Download - Energia aitor
Energia
Energia gure inguruan gertatzen diran
aldaketa guztien erantzulea da. Energia leku guztietan dago, mota batzuetako energia bihurtu daiteke: halan, esate baterako, energia elektrikoa argi energia eta bero enrgia bihurtzen da.
Zer da energia?
Energia modu askotan agiri da.
Energia motak
Mogitzen dagoan objetuek daukien energia
da.
Energia mekanikoa
Hainbat gorputzak argi moduan igorten
dabena da. Gorputz argidunak naturalak ( adibidez, Eguzkia ) edo artifiziala ( adibidez, bonbillea ).
Argi energia
Gorputzeko bero moduan igorten dabena,
adibidez, Eguzkiak edo suak igorten dabena.
Bero energia
Hainbat sustantziatan batzen dan energia da;
adibidez, petrolioan, elikagaietan edo dinamitan batzen dana. Pilek eta bateriek ere enrgia kimikoa gordeyen dabe, eta energia hori enetgi elektrikoa bihurtzen da.
Energi kimikoa
Haibat substantziatik lortzen da, uraniotik ,
erradiotik eta poloniotik.
Energi nuklearra
Errez lortzen da ur jauzien , Eguzkiaren
argiaren nahiz airearen higidurearen bidez.
Energi elektrikoa
Energia ez da sortzen, aldatu egiten da.
Hainbat motatako energiak beste mota natzuetako energia bihurtzen dira.
Energia aldatu egiten da
Energi iturriak energia emoten deuskuen
materialak edo fenomenoak dira. Material batzuk, adibidez, ikatza eta petrolioa, fenomeno batzuk, adibidez, haizea edo olatuak, energia iturria dira. Energi iturrien artean, mota bi bereizten dira: energia iturri barriztagarriak, asko erabili arren agortzen ez diranak , eta ez-barriztagarriak.
Energi iturriak
Energia iturri Energia iturri barriztagarria. ez-barriztagarria.
-
Energia iturri barriztagarrietatik energia garbia
lortzen da, ingurumena kutsatzen ez dauana. Iturri barriztagarri nagusiak Eguzkia, haizea, ura eta biomasea dira.
Energia iturri barriztagarria
Eguzki panelen bidez eguzki energia
aprobetxatu eta bero energia edo energi elektriko bihurtu daikegu.
Eguzki energia
Aerosgailuen bidez haize eneergia edo energia
eolikoa ustitzen dogu, ete enrgia mekanikoa energia elektriko bihurtzen da.
Haize energia
Eraikiz, ura batzen da; eta, gero, garaiera
jakin batetik isurten da, uraren mogimendua aprobetzatxeko. Energia hidraulikoa zentral hidroelektrikoetan ustiatzen da, ur jauzien energia mekanikoa energia elektriko bihurtzeko.
Presak eta Urtegiak
Bidez, itsasgorako eta itsasbeherako ur masen
mogimendua itsasoko olatuen erabili daiteke. Energia mareomotriza energia elektrikoa lortzeko ustiatzen da.
Instalazino mareomotrizen
Materia organikoa ( adibidez, landarak
hondakinak edo zaborrak ) errez edo tratatuz, energia lortzen da, eta energia termiko edo elektriko bihurtu daiteke. Energia iturri hori biomasa deitzen jako.
Biomasea
Energia iturri ez-barriztagarriak oso arin
kontzumitzen dira. Iturri ez-barriztagarri nagusiak honango honeek dira: petrolioa, ikatza, gas naturala, substantzia erradeoaktiboak eta Lurraren barruko beroa.
Energi iturri ez-barriztagarriak
Mundu osoan gehien erabilten dan energia
iturria da. Petroliotik abiatuta, haibat erregai lortzen dira, ( aibidez, gasolina eta gasoila ) eta, hortik aparte, plastikoak fabrikatzen dira.
Petrolioa
Erabiliz , zentral termikoek energia elektrikoa
lortzen dabe.
Ikatza
Etxeeko sukaldeetan eta berokuntzan
eranilten da.
Gas naturala
Zentral nuklearratan, substantzia
eeradeoaktiboatik nuklearra lortzen da eta, gero, energia elektriko bihurtzen da.
Substantzia erradeoaktiboa
Lurraren barrualdeko beroaren bidez, energia
geometrikoa lortzen da, eta , gero, energia elektriko bihurtzeko erabili daiteke.
Lurraren barruko beroa
Energia onarrizko elementua da gizarteen
garapenean.
Energia iturrei lotutako arazoak
Energia hori iturri ez-barriztagarrietatik lortua
izaten da, energia konbertzional gehien erabilten diranak. Energia barriztagarrien kontzumoa sustatzeko neurriak hartzen dabilz, adibidez, eguzki eta haize energien kontzumoa sustatzeko. Mota horretako energiei energia alternatibodeitzen jake.
Gaur egungo mundua eta energia iturriak
Energia lortzeak eta erabilteak ingurumen
arazo ugari eragin daikez.
Energiak ingurumenean sortzen dauzan
ondorioak
Meatzeak eta hobiak hondeatzen dira, eta
behar horreek paisaia hondatu eta lorzorua eta landaradia suntzitzen dabez. Energia barriztagarriak lortzeko instalazinoek ere paisaia eraldatzen dabe.
Gasa ,petrolioa eta ikatza lortzeko
Instalazinoek arriskuan jarri daikiez inguru
horetako animalia espizeak. Aerosgailuak hegastientza hegalak jo daikiezalako.
Energia lortzeko
Substantzia kutsagarri asko eta asko igorten
dira atmosferara, etakalteak eragiten dabez.
Erregaiak erretean
Hondakin nuklear deitutako arrisku handiko
beste hondakin batzuk sortzen dabez. Hondakin horreek lurperatzen, inguruko lursorua, ura eta airea kutsatu daikiez eta, gatxa da hondakin nuklearrak deuseztatzen.
Zentral nuklearra
Garapen iraunkorra baliabide naturalean eta ,
batez ere, energiaren erabilera arduratsuan oinarritzen da, energiaren kontsumoa eta kutsaduraren murrizteko neurri kolektiboak zein banakakoak hartu behar dira.
Energia arduraz erabiltea
Herrialde askotako gobernuek kompromisoak
adostu eta era askotako planak eta estrategiak prposatzen dabez helburu Hori lortzeko.
Ekintza koloktiboa
Lortzeko energia alternatiboen erabilera
bultzatzen dabe, eguzki plakak eta aerosgailuak instalatzea sustatuz.
Energia garbia
Hobetzen hahalegintzen dira : energia hobeto
aprobetxatzeko neurriak hartzen dabez. Energia gitxiago kontsumituz behar berbera eragiten daben makinak fabrikatzea sustatzen dabe.
Energia eraginkortazuna
Informazino kanpinen bidez. Energia
kontsumoa murrizten daben enpresak saritsen dabez, eta energia larregi erabilten dabenei, ostera, isunak esarteen deutsoeez.
Erakunde txikiagoek ere ( adibidez, udalek eta alkarteek ) garraio publikoaren eta atmosfera kutsatzen ez daben ibilagailuen aldeko birziklatzearen aldeko kanpinen bidez.
Energia aurreztea
Gure inguruan lagundu daikegu, energia
aurrezteko neurri errezen bidez.
Banako ekintzak
Erabiltea, ohikoanbonbillek kontzumitzen
daben energiaren laurena erabilten dabelako.
Kontsumo txikiko bonbillak
Argiak eta makinak, erabiltean ez
doguzanean, amatatzen.
Argiak amatatzea
Garbigailua beteta dagoanean bakarrik jartea.
Garbigailua
Bide laburrak egiteko autoa ez erabiltea
Ez erabili
Gure udalak edo herriko alkarteek sustatutako
energia aurrezteko kanpaineta parte hartzea.
Parte hartzea