Energia

Energia gure inguruan gertatzen diran

aldaketa guztien erantzulea da. Energia leku guztietan dago, mota batzuetako energia bihurtu daiteke: halan, esate baterako, energia elektrikoa argi energia eta bero enrgia bihurtzen da.

Zer da energia?

Energia modu askotan agiri da.

Energia motak

Mogitzen dagoan objetuek daukien energia

da.

Energia mekanikoa

Hainbat gorputzak argi moduan igorten

dabena da. Gorputz argidunak naturalak ( adibidez, Eguzkia ) edo artifiziala ( adibidez, bonbillea ).

Argi energia

Gorputzeko bero moduan igorten dabena,

adibidez, Eguzkiak edo suak igorten dabena.

Bero energia

Hainbat sustantziatan batzen dan energia da;

adibidez, petrolioan, elikagaietan edo dinamitan batzen dana. Pilek eta bateriek ere enrgia kimikoa gordeyen dabe, eta energia hori enetgi elektrikoa bihurtzen da.

Energi kimikoa

Haibat substantziatik lortzen da, uraniotik ,

erradiotik eta poloniotik.

Energi nuklearra

Errez lortzen da ur jauzien , Eguzkiaren

argiaren nahiz airearen higidurearen bidez.

Energi elektrikoa

Energia ez da sortzen, aldatu egiten da.

Hainbat motatako energiak beste mota natzuetako energia bihurtzen dira.

Energia aldatu egiten da

Energi iturriak energia emoten deuskuen

materialak edo fenomenoak dira. Material batzuk, adibidez, ikatza eta petrolioa, fenomeno batzuk, adibidez, haizea edo olatuak, energia iturria dira. Energi iturrien artean, mota bi bereizten dira: energia iturri barriztagarriak, asko erabili arren agortzen ez diranak , eta ez-barriztagarriak.

Energi iturriak

Energia iturri Energia iturri barriztagarria. ez-barriztagarria.

-

Energia iturri barriztagarrietatik energia garbia

lortzen da, ingurumena kutsatzen ez dauana. Iturri barriztagarri nagusiak Eguzkia, haizea, ura eta biomasea dira.

Energia iturri barriztagarria

Eguzki panelen bidez eguzki energia

aprobetxatu eta bero energia edo energi elektriko bihurtu daikegu.

Eguzki energia

Aerosgailuen bidez haize eneergia edo energia

eolikoa ustitzen dogu, ete enrgia mekanikoa energia elektriko bihurtzen da.

Haize energia

Eraikiz, ura batzen da; eta, gero, garaiera

jakin batetik isurten da, uraren mogimendua aprobetzatxeko. Energia hidraulikoa zentral hidroelektrikoetan ustiatzen da, ur jauzien energia mekanikoa energia elektriko bihurtzeko.

Presak eta Urtegiak

Bidez, itsasgorako eta itsasbeherako ur masen

mogimendua itsasoko olatuen erabili daiteke. Energia mareomotriza energia elektrikoa lortzeko ustiatzen da.

Instalazino mareomotrizen

Materia organikoa ( adibidez, landarak

hondakinak edo zaborrak ) errez edo tratatuz, energia lortzen da, eta energia termiko edo elektriko bihurtu daiteke. Energia iturri hori biomasa deitzen jako.

Biomasea

Energia iturri ez-barriztagarriak oso arin

kontzumitzen dira. Iturri ez-barriztagarri nagusiak honango honeek dira: petrolioa, ikatza, gas naturala, substantzia erradeoaktiboak eta Lurraren barruko beroa.

Energi iturri ez-barriztagarriak

Mundu osoan gehien erabilten dan energia

iturria da. Petroliotik abiatuta, haibat erregai lortzen dira, ( aibidez, gasolina eta gasoila ) eta, hortik aparte, plastikoak fabrikatzen dira.

Petrolioa

Erabiliz , zentral termikoek energia elektrikoa

lortzen dabe.

Ikatza

Etxeeko sukaldeetan eta berokuntzan

eranilten da.

Gas naturala

Zentral nuklearratan, substantzia

eeradeoaktiboatik nuklearra lortzen da eta, gero, energia elektriko bihurtzen da.

Substantzia erradeoaktiboa

Lurraren barrualdeko beroaren bidez, energia

geometrikoa lortzen da, eta , gero, energia elektriko bihurtzeko erabili daiteke.

Lurraren barruko beroa

Energia onarrizko elementua da gizarteen

garapenean.

Energia iturrei lotutako arazoak

Energia hori iturri ez-barriztagarrietatik lortua

izaten da, energia konbertzional gehien erabilten diranak. Energia barriztagarrien kontzumoa sustatzeko neurriak hartzen dabilz, adibidez, eguzki eta haize energien kontzumoa sustatzeko. Mota horretako energiei energia alternatibodeitzen jake.

Gaur egungo mundua eta energia iturriak

Energia lortzeak eta erabilteak ingurumen

arazo ugari eragin daikez.

Energiak ingurumenean sortzen dauzan

ondorioak

Meatzeak eta hobiak hondeatzen dira, eta

behar horreek paisaia hondatu eta lorzorua eta landaradia suntzitzen dabez. Energia barriztagarriak lortzeko instalazinoek ere paisaia eraldatzen dabe.

Gasa ,petrolioa eta ikatza lortzeko

Instalazinoek arriskuan jarri daikiez inguru

horetako animalia espizeak. Aerosgailuak hegastientza hegalak jo daikiezalako.

Energia lortzeko

Substantzia kutsagarri asko eta asko igorten

dira atmosferara, etakalteak eragiten dabez.

Erregaiak erretean

Hondakin nuklear deitutako arrisku handiko

beste hondakin batzuk sortzen dabez. Hondakin horreek lurperatzen, inguruko lursorua, ura eta airea kutsatu daikiez eta, gatxa da hondakin nuklearrak deuseztatzen.

Zentral nuklearra

Garapen iraunkorra baliabide naturalean eta ,

batez ere, energiaren erabilera arduratsuan oinarritzen da, energiaren kontsumoa eta kutsaduraren murrizteko neurri kolektiboak zein banakakoak hartu behar dira.

Energia arduraz erabiltea

Herrialde askotako gobernuek kompromisoak

adostu eta era askotako planak eta estrategiak prposatzen dabez helburu Hori lortzeko.

Ekintza koloktiboa

Lortzeko energia alternatiboen erabilera

bultzatzen dabe, eguzki plakak eta aerosgailuak instalatzea sustatuz.

Energia garbia

Hobetzen hahalegintzen dira : energia hobeto

aprobetxatzeko neurriak hartzen dabez. Energia gitxiago kontsumituz behar berbera eragiten daben makinak fabrikatzea sustatzen dabe.

Energia eraginkortazuna

Informazino kanpinen bidez. Energia

kontsumoa murrizten daben enpresak saritsen dabez, eta energia larregi erabilten dabenei, ostera, isunak esarteen deutsoeez.

Erakunde txikiagoek ere ( adibidez, udalek eta alkarteek ) garraio publikoaren eta atmosfera kutsatzen ez daben ibilagailuen aldeko birziklatzearen aldeko kanpinen bidez.

Energia aurreztea

Gure inguruan lagundu daikegu, energia

aurrezteko neurri errezen bidez.

Banako ekintzak

Erabiltea, ohikoanbonbillek kontzumitzen

daben energiaren laurena erabilten dabelako.

Kontsumo txikiko bonbillak

Argiak eta makinak, erabiltean ez

doguzanean, amatatzen.

Argiak amatatzea

Garbigailua beteta dagoanean bakarrik jartea.

Garbigailua

Bide laburrak egiteko autoa ez erabiltea

Ez erabili

Gure udalak edo herriko alkarteek sustatutako

energia aurrezteko kanpaineta parte hartzea.

Parte hartzea