ETXE ZURIKO EMAKUMEAK> 4 Jeff SWENSEN | GETTY IMAGES

«AMODIOAREN ZIEGA»: Biseanbiseko baten kontakizunaantzerki bidez > 12

ASTEARI ZEHARKA BEGIRA

Egoki aritu herri babesa lortzeko IÑAKI ALTUNA > 11

www.gaur8.infomila leiho zabalik

2015eko maiatzaren 30a | IX. urtea • 418. zbk.0,50 euro

Arduraduna: Amagoia Mujika Telleria. Erredakzioa: Oihana Llorente Arretxea.

Argitaratzailea: Astero. Lege Gordailua: SS-77/07. Helbidea: Portuetxe 23-2a. 20018

Donostia. P.K.: 1099. Tel.: 943 31 69 99 / Faxa: 943 31 69 98. e-posta: info@gaur8.info.

Publizitatea: Euskal Prensa. Tel.: 94 424 72 06.mila leiho zabalik

HEZKUNTZA, HIZKUNTZA POLITIKA ETA KULTURA SAILAK(HIZKUNTZA POLITIKARAKO SAILBURUORDETZAK) DIRUZ LAGUNDUA

SINADURAK:

03 Iratxe Urizar: Kaleratzen10 Unai Fernandez de Betoño: Etxebizitza... eta lurzorua11 Iñaki Altuna: Egoki aritu herri babesa lortzeko 15 Xabier Mikel Errekondo: Hauteskundeak. Azala eta mamia 16 Amaia Ballesteros19 Maider Iantzi Goienetxe: «Navarrísima» baten gogoetak20 Gorka Zozaia: Egon21 Laura Mintegi: Hitza ez da delitu30 Iratxe Esnaola: Ask.fm eta gaztetxoak

Hillary Clinton ez da Etxe Zurikoatea jo duen lehen emakumea 04

ErrumanianKarpatoetako basoakzaintzea exijitu diete agintariei 08

Bisean biseko amodioa nolakoaden kontatzen duen antzerkia 12

Auzo-etxea Errezilen, alokairuaordaintzeko beste modu bat 17

Elkarrizketa: Lara Izagirre,zinemagilea 22

Ikusmira: Irudi bete kanpaina,irudi beste irakurketa 25

Igitie, Arratiako BaserritarAgroekologikoen Elkartea 27

In fraganti: Esther Lopez 28

Behatxulotik 31

7

22

17

12

28

2015 | maiatza | 30

GAUR8• 2 / 3hutsa

atze

rria

Gure herrian hauteskundeek utzitako ondo-rioen gaineko analisiak beste batzuei utzi-ta, Estatu espainolean gertatutakoaz arikonaiz. Zalantza izpirik gabe, gauzarik inte-resgarri eta zirraragarrienetakoa urte luzezberaien herri eta hirietan agintzen eman

ondoren –askotan, gainera, gehiengo absolutuz– hain-bat alkatek hauteskundeak nola galdu dituzten ikusteaizan da. Aitortu beharra daukat, gainera, kanporatutako horien purrustadak eta guztiz tokiz kanpoko ateraldiakikusten eta entzuten ibili naizela, ariketa morboso hutsgisa. Horietako asko estatu mailako hiri handienetako,populatuenetako, alkateak ziren. Euren tokian, hiri etaherrien agintea hartzen hasi dira, pozik eta urduri, au-keratutako zerrendaburu berriak, asko eta asko gainera,gizarte mugimenduetatik datozenak, orain jasotzen du-ten komunikabideen atentziora ohituta ez daudenak. Kanporatzeaz hitz egiten

hasita, kaleratzeez hitz egi-tea beharrezkoa da. Hautes-kunde kanpaina honetakogai zentraletako bat izan da,hemen eta han errepikatudena. Izan ere, kaleratzeenkontrako mugimendukoaurpegi ezagunenetako ba-tek hartu du Bartzelonakoalkatetza. Gauzak nola egi-ten ari ziren ados ez zeudeneragileen arteko akordioakbultzatuta, gehiengoak ba-bestuta atera da aurrera Adau Colau hautagaia. Zer-bait bidezkoa ez dela sinis-ten duenean, emakume soli-darioa dela, borrokarakoprest dagoela, erakutsi du. Kaleratzeen ingurukoak izandira Manuela Carmenaren lehen hitzak ere, Erreinukohiriburuko alkate berria izan daitekeena. Epaile eta abo-katu ohia da, eta, beste gauza batzuen artean, kartzelakhustearen aldekoa. Kargu berria hartu baino lehen argiesan du jada bere asmoa desjabetzeen aurkako komisiobat sortzea dela, eta, gainera, norabide horretan hainbatlankide ohirekin hitz egiten hasia dela aurreratu du:helburu nagusia, etxe gabe geratzeko arriskuan daudenfamiliei erantzuteko “B plan” bat abiatzea. Bere hitze-tan, onartezina da kaleratze bat sinatzea kaleratutakoe-kin zer gertatuko den zehaztu eta aurreikusi gabe. Ezi-nezkoa da jendea besterik gabe kalean uztea (orain arte

egiten zen bezala, hain zuzen). Sistema finantzarioakberak sortutako krisiaren ondorio latzenetako bati au-rre egiteko proposamenak, azkenean, erabakiguneetan. Andaluziako Junta ere hasi zen bere garaian horretan,

desjabetzeen aurkako lege batekin, Espainiako AuzitegiKonstituzionalak atzera bota berri duena (Rajoy lehen-dakariak berak, denon interesean aritu beharra duenhorrek, jarritako helegite bategatik). Izan da kapitalarenaurka etxebizitza bezalako oinarrizko eskubide bat de-fendatu nahi izan duen besterik ere. Syrizak gidatutakoGreziako Gobernuak bizitzeko diren etxeetan kaleratze-ak debekatzeko lege bat martxan jarri nahi izan du(2014ko abenduaren 31 arte izan zutenaren antzekoa),baina Europako Banku Zentralak atzera bota du. Horrela bada, kaleratzeen aurkako mugimenduko ki-

deek herritarren kontura aberastu diren horiek banan-banan nola botatzen dituzten zeharka begiratu besterik

ez dut, inbidia puntu batekin. Nire ingurura begiratuta, izan ere, kaleratze horiek oso merke atera zaizkie ba-tzuei. Nortzuk diren badakigu, baina dirua irabazten ja-rraitzen dute inolako lotsarik gabe. Ezer gertatuko ezzaiola ziur dakienaren lotsagabekeriarekin. Salbuespengarrantzitsu eta esanguratsuak ditugu, baina beste askoez ditugu bota. Horrelako gai mingarri bati zentralitateosoa emango dion diskurtso baten falta sumatzen dut,benetako herri bultzada bat emango diona auziari. Etakaleratzeen aurkako bozgorailu, ozen, benetako etakonprometitua (eta ez beste hainbeste aldarrikapenenartean galtzen dena) euskal instituzioak hartu dituztenindar ezkerreko eta abertzaleen esku ere izatea. •

{ datorrena }

Kaleratzen

Kaleratzeen aurkako mugimenduko kideekherritarren kontura aberastu diren horieknola botatzen dituzten zeharka begiratubesterik ez dut, inbidia puntu batekin.Ingurura begiratuta, izan ere, kaleratzehoriek oso merke atera zaizkie batzuei

Iratxe Urizar

hutsa

hutsahutsa

atzerria

Clintonek jarritako helburuakzein ibilbide izango duen jakingabe, emakumezkoek AEBetakopolitikagintzan duten eta izanduten pisuaz hausnartzeko ba-lio du bere saialdiak, bai eta his-toriaren kontakizunean ezku-tuan geratuagatik mugarrigarrantzitsuak jarri zituztenemakumeen izenak azaleratze-ko ere. Izan ere, Hillary Clintonagian AEBetako lehen presiden-te bilakatuko da, baina ez da le-hen hautagai emakumezkoa.

1872AN HAUTAGAI1838an jaio zen Ohion AEBetakopolitikagintzan ikur den Victo-ria Woodhull. Bera izan zen EtxeZurirako lehian sartu zen lehenemakumezkoa. 1872an hautagai-tza aurkeztu zuenean emaku-meek ez zuten boto eskubiderikere. Bozkatzeko eskubidea ezzen 1920ra arte iritsiko emaku-meentzat. XX. mendearen hasie-ran hasi ziren mugimendu su-fragistaren proposamenakarrakasta izaten. Estatu batzue-tan emakumeek boto eskubideaosotasunean lortu zuten, eta,beste hainbatetan, herri maila-ko hauteskundeetan parte har-tzeko aukera. Kalean egin zutenaldarria eta martxak eta miti-nak ohikoak bilakatu ziren.1917rako hamasei estatutan lor-tua zuten boto eskubidea, bainaAEBetako Konstituzioa ez zen1918ra arte moldatu, WoodrowWilson presidente zela.Eskubide gisa ordura arte ai-

tortu ez bazen ere, emakumeekbazuten hautagai gisa aurkezte-ko aukera eta zirrikitu horri pro-betxu atera nahi izan zion Wo-odhullek Equals Rights Partyalderdiaren zerrendaburu gisa.Emakumeen eskubideen defen-datzaile sutsua, garai hartanemakumeei ezarritako arau zu-rrunei aurre egin zien bere jar-dun eta ekintzekin. Emakumeen boto eskubidea-

ren aldeko mugimenduari lo-tua, 1871n berak sortutako alder-diaren buruzagitza hartu zuen.Hala, AEBetako presidentetzara-ko lehen hautagai bilakatu zen.Politikagintzan ez ezik, bestealor batzuetan ere mugarriakezarri zituen, astero kaleratzenzen egunkari bat sortu zuelako

Hi l l a r yClintonek pasaden apirileaniragarri zuen2016ko hau-teskundeeta-

rako bere hautagaitza. Moduhorretan guztiek espero zutenalbistea berretsi baino ez zuenegin Alderdi Demokratako kide-ak, jakina baita AEBetako presi-dente bilakatzeko duen grina.2008an bertan erakutsi zuenbere asmoa hautagaitza aurkez-tuta, baino garaian Illinoiskosenatari zen Barack Obama hau-tagaiak zapuztu zion bere asmoaalderdiko hauteskunde prima-rioak irabazi eta presidentetza-rako hautagai bilakatu zenean.Obama AEBetako lehen presi-

dente beltza bilakatu zen hau-teskundeen ostean eta adituakhasi dira jada esaten HillaryClinton lehen presidente ema-kumezkoa izango dela baldineta bere asmoetan aurrera egi-tea lortzen badu. Lehen galdeke-

Maider Eizmendi

ETXE ZURIKO EMAKUMEAKClinton lehen emakumezko presidenteaizan daiteke, baina baditu aurrekariak

Hillary Clintonek bere hautagaitza aurkeztu du AEBetakopresidentetzarako. Bere helburua lortzen badu, lehenemakume presidentea izango da. Ez da, ordea, bide horiabiatu duen lehendabizikoa, 1872. urtean VictoriaWoodhull Etxe Zurirako lehen emakumezko hautagaiaizan zen eta. Aurretik edo alboan, pisua duen eredurik ereez zaio falta Hillary Clintoni AEBetako politikagintzan.

Analista politikoen iritzianHillary Clintonek AEBetakolehendabiziko emakumezkopresidentea izateko aukerahandiak ditu.Darren MCCOLLESTER | AFP

POLITIKA /b

tek Alderdi Demokratako liderizateko aukera handiak dituelanabarmendu dute, bai eta Alder-di Errepublikanoa garaitzekoaukera handiak ere. AEBak, be-raz, emakumezko lehen presi-dentea izateko ateetan daude le-hen inkesten arabera.

Obamarekin izan zuen lehianbertan nabarmendu zuen Clin-tonek emakumeek erabaki pos-

tuetara iristeko dituzten zailta-sunak. «Ez gara kristalezko sabaigogorra hausteko gai izan orain-goan, baina, zuei esker, 18 milioipitzadura eragitea lortu dugu»,esan zuen orduan. Oraingo ho-netan ere beste behin guztiaemateko prest agertu da bere se-narraren itzaletik irten eta ibil-bide propioa egin duen 67 urte-ko politikaria.

2015 | maiatza | 30

GAUR8• 4 / 5

eta Wall Streeten broker gisa ari-tu zelako bere ahizparekin bate-ra sortu zuen marka batekin.

Presidentetzarako egin zuenbidea, ordea, laburra izan zen,hauteskundeak egin aurretikahizpa eta biak espetxeratu eginzituzten eta. Sortu zuten asteka-rian kaleratutako artikulu batizan zen aitzakia. Argitalpeneanemakumeen boto eskubidea al-darrikatzen zuen Woodhulleketa garaiko gizartearen hipokre-sia salatzen zuen. Oihartzunhandia lortu zuen, esaterako,Henry Ward Beecher apaiz pro-testantearen kontra argitaratuzuen artikuluak. Agindu moralugari emanagatik, adulteriogi-lea zela salatu zuen artikuluan,bere hipokresia azaleratuta. Ga-raiko agintariei, noski, ez zi-tzaizkien batere gustatu artiku-luaren tonua eta edukia eta biahizpak espetxeratzeko aginduaeman zuten. Horregatik ezin

Ezkerrean, VictoriaWoodhull; eskuinean,berriz, Etxe Zuriaren ataria.GAUR8

BOTEREA ETA MUNDUMAILAKO UMILIAZIOAPolitikagintzan apenas egin zuen biderik, baina AEBetakopolitika eta emakumeak aipatutakoan ia ezinbestekoa daMonica Lewinsky aipatzea. 1998an egin zen ezagun, EtxeZurian bekadun gisa lanean ari zela garai hartako presidenteBill Clintonekin izandako aferarengatik. Urteetan isileanegon ostean, berriki kontatu du umiliazio publikoarenkulturaren biktima izan zela. «Interneten erruz munduguztian bere izen ona suntsituta ikusi zuen lehen pertsonaizan nintzen. Teknologiari esker gertatzen den baloreepaiketen lasterketak harri birtualak botatzen dituztenpertsonen mobilizazioa eragiten du», azaldu du ciberbulling-aren inguruan eskaini duen hitzaldi batean. «22 urterekinnire nagusiaz maitemindu nintzen eta 24 urterekin ohartunintzen horren ondorio suntsitzaileez». Horrela abiatu zuenpasa den martxoaren 19an Internet bidezko jazarpenazeskaini zuen hitzaldia. «Orduan eta umiliazio handiagoa,are eta klik gehiago; eta orduan eta klik gehiago, are eta dirugehiago lortzen dute batzuek publizitatearen bidez.Sufrimenduaren kontura ari gara dirua egiten», aipatu zuen.Asko hitz egin zen 90eko hamarkada amaieran

Lewinskyren inguruan eta orain berak hartu nahi izan duhitza. Askok txalotu dute bere ausardia. «Clintonekin izannuen harremana adostua izan zen, jazarpena bere botereposizioa defendatzen hasi zenean jasan nuen... Berealdekoak, politikoak eta komunikabideak, ni seinalatzekogai izan ziren», salatu du. Presidenteak Lewinskyrekinizandako harremana ukatu egin zuen hasiera batean,azkenerako, erabat presiopean, onartu egin behar izanbazuen ere. Ordurako Kenneth Starr fiskalak harremanarennondik norakoak jasotzen zituen 400 orrialdeko txostenaezagutzera emana zuen eta Lewinskyren irudia lur jota zen.

Victoria Woodhull izan zen Etxe Zurirakolehian sartu zen lehen emakumezkoa. 1872an,hautagaitza aurkeztu zuenean, emakumeek ezzuten oraindik boto eskubiderik ere

Barack Obama AEBetako lehen presidentebeltza bilakatu zen eta analista politikoak hasiak dira dagoeneko Hillary Clinton lehenpresidente emakumezkoa izango dela esaten

atzerria

izan zuen lehen saiakera huragauzatu, baina ez zuen etsi etabeste bi aldiz ere aurkeztu zenhautagai gisa hauteskundeetan.Victoria Woodhullen ibilbide-

aren pasarteak jaso dituztenekbere bizimodua ere nabarmen-du dute. Hainbat anaia-arrebenartean –iturri batzuek zazpi dio-te eta beste batzuek hamar–bosgarrena izan zen Woodhull.Ama igarlea eta aita sendagaisaltzailea zituen, eta hamabosturte baino ez zituenean ezkon-du zen Canning Woodhull sen-dagai saltzailearekin. Bi seme-alaba izan zituen berarekinbaina bikote harremana infer-nua izan zen Victoriarentzat, se-narrak behin eta berriz jipoitzenzuelako. Dibortzioak emakumebaten izen ona erabat suntsi ze-zakeen garai batean, ausardiazjokatu eta pausoa eman zuenVictoriak. 1866an berriz ezkon-du zen, James Harvey Bllod ko-ronelarekin. Britainia Handianhil zen 1927an.

«IZAR IDEOLOGIKOA»Hillary Clintonek Victoria Wo-odhull aurrekari du, eta, Eliza-beth Warren, alderdikide. Baitaarerio gogor ere primarioetara

aurkeztuko balitz. Izan ere, Wa-rrenena da AEBetako politika-gintzan letra larriz idazten denbeste emakume izenetako bat.Alderdi Demokrataren «izar ide-ologikoa» dela diote analista po-litiko hainbatek eta presidente-tzarako hautagaitza aurkeztekoduen aukera ez du baztertzenprentsak. 2013tik Massachusettsestatuko senataria da, eta Oba-maren itzalean eta alderdiko ez-kertiarren babesean gero eta so-na handiagoa hartzen ari da.“Time” egunkariak eragin han-diena duten munduko ehunemakumeen zerrendan sartu dubi alditan.19 urterekin ezkondu zen

Warren eta jada bi haurren amazela amaitu zituen Zuzenbideikasketak. Bere haurtzaroa ezzen xamurra izan. Aitak lanagaldu zuen bihotzeko batenondorioz gaixotu zenean, eta,hori dela eta, etxean lan egitenzuen amak lan merkatura jobehar izan zuen hipotekatutazuten etxea ez galtzeko. Horrek,zenbaiten ustez, erabat baldin-tzatu ditu Warrenen lehentasu-nak eta ibilbidea politikoa.Doktoretza osatuta, zorpetzepribatuan eta familien porrot

Elizabeth WarrenMassachusetts estatukosenataria da, eta Obamarenaholkulari gisa aritu daazken urteotan. Win MCNAMEE | AFP

ekonomikoan espezializatu zen.Bere argitalpenek ez zuten sonhandirik lortu 2008an krisialehertu zen arte. Orduan fami-lien egoera larriaren eta ban-kuen jokabidearen ingurukoeztabaida berpiztu egin zenAEBetan, eta Warrenek esanda-koek indarra hartu zuten.Obamak berak finantza produk-tuen kontsumitzaileen babese-rako erakundea sortzekoWarrenen proposamena hartueta Kontsumitzaileen FinantzaBabeserako Bulegoa sortu zuen.Erakunde horrek, hain justu ere,gertutik zaintzen du WallStreeten jarduna.

WALL STREET ASTINTZENWarrenek behin baino gehiago-tan salatu du ekonomiaren joa-na eta sarri aipatu du «jokoatrukatuta» dagoela: «Enpresahandiek eragin handiko pertso-na asko kontratatzen dituztemilaka milioiko abantaila fiska-lak lortzeko, eta Kongresuan di-tuzten lagunak ere jokoarenarauak beren alde jartzeko ba-liatzen dituzte. Bien bitartean,gogor lan egiten duten familieiesaten zaie beren seme-alaben-tzat amets umilagoak izanda bi-zi beharko dutela», nabarmenduizan duWarrenek. Bankuak ere gogor jo ditu.

«Bankuek Kongresua presiona-tu zuten iruzur egin eta abantai-la legalak lortzeko. Ondorenerreskatatu egin zituzten, eta,orain, lehen baino aurrezkigehiago dituzte. Familia batek hipoteka ordaindu ezin duene-an kalean geratzen da; bankueklegeak betetzen ez dituzteneaninor ez dute atxilotzen eta man-datari guztiek euren soldata izu-garriak mantentzen dituzte»,salatu zuen iaz txaloka eran-tzun zion jendetzaren aurrean.Alderdi Demokratako ezker-

tiarrenen begiko den HardvardUnibertsitateko zuzenbide ira-kasle honek behin baino gehia-gotan esan du ez duela presi-dentetzarako hautagaitzarikaurkeztuko. Bide horri ekiten ezbadio ere, Hillary Clintonen kan-paina eta proposamenak baldin-tzatzeko balio izan du Warrenenjardunak, politika aurrerakoia-goak bultzatzeko, alegia.

Gero eta sona handiagoa hartzen ari denpolitikaria da Warren. «Time» egunkariakeragin handiena duten munduko ehunemakumeen zerrendan sartu du bi alditan

Elizabeth Warren demokratarena da AEBetakopolitikagintzan letra larriz idazten den besteemakume izenetako bat. Alderdi Demokrataren«izar ideologikoa» dela diote hainbat adituk

2015 | maiatza | 30

GAUR8• 6 / 7

Dagoeneko mila eta bostehunetik gora dira Indiako hegoaldea

kiskaltzen ari den beroaldi izugarriak eragindako hildakoak. Beti

moduan, kaltetuenak kale gorrian bizi diren txiroak, etxetik irte-

terik ez duten adinekoak eta eraikuntzan eta errepidetan lan

egiten dutenak izaten ari dira. Tenperatura altuek bortitzen jo

duten Andhra Pradesh estatuan beroaren eraginez hildakoen ko-

purua bikoiztu egin da iazko datuekin alderatuta, eta egoera la-

tza da ondoko Telangana estatuan eta New Delhi hiriburuan ber-

tan ere. Indian ohikoak diren argi mozketek arazoa larriagotu

egin dute. Gobernuak jai egunak hartzea debekatu die medikuei.

Izan ere, 45 eta 48 gradu arteko tenperaturak iragarri dituzte as-

teburuan ere, gutxienez ekainaren 2ra arte. Ordurako espero dira

montzoiak ekarriko dituen eurite handiak. Bitartean hildakoen

kopuruak gora egingo du ziurrenik eta indiarrek nola edo hala

aurre egin beharko diote beroaldiari, baita argazkian bezala

«rickshaw»-ak hozkailu bihurtuz ere. David Lazkanoiturburu

MONTZOIAREN EURIAK NOIZ IRITSI ZAINBEROALDI HILGARRIA INDIAN

Narinder NANU | AFP

C IKUSMIRA

atzerria

Errumaniako hirie-tan milaka herritarelkartu dira azkenasteotan herrialde-ak jasaten duen ba-so-soiltzeari aurre

egiteko exijitzeko. Legez kontra-ko zuhaitz botatzea eta Austria-ko Schweighofer konpainiakomen duen «monopolioa» sala-tu zituzten manifestariek.

Kalera protesta egitera irtendiren herritarren arabera, aipa-tu konpainiak legez kontra bo-tatako arbolak ere erosi egitenditu. «Bat eginda, basoak salba-tuko ditugu», oihukatu zutenmanifestariek Bukarest hiribu-ruan. Baita «Schweighofer kan-pora» ere.

Herrialdeko hiru kolorekobandera hartuta zeharkatu zi-tuzten hiriburuko kaleak, Go-bernuaren egoitzaren aurreangelditu aurretik.

Catalin Tobescu Nostra Silvaelkarteko presidenteak nabar-mendu zuenez, «ingurumenaridagokionez, legez kontrakozuhaitz mozketa da herritarrenkezkarik handiena, inkesta guz-tiek azaltzen dutenez».

BASOETAKO RADARRAArlo horretan zertxobait aurre-ratu da Errumanian, Catalin To-bescu ekintzailearen arabera:«Iazko azken asteetan abian ja-rri ziren basoetako radarrekegur garraio guztiak ikuskatzendituzte eta irregulartasunen be-rri ematen dute. Horri esker le-gez kontrako mozketek %50egin dute behera. Asko murriztuda mozketen fenomenoa, bainasistema bera hobe daiteke emai-tza hobeak lortu ahal izateko».

Europar Batasunean baso bir-jin gehien dituen herrialdea daErrumania. Baina azken urteo-tan kalte handia egin zaio onda-re horri: hogei urte eskasetan80 milioi metro kubiko egurmoztu dira legez kontra, 5.000milioi euroko kalteak eraginez,txosten ofizial baten arabera.Ipar-mendebaldeko Cluj-Napocahirian mila lagun elkartu zirenorain hamabost egun AustriakoSchweighofer konpainiarekikoagintarien «konplizitatea» sala-tzeko. Aipatu enpresak 470 mi-lioi euro fakturatu zituen2013an, sektorea erabat mende-an edukitzeko.

KAMARA EZKUTUAGratiela Gavrilescu Errumania-ko Ingurumen ministroak agin-du izan du Austriako konpainia-ren kontu-ikuskapena egingoduela. Manifestariek, legez kon-

Beheko irudian, Bukarestekoherritarrak baso-soiltzearen

aurkako protesta batean.Eskuinean, Karpatoetan gero

eta ohikoagoak diren irudiak. GAUR8

ERRUMANIAMilaka herritarrek Karpatoetako basoakzaintzeko exijitzen diete agintariei

joseangel.oria@gaur8.info

Europar Batasunean baso birjin gehien dituen herrialdea daErrumania, baina natura ondare hori galdu egingo da legezkontrako baso-soiltzeari amaiera ematen ez bazaio (ordubakar batean hiru hektarea suntsitzen dituzte gaur egun,ekologisten arabera). Arrisku horri aurre egiteko neurriakexijitu dituzte milaka herritarrek kalean.

JENDARTEA / b

tra egurra erosteaz gain, Erru-maniako merkatuan «monopo-lio bat» osatu izana leporatzendiote.

Ministroaren adierazpenakiritsi dira EIA IngurumenarenIkerketarako Agentzia izenekoelkarteak bideo esanguratsu batargitara eman eta gero. Kamaraezkutu baten bitartez, EIAkoekintzaileek Schweighofer kon-painiako arduradunak grabatu

zituzten, legez kontrako egurraerosten ari zirela. Saltzailearihobariak agindu zizkioten kon-painiako ordezkariek.

Konpainiak berak esan du de-na gezurra dela, jakina, beraiek«Errumaniako legedia erabaterrespetatzen» dutelako.

BASOKODEAEzin zuten kontrakoa esan, Erru-manian negozio ezin hobeak

2015 | maiatza | 30

GAUR8• 8 / 9

egiten segitzeko asmoa baitau-kate: horretarako zabaldu berridute bosgarren lantegia, CatalinTobescu Nostra Silva elkartekopresidenteak esan duenez. Parlamentua mozketak mu-

rriztea helburu duen lege bat ez-tabaidatzen ari da, Baso Kodea.Holzindustrie Schweighoferkonpainiak Gobernuak proposa-tutako lege proiektuaren aurka-ko helegitea aurkeztu zuen, ba-so baten %30era mugatzenbaitu enpresa batek moztu de-zakeen zuhaitz kopurua, eta ho-ri ez da konpainiaren gustuko.«Badakigu Baso Kode berriak

ere bere gabeziak dituela, bainalehenbailehen onartu behar da,horrenbeste zuhaitz bota ez de-zaten», adierazi du CrisantaLungu Errumaniako Greenpea-ceko ekintzaileak.

ERRUMANIAKO «BIRIKAK»Karpatoak dira Errumaniako«birikak», bertakoen arabera.1.500 kilometroko luzera duenmendikateak 8,5 milioi hektareabaso zituen 1989an (herrialdeakduen azaleraren %38), aro ko-munista bukatu zen garaian.Orain, berriz, 6,3 milioi hektarea(Errumaniako azaleraren %26,7)

baino ez ditu. Beraz, basoek be-ren azaleraren %26 inguru gal-du dute.EcoAssit gobernuz kanpoko

erakundeak emandako datuenarabera, baso horietan 6.000hartz, 1.500 katamotz eta besteabere asko bizi dira. EIA Inguru-menaren Ikerketarako Agen-tziak jakinarazi du baso-soiltze-ak mehatxatutako eremuaEuropa osoan bioaniztasungehien dutenetako bat dela.Hedabideek herritar askoren

esperientziak eskaini dituzte az-ken asteotan. Ionut Dragomir50 urteko gizonak Karpatoetandagoen Busteni herrian etxe baterosi zuen, Bukarest hiriburukozalaparta atzean utzi eta lasaia-go bizitzeko asmoarekin. Turis-tentzat gidari lana egiteko as-moa zuen. Baina deforestazioakmehatxupean dauka bere ogibi-de berria. Bere etxetik gertudauzka Bucegiko parke naziona-la, Piatra Craiuluiko mendikateaeta Peles izeneko gaztelua, Erru-mania osoan bisitari gehienhartzen dituen lekua. «Tamalez,paisaia dotore eta paregabe ho-netako basoetan zuloak ikustendira, legez kontra zuhaitzak bo-ta dituztenek utzitakoak», espli-

katu du Dragomirrek. Bere us-tez, bertako herritarrek bota-tzen dituzte zuhaitz horiek, «ne-gu luzeari aurre egin ahalizateko egurra behar dute-eta».

ROMSILVA KONPAINIABaina beste herritar batzuekzuhaitzak bota eta egurra salduegiten dute, gidariak kontatuta-koaren arabera. «Eta basozainekezin dute gauza handirik egin,oso gutxi baitira eremu handihau zaintzeko, eta, gainera, osogutxi kobratzen dute, hilean300 euro inguru», Ionut Drago-mirrek jakinarazi digunez.Greenpeace nazioarteko era-

kunde ekologistak egin dituenkalkuluen arabera, orduero hiru

hektarea baso inguru suntsitzendira. Fenomenoaren inguruko50 salaketa inguru egiten diraegunean. Ekologistek Romsilvakonpainia publikoari leporatzendiote egoeraren erantzukizuna,Errumaniako basoen erdiarenardura duen enpresak «baliabi-deak atera beste helbururik ezduelako». Basoa zaindu beharkoluketenek ez dute batere lagun-tzen, Greenpeacekoaren ustez.«Gorj probintziako 500 biztan-leko herri txiki batean, funtzio-narioek herritarrei esan zietenhobe zela zuhaitzak botatzea,turistak erakartzeko bertakoedertasuna baliatzea baino»,Crisanta Lunguk salatu duenez.

ARISTOKRAZIA NAHASTUTARomsilva konpainia publikoa-ren esku ez dauden basoak jabepartikularren eskuetan daude.Baina kasu horretan ere zalan-tza gehiegi dago, ez baitago ba-tere garbi Estatuarenak zireneremu horiek nola eskuratu zi-tuzten jabe berri horiek.Ikerketa ofizial bat abian da

eta nahastuta dauden pertso-nen artean Paul Errumaniakoprintzea eta Victor Ponta lehenministroaren aitaginarreba age-ri dira.

Kamara ezkutu baten bitartez, EIAkoekintzaileek Austriako Schweighoferkonpainiako arduradunak grabatu zituztenlegez kontrako egurra erosten ari zirela

Europar Batasunean baso birjin gehien dituenherrialdea da Errumania. Azken hogei urteotankalte handia egin zaio ondare horri: 80 milioimetro kubiko egur moztu dira legez kontra

hutsa

3 BEG

IRADA:

arki

tekt

ura

/ zi

entz

ia /

tekn

olog

ia

Zenbait kontu arkitektoniko eta urbanistiko in-teresgarri bizi izan ditugu Hego Euskal He-rrian, iragan berri den udal eta foru hautes-kundeetako kanpainan: Bilboko EH Bildurenproiektu eta infografia dotoreak, DonostiakoEAJren alkategai Eneko Goiaren propaganda-li-

buru ederra, UPNren larrialdia Baztango Aroztegia Plan Sek-toriala korrika eta presaka aprobatuta uzteko, Gasteizko gaz-teriaren duintasuna eta irudimena kriminalizazio politikoaespazio publikoan ere salatzeko…Autokonplazientziazko ohiko mitinez haragoko hirigintza-

hitzaldi bat ere nabarmen daiteke: Gasteizko Zuberoa plazanEH Bilduk antolatu zuena, zeinetan Felix Gonzalez San Vi-cente eta Marian Beitialarrangoitia luze eta zabal aritu bai-tziren bizitegien afera korapilotsuari buruz, etxebizitzarenlege proposamenaren karira.Felixek Gasteizko azken urteotako hirigintza inbaditzaile

eta espekulatiboari erraiak atera zizkion, EH Bilduren mili-tanteek puntuz puntu osatutako programa urbanistikoaazalduz. Bi asmo nagusi xehatu zituen: oraindik urbanizatuez diren sektore urbanizagarrien desklasifikazioa (bost sek-toretan banatutako 4.356 etxebizitzari buruz hitz egiten arigara, alajaina!), eta alokairu sozialeko etxebizitza-parke pu-bliko baten osaera. Azken hori lortzeko bide interesgarri batproposatu zuen: adin nagusiko pertsonei zuzkidura-etxeegokituak eskaintzea, haien jabegoko pisu zaharrak gazteen-tzako alokairu sarean jartzearen truke. Mekanismo horrengakoetako bat zuzkidura-etxeen kokapenean legoke: adineko

pertsonak auzoan bertan gelditzea litzateke ideia, haien ohi-ko ingurunetik irisgarritasun –eta autonomia– arazoengatikderrigorrean ihes egin behar ez izateko, askotan gertatu be-zala.Marianek Eusko Legebiltzarrean maiatzean bertan bukatu

berri den etxebizitzaren lege proposamenaren batzordetxostengilearen berri eman zuen. Lege proposamen perfek-tua izan ez arren, aurrerapauso sozial handia ekar dezake es-pekulazioak itotako etxegintzaren sektore ekonomiko ga-rrantzitsura. Eskubide-izaeraren aplikazioari, alokairupublikoaren aldeko apustuari eta etxe hutsen arazoari aurreegiten saiatuko da legea, eta, hortaz, ulertzekoa da EAJ eta PPneokontserbadoreak alde batera gelditu izana. Beno, egiaesan, ez dira bazterrean guztiz gelditu, Erkoreka apokalipti-koari entzun egin behar izan baitiogu legeak mundu maila-ko dei-efektua sortuko duela!

Horregatik, ezkerrera okertu den balantza berriro ere es-kuinera orekatzen saiatuko dira EAJ eta PP, etxebizitza-ren formulan funtsezkoa den beste aldagai bat gehiagoliberalizatzen: lurzorua. Think tank guztiak dagoenekomartxan jarri baitituzte 2006ko Madrazoren lurzoru legetikbabes publikoko etxebizitzetarako erreserba-kopuru mini-moak jaitsi edo are kentzeko. Argi, beraz: arazoa ez da soilik konponduko Eusko Jaurlari-

tzaren Enplegu eta Gizarte Politiketako Sailean eraginez; In-gurumen eta Lurralde Politika Saila ere kontuan hartu be-harko da. Clinton parafraseatuz: «lurzorua da, ergela!». •

Ilustrazioa: UNAI FERNANDEZ DE BETOÑO

Unai Fernandez de BetoñoArkitektoa

Etxebizitza… etalurzorua

2015 | maiatza | 30

GAUR8• 10 / 11hutsa

her

ria

Boto kontaketa matematikoa ez ezik, politikoaeta, areago, emozionala ere bada, eta hiruikuspuntuek ez dute, baitezpada, bat etorribehar, are gutxiago aurreiritzietatik abiatuzgero. Joan den igandeko hauteskundeetan,gainera, korapilatsuagoa da irakurketa to-

kian tokiko errealitateak elkarren artean alderatzen saia-tzen bagara, egoera arras ezberdinak baitaude. Ezin, ba-da, balorazio borobil-borobilik egin, nahiz eta,beharbada, azken urteotan abiarazitako prozesu politi-koari zer ekarri dioten edo zer kendu dioten ez den beharbeste aztertu, seguruenik arreta gune distiratsu askotxodagoelako, baita Madril aldetik datozenak ere, urteamaierako hauteskunde orokorren itzalpean.

Euskal Herrian indarrean den egitura juridiko-politi-koak inoiz baino babes gutxiago jaso du, eta horixe izanzen, hain zuzen ere, fase berri bat irekitzeko arrazoi na-gusietarikoa. «Erregimenak»ez du herri babesik. Errealita-te hori Nafarroara iritsi daeta, beste adibide bat jartzea-gatik, Araban ere aldaketahandia egon da urteotan.Hain zuzen, negoziazioarenestrategiaren ahulgune na-gusietarikoak hortxe zeu-den; mahai gainean jartzenziren aterabideak, Gobernua-ren ezezkoarekin ez ezik, lu-rralde batzuen herritarrennahiek eragiten zituzten oz-topoekin ere topatzen ziren.

Halere, orain lau urte ezbezala, egungo egoerarekin bat ez egiteak ez du berare-kin beste egoera batera joateko apustu argirik indartu.EAJren garaipenak horixe azaldu du, eta emaitzok ez au-rrera ez atzera aritzeko jelkideen ohiko jokabidea erraz-ten dute. Ez da soilik erritmo arazo bat (mantsoago joanbehar izatea), mami arazo bat ere bada (norantz joan be-harra dagoen). Kataluniako prozesua moteltzen bada,arazo hori handitu egingo da, EAJko burukideek bete-be-tean asmatu dutela sentituko dutelako. Gogoratu beharda horko batzuentzat EAJk egin dituen akatsik larrienakLizarran sartzea eta Ibarretxeren apustua izan direla.

Aurreko hauteskundeetan, Bilduren fenomenoak,proiektu politiko zehatzaz harago, abiatutako garai be-rria eta prozesuaren nolakotasun eraldatzailea indartuzituen, gatazkaren konponbidearen beharra sendotzeazgain. Aieteko atarian geunden. Horregatik, oraingo emai-

tzak ezin positibotzat jo. Horrek ez du esan nahi EH Bil-duk ordezkatzen duen aldaketaren apustua oinarri elek-toralik gabe geratu denik, ezta gutxiagorik ere. 300.000bozeko poltsa ez da nolanahikoa. Eta esan beharra dagoEH Bilduko bozeramaileak datu horren atzean ezkutatuez izanak eta arazoak aitortu izanak irakurketa positiboamerezi dutela. Hauteskunde emaitzak prozesuarenerronkaren arabera baloratu behar dira, eta erronka fasehonetan egundokoa da.

Horrenbestez, ezkerreko independentismoak egindakoberritze estrategikoa –egoera aldatu zuena eta aukera po-litiko berriak ekarri dituena– amaitu gabe dagoela ondo-riozta daiteke, bigarren astinaldi baten zain. Beharbada,denean ez dira hain azkar aritu. Antolakuntza ereduaerronka dute oraindik; adibidez, hil ala biziko garrantziaomen duen Fronte Zabala erabat borobildu gabe dutelaaitortzeak azaltzen duenez. Eta garai berriaren tamaina-

ko kultura politiko berria zehaztu beharra dute estrate-gia aldaketa bururaino eraman nahi bada.

Gizarteari begira egoki aritu beharra dagoela ere ondo-rioztatu beharko lukete. Egoki aritzea ez da, nolanahi ere,soilik erritmo –azkar edo motel– kontua. Estrategia alda-keta teorizatu zenean, gako nagusietakoa herri babesazela nabarmendu zen, baina, beharbada, oraindik zenbai-tek, «eskubideak ez dira bozkatzen» ideiari gehiegi tira-ka, ez dio edozein eraldaketa proiektuk behar duen herrionarpenari behar beste garrantzirik eman.

Ezin dugu pentsatu, ez delako egia, gipuzkoarrak za-borzale, euskararen etsai, insolidario... kuadrilla bat dire-nik. Eredu eraldatzaileak gauzatzeko eremu egokia da,oso egokia. Balore franko ondo txertatuak ditu eta aurre-ra egiteko indarra du, Euskal Herri osoak bezalaxe. Ez, so-luzioa ez da herriak dimititzea. •

{ asteari zeharka begira }

Egoki aritu herri babesa lortzeko

Ezkerreko independentismoak egindakoberritze estrategikoa –egoera aldatuzuena eta aukera politiko berriak ekarridituena– amaitu gabe dagoela ondorioztadaiteke, bigarren astinaldi baten zain

hutsa

hutsahutsa

Iñaki Altuna

herria

Gernika-Lumoko Lizeo Antzokiko mu-xuek olio usain gozoa utzi digute. Joa-na Ocaña agertu zaigu lehenbizi, aur-pegia koipeztatu berri , eta harenatzetik, oihala zeharkatuz, NazaretFroufe, Urki Muguruza eta Eneko Sa-

gardoy kideak. Antzezten hasteko egun osoa gelditzenzaie oraindik, baina goizean goiz etorri dira dena mi-moz prestatzeko, argiak, soinuak, atrezzoa, beren bu-ruak… GAUR8rekin solasaldi lasai bat izateko tartea erehartu dute, koltxoneta gainean jarrita.Ocaña eta Sagardoy gurekin geldituko dira; Muguru-

za eta Froufe, aldiz, sartu-irtenean ibiliko dira, talde ar-tistikoarekin batera aretoa teknikoki egokitzen ari di-relako. «Antzerkiak ere badauka ikusten ez den asko».Aitor preso dago. Miren bikotea bisitan doakio. Au-

rrez aurreko bisita da, bisean bisekoa. Konturatu gabedoa denbora. Amodioa dute eginkizun, baina gorrotodituen hark prestatu die hitzordua. Noiz arte irautendu maitasunak? Zergatik besarkatzen dute elkar maita-leek? Nola aldatzen dira ametsak barruan eta kanpoan?Eta beldurrak? Maitasunaren haririk hauskorrenak etaindartsuenak agerian gelditzen dira amodioaren ziegahonetan.Horixe da obraren argumentua. Zirrikitu bat ireki-

tzen dute ziega batean, eta intimitatea publiko bilaka-tu, gatazkaren barreneko istorio bat kontatzeko, ez kar-tzela bizi duten bikote guztiena, baizik eta batena,Aitor eta Mirenena. Horrek aunitz arintzen die karga,ezin baitute errealitate guztiaren zama gainean era-man. Lana mugatuko lieke. Gainera, bizipenak bakoi-tzarenak dira eta ezinezkoa da denak jasotzea. Baina,mapa handi baten zatitxo batekin, humanitatea era-kusten dute.

BISITATIK ZUZENEAN EMANALDIA IKUSTERAAntzezlana prestatzen ari zirenean egoera beren azale-an sufritu duten lagunekin kontrastatu zuten, fidelakizaten ari ziren eta errealitatera hurbiltzen ari ziren ja-kiteko. Gero, preso egondakoek zein senideek ikusi du-te eta negar ugari egin dute. Identifikatuta sentitu diraeta antzezleentzat polita izan da euren ahotik «horrelada» aditzea. Obra «gordinegia» iruditu zaiola ere erran die biko-

tekidea preso duen lagun batek, bisitatik zuzenean Du-rangoko emanaldira etorrita. Ez dira joan egoerak «ez

bortitzegi ez lightegi erakustera», eta«gaia elegantziaz tratatu izana» estimatudiete ikusleek. Xabier Mendigurenek duela hamar ur-

te idatzi zuen liburua du oinarri antzez-lanak. Testua ia bere horretan utzi duteeta Mendigurunek berak gaiaren ingu-ruan idatzitako poema batzuk gehitu diz-kiote. Beste eszena batzuk inprobisazio-tik atera dira. Gaurkotasun zertzeladaksartu dituzte, adibidez krisia, WillisDrummond musika taldea edo Wha-tsapp aplikazioa aipatzen dituzte, «ha-mar urtetan, zoritxarrez, arazoa ez dela-ko aldatu baina beste gauza batzuk bai».Eguneroko gauzak txertatzea obra eure-na egiteko erabili duten baliabidea da. Bi-kote baten egunerokotasuna izan litekeziega batean ez baleude. Pertsonen izaeraadierazten dute. Ihes egiteko planak egi-ten dituzte, eta etorkizunean eginen du-tena amestu.Antzezleek diotenez, bisitek kutsu sin-

bolikoa dute, batzuei urrun dagoen zer-bait iruditzen ahal zaie, baina egunero-koa kontatzean, pertsonak direla

konturatzen dira. «Berezia bizi ez dugu-nontzat da, baina haientzat egunerokoada». Gaiak erabateko gaurkotasuna du,baina orain arte ez da oholtzara eraman.Maitasunaz eta loturez hitz egiten da,

eta, «zoritxarrez, hain errotuta dugunmaitasun erromantiko hori» berrestenda. Batek bertzearen beharra du. Egia dakasu berezia dela, baina kalean bertanere kartzelak topa ditzakegu. Maitasunakirabaz diezaioke kartzelari? Harremanbatek iraun dezake hor?

ERLAZIOA KOLOKAN JARRIZ GERO...Joana Ocañak aipatu du zenbat begi di-tuen gainean batek kalean harremanamantentzea ala ez erabakitzerako or-duan, berau kolokan jarriz gero. «Zer mo-duz Aitor?», galdetzen diote Mireni kan-poan. «Bisitan joango zara?». «Norkgaldetuko du nigatik?», pentsatzen duneskak. Bat ez da ausartzen harremanazalantzan jartzera. Oihana Etxebarrietak tesia landu zuen

espetxeko harreman afektibo eta sexua-len inguruan. Bikotekidea kartzelan izan

«Amodioaren ziega»antzezlanean bipertsonaia daude, bainalau aktore. Bikoteabikoiztu egiten da: batek,berdez jantzitaoholtzaren erdian,bihotza irudikatzen du,eta, bertzeak, arropagranatearekin kanporagodagoenak, burua. Itziar BASTARRIKA | LAUKA

TEATROA

«AMODIOAREN ZIEGA», BISEAN BISEKOBATEN KONTAKIZUNA ANTZERKI BIDEZ

Maider Iantzi Goienetxe

Bisean biseko baten elkartzen diren Aitor etaMirenen istorioak antzokiak bete ditu, euskalpublikoa ukituz eta ikusleen barrenean zerbaitmugituz. Lauka Teatroak hamahiru emanaldiegin ditu oraingoz, harrera beroa jasoz. Hurrengo«boloak» Elorrion eta Oiartzunen dituzte.

2015 | maiatza | 30

GAUR8• 12 / 13

zuen eta lagun batek galdetu zion zinezharremana aurrera eramateko gai zen.Momentuan mindu egin zuen Etxeba-rrieta harremana zalantzan jartzeak, bai-na gero izugarri eskertu zuen lagunakhori galdetzea.

Moztuko balu neskari ze mezu iritsikolitzaioke? «Nola egin diozu hau?» erra-nen liokete beharbada, apurketak dramagisa hartzen direlako. “Amodioaren zie-ga” lanean teatroaren bidez ikusaraztendute egoera, gizatasunez eta duintasu-nez. Edonor etor daiteke ikustera, Gerni-kako Lizeo Antzokiaren atarian, kalekoloreontzi erraldoien ondoan argazkisaioa egiten ari direla gauean emanaldiaeskainiko duten antzezleak diren galdetudien emakumea kasu.

KONDAIRAREN JOLASA“Chambre d'amour” Angeluko kobazulo-aren kondaira erabiltzen du baliabide gi-sa Xabier Mendigurenek bere liburuan.Bi maitaleren istorioa da. Egun batean,urak espero baino azkarrago igo eta pre-so gelditu ziren elkarrekin egoten ziren

haitzuloan, bisean bisekoan batzen denbikotea bera bezala. “Amodioaren Ziega”lanean ere bi pertsonaia daude, baina lauaktore. Bikotea bikoiztu egiten da: batek,berdez jantzita oholtzaren erdian, oheadagoen lekuan agertzen denak, bihotzairudikatzen du, eta, bertzeak, arropa gra-natearekin kanporago dagoenak, burua.Buruak errealitatea jartzen digu mutu-rren aurrean; bihotzak, aldiz, oraina bizinahi du. Inpultsoak, pasioak eta beharafektiboak ditu. Haragizkoagoa da.

Preso dagoenak beharrizanak ase nahiditu, fisikoak, afektiboak eta kanpoko be-rri eta bizipenekin dituen hartu-emane-kin lotutakoak. Bisitan doanak, berriz,ahalik eta hoberen pasa nahi du momen-tu hori, ez du hondatu nahi gauza txarre-kin. Barruko bihotzari denbora arin doa-kio; aldiz, buruak motxila bat darama.Eta barruko bikotea erratera ausartzen ezdena kanpokoak erraten du.

Buru-bihotzen jolas horretan nahastenhasten dira pertsonaiak, hori baita bizi-tza, bi argi horiek piztu eta itzaltzen ibil-tzea. Hegan eramaten gaituena eta soka-tik tiratzen duena, biak behar dira orekalortzeko. Batzuetan, ez dira bat etortzenburua eta bihotza. Antzezlanean, mo-mentu batean eztabaidan hasten dira bimutilak, Mireni gauza bat nola kontatuerabakitzean. Adierazgarria da une bate-an bi neskek begiradarekin nola bat egi-ten duten ere. Bikotea bikoiztu egiten da,baina, aktoreek diotenez, «x8 edo x100ere egin zitekeen». Oihartzunak dira.

Ziega batean ikusten ditugu laurak. Ba-rrukoak ez dira ateratzen. Miren komu-

Lehenengo irudian, ezker-eskuin,Nazaret Froufe, Urki Muguruza, JoanaOcaña eta Eneko Sagardoy, Gernika-Lumoko Lizeo Antzokiaren aurrekokalean. Bigarren argazkian,antzezpeneko une bat.Monika DEL VALLE | ARGAZKI PRESS -

Itziar BASTARRIKA | LAUKA TEATROA

Bi pertsonaia daude, baina lau aktore. Bikotea bikoiztuegiten da. Batek bihotza irudikatzen du eta bertzeak burua.Jolas horretan nahasten dira pertsonaiak, hori baita bizitza,bi argi horiek piztu eta itzaltzen ibiltzea

Xabier Mendigurenek duela hamar urte idatzi zuen liburuadu oinarri antzezlanak. Mendiguren beraren poema batzukere gehitu dizkiote. Gaiak erabateko gaurkotasuna du, bainaorain arte ez da taula gainera eraman

herria

nera doa une batean, eta bisita bukatze-an ere ateratzen da, baina Aitor une orobarruan dago. Nazaret Froufe eta EnekoSagardoy burua dira eta Joana Ocaña etaUrki Muguruza bihotza. Azaldu dutenez,banaketa ez da kasualitatea.Xabier Erkiziak landutako soinu espa-

zioan, esanguratsuak dira kartzelako ho-tsak, atea aditzen da zabaldu eta ixten,horma irudikatuz. Eta, lehen aipatutakokondairarekin lotuta, kontrapuntu ede-rra da itsasoaren doinua. Ziega itxia eta

itsaso zabala, kontatzen ari direna itsasobat delako ere bai.Obran umore puntuak ere badaude.

Hunkitzetik alai egotera igarotzen dirapertsonaiak, eta, beraiekin batera, ikusle-ak. Mutur batetik bertzera pasatzeko gai-tasuna agertzen da eta horrek jendea ha-rrapatu egiten du. Maitasuna ez dasinesgarria dena barrea edo negarra ba-da.Keinu polit batzuk ere egiten dizkiote

publikoari, herri bakoitzera egokituz. Ai-torrek lagun bat zer moduz dagoen gal-detzen dio Mireni, eta honek «orainAmoroton bizi da» erantzuten dionean,«orduan gu baino inkomunikatuago da-go», botatzen du mutilak. «Konektatzekogertutasun zaplazteko bat ematen diezueta engantxatzen dira», diote aktoreek. Isiltasun pisutsu bat sentitu izan dute

eta horrek pixka bat beldurtu edo urduri-tu ditu. Jendea hagitz sartuta egon denseinale. Bertzetan, lehen txistean irri al-gara handi bat aditzean, indarrak neurtubehar izan dituzte, komedia bihurtzekoarriskua dagoelako. Azken entseguanegin bezalakoa da antzezlana, baina pu-blikoa entzun behar da. Oreka bilatuz he-men ere, ezin direlako ikusleen hainmenpeko izan.

LAU HANKATARA EDO LAU ESKUTARAAulestin, Artedramaren Euskal AntzerkiTopaketetan ezagutu zuten elkar lau ak-toreek, eta 2013ko udaberrian loratu zenLauka Teatroa. «Jaioberrien antzera, lauhankatara edo lau eskutara goaz urratsakemanez, beraiek bezala bizitza esplora-tzeko grinaz eta kuriositatez». “Amodioa-ren ziega” da elkarlanaren lehen fruitua. Manex Fuchsek ekarri zizkien testuak

eta lau aktoreak jostatzen hasi ziren.Obra bera bosgarren elementu bat izanzela diote. «Testuak berak gu aukeratugintuen edo guk testua, ez dakigu». Fuch-sek lan hau elkarrekin egin behar zutelaerran zien eta hala abiatu ziren. Ander Li-pus taula zuzendaritzaz arduratu zen,Arantza Flores argiztapenaz eta teknikaz,Iker Nafta jantziez eta Itziar Bastarrikaargazki eta bideoez. Diseinu grafikoa Na-gore Txintxurreta eta Joana Ocañak eginzuten eskuz esku.Muguruza zarauztarra da, Froufe be-

rriztarra baina Durangon bizi da eta Oca-ña eta Sagardoy durangarrak dira. Azken herri hori dute, beraz, topaleku normale-an. II. Zubi proiektua irabazi zuten etahorri esker lan egin ahal izan dute «bal-dintza duinetan». Halere, «oinarria da»eman dietena, eta «gehiago behar da,gaur egun ez baitago erraztasun askoriksorkuntza prozesu bat martxan jartze-

Aktoreak kalean, Gernika-Lumon, etaLizeo Antzokiaren barruan, obrarenatrezzoko elementu nagusiaren,ohearen, gainean.Monika DEL VALLE | ARGAZKI PRESS -

Itziar BASTARRIKA | LAUKA TEATROA

Antzerkiaren aldeko apustua egitera animatu dituzteherritarrak, bertzeak bertze freskoa eta atsegina delako.«Jendea ez badator aukera gutxiago izango dira ikusteko.Publikoak erantzukizuna dauka»

Xabier Erkiziak landutako soinu espazioan, esanguratsuakdira kartzelako hotsak. «Chambre d’amour» kondairaerabiltzen da baliabide gisa eta horrekin lotuta kontrapuntuederra da itsasoaren soinua

2015 | maiatza | 30

GAUR8• 14 / 15

ko». Ez dute aukera galdu nahi izan an-tzokiak «hain hutsik» ikusteak arduratu-ta dauzkala azaltzeko. Obra honekin are-toak betetzen ari dira, baina orokorreanez da hori gertatzen. Jendeari eskatu nahidiote antzerkira joateko apustua egiteko,bertzeak bertze freskoa eta atsegina dela-ko. «Jendea ez badator aukera gutxiagoizango dira ikusteko. Publikoak erantzu-kizuna dauka».

“Amodioaren ziega” publiko guztiaren-tzat da, euskaldunei zuzendua. Otsaila-ren bukaeran estreinatu zuten eta ha-mahiru bolo egin dituzte lau hilabetetan.«Oso ondo dago». Gaiak sozialki indarraizateak zerikusia du horretan.

ISTORIOA ZABALTZEA XEDE«Antzerki sozialetik dator gure habiatxoaeta sentsibilitate edo ardura txiki bat ba-dugu. Herri antzerkitik gatoz eta konpro-miso bat daukagu», agertu dute, norma-lean, programatzen dena komedia delakritikatzearekin batera. «Publikorik ezbadator, non geratzen da istorioa?», gal-detzen dute.

Xedea jendeak istorioa etxera erama-tea da. «Hamar edo 200 ikusle egon, gukdena emango dugu, baina egia da zenbateta pertsona gehiago etorri orduan etagehiago zabalduko dela istorioa. Teatroak

hori behar du», aldarrikatu dute. «Ez da-kit galtzeko arriskuan dagoen animaliabihurtuko den antzerkia. Bizirauten ga-biltza», azaldu du kezka Ocañak.

Animatzen denarentzat, honakoak diraoraingoz lotuta dituzten hitzorduak.Ekainaren 5ean, heldu den ostiralean,Elorrion; 7an, Oiartzunen, eta, 12an, Iu-rretan. Urrian BAD Bilboko Antzerki etaDantza Garaikidearen Jaialdian antzeztu-ko dute obra.

Agurtu eta bazkaltzera doaz aktoreak.Ohe bat da beren atrezzoa eta horreksiestatxoa egiteko aukera emanen dieagian. 17.00ak aldera beroketa eginen du-te eta gero bakarka egoteko denbora har-tuko dute. Berriro batu eta oholtzara ate-rako dira, «dena ematera». Emanaldiarenondotik ere jarraituko dute. Afaldu, fur-goneta kargatu eta etxerako bidea eginbehar dute. Hurrengo egunean bukatukoda «boloa».

Noiz arte irauten du maitasunak?Zergatik besarkatzen dute elkar

maitaleek? Nola aldatzen dira ametsakbarruan eta kanpoan? Eta beldurrak?Maitasunaren haririk hauskorrenak

eta indartsuenak agerian gelditzendira amodioaren ziega honetan.

Itziar BASTARRIKA | LAUKA TEATROA

hutsa

Hauteskundeak ez dira matemati-ka, baina ia. Alderdi batek atera-tako emaitzek ez diote kasualita-teari erantzuten, baizik eta

norberak egindakoari eta, gero eta gehia-go, arerioek egindakoei ere. Maila guztie-tan egindakoa, oposiziotik ala gobernutik,zuzenean herritarrekin eta, batez ere, ko-munikabideetan. Ikasgaiak ugariak izanbadira ere, hona bi argiak: bozka herrita-rrek dute ematen, ez herriak. Herritarreneguneroko beharrak herriarenaren aurre-tik daude. Bestalde, asmoak azaltzea, agin-dutakoak egitea eta egindakoak komuni-katzea-saltzea ezinbestekoak dira, bainaeznahikoak herritarren gehiengoaren boz-

ka lortzeko. Jendartea pastel-mosaikoa da.Eta, «nolako» jendarte-zatia erakarri nahiden, preseski «halakoari» komunikatzekoprestatu behar dira lider, estilo, lehenta-sun eta mezuak. Nago pragmatikoagoa de-la hori jendartea zure programara ekar-tzea baino. Kontua da, horretarakomosaikoaren zati bakoitzaren ezaugarriakongi ezagutu behar direla; alegia, ikerkete-tan inbertitu eta ondoren taldearen helbu-ru eta estrategiak ondorioetara moldatu,malgutu. Beraz, herritarren pertzepzioezari gara, azalaz mamiaz baino gehiago.Ikuspegi sexual batetik esateko, kontua ezda zein neska edo mutil den ederrena bai-zik eta nor uste dugun dela ederrena.

Bartzelona munduko futbol talderikonena bada, ez da Messik eta enparauekbeste inork baino joko ikusgarriago eta golgehiago dituztelako sartzen, baizik eta be-ren irudia mundura saltzen asmatzen du-telako.

Katalanak aurretik doaz futbolean ere,(gaur gauekoaren baimenarekin…) baina“Champions”-a jokatzera ausartzen den al-derdi politikoak talderik onena osatu be-har duela argi izan behar du, jokatzen etasaltzen bietan maila emateko.

Bitartean, bada kirolak iltzatu didanikasgai betikotua: galduaz ikasten dela ira-bazten. Hori bai, ikasteak zentzua du noiz-bait aplikatzen bada… •

0hutsa

Hauteskundeak. Azala eta mamiaXabier MikelErrekondo

hutsa

iRRITZIA:

{

}

Amaia BALLESTEROS

2015 | maiatza | 30

GAUR8• 16 / 17

Uruguai eta Me-xiko arteko el-karrizketa ba-tek piztu zuenproiektuarenl e h e n e n g o

txinparta. Emantzipazio gose zi-ren bi gazteren arteko elkarriz-keta izan zen, Errezilera itzultze-an euren gurasoen etxeetaraitzultzeko asmorik ez zuten bi

gazteren artekoa. Eta hirugarrenbat gehitu zitzaien segituan. Ho-nek ere denboraldia egina zuenitsasoz bestalde eta gurasoenetxetik kanpo bizitzen jarraitunahi zuen.

Segituan jarri zuten begia be-re garaian herriko medikuarenaizan zen etxean. Eraikina Udala-rena izateak aukerak erraztenzizkietela uste zuten, eta azken

bost urteetan hutsik egon izanaaitzakia perfektua zen euren-tzat, Errezil biziberritzea baitzu-ten helburu. Gainera, aurretikere ezagutzen zuten eraikina,jaietan, adibidez, bertan gorde-tzen baitute material guztia.

Garai bertsuan, gazte teknika-ri bat kontratatu zuen Udalak.Berarekin harremanetan jarrieta buruan zuten ideia parteka-tu zuten harekin Izaro Zinkune-gi eta Eneritz Arzallusek. Aukeraerrealtzat ikusi zuen honek, etaorduan izan zen ametsa erreali-tate bilaka zitekeela sinesten ha-si ziren lehen unea.

Auzo-etxe baten figura zeuka-ten buruan, filosofia bezala har-tuta, antolatzeko modu batengisa. «Herriarena den etxebizi-tza bat bezala ikusten dugu, ber-tan bizitzeko aukera izateazgain herriari ekarpena egingodion etxe bat bezala», adierazidute Zinkunegi eta Arzallusek.Praktikan, eraikinaren zati bat

Izaro Zinkunegi(ezkerrean) eta EneritzArzallus (eskuinean),auzo-etxearenproiektuarenprotagonistak, etxeaatzean dutela. Jon URBE | ARGAZKI PRESS

AUZO-ETXEA ERREZILENAlokairua ordaintzeko dirua ez den besteaukera batzuk ere badaudela erakutsi dute

Aimar ETXEBERRIA KORTA

Emantzipazio behar batetik abiatuta, garai bateanmedikuarena zen etxea auzo-etxe bilakatu dute IzaroZinkunegi eta Eneritz Arzallus errezildarrek. EraikinaUdalarena izateak lagunduta, alokairua ordaintzeko ereduberri bat garatu dute: herria biziberritzeko egin dute lan,herritarren behar sozialei erantzunez.

JENDARTEA /b

herria

da egun herritarrentzat erabil-garri dena. Bestea euren etxebi-zitzari dagokion zatia da. Bertanbizitzearen truke, eraikinarenerabilera herritarren nahi etabeharretara uztera konprometi-tu dira gazteak.

HERRITARREKIN, HASIERATIKPasa den urteko maiatza etaekaina bitartean garatu zutenauzo-etxearen proiektua Zinku-negi eta Arzallusek, eta uztaila-ren lehenengo asteetan aurkez-tu zuten Errezilgo Udalean.Aurkeztu eta pare bat asterenburuan plenoan onartua izanzen, eta, ondoren, herritarrenaurrean aurkeztu zuten. Bilkura

irekia egin zuten proiektuarenberri eman eta herritarren ekar-pen eta iritziak jasotzeko, etaauzolanean ziren jada abuztuan,eraikina etxebizitza bezala ego-kitzeko lanean.

«Herritarren partetik, ekarpe-nak baino gehiago, babesa jasogenuen, auzolanean parte har-tzeko borondatea», adierazi du-te gazteek, nahiz eta aitortu ba-teren batek baino gehiagok bigazteren «amets» gisa hartuzuela kontua: «‘Ongi, baina eanoraino iristen zareten’ esatenziguten». Herritarren aurreanegin zuten aurkezpenean ber-tan, baratze bat jartzeko asmoazutela eta ondoren herrian egi-

ten ziren bazkari edo afariakbertako produktuekin egingo zi-tuztela esan zutenean, guztiakbarrezka hasi zitzaizkiela gogo-ratzen dute. Ordutik, geldirikdute baratzearen proiektua.

Auzolan guztia zero zabor fi-losofiarekin garatu zuten, mate-rialak berrerabiliz. Hala, orainoerabiltzeko moduan zeuden bai-na erretiratzekotan ziren hain-bat material auzo-etxera era-man zituzten herritarrek,Zinkunegi eta Arzallusen etxebi-zitza berria atonduz.

Gazteen hasierako asmoaeraikinera ikasturte hasierare-kin batera sartzea bazen ere, tei-latuaren egoera kaskarrak eta

horrek proiektua garatu ahalizateko beharrezkoak zirenhainbat kontraturen izenpetzeaatzeratu izanak abendu arte lu-zatu zuen bertara bizitzera joa-teko aukera.

GAZTEAK ETA EMANTZIPAZIOAAuzo-etxearen proiektuarenhelburu nagusia Errezilen bizi-berritze soziala da, mugimen-dua egotea herrian, ekintzak an-tolatzea. «Neurri batean egin da,baina ez dira bete itxaropenguztiak. Jendea proiektuarenparte sentitzea nahi genuen,baina jendea jasotzeko dagogehiago emateko baino», onartudute gazteek. Hala ere, pozik di-

Une oro herritarren partehartze aktiboa izan dutehelburu Zinkunegi etaArzallusek. Irudian,proiektuaren aurkezpenaegiteko herritarrekin eginikobilkura. GAUR8

2015 | maiatza | 30

GAUR8• 18 / 19

ra egindako lanarekin, herrianerreferentzia izatea lortu baitu-te. «Batez ere emakumeekin etaumeekin egin dugu lan», diote.

Bada, ordea, nahi izan bainalortu ez duten kontu garrantzi-tsu bat: gazteen emantzipazio-an sakontzea. Ez dute gaztegehiago proiektura gerturatzealortu, baina jakitun dira horre-tarako baldintza gutxi ematendituela Errezil bezalako herritxiki batek. «Hemen ez dagoalokairuan bizitzeko ohiturarik.Jendea baserrian bizi ohi da, eta,adin batetik aurrera, kalera jais-ten dira edo beste etxebizitzabat eraikitzen dute baserri zaha-rraren alboan», azaldu dute. Ba-da, auzo-etxearen proiektuakemantzipatzea nahi duen gaztebatentzat aproposa izaten ja-rraitzen duela uste dute. «Honabizitzera etortzeko baldintza ba-karra proiektuan parte hartzeada», azpimarratu dute.

Gaur arte egindakoa balora-tzeko hainbat hartu-eman izandituzte Udalarekin, baina baitaherritarrekin ere. Balorazio mo-duko bat egin zuten pasa denurtarrilean, egin dena eta egingabe geratzen dena aztertzeko.«Herritarrek ekarpen dezenteegin zizkiguten, ekintzen ingu-ruko proposamen zehatzak ba-tez ere», azaldu dute Zinkunegieta Arzallusek. Bilkura harenondorio izan zen inauteriakErrezilgo Guraso Elkartearekinbatera antolatu izana, baita Ko-rrika 19ren baitan herrian anto-latu ziren ekintzak ere.

PROIEKTUAREN ETORKIZUNA KOLOKANSei hilabete igaro dira jada Zin-kunegi eta Arzallus medikuare-na zen etxean bizi direnetik, etagutxi falta da proiektua onartu

zela urtebete egiteko. Inflexiopuntu batean aurkitzen dira, be-raz. Udalarekin egin zuten hi-tzarmenean urtebeteko epe mu-ga jarri zuten proiektuarenetorkizunaz jarduteko. Zentzuhorretan, aitortzen dute zalan-tzak dituztela maila pertsonale-an, eta horrek auzo-etxearenproiektua baldintzatzen duela,inor ez baita gerturatu proiek-tuarekin jarraitzeko asmoare-kin. «Ez dugu erreleborik ikus-ten», diote atsekabez.

«Egia da gauza batzuk lortudirela, sare bat egin dela», alda-rrikatu dute. Mediku-etxeaetxebizitza bezala izaten jarrai-tzearekin, ordea, zalantzak di-tuzte, baina ez hainbeste proiek-tuarekin. Jakinaren gainean diraUdal Gobernu berriak apustuberezia egiten duela proiektuan,eta gustura dira alde horretatik.

«Guretzat izugarria izan daegindakoa ideia bururatu zitzai-gun momentutik. Uruguaitikbueltatu eta ilusio bat zen, etaauzolanean harreman berri as-ko egin ditugu. Herriari erehainbat ekarpen egin dizkiogu.Bereziki emakumeen sarea lortuda», dio Zinkunegik. Arzallusekere ildo beretik hitz egiten du:«Hasierako amets hartatikproiektua egikaritzea lortu iza-na bakarrik... Nik auzolana aipa-tuko nuke. Azpimarratzekoa dajendeak jarri zuen interesa etaborondatea».

Bestalde, harro agertzen diragisa honetako proiektu bat Erre-zil bezalako herri txiki bateangaratu izanagatik. «Errezilengauza berriek beti atzerakoaematen dute, eta gure proiektuaerrealitate bilakatu izana jadaasko da; soilik jendeak esatea‘etxe horretan bi neska gazte zo-

ro bizi dira, amaren etxean bizi-tzea baino gauza hobeagorik ezdutenak’ asko da guretzat», al-darrikatu dute.

Badakite jendeari kosta eginzitzaiola hasieran proiektuarennondik norakoa ulertzea, bainaegoerak buelta handia emanduela uste dute. «Umeek ere ba-dakite gaur egun garai bateanmedikuarena zen etxean bi nes-ka gazte bizi direla, eta, nahizeta momentuan ulertu ez, etor-kizunera begira eragina izan de-zakeen zerbait da», adierazi du-te. Hala nahiko lukete behintzat.

EGINDAKOA PROIEKTATU ASMOZUdalarekin egin zuten hitzar-menean zegoen beste puntu bateginiko lana biltzea zen, ondo-ren dokumental formatuanproiektatu ahal izateko. Bada,«frustrazio» txiki bat dute arlohonekiko, ez baitute materialnahiko bildu gisa honetako zer-bait egin ahal izateko. Euren«frustrazio» handienak baratze-arena eta dokumentalarenadirela onartzen dute. «Irudiakhartzen hasi ginen, baina doku-mental bat egiteko adina mate-rial ez daukagu...», azaldu dute.

Auzo-etxearen proiektua au-rrera eramateaz gain, beste ha-maika saltsetan murgildutadauden bi gazte izateak denarinahi luketen bezala ez heltzeaekarri die. Dena den, eginiko la-nak izan du oihartzunik inguru-ko herrietan. Adibidez, Azpeiti-ko Bizi! ekimeneko kideekinteresa agertu dute eurenproiektuarengan, eta Arzallusekhitzaldi bat eskaini zuen gazte-txean; datozen egunetan bestemahai-inguru batean parte har-tzekoa da, Beasainen; eta heda-bide ezberdinetan ere elkarriz-ketatuak izan dira... «Errezildikkanpo oihartzuna izan du kon-tuak», azpimarratu dute.

Eurek garatu dutena gazteen emantzipaziorakomodu egoki bat izan daitekeela uste dute, diruzsoberan ez diren gazteei alokairua beste modubatean ordaintzea ahalbidetzen zaielako

Herriko emakume eta umeekin eginiko lanazdira harro, batez ere, Zinkunegi eta Arzallus.Arantzen artean dituzte baratze ekologikoa etadenbora bankua martxan jarri ez izana

Hitzaldia Azpeitikogaztetxean

hutsa

hutsa

Zerbaiten kon-tra elkartzea,zerbaiten aldeb e h a r r e a n

(zerbaiten edo norbaiten), tristeaizan daiteke. Baina zerbait hori(edo norbait) kalte egiten ari ba-da, kendu egin behar da lehenen-go, gero zerbait berria sortzeko.Zauritik tantaka-tantaka galduzgoazen odola gelditu behar dengisan azala biziberritzeko, etamamia.

Hauteskundero bezala, zenba-ki, kolore eta sigla dantzari begi-rik kendu gabe egon ginen eta,lehenbiziko aldiz, ez ginen hase-rretu Nafarroarekin, lehenbizikoaldiz, harro sentitu ginen emai-tzez. Orain arte beti Gipuzkoa al-dera begiratzen genuen “inbidia”puntu batekin eta eurekin iden-tifikatzen ginen gehiago. Bortzi-rietako irla honetan, gipuzkoa-rrentzat nafar burugogorrak etanafarrentzat “giputxiak” izanik,badugu aukera hori, nahi dugu-nean batekoak ala bertzekoakizatekoa. Baina, azken batean, be-ti gara nafarrak, “navarrísimo”-ak, UPNkoak bezala. Orain, inoizbaino gehiago.

Izan ere, azkenean ireki eta ai-reztatuko dira Gobernuko leihoeta ateak! Zer ez ote da aterakobertatik, saguzarrak eta apoak le-henengo eta hortik aitzinera... 80urte badira itxi usaina handitzendoala, gero eta itoago, gero etaitoago... Bertzerik ezagutu ez du-gun zenbat belaunaldi garenkonturatu naiz eta jada ez daude-nek hartuko luketen pozaz oroi-tu naiz, poz horretaz poztu naiz,eta hemen gaudenoi zabaltzenzaigun aukeraz. Egunetik egune-ra errealagoa da, poliki eta izuga-rrizko euforiarik gabe gauzatzenari da. Eta, hau idazteko uneanbehintzat, ez da bertze mundukozalapartarik erortzear den erregi-menean, Nafarroa Alemania pre-naziarekin konparatu duen Yo-landa Barcinaren adierazpenaksalbu. Erori den seinale, agian.Erori, zerbait berria sortzeko. •

«Navarrísima»baten gogoetakMaider IantziGoienetxe

hutsa

3 BEG

IRADA:

arki

tekt

ura

/ z

ien

tzia

/ te

knol

ogia

Aau esperimentu bat da.Esperimentu bikoitza.Esperimentua niretzat le-henik eta behin, eta es-perimentua zuretzat, ira-kurle, plazer baduzu.

Zutabe hau idazten dudanean, normale-an, ero moduan aritzen naiz, Internetendatuak kontrastatzen, loturiko berriakgainbegiratzen, hamaika fitxa zabalik,sekula deskantsurik hartzen ez duen te-lefonoak bibratzen duen bakoitzeanpantailan zer agertuko begirada txikiakalbora botatzen, eta, gainera, irratia edotelebista «hondoko musikatxo» hori es-kaintzen. Gaur ez. Sukaldeko mahaianjarri, ordenagailuaren wifia deskonekta-tu, eta leihoko bista eta erloju baten tik-tak hotsa ditut kanpo-estimulu bakar.

Zuk, irakurle, ez duzu, noski, berberaegin beharrik. Nahikoa litzateke, egiaesan, artikulu hau hasi eta buka ja-rraian irakurtzea. Bitartean telefonoariedo beste edozein estimuluri kasurikegin gabe. Ez da oso irakurketa luzea etaez luke oso zaila izan behar, baina posi-ble da amaitzerako sentsazio arraro batizatea minutu (gutxi) hauek soilik gau-za bat egiten emateagatik. Izan ere, aldiberean mila gauza egitearen aroan sar-tuta gara, eta, ohartzerako, egin etaegin, egoten ere ahazten ari zaigu. Gaz-teen artean modu nabarmenagoanematen den arren, edozein garraiobide-tan –baita oinez ere– lepoa makurtutadabilen oro harrapatzen du moda berrihonek. Orduro hogei bat aldiz aldatzenomen dugu egiteko batetik bestera: ira-kurgai batetik argazki batera, bideo ba-tetik lagunari mezutxoa idaztera... Kon-tua da zerbaitetan ematen dugundedikazioa arina izatea, ahalik eta zere-gin gehien egiteko. Eta hala ibiltzen ga-ra, egin eta egin, denetik egiten, aldi be-rean, baina, benetan, funtsean (edofuntsezko) ezer ere egin gabe.

Eta moda berri deitu diot fenomenohoni, baina ez da moda bat. Ez da unekofenomeno estetiko bat, azaleko aldake-tatxo batzuk eragiten dituen gaztetxo-en apeta bat. Esparru anitzetako ikerla-riak gero eta gehiago kezkatzen dituenfenomenoa da, aldaketa sakona eragi-ten ari dena dagoeneko, eta aurrera be-gira ilunez beteriko ortzimuga uzten

duena. Era berean, esan dezadan aurpe-gi anitz dituen fenomenoa ere badela,hemen «pantailaren kultura» eragitenari den irakurketa sakonerako gaitasungalerari erreparatu nahi badiot ere, ho-rixe baita gaiaren inguruan irakurri du-dan azkena, Tufts University AEBetakounibertsitateko Maryanne Wolf neuro-zientzialari kognitiboaren eskutik (sare-tik deskonektatuta jarraitzen dut, e? Au-rrez harturiko apunteak dira! Zuk ereberdin jarraitzen baduzu, zorionak! Kar-kar). Wolfen aburuz, irakurketa digitalagure garuna kortozirkuitatzen ari da,irakurketa sakona, kritikoa eta analiti-koa oztopatzeraino. Gure garuna plasti-koa eta aldagarria da, eta, Wolfen ustez,bere garaian ahozko kulturatik idatziz-kora eman zen moduko jauzi sakon ba-ten aurrean aurki gaitezke. Orduan So-krates berak egin bezala, gaur egun eregaitzesten dugu heltzen ari den para-digma berria, ezagutza frogatu, aztertueta barneratzeko desegokitzat jotzendugulako. Ildo horretatik datoz ikerketagehienak ere: kontzentrazio gaitasunagaltzen ari garela, informazioa hobeatxikitzen dugula testu bera papereanirakurriz pantailan baino, asko irakur-tzen dugula baina soilik azaleko irakur-

ketak direla, modu sinplista eta zatika-tuan pentsatzen dugula gero eta gehia-go, ideia sakon eta konplexuak formu-latzeko gaitasuna galtzen ari garela...

Zalantzarik gabe, nik ere bat egitendut kezka horrekin. Nire inguruan etanire buruan bertan ere pairatzen dutaldaketa azkar horren sakontasuna(dagoeneko azkazalei hozka arinaiz...). Baina egia da ere Sokratesen kez-kak erlatibizatu egin litezkeela egungoikuspegitik; hots, paradigma berriarekinere egongo dela ezagutza sakona, konple-xua jasotzerik eta aztertzerik... Baina horimomentuz ezin dugu jakin. Aldiz, jakinbadakigu, edo nik gutxienez oso argi dut,hobe pentsatzen dela unean uneko kon-tu arinekin, urgentziekin, arreta galdugabe. Denbora hartuz, eta ez denborakgu harrapatuz. Eta bide batez, egiten du-gun hori guztia dastatuz, galtzen utzi or-dez bertatik edanez, disfrutatuz! Autobu-sean sartu eta sakelakoari ordezkanpoaldeari begiratzea, liburu bat ira-kurtzea, gelditzea, egotea... Ez dakit espe-rimentua nola joan zaizuen, ni behintzatbizirik atera naiz, doi-doi bada ere... Bai-na, benetan, atera tarte bat egin eta eginartean, eta egon, merezi du eta! •

Irakurketa digitala gure garuna kortozirkuitatzen ari da. GAUR8

Egon

Gorka ZozaiaKimikaria

2015 | maiatza | 30

GAUR8• 20 / 21hutsa

her

rita

rrak

Disidentzia arriskutsua da, pentsamenduaarriskutsua da, kultura arriskutsua da. Esa-nekoa ez izatea jazarpenaz ordain daiteke,mehatxuaz, kartzelaz edo heriotzaz. Atzoamaitu zen PEN International-eko Idazle Ja-zarrien Aldeko Batzordeak (WIPC, Writers

in Prison Committee),eta ICORN erakundeak (Interna-tional Cities of Refuge Network) Amsterdamen antola-tutako bilkura, zeinek 40 lurraldetako idazleak eta kaze-tariak batu dituen lelo baten pean: “Creative Resistance:Stories from the Edge of Freedom”.Teresa Todak, PEN erakundearen bi aldeetan egoteak

ematen duen perspektibatik, txunditurik utzi ditu en-tzuleak bere esperientzia kontatzean. Euskal PENekozuzendaritzako kidea izatetik PEN kasu bat izatera pasa-tu zen; lurralde zanpatuetako kazetariak eta idazleakbabestetik, nazioarteko erakundeak babestua izateraalegia.Europako erdigunean ber-

tan, demokraziaren bihotze-an, gobernu ustez demokra-ta batek egunkariak itxi,kazetariak torturatu, kartze-latu eta isilarazi nahi ditu,gobernuarekin disidenteakdirelako aitzakiaz. Teresa To-da kalean dago jada, sei ur-teko zigor osoa espetxeanbete ondoren, baina berakazaldu die mundu osoko ki-deei “Egin”-eko kasuagatikzigortutako beste pertsonabatzuk oraindik ere kartze-lan daudela, hala nola JabierSalutregi egunkariaren zuzendaria eta Jexuxmari Zala-kain Orain enpresako Kontseiluko kidea.Kontatu du Todak maiatzaren 28an beste kazetari ba-

tek errenditu behar dituela kontuak Madrilgo AuzitegiNazionalean, Iraitz Salegik alegia, zergatik eta bere lanaegiteagatik. Beste hedabide askok bezalaxe, Salegik be-rak ere informatu zuen Ernai gazte antolakundeak2013ko martxoan Urduñan antolatu zuela Gazte Danba-da ekitaldi politikoa, non 7.000 lagun elkartu ziren. Eki-taldi publiko eta irekia izan zen eta horren berri emanzuten hedabide askok, baita Iraitz Salegik ere Topatu.in-fo hedabide digitalean. Eta inputatu egin dute, haatik.Amsterdamen aukera eduki dugu Zineb El Rhazoui

emakume kazetariaren esperientzia entzuteko. “CharlieHebdo” aldizkarian egiten zuen lan eta bizirik atera zenkasualitatez. Ordutik sasian bizi da, etxerik gabe, eta ez

du lo egiten leku berean egun asko segidan, polizia ba-besa eduki arren.Galdetu zaionean ea non dagoen adierazpen askata-

sunaren muga, ea balioak edo tradizioa, sinesmenakedo errespetua izan daitezkeen muga, argi erantzun du:«Badago eskubide bat libre hitz egiteko, baina inon ezdago eskubiderik iraindua ez izateko».Gauza bera esan zuen Nick Clegg Erresuma Batuko le-

hen ministrordeak eta gauza bera uste dugu PENkidegehienok: «Egunaren amaieran eskubidea izan behar dugu hur-

koa iraintzeko. Ez gara guztiz libreak besteak iraintzekoaskatasuna ez badugu, eta, gainera, inork ez du irainduaez izateko eskubidea gizarte demokratiko eta zabal bate-an».Euskal PENek ere hausnartu nahi izan du adierazpen

askatasunaz eta umorearen bidez egiten den kritika sati-rikoaz, eta hausnarketa horren emaitza da Amsterdame-

ra eraman duen “Basque Writing-11” aldizkaria, ingelesez(euskaraz ere topa daiteke bere webgunean,Euskalpen.eus).“Charlie Hebdo”-ren aurkako erasoa eta euskal kazeta-

rien aurkakoa, ordea, ez dira gauza bera. Komikilari fran-tsesak hil nahi izan zituztenak bi gizon armatu izan zi-ren, «Ala handia da» eta «Profeta mendekatu dugu»oihukatuz tiroka sartu zirenak.Euskal kazetariak erasotzen dituena, ordea, bere burua

demokratatzat duen gobernu bat da, eta Parisera joanzen gobernuburua bera ere “Charlie Hebdo”-ko hiltzaile-ak salatzera. Gobernuburu horrek Mozal Legea jarri duEstatuan eta, horren arabera, Estatu osoan ezarriko diraorain urte asko Euskal Herrian aplikatu diren jazarpenneurri berberak, Teresa Todak argi eta garbi, hainbatidazleren aurrean, azaldu duen bezala. •

{ koadernoa }

Hitza ez da delitu

«Charlie Hebdo» aldizkarian lan egitenzuen eta bizirik ateratzea lortu zuen ZinebEl Rhazouiren hitzetan, «badago eskubidebat libre hitz egiteko, baina inon ez dagoeskubiderik iraindua ez izateko»

Laura Mintegi

hutsa

hutsahutsa

herritarrak

Madril etaZo rno t z aartean bizida LaraI z a g i r r e(Zornotza,

1985). Aurki estreinatuko duen“Un otoño sin Berlín” pelikulariazken ukituak ematen ari da es-painiar Estatuko hiriburuan,baina etxera ere sarri etorri ohida, hemen baititu, besteak bes-te, bere laneko epizentroa, lagu-nak eta familia. New Yorken eta Kuban zine-

magintza ikasketak egin osteanbueltatu zen Euskal Herrira,duela urte batzuk, eta bertansortu zuen Gariza Produkzioakekoiztetxea, atzerrian ikasita-koa praktikan jarri eta bere ibil-bide profesionalari ekinez.Hainbat film labur egin ostean,bere lehen pelikula aurrera ate-ratzearen abenturaz hitz egindigu. Ez da samurra zinema egi-tea, baina behin sentitu zuen zi-nema egiteko beharra zuela, etahar horrek bizirik dirau berebaitan.

Leioan Ikus-Entzunezkoakikasi zenituen. Ordurako argizenuen zinemagintzan lanegin nahi zenuela?Zinema betidanik asko gustatuizan zait, baina oso zail ikustennuen zinemagile izateko auke-ra. Gaztetxoa zarenean plantea-tu ere ez duzu egiten, baina uni-bertsitatean konturatu nintzenzinemari eta bideoari loturikoikasgaiak zirela nire gustukoe-nak. Karrerako hirugarren urte-an Erromara joan nintzen Eras-mus beka bati esker, eta hangounibertsitatean bertako zine-magileen lana ezagutzeko para-da izan nuen. Zinemari buruzasko ikasi nuen bertan, eta kon-turatu nintzen bereziki gusta-tzen zitzaidala mundu hori.Etxera bueltan, karrerako lau-garren maila egiten nuen bitar-tean, gidoigintzako ikastaro bategin nuen eta Arkaitz Basterra-rekin batera pelikula bat erebai, Zornotzan bertan. Ez nukejakingo esaten zehazki noizizan zen, baina urte horietanuneren batean konturatu nin-tzen zinema egin nahi nuela.

Behin karrera bukatuta, NewYorkera joan zinen zure forma-kuntza osatzera. Zergatik NewYork?Behin Ikus-Entzunezko karrerabukatuta, irudipena nuen ikas-ketak nahiko orokorrak izan zi-rela; gauza asko ikasi nituenunibertsitatean, baina zerbaite-tan espezializatu nahi nuelasentitu nuen. Erroman ezagutu-tako lagun bat bisitatzera joannintzen Miamira, eta, bide ba-tez, New Yorkera joateko ereaprobetxatu nuen bidaia. Berta-ko zinema eskola ikustera joannintzen, eta han nengoela zer-bait sentitu nuen barnean.Etxera bueltan, familiari ko-mentatu nion bertan ikasi nahinuela. Azken finean, egiaztatunahi nuen zinema ote zen etor-kizunean benetan egin nahinuena, eta horretara joan nin-tzen New Yorkera. Zinema zu-zendaritzari loturiko urtebete-ko ikastaro trinko bat egin nuenbertan.

Bertako zinema industria ba-rru-barrutik ezagutzeko auke-ra ere izan zenuen.Bai, azken finean, lan hau zerden ezagutu nahi nuen. Izan ere,gaztea zerenean lanaren mun-dua mitifikatu egiten duzu, bai-na probatu arte ez dakizu zerden benetan. New Yorken ofi-zioa ikasteko aukera izan nuen;hasieran, proiektu txikietan ha-si nintzen lanean, baina geroagoDisney etxearen film erraldoibatean lan egiteko aukera ereizan nuen, Nicholas Cage prota-gonista zuen “The Sorcerer’s Ap-prentice” filmean, hain zuzen.Egia esan, erdi txiripaz sortu zi-tzaidan aukera. Beste proiektubatean lanean nenbilela, ezagunbatek esan zidan nire kualifika-zio bereko norbait behar zutelapelikula baterako. Elkarrizketaegin nuen eta hartu egin nindu-ten. Egia esan, oso lan xumeazen, kamera departamentuan,hamargarren laguntzaile mo-duan, baina esperientzia politaizan zen han egotea.

Ameriketako Estatu Batuetakozinemagintzaren handitasu-nak ez zintuen harritu?

Ikaragarria iruditu zitzaidan.Horrelako pelikulak telebistanedo zineman ikusten nituenean,nola edo hala imajinatzen nuenzer egon zitekeen atzean, bainaorain, horietako baten sorkun-tza prozesua barrutik ezagutududanetik, are sinesgaitzagoairuditzen zait dena. Pelikulahartan 500 pertsona inguruzeuden lanean, tartean nahikojende garrantzitsua. 35 mm-kobost kamerekin grabatu zen fil-ma, sekulako aurrekontuare-kin… Hemen guztiz pentsaezinada halakorik egin ahal izatea.Amerikar estilo tipikoko peliku-la bat zen, ez oso nire gustukoa,egia esan. Nik ez nuen gidoiairakurri ere egin –pelikula ere ezdut ikusi, egia esateko–, eta,esango nuke, nire inguruan la-nean zegoen inori ez zitzaiolafilma gehiegi interesatzen. Ma-sari zuzenduriko industria dahangoa, pelikulak txurroak lezegiten dira, eta diru asko mugi-tzen du mundu honek. Espe-rientzia moduan, oso ondo egonzen mundu hori gertutik ezagu-tzea. Ikasteko balio izan zidan,baina baita ere konturatzeko nik

ez nuela horrela lan egin nahi.Erakarri baino gehiago atzeraka-da eragin zidan, nolabait esate-ko; horrela lan egiteko zinemamota hori gustatu behar zaizu,eta, egia esan, ez da niri gehiengustatzen zaidan eta etorkizu-nean landu nahiko nukeen zine-ma eredua.

Mundu horretatik at, proiektutxikiagoetan ere aritu zinen.Bai, pare bat film txikitan lanegin nuen aurrena, ekoizpen etakamera departamentuetan, etagero ekoiztetxe txiki batean ha-si nintzen lanean. Askoz hobetoeta erosoago sentitu nintzenbertan. Egia esan, proiektugehienak nahiko xumeak ziren,baina asko inplikatu ginen peli-kula horiek aurrera ateratzeko,izan ere, benetan gustuko geni-tuen proiektuak ziren. Mota ho-netako ekoiztetxe asko daudeNew Yorken, oso kreatiboak di-renak eta gidoiak oso ondo lan-tzen dituztenak. Hor konturatunintzen horrela lan egin nahinuela, hau da, talde txikiagoe-tan, proiektu independente etapertsonalagoetan.

Lan aukerak zenituela ikusita,New Yorken geratzeko modu-rik ez zenuen izan?Pentsatu nuen, bai, baina zailta-sun asko daude. Alde batetik, la-nerako baimena eskuratzea ezda erraza. Baina bestelako zailta-sunak ere badira, bertako bizimaila altua, adibidez. New Yorkoso hiri garestia da, eta, horrezgain, konpetentzia handia dagoeremu guztietan. Lan asko eginbeharra dago, eta ez agian zukbenetan aritu nahi duzun horre-tan soilik, tokatzen zaizun guz-tian baizik. Eta, hala ere, alokai-rua ordaindu eta jateko baino ezzaizu iritsiko. Nire kasuan, guz-tira bi urte eta erdi egin nituenNew Yorken, ikasten eta lanean.Zuzendari gisa lan egin nahinuen, baina bestelako lanak ereegin behar izan nituen, telefo-noa erantzun eta fotokopiakegin, adibidez. Hala ere, diru la-guntzak aurkitzea, aktoreen cas-ting-ak egitea eta bestelako la-nak nolakoak ziren ere ikusiahal izan nuen, eta balio izan zi-dan, noski. Baina askotan ikus-ten nuen nik egin nahi nuenaoso urrun zegoela benetan egi-

«Bakoitzak bere bidea topatubehar du zinema egiteko»

LARAIZAGIRRE

Laster ikusiko du argia Lara Izagirre

zinemagile bizkaitarraren lehen film luzeak:

«Un otoño sin Berlín».

Julene Larrañaga

ZINEMAGILEA

2015 | maiatza | 30

GAUR8• 22 / 23

ten nuenetik, eta horrek neka-tzen zaitu azkenean. Askoz zai-lagoa da New Yorken zuzendariaizatea Zornotzan zuzendari iza-tea baino. Hori horrela, proiektutxikietatik apurka-apurka hasinahi nuela erabaki nuen, eta ho-ri etxean egitea errazagoa da.Gainera, banuen Euskal Herrirabueltatzeko gogoa ere.

Baina etxerako bidea hartu au-rretik Kubara joan zinen…Bai, Kuban badago zinema esko-la bat nahiko ezaguna, San An-tonio de los Bañosen, eta aktore-en zuzendaritzari loturiko seiasteko ikastaro bat egin nuenbertan. Alde hori sakondu nahinuen, New Yorken ikasitakoateknikoagoa izan baitzen. Kuba-ko egonaldiak zinemagintzarenikuspegi zabalagoa hartzeko ba-lio izan zidan. Kuban zinemaulertzeko beste modu bat dute;zinema beste filosofia batekinegiten dute. Han ere egiten di-tuzte pelikula handiak, baina di-rua ez da beti agintzen duenaeta azken hitza duena. Elkarla-nean eta dirurik gabe, baina de-dikazioz eta maitasunez, peliku-

lak –eta pelikula onak gainera–egin daitezkeela irakatsi zidatenKuban, eta New Yorken ikasitakoguztia zalantzan jarri zidaten.Azken finean, New Yorkeko etaKubako egonaldietatik ondo-rioztatu nuen ez dagoela zine-ma egiteko modu bakar bat, etabakoitzak bere bidea topatu be-har duela zinema egiteko.

Euskal Herrira bueltan, ekoiz-tetxe propioa sortu eta film la-burrak egiten hasi zinen. Zeinzailtasun aurkitu zenituen?Etxera bueltan, aurrez aurre to-po egin nuen gure errealitatea-rekin. Hemen ez dago hainbesteaukera, gure industria oso txikiadelako. Baina, zorionez, EuskalHerrian zuzendari oso onakdaude, ez agian pelikula handie-tan lanean, baina bai kalitatehandiko proiektuetan. Nik horibaloratzen dut, eta horixe danahi dudana: beste zinemagileeuskaldun bat gehiago izatea, eta, produkzio txikietan bada ere, nire onena eman eta maitedudana egitea. Hala, atzerritikbueltan, Gariza Produkzioakekoiztetxea sortu eta film labu-

rrak egiten hasi nintzen. Horre-kin batera, herriz herri zinemaikastaroak ematen hasi nintzen,interesa zuen edonori zinema-gintzari buruzko oinarrizkokontzeptuak irakasten.

Film laburrak egin izan dituzu.Ez duzu uste film laburrak gu-txietsi egiten direla, edo behin-tzat ez direla behar beste balo-ratzen?Bai, eta pena bat da. Jendeak ezdie behar besteko garrantzirikematen film laburrei. Askok us-te du ez daukatela balio nahiko-rik, edo pelikula bat egin aurre-tiko trantsizio edo entseguantzeko bat direla. Nik guztizkontrakoa pentsatzen dut: ustedut oso formatu potentea etabalio handikoa dela, eta horrelabaloratu behar litzateke. EuskalHerrian oso film labur onak egi-ten dira, nire ustez. Noski, egon-go dira zuzendari batzuk peliku-la baterako jauzia eman nahikodutenak, edo ikasten ari dire-nak, baina beste batzuk ez; as-kok laburrak egiten dituzte etakito, hori da egin nahi dutena.Arazoa da zailtasun asko daude-

la hortik bizi ahal izateko, etabeste mila gauza ere egin beharizaten direla.

Oro har, ez duzu uste errazegikritikatzen direla pelikulaketa oso modu sinplean jartzenzaizkiela etiketak?Zalantzarik gabe. Oso erraz esa-ten ditugu «ze pelikula txarra,ze kaka» eta horrelakoak. Baina,hein handi batean, hori gerta-tzen da jendeak ez dakielakozenbaterainokoa den pelikulabaten atzean dagoen lana, hautxarra edo ona izan. Nik neukimajinatzen nuen gutxi gorabe-hera pelikula baten atzean zego-en lana nolakoa izango zen, bai-na nire pelikula propioa egitennabilenetik ez dut beste inorenlana gutxiesten.

Ni 2011n hasi nintzen “Un oto-ño sin Berlín” filmaren gidoialantzen, eta orain ari gara peli-kulari azken ukituak ematen,pentsa… Jendea harritu egitenda hori entzutean, aurpegia erealdatzen dute askok. Jendeak us-te du alfonbra gorria eta gla-mour-a direla zinema, eta guztizkontrakoa da. Denbora eta jende

asko behar da pelikula bat au-rrera ateratzeko; film bat egiteasekulako talde lana da. Horrezgain, lanarekiko maitasun ikara-garria dago sektorean. Zinemanlanean gabiltzanok bestelakolanpostuetan baino ordu gehia-go ematen ditugu lanean, bainaasko gustatzen zaigu gure lanaeta horrek konpentsatzen duahalegina nolabait. Jakina, mun-du guztiak egiten ditu akatsak,eta pelikula asko egongo diraoso txarrak, txarrak, erdipurdi-koak, edo, besterik gabe, jendea-ren gustukoak ez direnak, bainapelikula guztien atzean dagoenlana ezin da gutxietsi.

Zuk zeuk orain bukatzen ari za-ren pelikularekin konprobatuizango duzu hori, ezta? Zer izanda gogorrena prozesu guztianzehar?Egia esan, fase bakoitzean pen-tsatu izan dut huraxe zela lanikgogorrena. Gidoia lantzean, gra-baketan, edizioan eta postpro-dukzioan, beti berdina pentsatudut. Etapa bakoitza oso desberdi-na izan da, baina zailena, zuzen-dari moduan batik bat, denboraguztian norbere proiektuan si-nestea izan da. Hori oso gogorrada. Hasieratik, gidoia idazteaneta ingurukoei iritzia galdetze-an, era guztietako kritikak jasoditzakezu, eta ez beti onak; ho-rregatik, eduki behar duzu zureproiektuarekiko konfiantzakonstante bat, eta ez da errazaune oro hori mantentzea, zurelanean etengabe sinestea.

Horrez gain, eta zuzendari mo-duan aurrenekoz aritzean, senti-pen desberdinak eduki ditut. Ni-re lehen pelikula izaki, ez nuennire burua zeregin honetan ima-jinatzen, ez behintzat dimentsiohauetan. Aurrez laburrak eginizan ditudanean, bospasei lagunbaino ez gara aritu proiektu ba-koitzean, aktore eta guzti sarri-tan. Batez ere grabaketan kontu-ratu nintzen proiektu potolobaten aurrean nengoela. Pelikulatxikia da, eta, hala ere, soilik fil-maketa lanetan 50 bat lagun ari-tu gara lanean, estrak kontuanhartu gabe. Hainbeste jende zureesanetara dagoenean kontua al-datzen da. Erantzukizun handia

Argazkiak: Luis JAUREGIALTZO | ARGAZKI PRESS

herritarrak

da, azken hitza beti delako zurea,eta horrek tentsio bat sortzen di-zu. Dena den, nahiko ondo mol-datu naizela uste dut, eta gauzaasko ikasi ditut hurrengorako.

Zure herrian bertan, Zorno-tzan, grabatu zenuten pelikula.Nolakoa izan da esperientzia?Hori izan da hartu dudan eraba-ki onenetarikoa, bai niretzat, baiproiektuarentzat eta baita herri-tarrentzat ere. Herrikideek ber-tatik bertara ikusi ahal izan dutefilm bat nola egiten den, etaikusmira handia sortu zen he-rrian. Jasotako erantzuna eta ba-besa sekulakoa izan dira. Guzti-ra 500 herritar inguruk hartudute parte estra bezala, etagehiago ere aurkeztu ziren.Gaur egun, kaletik jendeak gera-tzen nau eta galdetzen didate eapelikula noiz estreinatuko du-gun. Jendeari pribilegio bat iru-ditzen zaio filmean parte hartuizana, zoriontsu egin ditu ho-rrek. Eta niretzat ere pribilegioeta poz handia da nire lana egitehutsarekin jendea zoriontsuegin ahal izatea.

Bi urtez atzerrian egon osteanberriz ere etxera itzultzen denneska baten istorioa kontatzendu filmak. Kasualitatez ez zenba New York eta Kuban ibiliko,ezta?Kar-kar… Egia esan, ez nuennahita egin, baina gidoia idaz-ten hasi nintzen garaian buelta-tu nintzen ni neu ere Zornotza-ra. Dena den, abiapuntu horikenduta, beste denak zerikusigutxi du nirekin. Are gehiago:filmean ez dago ia ekintza bakarbat ere nik neuk bizi izan duda-nik. Badaude gauzatxoak, detai-leak, nire mundu ikuskera ereegon daiteke nolabait, baina ezda pelikula autobiografikoa.

Gaztelaniaz filmatu duzue fil-ma, baina gidoia euskaraz ereidatzi zenuen. Zergatik erabakizenuen euskaraz ez egitea?Gidoia gaztelaniaz idatzi nuenaurrena, eta gero itzuli nuen eus-karara. Baina, aktoreak bilatzenhasi nintzenean, ez nuen aterikitxi nahi izan hizkuntza zela-eta.Euskaraz lan egiten duten aktoreonak daude gure herrian, baina

ez dira gehiegi ere. Gainera, nireiritziz, euskaraz egin nahi izanezgero, hobe da lehenengo aktore-engan pentsatzea, eta pertso-naiak eurentzako idaztea. Nik ho-rrela ikusten dut. Eta nik istorioaidatzi nuenean ez nuen inor bu-ruan. Gero, ezagutzen ditudanaktore euskaldunen artean pro-tagonistak zeintzuk izan zitezke-en pentsatzean, zalantzak izannituen, eta zaila egin zitzaidanpertsonaia guztientzako euska-razko aktoreak aurkitzea. Or-duan, Espainiako aktoreetara jo-tzea eta filma gaztelaniaz egiteaerabaki nuen azkenean. Hala ere,pena pixka bat eman dit pelikulaeuskaraz egin ez izanak.

Zein prozesutan zaudete orain?Noizko aurreikusten duzue es-treinaldia?Postprodukzio fasean gabiltza,kolorea, soinua eta bestelako az-ken ukituak ematen. Nahi genu-ke dena bukatu uztailerako, ge-ro oporralditxo bat hartu etaestreinaldia udazkenean izateko–izenburua bera ere ondo datorsasoi horretarako–, baina horiez dago erabat gure esku, bana-tzaileak eta bestelakoak sartzen

baitira jokoan. Lan potoloenabukatzean bestelako zereginaketorriko dira; lana mugitu be-harko da han eta hemen, jaial-dietan parte hartu… Hori ere au-rreko beste guztia bezaingarrantzitsua da gaur egun.Hainbeste lan egin eta geroemaitza inork ikusten ez badu,pena bat da. Hori bai, ez dut us-te “Un otoño sin Berlín” publikozabalarentzako film bat denik,nahiko ukitu independenteaduela esango nuke.

Suposatzen dut Donostiako Zi-nemaldian estreinatu nahikoduzuela…Bai, horretarako lanean ari gara,baina badakigu ez dela erraza.Azken finean, Donostiakoa na-zioarteko jaialdi bat da eta as-kok nahi dute bertan egon. Kali-tate maila altua da, eta horrelaizan behar dela uste dut. Berta-ko lanak bultzatu eta babesteaondo dago, baina kalitatea ez daalboratu behar bertakoa babes-teko aitzakian. Zinemaldiarenmailari eutsi behar zaio, eta laneuskaldunek ahalegina egin be-har dute hor egoteko. Pasa denurtean lortu zen sekzio guztie-

tan pelikula euskaldunak ego-tea, eta hori oso ona da. Gu eresaiatuko gara, ea zortea dagoen!

Nola ikusten duzu, oro har,euskal zinemagintzaren pano-rama?Egia esan, grabaketa prozesuankonturatu naiz Euskal Herrianzinemagintzan ari den jendeaoso ona dela, sektorean profe-sionaltasun handia dagoela ustedut. Egoera ez da erraza, baina,orokorrean, esango nuke ondoari garela lanean eta ari direlaateratzen proiektu interesga-rriak. Agian mundu honetandenbora gutxi daramadalakoizango dut sentipen positibohori, baina horrela ikusten dut.

Epe laburrera begira, baduzubeste proiekturik buruan?Gogoa daukat formatuz aldatze-ko. Pelikula batek denbora etainplikazio handia eskatzen du,eta orain bertan eskertuko nukehurrengo proiektua arinagoaizatea. Adibidez, gustura egingonuke dokumental bat. Dena den,espero dut hemendik urte ba-tzuetara beste pelikula bat egite-ko aukera izatea. Ikusi beharko.

«2011n hasi nintzen

‘Un otoño sin Berlín’

filmaren gidoia

lantzen, eta orain

ari gara pelikulari

azken ukituak

ematen. Jendea

harritu egiten da

hori entzutean,

askok uste duelako

alfonbra gorria eta

‘glamour’-a direla

zinema, eta guztiz

kontrakoa da»

2015 | maiatza | 30

GAUR8• 24 / 25

Hauteskunde kanpainek askorako eman ohi dute. Irudi sorta ederrak uzten dizkigute, baina, normalean, askorik

esaten ez duten irudiak izan ohi dira. Jendaurreko –edo jenderik gabeko– mitinak nagusitzen dira, lortzen

den –edo lortu nahi den– irudiak hedatu nahi den mezua baino garrantzi handiagoa hartzeraino. Hain da handia

irudiari ematen zaion garrantzia, hauteslea irudi bakar batekin konbentzi daitekeen ustea nagusitzen dela. Esa-

moldeak dioen bezala, «irudi batek mila hitzek baino gehiago balio du». Bada, hauteskunde lehian dabiltzan al-

derdiek hain dute irudiaren mendekotasuna, obsesio izatera pasatzen dela. Eta hori, askotan, euren aurka joa-

ten da. Hori gertatu zaio PPri Bilbon. Leku oro bere hautagaien argazkiekin bete nahi izate horrek aurkako

efektua eragin dio, argazkiko kasuan bezala. «Potolitos» dio kartelaren azpian kokatzen den metro irteerako

seinaleak. Irakurketa ugarirako parada ematen duen hitza. Egin dezala bakoitzak berea. Aimar ETXEBERRIA

IRUDI BETE KANPAINA, IRUDI BESTE IRAKURKETA

Marisol RAMIREZ | ARGAZKI PRESS

C IKUSMIRA

2015 | maiatza | 30

GAUR8• 26 / 27

NEKAZARITZA ETA ELIKADURA EKOLOGIKOA

Dela lurra lortzeko zailta-sunengatik dela nekazari-tza lanak ez direlako era-kargarrienak izatengazteentzat, gaur egunzaila izaten da gazteak ba-

serriratzen ikustea. Arratiako eskualdebizkaitarrean badago salbuespen bat. Az-ken lauzpabost urteetan, baserritar gazteberriak instalatuz joan dira, guztiak ereplanteamendu komun batekin: agroekolo-giatik elikadura burujabetzaren alde lanegitea. Hartara, lehendik ere ekoizpen eko-logikoa egiten zuten beste baserritarrekinbatu eta Igitie Arratiako Baserritar Agroe-kologikoen Elkartea sortu zuten 2012koudaberrian.

BASERRITARREN ARTEKO ELKARLANAElkarri laguntzeko asmoarekin sortu zenIgitie. Arlo ezberdinetan kolaboratzea dutehelburu nagusi: izan erosketa komunakegiteko, izan jakintzak partekatu eta arazoteknikoei irtenbideak emateko, merkatu-ratzean elkarri laguntzeko edota lan astu-nak egiteko auzolanak antolatzeko. Merka-turatzea lantzeko, maila ezberdinetaneragiten du Igitiek: kontsumo taldeen so-rrera sustatuz, azokak antolatuz, eskolajantokien gaia landuz… Orokorrean, base-rritar gazte hauek hiri eta herri handietandauzkate kontsumo taldeak: Bilbo, Zorno-tza, Galdakao, Basauri…

Otzarak egiterako orduan produktu na-gusiak barazkiak badira ere, bestelakoekoizpenak dauzkaten baserritarren jene-roa ere eskaintzen dute ortugileek (ogia,pasta...). Horrezaz gain, ortugileren batekproduktu konkretu bat falta duenean, ba-daki beste ortugileengana jo dezakeela be-re otzara osatzeko. Makineria eta azpiegi-turak elkarbanatzeko plataforma ere badaelkartea. Gaur egun, eskualde osoko ha-mar baserritar inguru biltzen dira hilero-ko lehenengo astelehenean egiten dituz-ten asanbladetara. Azaltzen dutenez, Igitieekoizleen elkartea da, baina batzuetankontsumitzaileak ere inguruan izatea bo-tatzen dut