el aymara y quechua son lenguajes que los incas y los aymaras hablaban antes de la colonizacion de...
TRANSCRIPT
El Aymara y Quechua son lenguajes que los Incas y los Aymaras hablaban antes de la Colonizacion de los Españoles. Aunque el idioma oficial de Bolivia es el
Español, Aun es muy hablado por millones de indígenas en las Regiones Andinas de Bolivia. Muy frecuentemente
se escuchan palabras en Aymara o Quechua en Canciones, Nombres de Grupos y tambien en Nombres de
Personas y es gran parte de la jerga Boliviana. Queremos darle ese sabor ancestral a estas páginas y aqui tienes algunas palabras muy usadas en estos dos
rico idiomas.
Dias de la SemanaLos Meses de Año
Los NumerosLos Colores
Partes de Cuerpo HumanoAnimales e Insectos
Frases ComunesFrases Comunes Sobre El AmorFrases Comunes Sobre El Dinero
Dias de la Semana
Español Quechua Aymara English
Lunes killachaw phajjsi-uru Monday
Martes atichaw sajjra-uru Tuesday
Miercoles qullurchaw illapa-uru Wednesday
Jueves illapachaw wara-uru Thursday
Viernes ch'askachaw ch'asca-uru Friday
Sabado k'uychichaw curmi-uru Saturday
Domingo intichaw inti-uru Sunday
Los Meses de Año
ir arribaEspañol Quechua Aymara English
Enero qhajmiykilla Chinuka January
Febrero Jatun Puquy Anata February
Marzo Pacha Pukuy Achuka March
Abril Ayriwaki Qhasiwi April
Mayo Aymuray Llamayu May
Junio Jawk'aykuski Mara-t'aka June
Julio Chhajra-choqo Willca-cuti July
Agosto Situwaki Llampaka August
Septiembre Tarpuy Sata September
Octubre Pawkarwara Taypi-sata October
Noviembre Ayamarkq'a Lapaca November
Diciembre Inti-raymi Uma-pacha December
Los Números
ir arribaEspañol Quechua Aymara English
uno uj Maya one
dos iskay Paya two
tres kinsa Quimsa three
cuatro tawa Pusi four
cinco phisqa PhisKa five
seis sojta Sojjta six
siete qanchis Pakalko seven
ocho pusaj Quimsakalko eight
nueve jis'on Yatunka nine
diez chunka Tunka ten
once chunka-ujmiyoj Tunka-mayani eleven
docechunka-
iskayniyoj Tunka-payani twelve
trece chunka- kinsayoj Tunka-Quimsani thirteen
catorce chunka- tawayoj Tunka-Pusini fourteen
quince chunka- phisqayoj Tunka-Phiskani fifteen
dieciseis chunka -sojtayoj Tunka-sojtani sixteen
diecisiete chunka -qanchisniyoj
Tunka-Pakalkoni seventeen
dieciocho chunka- pusajniyoj
Tunka-Quimsakalkoni
eighteen
diecinuevechunka-
jisq'onmiyojTunka-
yatunkani nineteen
veinte Iskay Chunka Patunka twenty
veintiuno iskay-chunka-ujmiyoj
Patunka-Mayani twenty one
veintidosiskay-chunka-
iskayniyoj Patunka-Payani twenty two
veintitres iskay-chunka- kinsayoj
Patunka-Quinsani
twenty three
veinticuatroiskay-chunka-
tawayoj Patunka-Pusini twenty four
veinticinco iskay-chunka- phisqayoj
Patunka-Phiskani
twenty five
veintiseisiskay-chunka -
sojtayoj Patunka-Sojtani twenty six
veintisieteiskay-chunka -qanchisniyoj
Patunka-Pakalkoni twenty seven
veintiochoIskay-ischunka-
pusajniyojPatunka-
Quimsakalkoni twenty eight
veintinueve Iskay-chunka-Jisq'onmiyoj
Patunka-Yatunkani
twenty nine
treinta Kinsa-Chunka Quimsa-Tunka thirty
cuarenta Tawa-Chunka Pusi-Tunka forty
cincuenta Phiska-Chunka Phiska-Tunka fifty
sesenta Sojta-Chunka Sojjta-Tunka sixty
setenta Qanchis Chunka Pakalko-Tunka seventy
ochenta Pusaj chunkaQuimsakalko-
Tunka eighty
noventa Jisq'on chunka Yatunka-Tunkani
ninety
cien Pachaj Pataca One hundred
Estaciones del Año
ir arribaEspañol Quechua Aymara English
Primavera Chiraymitt'a LapacPacha Spring
Verano Rhupaypacha JalluPacha Summer
Otoño Jawkaymita AwtiPacha Fall
Invierno Chirimita ThayaPacha Winter
La Familia
ir arribaEspañol Quechua Aymara English
abuela Awichu awicha Grandmother
abuelo Awichu achachila Grandfather
Esposa warmi warmi wife
Esposo Kosa chacha husband
hermano wawke jila brother
hermana pana cullaca sister
hijo churi yoka son
hija ususi phuch'a daughter
Madre mama tayca mother
nieto / nieta alch'i alchhi grandson
Padre tata awki father
primo Kayri jilata /kullaka cousin
sobrino Kuncha jakeri nephew
tio yaya-awki awki / tiyu uncle
tia ipa ipala /tayka aunt
Los Colores
ir arribaEspanol Quechua Aymara English
amarillo k'ellu k'ellu yellow
anaranjado willapi churi orange
azul (marino) sut'ijankas larama blue
blanco yuraj janq'o white
cafe ch'umpi brown
celeste(color cielo)
yuraj jankas jank'o sajuna Light blue (sky)
rojo puka wila red
rosado llakha janq' o wila pink
morado kulli kulli, anti purple
verde k'omer ch'ojña green
Partes del Cuerpo Humano
ir arribaEspanol Quechua Aymara English
bigote sunka chhunka mustache
brazo/ mano maki ampara arm
cabeza uma p'eke head
cara uya ajjanu face
cabello chhujcha ñakuta hair
cerebro ñojtu lejjwi brain
cuello kunka kunka neck
dedo ruk'ana luk'ana finger
dientes kiru lacach'aca teeth
estomago wijsa puraca stomach
oreja ninri jinchu ear
nariz senka nasa nose
boca simi laca mouth
ojos ñawi naira eyes
ombligo ph'upu kururu
pecho kasku tujjtucha chest
pierna piaca ch'ara leg
pie chaki kayu foot
pupila ñawi-luru nayra-luru
quijada khachichu tiranku chin
lengua kallu lajra tongue
lagrima waqay jacha tear
labio laka jispi lip
rodilla mokoy kokori knee
uña sillu sillu nail
Animales -Insectos
ir arribaEspañol Quechua Aymara English
abeja wayronko mamuraya bee
burro asno asnu donkey
condor kunturi mallku condor
cerdo khuchi kuchhi pig
conejo kowi wank'u rabbit
pajaro p'isko jamach'i bird
perro alko anu dog
raton juk'ucha achaku mouse
oveja oveja lwija sheep
serpiente katari asiru snake
gallina wallpa wallpa chicken
gallo k'anka llallu rooster
gato misi phisi cat
vaca waca waca cow
hormiga sik'imira sik'imira ant
aguila eagle
oso jukumari jukumari bear
caballo
pez challwa fish
picaflor luri hummingbird
pollo chiwchi chick
zorro kamaqe fox
arana kusi kusi spider
coyote
pato phili duck
sapo jamp'atu frog
cocodrillo
tigre
mariposa noct. taparako moth
chivo goat
mariposa pilpintu butterfly
lobo wolf
paloma pigeon
Frases Comunes
ir arriba
Español Como te llamas?
Quechua Ima sutiyki?
Aymara Cunasa sutimajja?
English What's your name?
Español Que estas haciendo?
Quechua Imata ruwashanki?
Aymara cunsa lurta?
English What are you doing?
Español Cuanto te debo?
Quechua Maska manuyki kani?
Aymara kawkhasa manuma?
English How much do I owe you?
Español Mira quien esta aqui?
Quechua kaway pitaj?
Aymara Uñtam Khitisa?
English Look who is here?
Español Cuando te vas?
Quechua Mayk'aj ripunki?
Aymara cunapachasa sarjjata?
English When are you leaving?
Español Hasta Mañana!
Quechua K'aykama
Aymara KharuruKama
English See you tomorrow!
Español Que te duele?
Quechua Imayktitaj nanan?
Aymara Cunasa Ustam?
English Where do you hurt?
Español De donde vienes?
Quechua Maymanta chayamunki?
Aymara Cawquista purinta?
English Where are you coming from?
Español Porque Lloras?
Quechua Imamanta Waqanki?
Aymara Cunatsa jachascta?
English Why are you crying?
Español Estoy bien
Quechua allillan kani
Aymara Waliquitua
English I'm fine
Español Cuando te vas?
Quechua Mayk'aj ripunki?
Aymara Kunapachasa sarjjata?
English When are you leaving?
Español Vas a volver?
Quechua Kutimunkichu?
Aymara Cutinitati?
English Are you coming back?
Frases Comunes Sobre el Amor
ir arriba
Español Te amo, Te quiero
Quechua Qanta Munani
Aymara Munsmawa
English I love you
Español Me Quieres?
Quechua Munawankichu?
Aymara Munistati?
English Do you love me?
Español Quieres Casarte Conmigo?
Quechua Manankichu Kasarakuyta Nakawan?
Aymara Munanti casaniña Nayampi?
English Would you marry me?
Español Si Quiero
Quechua Ari, Munani
Aymara Jisa, Muntua
English Yes, I do (I want to)
Español No quiero
Quechua Mana munanichu
Aymara Jani Muncti
English I don't want to.
Frases Comunes Sobre Dinero
ir arribaEspañol No tengo dinero
Quechua Mana Kanchu kolqe
Aymara Janiwa Utkiti colque
English I don't have any money
Español Cuanto Quieres?
Quechua Markhasata Munanki?
Aymara Kawkhasa Munta?
English How much do you want?
Español Cuanto le debo?Quechua Masca manuiqui caniAymara Caucasa manumtua?English How much do I owe you
http://www.bolivianisima.com/aymara_Quechua.htm
http://www.tierra-inca.com/dico/view.php?lg=es&lg1=es&lg2=ay&opt=111110&pg=p