educación primaria - É un proxecto educativo de …...da lingua galega na última edición das...
TRANSCRIPT
É un proxecto educativo de Anaya para Educación Primaria.
P E Z AP E Z A
A
Na realización desta proposta didáctica interviñeron:
• Edición: Concha Martínez.
• Deseño e gráficos: Patricia G. Serrano e Juan Carlos Quignon.
• Ilustración: Laura Cortés. Páxinas 108, 109, 112 e 113: Kiko da Silva.
• Maquetación: Antonio Sereno.
• Edición gráfica: Mar Merino.
• Fotografías: Agefotostock, Album, Agencia EFE, Arquivo Anaya (Candel, C.; Canto, M.; Cosano, P.; Cruz, Mario; Estrada-Nora, R.; Hernández Moya, B.; Lezama, D.; Martín, J.A.; Ortiz, J.; Padura, Sergio; Peñuela Py, E.; Pozo, Mauricio; Rico, J.J.; Rivera Jove, V.; Ruiz, J.B.; Steel, M.; 6x6 Producción Fotográfica), iStock/Getty Images, Museo de Artes y Tradiciones Populares de la Universidad Autónoma de Madrid, 123RF (e colaboradores).
Agradecementos: KAbraham Carreiro (O Papagaio), Concurso Pilabot (Xunta de Galicia), Isabel Fraga Blanco («La cocina de Frabisa»), lareiras.gal, Elisa Casal Couto (kukinhas.com), MamáCabra, Leganés Club Baloncesto, Elefante Elegante, Tanxarina, Caramuxo Teatro, Turismo de Galicia, Concello de Bande, Carlos G. Hervella/Periódico O Sil, Con-cello de Manzaneda, Lois Pardo, Gustavo Santos, Concello de Pontevedra, Entroido de Samede, Némesis Audiovisual, Concello da Pobra do Brollón, Asociación de Amigos do Entroido Ribeirao, Miguel Ángel Martínez, Concello da Coruña, Agencia Tony Le Brand, Pablo Carpintero Arias e Alba Vázquez Carpentier (Os instrumentos musicais na tradición galega, Difusora de letras), Henrique Peón e Asociación Cultural Xacarandaina, Asociación Cultural Petapouco e a Destempo, AFCX Meiramar-Axóuxeres, Panderetei-ras de Celavella.
As normas ortográficas seguidas son as establecidas pola Real Academia Galega e o Instituto da Lingua Galega na última edición das Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego, aprobadas en 2003.
As nosas publicacións manteñen o rigor no uso e na selección dos contidos, nas imaxes e na linguaxe para cumprir coa non-discriminación por razón de xénero, cultura ou opinión.
© GRUPO ANAYA, S.A., 2020 - C/ Juan Ignacio Luca de Tena, 15 - 28027 Madrid.
Reservados todos los derechos. El contenido de esta obra está protegido por la Ley, que establece penas de prisión y/o multas, además de las correspondientes indemnizaciones por daños y perjuicios, para quienes reprodujeren, plagiaren, distribuyeren o comunicaren públicamente, en todo o en parte, una obra literaria, artística o científica, o su transformación, interpretación o ejecución artística fijada en cualquier tipo de soporte o comunicada a través de cualquier medio, sin la preceptiva autorización.
Tes unha carta! ............................................................. 101
ÍndicePeza a Peza ................................................................................................................. 4
Materiais .............................................................................................................................. 8
Proposta didáctica DEMODEMO
Tes unha carta! .................................................................... 291
Recursos DEMODEMO
Peza a Peza ofrece, co contrastado ri-gor curricular de Anaya, un proxecto no que o profesorado e o alumnado cobran o máximo protagonismo a través dunha metodoloxía competencial. Metodoloxía que conecta a realidade persoal e social próxima ao alumnado xerando curiosi-dade, e formulando actividades e tarefas emocionantes que supoñen retos motiva-dores nos que destacan dous elementos básicos: a investigación e aprender fa-cendo. Todo iso, desde unha secuencia-ción de contidos coherente e coordinada entre todas as áreas ao longo da etapa.
A partir deste enfoque, e de xeito flexi-ble, o proxecto brinda a posibilidade de incorporar metodoloxías activas, estra-texias cooperativas, habilidades persoais e sociais para a xestión das emocións e o desenvolvemento do emprendemento, apostando pola igualdade e a inclusión. Do mesmo xeito, é prioritario propo-ñer metodoloxías que xeren estratexias de pensamento que contribúan a que o alumnado memorice, recorde, analice e valore as súas propias aprendizaxes.
A competencia en comunicación lingüís-tica é primordial para acceder ao coñece-mento que permite comprender o mundo que nos rodea e desenvolver habilidades de convivencia. Por iso, Peza a Peza incor-pora un Plan Lingüístico secuenciado no que participan todas as áreas facilitando a adquisición das destrezas de compren-sión e expresión oral e escrita.
Un proxecto baseado na aprendizaxe
competencial
4
P E Z AP E Z A
A
En relación coa avaliación, e máis alá da calificación das materias realizada polo profesorado, é esencial que o alumnado desenvolva estratexias de autoavaliación para reflexionar sobre as súas aprendi-zaxes e para analizar, valorar e evidenciar os avances, os logros e as dificultades.
De forma transversal, en todas as áreas e cursos da etapa, a clave TIC favorece o fomento de competencias relacionadas coa planificación, a xestión e a elabora-ción de traballos, a comunicación e a co-laboración na Rede e o uso responsable das tecnoloxías, contando coa colabora-ción das familias.
Peza a Peza é un proxecto flexible, no que o profesorado e o alumnado teñen un auténtico protagonismo que pon en xogo as estratexias máis adecuadas para conseguir aprendizaxes competenciais.
Peza a Peza
O proxecto no que todo encaixa
5
Estes son os piares do proxecto:
Sobre eles constrúense as súas 8 pezas clave,
que encaixan, de maneira flexible,
en todas as áreas de todos os cursos de Primaria.
Motivación
Inclusión
Igualdade
FamiliaFlexibilidade
Rigor curricular
Aprendizaxe competencial
Tarefas emocionantes
Metodoloxías activas
Proxecto coordinado e cohesionado
P E Z AP E Z A
A
As pezas clave
A aprendizaxe baseada en Retos é unha das metodoloxías máis moti-vadoras. Fundaméntase na apren-dizaxe competencial e dá sentido práctico aos coñecementos ad-quiridos vinculándoos co ámbito persoal, familiar e social do alum-nado.
Metodoloxía
Organizado, secuenciado e inte-grado en todas as áreas, contribúe ao desenvolvemento de habilida-des orais e escritas e á aprendi-zaxe dos diferentes aspectos rela-cionados co uso da linguaxe.
Plan Lingüístico
Promove as distintas habilida-des de emprendemento nas súas tres dimensións, persoal, social e produtiva, de xeito transversal en todas as áreas a través dunha se-cuencia progresiva de actividades ao longo de toda a etapa.
Cultura emprendedora
As estratexias de pensamento fo-mentan a competencia de apren-der a aprender; contribúen a que o alumnado tome conciencia dos seus procesos mentais e a que ac-túe de forma reflexiva e crítica.
Desenvolvemento do pensamento
Integra o uso das TIC como recurso para obter información, seleccionala e utilizala cunha finalidade concre-ta, desenvolver a cidadanía dixital e as competencias de planificación, xestión e elaboración de traballos, pasando a ter un uso para a aprendi-zaxe e o coñecemento (TAC).
TIC
Incorpora estratexias que lle per-miten ao alumnado participar na avaliación da súa aprendizaxe ana-lizando «que aprendeu» e «como aprendeu», acompañando a súa análise co uso do portfolio e outros instrumentos que faciliten unha va-loración obxectiva.
Avaliación
Ofrece situacións de aprendizaxe secuenciadas en todas as áreas que atenden ao crecemento persoal e social do alumnado, para que sexa consciente das súas emocións e das dos demais, poida comprendelas, controlalas e modificalas.
Educación emocional
A aplicación de técnicas coopera-tivas favorece a aprendizaxe, incre-menta a participación e o sentido de responsabilidade do alumnado xerando capacidades de comuni-cación e cooperación.
Aprendizaxe cooperativa
8
1Primaria
ben
P E Z AP E Z A
ALibrosUn libro por curso cun enfoque competencial para aprender aplicando o estudado. Os li-bros están organizados en doce unidades e preséntanse en volumes trimestrais. Na web www.anayaeducacion.es encontrará as audi-cións de todos os textos indicados no libro.
Material para o alumnado
As claves do proxectoPresenta, de xeito sinxelo e práctico, cada unha das claves didácticas do proxecto, os obxec-tivos, a fundamentación e a secuenciación ao longo da etapa, as técnicas ou as estruturas asociadas, etc.
Propostas didácticas Ofrecen un valioso recurso para guiar os pro-cesos de ensino-aprendizaxe. Reproducen as páxinas do libro do alumnado para facer máis práctica a súa aplicación, así como as solucións das actividades propostas, as suxestións de aplicación das pezas clave do proxecto e os re-cursos complementarios.
Recursos Presentan, para cada unidade, fichas fotoco-piables para a atención á diversidade e pro-bas de avaliación. Ademais, a web de Anaya, www.anayaeducacion.es, ofrece máis recursos complementarios imprimibles.
Material para o profesorado
?@
PrimariaProposta didáctica
P E Z AP E Z A
A
Lingua
? @
Primaria
Recursos
Ling
ua
Lingua
P E Z AP E Z A
A
?@
Lingua
P E Z AP E Z A
A
Primaria
Ling
ua
Primaria
P E Z AP E Z A
A
e comprendo
Para cada curso
Lingua
P E Z AP E Z A
A
Primaria
Ling
ua
Proximamente
4
Lingua
P E Z AP E Z A
A
Primaria
Ling
ua
Proximamente
Lingua
P E Z AP E Z A
A
Primaria
Ling
ua
Materais
99
Pr
oxec
to d
ixita
l
CadernosUn caderno por curso cun enfoque máis com-petencial que favorece o repaso de contidos en contextos motivadores. Dispón dun sitio web en www.anayaeducacion.es no que achará as solu-cións de todas as actividades.
Web do alumnado e da familiaEn www.anayaeducacion.es encontrará recursos edu-cativos e de ocio cultural como actividades interacti-vas, información de interese para o alumnado e a fa-milia, etc.
Libros dixitais Para cada curso, un libro dixital para o profesorado que reproduce o libro do alumnado, con recursos dixitais e a proposta didáctica. A partir de terceiro, o alumnado dispón tamén dun libro dixital para ampliar e traballar os contidos a través de ferramentas TIC.
Web do profesoradoA web www.anayaeducacion.es presenta para cada curso:
• Programación e documentación do proxecto.
• Proposta didáctica, que tamén ofrece, en formato im-primible, as fichas para a atención á diversidade e as probas de avaliación incluídas nos recursos.
• Banco de recursos con:
– Plan Lingüístico.
– Aprende xogando (aprendizaxe lúdica).
– Códigos QR (recompilación dos recursos vincula-dos aos QR dos libros).
– Plan Lector, Comprensión lectora e Comprensión oral.
– Recursos para cada unidade: fichas para saber utili-zar as TIC (cidadanía dixital), ditados...
• Xerador de probas de avaliación e de exercitación.
Material de aula Lingua 1.Tarxetas de vocabulario. Xogo das palabras. Láminas de regras ortográficas. Láminas de expresión oral. Mural do abecedario.
Lingua 2.Crebacabezas ortográfico. Ficheiro da biblioteca da aula. Friso do abecedario. Láminas de regras ortográficas.
Lingua 3. A caixa dos contos. Murais de regras ortográficas e conxugacións verbais. Plan lingüístico.
Lingua 4. Bingo ortográfico (I). Xogos de destrezas creativas. Mural de re-gras ortográficas.
Lingua 5. Bingo ortográfico (II). Mural de regras ortográficas. Mural de conxugacións verbais irregulares.
Lingua 6. Calendario literario. Mural de regras ortográficas. Mural de conxugacións verbais. Plan lingüístico.
3Primaria
Caderno
Lingua
P E Z AP E Z A
A4Primaria
Caderno Lingua
P E Z AP E Z A
A
Proximamente
5Primaria
Caderno
Lingua
P E Z AP E Z A
A
6Primaria
Caderno
Lingua
P E Z AP E Z A
A
Proximamente
Tes unha carta!1Introdución
10
Presentación da unidadeA primeira unidade do libro proponlle ao alumnado un reto que vertebra todos os contidos. Trátase da elaboración dunha carta que posteriormente deberán enviarlle a un compañeiro ou compañeira da clase.
Por outra banda formulamos actividades de comunicación oral nas que terán que presentarse, pois é probable que haxa alumnado que non se coñeza na aula: ben porque chegou novo á escola ou ben porque os grupos do primeiro ciclo de Primaria están agora mesturados.
A lectura preséntanos a Toto Murube, un mendigo que soña con ser cociñeiro, e que apren-derá a ler dun xeito moi curioso.
No apartado «Aprende palabras» achegarémonos ao mundo das profesións e xogaremos a adiviñar a que se queren dedicar os demais cando sexan maiores.
Na páxina de «Léxico» faremos un repaso do abecedario e veremos que hai algunhas letras que xuntas forman un único son.
No apartado «Escribe» coñeceremos a estrutura básica das cartas.
Na páxina de «Gramática» falaremos das linguas que coñecemos e das que existen en Galicia e en España. Na «Ortografía» estudaremos os tipos de punto e o uso uso das maiúsculas.
Nas últimas páxinas, o alumnado repasará os contidos da unidade a través dun mapa conceptual e de actividades que servirán para comprobar o aprendido e para reflexionar sobre como se sentiu durante este proceso de aprendizaxe.
Recursos e materiais• O material do profesorado en www.anayaeducacion.es, con actividades de reforzo e
de ampliación, propostas para traballar a comprensión lectora e a comprensión oral e avaliación da unidade.
• O caderno complementario ao libro do alumnado (Caderno 1, unidade 1).
• Caixa dos contos: unha proposta lúdica para crear textos.
• Mural de regras ortográficas e de conxugación.
• O libro dixital, con recursos para completar o traballo da unidade.
• O banco de recursos da unidade 1 na web www.anayaeducacion.es cos audios da lectura, os ditados e outros textos e os apartados de autoavaliación, Plan TIC, Plan Lingüístico, «Organizo a miña mente», «Para estudar», «Aprendo xogando» e «Portfolio».
• Bibliografía:
– José Antonio Ramírez Lozano: A cociña de Toto Murube, Kalandraka.
• Outros recursos e materiais:
– Contos.
– Cartas.
– Dicionario.
• Ademais, para a elaboración do reto serán necesarios:
– Papeis, bolígrafos, sobres e selos.
11
CCL: Comunicación lingüística CMCT: Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía; CD: Competencia dixital; CAA: Aprender a aprender; CSC: Com-petencias sociais e cívicas; CSIEE: Sentido da iniciativa e espíritu emprendedor; CCEC: Conciencia e expresións culturais.
Pezas claveContidos e competencias
As técnicas asociadas ás claves están desenvolvidas en
Peza a peza. As claves do proxecto.
Contidos da unidadeCompetencias
clave
Páxina inicial– Situación de partida– O reto– Produto final
CCLCAACSCCSIEECCEC
Co
mun
ícat
e!
Lectura– Narración: Toto Murube
CCLCSC
Fala e escoita– Preséntome
CCLCAACSCCSIEE
Aprende palabras– As profesións
CCLCSC
Léxico– O abecedario CCL
Escribe– A carta
CCLCDCSCCSIEE
Co
ñece
a li
ngua
! Gramática– A lingua galega
CCLCSCCCEC
Ortografía– O punto– A maiúscula
CCL
Co
ñece
a
cult
ura
e a
liter
atur
a!
– A riqueza da nosa cultura
CCLCSCCC ECCAA
Páxinas finais– Organizo a miña mente– Que aprendín?– Como aprendín?
CCLCMCTCDCAA
Plan Lingüístico• A carta ( texto narrativo).
Desenvolvemento do pensamento• Vexo, penso, pregúnto-me.• Pensa e comparte en parella.
Aprendizaxe cooperativa• Asemblea de ideas.• Interpretación compar-
tida.
Educación emocional• Conciencia emocional:
recoñecerse un mesmo e aprender a aceptarse.
Cultura emprendedora• Autocoñecemento (di-
mensión persoal): o que me gusta e o que non me gusta.
TIC• Audios de lectura, dita-
dos e outros textos.• Versión imprimible do
portfolio da unidade.• «Organizo a miña men-
te», «Aprendo xogando» e «Para estudar».
• Uso de dispositivos mó-biles: código QR.
Avaliación• Como me sentín?• Valoro o que aprendín.• O que máis me gustou.• Ideas para mellorar
naquilo que máis me custou
Xogamos coa imaxePedirémoslle ao alumnado que observe con atención a ilustración e que conteste as seguintes cuestións:
• Onde ten lugar esta escena?
• Como se chama a persoa que traballa repartindo cartas?
• Que fan os nenos?
• Como se chama o lugar onde meten as cartas para que cheguen ao seu destino?
• Que datos debemos escribir no sobre? (Explicarémoslles a impor-tancia de escribir o nome completo da persoa á que lle enviamos a carta –con nome e apelidos–, e fixaremos a súa atención nalgúns detalles que aparecen no debuxo e que forman parte dun ende-rezo: nome da rúa –Maruja Mallo–, número do portal –6– e telefo-niño onde figuran os números e as portas de cada veciño ou veciña.
• Que hai que pegar no sobre para que chegue ao seu destino?
• Onde se compran os selos?
Secuencia do reto
1 Escribir é unha maneira estupenda de comunicarnos.
Recibiches algunha vez unha carta? Nas cartas podemos expresar os nosos
pensamentos e sentimentos.
Para demostrar que o superei...
escribo unha carta
Identifico os elementos da carta.
Escribo a carta.
Envío a carta.
Para superar o reto...
investigo e aprendo
Lectura: «Toto Murube»
Preséntome
As profesións
O abecedario
A carta
A lingua galega
O punto e a maiúscula
A riqueza da nosa cultura
1Paso
2
Paso
3Paso
Propoñémosche
un retoAtréveste a enviarlle unha carta a alguén da clase?
Pode ser divertido!
Tes unha carta!
8
12
A comunicación é fundamental para os seres hu-manos. Unha das formas tradicionais de comuni-carnos é a carta, un medio que caeu en desuso nos últimos anos coa aparición das novas tecno-loxías, pero que resulta moi útil para coñecer os elementos que debe ter unha comunicación efi-caz. Trátase dun tipo de texto cunha estrutrura moi clara, no que son evidentes o emisor (remi-tente) e o receptor (destinatario).
Comezamos
Situación de partida Proposta de reto Como superar o reto? Como demostrar que o superei?
A partir da imaxe, reflexiona-remos sobre a importancia de escribir para comunicarnos e do axeitada que é para este obxectivo a carta.
Coñeceremos os diferentes ele-mentos que forman a carta e a súa estrutura.
• Identificamos nun sobre o emisor e o destinatario.
• Analizamos as diferentes par-tes dunha carta e escribimos unha.
• Conseguimos o enderezo do destinatario, sobres e selos e enviamos a carta.
Para superar o reto:
• Busco cartas na casa e identifico o desti-natario e o remitente.
• Escríbolle unha carta a un compañeiro ou compañeira da clase.
• Envío a carta.
Superarei o reto se …
• Respecto a estrutura propia das cartas.
• Escribo a carta con letra clara e poucas fal-tas de ortografía.
• Consigo os datos da persoa destinataria.
• Introduzo a carta nun sobre, póñolle un selo e lévoa a unha caixa de correos.
1 Escribir é unha maneira estupenda de comunicarnos.
Recibiches algunha vez unha carta? Nas cartas podemos expresar os nosos
pensamentos e sentimentos.
Para demostrar que o superei...
escribo unha carta
Identifico os elementos da carta.
Escribo a carta.
Envío a carta.
Para superar o reto...
investigo e aprendo
Lectura: «Toto Murube»
Preséntome
As profesións
O abecedario
A carta
A lingua galega
O punto e a maiúscula
A riqueza da nosa cultura
1Paso
2
Paso
3Paso
Propoñémosche
un retoAtréveste a enviarlle unha carta a alguén da clase?
Pode ser divertido!
Tes unha carta!
8
13
Formularémoslles aos alumnos e ás alumnas a pregunta de se escribiron ou recibiron unha carta algunha vez. A partir das súas respostas preguntarémoslles a quen llela enviaron ou de quen era a que recibiron, que é o que contaba, etc. Tamén falaremos das postais, como un tipo de carta que adoitamos enviarlles aos nosos se-res queridos cando imos de viaxe, ou para de-sexarlles un Bo Nadal, por exemplo.
Comentarémoslles que as cartas son un bo xeito de comunicarse, pois nelas podemos expresar-lle as nosas emocións a unha persoa querida. Falarémoslles do bonito que é o feito de es-perar e recibir unha carta, xa que a través de-las chégannos directamente as palabras escritas por alguén, das súas mans ás nosas.
Explicarémoslles que, ademais de cartas ou postais persoais, existen outras que son comer-ciais e informativas.
Presentación do reto
Situación de partida Proposta de reto Como superar o reto? Como demostrar que o superei?
A partir da imaxe, reflexiona-remos sobre a importancia de escribir para comunicarnos e do axeitada que é para este obxectivo a carta.
Coñeceremos os diferentes ele-mentos que forman a carta e a súa estrutura.
• Identificamos nun sobre o emisor e o destinatario.
• Analizamos as diferentes par-tes dunha carta e escribimos unha.
• Conseguimos o enderezo do destinatario, sobres e selos e enviamos a carta.
Para superar o reto:
• Busco cartas na casa e identifico o desti-natario e o remitente.
• Escríbolle unha carta a un compañeiro ou compañeira da clase.
• Envío a carta.
Superarei o reto se …
• Respecto a estrutura propia das cartas.
• Escribo a carta con letra clara e poucas fal-tas de ortografía.
• Consigo os datos da persoa destinataria.
• Introduzo a carta nun sobre, póñolle un selo e lévoa a unha caixa de correos.
Suxestións metodolóxicasAntes de comezar a lectura pedirémoslles aos alumnos e ás alumnas que, a partir do título, fagan algunhas hipóteses sobre o tema do que trata. É un hábito que conviría facer ao comezo de cada unidade xa que facilita a comprensión lectora e activa a imaxinación do alumna-do, así como o respecto polas opinións dos demais.
A lectura preséntanos a Toto Murube, un mozo que vive na rúa e non tivo a oportunidade de estudar, pero que soña con ser cociñeiro. A par-tir desta lectura, coñeceremos a importancia de aprender a ler e a escri-bir para o desenvolvemento da nosa vida así como o feito de que nun-ca é tarde para estudar, pois todo o mundo ten dereito á educación. Tamén aparecen valores como a solidariedade, expresada a través do personaxe de don Pablo, que ademais de darlle todos os días de comer a Toto conseguirá que aprenda o abecedario e a ler dunha maneira moi divertida e inesperada.
Esta historia serviranos de presentación dalgúns contidos que se de-senvolverán polo miúdo ao longo do libro (o abecedario, o gusto pola
lectura, a importancia de estar ben informado a través dos medios de comunicación, o mundo da cociña...).
Na marxe aclaramos o significado dalgunhas palabras que poden re-sultar complexas.
14
U·1
10 11
Toto Murube 1
Toto Murube sempre estaba nunha nube.
Toto era un mendigo que soñaba con ser cociñeiro algún día e elaborar os mellores pratos. Facíaselle auga na boca cando miraba as tortas nos escaparates e cheiraba o fume picante das cociñas dos bares.
Toto pasaba o verán na rúa, á sombra dunha acacia en flor. E o inverno, baixo os soportais do Banco do Negocio, toda a noite a durmir nunha caixa de cartón enorme, igual ca un frigorífico.
—Cociñeiro? Ti? Se non sabes nin ler. Como te vas amañar para faceres unha sopa de letras?
Iso era verdade. Toto nunca fora á escola de pequeno e agora non o admitían en ningún curso de cociña por iso: por analfabeto. Así que pasaba o día pola rúa cun gorro vello de cociñeiro que lle re-galara don Pablo Sanz, dono do restaurante Os Galos.
Lectura Don Pablo Sanz era o home máis informado do mundo: lía seis xornais cada día mentres os camareiros servían as mesas.
Cando pechaban, don Pablo sempre lle daba a Toto un anaco de polo ou un filete de peixe espada envolto nun papel de periódico que acababa de ler. Toto agarrábao coas mans sucias e as letras das noticias pegábanselle ao filete, cheo de aceite. De xeito que Toto non paraba de comer letras todos os días. E tantas e tantas letras foron as que tragou coa peituga de polo e o peixe espada que acabou facendo a dixestión do abecedario.
E mesmo o alimentou.
Aos poucos meses, Toto decatouse de que podía ler sen esforzo, e entón acudiu a don Pablo.
—Don Pablo, sabe vostede que xa sei ler?
—Ler? Ti? —estrañouse o dono d’Os Galos—. Seica fuches á es-cola nocturna, rapaz?
—Non, foi cousa dos xornais, as letras dos xornais que vostede me daba co polo, que as fun papando, e coñécese que me alimentaron.
—Non o podo crer. A ver, le aquí.
José A. Ramírez Lozano, A cociña de Toto Murube (adapt.).
Vocabulario
acacia: árbore.
analfabeto: persoa que non sabe ler nin escribir.
dixestión: proceso que fai o corpo para asimilar os ali-mentos que comemos.
Fíxate no título e nos debuxos e intenta adiviñar sobre que trata este texto.
Antes de ler
Recursos
AudioO audio da lectura está dispoñible no ban-co de recursos da unidade na web www.anayaeducacion.es.
15
U·1
10 11
Toto Murube 1
Toto Murube sempre estaba nunha nube.
Toto era un mendigo que soñaba con ser cociñeiro algún día e elaborar os mellores pratos. Facíaselle auga na boca cando miraba as tortas nos escaparates e cheiraba o fume picante das cociñas dos bares.
Toto pasaba o verán na rúa, á sombra dunha acacia en flor. E o inverno, baixo os soportais do Banco do Negocio, toda a noite a durmir nunha caixa de cartón enorme, igual ca un frigorífico.
—Cociñeiro? Ti? Se non sabes nin ler. Como te vas amañar para faceres unha sopa de letras?
Iso era verdade. Toto nunca fora á escola de pequeno e agora non o admitían en ningún curso de cociña por iso: por analfabeto. Así que pasaba o día pola rúa cun gorro vello de cociñeiro que lle re-galara don Pablo Sanz, dono do restaurante Os Galos.
Lectura Don Pablo Sanz era o home máis informado do mundo: lía seis xornais cada día mentres os camareiros servían as mesas.
Cando pechaban, don Pablo sempre lle daba a Toto un anaco de polo ou un filete de peixe espada envolto nun papel de periódico que acababa de ler. Toto agarrábao coas mans sucias e as letras das noticias pegábanselle ao filete, cheo de aceite. De xeito que Toto non paraba de comer letras todos os días. E tantas e tantas letras foron as que tragou coa peituga de polo e o peixe espada que acabou facendo a dixestión do abecedario.
E mesmo o alimentou.
Aos poucos meses, Toto decatouse de que podía ler sen esforzo, e entón acudiu a don Pablo.
—Don Pablo, sabe vostede que xa sei ler?
—Ler? Ti? —estrañouse o dono d’Os Galos—. Seica fuches á es-cola nocturna, rapaz?
—Non, foi cousa dos xornais, as letras dos xornais que vostede me daba co polo, que as fun papando, e coñécese que me alimentaron.
—Non o podo crer. A ver, le aquí.
José A. Ramírez Lozano, A cociña de Toto Murube (adapt.).
Vocabulario
acacia: árbore.
analfabeto: persoa que non sabe ler nin escribir.
dixestión: proceso que fai o corpo para asimilar os ali-mentos que comemos.
Fíxate no título e nos debuxos e intenta adiviñar sobre que trata este texto.
Antes de ler
Avaliación Podemos avaliar a comprensión oral a par-tir da rúbrica que atoparemos no docu-mento de instrucións de avaliación.
Da mesma maneira podemos avaliar a comprensión lectora coa rúbrica corres-pondente.
Pezas clave Para ampliar, afondar…
SoluciónsFala sobre o texto
1. B. Estar distraído, pensando noutra cousa.
[Indicarémoslles que é común empregar a expresión en plural: «es-tar nas nubes»].
2. Porque nunca fora á escola de pequeno e non sabía ler nin escribir.
3. Un gorro vello de cociñeiro.
4. Na rúa.
Escribe o texto
5. O verán pasábao na rúa, á sombra dunha acacia en flor. No inver-no durmía debaixo dos soportais do Banco do Negocio.
6. Lía seis xornais cada día.
7. Peituga de polo ou peixe espada.
8. Resposta aberta.
9. Resposta aberta.
Reflexiona e relaciona co teu mundo
10. A Declaración Universal dos Dereitos do Neno recoñece ademais estes dereitos: a medrar en liberdade, a ter unha identidade, á saú-de, a coidados especiais, a unha familia, á protección e ao socorro, a non ser abandonado nin maltratado e a non ser discriminado.
11. Resposta aberta. Suxestión: na escola aprendemos a ler e a escri-bir, aprendemos outras linguas e moitas cousas sobre materias di-ferentes que nos serven para comprender mellor o mundo. Tamén aprendemos a convivir cos demais e a respectar o que outras per-soas pensan.
Actividade complementaria1. Elaborar un cartel sobre os dereitos da infancia.
16
U·1
13
1 Que quere dicir a expresión «estar nunha nube»?
• Marca o debuxo correcto.
2 Por que non admitían a Toto en ningunha escola de cociña?
3 Que levaba sempre na cabeza?
4 Onde vivía Toto Murube?
piso rúa residencia
10 Sabías que existe unha Declaración Universal dos Dereitos da Infancia? A educación é un dereito fundamental.
• Investiga sobre que outros dereitos tedes os nenos e as nenas.
11 Asemblea de ideas Por que é importante ir á escola?
5 Onde pasaba o verán? E o inverno?
6 Cantos xornais lía don Pablo cada día?
7 Que alimentos lle daba don Pablo a Toto para comer?
8 Como aprendeu Toto a ler?
9 Como cres que remata a historia? Escribe un pequeno final.
Reflexiona e relaciona co teu mundo
Escribe sobre o texto
Comprensión lectoraFala sobre
o texto1 Escoita a presentación desta nena e responde as preguntas.2
• Como se chama?
• Onde vive?
• Cantos anos ten?
• Que curso comezou?
• Que instrumento toca?
• Que deportes practica?
• Que fai no seu tempo libre?
• E as fins de semana?
2 Pensa en ti mesmo; de onde es, cales son as túas afeccións (deportes, música...)?
• Despois, preséntate diante dos demais.
PreséntomeComunícate Fala e escoita
12
Vivo en... Non me gusta...Encántame...
Eu chámome... O que máis me gusta é...Teño ... anos.
A B
Pezas clave
Aprendizaxe cooperativaAsemblea de ideas Por medio desta técnica de aprendizaxe cooperativa traballarán en grupos e apren-derán a expresar as súas opinións e a res-pectar as dos demais. En primeiro lugar darémoslles un tempo para pensar de ma-neira individual e despois compartirán as súas ideas co resto do grupo.
Plan TICPropoñemos a consulta na Rede da Decla-ración Universal de Dereitos do Neno.
Transcrición do audio Chámome Greta. Vivo na Coruña e teño oito anos. Acabo de co-mezar terceiro de Primaria.
Encántame tocar a batería, sobre todo cancións de rock.
Vou a clases de ballet unha vez á semana e a finais de curso participo nun festival cos meus compañeiros e compañeiras.
Gústame moito facer deporte! Ademais das clases de ballet, vou na-dar á piscina cos meus pais e tamén a correr polo paseo marítimo.
Cando teño tempo libre, gústame ler e facer debuxos de moitas cores.
As fins de semana preparo biscoitos e galletas coa miña avoa.
Solucións1. • Como se chama? Chámase Greta.
• Onde vive? Vive na Coruña.
• Cantos anos ten? Ten oito anos.
• Que curso comezou? Comezou terceiro de Primaria.
• Que instrumento toca? A batería.
• Que deportes practica? Ballet, nadar (natación) e correr (footing, atletismo...).
• Que fai no seu tempo libre? Ler e facer debuxos de moitas cores.
• Que fai as fins de semana? Fai biscoitos e galletas coa súa avoa.
2. Actividade oral de resposta aberta.
17
U·1
13
1 Que quere dicir a expresión «estar nunha nube»?
• Marca o debuxo correcto.
2 Por que non admitían a Toto en ningunha escola de cociña?
3 Que levaba sempre na cabeza?
4 Onde vivía Toto Murube?
piso rúa residencia
10 Sabías que existe unha Declaración Universal dos Dereitos da Infancia? A educación é un dereito fundamental.
• Investiga sobre que outros dereitos tedes os nenos e as nenas.
11 Asemblea de ideas Por que é importante ir á escola?
5 Onde pasaba o verán? E o inverno?
6 Cantos xornais lía don Pablo cada día?
7 Que alimentos lle daba don Pablo a Toto para comer?
8 Como aprendeu Toto a ler?
9 Como cres que remata a historia? Escribe un pequeno final.
Reflexiona e relaciona co teu mundo
Escribe sobre o texto
Comprensión lectoraFala sobre
o texto1 Escoita a presentación desta nena e responde as preguntas.2
• Como se chama?
• Onde vive?
• Cantos anos ten?
• Que curso comezou?
• Que instrumento toca?
• Que deportes practica?
• Que fai no seu tempo libre?
• E as fins de semana?
2 Pensa en ti mesmo; de onde es, cales son as túas afeccións (deportes, música...)?
• Despois, preséntate diante dos demais.
PreséntomeComunícate Fala e escoita
12
Vivo en... Non me gusta...Encántame...
Eu chámome... O que máis me gusta é...Teño ... anos.
A B
Recursos
AudioA gravación deste texto está dispoñible no banco de recursos da unidade da páxina web www.anayaeducacion.es.
Pezas clave
Cultura emprendedoraDimensión persoal: autococemento; o que me gusta e o que non me gustaPara facer unha boa presentación, cada alumno ou alumna reflexionará sobre as cousas que lle gustan, as que non lle gustan e outros aspectos relevantes que sirvan para caracterizalos.
Plan LingüísticoAntes de escoitar o audio podemos consul-tar a ficha «Saber escoitar». Da mesma ma-neira, antes de realizar a súa presentación diante da clase consultarán a ficha «Falar en público» dispoñible no banco de recursos.
Aprendizaxe cooperativaLectura compartidaUn alumno ou alumna lerá o primeiro pará-grafo, o seguinte estudante resumirá o con-tido. O resto terá que indicar se o resumo é ou non correcto. Despois, o estudante que fixo o resumo do primeiro parágrafo lerá o segundo. Quen vai a continuación resumirá o contido do parágrafo lido. Repetirase o procedemento ata ler todo o texto.
Pezas clave Para ampliar, afondar…
Suxestións metodolóxicasNesta páxina presentámoslle ao alumnado algunhas profesións de di-ferentes ámbitos, comezando cunha carteira, como fío condutor da unidade.
Na segunda actividade trabállase a expresión corporal: cada un terá que pensar na profesión á que lle gustaría dedicarse e, por medio de xestos, intentará que os demais a adiviñen. Poden ser profesións correntes ou imaxinarias.
Solucións1. Carteira, doutora, mestre, agricultor, científica, atleta.
2. Resposta aberta.
Zona de expresiónCamareiro/a e costureiro/a.
Actividades complementarias 1. Por parellas, elaborar unha listaxe con todas as profesións que
coñezan.
• Despois, poñelas en común co resto da clase e anotar aquelas que non figuraban na súa listaxe.
2. Inventar outras adiviñas sobre profesións e compartilas cos demais para que traten de adiviñalas.
3. A partir da actividade 2, crear un mural coas profesións «soñadas» de cada alumno/a da aula, xunto cos seus nomes.
18
U·1
14 1514
1 Ordena as letras destas palabras e escribe a profesión oculta.
2 Toto soñaba con ser cociñeiro. E ti, con que soñas?
• Intenta que os teus compañeiros e compañeiras o adiviñen facendo xestos, sen falar.
1 Cales das anteriores letras son vogais? Como se chaman o resto?
2 Coloca as seguintes palabras en orde alfabética.
3 Une cada unha das combinacións anteriores co seu nome.
4 Pronuncia estas palabras e rodea os grupos de dúas letras.
unha traballadora droguería chave queixeira ferreiro
5 As letras destacadas non pertencen ao noso abecedario.
kiwi web judo karate jazz
• Vexo, penso, pregúntome Por que cres que as usamos nestas palabras?
6 Escribe as primeiras sílabas e descubre a palabra agochada.
alumno libreiro bibliotecario titor
escritora contacontos ilustradora mestra
O abecedario
Tamén hai combinacións de dúas letras que se correspon-den cun único son: ch, gu, ll, nh, qu, rr.
O abecedario ou alfabeto é o conxunto das 23 letras da lingua ordenadas desde o a ata o z.
Comunícate
As profesións
Zona de expresiónLe estas adiviñas e di de que profesión se trata en cada caso.
Aprende palabras
Atende as mesas, sempre ás présas.
Amaña a túa roupa se che queda curta ou longa.
Comunícate Léxico
a b c d e f g h i l m ma be ce de e efe gue hache i ele eme ene
ñ o p q r s t u v x zeñe o pe que erre ese te u uve xe ceta
No dicionario as pala-bras están ordenadas alfabeticamente.
Lembra
erre dobre ene hache ce hache gue u ele dobre que u
R A R A C T E I
T I E F I A C N Í CG R A I R C T U O L
U D T A O R O T E M S R E
T A E T A L
Pezas clave
Educación emocionalConciencia emocional: recoñecerse un mesmo e aprender a aceptarse Nesta actividade o alumnado explicará con xestos a profesión que lle gustaría ter no futuro. A través deste xogo os seus com-pañeiros e compañeiras coñecerano mellor e aprenderán a respectar as diferenzas en-tre os desexos de cada persoa.
Solucións1. Vogais: a, e, i, o, u. O resto son consoantes.
2. Alumno, bibliotecario, contacontos, directora, escritora, ilustrado-ra, mestra, titor.
3. Ch: ce hache; gu: gue u; ll: ele dobre; nh: ene hache; qu: que u; rr: erre dobre
4. Unha, traballadora, droguería, chave, queixeira, ferreiro.
5. Porque son palabras estranxeiras, é dicir, proceden doutras lin-guas que teñen abecedarios diferentes. Ao incorporalas á nosa, algunhas mantiveron as súas letras de orixe..
6. Alfabeto (al-fombra, fa-ro, be-bé, to-mate).
Actividade complementaria1. Repasar o abecedario entre toda a clase. Cada neno ou nena dirá
unha letra en alto, un detrás de outro, seguindo a orde na que estean colocados, ata rematar. Pode repetirse tantas veces como sexa necesario, comezando cada vez unha persoa diferente.
2. Ordenar alfabeticamente os nomes de toda a clase..
3. Ler o poema das vogais que incluímos no apartado «Recursos». Facer unha lista de vogais e outra de consoantes.
RecursosLetras máxicasA maxia da vogal é total.Co a berro xa!Co e tomo té.Co i digo si.Co o son moi bo.Co u ensino o cu.
Como son un bebé xigante,a maxia da consoantequeda para máis adiante.
Carlos Fontes: Poemas con piruleta, Galaxia.
19
U·1
14 1514
1 Ordena as letras destas palabras e escribe a profesión oculta.
2 Toto soñaba con ser cociñeiro. E ti, con que soñas?
• Intenta que os teus compañeiros e compañeiras o adiviñen facendo xestos, sen falar.
1 Cales das anteriores letras son vogais? Como se chaman o resto?
2 Coloca as seguintes palabras en orde alfabética.
3 Une cada unha das combinacións anteriores co seu nome.
4 Pronuncia estas palabras e rodea os grupos de dúas letras.
unha traballadora droguería chave queixeira ferreiro
5 As letras destacadas non pertencen ao noso abecedario.
kiwi web judo karate jazz
• Vexo, penso, pregúntome Por que cres que as usamos nestas palabras?
6 Escribe as primeiras sílabas e descubre a palabra agochada.
alumno libreiro bibliotecario titor
escritora contacontos ilustradora mestra
O abecedario
Tamén hai combinacións de dúas letras que se correspon-den cun único son: ch, gu, ll, nh, qu, rr.
O abecedario ou alfabeto é o conxunto das 23 letras da lingua ordenadas desde o a ata o z.
Comunícate
As profesións
Zona de expresiónLe estas adiviñas e di de que profesión se trata en cada caso.
Aprende palabras
Atende as mesas, sempre ás présas.
Amaña a túa roupa se che queda curta ou longa.
Comunícate Léxico
a b c d e f g h i l m ma be ce de e efe gue hache i ele eme ene
ñ o p q r s t u v x zeñe o pe que erre ese te u uve xe ceta
No dicionario as pala-bras están ordenadas alfabeticamente.
Lembra
erre dobre ene hache ce hache gue u ele dobre que u
R A R A C T E I
T I E F I A C N Í CG R A I R C T U O L
U D T A O R O T E M S R E
T A E T A L
Pezas clave
Desenvolvemento do pensamentoVexo, penso, pregúntomeCon esta estratexia pretendemos que o alumnado observe atentamente estas pala-bras e se faga preguntas sobre a aparición nelas de letras que non están no noso abe-cedario. Despois da observación inicial in-dividual, traballarán por parellas ou en pe-quenos grupos co organizador gráfico que lles facilitaremos.
Suxestións metodolóxicasEn primeiro lugar, aprenderemos os conceptos de «destinatario» e «remitente» da carta, xa presentados no debuxo de apertura da uni-dade. A continuación, prestaremos atención á orde dos datos:
• nome e apelidos
• rúa, portal – piso
• código postal localidade
• provincia
Despois de observar a estrutura da carta, fixarémonos nas diferenzas que hai entre esta e o correo electrónico:
Para: correo electrónico do destinatario
De: correo electrónico do remitente
Asunto: título da mensaxe
Solucións1. O remitente é Pablo Sanz. O destinatario é Toto Murube.
2. Actividade de observación.
3. Resposta aberta.
Actividades complementarias1. Clasifica estes saúdos e estas despedidas tendo en conta se lle es-
cribes a un amigo ou á directora da escola.
Bicos – Señora directora: – Atentamente – Querido Anxo:
Un amigo Directora da escola
Saúdo
Despedida
20
U·1
16 17
1 Observa este sobre. Quen é o destinatario? Quen é o remitente?
2 Escoita e fíxate nas partes da carta.3
3 Converte a carta de Toto nun correo electrónico.
A cartaComunícate Escribe
Santiago‚ 25 de setembro de 2020
Querido don Pablo:
Escríbolle no descanso entre clase e clase. Na escola
de cociña estou aprendendo moito e cada vez está
máis cerca o meu soño de converterme en cociñeiro.
Cando remate os estudos convidareino a probar un
dos meus pratos.
Acaba de soar o timbre e toca clase de repostería!
Unha aperta‚
Lugar e data
Corpo da carta
Saúdo
Despedida e sinatura
adéu
adiós
adeus
agur
A lingua propia de Galicia é o galego. Tamén se fala e se escribe o castelán.
• Busca na casa varias car-tas e localiza o destina-tario e o remitente.
31Paso 2
1 Pensa e comparte en parella Escribe o nome de todos os idiomas que coñezas.
• Que vantaxes ten coñecer máis de un?
2 Que lingua utilizas ti? Pon X onde corresponda.
A lingua galegaCoñece a lingua Gramática
3 Interpretación compartida Relaciona cada despedida coa súa lingua.
4 Escoita este pequeno texto. Sabes en que lingua está?
• Resúltache similar ao galego?
• Onde se fala?
4
No mundo hai máis de 7000 linguas.
Lembra
galego
Na escola
Coa familia
Cos amigos
Nas tendas
No médico
castelán outra
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
Pablo SanzRúa da Oliveira, 10-2ºA32400 Ribadavia(Ourense)
Toto MurubeRúa Nova, 3-1ºB15705 Santiago(A Coruña)
éuscaro
catalán
castelán
galego
Asunto:
De:
Para:
Mensaxe nova
Querido don Pablo:
Saúdos de Toto
Educación emocionalCompetencia social: practicar situacións que axuden a poñerse no lugar do outro (empatía)A través de preguntas do tipo Como cres que se sente Toto ao escribir a carta? E don Pablo ao recibila? aprenderán a poñerse no lugar doutras persoas.
Pezas clave Para ampliar, afondar…
O reto
Paso 1Para a realización do primeiro paso do reto, os alumnos e as alumnas pediranlles aos seus pais varias cartas que levarán á clase para identificar o destinatario e o remitente (ben nos datos do sobre, ben no saúdo e na despedida). É importante destacar que hai cartas con contido privado que posible-mente non queiramos compartir, polo que terán que levar só aquelas que os seus fa-miliares queiran.
Este primeiro paso servirá tamén para com-probar se as cartas achegadas seguen a es-trutura indicada na páxina.
Pezas clave
Plan TICSe é posible, propoñemos empregar a aula de informática para escribir o correo elec-trónico.
Suxestións metodolóxicasAntes de comezar a traballar con esta páxina, propoñemos facerlles a pregunta Cantas linguas credes que hai no mundo? e anotar as cifras que digan no encerado. Despois, contrastar o que eles pensaban coa realidade: Hai máis de 7000 linguas.
A segunda actividade tamén nos servirá de punto de partida para sa-ber o grao de coñecemento e de contacto que o noso alumnado ten coa lingua galega. Se hai alumnado estranxeiro, pedirémoslle que nos ensine algunhas palabras ou expresións na súa lingua.
Por último, na actividade do mapa convén aclarar que o castelán se fala en toda España, pero que hai lugares como Galicia nos que ade-mais do castelán existe outra lingua.
Solucións1. Resposta aberta.
• Suxestión: saber idiomas fai que nos poidamos comunicar con xente de lugares moi diferentes. Ademais, o noso cerebro estará
máis activo e farase máis forte, polo que lle resultará máis doado aprender outras cousas, comprender e respectar outras culturas...
2. Resposta aberta.
3. Adéu: catalán. Adiós: castelán. Adeus: galego. Agur: éuscaro.
4. En portugués.
• O portugués fálase en Portugal, Brasil, Mozambique, Guinea-Bisseau, Timor Oriental, Guinea Ecuatorial, Macau, Cabo Verde e Santo Tomé e Príncipe. O portugués é similar ao galego porque no pasado for-maban unha única lingua, o galego-portugués.
Actividades complementarias1. Relacionar cada lingua co lugar no que se fala.
Cataluña – Galicia – Baleares – País Vasco – Valencia
– O galego fálase en...
– O éuscaro fálase en...
– O catalán fálase en...
21
U·1
16 17
1 Observa este sobre. Quen é o destinatario? Quen é o remitente?
2 Escoita e fíxate nas partes da carta.3
3 Converte a carta de Toto nun correo electrónico.
A cartaComunícate Escribe
Santiago‚ 25 de setembro de 2020
Querido don Pablo:
Escríbolle no descanso entre clase e clase. Na escola
de cociña estou aprendendo moito e cada vez está
máis cerca o meu soño de converterme en cociñeiro.
Cando remate os estudos convidareino a probar un
dos meus pratos.
Acaba de soar o timbre e toca clase de repostería!
Unha aperta‚
Lugar e data
Corpo da carta
Saúdo
Despedida e sinatura
adéu
adiós
adeus
agur
A lingua propia de Galicia é o galego. Tamén se fala e se escribe o castelán.
• Busca na casa varias car-tas e localiza o destina-tario e o remitente.
31Paso 2
1 Pensa e comparte en parella Escribe o nome de todos os idiomas que coñezas.
• Que vantaxes ten coñecer máis de un?
2 Que lingua utilizas ti? Pon X onde corresponda.
A lingua galegaCoñece a lingua Gramática
3 Interpretación compartida Relaciona cada despedida coa súa lingua.
4 Escoita este pequeno texto. Sabes en que lingua está?
• Resúltache similar ao galego?
• Onde se fala?
4
No mundo hai máis de 7000 linguas.
Lembra
galego
Na escola
Coa familia
Cos amigos
Nas tendas
No médico
castelán outra
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
Pablo SanzRúa da Oliveira, 10-2ºA32400 Ribadavia(Ourense)
Toto MurubeRúa Nova, 3-1ºB15705 Santiago(A Coruña)
éuscaro
catalán
castelán
galego
Asunto:
De:
Para:
Mensaxe nova
Querido don Pablo:
Saúdos de Toto
Desenvolvemento do pensamentoPensa e comparte en parellaPrimeiro pensarán nas linguas que coñecen de maneira individual e despois compar-tirán as súas respostas coa parella. Cantas linguas coñecían de maneira individual? E cantas ao xuntar a súa resposta coa da pa-rella?
A intención é que se decaten de que com-partir os coñecementos e traballar con ou-tras persoas nos axuda.
Aprendizaxe cooperativaInterpretación compartidaOrganizaremos os participantes en peque-nos grupos de 3 ou 4 persoas e propoñeré-moslles que observen o mapa. Cada alum-no ou alumna dará a súa interpretación do visto para, despois, resolver a actividade proposta.
Pezas clave
Suxestións metodolóxicas Nesta dobre páxina repasaremos o uso do punto e da maiúscula, xa estudado en cursos anteriores.
A actividade da árbore xeneáloxica está pensada para facer na casa, en familia. Será importante indicar que existen moitos tipos de familias diferentes e que non hai un tipo mellor ca outro.
Solucións1. Actividade de lectura e observación.
2. Vermello – punto final.
Verde – punto e seguido.
Marrón – punto e á parte.
3. Onte fun á biblioteca co meu curmán Lucas. Escollemos varios libros e películas para levar á casa. A semana que vén devolverémolos.
4. Punto e seguido: verdade. / analfabeto.
Punto final: Os Galos.
22
U·1
18 19
Coñece a lingua Ortografía
1 Le e fíxate nos puntos.
Desde que Toto Murube aprendeu a ler pasaba as tardes na biblioteca do barrio.
Cada día, ao chegar, pedíalle a Ramón, o bibliotecario, que lle recomendase un libro. Sentaba no seu recuncho favorito e as horas pasábanlle voando.
Observa de novo o texto e relaciona.
azul
verde
marrón
Punto e seguido
Punto e á parte
Punto final
2 Ordena as frases e escribe o texto no caderno.
• Non esquezas os puntos!
3 Di que tipos de punto aparecen neste parágrafo da lectura.
Iso era verdade. Toto nunca fora á escola de pequeno e agora non o admitían en ningún curso de cociña por iso: por anal-fabeto. Así que pasaba o día pola rúa cun gorro vello de co-ciñeiro que lle regalara don Pablo Sanz, dono do restaurante Os Galos.
Escribimos punto . ao final de cada oración.
• Punto e seguido: continuamos na mesma liña.
• Punto e á parte: cambiamos de liña.
• Punto final: remata o texto.
Escribimos letra maiúscula:
• Cando empezamos a escribir e despois de punto.
• Nos nomes e apelidos de persoas.
• Nos nomes de aldeas, rúas, vilas, cidades e países.
• Nos nomes de montes, ríos, mares e océanos.
• Nos nomes das nosas mascotas.
O punto
A semana que vén devolverémolos
Escollemos varios libros e películas para levar á casa
Onte fun á biblioteca co meu curmán Lucas
• Decide a quen lle queres enviar a carta e o que lle queres contar.
• Escribe a carta e repasa a ortografía.
31 2Paso
Observa as letras destacadas en rosa na páxina anterior; por que están en maiúscula?
4 Escribe un nome de...
5 Copia estas oracións e pon as maiúsculas que faltan.
– eu vivo en vilagarcía, na rúa castelao.
– o río miño pasa por lugo e por ourense.
– o océano atlántico baña a praia de riazor da coruña.
6 Fíxate nesta árbore familiar e crea a túa.
A maiúscula
Ditado 5
Antes do ditado
Le atentamente o texto.
Rematou o verán e comeza a escola de novo. Teño moitas ganas de ver a María e a Xan porque son os meus mellores amigos. Non estou seguro de se a nosa profesora vai ser Ana ou Eva. Estou desexando sabelo.
Despois do ditado
Valora o resultado.
ortografía presentación caligrafía
persoa rúa vila mar mascotaXulio
Brais UxíoLaura
Paulo
Lois
Carme
O reto
Paso 2Cada neno ou nena deberá escribirlle unha carta a un compañeiro ou a unha com-pañeira. O profesorado pode dirixir esta elección, se o ve necesario, para que nin-guén quede excluído.
Cada un, antes de comezar, pensará no contido da mensaxe que quere transmitir. Insistiremos en que deben ter en conta a presentación: escribir con letra clara e re-visar a ortografía. Propoñemos, polo tanto, facer primeiro un bosquexo e despois pa-salo a limpo.
Pezas clave
Plan LingüísticoAntes de escribir a carta, lembraremos de novo as partes que esta debe conter. Re-comendamos volver á páxina 16 para repa-sar o modelo:
– lugar e data,
– saúdo,
– corpo da carta,
– despedida e sinatura.
Solucións5. Resposta aberta.
6. – Eu vivo en Vilagarcía, na rúa Castelao.
– O río Miño pasa por Lugo e por Ourense.
– O oceáno Atlántico baña a praia de Riazor da Coruña.
7. Resposta aberta.
Ditado
Actividades complementarias6. Escribir o abecedario con letras maiúsculas.
A B C D E F G H I L M N Ñ O P Q R S T U V X Z
23
U·1
18 19
Coñece a lingua Ortografía
1 Le e fíxate nos puntos.
Desde que Toto Murube aprendeu a ler pasaba as tardes na biblioteca do barrio.
Cada día, ao chegar, pedíalle a Ramón, o bibliotecario, que lle recomendase un libro. Sentaba no seu recuncho favorito e as horas pasábanlle voando.
Observa de novo o texto e relaciona.
azul
verde
marrón
Punto e seguido
Punto e á parte
Punto final
2 Ordena as frases e escribe o texto no caderno.
• Non esquezas os puntos!
3 Di que tipos de punto aparecen neste parágrafo da lectura.
Iso era verdade. Toto nunca fora á escola de pequeno e agora non o admitían en ningún curso de cociña por iso: por anal-fabeto. Así que pasaba o día pola rúa cun gorro vello de co-ciñeiro que lle regalara don Pablo Sanz, dono do restaurante Os Galos.
Escribimos punto . ao final de cada oración.
• Punto e seguido: continuamos na mesma liña.
• Punto e á parte: cambiamos de liña.
• Punto final: remata o texto.
Escribimos letra maiúscula:
• Cando empezamos a escribir e despois de punto.
• Nos nomes e apelidos de persoas.
• Nos nomes de aldeas, rúas, vilas, cidades e países.
• Nos nomes de montes, ríos, mares e océanos.
• Nos nomes das nosas mascotas.
O punto
A semana que vén devolverémolos
Escollemos varios libros e películas para levar á casa
Onte fun á biblioteca co meu curmán Lucas
• Decide a quen lle queres enviar a carta e o que lle queres contar.
• Escribe a carta e repasa a ortografía.
31 2Paso
Observa as letras destacadas en rosa na páxina anterior; por que están en maiúscula?
4 Escribe un nome de...
5 Copia estas oracións e pon as maiúsculas que faltan.
– eu vivo en vilagarcía, na rúa castelao.
– o río miño pasa por lugo e por ourense.
– o océano atlántico baña a praia de riazor da coruña.
6 Fíxate nesta árbore familiar e crea a túa.
A maiúscula
Ditado 5
Antes do ditado
Le atentamente o texto.
Rematou o verán e comeza a escola de novo. Teño moitas ganas de ver a María e a Xan porque son os meus mellores amigos. Non estou seguro de se a nosa profesora vai ser Ana ou Eva. Estou desexando sabelo.
Despois do ditado
Valora o resultado.
ortografía presentación caligrafía
persoa rúa vila mar mascotaXulio
Brais UxíoLaura
Paulo
Lois
Carme
Recursos
AudioA gravación do ditado está dispoñible no ban-co de recursos da unidade da páxina web www.anayaeducacion.es.
Solucións1. Pertence aos textos narrativos.
2. Resposta aberta.
Actividades complementarias1. Clasifica os seguintes textos.
conto – obra de teatro – poema
2. Localizar na biblioteca da escola un libro de cada tipo: un libro de poemas, un conto e unha obra de teatro.
24
21
U · 1
Organizo a miña mente
20
Coñece a cultura e a literatura
1 A cal destes tres tipos pertence a historia de Toto Murube?
2 Pídelle a unha persoa maior un exemplo de cada texto.
1 Repasa os contidos que traballamos nesta unidade.
1 Fai un debuxo para cada unha destas palabras.
Persoas
A carta
O punto
Destinatario Remitente
selocarteirocaixa do correo
Colecciono palabras
A riqueza da nosa culturaanayaeducacion.esDispós dunha versión imprimible desta páxi-na no apartado «Orga-nizo a miña mente» do banco de recursos.
anayaeducacion.esNon olvides consul-tar tamén os aparta-dos «Para estudar» e «Aprendo xogando».
A maiúscula
Uxía Piñeiro mar Cantábrico
Vigo Había unha vez…
• Escribe no sobre os da-tos do destinatario e os do remitente.
• Pégalle un selo e leva a carta a unha caixa do correo.
21 3Paso
Reto conseguido!
refrán adiviña cantiga trabalinguas
A literatura é unha parte moi importante da nosa cultura e nela participan moitas persoas (escritores, ilustradores, libreiros, bibliotecarios...).
Os textos literarios están escritos para que gocemos coa súa lectura e poden ser de tres tipos:
Hai outros textos que forman parte da nosa cultura popular: os refráns, as adiviñas, as cantigas, os trabalinguas... Transmi-tíronse oralmente, de avós a netos, e non sabemos o nome de quen os inventou.
poéticos (poesías)
narrativos (contos, novelas...)
dramáticos (obras de teatro)
• Lugar e data• Saúdo• Corpo• Despedida• Sinatura
Punto e á parte
Punto e seguido
Punto final
Estrutura
Pablo SanzRúa da Oliveira, 10-2ºA32400 Ribadavia(Ourense)
Toto MurubeRúa Nova, 3-1ºB15705 Santiago(A Coruña)
O reto
Paso 3Unha vez acabada de redactar a car-ta débese facer unha última comproba-ción: que se entenda a letra, que se diga todo o que se pretendía, que se respecte a estrutura propia deste tipo de textos...
O alumno preguntaralle á persoa á que vai dirixida a carta o seu enderezo e os seus da-tos persoais para poñelos na parte de dian-te do sobre e escribirá os seus datos na par-te posterior. Por último, colocaralle o selo e levará a carta a unha caixa de correo. Esta actividade pódese facer na aula e levar as cartas a unha caixa de correo en grupo ou ben facela de maneira individual coa familia.
Polo correo do ventomándoche a miña canción,nun sobre de sentimentoque asinei co corazón. Aquilino Iglesia Alvariño
Había unha vez unha nena chamada Carapuchiña Vermella...
Soa o timbre da casa, e ao lonxe escóitase a porta abrirse.
NAI: (Dende fóra) Ola, Sebas!
SEBAS: (Dende fóra) Ola, señora!
NAI: (Dende fóra) Hai tempo que non pasabas por aquí.
SEBAS: (Dende fóra) Si. Pode baixar Roi?
Carlos Losada: Game over, Xerais.
SoluciónsColecciono palabras
1. Revisaremos que os debuxos de cada estudante reflictan o signifi-cado de cada unha das palabras propostas.
25
21
U · 1
Organizo a miña mente
20
Coñece a cultura e a literatura
1 A cal destes tres tipos pertence a historia de Toto Murube?
2 Pídelle a unha persoa maior un exemplo de cada texto.
1 Repasa os contidos que traballamos nesta unidade.
1 Fai un debuxo para cada unha destas palabras.
Persoas
A carta
O punto
Destinatario Remitente
selocarteirocaixa do correo
Colecciono palabras
A riqueza da nosa culturaanayaeducacion.esDispós dunha versión imprimible desta páxi-na no apartado «Orga-nizo a miña mente» do banco de recursos.
anayaeducacion.esNon olvides consul-tar tamén os aparta-dos «Para estudar» e «Aprendo xogando».
A maiúscula
Uxía Piñeiro mar Cantábrico
Vigo Había unha vez…
• Escribe no sobre os da-tos do destinatario e os do remitente.
• Pégalle un selo e leva a carta a unha caixa do correo.
21 3Paso
Reto conseguido!
refrán adiviña cantiga trabalinguas
A literatura é unha parte moi importante da nosa cultura e nela participan moitas persoas (escritores, ilustradores, libreiros, bibliotecarios...).
Os textos literarios están escritos para que gocemos coa súa lectura e poden ser de tres tipos:
Hai outros textos que forman parte da nosa cultura popular: os refráns, as adiviñas, as cantigas, os trabalinguas... Transmi-tíronse oralmente, de avós a netos, e non sabemos o nome de quen os inventou.
poéticos (poesías)
narrativos (contos, novelas...)
dramáticos (obras de teatro)
• Lugar e data• Saúdo• Corpo• Despedida• Sinatura
Punto e á parte
Punto e seguido
Punto final
Estrutura
Pablo SanzRúa da Oliveira, 10-2ºA32400 Ribadavia(Ourense)
Toto MurubeRúa Nova, 3-1ºB15705 Santiago(A Coruña)
Desenvolvemento do pensamentoMapa conceptual xerárquicoO alumno lerá e comentará os mapas con-ceptuais dos contidos da unidade.
No banco de recursos da unidade hai unha versión imprimible desta páxina.
TICTamén se poden consultar os apartados «Para estudar» e «Aprende xogando» onde hai máis actividades ou outros recursos in-teractivos cos que poderán practicar os contidos vistos na unidade.
Pezas clave
Solucións1. – Bibliotecario/a.
– Libreiro/a.
– Doutor/a, médico/a.
– Farmacéutico/a.
– Mestre/a, profesor/a.
– Camareiro/a.
2. Bibliotecario, camareiro, doutor, farmacéutico, libreiro, mestre.
(Pode haber pequenas variacións, dependendo das diferentes op-cións de resposta do exercicio 1).
3. Resposta aberta.
4. – A lingua propia de Galicia é o galego. Tamén se fala e se escribe o castelán / español.
– Outras linguas que se falan en España: catalán, éuscaro...
5. – Chámome Roi Castro Puga. Vivo en Lugo.
– Mañá irei con Diego e Alba a Vigo. Bañarémonos na praia de Sa-mil.
– Teño unha cadela que se chama Samba. Lévase moi ben co meu gato Manchas.
6. Punto e seguido: anos., lingua., casa., inglés.
Punto e á parte: enderezo.
Punto final: queiras.
26
23
anayaeducacion.es Descubre e comparte coa familia.
anayaeducacion.es No banco de recursos ato-parás a versión imprimible desta páxina e outras ideas para crear o teu portfolio.
Como aprendín?
22
Que aprendín?
Vocabulario
1 Escribe o nome do profesional ao que acudirías nestas situacións.
– Se queres levar a casa un libro prestado: …
– Se queres mercar un libro: …
– Se estás enfermo :…
– Se necesitas mercar un xarope: …
– Se queres que che ensinen a lección: …
– Se estás nun bar e queres pedir algo para comer: …
2 Agora escribe as profesións do exercicio anterior por orde alfabética.
Expresión
3 Inventa os datos do destinatario e do remi-tente do seguinte sobre.
Gramática
4 Copia e completa.
– A lingua propia de Galicia é o … . Tamén se fala e se escribe o … .
– Outras linguas que se falan en España: … .
Ortografía
5 Pon as maiúsculas necesarias.
– chámome roi castro puga. vivo en lugo.
– mañá irei con diego e alba a vigo. baña-rémonos na praia de samil.
– teño unha cadela que se chama samba. lévase moi ben co meu gato manchas.
6 Fíxate no ditado e di de que tipo é cada punto.
Punto e seguido Punto e á parte
Punto e final
1 Marca como te sentiches.
2 Colorea segundo o fagas.
Moi ben Ben Teño que mellorar
Leo e comprendo a lectura.
Diante dos demais falo amodo, mirando os compañeiros e as compañeiras.
Sei o abecedario.
Identifico as partes dunha carta.
Coñezo os distintos tipos de puntos.
Sei utilizar correctamente as maiúsculas.
3 Completa.
PORTFOLIO 1
Presentándote diante dos demais.
Escoitando a súa presentación.
Facendo as actividades individuais.
Escribíndolle unha carta a alguén da clase.
Lendo o conto de Toto Murube.
Traballando en parella.
Completa
NO CADERNO
o na versión imprimib
le
• O que máis me gustou desta unidade foi
porque .
• Para mellorar nas cousas que máis me custaron podo
.
Ditado 6
Ribadeo, 30 de setembro de 2020
Querida Mary:
Chámome Uxía e son unha rapaza de oito anos. Escríboche porque seica algúns ra-paces do voso colexio queredes vir a Ga-licia para aprender a nosa lingua. A miña profesora deume o teu enderezo.
Estaría encantada de que quedases na miña casa. Así poderei practicar o meu inglés. Ven cando queiras.
Unha aperta, Uxía
Avaliación No banco de recursos e no material do pro-fesorado hai propostas de avaliación para que o alumnado reflexione sobre os aspec-tos traballados en cada apartado.
Aprendizaxe cooperativaComprobamosPropoñemos realizar as actividades desta páxina coa técnica «Comprobamos». En primeiro lugar, os estudantes pensarán in-dividualmente as respostas antes de poñe-las en común co resto do equipo. É aconse-llable formar grupos de 2 ou 3 persoas.
Pezas clave Para ampliar, afondar…
Suxestións metodolóxicas Nesta sección preténdese que o alumnado sexa quen de facer unha reflexión persoal sobre o seu proceso de aprendizaxe ao longo da unidade. Para iso, o alumno e a alumna valorará:
• Como se sentiu durante a realización das actividades?
• O nivel de adquisición de contidos.
• O que máis lle gustou da unidade.
• Ideas para mellorar nas actividades que máis lle custaron.
27
23
anayaeducacion.es Descubre e comparte coa familia.
anayaeducacion.es No banco de recursos ato-parás a versión imprimible desta páxina e outras ideas para crear o teu portfolio.
Como aprendín?
22
Que aprendín?
Vocabulario
1 Escribe o nome do profesional ao que acudirías nestas situacións.
– Se queres levar a casa un libro prestado: …
– Se queres mercar un libro: …
– Se estás enfermo :…
– Se necesitas mercar un xarope: …
– Se queres que che ensinen a lección: …
– Se estás nun bar e queres pedir algo para comer: …
2 Agora escribe as profesións do exercicio anterior por orde alfabética.
Expresión
3 Inventa os datos do destinatario e do remi-tente do seguinte sobre.
Gramática
4 Copia e completa.
– A lingua propia de Galicia é o … . Tamén se fala e se escribe o … .
– Outras linguas que se falan en España: … .
Ortografía
5 Pon as maiúsculas necesarias.
– chámome roi castro puga. vivo en lugo.
– mañá irei con diego e alba a vigo. baña-rémonos na praia de samil.
– teño unha cadela que se chama samba. lévase moi ben co meu gato manchas.
6 Fíxate no ditado e di de que tipo é cada punto.
Punto e seguido Punto e á parte
Punto e final
1 Marca como te sentiches.
2 Colorea segundo o fagas.
Moi ben Ben Teño que mellorar
Leo e comprendo a lectura.
Diante dos demais falo amodo, mirando os compañeiros e as compañeiras.
Sei o abecedario.
Identifico as partes dunha carta.
Coñezo os distintos tipos de puntos.
Sei utilizar correctamente as maiúsculas.
3 Completa.
PORTFOLIO 1
Presentándote diante dos demais.
Escoitando a súa presentación.
Facendo as actividades individuais.
Escribíndolle unha carta a alguén da clase.
Lendo o conto de Toto Murube.
Traballando en parella.
Completa
NO CADERNO
o na versión imprimib
le
• O que máis me gustou desta unidade foi
porque .
• Para mellorar nas cousas que máis me custaron podo
.
Ditado 6
Ribadeo, 30 de setembro de 2020
Querida Mary:
Chámome Uxía e son unha rapaza de oito anos. Escríboche porque seica algúns ra-paces do voso colexio queredes vir a Ga-licia para aprender a nosa lingua. A miña profesora deume o teu enderezo.
Estaría encantada de que quedases na miña casa. Así poderei practicar o meu inglés. Ven cando queiras.
Unha aperta, Uxía
Pezas clave
Plan TIC / AvaliaciónNo banco de recursos da web www.anayae-ducacion.es hai dispoñible a versión impri-mible do portfolio onde se poden gardar actividades, imaxes, anécdotas e opinións relacionadas coa unidade.
Plan TIC O apartado «Descubre e comparte coa fa-milia» ofrece un código QR que leva á re-produción dun vídeo co que se pretende que o alumnado repase coa familia o uso funcional dos contidos traballados na uni-dade.