SPSS. - Exploración dos datos. Análise univariante e bivariante. - Modelos de regresión: regresión múltiple e regresión loxística. - Análise discriminante. Descrición e clasificación. - Redución da dimensión con SPSS. - Táboas de continxencia e análise de correspondencias. - Aplicacións da análise de conglomerados.

Competencias que debe adquirir o alumno Ó finalizar o estudio da materia o alumno debería ter adquirido as seguintes competencias, destrezas e habilidades.

Poder identificar aquelas situacións nas que é posible e necesario unha análise multivariante dos datos.

Ser capaces de comprobar a fiabilidade dos datos de partida e as hipóteses subxacentes a unha determinada técnica.

61

Coñecer as características das distintas técnicas para poder aplicalas a outros exemplos fora dos propostos.

Saber empregar o SPSS na obtención de resultados e interpretar as saídas. Estar capacitado para redactar un informe, cos resultados e as conclusións,

traballando de forma individual e nun grupo. Desenrolar a actitude de entender novas técnicas estatísticas que poidan

necesitar na súa vida profesional. Ser capaces de entender e comentar traballos científicos que empregan

métodos multivariantes como ferramenta de análise de datos. Metodoloxía da ensinanza En todos os temas farase a exposición dos contidos mediante presentacións en Power Point que se completan con explicacións e exercizos no encerado e no ordenador. Todas as clases serán na aula de informática para que os alumnos fagan o seguimento de todos os exemplos e realicen os exercizos co ordenador. O tratamento dos datos farase co paquete estatístico SPSS. Esta materia figurará entre as ofertadas dende a USC-Virtual (campus virtual da USC). Aquí atoparase todo o material de apoio para as clases presenciais (presentacións con ordenador, guión de prácticas...) e a información relativa ao seguimento da materia (calendario de traballo, enlaces con páxinas web, datos dos problemas…). Se poderán consultar dúbidas e aproveitar todos os recursos que se ofertan dende o Campus virtual da USC. É imprescindible o uso do curso virtual para recoller os traballos propostos e entregar as solucións.. Sistema de avaliación da aprendizaxe A avaliación farase mediante una proba na aula de informática na que o alumno terá que resolver varios problemas co SPSS. Tamén haberá unha avaliación continua dos alumnos, valorando a asistencia, participación e rendemento nas clases de teoría e de prácticas, así como a elaboración e exposición dos traballos que se propoñan. Estas actividades serán presenciais e non presenciais.. Bibliografía

- Abraira Santos, V.; Pérez de Vargas, A. (1996): Métodos Multivariantes en Bioestadística. Editorial Centro de Estudios Ramón Areces.

- Álvarez Cáceres, R. (2007): Estadística aplicada a las Ciencias de la Salud. Díaz de Santos.

- Abraira Santos, V.; Pérez de Vargas, A. (1996): Métodos Multivariantes en Bioestadística. Editorial Centro de Estudios Ramón Areces.

- Álvarez Cáceres, R. (2007): Estadística aplicada a las Ciencias de la Salud. Díaz de Santos.

- Daniel, W. W. (2006): Bioestadística: base para el análisis de las ciencias de la salud. Limusa Wiley coop.

- García Leal, J. et all (2007): Técnicas Estadísticas aplicadas en Biología con SPSS. Proyecto Sur Ediciones.

- Guisande González C. et all (2006): Tratamiento de datos. Díaz de Santos. - Hair, J. F. e outros (1999): Análisis multivariante. Prenticen Hall. - Jobson, J. D. (1992): Applied Multivariate Data Analysis. Prentice Hall. - Johnson, D. E. (1998): Métodos Multivariados aplicados al análisis de datos.

Internacional Thomson Editores. - Levy Mangin, J. P.; Varela Mallou, J. (2005): Análisis Multivariable para las

Ciencias Sociales. Prentice hall, Pearson.

62

- Martín Martín, Q.; Cabero Morán, M. T.; Paz Santana, Y. (2008): Tratamiento estadístico de datos con SPSS. Prácticas resueltas y comentadas. Thomson.

- Martínez González, M. A. (ed) (2006): Bioestadística amigable. Díaz de Santos. - Muñoz Serrano, A. (1996). Estadística aplicada uni y multivariante (Tomos I e

II). Junta de Andalucía, Consejería de Agricultura y Pesca. - Pardo Merino, A.; Ruiz Díaz, M.A. (2005): Análisis de datos con SPSS 13 Base.

McGraw-Hill. - Peña Sánchez de Rivera, D. (2002): Análisis de datos multivariantes. Mc Graw

Hill. - Quinn, G. P., Keough, M. J. (2002): Experimental Design and Data Analysis for

Biologists. Cambridge University Press. - Uriel, E.; Aldás, J. (2005): Análisis Multivariante Aplicado. Thomson. -- Visauta Vinacua, B. (2007): Análisis estadístico con SPSS 14. Estadística

Básica. McGraw-Hill.

63

XXEESSTTIIÓÓNN AAMMBBIIEENNTTAALL EENN IINNDDUUSSTTRRIIAASS LLÁÁCCTTEEAASS

CCoodd.. 112277

Áreas de coñecemento: Ecoloxía, Edafoloxía e Produción Vexetal. Departamentos: Bioloxía Celular e Ecoloxía, Edafoloxía e Química Agrícola, Produción Vexetal. Descrición da Materia: 3 créditos ECTS (75 horas) Materia que introduce ó alumno na xestión ambiental da industria láctea, a través do coñecemento da normativa vixente sobre a implementación da xestión ambiental na empresa, no diagnóstico de problemas ambientais que nela se xeran, así como no desenvolvemento de modelos de xestión e tratamento dos residuos orixinados. Horas presenciais Expositivas: 9 Interactivas: 12 Titorías: 3 * Estas 12 horas asignadas ás prácticas de campo, correspóndense co tempo empregado nos distintos desprazamentos, que deberán ser excluídas da docencia presencial. Profesores e titorías Emilio Carral Vilariño ([email protected]) Socorro Seoane Labandeira ([email protected]) Mª Elvira López Mosquera ([email protected]) Mª Jesús Sainz Osés ([email protected]) Obxectivos A finalidade desta materia é que o estudante adquira unha serie de coñecementos, habilidades, actitudes e aptitudes, que en conxunto lle reporten as competencias que se detallan mais adiante, é dicir, capacidades relevantes para o futuro exercicio profesional. Programa de teoría Bloque 1. XESTIÓN AMBIENTAL NA EMPRESA LÁCTEA A xestión ambiental da empresa. Historia do control ambiental. Situación actual: Normas ISO e EMAS (características e diferencias). Metodoloxía de aplicación. Empresas certificadoras e auditoras. Bloque 2. XESTIÓN DOS RESIDUOS XERADOS NA INDUSTRIA LÁCTEA Identificación de residuos: gasosos, líquidos e sólidos. Caracterización e destino dos residuos producidos. Tratamento de efluentes: diversas solucións. Valorización agronómica de lodos de industria láctea: capacidade fertilizante,

efectos na produción de cultivos, avaliación de riscos. Programa de prácticas SEMINARIOS

1. Selección de puntos de control para aplicación dun sistema de xestión ambiental nunha central leiteira.

64

2. Caracterización do medio físico para a recepción de lodos de industria láctea para a súa aplicación agrícola.

3. Cálculo de doses de aplicación nun cultivo forraxeiro. PRÁCTICAS DE LABORATORIO

1. Caracterización de efluentes orixinados nunha industria láctea: DBO, DQO, nitratos, fosfatos, extracto seco, graxas, metais pesados.

PRÁCTICAS DE CAMPO Programaranse distintas visitas a industrias envasadoras e transformadoras de produtos lácteos co fin de avaliar os sistemas de xestión ambiental empregados. Competencias que debe adquirir o alumno

- Identificar os problemas ambientais xerados na industria láctea. - Coñecer a lexislación vixente para a obtención de certificacións ambientais na

empresa. - Definir e seleccionar estratexias de xestión axeitadas que permitan solucionar

os problemas presentados dentro dun marco de sustentabilidade. - Deseñar un plan de aproveitamento dun lodo de industria láctea nunha

situación agronómica determinada. Metodoloxía da ensinanza Esta materia impartirase a través de 9 horas presenciais de clases expositivas e 12 de clases interactivas, seguindo a metodoloxía habitualmente empregada polo sistema de créditos ECTS. Sistema de avaliación da aprendizaxe Farase avaliación a través da exposición dun traballo de campo que consiste na evaluación da xestión de residuos realizada nunha industria láctea determinada. Bibliografía Bibliografía general:

- Actas Congreso Internacional de Química de la ANQUE (I, II, III). Residuos. - Baron, V. 1999. Práctica de la Gestión Medioambiental ISO 14001. AENOR

Asociación Española de Normalización y Certificación. - Boixadera, J. y Teira,, M.R. (Eds.) 2001. Aplicación agrícola de residuos

orgánicos. Ed. Universitat Lleida. - Buson, C. 2005. Le traitement agronomique des effluents et des boues

d´épuration : les processus d´épuration par le sol. Ed. Institut de l´Environnement. France.

- I, II Encuentro Internacional de Gestión de Residuos Orgánicos. Cátedra Zurich.

- Dalzall, J.M. 1994. Food industry and the environment: practical issues and cost implications. J. M. Dalzell (Ed.). Van Nostrnad Reinhold.

- Hernández, L. 1993. Gestión mediambiental en la empresa. Deusto. - López Sastre J.A., de Coca Sinova P.L. y Asensio Paunero A. 1994. La

utilización de los residuos de la industria vitivinícola en Castilla y León. Universidad de Valladolid, Valladolid.

- Moletta, R. (Coord.). 2006. Gestion des problèmes environnementaux dans les industries agroalimentaires. Editions Tec 6 Doc. Lavoisier. Paris. 752 pp.

- Ockerman, H.W. y Hansen, C.L. 2000. Animal by-product processing and utilization. Technomic Publishing Co. Inc. Lancaster, USA.

- Roberts, H. y Robinson, G. 1999. ISO 14001 EMS. Manual de Sistema de Gestión Medioambiental. Paraninfo.

65

- Windsor M. y Barlow, S. 1984. Introducción a los subproductos de la pesquería. Ed. Acribia S.A., Zaragoza.

Bibliografía específica: Trabajos publicados por los profesores que imparten el curso.

66

XXEESSTTIIÓÓNN DDAA PPRROODDUUCCIIÓÓNN EE EESSTTUUDDOO DDEE FFLLUUXXOOSS

CCoodd.. 112244

Área de coñecemento: Departamento: Agroalimentario Descrición da materia: Introdución á xestión industrial; bases da teoría do ordenamento; xestión de stocks; planificación das operacións; plans directores de produción. Horas presenciais Expositivas: 6 Interactivas: 8 Titorías: 2 Profesores e titorías Diego André ([email protected]) Agrocampus Ouest. Departament agro-alimentaire 65, rue de Saint-Brieuc -CS 84215- Rennes Cedex, Francia 35042 Tlf. 33 223485695 Fax. 33 223485578 Obxectivos Con esta materia o alumno coñecerá o manexo e loxística industrial nas industrias agroalimentarias. A partir da posta en marcha das principais funcións do pilotaxe industrial, serán presentadas as diferentes metodoloxías e ferramentas asociadas. Programa de teoría 1. Introdución á xestión industrial: funcións e procesos de produción, tipoloxía dos

sistemas de produción. 2. As bases da teoría do ordenamento: técnicas gráficas (GANTT, PERT). 3. Xestión de stocks: noción de stock na empresa, os principais modelos (Wilson,

xestión calendario, xestión dinámica). 4. Planificación das operacións: a lóxica MRP. Plans directores de produción, cálculo

de necesidades, adecuación carga/capacidade, informatización (GPAO), nocións de costes industriais,…

Programa de prácticas Ver programa anexo do máster “Ciencia e Tecnoloxía dos alimentos”, opción “Industria e Economía leiteira”. Competencias que debe adquirir o alumno

Adquirir os conceptos básicos de xestión industrial, métodos e sistemas de produción.

Manexar os principais programas de ordenamento e xestión de stocks empregados na industria agroalimentaria en xeral, e láctea en particular.

Ser capaz de planificar as operacións e de levar a cabo as directrices de produción.

67

Bibliografía Ver programa anexo do máster “Ciencia e Tecnoloxía dos alimentos”, opción “Industria e Economía leiteira”.

68

TTiittoorrííaass

MMAATTEERRIIAASS OOBBRRIIGGAATTOORRIIAASS HHOORRAARRIIOO LLUUGGAARR

Lingua para a comunicación: Francés II

luns, mércores 12:00-14:00h

Facultade de Humanidades

Lingua para a comunicación: Inglés II

Pendente de concretar Pendente de concretar

Marketing de productos lácteos

Luns, martes, mércores 17:00h – 18:00h

Despacho 6. Pavillón III. EPS

Optimización industrial

Titorías on-line

Organización e xestión da empresa alimentaria

Francisco Sineiro luns, mércores 12:00-14:00 16:00-18:00h

Francisco Sineiro Despacho 1. Pavillón II. Planta 1ª superior. EPS

Política agraria e alimentaria

luns, mércores 12:00-14:00 16:00-18:00h

Despacho 1. Pavillón II. Planta 1ª superior. EPS

Xestión ambiental en industrias lácteas

Socorro Seoane Luns, martes, mércores 17:00-19:00 h Emilio Carral Vilariño luns, martes, mércores 10:00-12:00h Elvira López Mosquera Luns, martes, mércores 9:30-11:30 h Mª Jesús Sainz Osés Luns, martes, mércores 9:00-11:00 h

Socorro Seoane Despacho 9. Planta 1ª inf. Pavillón I. EPS Emilio Carral Vilariño Despacho 3. Planta 1ª inf. Pavillón I. EPS Elvira López Mosquera Despacho P1097. Planta 2ª sup. Pavillón I. EPS Mª Jesús Sainz Osés Despacho 85. Planta 2ª. Pav. IV. Fac. Veterinaria

Xestión da produción e estudo de fluxos

Titorías on-line

69

MMAATTEERRIIAASS OOPPTTAATTIIVVAASS HHOORRAARRIIOO LLUUGGAARR

Análise sensorial na industria láctea Ángeles Romero Luns 11:00-13:00h Martes 9:00-13:00h Paz Fdez.-Albalat Ruiz Martes 8:00 – 12:00h

Ángeles Romero Área Tecnoloxía Alimentos Pavillón IV. 1º Andar Facultade de Veterinaria Paz Fdez.-Albalat Ruiz Aula de Productos Lácteos


Xaneiro e Febreiro luns 17:00h – 20:00h xoves 11:00h – 14:00h

Resto 1º cuadrimestre martes 17:00h – 20:00h xoves 11:00h – 14:00h

Resto do curso xoves 17:00h – 20:00h venres 11:00h – 14:00h

Despacho 9. Planta 1ª inf. Pavillón II. EPS


xoves 17:00-18:00h (antes das clases)

Deseño de instalacións agroindustriais

xoves 10:00h – 15:00h 17:00h – 18:00h

Despacho 20, ampliación EPS


Luis A. Ramil Novo Pendente de concretar co profesor Antonio Sampayo Flores Pendente de concretar co profesor

Luis A. Ramil Novo Despacho 1.24 Ext- 24061 Antonio Sampayo Flores Despacho 1.24 Ext- 24060


Mércores 8:30-14:30h Despacho 19. Pav. III. EPS

Lexislación agroalimentaria Ana I. García Arias Tódolos días 11:15-12:15h

Ana I. García Arias Despacho 3. Pavillón II. Planta 1ª superior. EPS

Novas tecnologías separativas. Filtración tanxencial

Nutrición e saúde On-line



Francisco Meijide del Río Luns. Aida Jover Ramos Luns

Francisco Meijide del Río Despacho 1.5. Facultade de Ciencias Aida Jover Ramos Despacho 1.4 Facultade de Ciencias

Tratamento de datos Nieves Muñoz Ferreiro Pendente de concretar co profesor José Mª. Alonso Meijide Pendente de concretar co profesor J. M. Colmenero Álvarez Pendente de concretar co

Nieves Muñoz Ferreiro Despacho 1.23 Ext-24058 José Mª. Alonso Meijide Despacho 1.26 Ext- 24057

70

profesor

J. M. Colmenero Álvarez Despacho nº 1.26 Extensión 24056

71

AAvvaalliiaacciióónn ee ccaalleennddaarriioo ddee eexxaammeess

Avaliación:

Tal e como recolle a normativa (Regulamento dos estudos oficiais de

posgrao, 12/06/2007), a asistencia debe ser un requisito para poder superar

o máster. Para aprobar requírese un 80% de presenzalidade.

Igualmente, a normativa sinala a necesidade de que existan datas de

exame oficiais, alén de que os docentes decidan facer uso deste sistema de

avaliación ou non. Neste senso acordouse que todas aquelas materias con

tres créditos habilitarán, dentro das horas asignadas no seu horario, o

tempo que estimen pertinente para a realización da proba (que debe

corresponderse co que está indicado na guía docente).

Para aquelas materias con menor número de créditos rexirá o seguinte

horario de exames, que poderá ser modificado por acordo entre alumnos e

profesores, dentro de periodo de avaliación establecido pola Universidade

(12-27 Xaneiro):

Proposta de calendario de exames:

Materia Data Horario

Análise sensorial na industria láctea 28/01/11 18:00-20:00h Deseño arquitectónico e sostenibilidade na ind.láctea 12/01/11 18:00-20:00h Instalacións complementarias das industrias agroalimentarias

14/01/11 16:00-18:00h

Lexislación agroalimentaria 18/01/11 18:00-20:00 hLingua para a comunicación: Francés II 19/01/11 16:00-18:00 hLingua para a comunicación: Inglés II 19/01/10 16:00-18:00 hNovas tecnologías separativas. Filtración tanxencial 21/01/11 18:00-20:00 hNutrición e saúde 13/01/11 18:00-20:00 hOptimización industrial 17/01/11 16:00-18:00 hPolítica agraria e alimentaria 20/01/10 16:00-18:00 hXestión ambiental en industrias lácteas 14/01/11 16:00-18:00 hXestión da produción e estudo de fluxos 17/01/11 18:00-20:00 h

72

CCoonnvveenniiooss ccoonn EEmmpprreessaass,, EExxpplloottaacciióónnss ee

LLaabboorraattoorriiooss

Empresas: 1. Arqueixal Albá, Palas de Rei Lugo 2. Casa Grande de Xanceda, SAT Mesía 15685 A Coruña 3. Corporación Alimentaria Peñasanta S.A. Robra, s/n Outeiro de Rei (Lugo) 4. Feiraco Lácteos, S.L.U. Ames. 15864 A Coruña 5. GES INTERNATIONAL BP 222- 35342 Liffré Cedex Bretaña (Francia) 6. Grupo Lactalis Iberia S.A. Edificio de Oficinas Planta 7ª, Ctra Villaverde a Vallecas Km. 3'500 Madrid 7. INNOLACT, S.L. 27260 Castro de Rei. Lugo 8. LE GROUPE LACTALIS Francia 9. LACTALIS-NESTLE PRODUCTOS LÁCTEOS REFRIGERADOS GUADALAJARA S.L. Guadalajara 10. LACTALIS-NESTLE PRODUCTOS LÁCTEOS REFRIGERADOS VILADECANS, S.L. Viladecáns-Barcelona 11. LÁCTEOS CASA MACÁN S.L. Seixo-Piñeira (Taboada-Lugo)

73

12. Leche de Galicia S.A. Ctra. Meira s/n. Sancobad Apdo. 24 Vilalba (Lugo) 13. Leite Río S.L. Vega de Anzuelos. Láncara (Lugo) Rúa dos Artesáns s/n. Polígono Industrial O Ceao (Lugo) 14. PULEVA FOOD S.L. Nadela. Lugo 15. QUESERÍAS PRADO S.L. Monforte de Lemos. Lugo 16. Servicios Veterinarios da Pontenova S.L.P. A Pontenova 17. Cooperativa Os Irmandiños Sociedade Cooperativa Galega Ribadeo 18. Queserías Sarrianas, S.L. San Salvador do Mato s/n 27014 Sarria-Lugo 19. Grupo MGO, S.A. Lugo Explotacións: 1. Explotación Lejo Fernández Fonmiñá, A Pastoriza (Lugo) 2. SAT Sandamil Pacios, Castro de Rei (Lugo) 3. SAT Teixeiro XUGA 1107 Rigueira, A Pastoriza (Lugo) 4. UGASMA Sociedad Cooperativa Galega. Andabao, Boimorto (A Coruña) Laboratorios:

1. Aula de Produtos Lácteos Recinto Ferial de Lugo

74

2. LIGAL: Laboratorio Interprofesional galego de análise do leite Laboratorios Agrarios, Estrada AC-542 Km-7 Mabegondo, Abegondo-A Coruña.

guía estudios 3 cuatrimestre (máster en industria e economía leiteira)

Documents