basidiomicetos do parque natural do monte aloia (tui...
TRANSCRIPT
Basidiomicetos do Parque Natural do
Monte Aloia (Tui, Pontevedra) Taxonomía e ecoloxía
TESE DE LICENCIATURA – VIGO, MARZO DE 2006
Purificación Lorenzo Castro
Facultade de Bioloxía
Universidade de Vigo
Dna. Mª Luisa Castro Cerceda, Profesora Titular da Facultade de Bioloxía
da Universidade de Vigo,
INFORMA:
Que a presente Tese de Licenciatura, titulada “Basidiomicetos do
Parque Natural do Monte Aloia (Tui, Pontevedra). Taxonomía e
ecoloxía” foi realizada pola licenciada Dna. Purificación Lorenzo Castro
baixo a miña dirección, cumprindo as condicións esixidas para a súa
presentación, cousa que autorizo.
E, para que así conste, expido o seguinte certificado en Vigo, a 14 de
febreiro de 2006.
Asdo. Mª Luisa Castro Cerceda
VºPe
Director Dpto. Bioloxía Vexetal
e Ciencias do Solo
AGRADECEMENTOS
Non é doado intentar plasmar en palabras a gratitude e cariño que sinto por
todas aquelas persoas que se viron implicadas dun ou doutro xeito neste
proxecto e me apoiaron (ou non) a chegar ata este momento.
Aínda que a orde dos factores non altera o produto, quero escomezar con
Marisa, directora paciente deste traballo, e coa que comecei fai anos unha
andaina literaria que nos levou a moitos outros proxectos, compartindo bos
(e non tan bos) momentos e que espero poder seguir facendo durante moito
tempo. Con ela apareceu, posteriormente, Xavier, cantor de asubíos e
conversa incansable. Grazas ós dous por todas as marabillosas veladas.
Estar no laboratorio de Micoloxía, deume a oportunidade de coñecer e
compartir compañeiros de “fatigas” como Fredo (taxista, porteador e
compaña de paseos micolóxicos, finalmente non acabei despeñada polo
monte, aínda que intentos non faltaron...); Xan (que comparte proxecto
paralelo no Eume e que coas suas efusivas entradas e saidas fai que todos
despertemos), Alba (portadora de forza e empuxe, sempre reivindicativa e
disposta a botar unha man) e o resto dos habitantes, algúns de paso: Macu,
Marcos, Gaba, Ana, ... sempre se aprende dos que levan mais tempo.
De paso, pero sempre é unha ledicia recibilas: Sara (Srta. Russula), Risi,
Sé,... e a xente do Grupo Micolóxico Galego (Prunell, Machiño, Carlos e
Nuria, Suso e Loli, Floro, Marina e David & Co., Jaime ... e, aínda que xa non
están connosco, Luis Freire e Luis Cabo Rey, sabios renacentistas no século
XX dos que aprendín a mirar a natureza en todas as direccións).
Grazas ós sabios consultados, Dra. M. T. Basso e Drs. B. Spooner, A.
Ortega, M. Candusso, D. Calonge e G. Moreno pola axuda na identificación
de material, envío de separatas e ensinanzas non só micolóxicas, como a do
“monstruo de Gila”.
Agradecer a xente dos primeiros e loucos anos de carreira: Loli, Sofía,
Sandra, Melo, Kampa, Lucía,...e os que dos últimos: Alex, Cris, Cristobal, ...,
cos que compartín e comparto moitas risas e bos momentos.
Gracias a Maruxa por achegarme ó fascinante mundo da ecoloxía e, sobre
todo, por todos estes anos de amizade.
A todos meus “compañeiros de batallas”, en especial a Vero, miña “amiga
visible”, quedaremos no Tubulart para celebralo...(coidado coa vena de
Guizán!!).
Quero agradecer a David o tempo adicado ó meu traballo, a sua amizade,
discusións, cociña, viños e paseos, e por extensión a Julia, que soporta
todos os fregados en que nos metemos, apoiándonos, e incluso aprendendo
de praguicidas se fai falla... quedamos pendentes do brinde con Sansón!!!
Gracias a familia SUCADA, en especial ós meus pais que sempre apoiaron
as miñas decisión cos mellores consellos e ós meus irmáns Franco
(mecenas dos primeiros anos, apoio sen palabras) e María (miña defensora,
axuda e sonriso sempiterno).
Todo sería diferente se non contase ó meu lado, durante todos estes anos,
con Rober, compaña permanente, apoio constante e sufridor dos meus días
“sensibles”, este traballo vai adicado á súa paciencia.
Grazas a todos.
i
ÍNDICE DE CONTIDOS
1 INTRODUCIÓN E OBXECTIVOS .......................................................... 3
2 MATERIAL E MÉTODOS ...................................................................... 7
2.1 Recollida e conservación do material ............................................ 7
2.2 Estudo e identificación ................................................................... 9
3 DESCRICIÓN DA ÁREA DE ESTUDO................................................ 15
3.1 Clima ............................................................................................ 15
3.2 Xeoloxía ....................................................................................... 18
3.3 Vexetación ................................................................................... 18
4 CATÁLOGO DE ESPECIES ................................................................ 25
4.1 Introdución ................................................................................... 25
5 ECOLOXÍA ......................................................................................... 133
5.1 Introdución ................................................................................. 133
5.2 Metodoloxía................................................................................ 137
5.2.1 Protocolo de mostraxe ...................................................... 137
5.3 Análise de datos......................................................................... 137
5.4 Resultados ................................................................................. 138
6 CONSERVACIÓN .............................................................................. 151
6.1 Introdución ................................................................................. 151
6.2 Conservación ............................................................................. 152
6.3 Aproveitamento sostido no Parque Natural do Monte Aloia...... 158
7 RESUMO E CONCLUSIÓNS............................................................. 165
7.1 Resumo...................................................................................... 165
7.2 Conclusións................................................................................ 165
8 BIBLIOGRAFÍA.................................................................................. 175
9 ÍNDICE DE EPÍTETOS ESPECÍFICOS ............................................. 197
1. INTRODUCIÓN E OBXECTIVOS
3
1 INTRODUCIÓN E OBXECTIVOS
Os Parques Naturais son, valga a redundancia, áreas naturais escasamente
transformadas pola explotación ou pola ocupación humana que, en razón á
beleza das súas paixases, á representatividade dos seus ecosistemas ou á
singularidade da súa flora, fauna ou formacións xeomorfolóxicas, posúen uns
valores ecolóxicos, estéticos, educativos e científicos polos que a súa
conservación merece unha atención preferente.
Para levar a cabo esta tarefa de conservación e uso sostible da
biodiversidade e dos procesos ecolóxicos nestas áreas, previamente é
necesario coñecer a diversidade e representatividade territorial das especies,
así como a interrelación entre os elementos da zona, elaborando un estudo
detallado de cada un dos grupos biolóxicos do devandito territorio.
Incluido na liña prioritaria de traballo do equipo de investigación da
Universidade de Vigo (BV11, oficina I+D), o estudo da diversidade
micolóxica galega, plantexámonos o estudo dos macromicetos no Parque
Natural do «Monte Aloia» (Tui, Pontevedra), incluido nun proxecto relativo ós
Parques Naturais da Franxa Atlántica Galega: «Monte Aloia», «Fragas do
Eume», «Complexo Dunar de Corrubedo e Lagoas de Vixán» e, o antigo,
das «Illas Cíes», subvencionado pola Xunta de Galicia (PGIDT99MA30101).
A particularidade deste Parque Natural radica na actual cobertura vexetal,
non maioritariamente autóctona, consecuencia das contínuas repoboacións
iniciadas no primeiro tercio do século XX, para paliar a paisaxe desolada
posteriormente ós incendios sufridos no Monte Aloia.
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
4
Os obxectivos que nos plantexamos de cara a realización desta memoria
son os seguintes:
1. Realizar un catálogo comentado dos macrobasidiomicetos
presentes no Parque Natural do «Monte Aloia», a partir do
material recollido e estudiado por nós
2. Coñecer a importancia corolóxica deste material a nivel
provincial e autonómico
3. Analizar a autoecoloxía e micoecoloxía das especies, en
base á nosa observación e ás referencias bibliográficas
4. Elaborar un plan de conservación e aproveitamento sostido
da micobiota nesta área protexida
2. MATERIAL E MÉTODOS
7
2 MATERIAL E MÉTODOS
Os métodos de recolleita e estudo empregados no presente traballo foron os
propios e habituais para facer a primeira aproximación ó coñecemento da
micobiota dunha deteminada zona.
En primeiro lugar, baseánse nunha recopilación bibliográfica da información
relacionada co estudo, para determinar o grao de coñecemento da zona.
As pautas a seguir organízanse en base a recolección de macromicetos,
conservación en exsiccata das mostras recollidas, análise e identificación no
laboratorio. Todo esto coa finalidade de levar a cabo a elaboración de
resultados e discusión.
2.1 Recollida e conservación do material
A recolección do material realizouse ó azar en áreas de elevada diversidade
vexetal, ó longo de todo o ano desde o ano 2000 ó 2004, alomenos unha vez
por mes. Durante o outono, coincidindo co período de máxima frutificación
fúnxica, as visitas incrementáronse a unha vez por semana.
A recolleita realizouse de xeito meticuloso, coa precaución de non mesturar
o material procedente de distintos grupos ou evitando o que se atopaba en
mal estado, operación imprescindible para poder observar a frutificación
completa, sen perder posibles estruturas (pelos, pruina, cistidios, etc.) de
importancia taxonómica.
Algúns grupos taxonómicos requiren técnicas específicas de recolección.
Así, por exemplo, débese evitar rozar o pé dos Inocybe para non dañar as
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
8
estruturas microscópicas superficiais ou a base das Amanita para non
deteriorar a volva.
As mostras recolleitas gárdanse individualmente, envoltas en papel,
anotando as características máis significativas referentes ó hábitat, á
morfoloxía, ós caracteres organolépticos ou a outros caracteres fugaces que
no traslado ó laboratorio poden desaparecer.
Unha vez alí, continúase coa caracterización macroscópica, xa que moitos
destes caracteres destrúense coas técnicas de conservación, polo que a
realización dunha ficha descritiva deixa constacia e facilita a identificación
posterior do material.
A miúdo, os exemplares requiren un estudo macroscópico peculiar e
específico do grupo taxonómico ó que pertencen, tales como a obtención da
cor da esporada no xénero Russula, ou as reaccións frente a certos
reactivos químicos como sulfato de ferro, tintura de Guaiaco, potasa ou
amoníaco; descrición meticulosa da coloración en todas as partes do
carpóforo en Cortinarius ou Mycena ou viraxe na coloración do látex en
Lactarius, incluso trascurridos varios minutos. Nalgún caso tamén ten
importacia o sabor.
A continuación realízase o tratamento de conservación para preservar as
coleccións. O proceso consiste no secado por aire, coidando que non se
alcancen temperaturas elevadas (> 40 ºC) para evitar a degradación das
mostras. Tras este proceso, sométense as coleccións a un tratamento de
criodesinfección (-15 e -25 ºC, durante 8-10 días).
Material e métodos
9
Posteriormente ó secado e desinfectado, e unha vez identificadas as
mostras, gardanse nun sobre de papel etiquetado (binomen do taxon,
localidade, data de recolleita, hábitat, legit e determinavit) e deposítanse na
micoteca LOU-Fungi (Centro de Investigacións Forestais e Ambientais de
Lourizán, Pontevedra).
2.2 Estudo e identificación
O estudo e identificación do material comeza dende o momento da recolleita
ata que finalmente se determina a especie. O xeito de facelo é moi variable
segundo o grupo taxonómico que se trate; pero, en xeral, podemos distinguir
as seguintes etapas:
− Estudo macroscópico, mediante a caracterización a simple vista ou
coa axuda dun microscopio estereoscópico. Os coidados comezan
durante a recolleita do material e a sua relevancia é distinta segundo o
grupo taxonómico que se estude. Así por exemplo, é fundamental que
sexa meticuloso en Agaricales, e complementario, en moitos fungos
corticiáceos.
Neste proceso tense en conta o tipo de basidioma, conformación do
himenóforo, presencia de diversas estruturas, ... e os caracteres de tipo
organoléptico, como cor, sabor, cheiro, textura, ... Asemade, faise uso
dalgúns reactivos para observar reaccións colorimétricas.
− Estudo microscópico, fundamental para unha correcta identificación.
Para elo empregáronse basicamente microscopios ópticos, Nikon
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
10
Eclipse E600 e Nikon Optiphot-2, tanto en campo claro, contraste de
fases como contraste interferencial (tipo Nomanski), entre 100 e 1000
aumentos. Para as ilustracións empregouse cámara clara e, para as
fotografías microscópicas, unha cámara dixital, Olympus Camedia C-
3030 Zoom, ambas incorporadas ó microscopio.
A preparación das mostras realizouse a partir das partes necesarias,
procedentes das exsiccata. De forma xeral, os cortes histolóxicos
realizáronse no momento, coa axuda dun microscopio estereoscópico,
Nikon SMZ-U, e unha coitela: pileipelis, estipitipelis, trama, ... ou marxes
das láminas (basidios, cistidios, esporas), co fin de poder coñecer a
organización espacial das diferentes estruturas. Con frecuencia foron
empregados reactivos químicos colorimétricos para facilitar a
observación e caracterizar o material. Os máis frecuentes foron: potasa
(KOH), en solución acuosa do 5% e do 10%, vermello congo, en
solución acuosa saturada e amoniacal ó 1% ou 2%, Melzer, azul de
algodón, sulfato férrico en solución acuosa ó 10%, sulfovainillina (SVA) e
hidróxido de amonio en solución acuosa ó 10% (MORENO et al., 1986).
En ocasións tamén é necesario rehidratar o material coa axuda de etanol
ó 70% durante 30 seg.
Na medición de esporas realizouse un cómputo medio de 30 esporas por
mostra, para a obtención dun adecuado rango esporal, este número
viuse reducido nalgunhas exsiccata onde a pobreza esporal da mostra
fixo imposible acadar tal cifra (como ocorre, en xeral, nos
Aphyllophorales).
Material e métodos
11
− Identificación do material tralo estudo macro e microscópico.
Empregaronse as obras básicas de carácter xeral, tales como MOSER
(1980), JÜLICH (1989), BREINTENBACH et KRÄNZLIN (1981, 1984, 1986,
1991, 1995, 2000), KRÄNZLIN (2005) ou BAS, KUYPER, NOORDELOOS et
VELLINGA (1988, 1990, 1995, 1999, 2001, 2005), complementadas coa
consulta de estudos monográficos e artigos específicos, reseñados no
apartado de bibliografia. Nalgúns casos foi necesaria a consulta a
especialistas para a determinación de material que plantexaba dúbidas.
Unha vez identificado o material, procedeuse ó rexistro do mesmo na
micoteca LOU-Fungi, seguindo as pautas indicadas anteriormente.
3. DESCRICIÓN DA ÁREA DE ESTUDO
15
3 DESCRICIÓN DA ÁREA DE ESTUDO
O Parque Natural do «Monte Aloia» sitúase dentro do término municipal de
Tui, ó Sur da provincia de Pontevedra e próximo á desembocadura do río
Miño. Correspóndese cos límites establecidos no Real Decreto 3160/1978,
de 4 de decembro, sobre a declaración do Parque Natural do Monte Aloia.
Trátase de 738 ha, das cales 333 ha pertencen á entidade local menor de
Pazos de Reis e 405 ha á comunidade veciñal de montes de Rebordáns.
Figura 1. Situación, altitude e extensión do Parque Natural do Monte Aloia
3.1 Clima
Para a caracterización climática tomáronse como referencia os datos
aportados por CARBALLEIRA et al. (1983), en base á estación meteorolóxica
(termopluviométrica), emprazada no «Monte Aloia» a unha altitude de 400 m.
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
16
Os datos termométricos abarcan un período de 10 anos, mentres que os
pluviométricos alcanzan un período de 14 anos. Inclúese na subrexión
fitoclimática «Mediterránea Subhúmida: tendencia Atlántica» de Allué e no
tipo climático «Mediterráneo Marítimo» da clasificación de Papadakis.
A precipitación anual media alcanza os 1.930 mm. A precipitación mínima
coincide en xullo, un dos meses máis cálidos, con 39 mm. Mentras que as
máximas choivas rexístranse en xaneiro con 278 mm, resultando a
precipitación media de outubro a abril superior ós 200 mm.
A temperatura media anual sitúase nos 14,0 ºC, sendo agosto o mes máis
cálido cunha media de 20,2 ºC, e resultando decembro o mes máis frío
cunha temperatura media que alcanza os 7,5 ºC.
O resultado da interacción entre pluviosidade e temperatura da como
resultado os caracteres ombrotérmicos, que proporcionan unha importante
información desde o punto de vista ecolóxico.
Gaussen propón que se considere como mes seco aquel no que as
precipitacións (expresadas en l/m2) teñan un valor menor que o dobre da
temperatura media mensual (en ºC). No diagrama elaborado para a estación
considerada pódese observar como non presenta un mes seco, aínda que o
mes de xullo encóntrase no límite do aceptado.
Descrición da área de estudo
17
Figura 2. Diagrama de Gaussen (Monte Aloia)
O índice de aridez proposto por De Martonne está representado polo
cociente Ia = P / T + 10, onde P= precipitación anual media (mm) e T =
temperatura media anual (ºC). Este índice tamén pódese expresar
mensualmente: ia = 12p / t + 10, onde p = precipitación mensual media (mm)
e t = temperatura media mensual (ºC).
Mes E F M A M J J A S O N D Ia
Ind. aridez 182 131 125 65 64 40 16 27 46 85 133 169 81
Táboa 1. Índice de aridez. Estación: Monte Aloia
De Martonne define a aridez, tanto a nivel anual como mensual, cando
ambos índices adquiren valores inferiores a 20. CARBALLEIRA et al. (1983)
propoñen para Galicia como nivel de aridez mensual valores inferiores a 10,
xa que o consideran máis próximo á realidade. O valor máis baixo prodúcese
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
18
no mes de xullo; a pesar de que está próximo, non alcanza o nivel esixido
para considerar que exista aridez durante este mes.
3.2 Xeoloxía
O Parque Natural do «Monte Aloia», encravado na comarca do Baixo Miño,
encóntrase no extremo suroccidental da provincia de Pontevedra, sobre un
substrato maioritariamente granítico, de composición ácida a intermedia,
correspondente ás raíces da oroxénia Hercínica. Os materiais de natureza
metamórfica, que aparecen seguindo bandas de dirección aproximada NO-
SE, mostran a dirección principal desta macroestrutura, arrasada durante o
Mesozoico.
As grandes formas do relevo da comarca, son produto de movementos
tectónicos a favor de fracturas en direccións aproximadamente
perpendiculares, N-S y E-O, tratándose probablemente de fracturas antigas
reactivadas durante o Terciario. Destaca entre elas a que deu lugar ó val
principal do Miño no seu tramo inferior, resultando análoga ás que xeraron
as Rías Baixas.
3.3 Vexetación
A cuberta vexetal do Parque Natural do «Monte Aloia» é o resultado da
combinación dos aspectos xeomorfolóxicos, os litosolos, os rochedos
graníticos, as pendentes e os usos históricos do monte, entre os que hai que
destacar ós incendios forestais, coa conseguinte perda desta biodiversidade.
Fundamentalmente, a cuberta vexetal actual é resultado das repoboacións
Descrición da área de estudo
19
con coníferas efectuadas a principios do século XX, para paliar a paisaxe
desolada posterior ós incendios sufridos no Parque Natural.
Desde un punto de vista corolóxico, atópase no subsector Miñense, sector
Galaico-Portugués, provincia Cántabro-Atlántica, na rexión Eurosiberiana. A
vexetación potencial do territorio correspóndese cunha carballeira acidófila
colina galaico-portuguesa de Rusco aculeati – Quercetum roboris (RIVAS-
MARTÍNEZ, 1987).
Esta vexetación potencial do ámbito do Parque Natural, a carballeira de
Quercus robur, atópase na actualidade limitada a reducidas formacións
árboreas mais ou menos homoxéneas, e a pés dispersos baixo os piñeiros.
En xeral, predominan os individuos novos, resultando escasos os
exemplares lonxevos. Non resulta raro atopar exemplares mezclados de Q.
robur e Q. suber; e tamén outras especies leñosas como Castanea sativa,
Ilex aquifolium, Arbutus unedo e Pyrus cordata. O estrato arbustivo medra en
condicións mais ou menos sombrías e húmidas, contando coa presencia de
fentos (Pteridium aquilinum, Blechnum spicant, Dryopteris affinis…),
silvardeira (Ruscus aculeatus), toxos (Ulex spp), urces (Erica spp) e son
frecuentes a hedra (Hedera helix) e as silvas (Rubus spp) (BLANCO-DIOS,
2005).
A especie árborea dominante no Parque Natural é o piñeiro do país (Pinus
pinaster), ocupando unhas 420 ha sobre un total de 738 ha. Aínda que
existen algunhas manchas e exemplares illados de piñeiro vermello (Pinus
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
20
sylvestris) e piñeiro de Monterrey (Pinus radiata), que ocupan unha discreta
superficie (LORENZO-FERNÁDEZ et al., 2000).
Obsérvase tamén a presencia de rodais de coníferas con gran porte árboreo
e alto grao de cobertura, normalmente usadas como ornamentais, como son
o alcipreste de Lawson (Chamaecyparis lawsoniana), o abeto de Douglas
(Pseudotsuga menziesii) ou o cedro xaponés (Cryptomeria japonica),
ademais doutras especies de folla plana como a falsa acacia (Robinia
pseudoacacia) e as acacias e mimosas (Acacia dealbata, A. decurrens e A.
melanoxylon).
A especie forestal por excelencia da Galicia litoral, o eucalipto (Eucalyptus
globulus), ocupa, sobre todo, zonas de ladeira con afloramentos graníticos e
escaso solo, aínda que, nos últimos tempos, estase procedendo a súa
progresiva eliminación (BLANCO-DIOS, 2005).
A presencia de abondosos afloramentos rochosos de natureza granítica nos
cumios, divisorias e gran parte das ladeiras do Parque Natural, propicia a
existencia de comunidades vexetais que se atopan adaptadas ás esixentes
condicions ambientais dominantes destes medios. Entre outras, cabe
destacar, nas fisuras dos rochedos, as numerosas especies de pteridófitos
como Asplenium spp, Polypodium spp, Anogramma sp e Cystopteris sp,
entre outras.
Na beira de ríos e regatos atopamos salgueiros (Salix atrocinerea), amieiros
(Alnus glutinosa), bidueiros (Betula alba) ou abelairas (Corylus avellana). No
estrato herbáceo, estas ripisilvas presentan fentos, silvas e outras especies
Descrición da área de estudo
21
características das marxes dos regatos (Carex elata, Saxifraga
spathularis…).
No ámbito do Parque Natural tamén se atopa unha abundante vexetación
ruderal constituída por formacións vexetais que habitan en zonas alteradas
polo home, como bordes de camiños, campos baldíos, etc. Estes medios son
ricos en nitróxeno e caracterízanse por recibir unha elevada insolación, dada
a falla de cobertura arbórea. Son especialmente abondosas Spergularia
purpurea, Avena barbata, Briza maxima, Bromus diandrus, Dactylis
glomerata, Rumex acetosa e Urtica dioica (BLANCO-DIOS, 2005).
4. CATÁLOGO DE ESPECIES
25
4 CATÁLOGO DE ESPECIES
4.1 Introdución
No presente catálogo incluímos as fichas dos 165 taxons recollidos no
Parque Natural do «Monte Aloia» durante o noso período de estudo (2000-
2004).
Cada ficha presenta un primeiro apartado co binomen actualizado da
especie cos seus correspondentes autores, normalizados según BRUMMIT et
POWELL (1992). A continuación, indicamos o basiónimo e sinónimos
utilizados con máis frecuencia nas publicacións consultadas.
O seguinte apartado é o do material estudiado, no que se inclúe a relación
de tódalas recoleccións efectuadas para ese taxon. Enumérase, para cada
unha delas e neste orde, a localidade de recolección (no noso caso, sempre
a mesma), a data de recolección, hábitat, legitimavit e o número
correspondente á micoteca LOU-Fungi ubicada no Centro de Investigacións
Forestais e Ambientais de Lourizán (Pontevedra).
Logo preséntase un apartado de observacións onde se comentan as
características máis relevantes ou definitorias da especie, así como
correccións ou discrepancias coa bibliografía consultada e, finalmente, en
cada ficha recopílase a información corolóxica relativa os taxons estudiados.
Nas novas citas provinciais analízase a distribución xeral en Galicia e se
existen diferencias significativas de hábitat, altitude, ... con respecto os datos
bibliográficos consultados.
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
26
Co gallo de facilitar o seu manexo, o catálogo preséntase por orde alfabética
seguindo o esquema taxonómico de KIRK et al. (2001), xa que é o mais
actual e aceptado pola comunidade científica.
Agaricus campestris L.: Fr., Syst. Mycol., 1: 281. 1821 var. campestris
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 6-IX-2001, en prado, J.B. Blanco-Dios,
LOU-Fungi 19011.
Presenta píleo de cor blanqueciño, láminas libres e rosadas, pardas na
madurez. A carne é branca pero envermellece lixeiramente ó corte.
Medra en grandes grupos, en prados frecuentados polo gando, da primavera
ó outono (PALAZÓN, 2001).
Distribución en Galicia: Taxon frecuente na nosa comunidade, citado para as
catro provincias galegas (SOLIÑO, 2004).
Agaricus campestris var. squamulosus (Rea) Pilát, Acta Mus. Nat. Pragae 7B (1): 14. 1951
≡ Psalliota campestris var. squamulosa Rea, Trans. Brit. Mycol. Soc., 17 (2): 52.
1932
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 19-IX-2002, en prado, A. Justo e P.
Lorenzo, LOU-Fungi 18269; ídem, LOU-Fungi 18270; ídem, LOU-Fungi
18271.
É unha das variedades de A. campestris que pode crecer de forma gregaria
xunto coa variedade campestris, aínda que é menos frecuente esta última
(DANIEL-ARRANZ, 2000). Diferénciase da variedade tipo pola presencia de
escamas pardo grisáceas sobre a superficie do píleo, sobre todo na zona
central (NAUTA in NOORDELOOS et al., 2001).
Catálogo de especies
27
Distribución en Galicia: Citada unha soa vez para a provincia de Pontevedra
e dúas, para a de Lugo (SOLIÑO, 2004).
Amanita ceciliae (Berk. et Broome) Bas, Persoonia, 12(2): 192. 1984
≡ Agaricus ceciliae Berk. et Broome, Ann. et Mag. Nat. Hist. Ser. 2, 13: 396. 1854
= Amanita inaurata Secr. ex Gillet, Hymen.: 41. 1874
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 24-XI-1999, baixo piñeiros, J. Varela
Vilariño, LOU-Fungi 7799
Taxon que presenta cutícula de cor pardo amarelada, amarelo verdosa, con
escamas grisáceas e marxe incurvado, estriado, ata 2 cm. Sen anel e
volva en saco, persistente.
Trátase dunha Amanita de grandes dimensións que se recoñece facilmente
polas escamas grises que presenta no sombreiro e as cebraduras do
estipe (GALLI, 2001).
Distribución en Galicia: Non citada para a provincia de Pontevedra, unha soa
cita en Lugo o que supón a segunda mención para a Comunidade Galega
(SOLIÑO, 2004).
Figura 3. Amanita ceciliae. Esporas (a), basidios (b) e hifas do veo universal (c).
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
28
Amanita citrina (Schaeff.) Pers., Tent. disp. meth. fung.: 66. 1797
≡ Agaricus citrinus Schaeff., Fung. Bavar. Palat. nasc., 1: 412. 1762
= A. citrina var. alba (Price) Quél. in Quélet et Bataille, Fl. Amanit. Lépiot.: 36.
1902
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, en bosque de caducifolias,
M. Castro, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 17642; ibidem, 27-X-2001,
baixo Prunus, R. Pereira e P. Lorenzo, LOU-Fungi 17643; ídem, LOU-
Fungi 17644; ibidem, 11-VI-2002, en bosque de caducifolias, P. Lorenzo
e A. Justo, LOU-Fungi 17904; ibidem, 19-IX-2002, baixo Castanea sativa,
LOU-Fungi 17905.
Trátase dunha especie común, caracterizada macroscopicamente polas
coloracións amarelas pálidas do píleo e anel, e o forte cheiro a pataca
crúa (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1995).
A colección LOU-Fungi 17905 é completamente branca, con ausencia de
coloracións amarelas limón e sen tonalidades pardas ferruxíneas ó
madurar; microscopicamente obsérvase un intervalo esporal lixeiramente
maior que nas formas típicas. Todo esto coincide coa forma alba que
sinalan NEVILLE et POUMARAT (2004) na monografía do xénero.
Pode confundirse con formas pálidas de Amanita phalloides, que a diferencia
de A. citrina, presenta unha volva membranosa e lobulada e carece do
característico cheiro a pataca crúa. Tamén A. gemmata é similar, pero o
anel é fugaz, non ten cheiro rafanoide e presenta esporas non amiloides
e de maior tamaño (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1995).
Distribución en Galicia: Ampliamente citada para as catro provincias galegas
(SOLIÑO, 2004)
Amanita crocea (Quél.) Singer, Lilloa, 22: 386. 1951
≡ Amanita vaginata var. crocea Quél. in Bourdot, Rev. Sci. Bourbonnaris Centr.
France, 11(123): 52. 1898
Catálogo de especies
29
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 19-IX-2002, baixo Castanea sativa, P.
Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18252.
A carne avermellase (especialmente a do pé) baixo a acción dunha solución
de fenol. Esta reacción é típica de Amanita crocea e se propón como
medio para distinguir esta especie de A. fulva que só da unha lixeira
coloración parda (FRAITURE, 1993).
Ademais, A. crocea diferénciase de A. fulva pola sua robustez (sobre todo do
pé), cutícula de coloración máis viva, volva branca, maior e máis grosa e
resistente, parecendo almidoada, polo seu estipe máis pálido e cuberto,
sobre todo nos exemplares novos, de escamas máis ou menos
alaranxadas, organizándose a miudo en bandas horizontais (FRAITURE,
1993).
Dentro de A. crocea existe unha determinada variabilidade, principalmente
polo que se refiere ó tamaño dos carpóforos, á cor do píleo, á coloración
da ornamentación do estipe e á forma das esporas (FRAITURE, 1993) (Ver
fig. 4.1); as características da nosa colección coinciden coas do tipo.
Distribución en Galicia: Taxón non citado para a provincia de Pontevedra,
unha cita para Coruña e dúas para Lugo (SOLIÑO, 2004).
Figura 4. Amanita crocea. Esporas (a), basidios (b) e hifas do veo universal (c)
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
30
Amanita excelsa (Fr.: Fr.) Bertillon in Dechambre, Dict. Encyl. Sci. Médic 1 (3): 499, 1866. var. excelsa
≡ Agaricus excelsus Fr.: Fr., Syst. Mycol., 1: 17. 1821; Amanita excelsa (Fr.)
Bertillon in Dechambre, Dict. Encycl. Sci. Médic., 1(3). 1866
= Amanita spissa var. excelsa (Fr.: Fr.) Dörfelt et I. L. Roth, SchrR. Vogt. Pl., 49:
24. 1982
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 27-X-2001, baixo Pinus, P. Lorenzo e
R. Lorenzo, LOU-Fungi 17660.
Taxón diferenciable da variedade tipo sobre todo pola sua morfoloxía máis
esbelta, as láminas cun lixeiro reflexo rosado, píleo desnudo ou con
poucas verrugas e o estipe groso e apenas bulboso (FOIERA et al., 1993).
Xunto coa var. spissa, var. valida e var. cariosa constitúen un grupo de
taxons, antigamente considerados a nivel de especie, diferenciables por
caracteres macroscópicos, ás veces confusos (FOIERA et al., 1993).
Distribución en Galicia: Taxon citado para A Coruña, Lugo e Pontevedra
(SOLIÑO, 2004).
Amanita excelsa var. spissa (Fr.) Neville et Poumarat, Fungi Europaei 9: 721, 2004
≡ Agaricus spissus Fr., Epicr. syst. mycol.: 9. 1836; Amanita spissa (Fr.) P.
Kumm., Führer Pilzk.: 138. 1971 var. spissa
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 25-VI-2002, baixo Quercus robur, P.
Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 18268.
Esta variedade caracterízase polas robustas frutificacións, presencia da base
do estipe bulbosa, ás veces radicante, e as coloracións do píleo de gris
parda a branca ocrácea (MERLO et TRAVERSO, 1983).
Distribución en Galicia: Taxon frecuente, citado para A Coruña, Lugo e
Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Catálogo de especies
31
Amanita excelsa var. valida (Fr.) Wasser, Fl. Fung. Ucrainicae: 134. 1992
≡ Agaricus validus Fr., Epicr. syst. mycol.: 7. 1836; Amanita spissa var. valida (Fr.)
Dörfelt et I. L. Roth, SchrR. Vogt. Pl., 49: 24. 1982
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 11-VI-2002, en prado, P. Lorenzo e A.
Justo, LOU-Fungi 18267; ídem, LOU-Fungi 18266
Esta variedade caracterízase polas frutificacións esbeltas, con presencia de
restos fariñentos do veo xeral sobre a superficie do píleo e as tonalidades
pardas ou rosadas, sobre todo na base do estipe e na trama (FOIERA et
al., 1993).
Distribución en Galicia: Taxon citado dúás veces para a provincia de
Pontevedra e unha para a da Coruña (SOLIÑO, 2004).
Amanita fulva (Schaeff.) Fr., Observ. Mycol.: 2. 1815
≡ Agaricus fulvus Schaeff., Fung. Bavar. Palat. nasc., 1: 95. 1762; A. vaginata var.
fulva (Schaeff.) Gillet, Hyménomycètes: 51. 1874
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, hábitat sen precisar, B.
Pociña, P. Vázquez e P. Pérez, LOU- Fungi 17645.
A carne de Amanita fulva só se tingue dunha lixeira coloración parda baixo a
acción do fenol, característica que a diferencia de A. crocea que vira a
vermello viñoso. O píleo é fino, de cor alaranxada, máis escura no
centro, e ás veces coa marxe estriada e con pequenos restos de veo.
Estipe concoloro co píleo, coa superficie pruinosa ou cuberta por
pequenas escamas formando bandas ou estriacións ó seu redor, máis ou
menos distinguibles. A volva é brancuzca, ás veces con manchas
vermellas ferruxinosas, membranosa, pouco grosa e non moi resistente
(FRAITURE, 1993).
Distribución en Galicia: Atópase nas catro provincia galegas, ampliamente
citada na provincia de A Coruña; pero unha soa para Pontevedra
(SOLIÑO, 2004).
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
32
Amanita gemmata (Fr.) Bertillon in Dechambre, Dict. Encycl. Sci. Médic., 1(3): 498. 1866
≡ Agaricus gemmatus Fr., Syst. Mycol., 1: 12. 1836
= Amanita junquillea Quél., Bull. Soc. Bot. France, 23: 324. 1876
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-XI-1999, baixo Pinus radiata, M.
Castro, LOU-Fungi 17650; ibidem, 9-II-2000, baixo Pinus pinaster, P.
Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17648; ídem, LOU-Fungi 17651;
ibidem, baixo Acacia melanoxylon, LOU-Fungi 17649; ibidem, 26-III-2000,
baixo Pinus pinaster, M. Castro, LOU-Fungi 17647; ibidem, 14-I-2001,
baixo Chamaecyparis, P. Lorenzo, LOU-Fungi 17646; ibidem, 11-VI-2002,
baixo Pinus sylvestris, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18250; ibidem,
baixo Pinus, LOU-Fungi 18251.
Amanita gemmata é unha especie particularmente polimorfa, con carpóforos
de tamaño variable, veo xeral pouco consistente e que deixa sobre o
píleo pequenos copos ou escamas de cor abrancazada, ás veces
lixeiramente grisáceos; na madurez estas escamas poden desaparecer e
mostrar un aspecto liso. O estipe é subcilíndrico, bulboso, ás veces
radicante, abrancazado, grisáceo ou amarelento e con restos de veo
xeral que poden formar un ou máis cinturóns incompletos e en zigzag,
rara vez presenta unha volva grosa e recortada. O anel é branco,
membranoso, moi fráxil e a miúdo fugaz. Esta gran variabilidade
tradúcese na creación de numerosas formas e variedades como as
citadas na monografía de NEVILLE et POUMARAT (2004).
Diferénciase das formas claras de A. phalloides pola presencia de estriación
na marxe do píleo e a volva, nunca saquiforme e de A. citrina polas
coloracións amarelas máis apagadas, a ausencia de cheiro a pataca crúa
e as esporas non amiloides (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1995).
Distribución en Galicia: Taxon ampliamente citado para as catro provincias
galegas (SOLIÑO, 2004).
Catálogo de especies
33
Amanita mairei Foley, Mem. Soc. Hist. Nat. Afrique N., Hors Ser. 2: 117. 1949
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, hábitat sen precisar, B.
Pociña, P. Vázquez e P. Pérez, LOU-Fungi 17652.
Especie semellante a Amanita vaginata da que se diferencia polo porte máis
robusto, píleo redondeado (non parabólico), non umbonado, rapidamente
extendido (NEVILLE et POUMARAT, 2004) e marxe con estrías máis cortas e
profundas. Microscopicamente, polas esporas máis longas e estreitas e
os basidios de maior tamaño, diferenciana de A. vaginata (BREITENBACH
et KRÄNZLIN, 1995).
Distribución en Galicia: Citada para as catro provincias galegas, só dúas
citas para a provincia de Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Amanita muscaria (L.: Fr.) Pers., Syn. meth. fung.: 253. 1801 var. muscaria
≡ Agaricus muscarius L.: Fr., Syst. Mycol., 1: 16. 1821
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, baixo Quercus suber, P.
Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17655.
Especie ampliamente extendida en Europa e noutras zonas do Hemisferio
Norte (Norteamérica, Xapón ou Nepal).
Presenta píleo marcadamente vermello, aínda que ás veces pode estar
lixeiramente decoloradado hacia a marxe debido a choiva ou a idade, con
restos do veo xeral brancos, igual que as láminas e o estipe. As
diferentes coloracións do píleo ou veo xeral deron lugar á separación das
distintas variedades ou formas de Amanita muscaria (NEVILLE et
POUMARAT, 2004).
Distribución en Galicia: Taxon ampliamente citado para as catro provincias
galegas (SOLIÑO, 2004).
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
34
Amanita muscaria var. formosa (Pers.) Bertillon in Dechambre, Dict. Encycl. Sci. Médic., 1(3): 496. 1866
≡ Amanita muscaria var. formosa Pers., Observ. mycol., 2: 27. 1799; A. muscaria
f. formosa (Pers.) Gonn. et Rabenh., Mycol. eur., 5. 1869
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, en bosque de caducifolias,
P. Lorenzo e R. Pereira, Lou-Fungi 17653; ibidem, hábitat sen precisar, B.
Pociña, P. Pérez e P. Vázquez, LOU-Fungi 17654.
Variedade caracterizada principalmente polas coloracións máis pálidas no
píleo, de vermella alaranxada a alaranxada amarelenta, en especial hacia
a marxe. Presenta tamén coloracións amarelantas no anel, no estipe e na
marxe das láminas. Microscopicamente non é diferenciable da variedade
tipo (MERLO et TRAVERSO, 1983). As coloracións amarelas poden levar á
confusión con Amanita caesarea, pero as láminas maioritariamente
brancas, os copos branco amarelentos sobre o píleo e a volva non
membranosa diferencian estas dúas especies (LAGO, 2002).
Distribución en Galicia: Taxon non citado para a provincia da Coruña,
presente no resto das provincias, aínda que con baixo número de citas
(SOLIÑO, 2004), posiblemente por ser confundida coa variedade tipo.
Amanita rubescens (Pers.: Fr.) Pers., Syn. meth. fung.: 254. 1801
≡ Agaricus rubescens Pers.: Fr., Syst. Mycol., 1: 18. 1821
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-XI-1999, baixo Pinus radiata, M.
Castro, LOU-Fungi 17656; ibidem, 29-X-2000, baixo Castanea sativa, P.
Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 17658; ibidem, baixo Pinus pinaster,
LOU-Fungi 17657; ibidem, 27-X-2001, baixo Pinus, LOU-fungi 17659;
ibidem, en bosque de caducifolias, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi
18248; ibidem, 11-VI-2002, baixo Pinus, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-
Fungi 18249; ibidem, 23-IV-2003, baixo Pinus pinaster, LOU-Fungi
18286; ibidem, baixo Cupressus, LOU-Fungi 18292.
Catálogo de especies
35
Taxon caracterizable polas coloracións rosadas viñosas da carne, sobre todo
na base do estipe, máis marcadas polo rozamento ou o ataque de
insectos. Pode confundirse con A. pantherina pero as coloracións
rosadas na trama, a marxe do píleo lisa e o anel estriado, unido ás
esporas amiloides non deixan dúbidas (FOIERA et al., 1993).
A colección LOU-Fungi 18249 corresponde con Amanita rubescens f.
annulosulphurea (Gillet) J.E. Lange, Dansk Bot. Ark., 2 (3):11. Esta forma
diferénciase da especie tipo polo porte máis pequeno e anel tinguido de
amarelo.
FOIERA et al. (1993) ou NEVILLE et POUMARAT (2004) tratan este taxon coma
unha variedade de A. rubescens sen embargo, consideramos que o
rango taxonómico apropiado é o de forma xa que existe unha clara
intergradación de caracteres morfolóxicos dentro do taxon e non se
observan variacións a nivel microscópico e ecolóxico.
En A. rubescens destaca a enorme variabilidade morfolóxica deste taxon,
tanto en tamaño e robustez dos carpóforos como nas coloracións, forma
do estipe, ..., de aí as numerosas variedades e formas que aparecen na
bibliografía NEVILLE et POUMARAT (2004).
Distribución en Galicia: Especie frecuente e ampliamente citada para as
catro provincias galegas (SOLIÑO, 2004).
Amanita submembranacea (Bon) Gröger, Boletus, 3(2): 27. 1979
≡ Amanitopsis submembranacea Bon, Bull. Mens. Soc. Linn. Lyon, 44(6): 176.
1975
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 27-X-2001, baixo Acacia, P. Lorenzo e
R. Pereira, LOU-Fungi 17661.
Esta especie caracterízase pola coloración do píleo (pardo olivácea) e a
volva, fráxil con respecto a outras especies similares, con tonalidades
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
36
grisáceas. A fraxilidade do veo xeral é debida ós numerosos esferocistos
que presenta (FOIERA et al., 1993) (Ver Figura 5).
Figura 5. Amanita submembranacea. Esporas (a), basidios (b) e hifas do veo
universal (c)
Distribución en Galicia: Especie pouco frecuente na Comunidade Galega,
unha soa cita para Lugo, en montaña; primeira mención para Pontevedra,
polo que se trata da primeira cita a altitudes medias (SOLIÑO, 2004).
Amanita vaginata var. badia Vittad., Descr. Fung. Mang.: 30. 1835
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 19-IX-2004, baixo caducifolias, P.
Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 18673.
En fresco, os caracteres que difencian esta variedade da especie tipo é a
coloración do píleo: branco, con tendencia a tinguirse debilmente de
pardo claro en A. vaginata var. vaginata, mentras que na var. badia
presenta coloracións pardo oscuras ou pardo chocolate, ás veces máis
escuras no centro e raiado de marrón escuro (FRAITURE, 1993).
Catálogo de especies
37
Distribución en Galicia: A variedade tipo está citada para as catro provincias
galegas (SOLIÑO, 2004), non así a var. badia, que se cita por primeira
vez.
Armillaria mellea (Vahl: Fr.) P. Kumm., Führer Pilzk.: 25. 1871
≡ Agaricus melleus Vahl: Fr., Syst. Mycol., 1: 30. 1821
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-XI-1999, sobre Quercus robur, M.
Castro, LOU-Fungi 17662
Trátase dun taxon moi variable, caracterizado principalmente por presentar
frutificacións densamente fasciculadas, con anel, e ausencia de fíbulas en
tódolos tecidos (KUYPER in BAS et al., 1995).
É un perigoso parásito de árbores, tanto de anxiospermas como
ximnospermas; pero tamén se comporta como saprófito sobre tocóns e
árbores mortas (MORENO et al., 1986)
Distribución en Galicia: Especie abondosa e ampliamente citada para a
Comunidade Galega (SOLIÑO, 2004).
Astraeus hygrometricus (Pers.) Morgan, J. Cincinnati Soc. Nat. Hist., 12: 19. 1889
≡ Geastrum hygrometricum Pers., Syn. meth. fung.: 135. 1801
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 9-II-2000, baixo Acacia melanoxylon e
Chamaecyparis lawsoniana, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17663;
ibidem, 26-III-2000, hábitat sen precisar, M. Castro, P. Lorenzo e G.M.G.,
LOU-Fungi 17664; ibidem, 5-IV-2000, baixo Quercus robur e Castanea
sativa, P. Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi 17665; ibidem, 11-
VI-2002, sobre musgos, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18064; ibidem,
baixo Cupressus, LOU-Fungi 18065; ibidem, baixo Quercus robur (solo
areoso), P. Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-fungi 17665; ibidem,
baixo Quercus robur, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18288; ídem,
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
38
LOU-Fungi 18289.
Especie moi polimorfa e variable segundo as condicións climáticas. Pode
confundirse con representantes do xénero Geastrum, dos que se
diferencia polas esporas maiores e pola carencia dun verdadeiro capilicio
e de columela (CALONGE, 1998).
Nas coleccións estudiadas observase un menor rango esporal (entre 7,2-10
µm) que o indicado por CALONGE (1998), que sinala un intervalo esporal
de entre 7-14 µm.
Distribución en Galicia: Especie abondosa en Galicia, citada para as catro
provincias galegas (SOLIÑO, 2004)
Bjerkandera adusta (Wild: Fr.) P. Karst., Meddel. Soc. Fauna Fl. Fenn., 5: 38. 1879
≡ Polyporus adustus Willd.: Fr., Syst. Mycol., 1: 363. 1821; Leptoporus adustus
(Willd.: Fr.) Quél., Fl. mycol. France: 338. 1888
= Bjerkandera adusta (Wild.: Fr.) P. Karst. f. crispa (Pers.: Fr.) Bondartseva, Trut.
griby: 239. 1953
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, sobre tocón sen precisar,
P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17664; ibidem, sobre Acacia
melanoxylon, LOU-Fungi 17665; ibidem, 9-II-2000, sobre tocón de
Acacia, LOU-Fungi 18063; ibidem, 5-IV-2000, sobre Castanea, P.
Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi 18066; ibidem, 29-X-2000,
sobre tocón de Pinus, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 18067.
Taxon que se recoñece pola coloración grisácea escura do himenóforo, en
contraste coa coloración blanqueciña do contexto. Os poros son
redondeados ou lixeiramente angulosos. A colección LOU-Fungi 18066
presenta un esporas moi pequenas (3,0-4,0 x 2,0-2,5 µm).
Pódese confundir con Bjerkandera fumosa pero esta presenta unha liña
negra que separa o contexto do himenóforo, este último con coloracións
Catálogo de especies
39
ocráceas. Ademais, o tamaño esporal é menor en B. adusta, de 4,5-6 x
2,5-3,5 µm (RYVARDEN et GILBERTSON, 1993).
Distribución en Galicia: Especie abondosa en Galicia, citada para as catro
provincias galegas (SOLIÑO, 2004).
Bjerkandera fumosa (Pers.: Fr.) Karst Meddel. Soc. Fauna Fl. Fenn., 5: 38. 1879
≡ Polyporus fumosus Pers.:Fr. ., Syst. Mycol., 1: 367, 1821; Boletus fumosus
Pers. Synop. Meth. Fung.: 530, 1801
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 9-II-2000, sobre cepa de Pinus, P.
Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17665.
Este taxon distínguese principalmente polo himenóforo con coloracións
pardo ocráceas, separado do contexto por unha delgada liña pardo
escura-negra. Pódese confundir con B. adusta; pero, ademais dos
caracteres anteriores, presenta un maior tamaño esporal, de 5,5-7,0 x
2,5-3,5 µm (RYVARDEN et GILBERTSON, 1993) (Ver fig. 4.3).
Distribución en Galicia: Taxon non citado para a Comunidade Galega
(SOLIÑO, 2004).
Figura 6. Bjerkandera fumosa. Esporas (a), basidios (b) e hifas da trama (c)
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
40
Boletus edulis Bull.: Fr., Syst. Mycol., 1: 392. 1821 var. edulis
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 25-X-1997, hábitat sen precisar, P.
Comesaña e A. Soliño, LOU-Fungi 17666.
A única exsiccata desta especie recollida polo noso grupo de investigación
no Monte Aloia data do ano 1997, durante os catro anos de mostraxe
non se recolleron máis coleccións debido á entrada incontrolada en
terreos do Parque Natural para apañar cogomelos para consumo, de aí o
número mínimo de especies comestibles que se observaron.
Distribución en Galicia: Especie frecuente e ampliamente citada para as
catro provincias galegas (SOLIÑO, 2004).
Boletus erythropus (Pers.: Fr.) Krombh., Consp. fung. escul.: 24. 1821
≡ Boletus luridus var. erythropus Pers.: Fr., Syst. Mycol., 1: 390. 1821
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, en bosque de Castanea
sativa, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17667.
Especie que presenta un estipe groso, ensanchado na base e recuberto con
pequenas manchiñas vermellas sobre fondo amarelento; a carne vira
rapidamente á azul intensa ó cortalo e entrar en contacto co ar.
Diferénciase de B. luridus porque este último presenta a superficie do
estipe reticulada e non moteada. Boletus queletii, outra das posibles
confusións, carece de retículo e moteaduras, e ten tonalidades amarelas
na parte superior do estipe e vermellas na inferior (MORENO et al., 1998).
Distribución en Galicia: Especie de amplia distribución en Galicia, citada para
as catro provincias (SOLIÑO, 2004)
Boletus pinophilus Pilát et Dermek in Pilát, Ceska Mycol., 27(1): 6. 1973
= Boletus edulis var. pinicola Vittad., Descr. Fungi Mang.: 168. 1835
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 12-XI-2000, baixo Pinus radiata, P.
Catálogo de especies
41
Lorenzo, LOU-Fungi 17668.
Esta especie presenta a superficie do píleo de cor parda caoba, máis ou
menos vermelliza, con himenóforo formado por tubos de cor branca pura,
amarela ou amarela verdosa, non viran de cor ó roce ou presión. O
contexto é branco inmutable, con tonos rosados vermellos baixo a
pileipelis. Pode ser confundido con B. aereus pero este último presenta
un estipe máis cilíndrico, con coloracións pardo negruzcas na superficie
do píleo (MORENO et al., 1998).
Distribución en Galicia: Especie citada para Coruña, Lugo e Ourense,
primeira cita para a provincia de Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Byssomerulius corium (Pers.: Fr.) Parmasto, Izv. Akad. Nauk Estonsk.
SSR, ser. Biol., 16: 383. 1967
≡ Merulius corium Pers.: Fr., Elench. fung.: 58. 1828; Meruliopsis corium (Pers.:
Fr.) Ginns., Canad. J. Bot., 54: 126. 1976
= Merulius molluscus f. aurantiacus (Koltz.) Bourdot et Galzin, Hymenomyc.
France: 352. 1927
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 9-II-2000, sobre madeira sen precisar,
P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 18071; ibidem, sobre Acacia
melanoxylon, LOU-Fungi 18072; ibidem, 26-III-2000, hábitat sen precisar,
M. Castro, P. Lorenzo e G.M.G., LOU-Fungi 18068; ibidem, 5-IV-2000,
sobre Castanea sativa, P. Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi
17946; idem, LOU-Fungi 18153; ibidem, 18-II-2001, sobre madeira sen
precisar, P. Lorenzo, LOU-Fungi 18069; ibidem, 11-VI-2002, sobre rama
de Pinus, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18119.
A superficie himenial, resupinada, presenta coloracións variables, de brancas
a alaranxadas, pasando polo ocre.
O intervalo esporal das coleccións estudidas (6,0-7,0 (8,0) x 2,5-3,5 µm)
supera o indicado por JÜLICH (1989): 5,0-7,0 x 2,5-3,5 µm. Sen embargo,
outros autores como ERIKSSON et RYVARDEN (1973) ou BREITENBACH et
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
42
KRÄNZLIN (1986) sinalan tamaños esporales lixeiramente menores, aínda
que os anchos son similares, non superan as 6,0 µm de longo. Este feito
tamén é reflexado por LÓPEZ-PRADA (2000), no estudo das coleccións
recollidas nas Serras Orientais da provincia de Lugo, obtendo intervalos
esporais de 4,8-8,0 x 2,4-3,2 (4,0) µm.
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas
(SOLIÑO, 2004)
Callistosporium luteoolivaceum (Berk. et M. A. Curtis) Singer, Lloydia,
89: 117. 1946
≡ Agaricus luteoolivaceum Berk. et M. A. Curtis in Berk. et Broome, Ann. et Mag.
Nat. Hist. Ser. 3, 4: 286. 1859
= Callistosporium xanthophyllum (Malençon et Bertault) Bon, Doc. Mycol., 6(24):
52. 1976
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 19-IX-2004, sobre madeira de Pinus, P.
Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 18675.
Taxon que se diferencia principalmente polos caracteres macroscópicos:
morfoloxía «collibioide», coloracións pardo oliváceas no píleo e estipe,
higrófano. Microscopicamente destacan as esporas elipsoides, de
pequeno tamaño (5,0-6,0 (7,0) x 3,0-4,0 µm) e a ausencia de fíbulas en
tódalas estruturas (BAS in BAS et al., 1995). Na colección estudiada
obsérvanse algúns basidios bispóricos, dato do que non se atopou
ningunha referencia na bibliografía.
Medra sobre tocóns de coníferas e no humus de caducifolias (BAS in BAS et
al., 1995)
Distribución en Galicia: Só unha mención deste taxon en Pontevedra o que
supón a segunda cita para esta provincia e para a Comunidade Galega
(SOLIÑO, 2004).
Catálogo de especies
43
Calocera viscosa (Pers.: Fr.) Fr., Stirp. agri. femsion., 5: 67. 1827
≡ Clavaria viscosa Pers.: Fr., Syst. Mycol., 1: 486. 1821
= C. flammea (Schaeff.) Quél., Fl. mycol. France: 457. 1888
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, sobre madeira caída, P.
Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 18073; ibidem, sobre madeira
enterrada, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 18075; ibidem, 14-I-2001,
sobre madeira de Acacia, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 18074.
Taxon con basidiomas ramificados dicotomicament, que poden confundirse
con representantes da familia Clavariaceae; pero estes últimos son
delicados e quebradizos, a diferencia do xénero Calocera que presentan
frutificacións cartilaxinosas e difíciles de rasgar (BREITENBACH et
KRÄNZLIN, 1986). Esta especie caracterízase pola consistencia xelatinosa
e elástica unida á presencia de enormes basidios en diapasón e esporas
tabicadas.
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas
(SOLIÑO, 2004).
Cantharellus cibarius Fr., Syst. Mycol., 1: 318. 1821 var. cibarius
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, en bosque de Quercus
robur e Castanea sativa, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-fungi 17669;
ibidem, baixo caducifolias, LOU-Fungi 18079; ibidem, 11-VI-2002, baixo
Pinus, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18080; ibidem, 25-VI-2002,
baixo Castanea sativa, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 18078;
ibidem, 23-IV-2003, baixo Cupressus arizonica, P. Lorenzo e M. Castro,
LOU-Fungi 18103.
Esta especie, aparentemente a máis coñecida do xénero, é seguramente a
que presenta maiores errores na súa determinación. Presenta basidiomas
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
44
de cor amarela (xema de ovo), enteiramente concoloros, carnosos e que
non se avermellan (EYSSARTIER et BUYCK, 2000).
Pódese confundir con outras especies próximas como C. friesii da que se
diferencia, principalmente, porque este último presenta un tamaño
esporal maior (ata 12 x 7,5 µm) e tamén maior tamaño e robustez
(PEGLER et al., 1997).
Distribución en Galicia: Taxon ampliamente citado para as catro provincias
galegas (SOLIÑO, 2004), aínda que nos últimos anos se observou un forte
descenso nas poboacións, posiblemente debido a apaña incontrolada,
para consumo e comercialización.
Cantharellus tubaeformis Fr.: Fr., Syst. Mycol., 1: 319. 1821 var.
tubaeformis
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, baixo Pinus pinaster, P.
Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17671; ibidem, 14-I-2001, baixo Acacia
melanoxylon, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-fungi 18083.
BREITENBACH et KRÄNZLIN (1986) indican que se pode confundir con
Cantharellus lutescens, sen embargo este posee himenio con veas
menos marcadas e o basdioma, en xeral, con tonalidades máis
alaranxadas.
Debido a que as características microscópicas dunha e outra son moi
próximas, autores como HANSEN et KNUDSEN (1997) ou PEGLER et al.
(1997) consideran a este último como unha variedade de Cantharellus
tubaeformis.
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas
(SOLIÑO, 2004).
Catálogo de especies
45
Chondrostereum purpureum (Pers.: Fr.) Pouzar, Ceska Mycol., 13: 17. 1959
≡ Thelephora purpurea Pers.: Fr., Syst. Mycol., 1: 440. 1821.; Stereum purpureum
Pers., Neues Mag. Bot., 1: 110. 1794
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 9-II-2000, sobre tocón de Acacia, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 18089.
As frutificacións desta especie recoñécense facilmente na natureza (principalmente polas coloracións rosado violáceas do himenio). En caso de dúbida, a presencia de terminacións vesiculosas das hifas do subhimenio é determinante (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1986).
Exemplares vellos poden ser confundidos a simple vista con exemplares de Stereum; sen embargo, microscopicamente diferencianse con facilidade por presentar hifas con fíbulas (LÓPEZ-PRADA, 2000).
Distribución en Galicia: Citada para as catro provincias galegas, só dúas citas para a provincia de Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Chroogomphus rutilus (Schaeff.: Fr.) O.K.Mill., Mycologia, 54(4): 543. 1964
≡ Agaricus rutilus Schaeff.: Fr., Syst. Mycol., 1: 315. 1821
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 19-IX-2002, baixo Pinus, A. Justo e P. Lorenzo, LOU-Fungi 17843; ibidem, 19-IX-2004, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 18843.
Taxon facilmente recoñecible polas láminas de cor canela clara, logo gris parduzca, cerosas ao tacto; sombreiro moi convexo ou hemisférico (WATLING, 1970).
Especie micorrícica de coníferas, medra típicamente asociada a Pinus de “dúas acículas” (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1991).
Distribución en Galicia: Especie citada para as catro provincias galegas (SOLIÑO, 2004).
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
46
Clavulina cinerea (Bull.: Fr.) J. Schröt. in Cohn, Krypt. -Fl. Schlesien, 3: 442. 1888
≡ Clavaria cinerea Bull.: Fr., Syst. Mycol., 1: 468. 1821
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 24-XI-1999, hábitat sen precisar, J.
Varela Vilariño, LOU-Fungi 18085.
Clavulina cinerea presenta un basidioma coraloide con abundantes
ramificacións rematadas en puntas redondeadas; cor ocre grisácea con
tonalidades violáceas. Pode ser confundida con Clavulina cristata,
microscopicamente moi parellas (Ver fig. 4.4). As principais diferencias
entre ambas radican en caracteres morfolóxicos, como o menor número
de ramificacións ou ápices lisos, non dentados (JÜLICH, 1989).
Na Táboa 2 resúmense as principais diferencias entre as tres especies deste
xénero atopadas no Parque Natural.
Distribución en Galicia: Taxon citado para Galicia nas provincias da Coruña e
Lugo, ningunha mención para Ourense e primeira cita para Pontevedra
(SOLIÑO, 2004).
Figura 7. Clavulina cinerea. Esporas (a), basidios (b) e hifas da trama (c)
Catálogo de especies
47
Clavulina cristata (Holmsk.: Fr.) J. Schröt. in Cohn, Krypt. -Fl. Schlesien, 3(1): 442. 1888
≡ Clavaria cristata Holmsk.: Fr., Syst. Mycol., 1: 473. 1821
= Clavaria coralloides L., Sp. pl.: 1182. 1753
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, entre musgos, P. Lorenzo e
R. Pereira, LOU-Fungi 18087.
Microscopicamente Clavulina rugosa e C. cristata son moi parecidas, as
principais diferencias atópanse nos caracteres macroscópicos
(basidioma, himenóforo ou extremo das ramificacións). As formas menos
ramificadas pódense confundir con C. rugosa pero o rango esporal que
presenta esta última é maior, ó igual que os basidios (Táboa 4.1).
En ocasións pode estar parasitada por Spadicioides clavarium (Desm.)
Hughes, que lle confire tonalidades grises ou violáceas (BREITENBACH et
KRÄNZLIN, 1986), polo que a semellanza con C. cinerea é maior.
As innumerables formas e coloracións de C. cristata xunto coa aparición
conxunta en numerosas ocasións con C. cinerea, fai sospeitar que ambos
táxons poidan ser o mesmo. Para corroborar esta situación son
necesarios estudos máis detallados nos que se inclúan técnicas
moleculares.
Distribución en Galicia: Especie pouco mencionada na nosa Comunidade,
aínda que aparece nas catro provincias galegas. Dúas veces para
Pontevedra (SOLIÑO,2004)
Clavulina rugosa (Bull.: Fr.) J. Schrot. in Cohn, Krypt. -Fl. Schlesien, 3 (1): 442. 1888
≡ Clavaria rugosa Bull.: Fr, Syst. Mycol., 1: 473. 1821
= Clavaria grossa Pers., Mycol. eur. 1: 168. 1822
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
48
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 9-II-2000, baixo Pinus, P. Lorenzo e M.
Castro, LOU-Fungi 18086; ibidem, baixo Acacia melanoxylon, LOU-Fungi
18087; ibidem, 14-I-2001, baixo Pinus pinaster, entre musgos, P. Lorenzo
e R. Pereira, LOU-Fungi 18084
Basidioma claviforme, pouco ou nada ramificado, solitario ou en pequenos
grupos coa superficie do himenóforo rugosa.
Basidioma Himenóforo Color Hifas Basidios Esporas
Clavulina cinerea
Coraloide. Ramas cilíndricas, ápice redondeado, non bifurcado. 6,0-8,0 x 0,5-0,2 cm
Liso
Ocre-grisáceo, con tonalidades violáceas en exemplares xoves
2 - 7µm
Bispóricos (1,3,4) 40-50 x 5,5-7,0 µm
8,0-10 x 7-8 µm (7-11 x 7-10 µm: Jülich)
Clavulina cristata
Coraloide. Raminicacións dentadodas ou crestadas no ápice. 3,0-6,0 x 0,5-1,0 cm
Liso Blanqueciño-ocráceo
4 - 12,8 µm
Bispóricos (1) 25-50 x 5-6 µm
7,0-9,0 x 6,0-7,5 µm
Clavulina rugosa
Claviforme. Pouco ramificado, ápices redondeados ou obtusos. 5,0-7,0 x 0,5-0,8 cm
Rugoso Blanqueciño-grisáceo
4 - 12 µm
Bispóricos 60-75 x 5-8 µm
9,0-13,5 x 7,5-10,0 µm
Táboa 2. Cadro resume dos caracteres diferenciales entre Clavulina cinerea,
Clavulina cristata e Clavulina rugosa.
Algúns exemplares presentan aspecto liso, co que poderían confundirse
macroscopicamente con Clavaria vermicularis, aínda que
microscopicamente son diferenciables pola forma elíptica e menor
tamaño das esporas, así como a ausencia de fíbulas desta última.
Catálogo de especies
49
E, polas coloracións blanquecinas do basidioma, podería confundirse con
Clavulina cristata pero os ápices denticulados das ramificacións, así
como o menor tamaño das esporas desta última, permiten a sua
diferenciación (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1986).
Distribución en Galicia: Citada para as catro provincias galegas, só dúas
veces para a provincia de Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Clavulinopsis corniculata (Schaeff.: Fr.) Corner, Ann. Bot. Mem. 1: 362. 1950
≡Clavaria corniculata Schaeff.: Fr., Syst. Mycol., 1: 471. 1821
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 9-XI-2000, baixo Acacia melanoxylon,
P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 18087.
Presenta esporas redondeadas, lisas e unigutuladas, de 4,5-6,0 x 4,0-6,0 µm
e basidios de gran tamaño, ata 60 µm de lonxitude, tetrásporicos e
fibulados.
Esta especie non debería confundirse con Calocera viscosa, tamén de cor
amarela ovo; pero esta última medra sobre maderira e a sua carne é
elastica (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1986).
Distribución en Galicia: Citada para Galicia nunha soa ocasión, na provincia
de A Coruña; o que supón a segunda cita para esta comunidade e
primeira para Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Clitocybe agrestis Harmaja, Karstenia, 10: 91. 1969
≡ Clitocybe graminicola Bon, Doc. Mycol., 9(35): 44. 1979
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, baixo Thuja, entre herbas e
musgos, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 17673; ibidem, 5-IV-2000,
baixo Acacia dealbata, P. Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi
17674.
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
50
Taxon que presenta píleo lixeiramente deprimido a infundibuliforme, de cor
crema pálida e, usualmente, estriado por transparencia. As láminas son
abrancazadas, decurrentes e o estipe, concoloro co píleo. As esporas son
congófilas e cianófilas.
Medra en prados, tanto ricos como pobres en nutrientes, algunhas veces
baixo Juniperus, en terreos herbáceos (KUYPER in BAS, 1995).
C. agrestis pertence a un pequeno grupo de especies (xunto con C. diatreta
e C. marginella) que non sempre son fácilmente separables. Todas son
tóxicas, con un alto contido en muscarina (KUYPER in BAS, 1995).
Distribución en Galicia: Unha soa cita para a provincia de Ourense, non
citado no resto da Comunidade Galega (SOLIÑO, 2004).
Clitocybe rivulosa (Pers.: Fr.) P. Kumm. , Führ. Pilzk.: 122. 1871
≡ Agaricus rivulosus Pers., Syst. Meth. Fung.: 369. 1981;
= Clitocybe dealbata (Sowerby: Fr.) Quél., Champ. Jura Vosges, 1: 6. 1872-75
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, baixo Thuja, P. Lorenzo e
R. Pereira, LOU-Fungi 17672.
Pileo convexo ou aplanado, infundibuliforme coa idade, de cor branquiña,
láminas branquiñas ou rosa pálida e decurrentes.
Medra entre herbas, en solos ricos ou pobres de nutrintes, tamén bosques
herbosos (KUYPER in BAS, 1995).
Moitos autores diferencian duas especies, C. rivulosa e C. dealbata, pero as
características diferenciadoras: tonalidades rosadas no pileo e láminas e
estipe mais corto na primeira, non se consideran caracteres
suficientemente diferenciadores das especies (KUYPER in BAS, 1995).
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas
(SOLIÑO, 2004).
Catálogo de especies
51
Coltricia perennis (L.: Fr.) Murrill, J. Mycol., 9: 91. 1903
≡ Polyporus perennis L.: Fr., Syst. Mycol., 1: 35. 1821; Polystictus perennis (Fr.)
P. Karst., Meddel. Soc. Fauna Fl. Fenn., 5. 1879; Xanthochrous perennis (L.:
Fr.) Pat., Essai tax. Hyménomyc.: 100. 1900
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, baixo Pinus pinaster, P.
Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 18088; ibidem, 18-II-2001, entre
musgos, P. Lorenzo, LOU-Fungi 17676.
Taxon que presenta o píleo máis ou menos circular, zonado, veludado e de
cor canela, con consistencia coriácea. Pode ser confundido con C.
cinnamomea; pero esta ten hifas non ramificadas na superficie pileica,
dispostas en fascículos paralelos e as esporas presentan un valor de Q
inferior a 1,5. As hifas do tomento pileico de C. perennis teñen disposición
erecta, con paredes engrosadas e ramificacións dicótomas, diverticuladas
a modo de cornamenta; esporas con Q igual ou superior a 1,5.
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas
(SOLIÑO, 2004).
Conocybe digitalina (Velen.) Singer, Fieldiana, Bot., 21: 103. 1989
≡ Galera digitalina Velen., Opera Bot. Cech., 4: 70. 1947
= Conocybe pubescens (Gillet) Kühner, Galera: 85. 1935
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 9-II-2000, sobre excremento de équido,
P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 18811; ibidem, 5-X-2000, sobre
excremento, A. Justo, M. Castro e P. Lorenzo, LOU-Fungi 18812; ibidem,
11-VI-2002, en prado, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18806; ídem,
LOU-Fungi 18807; ídem, LOU-Fungi 18809; ibidem, en prado con
excrementos, LOU-Fungi 18808.
Grandes esporas (11,7-14,2 x 6,5-8,2 µm), con poro evidente e apículo.
Queilocistidios lecitiformes e terminacións hifais piliformes, tanto na
estipitipelis coma na pileipelis (BREITENBACH et KRÄNZLIN,1995). Os
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
52
rangos esporais das coleccións estudiadas axústanse máis ó proposto
por WATLING (1982), de (12,5)14,0 - 17,5(19,0-22,0) x 7,0-9,0 (10,0) µm.
Constatase en todas as exsiccata estudiadas, ó igoal que indican
BREITENBACH et KRÄNZLIN (1995), a presencia de basidios bispóricos, feito
que pode ser a causa do maior tamaño esporal.
Atópase en solos ricos, con abondosa materia orgánica, especialmente
ligado a excremento de cabalo (WATLING, 1982). Nalgunha das exsiccata
estudiadas non se recolle a presencia de restos orgánicos pero cabe
destacar que, en xeral, nas zonas de prado do Parque Natural hai gran
cantidade de excrementos de équidos e bóvidos que pastan nestas
áreas.
Polo porte esbelto e coloración poderíase confundir con C. tenera ou C.
subovalis; pero a presencia de hifas piliformes, tanto na pileipelis como
na estipitipelis, así como a presencia de fíbulas e esporas de gran
tamaño identifican esta especie.
Distribución en Galicia: Segunda mención para Galicia; primeira, para
Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Coprinus micaceus (Bull.: Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 247. 1838
≡ Agaricus micaceus Bull.: Fr., Syst. Mycol., 1: 309. 1821
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, en prado, P. Lorenzo e R.
Pereira, LOU-Fungi 17677; ibidem, 23-XI-2003; A. Justo e P. Lorenzo,
LOU-Fungi 18851; ibidem, 19-IX-2004, sobre madeira sen precisar, P.
Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 18849;.
Coprinus micaceus presenta esporas mitriformes, co estipe pruinoso e
presencia de caulocistidios (ULJÉ, 2002).
Taxon identificable polas frutificacións densamente fasciculadas coa
superficie do píleo micácea. Microscopicamente a presencia de esporas
mitriformes, os elementos piliformes no estipe, e a pileipelis constituida
Catálogo de especies
53
por elementos esféricos, caracterizan esta especie (BREITENBACH et
KRÄNZLIN, 1995).
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas
(SOLIÑO, 2004).
Cortinarius cinnamomeus (L.: Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 287. 1838
≡ Agaricus cinnamomeus L.: Fr., Syst. Mycol., 1: 229. 1821; Dermocybe
cinnamomea (L.: Fr.) Wünsche, Pilze: 125. 1877
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, en bosque de Quercus
robur, Castanea sativa e Cupressus lusitanica, P. Lorenzo e M. Castro,
LOU-Fungi 17945; ídem, LOU-Fungi 18949
Presenta píleo con tonalidades marrón chocolate ou castaño, con pequeno
umbón central e estipe lixeiramente bulboso na base, con tonalidades
verde oliváceas hacia a zona superior. Reacciona positivamente ó KOH
(10%), en seco, tomando coloración vermella sangue.
As especies deste grupo recoñécense polo seu hábitat, preferentemente
baixo coníferas, e pequeno porte, con píleos convexos e pouco xibosos.
O estipe é estilizado e con coloracións máis ou menos oliváceas ou
amarelentas (GARCÍA BONA, 1994).
É unha especie próxima a C. sommerfeltii pero este medra entre musgos,
palla, etc. e non presenta a coloración de láminas e estipe que presenta
C. cinnamomeus (BREINTENBACH et KRÄNZLIN, 2000).
Distribución en Galicia: Taxon que aparece citado para Coruña, Ourense e
Pontevedra, dúas mencións para esta última (SOLIÑO, 2004).
Cortinarius lividoochraceus (Berk. et Broome) Berk., Outl. Brit. fungol.: 186. 1860
≡ Agaricus lividoochraceus Berk. et Broome in Smith, Engl. Fl., ed. 2, 5(2): 1836
= C. elatior Fr., Epicr. syst. mycol.: 274. 1838
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
54
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 12-XI-2000, baixo Pinus radiata, P.
Lorenzo, LOU-Fungi 17678.
Esta especie caracterízase polo sombreiro moi rugoso radialmente, láminas
provistas de venas transversais e esporas de amigdaliformes a
citriformes, maioritariamente verrucosas e mais ben grandes (10,7 - 13,6
x 6,3 - 8,3 µm).
Próximo a C. mucifluus pero este presenta esporas mais pequenas, láminas
pouco intervenadas e cheiro a mel; a C. pumilus, que ten o sombreiro
case liso e estipe moi curto en relación ao sombreiro ou C. stillatitius, que
presenta a marxe do sombreiro lisa, as veces lixeiramente estriado coa
idade (GARCÍA BONA, 1994; BREINTENBACH et KRÄNZLIN, 2000).
É gregario, medra en bosques de frondosas ou bosques mixtos, baixo
Fagus, Abies ou Pinus (BREINTENBACH et KRÄNZLIN, 2000).
Distribución en Galicia: Citado para A Coruña, Lugo e Pontevedra, unha soa
mención nestas últimas (SOLIÑO, 2004).
Crepidotus applanatus (Pers) P.Kumm., Führer Pilzk.: 74. 1871 var. applanatus
≡ Agaricus applanatus Pers., Observ. mycol., 1: 8. 1796
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-2003, sobre tocón de
caducifolias, A. Justo e P. Lorenzo, LOU-Fungi 18850.
Macroscopicamente, C. applanatus diferénciase polo píleo de espatulado a
flabeliforme, higrófano, liso e coa marxe traslúcida e estriada; de cor
branca a gris pálida, chegando a crema ou avelá; usualemtne con
pseudoestipe.
SENN-IRLET (1995) sinala duas variedades desta especie: a variedade tipo e
a var. subglobiger, que principalmente se diferencian porque a var.
applanatus presenta cheilocistidios claviformes, capitados, esporas de 4,5
- 7,0 µm de diámetro e medra sobre madeira de caducifolios e a var.
Catálogo de especies
55
subglobiger presenta cheilocistidios cilíndricos, laxeniformes, esporas de
5,0-7,5 µm de diámetro e medra sobre madeira de coníferas.
Distribución en Galicia: Só unha mención deste taxon na Coruña, o que
supón a primeira cita para Pontevedra e segunda para a Comunidade
Galega (SOLIÑO, 2004).
Cyphellostereum laeve (Fr.: Fr.) D. A. Reid, Beih. Nova Hedwigia 18:336, 1965
≡ Cantharellus laevis Fr.: Fr., Syst. mycol. 1:324. 1821; Chyphella laevis (Fr. . Fr.)
Lund. in Lund. et Nannf., Fungi Exs. Suec. 2058 (41-42). 1953; Leptoglossum
laeve (Fr. . Fr.) Cooke, Beih. Sydowia 4:144. 1961
= Arrhenia muscigena (Pers.) Quél., Fl. mycol. France:331. 1888
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-200, entre musgos, P. Lorenzo e
R. Pereira, LOU-Fungi 18090.
Figura 8. Cyphellostereum laeve. Esporas (a), basidios (b) e hifas da trama (c)
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
56
Cyphellostereum laeve presenta un basidioma de pequeno tamaño (entre
0,2-2 cm), resupinado, espatulado ou infundibuliforme ou con forma de
orella, de cor branca, descolorida ó madurar. As esporas son de pequeno
tamaño e os basidios son tetraspóricos (Ver fig. 4.5)
Medra en, ou entre, hepáticas e musgos, especialmente do xénero
Polytrichum y Pogonatum (WATLING et GREGORY, 1989).
Distribución en Galicia: Non publicada para a Penínsla Ibérica, aínda que é
relativamente frecuente en taludes húmidos, cubertos por musgos
(L.Cabo Rey, com. pers.). Mencinada anteriormente na tese doutoral
inédita de LAGO (2002).
Dacrymyces stillatus Nees: Fr., Syst. Mycol., 2: 230. 1822
= Dacrymyces deliquescens Duby, Bot. Gall., 2: 729. 1830
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 26-III-2000, sobre madeira sen precisar,
M. Castro, P. Lorenzo e G.M.G., LOU-Fungi 18092; ibidem, 5-IV-2000, P.
Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi 18091; ídem, LOU-Fungi
18174.
Frutificacións xelatinosas, de cor parda alaranxada ou de zucre tostado, de
pequeno tamaño (1-3 mm.) e aspecto cerebriforme. Trátase do
representante do xénero máis frecuente e cosmopolita. Presenta unha
enorme variabilidade nas coloracións, formas e hábitat.
Microscopicamente a presencia de artrosporas, esporas con paredes
engrosadas, e a ausencia de fíbulas caracterizan a esta especie. Medra
sobre madeira de anxiospermas e ximnospermas (BREITENBACH et
KRÄNZLIN, 1986).
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas
(SOLIÑO, 2004).
Catálogo de especies
57
Descolea maculata Bougher in Bouger et Malajczuk, Austral J. Bot., 33(6): 620. 1986 '1985'
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-XI-1999, baixo Acacia melanoxylon,
M. Castro, LOU-Fungi 17679; ibidem, 11-VI-2002, baixo Castanea sativa
(Eucalyptus en proximidad), P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18256;
ídem, LOU-Fungi 18257; ídem, LOU-Fungi 18370.
Tradicionalmente, Descolea maculata foi considerada unha especie
agaricoide orixinaria de Australia (BOUGHER et MALAJCZUK, 1985); sen
embargo, estudos recentes mostran unha transición entre as formas
agaricoides e secotioides (LAGO et CASTRO, 2004). O material atopado no
Parque Natural do Monte Aloia presenta formas claramente agaricoides.
En Galicia foi recollida baixo diversas especies de Eucalyptus e outras
mirtáceas, sobre solo desnudo ou rico en restos leñosos, ás veces
directamente sobre madeira degradada. Trátase dunha especie
micorrícica ligada principalmente a eucalipto (BOUGHER et MALAJCZUK,
1985; LAGO et al., 2001). Cabe destacar que a colección LOU-Fungi
17679 foi recollida baixo Acacia melanoxylon, primeira referencia a este
hábitat en Galicia.
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas
(maioría das referencias en LAGO et CASTRO, 2004).
Entoloma conferendum (Britzelm.) Noordel., Persoonia, 10: 446. 1980 var. conferendum
≡ Agaricus conferendus Britzelm., Ber. Naturwiss. Vereins Augsburg, 26: 140.
1881
= Entoloma staurosporum (Bres.) Horak., Sydowia, 28: 222. 1976 `1974/75´
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 9-II-2000, baixo Pinus, P. Lorenzo e M.
Castro, LOU-Fungi 18835; ibidem, baixo coníferas, LOU-Fungi 18816;
ibidem, 5-IV-2000, baixo Pinus, M. Castro, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
58
Fungi 18818;; ídem, LOU-Fungi 18826; ibidem, 11-VI-2002, P. Lorenzo e
A. Justo, LOU-Fungi 18821; ídem, LOU-18825; ídem, LOU-Fungi 18827;
ídem, LOU-Fungi 18828; ídem, LOU-Fungi 18830; ídem, LOU-Fungi
18831; ídem, LOU-Fungi 18832;; ibidem, 23-IV-2003, entre herbas, en
borde de camiño (proximidad Castanea), LOU-Fungi 18834; ibidem, baixo
Thuja, LOU-Fungi 18833
Especie común e que se recoñece polo sombreiro cónico campanulado e
estriado, ó igoal que o e estipe que tamén pesenta marcada estriación.
En caso de dúbida, identifícase fácilmente polas esporas cruciformes
(NOORDELOS, 2004).
Dentro desta especie diferéncianse tres variedades: E. conferendum var.
conferendum, E. conferendum var. pusillun (que se diferencia,
principalmente, polo seu porte delgado e de pequenas dimensión, e
porque medra sobre madeira podre) e E. conferendum var. incrustatum
(con pigmenteo intracelular na epicutis e incrustante na subpelis).
Distribución en Galicia: Especie citada para as provincias da Coruña e Lugo,
unha soa mención para Pontevedra o que supón a segunda cita
provincial (SOLIÑO, 2004).
Entoloma conferendum var. pusillum (Velen.) Noordel. Persoonia, 10:
450. 1980
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 11-VI-2002, sobre cono de Cupresus,
P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18822; ídem, LOU-Fungi 18824.
Esta variedade diferénciase da tipo polo seu pequeno e delgado porte, e
porque medra sobre madeira en descomposición (NOODELOOS, 1992).
Distribución en Galicia: Primeira cita desta variedade para a Comunidade
Galega.
Catálogo de especies
59
Entoloma rhodopolium (Fr.: Fr.) P.Kumm., Führer Pilzk.: 98. 1871
≡ Agaricus rhodopolius Fr.: Fr., Syst. Mycol., 1: 197. 1821
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 25-X-1997, baixo Pinus, P. Comesaña
e A. Soliño, LOU-Fungi 17680.
Presenta píleo higrófano, estriado por transparencia, de cor parda a gris
parda e estipe branca ou crema pardusca, fibriloso e coa base
tomentosa. Microscopicamente, obsérvanse esporas de 8,0-8,8 x 6,4-7,6
µm e numerosas fíbulas; non presenta cistidios (NOORDELOOS, 1992) (Ver
fig. 4.6).
Distribución en Galicia: Só aparece citado para Galicia na provincia de
Ourense por Garcia Rollán, sen precisar datos (SOLIÑO, 2004).
Figura 9. Entoloma rhodopolium. Esporas (a) e basidios (b)
Flammulina velutipes (Curtis: Fr.) Singer, Lilloa, 22: 307. 1951 '1949' var. velutipes
≡ Agaricus velutipes Curtis: Fr., Syst. Mycol., 1: 119. 1821; Collybia velutipes
(Curtis: Fr.) P.Kumm., Führer Pilkz. 116. 1871
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
60
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-2003, sobre raíces sen precisar,
P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18847.
Taxon que presenta o píleo amarelo, alaranxado ou pardo vermellizo,
concoloro co estipe. Microscópicamente obsérvanse numerosos
pleurocistidios embebidos nunha matriz mucilaxinosa e cutícula tipo
ixotricodermis.
Medra sobre tocóns, ramas e follas caídas de árbores caducifolias, máis raro
en coníferas, ocasionalmente en madeira soterrada (BAS, 1995).
Distribución en Galicia: Especie citada para as catro provincias galegas
(SOLIÑO, 2004).
Ganoderma australe (Fr.) Pat., Bull. Soc. Mycol. France, 5: 67. 1889
≡ Polyporus australis Fr., Elench. fung.: 108. 1828
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 9-II-2000, sobre Eucalyptus, P. Lorenzo
e M. Castro, LOU-Fungi 18094; ibidem, 26-III-2000, sobre madeira sen
precisar, P. Lorenzo, M. Castro e GMG, LOU-Fungi 18095; ibidem, sobre
Cupressus, P. Lorenzo, M. Castro e A. Justo, LOU-Fungi 18093; ibidem,
19-IX-2004, sobre Acacia melanoxylon, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-
Fungi 18674.
Especie que presenta a trama de cor parda escura avermellada, homoxénea,
tubos non separados por zonas da trama; corteza superior con un ancho
maior de 0,5 mm e esporas que superan os 8,5 µm de lonxitude
(RYVARDEN et GILBERTSON, 1993).
Confúndese facilmente con G. applanatum; pero este último presenta unha
costra piléica mais delgada, carne con coloración mais clara e esporas de
menor tamaño (6,0-8,5 µm de lonxitude) (LÓPEZ-PRADA, 2000).
Distribución en Galicia: Especie citada para as provincias de A Coruña, Lugo
e Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Catálogo de especies
61
Gomphidius roseus (Nees.: Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 319. 1838
≡ Agaricus lubricus var. roseus Nees.: Fr., Syst. Mycol., 1: 315. 1821
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, en prado, M. Castro, A. Justo
e P. Lorenzo, LOU-Fungi 17682; ibidem, 29-X-2000, baixo Pinus pinaster,
P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 17681; ibidem, 19-IX-2004, baixo
Pinus e caducifolias, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 18678.
Caracterízase pola coloración vermella do píleo, a cor branca inmutable da
carne. Medra baixo Pinus. Superficialmente podería confundirse cunha
Russula vermella e a miudo asociase con Suillus bovinus (BREITENBACH
et KRÄNZLIN, 1991).
Distribución en Galicia: Taxon ampliamente citado para as catro provincias
galegas (SOLIÑO, 2004).
Gymnopilus hybridus (Bull.: Fr.) Singer, Trab. Mus. Ci. Nat. Barcelona, 15 (Bot. 2): 96. 1933
≡ Agaricus hybridus Bull.: Fr., Syst. Mycol., 1: 239. 1821
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, sobre Pinus, P. Lorenzo e
M. Castro, LOU-Fungi 17683; ibidem, 5-X-2000, sobre conífera sen
precisar, M. Castro, A. Justo e P. Lorenzo, LOU-Fungi 17684.
G. hybridus é similar a G. penetrans, a diferencia macroscópica radica en
que G. hybridus presenta un anel cortiniforme marcado e persistente,
incluso en exemplares maduros. Sen embargo, os cistidios son capitados,
a diferencia de G. penetrans que os presenta en forma de bola (MORENO,
1986; MOSER, 1980).
Distribución en Galicia: Especie citada para as provincias de A Coruña, Lugo
e Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
62
Gymnopilus junonius (Fr.: Fr.) P.D.Orton, Trans. Brit. Mycol. Soc., 43: 176. 1960
≡ Agaricus junonius Fr.: Fr., Syst. Mycol., 1: 244. 1821
= Gymnopilus spectabilis (Fr.) Smith, Mushrooms Nat. Hab.: 471. 1949
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, sobre Eucalyptus globulus,
P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17690; ibidem, 29-X-2000, sobre
tocón de Pinus, P. Lorenzo, LOU-Fungi 17689
Especie facilmente recoñecible polo seu basidioma robusto, de coloracións
amarelo alaranxadas, a miudo cun umbón obtuso moi ancho e estipe
macizo, con fibriñas lonxitudinais pardo alaranxadas, e anel amplio e
membranoso, xeralmente persistente.
Medra en grupos, raramente solitario, en madeira de frondosas e con menor
frecuencia en coníferas (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 2000), incluso durante
o verán.
Distribución en Galicia: Especie ampliamente citada para as provincias de A
Coruña e Pontevedra, en menor número para Lugo e Ourense (SOLIÑO,
2004).
Gymnopilus penetrans (Fr.: Fr.) Murrill, Mycologia, 4: 254. 1912
≡ Agaricus sapineus f. penetrans Fr.: Fr., Syst. Mycol., 1: 239. 1821; A. penetrans
Fr., Observ. Mycol., 1: 23. 1815
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 9-II-2000, sobre rama de Pinus, P.
Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17686; ibidem, 5-XI-1999, sobre banco
de madeira, M. Castro, LOU-Fungi 17685; ibidem, 14-I-2001, baixo
Cupressus, P. Lorenzo, M. Castro e A. Justo, LOU-Fungi 17687; ibidem,
18-II-2001, sobre tocón de Pinus pinaster, P. Lorenzo, LOU-Fungi 17688.
Taxon próximo a G. hybridus, do cal é difícil de separar, incluso
microscopicamente, aínda que a presencia de manchas nas láminas,
Catálogo de especies
63
ausencia de veo ou só moi tenue, ou basidiomas normalmente menos
robustos, poden diferenciar esta especie. Os cistidios en forma de bola, a
diferencia de G. hybridus que os presenta capitados (MORENO, 1986;
MOSER, 1980).
Medra en madeira degradada, ramas e tocóns de coníferas e frondosas
(BREITENBACH et KRÄNZLIN, 2000).
Distribución en Galicia: Especie citada para as catro provincias galegas
(SOLIÑO, 2004).
Gymnopus fusipes (Bull.: Fr.) Gray, Nat. Arr. Brit. Pl., 1: 604. 1821
≡ Agaricus fusipes Bull.: Fr., Syst. Mycol., 1: 120. 1821; Collybia fusipes (Bull.: Fr.)
Quél., Champ. Jura Vosges, 1: 93. 1872-75
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, hábitat sen precisar, B.
Pociña, P. Vázquez e P. Pérez, LOU-Fungi 17675.
A presencia dun estipe retorto e fusiforme, unido as coloracións vermellizas
presentes en todo o basidioma, caracterizan esta especie (ANTONÍN et
NOORDELOOS, 1997).
Carpóforo solitario ou en grupos, con frecuencia profundamente arraigado e
orixinado nun esclerocio negruzco, o redor das raíces de Quercus, máis
raro en Betula, Fagus ou outras caducifolias (NOORDELOOS, 1995). Ó
estar mal arrincada, na colección estudiada non se observa a presencia
desta estrutura.
Distribución en Galicia: Citado para as catro provincias galegas, unha soa
mención para Ourense e outra para Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Heterobasidion annosum (Fr.) Bref., Unters. Gesamtgeb. Mykol., 8: 154. 1889
≡ Polyporus annosus Fr., Syst. Mycol., 1: 373. 1821
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
64
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, en talude, sobre raíces sen
identificar, M. Castro, A. Justo e P. Lorenzo, LOU-Fungi 18097.
Presenta a superficie piléica de cor parda tabaco ou avelá, en principio
tomentosa, co tempo glabra e recuberta dunha cutícula negra,
concentricamente zonada e/ou sulcada. Son caracteres diagnóstico desta
especie a cutícula do píleo, a ausencia de fíbulas nas hifas xenerativas, a
reacción dextrinoide das hifas esqueléticas, así como a presencia de
esporas verrucosas (LÓPEZ-PRADA, 2000).
Parásito de ximnospermas, preferentemente, provoca podremia branca nas
raíces e parte basal do tronco (RYVARDEN et GILBERTSON, 1993) e
ericáceas.
Distribución en Galicia: Especie citada para as catro provincias galegas
(SOLIÑO, 2004).
Hydnum repandum L.: Fr., Syst. Mycol., 1: 397. 1821
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, baixo Pinus pinaster, P.
Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17691; ibidem, 24-XI-1999, J. Varela
Vilariño, hábitat sen precisar, LOU-Fungi 17693; ibidem, 9-II-2000, baixo
Pinus pinaster, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17691; ibidem, 14-I-
2001, baixo Acacia melanoxylon, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi
18099.
Carpóforo que pode alcanzar un tamaño de 5-9 cm de diámetro,
redondeado, ás veces irregular, con coloracións pálidas e himenóforo
constituido por aguillóns decurrentes ó longo do pé.
Pódese confundir con Hydnum rufescens, microscopicamente similar; pero
este último presenta basidioma de menor tamaño, con coloracións
vermellizas ou alaranxadas intensas no píleo, os aguillóns son máis altos
e non decurrentes e o estipe amosa tendencia centrada, non excéntrica
como en H. repandum (PEGLER et al., 1997).
Catálogo de especies
65
Distribución en Galicia: Taxon ampliamente citado para as catro provincias
galegas (SOLIÑO, 2004).
Hygrocybe conica (Schaeff.: Fr.) P.Kumm., Führer Pilzk.: 111. 1871 var. conica
≡ Agaricus conicus Schaeff.: Fr., Syst. Mycol., 1: 103. 182; Hygrophorus conicus
(Schaeff.: Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 331. 1838
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 21-IX-2004, baixo Pinus, P. Lorenzo e
R. Pereira, LOU-Fungi 19010.
Píleo de cor vermella alaranxada, amarelada ou parda verdosa, oscurecendo
coa idade ata negrexar. As láminas son libres, de cor amarelada ou
algunhas veces con tonalidades alaranxadas ou vermellas.
Medra solitario ou en pequenos grupos, en prados, dunas fixas, zonas
pantanosas, bordes de estrada, céspedes e bosques (BOERTMANN, 1995).
Distribución en Galicia: Taxon ampliamente citado para A Coruña e
Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Hygrocybe laeta (Pers.: Fr.) P. Kumm., Führ. Pilzk.: 112. 1871
≡ Agaricus laetus Pers., Observ. Mycol., 2: 48. 1799.
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, sobre Cupressus cf.
lusitanica, P. Lorenzo e M.Castro, LOU-Fungi 17694
Esta especie presenta o píleo hemisférico ou campanulado, de cor
alaranxada pálida, pardo alaranxada, ás veces con tonalidades verdosas.
As láminas son gris pálidas ou brancas e o estipe, cilíndrico, de cor
amarela pálida. As esporas son elipsoides, de 5,6-7,2 x 4,0-4,8 µm, cun
pequeno apéndice hilar e basidios tetraspóricos (Ver fig. 4.7).
Medra solitario ou en pequenos grupos, en bosques, prados ou pantanos
(ARNOLDS in BAS, 1990).
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
66
BON (1976) describe cinco formas que varían en función do tamaño ou
coloracións, caracteres que non consideramos suficientemente firmes
para as diferenciacións infraespecíficas, ó igoal que CANDUSSO (1997).
Distribución en Galicia: Taxon non citado para a Comunidade Galega
(SOLIÑO, 2004).
Figura 10. Hygrocybe laeta. Esporas (a) e basidio (b)
Hygrocybe miniata (Fr.: Fr.) P.Kumm., Führer Pilzk.: 112. 1871 var. miniata
≡ Agaricus miniatus Fr.: Fr., Syst. Mycol., 1: 105. 1821; Hygrophorus miniatus (Fr.:
Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 330. 1838
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, sobre Cupressus cf.
lusitanica, P. Lorenzo e M.Castro, LOU-Fungi 17695.
Píleo avermellado ou alaranxado, decolorándose hacia amarelo. As láminas
son alaranxadas ou vermellas e o estipe alaranxado vermellizo,
lixeiramente mais pálido na base. As esporas son elipsoides ou ovoides,
de 6,0-9,0 x 4,0-6,0 µm, algunhas constrinxidas lateralmente.
Catálogo de especies
67
Medra solitario ou en pequenos grupos, na terra (ARNOLDS in BAS, 1990).
Distribución en Galicia: Taxon citado en tres ocasións para Galicia: unha cita
para A Coruña, outra para Ourense e outra para Pontevedra, o que supón
a segunda cita para esta comunidade (SOLIÑO, 2004).
Hygrophoropsis aurantiaca (Wulfen: Fr.) Maire in Martin-Sans, Empois.
Champ.: 99. 1929
≡ Cantharellus aurantiacus Wulfen: Fr., Syst. Mycol., 1: 318. 1821; Clitocybe
aurantiaca (Wulfen: Fr.) Studer, Hedwigia, 39(6): 1900
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, sobre madeira sen precisar,
A. Justo, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 18264; ibidem, baixo
caducifolias, LOU-Fungi 18264; ibidem, no solo, LOU-Fungi 18265;
ibidem, 29-X-2000, sobre Pinus pinaster, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-
Fungi 18261; ibidem, sobre musgo, LOU-Fungi 18262; ibidem, 19-IX-
2002, baixo Pinus, A. Justo e P. Lorenzo, LOU-Fungi 18260; ibidem, 19-
IX-2004, baixo Pinus sobre madeira, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi
18679
Taxon recoñecible polos basidiomas con píleo alaranxado, láminas de igual
cor, con frecuentes bifurcacións e estipe máis escuro e fibroso.
Algúns autores recollen a posible confusión con Cantharellus cibarius; pero
este último presenta a carne máis consistente, cheiro a pexego e
coloracións máis intensas, ademais de pregues no himenóforo
(BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1991).
Tódalas coleccións estudiadas axústanse ás propostas bibliográficas
consultadas.
Distribución en Galicia: Taxon ampliamente citado para as catro provincias
galegas (SOLIÑO, 2004).
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
68
Inocybe calamistrata (Fr.: Fr.) Gillet, Hyménomycètes: 513. 1876
≡ Agaricus calamistratus Fr.: Fr., Syst. Mycol., 1: 256. 1821
= Inocybe hirsuta (Lasch: Fr.) Quél., Champ. Jura Vosges, 1: 178. 1872-75
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-XI-1999, baixo Pinus pinaster, M.
Castro, LOU-Fungi 17702; ibidem, 19-IX-2004, baixo Pinus, P. Lorenzo e
R. Pereira, LOU-Fungi 18850.
Inocybe calamistrata presenta píleo con tonalidades marrón, pardas,
algunhas veces máis escuras no centro, coa superficie cuberta con
pequenas escamas, ás veces desfiañada, outras lisa. O estipe é subigual
ou atenuado hacia a base, onde acostuma a presentar coloracións azuis
verdosas ou oliváceas e presentar un característico e desagradable
cheiro a pescado.
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas
(SOLIÑO, 2004).
Inocybe cf. inodora Velen., Ceské Houby: 373.1920
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 25-X-1997, baixo Pinus pinaster, P.
Comesaña e A. Soliño, LOU-Fungi 17703.
Taxon que presenta esporas lisas, elípticas ou subamigdaliformes, de 10,5-
13,5 x 5,5-7,0 µm, con pleuro, cheilocistidios e numerosos caulocistidios,
de paredes engrosadas e depósitos cristalinos no ápice. É unha especie
rara que presenta pruina ó longo do pé, carácter que non puidemos
observar no material en seco (KUYPER, 1986).
Debido a falla de caracteres macroscópicos en fresco e que é rara e pouco
común, espérase atopar novo material, que en fresco nos permita
comparar e confirmar esta exsiccata.
Distribución en Galicia: Este taxon non foi citado para a Comunidade Galega
(SOLIÑO, 2004).
Catálogo de especies
69
Inocybe flocculosa (Berk. et Broome) Sacc., Syll. Fung., 5: 768. 1887 var. flocculosa
≡ Agaricus flocculosus Berk. et Broome in Smith, Engl. Fl., ed. 2, 5(2): 97. 1836
= Inocybe lucifuga (Fr.) Quél., Champ. Jura Vosges, 3: 544. 1872-75; I. eutheles
var. pallidipes (Ellis et Everch) R. Heim, Inocybe: 217. 1931
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 25-X-1997, baixo Pinus, P. Comesaña
e A. Soliño, LOU-Fungi 17704.
Inocybe flocculosa é unha especie variable e complexa; de feito STANGL et
VESELSKY in KUYPER (1986) falan de cinco especies distintas neste
complexo, baseándose en diferencias na forma das esporas y
preferencias ecolóxicas. Sen embargo, KUYPER (1986) non conseguiu
confirmar estas observacións.
Baseándonos na clasificación de KUYPER (1986), diferenciamos 3
variedades, en función da coloración das láminas: brancas, pardas ou
ocres na var. flocculosa, brillantes e con coloracións amarelas limón ou
amarelas azafranadas na var. crocifolia e láminas con coloracións
brillantes, alaranxadas, vermellas ou pardo vermellas na var. ferruginea.
A exsiccata estudiada corresponde a variedade tipo, con láminas pardas
escuras, non brillantes e grandes cheilo e pleurocistidios, similares e con
ápices mucilaginosos, non lisos, sin chegar a formar escamas ou
incrustacións.
Distribución en Galicia: Citada nunha ocasión para Pontevedra e tres para A
Coruña; non citada no resto da Comunidade (SOLIÑO, 2004).
Inocybe lacera (Fr.: Fr.) P. Kumm., Führer Pilzk.: 79. 1871 var. lacera
≡ Agaricus lacerus Fr.: Fr., Syst. Mycol., 1: 257. 1821
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, baixo Pinus pinaster, M.
Castro, A. Justo e P. Lorenzo, LOU-Fungi 17705; ibidem, no solo, LOU-
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
70
Fungi 17706; ibidem, baixo Pinus sylvestris, LOU-Fungi 17707.
Especie macro- e microscopicamente moi variable, especialmente na
morfoloxía e dimensións das esporas e dos queilocistidios. Distínguense
duas variedades: var. lanuginosa e var. helobial (STANGL, 1991).
Presenta pleuro- e queilocistidios con grande variabilidade de formas e
dimensións, paredes engrosadas (ata 1,6 µm) e con incrustacións
cristalinas no extremo, non sempre presentes. As esporas, de 12,0-13,6
(16,0) x 4,8-5,6 µm e Q = 2,4-2,5. Todas estas características aproximana
a var. lacera.
Distribución en Galicia: Taxon pouco frecuente, citado para as catro
provincias galegas; unha soa mención para Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Inocybe lanuginosa (Bull.: Fr.) P. Kumm., Fuhrer Pilzk.: 80. 1871 var. lanuginosa
≡ Agaricus lanuginosus Bull.: Fr., Syst. Mycol., 1: 257. 1821
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 24-VII-2002, baixo caducifolias, P.
Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 17272.
Taxon de tamaño medio (1,5-5 cm. de diámetro de píleo; 6,5 x 0,3-0,6 cm.
de estipe), de cor parda escura e coa superficie do píleo aveludado ou
con pequenas escamas, láminas de cor grisáceas ou pardas.
Diferéncianse duas variedades, macroscopicamente moi parecidas, pero que
difiren na forma dos cistidios: con forma variable, de fusiformes a
utriformes na var. lanuginosa, mentras que na var. ovatocystis presenta
cistidios con forma de balón (STANGL, 1991). Ademais, os cistidios son
pouco ou nada ornamentados na var. lanuginosa mentras que na var.
ovatocystis maioritariamente presentan ornamentación (BREITENBACH et
KRÄNZLIN, 2000), por estas razóns optamos pola variedade tipo.
Distribución en Galicia: Taxon non citado para a provincia de Pontevedra, só
dúas mencións galegas para Coruña (SOLIÑO, 2004).
Catálogo de especies
71
Inocybe rimosa (Bull.: Fr.) P. Kumm., Führer Pilzk.: 78. 1871
≡ Agaricus rimosus Bull.: Fr., Syst. Mycol., 1: 258. 1821
= Inocybe fastigiata (Schaeff.) Quél., Champ. Jura Vosges, 1: 180. 1872-75
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, baixo Pinus pinaster, P.
Lorenzo, M. Castro e A. Justo, LOU-Fungi 17708; ibidem, 29-X-2000,
baixo Quercus robur, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 17709.
Non presenta pleurocistidios, os queilocistidios son cilíndricos ou
subfusiformes, lisos, con paredes non engrosadas e sen ornamentacións.
Trátase dun taxon extremadamente variable, sobre todo no relativo a
caracteres macroscópicos, resulta dificil separar variedades e formas
(KUYPER, 1986).
BREITENBACH et KRÄNZLIN (2000) distinguen tres variedades: var. obsoleta,
var. perlata e var. rimosa, microscopicamente moi similares, as principais
diferencias corresponden a caracteres macroscópicos, polo que creemos
necesarios estudos máis minuciosos para clarificar esta clasificación.
Distribución en Galicia: Taxon citado para a A Coruña, Lugo e Pontevedra,
dúas mencións nesta última (SOLIÑO, 2004).
Laccaria amethystina (Huds. →) Cooke, Grevillea, 12: 70. 1887
≡ Agaricus amethystinus Huds. →, Fl. Angl. (Hudson), ed. 2, 2: 612. 1778
= Laccaria amethystea (Bull.) Murrill, N. Amer Fl., 10: 1. 1914
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, en bosque de Castanea
sativa, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17711; ibidem, baixo Pinus
pinaster, LOU-Fungi 17712; ibidem, 29-X-2000, P. Lorenzo e R. Pereira,
LOU-Fungi 17710
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
72
Laccaria amethystina caracterizase facilmente polas coloracións lilacinas, en
especial nas láminas e no estipe. Os exemplares pálidos poden
confundirse con Laccaria laccata (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1991).
MUELLER et VELLINGA (1986, 1990) discuten a controversia que persiste na
literatura sobre o correcto nome deste taxon. A maioría dos traballos
utilizan este nome; sen embargo, MURRILL (1914), DENNIS et al. (1960) e
outros autores máis recentes defenden o nome de L. amethystea
(Bulliard→) Murrill, aínda que o nome dado por Cooke é o primeiro nome
válido (MUELLER, 1992).
Medra sobre coníferas, máis raramente baixo frondosas (VELLINGA in BAS et
al., 1995).
Distribución en Galicia: Taxon ampliamente citado nas catro provincias
galegas (SOLIÑO,2004)
Laccaria bicolor (Maire) P. D. Orton, Trans. Brit. Mycol. Soc., 43: 177. 1960
≡ Laccaria laccata var. bicolor Maire, Publ. Inst. Biol. Aplicada, 3: 84. 1937
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 26-III-2000, hábitat sen precisar, P.
Lorenzo, M. Castro e G.M.G., LOU-Fungi 17713; ibidem, 5-X-2000, baixo
Pinus sylvestris, P. Lorenzo, M. Castro e A. Justo, LOU-Fungi 17714;
ibidem, 29-X-2000, baixo Pinus pinaster, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-
Fungi 17715
Taxon caracterizado polas coloracións violáceas, en fresco, tanto das
láminas como do abundante micelio na base do estipe (MUELLER, 1992).
Medra baixo coníferas, máis raramente en frondosas (VELLINGA in BAS et al.,
1995).
Distribución en Galicia: Taxon ampliamente citado nas catro provincias
galegas (SOLIÑO,2004)
Catálogo de especies
73
Laccaria lateritia Malençon, Bull. Trimestriel Soc. Mycol. France, 82: 189. 1966
= Laccaria fraterna (Cooke et Masee) Pegler, Austral J. Bot. 13: 332. 1956
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-XI-1999, baixo Cryptomeria japonica,
M. Castro, LOU-Fungi 17716; ibidem, baixo Acacia melanoxylon, LOU-
Fungi 17719; idem, LOU-Fungi 17720; ibidem, 9-II-2000, P. Lorenzo e M.
Castro, LOU-Fungi 17717; ibidem, baixo Acacia, LOU-Fungi 17718;
ibidem, 23-XI-1999, entre gramíneas, LOU-Fungi 17726; ídem, LOU-
Fungi 17727; ibidem, baixo Salix cinerea, LOU-Fungi 17728; ibidem, 5-X-
2000, en prado, M. Castro, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 17729;
ibidem, baixo caducifolias, LOU-Fungi 17725; ídem, LOU-Fungi 17724;
ibidem, 9-II-2000, baixo A. melanoxylon, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-
Fungi 17730; ibidem, 29-X-2000, baixo Pinus pinaster, P. Lorenzo e R.
Pereira, LOU-Fungi 17723; ibidem, 12-XI-2000, baixo Acacia
melanoxylon, P. Lorenzo, LOU-Fungi 17722; ibidem, 18-II-2001, LOU-
Fungi 17721
Taxon diferenciable polos basidiomas pardo vermellos, de tamaño medio, en
xeral fortemente estriados por transparencia, e, sobre todo, polos
basidios bispóricos e as esporas globosas e equinuladas (MUELLER,
1992).
Comunmente coñecido como L. fraterna (Cooke et Massee) Pegler, pasou a
denominarse L. lateritia Malençon, xa que o material tipo, Agaricus
fraternus, depositado en Melbourne, non se corresponde cun
representante do xénero Laccaria (LAGO, 2002).
É unha especie micorrícica de amplia distribución, que medra baixo
caducifolias e coníferas (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1991), moi frecuente
no Monte Aloia asociada a Acacia.
Distribución en Galicia: Taxon citado unha vez para a provincia de Lugo e
dúas para Pontevedra, non citado para o resto da Comunidade Galega
(SOLIÑO, 2004)
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
74
Laccaria proxima (Boud.) Pat., Hymènomyc. Eur.: 97. 1887
≡ Clytocybe proxima Boud., Bull. Soc. Bot. France, 28: 91. 1881
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 9-II-2000, baixo Halymiun, P. Lorenzo e
M. Castro, LOU-Fungi 17735
Este taxon recoñécese macroscopicamente polas coloracións pardas
alaranxadas do píleo, láminas pálidas cando xoven e, frecuentemente,
con grosa estriación ó longo do estipe. Microscopicamente, as esporas
elipsoides con unha espiña máis longa na zona apical son características
desta especie.
Diferénciase de L. bicolor pola ausencia de tonalidades lilacinas na base do
estipe e nas lámias e polas esporas máis longas. (VELLINGA in BAS et al.,
1995). E, de L. laccata porque esta última é máis robusta, con coloracións
máis fortes no basidioma, píleo non estriado, levemente escamoso e
esporas finamente espiñosas (MUELLER, 1992).
Distribución en Galicia: Citada unha soa vez para a provincia de Pontevedra,
ampliamente citada para A Coruña e Lugo, en menor número para
Ourense (SOLIÑO, 2004)
Lactarius camphoratus (Bull.: Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 346. 1838
≡ Agaricus subdulcis var. camphoratus Bull.: Fr., Syst. Mycol., 1: 70. 1821
= Lactarius serifluus Fr. var. cimicarius Batsch
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 11-VI-2002, baixo caducifolias, P.
Lorenzo e A. Justo, LOU-fungi 17614; ídem, LOU-Fungi 17612; ídem,
LOU-Fungi 17613; ibidem, baixo Castanea sativa, LOU-fungi 17615;
ídem, LOU-Fungi 17616; ibidem, 25-VI-2002, baixo Cupressus e
Castanea sativa, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 8053; ídem, LOU-
Fungi 16574; ibidem, baixo Castanea sativa, LOU-fungi 5358; ídem,
LOU-Fungi 8058; ibidem, 24-VII-2002, baixo Castanea sativa, P. Lorenzo
e A. Justo, LOU-Fungi 17634; ídem, LOU-Fungi 17636.
Catálogo de especies
75
As características distintivas desta especie son as coloracións pardas
vermellas e violáceas do píleo e estipe, as láminas pardo ocráceas, con
tonalidades rosa violáceas, o particular cheiro a chinche, nos exemplares
frescos e a chicoria queimada en seco, persistente en exsiccata.
Obsérvase a presencia de macrocistidios fusiformes (BASSO, 1999).
A pileipelis é tipo pseudoparenquimático ou epitelio, formada por células
subglobosas, lixeiramente xelificada. A estipitipelis está formada por hifas
subcilíndricas, con disposición paralela; a subcutícula está formada por
esferocistos ordenados ó redor dunha hifa laticífera, formando unha
estrutura típica en forma de “roseta”.
Esta estrutura tamén foi observada no resto das especies estudiadas,
carácter do que non atopamos referencia na bibliografía consultada.
Distribución en Galicia: Taxon non citado para a provincia de Pontevedra,
tres citas para Coruña (SOLIÑO, 2004).
Lactarius deliciosus (L.: Fr.) Gray, Nat. Arr. Brit. Pl., 1: 624. 1821
≡ Agaricus deliciosus L.: Fr., Syst. Mycol., 1: 67. 1821
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-XI-1999, baixo Pinus pinaster, M.
Castro, LOU-Fungi 17599; ibidem, baixo Pinus, R. Pereira e P. Lorenzo,
LOU-Fungi 17600.
Taxon que, segundo BASSO (1999), se identifica facilmente pola coloración
alaranxada viva do látex, inmutable. Presenta estipe corto e
escrobiculado, píleo alaranxado e marcada zonación.
BASSO (1999) diferencia a f. rubescens Schmith, que se caracteriza pola
coloración alaranxada vermelliza do látex, virando a vermella escura co
tempo (nunha hora) e finalmente verde (microscopía e demais caracteres
macroscópicos similares ós da variedade tipo), coincidindo con esta
descrición a colección LOU-Fungi 17600.
Ligado sempre a Pinus, é unha especie ampliamente coñecida pola súa
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
76
comestibilidade, polo que moitas veces, debido a apaña masiva (incluso
nas zonas protexidas), non permite recoller suficiente material para
observar os caracteres propios das variedades e formas dentro deste
taxon complexo.
Distribución en Galicia: Taxon ampliamente citado para as catro provincias
galegas (SOLIÑO, 2004).
Lactarius deliciosus var. atrovirens Blume, Études mycologiques III: Lactaires: 217. 1976
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 27-X-2001, baixo Pinus, R. Pereira e P.
Lorenzo, LOU-fungi 17601.
Esta variedade diferénciase da tipo polo pequeno tamaño do píleo (3-4 cm),
de cor verde escura igual que as láminas e o estipe (BASSO, 1999).
Microscopicamente non se observan diferencias significativas.
Distribución en Galicia: Non existe ningunha mención desta variedade para a
Comunidade Galega, pese a abundancia de citas para o tipo nas catro
provincias, (SOLIÑO, 2004).
Lactarius lacunarum Hora, Trans. Brit. Mycol. Soc. 43: 444, 1960
= Lactarius decipens var. lacunarum Romagn., Bull. Soc. Mycol. France.: 54: 223.
1938
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, entre musgos, P. Lorenzo e
R. Pereira, LOU-Fungi 17602; ibidem, 12-XI-2000, P. Lorenzo, LOU-Fungi
17603.
L. lacunarum presenta coloracións pardo alaranxadas escuras no píleo, látex
branco, virando a amarelo (ó cabo de 2-3 minutos) e sabor acre, non
picante. Medra en lugares húmidos, entre musgos, no sotobosque de
caducifolias, etc.
Pódese confundir con L. tabidus, pero as coloracións do píleo e a cutícula
Catálogo de especies
77
tipo mixta con tendencia a tricodermis neste último, permiten diferencialos
(HEILMANN-CLAUSEN et al., 2000).
Outra posible confusión é con L. decipiens pero este presenta tonalidades
rosadas ou pardo rosadas no píleo, forte cheiro a xeranio sardiñeiro e
medra baixo planifolios, preferentemente Quercus e Castanea (BASSO,
1999).
Distribución en Galicia: Taxon non citado para a Comunidade Galega
(SOLIÑO, 2004).
Figura 11. Lactarius lacunarum. Esporas (a), basidio e cistidios (b) e hifas da
pileipelis (c)
Lactarius mitissimus (Fr.: Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 345. 1838
≡ Agaricus mitissimus Fr.:Fr., Syst. Mycol. I: 69. 1821
= Lactarius aurantiacus sensu auct.
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, en bosque de caducifolias,
P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 17606; ibidem, 27-X-2001, baixo
Quercus robur, LOU-Fungi 17604; ídem, LOU-Fungi 17605.
Taxon que se recoñece principalmente polo píleo seco, de cor pardo
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
78
alaranxada, umbonado ou con papila, látex branco inmutable e sabor
acre, non picante; medrando baixo planifolios (BASSO, 1999). Presenta
unha marcada reacción positiva a sulfovainillina, tinguíndose os cistidios
de cor púrpura.
Distribución en Galicia: Citada para as catro provincias galegas, aínda que
só unha cita para Lugo, Ourense e Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Lactarius rufus (Scop.: Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 347. 1838
≡ Agaricus rufus Scop.: Fr., Syst. Mycol. I: 71. 1821; L. subdulcis var. rufus Gillet,
Hymen. Fr.: 224, 1874
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, baixo Pinus pinaster, P.
Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17619; ibidem, 5-X-2000, baixo Quercus
e Pinus pinaster, M. Castro, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 17618.
Presenta coloracións pardo alaranxadas, cheiro a Scleroderma e látex acre,
moi picante, tras uns segundos.
Atópase xeralmente baixo Picea, aínda que tamén baixo Betula ou Pinus
(BASSO, 1999).
Distribución en Galicia: Taxon pouco citado na nosa Comunidade: tres
mencións para Coruña, dúas para Lugo e unha para Ourense e
Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Lactarius cf. tabidus Fr., Epicr. syst. mycol.: 346. 1838
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, hábitat sen precisar, B.
Pociña, P. Vázquez e P. Pérez, LOU-Fungi 17608; ídem, LOU-Fungi
17620.
Taxon que presenta coloracións ocre alaranxadas no píleo, cun disco oscuro
no centro e marxe lixeiramente estriada, látex branco que vira lentamente
a amarelo e pileipelis tipo pseudoparenquimático (BASSO, 1999).
Catálogo de especies
79
Obsérvase a presencia de esferocistos na estipitipelis, carácter que
presentan só 4 especies do xénero Lactarius: L. lacunarum, L.
oedohyphosus, L. hepaticus e L. tabidus, macroscopicamente moi
parecidas; pero as tres primeiras non presentan hifas engrosadas ou
esferocistos na pileipelis. A inexistencia do hábitat (material non recollido
polo noso equipo), así coma datos non de todo fiables do látex en fresco,
levannos a ser cautos e non confirmar a especie, á espera de apañar
máis material.
Distribución en Galicia: Taxon citado en unha ocasión para a provincia da
Coruña, non citado para o resto da Comunidade (SOLIÑO, 2004).
Lactarius turpis (Weinm.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 335. 1838
≡ Agaricus turpis Weinm., Syll. Pl. Nov., 2: 85. 1828
= Lactarius necator (Pers.: Fr.) P. Karst., Karstenia, 2: 18. 1953; L. plumbeus
(Bull.: Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 339. 1838
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, baixo Thuja, P. Lorenzo e
R. Pereira, LOU-Fungi 17621; ibidem, 27-X-2001, baixo Quercus rubra e
Pinus, LOU-Fungi 17620.
É a única especie europea dentro do subxénero Piperites, sección Atroviridi ,
caracterízase pola coloración negra olivácea, pardo olivácea ou verde-
oscura do píleo, pola reacción positiva con KOH 10% sobre a carne,
virando a púrpura e látex branco, moi picante. Medra baixo Betula ou
coníferas (BASSO, 1999).
Esta especie habitualmente é identificada como L. necator ou L. plumbeus,
nomes incorrectos xa que o material presentado por Bulliard (dúas
láminas) como L. necator corresponde a L. torminosus e a algunha outra
especie próxima, non zonada; L. plumbeus tamén é un nome duvidoso
xa que tampouco se coñece o holotipo.
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
80
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas, duas
mencións para Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Lactarius vellereus (Fr.: Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 340. 1838 var. vellereus
≡ Agaricus vellereus Fr.: Fr., Syst. Mycol., 1: 76. 1821
= L. vellereus (Fr.) Fr. var. velutinus (Bertillon) Bataille, Fl. Mon. Astér.: 35. 1908
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, hábitat sen precisar, B.
Pociña, P. Pérez e P. Vázquez, LOU-Fungi 17607.
Trátase dunha especie común, carnosa e de gran tamaño, con píleo
profundamente deprimido ou infundibuliforme, de cor branca e látex
abundante, branco inmutable. Ó microscopio obsérvanse hifas con
paredes grosas, tanto na pileipelis como na estipitipelis (BASSO, 1999).
BASSO (1999) sinala que a ornamentación esporal é difícil de observar
debido a presencia de verrugas ou algunha cresta moi sutil; en base o
estudo realizado con obxectivo tipo Normarsky (x 1000) observamos
marcados retículos incompletos ou mallas abertas.
A variedade vellereus diferénciase da var. hometii pola inmutabilidade do
látex (este último toma tonalidades liláceas). Ademais o tamaño esporal
varía lixeiramente, non superando as 9 µm de longo na var. hometii.
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas, unha
soa mención para Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Leccinum scabrum (Bull.: Fr.) Gray, Nat. Arr. Brit. Pl., 1: 647. 1821 var. scabrum
≡ Boletus scaber Bull.: Fr., Syst. Mycol., 1: 393. 1821; Krombholziella scabra
(Bull.: Fr.) Maire, Fung. catal.: 46. 1937
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 19-IX-2002, baixo Betula alba, P.
Catálogo de especies
81
Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 17912; ídem, LOU- Fungi 17913; ídem,
LOU-Fungi 18572.
Leccinum scabrum var. scabrum é un taxon moi variable aínda que se
diferencia pola ausencia de tonalidades verdosas na base do estipe e,
con FeSO4, a carne vira a gris azulado, sen trazas verdosas (LANNOY et
ESTADES, 1995).
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas
(SOLIÑO, 2004).
Lentinus conchatus (Bull.: Fr.) Schroet. in Cohn, Krypt. -Fl. Schlesien, 3(1): 555. 1889
≡ Agaricus conchatus Bull.: Fr., Syst. Mycol., 1: 181. 1821; Panus conchatus
sensu J. E. Lange, Fl. agaric. danic., 1: 111. 1935
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, sobre Eucalyptus globulus,
P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17736; ibidem, 26-III-2000, hábitat
sen precisar, M. Castro e P. Lorenzo, LOU-Fungi 18107.
Este taxon presenta o píleo glabro, con tonalidades verdosas ou lilacinas;
láminas concolores co resto do basidioma e pleurocistidios claviformes,
metuloides, de 40-65 µm de longo (BOEKHOUT in BAS et al., 1990).
Distribución en Galicia: Unha única mención deste taxon para a provincia de
Ourense aínda que sen precisar datos (SOLIÑO, 2004).
Lenzites betulina (L.: Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 405. 1838
≡ Daedalea betulina L.: Fr., Syst. Mycol., 1: 333. 1821
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 26-III-2000, sobre madeira sen precisar,
M. Castro e P. Lorenzo, LOU-Fungi 18104.
Trátase dun taxon frecuente e facilmente recoñecible a simple vista pois o
himenóforo é laminar e a superficie do píleo, hirsuta. Sen embargo, sin a
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
82
observación do himenóforo, pode confundirse con exemplares de
Trametes hirsuta. Doadamente atacable por insectos, non foi posible a
conservación da maior parte do material, aínda que ó longo de toda a
mostraxe se recolleron varias exsiccata desta especie.
Medra sobre madeira morta de anxiospermas, causando podremia branca,
máis rara sobre ximnospermas (RYVARDEN et GILBERTSON, 1993).
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas
(SOLIÑO, 2004).
Lepiota aspera (Pers.: Fr.) Quél., Enchiridion: 6. 1886
≡ Agaricus asper Pers.: Fr., Syst. Mycol., 1: 18. 1821
= Lepiota acutescuamosa (Weinm) Gillet var. furcata Kühner, Bull. Trimestriel
Soc. Mycol. France, 52: 210. 1936
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, hábitat sen precisar, B.
Pociña, P. Pérez e P. Vázquez, LOU-Fungi 17737.
Lepiota aspera presenta o píleo cuberto de pequenas escamas agudas, coa
pileipelis formada por células globosas ou elipsoides; as esporas son
dextrinoides, non amiloides e hifas fibuladas.
É un taxon moi variable, xa que as espiñas do píleo poden ser longas sobre
fondo abrancazado ou pequenas sobre fondo marrón. Ocasionalmente
poden aparecer especímenes completamente brancos, con tonalidades
pardas nas escamas ou, máis raramente, pardo rosadas. De tódolos
xeitos, os caracteres microscópicos e o resto das estruturas
macroscópicas permiten identificar esta especie sen problema (VELLINGA
in NOORDELOOS et al., 2001).
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas
(SOLIÑO, 2004).
Catálogo de especies
83
Leucoagaricus barsii (Zeller) Vellinga, Mycotaxon, 76: 431. 2000
≡ Lepiota barsii Zeller, Mycologia, 26: 211. 1934
= Leucoagaricus macrorhizus Locq. ex Horak var. macrorhizus, Syn. Gen. Agar.:
344. 1968
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, baixo Michelia fuscata, P.
Lorenzo, M. Castro e A. Justo, LOU-Fungi 17738.
Taxon mais ou menos robusto, con pileo pardo grisáceo, marxe fibrilosa ou
escuamulosa e anel facilmente desprendible do estipe.
Microscópicamente obsérvanse esporas elipsoides, sen poro xerminativo
e queilocistidios sen incrustacións cristalinas.
Solitario ou en pequenos grupos, saprófito; medra en zonas areosas, bordes
de camiño ou en madeira de caducifolias (NOORDELOOS et al., 2001)
Distribución en Galicia: Taxon citado en dúas ocasións para a provincia de
Lugo, unha soa vez para Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Leucoagaricus melanotrichus (Mal. et Bert.) Trimb., Doc. mycol. 5 (20): 42. 1975 var. melanotrichus
≡ Lepiota melanotricha Mal. et Bert., Fl. Champ. sup. Maroc 1:134. 1970
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 19-IX-2002, baixo Castanea sativa, P.
Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18840.
Leucoagaricus melanotrichus é moi próximo, macroscopicamente, a
Leucocoprinus heinemannii. Caracterízase, principalmente, porque non
presenta píleo estriado, medra baixo restos de caducifolias e coníferas e
ten tonalidades grises escuras na parte inferior do anel e brancas por
riba. Mentras que L. heinemannii ten píleo estriado, medra tipicamente
en invernadoiros e o anel é totalmente branco (VELLINGA in NOORDELOOS
et al., 2001).
Microscopicamente, as características diferenciadoras ente un e outro taxon
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
84
son o tipo de esporas, expresados polo promedio Q, de 1,8-1,85 en L.
heinemannii frente a 1,55-1,65 en L. melanotrichus.
Dentro da especie diferencianse duas variedades: var. melanotrichus, que
presenta o píleo con coloración gris escura e tonalidades purpúreas ou
verdosas no centro, e a var. fuligineobrunneus, con píleo pardo grisáceo
pálido no centro. Os caracteres microscópicos son similares en ambas
(VELLINGA in NOORDELOOS et al., 2001).
Distribución en Galicia: Taxon citado por primeira vez para a Comunidade
Galega (SOLIÑO, 2004).
Leucoagaricus melanotrichus
Leucoagaricus hienemanii
Esporas 5,5-7,0 x 3,5-4,5 µm; Q medio = 1,8-1,85
6,0-9,0 x 3,0-4,5 µm; Q medio = 1,55-1,65
Basidios 17,0-23,0 x 6,5-8,0 µm; sen pseudoparáfisis
14,0-21,0 x 6,5-8,5 µm; rodeados por pseudoparáfisis
Queilocistidios 28,0-50,0 x 7,0-17,0 µm: anchamente cilíndricos
13,0-33,0 x 7,0-11,0 µm; variables, de claviformes a estreitamente utriformes
Anel Branco con tonalidades grises na parte inferior
Totalmente branco
Hábitat Sobre restos de coníferas e caducifolias
En invernadeiros
Táboa 3. Cadro resume dos caracteres diferenciales entre Leucoagaricus
melanotrichus e Leucoagaricus heinemannii.
Catálogo de especies
85
Leucocoprinus brebisonii (Godey ex. Gillet) Locq., Bull. Mens. Soc.
Linn. Lyon, 12: 95. 1943
≡ Lepiota brebisonii Godey in Gillet, Hyménomycètes: 64. 1874
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, baixo Pinus pinaster, P.
Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi 17739; ibidem, 19-IX-2002,
baixo Pinus sylvestris, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18839; ibidem,
baixo Pinus pinaster, LOU-Fungi 18841; ibidem, 19-IX-2004, sobre
madeira, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 18676.
Leucocoprinus brebissonii é identificable no campo polo contraste entre a
zona central, moi escura, sobre o fondo branco do píleo. Medra sobre
madeira, en varios tipos de solos (desde areosos a arxilosos); pero
xeralmente ricos en nutrintes (VELLINGA in NOORDELOOS et al., 2001).
Distribución en Galicia: Taxon citado en dúas ocacións para Coruña e outras
dúas para Pontevedra, ningunha mención no resto da Comunidade
(SOLIÑO, 2004).
Lycoperdon perlatum Pers.: Pers., Syn. meth. fung.: 145. 1801
= Lycoperdon gemmatum Fr., Syst. Mycol., 3: 37. 1829
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 19-IX-2002, baixo Pinus, A. Justo e P.
Lorenzo, LOU-Fungi 18844.
É a especie mais frecuente e polimorfa do xénero. Parécese moito a L.
nigrescens pero éste posee espiñas negruzcas, curvadas e carece de
restos de esterigmas (CALONGE, 1998).
Distribución en Galicia: Especie citada ampliamente para as catro provincias
galegas (SOLIÑO, 2004).
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
86
Lycoperdon umbrinum Pers.: Pers., Syn. meth. fung.: 147. 1801
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 27-X-2001, baixo Acacia, P. Lorenzo e
R. Pereira, LOU-Fungi 18813.
Lycoperdon umbrinum presenta gran parecido con L. lambinonii, L.
atropurpureum e L. molle; pero estes presentan as esporas fortemente
verrucosas, mentras que as de L. umbrinum son sublisas. Outra especie
semellante é L. nigrescens, pero ten o peridio reticulado trala caída das
espiñas (CALONGE, 1998).
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas
(SOLIÑO, 2004).
Macrolepiota procera (Scop.: Fr.) Singer, Pap. Michigan Acad. Sci., 32:
141. 1946
≡ Agaricus procerus Scop.: Fr., Syst. Mycol., 1: 20. 1821; Lepiota procera (Scop.:
Fr.) Quél., Champ. Jura Vosges, 1: 70. 1972
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, en prado, P. Lorenzo, A.
Justo, e M. Castro, LOU-Fungi 17740; ibidem, 19-IX-2004, P. Lorenzo e
R. Pereira, LOU-Fungi 18680; ídem, LOU-Fungi 18681
Taxon confundible con Macrolepiota permixta, con basidiomas de gran
tamaño, píleo con escamas pardas sobre fondo branco e estipe que se
avermella ó frotalo.
As coleccións LOU-Fungi 18680 e LOU-Fungi 18680 presentan basidios
bispóricos, carácter que non aparece reflexado en VELLINGA (in
NOORDELOOS et al., 2001); pero sí en CANDUSSO et LANZONI (1990).
Distribución en Galicia: Citada para as catro provincia galegas (SOLIÑO,
2004)
Catálogo de especies
87
Megacollybia platyphylla (Pers.: Fr.) Kotl. et Pouzar, Ceska Mycol., 26: 220. 1972
≡ Agaricus platyphyllus Pers.: Fr., Syst. Mycol., 1: 117. 1821; Collybia platyphylla
(Pers.: Fr.) Quél., Champ. Jura Vosges, 1: 93. 1872-75; Oudemansiella
platyphylla (Pers.: Fr.) M. M. Moser, Kl. Krypt. Band II/b2, 5 Aufl.: 156. 1983
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-IV-2003, en prado, P. Lorenzo e A.
Justo, LOU-Fungi 18285.
Recoñecible polo píleo pardo, radialmente fibriloso, estipe abrancazado e
presencia de grandes cordóns miceliares (rizomorfos) na base
(BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1991).
Distribución en Galicia: Taxon citato para as catro provincias galegas
(SOLIÑO, 2004)
Mycena amicta (Fr.) Quél., Champ. Jura Vosges, 2: 243. 1872-75
≡ Agaricus amictus Fr., Syst. Mycol., 1: 141. 1821
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, baixo Pinus pinaster, P.
Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi 18590; ibidem, sobre piña,
LOU-Fungi 18591
Mycena amicta presenta a base do pé, así como a marxe do píleo, con
tonalidades azuladas ou verdosas. Ás veces esta coloración tamén se
pode observar no borde das láminas.
Medra sobre residuos leñosos, sobre acículas e estróbilos en
descomposición, no litoral (Pinus pinea, P. pinaster) e no interior (Picea
abies, Fagus, Abies alba) (ROBICH, 2003).
Distribución en Galicia: Taxon citado unha soa vez para a provincia da
Coruña; segunda cita para a Comunidade Galega e primeira para
Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
88
Mycena capillaripes Peck, Rep. (Annual) New York State Mus. Nat. Hist., 41: 63. 1888
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, baixo Pinus pinaster, P.
Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi 18593.
Taxon recoñecible no campo pola coloración pardo rosada da marxe das
láminas. Esta particularidade é ben visible en exemplares novos e,
parcialmente visible, na zona externa das láminas en exemplares adultos,
tamén pode faltar.
Presentan queilocistidios fusiformes ou ventricosos, co ápice redondeado
con contido de rosado a pardo rosado sobre esta zona emerxente. As
hifas da pileipelis conteñen pigmento intracelular pardo amarelo ou pardo
pálido, con numerosas excrecencias, ramificadas, ás veces coraloides
(ROBICH, 2003).
Distribución en Galicia: Segunda cita para a Comunidade Galega e primeira
para Pontevedra, xa que anteriormente só fora mencionada para a
provincia de Lugo (SOLIÑO, 2004).
Mycena clavicularis (Fr.) Gillet, Hyménomycètes: 257. 1874
≡ Agaricus clavicularis: Fr., Syst. Mycol., 1: 158. 1821
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, baixo Pinus pinaster, M.
Castro, A. Justo e P. Lorenzo, LOU-Fungi 18592.
Mycena clavicularis presenta a base do estipe en forma de disco, con
vellosidades branco amarelentas, as láminas lixeiramente decorrentes e
medra sobre resíduos en descomposición, restos e acículas de Pinus,
entre outros. Con tempo húmido, tanto estipe como píleo son visguentos,
lubricados.
Mycena vulgaris é unha especie próxima; pero presenta a cutícula do píleo
facilmente separable, cistidios non claviformes, co extremo apical
Catálogo de especies
89
ramificado e con excrecencias ramificadas, formando densas masas
coraloides (ROBICH, 2003).
Distribución en Galicia: Taxon non citado para a Comunidade Galega
(SOLIÑO, 2004).
Mycena epipterygia (Scop.: Fr.) Gray, Nat. Arr. Brit. Pl., 1: 619. 1821 var. epipterygia
≡ Agaricus epipterygius Scop.: Fr., Syst. Mycol., 1: 155. 1821
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 27-X-2001, baixo Thuja plicata, P.
Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 18598.
Taxon que se caracteriza polos basidiomas esbeltos, con coloracións
amarelas e superficie visguenta. Microscopicamente observase a trama
dextrinoide, as esporas amiloides e os queilocistidios coraloides, sen
presencia de pleurocistidios; as hifas da pileipelis rematan en elementos
irregulares, ramificados, inmersas nunha matriz mucilaxinosa
(BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1991; ROBICH, 2003).
ROBICH (2003) diferencia nove variedades desta especie, caracterizándose a
var. epipterygia polo píleo de amarelo a amarelo grisáceo, coa zona
central parda pálida, ou parda grisácea; o estipe é amarelo, fráxil e as
esporas subcilíndricas con contido granuloso. Xeralmente presenta
basidios tetraspóricos, máis raramente bispóricos.
Distribución en Galicia: Taxon citado nas catro provincias galegas; segunda
cita para Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Mycena galericulata (Scop.: Fr.) Gray, Nat. Arr. Brit. Pl., 1: 619. 1821 var. galericulata
≡ Agaricus galericulatus Scop.: Fr., Syst. Mycol., 1: 143. 1821
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-XI-1999, baixo Acacia melanoxylon,
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
90
M. Castro, LOU-Fungi 18587; ibidem, sobre madeira sen precisar, LOU-
Fungi 18588; ibidem, 29-X-2000, sobre madeira, P. Lorenzo e M. Castro,
LOU-Fungi 18596; ibidem, 27-X-2001, baixo Cupressus, P. Lorenzo e R.
Pereira, LOU-Fungi 18601; ibidem, sobre madeira de Chamaecyparis,
LOU-Fungi 18599.
Mycena galericulata é unha especie común e moi variable, case sempre ben
caracterizada polo estipe subcartilaxinoso, ás veces elástico e rematado
nunha especie de pseudoraíz, xeralmente corta e engrosada (ROBICH,
2003).
Presenta basidios bispóricos e monospóricos, con longos esterigmas (10-15
µm). Aínda que a bibliografía consultada indica que é menos frecuente a
presencia de basidios tetraspóricos, todas as coleccións estudiadas
(excepto a LOU-Fungi 18587) presentan este tipo con esterigmas cortos
(menores de 4 µm).
Na base das láminas presenta pequenas estriacións ou surcos e láminas
intervenadas sobre o fondo do píleo.
Distribución en Galicia: Taxon citado por primeira vez para a provincia de
Pontevedra, presente no resto da Comunidade (SOLIÑO, 2004).
Mycena galopus (Pers.: Fr.) P. Kumm., Führer Pilzk.: 108. 1871 var. galopus
≡ Agaricus galopus Pers.: Fr., Syst. Mycol., 1: 148. 1821; Mycena galopoda
(Pers.: Fr.) Quél., Champ. Jura Vosges, 1: 107. 1872-75
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, sobre follas de Acacia, P.
Lorenzo e R. Pereira, LOU-fungi 18603; ibidem, 19-IX-2004, sobre
acículas de Pinus, LOU-Fungi 18664; ibidem, baixo caducifolias, LOU-
Fungi 18672.
Taxon recoñecible no campo porque segrega látex branco ó romper, tanto no
estipe como no píleo ou láminas.
Catálogo de especies
91
Na colección LOU-Fungi 18603 non se anotaron datos en fresco do látex,
pero o tamaño das esporas (maiores de 9 µm), os longos cistidios de
fusiformes a lageniformes con ápice engrosado e mucronado, e as
numerosas hifas laticíferas do estipe e do píleo, son características
microscópicas suficientes para a súa identificación (ROBICH, 2003).
Distribución en Galicia: Taxon citado por segunda vez para a provincia de
Pontevedra, presente no resto da Comunidade (SOLIÑO, 2004).
Mycena inclinata (Fr.) Quél., Champ. Jura Vosges, 1: 105. 1872-75
≡ Agaricus inclinatus Fr., Epicr. syst. mycol.: 107. 1838
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, sobre tocón sen precisar,
P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 18586; ibidem, 27-X-2001, sobre
madeira de Acacia melanoxylon, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi
18600.
Especie cespitosa, medra en grupos máis ou menos numerosos e partindo
dunha mesma base. O estipe é de cor variable, coa base pardo rosada e
pequenos pelos branquiños, remata nunha pequena pseudoraíz. Cheiro
forte e desagradable, incluso en seco.
M. inclinata é unha especie moi próxima a M. maculata, da cal se diferencia
porque presenta crecemento cespitoso, píleo sen máculas oxidadas,
estipe branco con tonalidades pardas ou pardo rosadas, escuras na parte
superior, láminas brancas e cheiro desagradable (Ver táboa 4.3).
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas;
segunda cita para Pontevedra (SOLIÑO, 2004)
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
92
Mycena inclinata Mycena maculata
Basidioma cespitoso gregario ou fasciculado
Píleo cutícula lisa, sen manchas cutícula con manchas oxidadas
Estipe branco na parte superior, pardo-vermellizo a escuro no resto
grisáceo na parte superior, pardo oxidado no resto
Láminas brancas crema-pardas, con tonalidades grises ou rosadas
Sabor/ Cheiro fariñento / rancio, desagradable rafanoide/ indistinto
Esporas 8,0-11,0 x 5,0-6,0 (8,0) µm 8,0-10,0 x 5,0-6,0 µm
Basidios 27,0- 40,0 x 7,5-10,0 µm 30,0- 40,0 x 7,5-8,05µm
Queilocistidios 25,0- 35,0 x 8,0-12,0 µm; numerosos, globosos-cilíndricos a fusiformes
13,0- 40,0 x 6,0-1210 µm; claviformes
Táboa 4. Cadro resume dos caracteres diferenciales entre Mycena inclinata e
Mycena maculata.
Mycena leptocephala (Pers.: Fr.) Gillet, Hyménomycètes: 267. 1874
≡ Agaricus alcalinus var. leptocephalus Pers.: Fr., Syst. Mycol., 1: 143. 1821
= Mycena chlorinella (J. E. Lange) Singer, Ann. Mycol., 34: 430. 1936
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 19-IX-2002, sobre madeira sen
precisar, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18620.
Mycena leptocephala presenta o píleo cónico, surcado ou estriado por
transparencia, de cor grisácea a parda, máis escuro no centro e coa
Catálogo de especies
93
marxe clara; as láminas son branco grisáceas, coa marxe pálida. O estipe
presenta coloracións pardo grisáceas, coa base debilmente aveludada.
Obsérvanse cistidios fusiformes, máis ou menos lisos e con dúas ou tres
prolongacións irregulares no ápice. As hifas do estipe son subcilíndricas,
algunhas con excrecencias, e os caulocistidos presentan formas variables
(ROBICH, 2003).
Distribución en Galicia: Segunda cita galega e primeira para Pontevedra, xa
que antes só fora citada para a provincia de Lugo (SOLIÑO, 2004).
Mycena maculata P. Karst., Meddelanden Soc. Fauna Fl. Fennica, 16: 89. 1889
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 27-X-2001, sobre madeira de
Chamaecyparis, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 18597.
Taxon que medra de xeito gregario, estilizado e fráxil. As láminas
mánchanse con motas oxidadas a pardo. A marxe do píleo está
fortemente estriada, o estipe é de cor claro cara o ápice, pardo escuro no
resto e pubescente na base.
Figura 12. Mycena inclinata. Esporas (a), basidio (b) e hifas da caulopelis (c)
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
94
Pódese confundir con facilidade con Mycena inclinata (Ver táboa 4.3).
Distribución en Galicia: Taxon non citado para a Comunidade Galega
(SOLIÑO, 2004)
Mycena mirata (Peck.) Sacc., Sylloge Fungorum, 5: 290. 1887
≡ Agaricus miratus Peck, Bull. Buffalo Soci. Nat. Sc., 1: 48. 1873
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, sobre madeira, A. Justo, P.
Lorenzo e M. Castro, LOU-fungi 18589.
Polos caracteres macroscópicos e, principalmente, polo tipo de cistidios, de
claviformes a piriformes, recubertos de excrecencias sutiles, encádrase
dentro da sección Filipedes (Fr.) Quél.
Presenta o píleo cónico, pruinoso e con coloracións pardas, máis ou menos
crema, con reflexos vermellos ou rosados, máis escuro no centro; as
láminas son branquiñas, con tonalidades crema ou grises e borde branco.
O estipe é de cor pardo crema, traslúcido, con pelos radiais brancos na
base.
Mycena mirata diferénciase microscopicamente de M. metata porque esta
última presenta queilocistidios moi grandes (normalmente entre 60-90
µm) e as hifas da pileipelis son anchas (1,5-5 µm) (ROBICH, 2003).
Medra illada ou gregaria, en grupos de numerosos exemplares, sobre
residuos leñosos, ramas, acículas, follas e outros restos de Alnus,
Arbutus, Picea, Populus, Quercus, etc., ou entre musgos (ROBICH, 2003).
Distribución en Galicia: Taxon non citado para a Comunidade Galega
(SOLIÑO, 2004)
Mycena seynii Quél., Bull. Soc. Bot. France, 23: 351. '1876' 1877
≡ Mycena seynesii Quél., Sylloge Fungorum, 5: 256. 1887
Catálogo de especies
95
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, sobre piña de Pinus pinaster,
P. Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi 18602; ibidem, 19-IX-2002,
sobre piña, A. Justo e P. Lorenzo, LOU-Fungi 18621; ibidem, 19-IX-2004,
sobre piña de Pinus pinaster, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 18671.
Taxon que se recoñece pola cor do píleo (rosa lilacina), os bordes da lámina
están finamente listados de rosa e medra sobre estróbilos de Pinus
(ROBICH, 2003).
Presenta esporas de gran tamaño (11-13 (-15) x 6-7 µm), sen presencia de
pleurocistidios e as hifas, tanto do píleo coma do estipe, conteñen
granulacións escuras.
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas
(SOLIÑO, 2004)
Panaeolus semiovatus (Sowerby: Fr.) S.Lundell et Nannf., Fungi Exsicc. Suecici, 11-12: 14. 1938
≡ Agaricus semiovatus Sowerby: Fr., Syst. Mycol., 1: 300. 1821
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 19-IX-2002, sobre excremento de
cabalo, A. Justo e P. Lorenzo, LOU-Fungi 17748.
Medra solitario ou en pequenos grupos, sobre excremento de cabalo, ovella
ou vaca (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1995).
É moi variable na talla, depende probablemente da disponibilidade de
nutrintes. Recoñécese facilmente pola presencia dun marcado anel e
esporas de gran tamaño (17,0-18,0 x 9,0-12,0 µm) (WATLING et
GREGORY,1987).
Distribución en Galicia: Só unha mención deste taxon na Coruña, o que
supón a primeira cita para Pontevedra e segunda para a Comunidade
Galega (SOLIÑO, 2004).
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
96
Paxillus involutus (Batsch: Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 317. 1838
≡ Agaricus involutus Batsch.: Fr., Syst. Mycol., 1: 270. 1821
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-XI-1999, baixo Pinus, M. Castro,
LOU-Fungi 17759; ibidem, 23-XI-1999, en bosque de Quercus robur e
Castanea sativa, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17757; ibidem,
baixo Eucalyptus globulus, LOU-Fungi 17749; ibidem, 9-II-2000, baixo
Pinus, LOU-Fungi 17758; ibidem, 5-X-2000, baixo caducifolias, P.
Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi 17752; ibidem, baixo
Cupressus, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 17750; ibidem, 29-X-
2000, baixo Thuja, LOU-Fungi 17751; ibidem, sobre musgo e rocha, LOU-
Fungi 17753; ibidem, 27-X-2001, baixo Castanea, LOU-Fungi 17754;
ibidem, en prado, LOU-Fungi 17755; ibidem, baixo Pinus pinaster, LOU-
Fungi 17756.
Taxon abondoso que se identifica fácilmente polo hábitat non lignícola e os
basidiomas pardos cas marxes involutas, láminas amarelas bifurcadas,
con anastomose lateral, que se manchan de pardo ó roce ou na vellez e
fácilmente separables da carne.
Paxillus rubicundulus é unha especie europea próxima, que se diferencia de
P. involutus polo menor rango esporal e o hábitat (micorrícico de Alnus)
(BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1991).
Distribución en Galicia: Ampliamente citado para as catro provincia galegas
(SOLIÑO, 2004)
Peniophora violaceolivida (Sommerf.) Massee, Linn. Soc. Bot. Journ. 25: 152, 1890
≡ Thelephora violaceolivida Sommerf., Suppl. Fl. Lapp.: 283,1826
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, sobre Acacia, M. Castro, A.
Justo e P. Lorenzo, LOU-Fungi 18128
Catálogo de especies
97
Taxon que presenta a superficie do basidioma lisa ou lixeiramente rugosa,
de cor gris violácea en fresco, logo en seco con tonalidades ocre
grisáceas (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1986). A marxe é indefinida, aínda
que se pode observar un estreito borde branco (sobre todo cando medra
sobre Populus), fimbriado cara a periferia (á lupa) (ERIKSSON et al., 1978).
Foi nos exemplares novos onde observamos este reborde branquiño.
Os cistidios son claviformes ou subcilíndricos, con incrustacións cristalinas
cara o ápice e reaccionan positivamente á sulfovainillina. Presenta un
sistema hifal monomítico, con hifas fibuladas e con coloracións pardo
ocráceas no interior.
Distribución en Galicia: Non citado para Galicia (SOLIÑO, 2004)
Figura 13. Peniophora violaceolivida. Esporas (a), basidio (b) e cistidio (c)
Phellinus torulosus (Pers.) Bourdot et Galzin, Bull. Trimestriel Soc. Mycol. France, 41: 191. 1925
≡ Polyporus torulosus Pers., Mycol. eur., 2: 79. 1825
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 26-III-2000, sobre Acacia melanoxylon,
M. Castro, P. Lorenzo e G.M.G., LOU-Fungi 17109.
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
98
A pesar da enorme variabilidade morfolóxica desta especie, a presencia da
marxe estéril de cor canela, os poros de cor pardo vermella e a
abundancia de setas no himenio caracterizan facilmente este taxon
dentro do xénero Phellinus (MELO,1983).
Presenta un sistema hifal dimítico, formado por hifas xenerativas de 2-3 µm
de ancho e paredes delgadas e hifas esqueléticas, con paredes
engrosadas. É un taxon abondoso que medra principalmente sobre
anxiospermas, provocando a sua podremia vermelha.
RYVARDEN et GILBERSON (1994) sinalan un intervalo esporal para esta
especie de 4,0-6,0 x 3,0-4,0 µm; sen embargo na nosa colección alcanza
as 7,0 µm de longo (5,0-7,0 x 3,0 µm).
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas
(SOLIÑO, 2004).
Pisolithus arhizus (Scop.: Pers.) Rauschert, Z. Pilzk. 25: 51. 1959
≡ Scleroderma arhizon Scop.: Pers., Syn. meth. fung.: 152. 1801
= Pisolithus tinctorius (P.Micheli: Pers.) Cooker et Couch, Gast. East. USA et
Canada: 170. 1928
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 19-IX-2004, en camiño, R. Pereira e P.
Lorenzo, LOU-Fungi 18848.
Taxon facilmente identificable polos basidiomas globosos ou claviformes, en
xeral con longos pseudoestipes, a miúdo enterrados no sustrato, e pola
gleba distribuída no seu interior en pseudoperidiolos con coloracións
amarelas ou violáceas, e incluso negruzcas.
As esporas son globosas ou subglobosas, de cor pardo ocráceo, de 8,0-9,0
µm de diámetro e ornamentadas con numerosas espiñas de 0,5-1,5 µm
de longo.
Catálogo de especies
99
Trátase dun taxon micorrícico de coníferas ou frondosas que medra en solos
areosos ó longo de todo o ano, se as condicións climáticas son
favorables (CALONGE, 1998).
Distribución en Galicia: Especie citada para as catro provincias galegas
(SOLIÑO, 2004).
Pleurotus ostreatus (Jacq.: Fr.) P. Kumm., Führer Pilzk.: 105. 1871
≡ Agaricus ostreatus Jacq.: Fr., Syst. Mycol., 1: 182. 1821
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 26-III-2000, sobre madeira de
caducifolia sen precisar, M. Castro e P. Lorenzo, LOU-Fungi 18258.
Taxon autóctono, ampliamente cultivado e comercializado. O píleo ten forma
de abano, convexo, coa marxe involuta cando novo, pardo grisáceo en
fresco, máis claro ó secarse, lixeiramente pubescente no centro, ás veces
con escamiñas cara a marxe. Láminas decurrentes, crema ou pardo
ocráceas cando novas, logo grisáceas. Estipe ausente ou moi reducido,
excéntrico ou lateral e recuberto de peliños brancos.
Distribución en Galicia: Aínda que está citado para as catro provincias
galegas, o número de citas é escaso. Só dúas citas para Pontevedra
(SOLIÑO, 2004), probablemente por tratarse dunha especie comestible de
boa calidade e presentar unha distribución preferentemente
mediterránea.
Plicaturella panuoides (Fr.: Fr.) Rauschert, Nova Hedwigia, 54(1-2): 225. 1992
≡ Agaricus panuoides Fr.: Fr., Syst. Mycol., 1: 273. 1821; Paxillus panuoides
(Quél.) Konrad et Maubl., Icon. select. fung., 6: 445. 1930
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, sobre tocón de conífera, P.
Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17803.
Especie que se caracteriza pola presencia dun píleo tomentoso e pouco
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
100
carnoso, carente de estipe, caracteres que o separan do xénero Paxillus.
Morfoloxicamente pode confundirse con representantes dos xéneros
Panus, Hohenbuehelia, Lentinellus ou Phylloptopsis, pero a anastomose
basal das láminas, a facilidade coa que se separan da trama e o estudo
microscópico non deixa lugar a dúbidas (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1991).
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas
(SOLIÑO, 2004).
Pluteus atromarginatus (Singer) Kühner, Bull. Mens. Soc. Linn. Lyon, 4: 51. 1935
≡ Pluteus cervinus var. atromarginatus, Singer, Z. Pilzk., 4: 40. 1925
= Pluteus tricuspidatus Velen, Novit. Mycol.: 143. 1939
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 11-XI-2000, sobre tocón de Pinus, P.
Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18277.
Taxon que se recoñece pola cor escura do píleo, borde da lámina escuro e
pleurocistidios metuloides (con 2-5 proxeccións apicais) (ORTON, 1986).
Pileipelis tipo cutis, con hifas de 10-30 µm de ancho. Fíbulas presentes no
himenio e pelis.
Distribución en Galicia: Só citado para Galicia en dúas ocasións, ámbalas
dúas en Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Psathyrella candolleana (Fr.: Fr.) Maire ex Maire et Werner, Mem. Soc. Sci. Nat. Maroc, 45: 112. 1937
≡ Agaricus candolleanus Fr.: Fr., Syst. Mycol., 1: 296. 1821
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 19-IX-2002, sobre madeira queimada,
P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18579.
Catálogo de especies
101
Taxon que presenta píleo amarelo alaranxado, con láminas rosadas escuras,
ó fin grises, e medra, xeralmente, sobre madeira queimada, en parques,
bordes de camiños,. . .
Presenta unha enorme variabilidade macroscópica, polo que é frecuente
atopar numerosos sinónimos na bibliografía (KITS VAN WAVEREN, 1985).
Os principais caracteres diferenciadores desta especie son os basidiomas
relativamente pequenos e os queilocistidios utriformes e, moi a miudo, a
presencia de restos do veo na marxe do píleo (KITS VAN WAVEREN, 1985;
BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1995).
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas,
ampliamente na Coruña e Pontevedra (SOLIÑO, 2004)
Psathyrella gracilis (Pers.: Fr.) Quél., Champ. Jura Vosges, 1: 152. 1872-75
≡ Agaricus gracilis Pers.: Fr., Syst. Mycol., 1: 299. 1821
= Psathyrella caudata (Fr.) Quél., Champ. Jura Vosges, 1: 258. 1872-75
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 25-X-1997, baixo Pinus, P. Comesaña
e A. Soliño, LOU-Fungi 17760.
Especie próxima a Psathyrella pseudogracilis, da que se diferencia
microscopicamente polos seus longos pleuro- e queilocistidios
lageniformes (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1995).
O basidioma grácil, con estipe moi esbelto e pilosidade na base, que
ademais é lixeiramente radicante, son caracteres macroscópicos
distintivos desta especie (KITS VAN WAVEREN, 1985). Este autor diferencia
cinco formas, categoría taxonómica pouco relevante en fungos; sen
embargo polas características que indica, a colección estaría dentro da f.
gracilis.
Distribución en Galicia: Só dúas mencións en Galicia, unha para Coruña e
outra para Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
102
Psathyrella olympiana A. H. Sm., Contr. Univ. Michigan Herb. 5: 36. 1941
≡ Drosophila olympiana (A. H. Sm.) Kühner et Romagn., Fl. Anal. Champ. Sup.:
369.
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, sobre solo, P. Lorenzo e R.
Pereira, LOU-Fungi 17761.
Taxon da sección Spadiceae, caracterizado polo píleo higrófano de cor
pardo, ornamentado con fibriñas brancas procedentes do veo, estipe con
copos brancos e presencia de cistidios característicos, con paredes
engrosadas e incrustacións cristalinas no ápice (KITS VAN WAVEREN, 1985;
BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1995). Os pleurocistidios presentan tonalidades
lixeiramente rosadas e con KOH (5%) perden as incrustacións cristalinas,
mentras que con hidróxido amónico as conservan.
Con NH3 (10%), as esporas adquiren coloracións pardo acastañadas,
diferenciándose unha ou dúas gútulas no seu interior.
Distribución en Galicia: Taxon non citado para Galicia (SOLIÑO, 2004)
Figura 14. Psathyrella olympiana. Esporas (a), basidio (b) e cistidio (c)
Catálogo de especies
103
Psathyrella spadiceogrisea (Schaeff.) Maire, Mem. Soc. Sci. Nat. Maroc, 45: 112. 1937
≡ Agaricus spadiceogriseus Schaeff., Fung. Bavar. Palat. nasc., 4: 59. 1774
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, hábitat sen precisar datos,
B. Pociña, P. Vázquez e P. Pérez, LOU-Fungi 17762
Taxon moi variable, tanto macro- como microscopicamente, do que se
describiron numerosas formas. Pode confundirse con Psathyrella
candolleana; pero distínguese por carecer de veo ben conformado e a
presencia de pleurocistidios (KITS VAN WAVEREN, 1985; BREITENBACH et
KRÄNZLIN, 1995).
Distribución en Galicia: Taxon citado dúas veces para Coruña e unha en
Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Psilocybe aurantiaca (Cooke) Noordel., Persoonia, 16: 128. 1995
≡ Agaricus squamosus f. aurantiacus Cooke, Handb. Brit. Fung., ed 2: 199. 1887;
Stropharia aurantiaca (Cooke) Imai, J. Fac. Agric. Hokkaido (Imp.) Univ., 43:
267. 1938
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, baixo Pinus pinaster, A.
Justo, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 18575
Taxon recoñecible polas coloracións vermellizas alaranxadas do píleo, con
láminas gris pálido ou amarelo grisáceo e restos do veo anuliforme de cor
branquiña no estipe e, con certa frecuencia, no píleo preto do borde.
Presenta esporas de gran tamaño, (9,0)-10,0-13,5 x 5,5-8,0 µm, e os
pleurocistidios son abondosos, claviformes (ás veces mucronados) con
paredes engrosadas (NOORDELOOS in BAS et al., 1999).
É unha especie saprófita con preferencia por resto leñosos de frondosas e
coníferas, frecuente en parques, xardíns e formacións arbóreas.
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
104
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas
(SOLIÑO, 2004)
Psilocybe fascicularis (Huds.: Fr.) Noordel., Persoonia, 16: 128. 1995
≡ Agaricus fascicularis Huds.: Fr., Syst. Mycol., 1: 288. 1821; Hypholoma
fasciculare (Huds.: Fr.) P. Kumm., Führer Pilzk.: 72. 1871
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-XI-1999, sobre Acacia melanoxylon,
M. Castro, LOU-Fungi 17698; ibidem, sobre banco de madeira, LOU-
Fungi 17701; ibidem, 23-XI-1999, sobre Eucalyptus globulus, M. Castro e
P. Lorenzo, LOU-Fungi 17699; ibidem, sobre Salix cinerea, LOU-Fungi
17700; ibidem, 26-III-2000, sobre madeira sen precisar, M. Castro, P.
Lorenzo e G.M.G., LOU-Fungi 17696; ibidem, hábitat sen precisar, LOU-
Fungi 17697; ibidem, 5-X-2000, sobre madeira, P. Lorenzo, A. Justo e M.
Castro, LOU-Fungi 17694; ibidem, 29-X-2000, sobre tocón, P. Lorenzo e
R. Pereira, LOU-Fungi 17695; ibidem, 23-IV-2003, sobre madeira sen
precisar, P. Lorenzo e A. Justo, 18282.
Taxon fácilmente recoñecible polas frutificacións densamente fasciculadas,
as coloracións amararelas sulfúreas, pardo amarelas ou pardo
alaranxadas cara o centro do píleo, láminas verdosas, con estipe moi
amarelo e sabor extremadamente amargo.
NOORDELOOS in BAS et al. (1999) diferencia a var. pusilla desta especie tipo,
caracterizada principalmente por unha talla do carpóforo menor e láminas
moi apretadas, características non atopadas nas coleccións estudadas.
Distribución en Galicia: Taxon ampliamente citado para as catro provincias
galegas (SOLIÑO, 2004).
Psilocybe hepatochrous (Berk.) M. Lago-Álvarez et M.L. Castro, Fungi
non delineati 27: 69. 2004
≡ Agaricus hepatochrous Berk., London J. Bot., 7: 574. 1848; Melanotus
hepatochrous (Berk.) Singer, Sydowia, 5: 472. 1951
Catálogo de especies
105
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 9-II-2000, sobre Acacia melanoxylon, P.
Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 18276; ibidem, 18-II-2001, sobre
madeira de Eucalyptus globulus, P. Lorenzo, LOU-Fungi 18275.
Taxon que se diferencia polas esporas con paredes lixeiramente
engrosadas, queilocistidios de lanceolados a fusiformes, hifas da cutícula
ramificadas, píleo pardo escuro a vermellizo escuro e láminas pardo
escuras (WATLING et GREGORY, 1987).
Existe gran controversia a hora de separar Psilocybe hepatochrous e P.
horizontalis. Segundo LAGO et CASTRO (2004), as diferencias entre estes
dous taxa son reducidas: carpóforos de maior tamaño, esporas
lixeiramente máis longas, con paredes un pouco engrosadas e hifas da
pileipelis máis anchas. Ademais, P. hepatochrous medra en troncos
vivos ou madeira podre de Eucalyptus, Podocarpus, Xanthorrhoea e
outros restos leñosos mentras que P. horizontalis aparece sobre troncos
e madeira de caducifolias, máis rara sobre coníferas.
Estes autores destacan a enorme afinidade desta especie polas cortizas de
Eucalyptus. A colección LOU-Fungi 18276 foi atopada sobre Acacia
melanoxylon.
Distribución en Galicia: Especie citada para as catro provincias galegas
(SOLIÑO, 2004).
Psilocybe semiglobata (Batsch: Fr.) Noordel., Persoonia, 16: 128. 1995
≡ Agaricus semiglobatus Batsch: Fr., Syst. Mycol., 1: 384. 1821; Stropharia
semiglobata (Batsch: Fr.) Quél., Champ. Jura Vosges, 1: 143. 1872-75
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, sobre excremento de
équido, LOU-Fungi 17782; ibidem, 9-II-2000, P. Lorenzo e M. Castro,
LOU-Fungi 17779; ídem, LOU-Fungi 17780; ídem, LOU-Fungi 17781;
ibidem, 12-II-2000, P. Lorenzo, LOU-Fungi 18582; ibidem, 26-III-2000, P.
Lorenzo, M. Castro e G.M.G., LOU-Fungi 17783; ídem, LOU-Fungi
17784; ídem, LOU-Fungi 17785; ibidem, hábitat sen precisar, LOU-Fungi
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
106
17786; ibidem, 5-IV-2000, P. Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi
17787; ibidem, baixo caducifolias, LOU-Fungi 17788; ibidem, sobre
excremento de équido, LOU-Fungi 17789; ídem, LOU-Fungi 17790; ídem,
LOU-Fungi 17791; ídem, LOU-Fungi 17792; ídem, LOU-Fungi 17793;
ibidem, 5-X-2000, LOU-Fungi 18583; ibidem, 27-X-2001, P. Lorenzo e R.
Pereira, LOU-Fungi 18838; ibidem, 11-VI-2002, P. Lorenzo e A. Justo,
LOU-Fungi 18278; ídem, LOU-Fungi 18279; ídem, LOU-Fungi 18280;
ídem, LOU-Fungi 18584; ibidem, 19-IX-2002, en prado, LOU-Fungi
18281.
Taxon abondoso e ben caracterizado polo seu hábitat fimícola ou coprófiolo,
medrando frecuentemente sobre excrementos de herbívoros (équidos,
bóvidos, etc.). Presenta o píleo amarelo ocráceo, con láminas pardo
negruzcas na madurez e o estipe amarelo pálido na parte superior e
concoloro co píleo. Observánse esporas de gran tamaño (16,0-21,0 x 8,5-
11,0 µm), con poro xerminativo central e longos queilocistidios
subcilíndricos (NOORDELOOS in BAS et al., 1999).
Trátase dunha especie coprófila ou subcoprófila, que medra directa ou
indirectamente sobre restos de esterco bovino ou cabalar (MORENO et al.,
1986). No caso das coleccións estudiadas, excepto dúas, todas foron
recollidas directamente sobre excrementos de équidos.
Distribución en Galicia: Citada nas catro provincias galegas, en Pontevedra
só se citan dúas localidades (SOLIÑO, 2004).
Pulcherricium caeruleum (Schrad.: Fr.) Parmasto, Consp. Syst. Cortic.: 133. 1968
≡ Thelephora caerulea Schrad.: Fr., Elench. fung.: 202. 1828
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 26-III-2000, sobre madeira sen precisar,
M. Castro e P. Lorenzo, LOU-Fungi 18143; ibidem, sobre madeira de
Acacia melanoxylon, P. Lorenzo e R. Pereira.
Catálogo de especies
107
Taxon facilmente recoñecible no campo polas intensas coloracións azuladas
que presenta o basidioma, adherido completamente ó sustrato.
BREITENBACH et KRÄNZLIN (1986) indican que pode ser confundido con
Byssocorticium pulchrum; pero este último presenta esporas
redondeadas, hifas non fibuladas e carece de hifas dendroides; outra
posible confusión é con algunha especie de Tomentella que posea
basidiomas azuis; pero microscopicamente diferéncianse claramente pola
presencia de esporas ornamentadas nesta última.
Distribución en Galicia: Taxon citado nas catro provincias galegas (SOLIÑO,
2004).
Rhizopogon roseolus (Corda) Th. Fr., Svensk Bot. Tidskr., 3: 281-287. 1909
≡ Splanchnomyces roseolus Corda in Sturm, Deutschl. Fl. (Sturm), Abt. 3, Pilze
Deutschl, 18: 31. 1837
= Rhizopogon vulgaris (Vittad.) M. Lange, Dansk Bot. Ark., 16(1): 56-58. 1956
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, en prado, A. Justo, P.
Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17764; ibidem, 29-X-200, no solo, P.
Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 17763.
Rhizopogon roseolus é un fungo hipoxeo que se caracteriza polas
coloracións vermellas violáceas do basidioma, especialmente ó roce.
Presenta esporas lisas, elipsoides, cun tabique transversal, e obsérvanse,
ás veces, unha ou dúas gútulas no seu interior.
MONTECCHI et SARASINI (2000) diferencian Rhizopogon roseolus de
Rhizopogon vulgaris; pero estudos moleculares anteriores realizados por
MARTÍN (1996) demostran que non hai diferencias significativas entre
ambas especies.
Distribución en Galicia: Taxon citado para A Coruña, Lugo e Pontevedra
(SOLIÑO, 2004).
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
108
Russula albonigra (Krombh.) Fr., Hyménomyc eur.: 440. 1874
≡ Agaricus alboniger Krombh., Naturgetr. Abbild. Schwämme, 9: 27. 1845
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 19-IX-2002, baixo Castanea sativa, P.
Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 17965.
Taxon que presenta o píleo fortemente convexo, con depresión central e cor
branca inicialmente, para logo ennegrecer, pasando por tonalidades
vermellizas. As láminas están espaciadas e presenta numerosas
lamélulas, brancas ou branco crema e carne que reacciona positivamente
á tintura de Guaiaco e con FeSO4 vira a azul verdoso. A esporada é
branca pura (SARNARI, 1998).
Presenta un característico sabor dóce, aínda que pouco agradable,
mentolado (GALLI, 2003), carácter non constatado na recollida do noso
material.
Distribución en Galicia: Taxon citado para A Coruña, Lugo e Pontevedra,
nestas dúas últimas só unha mención (SOLIÑO, 2004).
Russula amara Kùcera, Cas. Cesk. Houb., 7: 50. 1927
= Russula caerulea (Pers.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 353. 1838
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, en prado, A. Justo, M. Castro
e P. Lorenzo, LOU-fungi 17940; ídem, LOU-Fungi 17934; ibidem, 29-X-
200, baixo Pinus, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 17936.
Taxon recoñecible, non só pola coloración da superficie piléica (púrpura,
pardo violácea, escura no centro e ás veces decolorada), senon polo
característico umbón central, sempre presente, e o sabor amargo da
cutícula. O estipe é esbelto, branco e con leves tonalidades grisáceas. A
esporada é ocre. Macroscopicamente é moi parecida a R. turci pero os
caracteres microscópicos diferencian as dúas especies (Táboa 4.4).
Medra baixo Pinus (GALLI, 2003).
Catálogo de especies
109
Distribución en Galicia: Especie citada para Galicia na Coruña e Pontevedra,
só unha mención nesta última (SOLIÑO, 2004).
Russula amoena Quél., Compt. Rend. Assoc. Franc. Avancem. Sci., 9: 668-669. 1881
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 19-IX-2002, en bosque de caducifolias,
A. Justo e P. Lorenzo, LOU-Fungi 17952.
Russula amoena identifícase polo pequeno tamaño e a superficie piléica
seca e aveludada, de cor vermella púrpura a violeta. Presenta esporada
crema clara e reacciona positivamente ó fenol, tomando tonalidades
púrpura violáceas. Presenta cistidios non máis anchos de 10 µm e
esporas subovoides ornamentadas con verrugas, retículos ou pequenas
crestas (SARNARI, 1998).
Distribución en Galicia: Citada para Galicia na Coruña e Lugo, primeira
mención para Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Russula chloroides (Krombh.) Bres. Fungi Tridentini, 2: 89. 1900 var. chloroides
= Agaricus chloroides Krombh. Nat. Abb. Besch. Schwamme, VIII: 7. 1843
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, baixo Quercus, M. Castro, P.
Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 17955.
Taxon que presenta o píleo de convexo a infundibuliforme, con láminas
densas de cor crema, con lixeiros reflexos verdosos, reacción positiva ó
FeSO4 e esporas equinuladas (SARNARI, 1998).
SARNARI (1998) diferencia outras dúas variedades desta especie, a var.
parvispora que se caracteriza por presentar esporas de menor tamaño e
ornamentación máis sutil e a var. trachyspora, con esporada branca ou
crema pálida e esporas de tamaño variable dentro do mesmo exemplar.
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
110
Distribución en Galicia: Taxon citado por primeira vez para Galicia; a
variedade parvispora aparece citada para A Coruña (SOLIÑO, 2004).
Russula cyanoxantha (Schaeff.) Fr., Monogr. hymenomyc. Suec., 2: 194. 1863 var. cyanoxantha
≡ Agaricus cyanoxanthus Schaeff., Fung. Bavar. Palat. nasc., 1: 40. 1762
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, en bosque de caducifolias,
P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 17935; ibidem, 11-VI-2002, baixo
Quercus robur e Castanea sativa, P. Lorenzo e A. Justos, LOU-Fungi
17948; ídem, LOU-Fungi 17950; ibidem, 25-VI-2002, baixo Betula alba, P.
Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 17944; ídem, LOU-Fungi 17958; ibidem,
19-IX-2002, baixo Pinus sylvestris, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi
17953; ibidem, baixo Salix, LOU-fungi 17964; ibidem, baixo Coryllus
avellana, LOU-Fungi 17966.
Taxon recoñecible non tanto pola coloración da superficie piléica, que pode
ser moi variable, senon pola consistencia cerácea das láminas, que non
rompen ó deitalas co dedo. Estipe branco, con lixeiras tonalidades
lilacinas e sabor dóce da carne, semellante a avelá (GALLI, 2003).
A forma peltereaui Maire diferénciase pola coloración verde, verde azulada
ou verde oliva uniforme e constante da superficie piléica (SARNARI, 1998;
GALLI, 2003). A esta forma corresponden as coleccións LOU-Fungi
17935, LOU-Fungi 17953, LOU-Fungi 17964 e LOU-Fungi 17966.
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas aínda
que só dúas mencións en Pontevedra (SOLIÑO, 2004) e nunca
anteriormente relacionada con coníferas.
Russula cyanoxantha var. variata (Banning) Singer Feddes Repert., 33: 350. 1934
≡ Russula variata Banning, Bot. Gaz.,6: 166
Catálogo de especies
111
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, hábitat sen precisar, B.
Pociña, P. Vázquez e P. Pérez, LOU-Fungi 17959
Taxon que presenta similares caracteres macro e microscópicos coa var.
cyanoxantha, a principal diferencia radica no sabor da carne, picante
(SARNARI, 1998).
Distribución en Galicia: Variedade citada por primeira vez para Galicia
(SOLIÑO, 2004).
Russula delica Fr., Epicr. syst. mycol.: 350. 1838 var. delica
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, en prado, P. Lorenzo e R.
Pereira, LOU-Fungi 17941
Taxon que se recoñece polo gran porte, láminas anchas e espaciadas, con
numerosas lámeludas de distinta lonxitude. Píleo inicialmente branco;
pero logo se mancha de pardo ou ocre e con restos de terra e follas sobre
a superficie, sabor picante. Presenta esporada branca e medra tanto
baixo coníferas como latifolias (SARNARI,1998; GALLI 2003).
SARNARI (1998) diferencia a var. delica e a var. puta, que se caracteriza por
medrar principalmente baixo Quercus e Betula, en terreos calcáreos e por
ter a superficie piléica lisa, brillante e totalmente branca e láminas densas
e apretadas. O sabor é subdóce e as esporas de menor tamaño.
Distribución en Galicia: Taxon citado para Galicia na Coruña, Lugo e
Ourense; primeira mención para Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Russula densifolia Secr. ex Gillet, Champ. France Hyménomyc.: 231. 1878
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, hábitat sen precisar, B.
Pociña, P. Vázquez e P. Pérez, LOU-Fungi 17956.
Russula densifolia identifícase polo pequeno tamaño, a superficie piléica
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
112
seca, con tonalidades pardas e láminas de cor branca suxa, moi
apretadas. A esporada é branca pura e o sabor dóce; a carne toma
tonalidades vermellas rosadas antes de ennegrecer. Obsérvase a
presencia de dermatocistidios (non moi numerosos) na pileipelis co ápice
dividido (SARNARI,1998).
Distribución en Galicia: Especie citada para Galicia na Coruña e Pontevedra,
aínda que para esta última só hai unha mención (SOLIÑO, 2004).
Russula heterophylla (Fr.: Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 352. 1838
≡ Agaricus furcatus var. heterophyllus Fr.: Fr., Syst. Mycol., 1: 59. 1821; Russula
cyanoxantha (Fr.) Fr. var. heterophylla Romagn, Russules: 260. 1967
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, hábitat sen precisar, B.
Pociña, P. Vázquez e P. Pérez, LOU-Fungi 17929; ibidem, 25-VI-2002,
baixo Quercus robur, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 17943.
Russula heterophylla recoñécese pola superficie piléica seca e opaca, co
estipe coro e macizo, as láminas lixeiramente decurrentes, brancas, cun
lixeiro reflexo amarelo verdoso, esporada branca e carne que se mancha
de parda amarela coa idade. Reacciona positivamente ó FeSO4, tomando
coloracións alaranxadas intensas. Presenta esporas de pequeno tamaño,
verrucosas e pileipelis formada por hifas desordeadas, con
dermatocistidios inconspícuos (SARNARI,1998).
Distribución en Galicia: Taxon citado para Galicia na Coruña, Lugo e
Ourense; primeira cita para Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Russula nigricans (Bull. →) Fr., Epicr. syst. mycol.: 350. 1838
≡ Agaricus nigricans Bull., Hist. champ. France: 212. 1791
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, en bosque de Quercus
robur e Castanea sativa, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17767;
ídem, LOU-Fungi 17766; ibidem, 5-X-2000, no solo, M. Castro, P.
Catálogo de especies
113
Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 17957; ibidem, 19-IX-2002, en bosque de
caducifolias, A. Justo e P. Lorenzo, LOU-Fungi 17954; ibidem, baixo
Betula alba, LOU-Fungi 17961; ídem, LOU-Fungi 17962
Russula de fácil identificación xa que presenta as láminas moi espaciadas
(4-5 láminas/cm), a carne vira lixeiramente a rosado ó corte, despois a
gris, para finalmente ennegrecer. A esporada é branca pura. Presenta
dermatocistidios; pero son pequenos e de difícil localización; as hifas
presentan abondoso pigmento vacuolar escuro (SARNARI,1998 ; GALLI
2003).
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas,
ampliamente mencionado na Coruña e Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Russula ochroleuca Pers., Observ. mycol., 1: 102. 1796
= Russula ochroleuca (Pers.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 358. 1838
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-XI-1999, baixo Pinus radiata, M.
Castro, LOU-Fungi 17937; ibidem, 12-XI-2000, baixo Acacia melanoxylon,
P. Lorenzo, LOU-Fungi 17931; ibidem, 11-VI-2002, en bosque de
caducifolias, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 17947; ídem, LOU-Fungi
17949; ibidem, 25-VI-2002, en bosque mixto, P. Lorenzo e R. Pereira,
LOU-Fungi 17960.
Taxon moi variable dende o punto de vista morfolóxico. A cutícula pode ser
separada ata a metade do píleo, seca e brillante, de cor amarela clara,
amarela ocre ou parda escura, a coloración da esporada varía entre
branca e crema e o sabor da carne é acre. As esporas son ovoides, de
equinuladas a subreticuladas e a pileipelis está formada por hifas
cilíndricas con pigmento amarelo dourado, que vira a vermello con KOH
(GALLI, 2003).
Pódese confundir macroscopicamente con Russula claroflava; pero a
coloración ocre da esporada e as hifas con pigmento incrustante negro,
facilmente visible, caracterizan esta especie.
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
114
Distribución en Galicia: Taxon citado para Galicia na Coruña, Lugo e
Pontevedra, unha soa mención para esta última (SOLIÑO, 2004).
Russula pseudoaeruginea (Romagn.) Kuyper et Vuure, Personia, 12 (4): 451. 1985
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, baixo Pinus pinaster e
Quercus robur, P. Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi 17930
Taxon que se identifica pola coloración verdosa do píleo e esporada crema.
Obsérvanse esporas reticuladas e de gran tamaño (6,3-8,5 x 5,6-6,5 (-
7,0) µm) e pileipelis filamentosa, con elementos articulados e
terminacións alongadas. Presenta dermatocistidios unicelulares, cortos e
fusiformes (SARNARI,1998).
Distribución en Galicia: Taxon citado por primeira vez para Galicia (SOLIÑO,
2004).
Figura 15. Russula pseudoaeruginea. Esporas (a), basidio (b) e cistidios (c)
Catálogo de especies
115
Russula queletii Fr. in Quél., Champ. Jura Vosges, 1: 185. 1872-1875
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-200, en prado próximo a bosque, P.
Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi 17932.
Russula queletii identifícase, macroscopicamente, pola coloración purpura
viñosa ou parda violácea, de tamaño medio, sabor picante e cheiro a
compota de froita. Presenta esporada de cor ocre.
Aínda que SARNARI (1998) indica que esta especie medra baixo Picea, sendo
raro atopala baixo Pinus, en Galicia todas as exsiccatas publicadas
atópanse baixo piñeiros. Pódese confundir doadamente con Russula
sardonia; pero ésta reacciona positivamente ó amoníaco, tomando
coloracións vermellas tanto na lámina como na carne (GALLI, 2003).
Distribución en Galicia: Taxon citado para Galicia na Coruña, Lugo e
Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Russula sardonia Fr., Epicr. syst. mycol.: 353. 1838
= Russula sardonia f. pseudorhodopoda Romagn., Russules: 44. 1967; R.
sardonia f. viridis Singer
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-XI-1999, baixo Pinus radiata, M.
Castro, LOU-Fungi 17765; ibidem, 29-X-2000, baixo Quercus, P. Lorenzo
e R. Pereira, LOU-Fungi 17939; ibidem, baixo Pinus, P. Alonso, LOU-
Fungi 17938.
Russula sardonia medra baixo Pinus, o píleo é de cor vermella púrpura,
vermella violácea ou rosada, cun umbón central e as láminas son de cor
amarela intensa. A carne é moi picante e reacciona positivamente ó
amoníaco, tomando unha tonalidade rosada (SARNARI,1998).
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas,
ampliamente en Coruña e Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
116
Russula turci Bres., Fungi trident., 1: 22. 1881
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, baixo Pinus pinaster, P.
Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17933.
Russula turci presenta a superficie piléica viscosa en tempo húmido, de cor
violácea, rosada viñosa, gris lilacina ou parda escura, máis clara cara a
marxe; as láminas son branco crema e o estipe branco, con lixeiras
tonalidades rosadas, amarelentas ou pardas. As esporas reticuladas e as
hifas primordiais con numerosas incrustacións, son as características
microscópicas determinantes para a sua identificación e a carne dóce
(GALLI, 2003).
Pódese confundir con Russula amara pero esta, entre outras, presenta hifas
laticíferas numerosas e voluminosas que reaccionan positivamente con
sulfovainillina (SVA +) (Táboa 4.4).
Distribución en Galicia: Especie citada ampliamente para Coruña e
Pontevedra, non hai mención no resto da Comunidade (SOLIÑO, 2004).
Russula amara Russula turci
Esporas 8,0-9,5 x 6,5-8,0 µm; ovoides, reticuladas
8,0-9,5 x 6,0-7,5 µm; elipsoides, verrucosas
Basidios 35,0-55,0 x 10,0-13,0 (14,0) µm; tetraspóricos, algúns bispóricos
35,0-55,0(65,0) x 9,0-12,0 µm; tetraspóricos, con longos esterigmas
Cistidios 60,0-115,0 x 8,0-13,0 µm; SVA+
60,0-100,0 x 7,0-10,0 (12,0) µm; SVA + débil
Pileipelis hifas con corpúsculos escuros adheridos sobre as paredes, numerosos dermatocistidios
hifas hialinas, sen corpúsculos escuros; sen dermatocistidios.
Estipitipelis hifas laticíferas numerosas e voluminosas; SVA +
hifas laticíferas non características; SVA -
Táboa 5. Cadro resume dos caracteres diferenciales entre Russula amara e Russula
turci.
Catálogo de especies
117
Sarcodon scabrosus (Fr.) P. Karst., Rev. Mycol. (Toulouse) 3(9): 20. 1881
≡ Hydnum scabrosum Fr., Epicr. syst. mycol.: 505. 1838
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, hábitat sen precisar, B.
Pociña, P. Vázquez e P. Pérez, LOU-Fungi 18111.
Taxon que se caracteriza por poseer hifas sen fíbulas e a carne da base do
estipe con tonalidades verde azuladas, ademais habita preferentemente
en bosques de anxiospermas (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1986).
Distribución en Galicia: Taxon citado dúás veces para Galicia, ámbalas dúas
en Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Schizophyllum commune Fr., Syst. Mycol., 1: 330. 1821
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 9-II-2000, sobre cepa de
Chamaecyparis lawsoniana, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 18111;
ibidem, sobre madeira sen precisar, M. Castro, P. Lorenzo e G.M.G.,
LOU-Fungi 18112; ídem, LOU-Fungi 18113; ídem, LOU-Fungi 18115;
ibidem, 5-IV-2000, sobre madeira de Castanea sativa, P. Lorenzo, A.
Justo e M. Lorenzo, LOU-Fungi 18114; ibidem, sobre madeira sen
precisar, LOU-Fungi 19116.
Taxon identificable no campo pola superficie piléica branca grisácea, con
himenio formado por pseudoláminas, constitiuidas polo revestimento
piléico de varios píleos soldados que o secarse recurvan (LÓPEZ-PRADA,
2000).
Medra sobre madeira morta preferentemente de anxiospermas, aínda que
tamén aparece sobre ximnospermas (HANSEN et KNUDSEN, 1997).
Distribución en Galicia: Taxon ampliamente citado para Galicia nas catro
provincias (SOLIÑO, 2004).
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
118
Scleroderma areolatum Ehrenb., Sylv. Mycol. Berol., 15: 27. 1818
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 11-VI-2002, sobre raíz de Castanea
sativa, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 17914; ibidem, 19-IX-2002,
baixo Castanea sativa, LOU-Fungi 17896.
Taxon que se diferencia polas escamas ben delimitadas, pardo amarelentas
escuras que presenta sobre o peridio e que ó caer deixan unha clara
areola, de aí o seu nome. Sésil ou lixeiramente pseudoestipitado,
presenta a gleba de gris púrpura a gris pardusca (CALONGE, 1998).
Pódese confundir con Scleroderma verrucosum; pero este presenta sempre
pseudoestipe e o peridio é pardo e algo escamoso, nunca aerolado
(CALONGE, 1998).
Distribución en Galicia: Especie citada nas catro provincias galegas; dúas
mencións para Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Scleroderma citrinum Pers., Syn. meth. fung.: 153. 1801
= Scleroderma aurantium L.: Pers., Syn. meth. fung.: 153. 1801; S. vulgare Fr.,
Syst. Mycol., 3: 46. 1829
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, en bosque de Quercus
robur e Castanea sativa, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17770;
ibidem, en bosque de Castanea sativa, LOU-Fungi17769; ibidem, 9-II-
2000, entre musgos, LOU-Fungi 17768; ibidem, 5-X-2000, baixo
caducifolias, P. Lorenzo, M. Castro e A. Justo, LOU-Fungi 18254; ibidem,
en borde de camiño, LOU-Fungi 18283; ibidem, 29-X-2000, baixo
Quercus robur, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 18255; ibidem, en
bosque de Pinus (parasitada por Xerocomus parasitica) LOU-Fungi
17771; ibidem, 27-X-2001, no solo, LOU-Fungi 17772; ídem, LOU-Fungi
17773; ibidem, 27-VII-2002, en prado, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi
17897; ibidem, 19-IX-2002, baixo Castanea sativa, LOU-Fungi 17898;
ídem, LOU-Fungi 17899; ibidem, baixo arce, LOU-Fungi 17900.
Catálogo de especies
119
Especie ben definida que se caracteriza por presentar o peridio fortemente
escamoso, coriáceo, con base miceliar grosa, aínda que sen formar
pseudoestipe. As esporas presentan ornamentación reticulada, ás veces
con tendencia espiñosa (CALONGE, 1998).
A colección LOU-Fungi 17771 está parasitada por Xerocomus parasiticus,
invadindo o seu micelio o interior do gasteromiceto e quedando restos de
gleba compacta (non pulverulenta) cun número reducido de esporas.
Distribución en Galicia: Taxon ampliamente citado nas catro provincias
galegas (SOLIÑO, 2004).
Scleroderma polyrhizum J. F. Gmel.: Pers., Syn. meth. fung.: 156. 1801
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-XI-1999, baixo matorral de Erica
cinerea e Ulex, M. Castro, LOU-Fungi 17775; ibidem, 5-X-2000, en borde
de camiño, P. Lorenzo, M. Castro e A. Justo, LOU-Fungi 18253; ibidem,
27-X-2001, en prado, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 17774.
Taxon facilmente identificable polo gran tamaño e o groso peridio que, ó
secar, faise duro, coriáceo e adquire consistencia pétrea (CALONGE,
1998), desgaxando en estrela irregular.
A colección LOU-Fungi17774 presenta un intervalo esporal de 8,0-8,8 µm;
máis pequeno que o proposto por CALONGE (1998) de 9-14 µm; sen
embargo, MORENO et al., (1986) indican un intervalo esporal para esta
especie de 8,0-10,0 (-12,0) µm.
Distribución en Galicia: Taxon ampliamente citado nas catro provincias
galegas (SOLIÑO, 2004).
Setulipes androsaceus (L.: Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 385. 1838
≡ Agaricus androsaceus L.: Fr., Syst. Mycol., 1: 137. 1821; Setulipes androsaceus
(L.: Fr.) Antonín, Ceska Mycol., 41: 86. 1987
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
120
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 9-II-2000, sobre rama de Erica, P.
Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 18273; ibidem, 29-X-2000, sobre
acículas de Pinus pinaster, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-fungi 18274.
Moi semellante a Marasmius quercophilus do que se diferencia pola
presencia dun estipe longo, liso e brillante, a marxe do píleo escura e
porque medra sobre acículas de coníferas, ramas de Calluna vulgaris e
follas dalgunhas caducifolias, preferentemente en solos pobres en
nutrintes e areosos; mentras que M. quercophilus presenta a marxe do
píleo branco e medra exclusivamene sobre follas de caducifolias ou solos
ricos en nutrintes.
Distribución en Galicia: Citado para as catro provincias galegas (SOLIÑO,
2004)
Skeletocutis percandida (Malençon et Bertault) J. Keller, Persoonia 10: 353. 1979
= Poria percandida Malençon et Bertault, Acta Phyt. Barcinon. 8:35. 1971
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 26-III-2000, sobre madeira sen precisar,
M. Castro, P. Lorenzo e G.M.G., LOU-Fungi 18098.
Taxon idenficable polo basidioma poroide branco, blando, con abundantes
rizomorfos na marxe e as esporas alantoides, moi grandes dentro do
xénero Skeletocutis (RYVARDEN et GILBERTSON, 1994).
Distribución en Galicia: Taxon inédito para Galicia, aínda que foi citado para
Pontevedra por LAGO (2002).
Sparassis crispa Wulfen: Fr., Syst. Mycol., 1: 465. 1821
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-XI-1999, sobre Pinus pinaster, M.
Castro, LOU-Fungi 17777; ibidem, sobre madeira sen precisar, LOU-
Fungi 18121.
Catálogo de especies
121
Taxon identificable polas densas e rizadas frutificacións que recordan a unha
couveflor; medra sobre coníferas (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1986).
Microscopicamente é similar a Sparassis laminosa; pero ésta medra
asociada a madeira de anxiospermas, habitualmente na base dos troncos
(BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1986).
Distribución en Galicia: Especie citada para Galicia na Coruña, Lugo e
Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Stereum hirsutum (Willd.: Fr.) Gray, Nat. Arr. Brit. Pl., 1: 653. 1821
≡ Thelephora hirsuta Willd.: Fr., Syst. Mycol., 1: 439. 1821
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, sobre Betula alba, P.
Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17778; ibidem, 26-III-2000, sobre
madeira sen precisar, M. Castro, P. Lorenzo e G.M.G., LOU-Fungi 18123;
ibidem, P. Lorenzo, M. Castro e A. Justo, LOU-Fungi 18124; ídem, LOU-
Fungi 18127.
Stereum hirsutum presenta a superficie tomentosa, ás veces zonada, pardo
amarelenta, alaranxada ou grisácea, alguns basidiomas con tonalidades
verdes debido ó crecemento de algas sobre eles. O himenóforo é liso,
con tonalidades vivas, amarela ou pardo alaranxada en fresco.
Stereum subtomentosum é unha especie próxima, diferenciada porque
presenta basidiomas sempre pseudoestipitados e tomento piléico escaso
e suave (ERIKSSON et al., 1984).
Distribución en Galicia: Taxon ampliamente citado nas catro provincias
galegas (SOLIÑO, 2004).
Suillus bovinus (L.: Fr.) Kuntze, Revis. Gen. Pl., 3(2): 535. 1898
≡ Boletus bovinus L.: Fr., Syst. Mycol., 1: 388. 1821
= Suillus bovinus f. mitis (Pers.) Maubl., Champignons, 2: 158. 1946
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
122
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-XI-1999, baixo Pinus radiata, M. Castro, LOU-Fungi 17796; ibidem, 23-XI-1999, baixo Pinus pinaster, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17795; ibidem, 26-III-2000, hábitat sen precisar, P. Lorenzo, M. Castro e G.M.G., LOU-Fungi 17794; ibidem, 5-IV-2000, entre musgos, P. Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi 17798; ibidem, en talude, LOU-Fungi 17799; ibidem, 29-X-2000, baixo Pinus, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 17797; ibidem, 27-X-2001, LOU-Fungi 17800; ibidem, baixo Pinus pinaster, LOU-Fungi 17801; ibidem, 23-IV-2003, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18290
Taxon frecuente e facilmente identificable polo píleo de cor amarelenta ocre a alaranxada, coa superficie debilmente visguenta; estipe concolor, sen anel e con restos miceliares rosados. O himenóforo está formado por tubos inicialmente amarelos, que co tempo toman tonalidades oliváceas, poros grandes, angulosos e compostos, concolores cos tubos (MORENO et al., 1998).
Distribución en Galicia: Taxon ampliamente citado nas catro provincias galegas (SOLIÑO, 2004).
Tapinella atrotomentosa (Batsch.: Fr.) Sutara, Ceska Mycol., 46 (1-2): 50. 1992
≡ Agaricus atrotomentosus Batsch: Fr., Syst. Mycol., 1: 272. 1821; Paxillus
atrotomentosus (Batsch: Fr.) Fr., Epicr. syst. mycol.: 317. 1838
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, hábitat sen precisar, B. Pociña, P. Vázquez e P. Pérez, LOU-Fungi 17802.
Especie facilmente recoñecible polo seu hábitat lignícola e superficie aveludada, tanto do estipe como do píleo, de cor parda escura. Ó igual que os representantes do xénero Paxillus e Plicaturella, as láminas, a miudo presentan anastomosis perpendicular e son fáciles de separar da carne.
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas (SOLIÑO, 2004).
Catálogo de especies
123
Trametes versicolor (L.: Fr.) Pilát, Atlas champ. Eur., 3(20-21): 261. 1939
≡ Polyporus versicolor L.: Fr., Syst. Mycol., 1: 368. 1821; Coriolus versicolor (L.:
Fr.) Quél., Enchiridion: 175. 1886
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-1999, sobre Eucalyptus globulus, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 17804; ibidem, sobre Acacia melanoxylon, LOU-Fungi 18130; ídem, LOU-Fungi 18137; ibidem, 14-I-2000, sobre madeira sen precisar, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 18133; ibidem, 26-III-2000, sobre rama de madeira, M. Castro, P. Lorenzo e G.M.G., LOU-Fungi 18130; ibidem, 5-IV-2000, sobre Acacia dealbata, P. Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi 18129; ídem, LOU-Fungi 18131; ibidem, sobre tocón, LOU-Fungi 18134; ídem, LOU-Fungi 18136; ibidem, 14-I-2001, sobre madeira de Acacia melanoxylon, P. Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 18132; ibidem, 25-VI-2002, sobre rama seca, LOU-Fungi 18414; ibidem, 23-IV-2003, sobre madeira sen precisar, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18284; ídem, LOU-Fungi 18291.
Taxon abondoso, facilmente atacable por coleópteros, de aí que parte do material observado non se poidese conservar como exsiccata.
Ten basidiomas moi variables, en especial nas cores da superficie piléica, que van dende azuladas a pardas, con tonalidades máis ou menos intensas, en forma de bandas concéntricas pubescentes e lampiñas intercaladas. Presenta unha liña escura discontínua entre o contexto e a superficie fértil, que contrasta co himenóforo branco crema.
Medra sobre madeira de anxiospermas, as que causa podremia branca, rara en ximnospermas (RYVARDEN et GILBERSON,1994). As coleccións estudiadas foron recollidas maioritariamente sobre Acacia.
Seméllase moito a Trametes pubescens e T. ochracea. Os caracteres a ter en conta para a diferenciación son o tamaño esporal, o número de poros por milímetro, a cor do himenóforo e do píleo, e a presencia, ou ausencia, dunha liña escura entre o contexto e a superficie piléica (LÓPEZ-PRADA, 2000).
Distribución en Galicia: Taxon ampliamente citado para as catro provincias galegas (SOLIÑO, 2004).
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
124
Tremella mesenterica Schaeff.: Fr., Syst. Mycol., 2: 214. 1823
≡ Tremella mesenterica Retz., Ofvers. Forh. Finska. Vetensk. Soc., 30: 249. 1769
= Tremella lutescens Pers.: Fr., Syst. Mycol., 2: 213. 1823
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-IV-2000, sobre Quercus robur, P.
Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi 18146; ibidem, 5-X-2000,
sobre madeira sen precisar, LOU-Fungi 18144.
Especie moi común que se caracteriza polo aspecto cerebriforme do
basidioma, con numerosos pregues e coloracións alaranxadas.
Ó igual que outros representantes do xénero Tremella, é parásita,
preferentemente do micelio de Peniophora e Stereum, polo que acostuma
a aparecer nas súas proximidades (ROBERTS, 1995).
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas
(SOLIÑO, 2004).
Trichaptum abietinum (Dicks.: Fr.) Ryvarden, Norweg. J. Bot., 19: 237. 1972
≡ Polyporus abietinus Dicks.: Fr., Syst. Mycol., 1: 370. 1821; Coriolus abietinus
(Dicks.: Fr.) Quél., Enchiridion: 175. 1886; Hirschioporus abietinus (Dicks.:
Fr.) Donk., Meded. Bot. Mus. Herb. Rijks Univ. Utrecht, 2: 168. 1933
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-IV-2000, sobre Pinus pinaster, P.
Lorenzo, A. Justo e M. Castro, LOU-Fungi 18140; ibidem, 11-VI-2002,
sobre Pinus sylvestris, P. Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 18138; ibidem,
sobre Pinus pinaster, P. Lorenzo e M. Castro, LOU-Fungi 18139.
É un taxon recoñecible polo aspecto e coloracións do basidioma, a presencia
dun estrato xelatinoso que separa o contexto e os tubos, o sustrato sobre
o que vive e a presencia de cistidios con ápice incrustado (LÓPEZ-PRADA,
2000).
Pódese confundir con Trichaptum fuscoviolaceum; pero este último presenta
Catálogo de especies
125
o himenóforo irpicoide ou hidnoide, mentras que T. abietinum está
formado por poros de cor violeta en fresco, laberínticos ou angulosos (2-4
poros / mm), aínda que ás veces, en seco, poden parecer aguillóns, neste
caso os poros só son observables coa axuda dunha lupa.
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas
(SOLIÑO, 2004).
Tricholoma equestre (L.: Fr.) P.Kumm., Führer Pilzk.: 130. 1871 var. equestre
≡ Agaricus equestre L.: Fr., Elench. fung.: 6. 1828; Tricholoma equestre (L. ex Fr.)
Quél., Champ. Jura Vosges, 1: 76. 1872-75
= T. flavovirens (Pers.: Fr.) S.Lundell et Nannf., Fung. Exsicc. Suecic.: 23-24:
1102. 1942
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 23-XI-2003, baixo Pinus, P. Lorenzo e
R. Pereira, LOU-Fungi 18867; ibídem, 19-IX-2004, LOU-Fungi 18845.
Taxon que presenta píleo amarelo verdoso, láminas e estipe amarelo e
contexto de cor branco. Distínguense duas variedades: a var. equestre e
var. populinum, esta última diferenciase da variedade tipo por medrar
baixo caducifolios, xeralmente ligado a Populus, superficie do píleo mais
seca e esporas lixeiramente menores (NOORDELOOS et CHISTENSEN in
BAS, 1999).
Distribución en Galicia: Especie citada ampliamente para as catro provincias
galegas (SOLIÑO, 2004).
Tricholoma lascivum (Fr.: Fr.) Gillet, Hyménomycètes: 111. 1874
≡ Agaricus lascivus Fr.: Fr., Syst. Mycol., 1: 110. 1821
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, hábitat sen precisar, B.
Pociña, P. Pérez e V. Vázquez, LOU-Fungi 17805.
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
126
Taxon que presenta o píleo de cor amarela grisácea pálida, algunhas veces
con manchas amarelas; láminas distantes e de cor branca, con manchas
amarelas ocráceas ou vermellizas e borde aserrado. A carne presenta
cheiro forte e desagradable e sabor amargo.
Trichomoma lascivum é moi similar a Trichomoma album pero este carece
das tonalidades grisáceas da superficie de píleo e as esporas son de
menor tamaño (NOORDELOOS et CHRISTENSEN in BAS et al., 1999).
Distribución en Galicia: Taxon non citado para a Comunidade Galega
Tricholoma saponaceum (Fr.: Fr.) P. Kumm., Führer Pilzk.: 133. 1871 var. saponaceum
≡ Agaricus saponaceus Fr.: Fr., Syst. Mycol., 3: 40. 1832
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-XI-1999, baixo Eucalyptus globulus,
M. Castro, LOU-Fungi 17807; ibidem, 29-X-2000, hábitat sen precisar, B.
Pociña, P. Pérez e V. Vázquez, LOU-Fungi 17806.
Taxon moi variable, tanto na morfoloxía xeral como na coloración dos
basidiomas, sendo frecuente a aparición conxunta de variedades
diferentes. As coleccións estudiadas correspóndense coa var.
saponaceum, caracterizada polas coloracións crema oliváceas e carne
branca ou amarela pálida, que cambia a vermellizo coa idade, en especial
na base do estipe (NOORDELOOS et CHRISTENSEN in BAS et al., 1999).
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas
(SOLIÑO, 2004).
Tricholomopsis rutilans (Schaeff.: Fr.) Singer, Schweiz. Z. Pilzk., 17: 56. 1939 var. rutilans
≡ Agaricus rutilans Schaeff.: Fr., Syst. Mycol., 1: 41. 1821; Tricholoma rutilans
(Schaeff.: Fr.) Quél., Champ. Jura Vosges, 1: 78. 1872-75
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 27-X-2001, sobre Pinus, P. Lorenzo e
Catálogo de especies
127
R. Pereira, LOU-Fungi 17809; ibidem, 19-IX-2002, entre musgos, P.
Lorenzo e A. Justo, LOU-Fungi 1281; ibidem, 19-IX-2004, sobre tocón,
LOU-Fungi 18683.
Taxon recoñecible polo píleo con escamas viñosas, láminas amarelas e
hábitat lignícola.
Dentro do xénero Tricholomopsis só hai outra especie, T. decora, moi
próxima; pero que se diferencia porque esta última presenta escamas
pardo amareladas (BOEKHOUT et NOORDELOOS, in BAS et al. ed., 1999).
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas
(SOLIÑO, 2004).
Tricholomopsis rutilans var. albofimbriata (Trog) Bon, Tricholomes: 292. 1984
≡ Agaricus albofimbriatus Trog., Fl. Ratisb., 433. 1839
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 27-X-2001, sobre Acacia, P. Lorenzo e
R. Pereira, LOU-Fungi 17808.
A var. albofimbriata caracterízase por presentar un píleo de pequeno tamaño
(2 cm de diámetro frente ós 8-10 cm da var. rutilans). Ademais, en estado
fresco, as láminas presentan un reborde branquiño, groso e rizado
(KONRAD et MAUBLANC, 1933; BON,1991).
Distribución en Galicia: Taxon cunha soa mención para Coruña, non citada
para o resto das provincias galegas (SOLIÑO, 2004).
Tyromices fissilis (Berk. et M. A. Curtis) Donk
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 5-X-2000, sobre Acacia, P. Lorenzo, A.
Justo e M. Castro, LOU-Fungi 18148.
Unha das características que diferencian este xénero son as paredes hifales
hialinas en azul de cresilo (JÜLICH, 1989).
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
128
O intervalo esporal que presenta a colección é de 5,0-6,0 x 4,0 µm,
lixeiramente superior o que sinala RYVARDEN et al. (1994), de 4,0-5,0 x
2,5-3,0 µm; pero máis próximo ó indicado por TELLERIA et al. (1976) para
material ibérico, de 4,0-7,5 x 3,0-6,5 µm.
Pódese confundir morfoloxicamente con Spongipelis spumeus; pero o
tamaño das esporas, basidios e outras estruturas himeniais son de maior
tamaño neste último (BREITENBACH et KRÄNZLIN, 1986).
Distribución en Galicia: Taxon non citado para a Comunidade Galega
Vascellum pratense (Pers.: Pers.) Kreisel, Feddes Repert., 64: 159. 1962
≡ Lycoperdon pratense Pers.: Pers., Syn. Meth. Fung. 142. 1801
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 19-IX-2002, en prado, A. Justo e P.
Lorenzo, LOU-Fungi 18573.
Vascellum pratense presenta un basidioma globoso ou piriforme, con
exoperidio branco amarelento, recuberto con espiñas moi pequenas.
Taxon identificable pola presencia do diafragma separador da gleba e a
subgleba (CALONGE, 1998).
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas
(SOLIÑO, 2004).
Volvariella gloiocephala (DC.: Fr.) Boekhout et Enderle, Beitr. Kenntnis
Pilze Mitteleuropas, 2: 78. 1986
≡ Agaricus gloiocephalus DC.: Fr., Syst. Mycol., 1: 278. 1821
= Volvariella speciosa (Fr.: Fr.) Singer, Lilloa, 22: 401 ('1949') 1951
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, hábitat sen precisar, B.
Pociña, P. Pérez e V. Vázquez, LOU-Fungi 17810.
Volvariella gloiocephala presenta o píleo de cor branca, parda grisácea clara
Catálogo de especies
129
ou gris ocrácea, con tonalidades oliváceas e láminas brancas ou
grisácas, con tonos rosados. O estipe é pruinoso cando novo, cunha gran
volva membranosa branquiña na base. Medra en terreos ricos en
nutrintes, bosques de caducifolias, xardíns, etc. (BOEKHOUT in BAS et al.,
1990).
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas, dúas
mencións para Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
Xerocomus badius (Fr.: Fr.) J. -E. Gilbert, Bolets: 92.
≡ Boletus castaneus var. badius Fr.: Fr., Syst. Mycol., 1: 392. 1821; 1931; Boletus
badius Fr.: Fr., Elench. fung.: 126. 1828
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, baixo Pinus, P. Lorenzo e
R. Pereira, LOU-Fungi 17812; ibidem, baixo Pinus pinaster, LOU-Fungi
17811; ibidem, 27-X-2001, LOU-Fungi 17813; idem, LOU-Fungi 17814.
Especie fácil de diferenciar pola coloración parda uniforme do píleo e estipe,
e polo himenóforo con poros amarelos que azulean ó roce (MORENO et
al., 1998)
Distribución en Galicia: Taxon citado para as catro provincias galegas,
terceira cita provincial (SOLIÑO, 2004).
Xerocomus chrysenteron (Bull.) Quél., Fl. mycol. France: 418. 1888
≡ Boletus chrysenteron Bull., Hist. champ. France: 328. 1792
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, hábitat sen precisar, B.
Pociña, P. Vazquez e P. Pérez, LOU-Fungi 17815.
Presenta cutícula seca e tomentosa, que se agreta con facilidade deixando
ver unha coloración vermelliza na subpelis. O himenóforo presenta
coloracións amarelas ou amarelas verdosas, algunhas veces os poros
teñen pequenas manchas vermellas, e azulean ó roce (LADURNER et
SIMONINI, 2003).
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
130
Distribución en Galicia: Especie citada para as catro provincias galegas
(SOLIÑO, 2004).
Xerocomus parasiticus (Bull.: Fr.) Quél., Fl. mycol. France: 418. 1888
≡ Boletus parasiticus Bull.: Fr., Syst. Mycol., 1: 389. 1821
Material estudiado: Tui, Monte Aloia, 29-X-2000, sobre Scleroderma, P.
Lorenzo e R. Pereira, LOU-Fungi 17816; ibidem, 19-IX-2004, LOU-Fungi
18677
Boletus parasiticus atópase entre agosto e novembro, parasitando diversos
Scleroderma (S. citrinum e S. verrucosum, entre outros), en bosques
mixtos húmidos con Quercus, Fagus, Fraxinus, Pinus, Picea, en zonas
con Sphagnum ou Leucobryum, ou excepcionalmente, nalgúns lugares
secos. Determínase facilmente pola súa particular ecoloxía (LADURNER et
SIMONINI, 2003).
Distribución en Galicia: Taxon citado para Galicia na Coruña, Ourense (unha
soa cita sen precisar datos) e Pontevedra (SOLIÑO, 2004).
5. ECOLOXÍA
133
5 ECOLOXÍA
5.1 Introdución
A ecoloxía micolóxica trata de analizar e estudar a relación complexa e as
influencias recíprocas existentes entre os fungos e o medio no que se
desenvolven. Debido á carencia de pigmentos foto ou quimiosintéticos, os
fungos precisan de materia orgánica externa para desenvolver o seu ciclo
biolóxico, obtendo os nutrintes necesarios para a súa supervivencia a partir
de organismos vivos ou mortos.
Dende que no século XIX se descubrira a existencia da relación micorrícica
entre fungos e plantas vasculares, os posteriores estudos ecolóxicos foron
desvelando as distintas relacións tróficas que presentan, de gran relevancia
nos ecosistemas.
Hoxendía englóbanse en tres grupos (ARNOLDS in WINTERHOFF, 1992):
fungos necrotróficos (parásitos), fungos saprotróficos (saprófitos) e fungos
biotróficos (simbióticos).
A maioría das especies encádranse dentro dun destes grupos, sen embargo,
nalgúns casos adoptan distintas formas según o momento do ciclo biolóxico
ou as condicións ecolóxicas nas que se atope. Un exemplo é Armillaria
mellea, parásito agresivo, tanto de caducifolias como coníferas, que pode
actuar como saprotrófica sobre os restos da árbore que antes parasitou e
incluso establecer relacións micorrícicas con distintas árbores (experimentos
in vitro, HONRUBIA et al.,1992).
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
134
Os fungos necrotróficos son aqueles que viven como parásitos doutros
organimos (plantas, animais ou outros fungos), matando as células do
organismo hospedador e causándolle algún tipo de perxuicio, aínda que non
sempre conlevan á morte do individuo. No caso dos macromicetos, a maioría
das especies parásitas presentan un amplo abano de hospedantes, e aínda
que soen mostrar preferencia por un grupo de características comúns, non
chegan o parasitismo específico. Corresponden na súa maioría ós patóxenos
de plantas e, máis raro, de animais, presentando gran variabilidade en canto
ao grao de virulencia e perigosidade. Entre os atopados no Parque Natural
do Monte Aloia e que poden ter importancia forestal, destacan:
− Armillaria mellea: mencionada anteriormente e atopada sobre carballo,
aínda que é frecuente que apareza ligada a outras caducifolias e
coníferas.
− Ganoderma australe: parásito agresivo de mimosas e acacias de
madeira negra (Acacia spp.); tamén atopada parasitando Cupressus e
Eucalyptus.
− Heterobasidion annosum: actúa como parásita do sistema radical tando
de árbores: bidueiros, piñeiros, etc. como arbustos: uces, carpazas, etc.
− Phellinus torulosus: taxon abondoso que medra principalmente sobre
anxiospermas.
Os fungos saprotróficos descompoñen materia orgánica morta,
contribuindo á degradación da celulosa, hemicelulosa e lignina. A partir dos
Ecoloxía
135
traballos de BECKER (1956), aínda vixentes na actualidade, clasificáronse en
función da fonte de carbono que utilizaran:
Folícolas: fructifican sobre follas caídas, como por exemplo Setulipes
androsaceus que medra sobre acículas de coníferas e follas de Quercus.
Humícolas: medran directamente no solo, sobre restos vexetales en
descomposición contribuindo ó proceso de humificación. A este grupo
pertencen a maioría dos macromicetos saprófitos como Agaricus campestris,
Macrolepiota procera, Lycoperdon perlatum ou Volvariella gloiocephala.
Lignícolas: degradan a madeira, tanto caída ou cortada, como ramas, tocós
ou piñas. Destacan Gymnopilus junonius, Mycena seynii, Psilocybe
hepatochrous, Tricholomopsis rutilans, Tremella mesenterica ou Sparassis
crispa.
Coprófilas ou fimícolas: fructifican sobre excrementos de animais ou sobre
esterco, respectivamente. Algún dos exemplos atopados no Monte Aloia son
Paneolus semiovatus ou Psilocybe semiglobata.
Pirófilas: viven sobre sustratos queimados, non atopada ningunha especie
asociada a este sustrato posiblemente pola inexistencia de incendios
recentes neste Parque Natural.
Pratícolas e muscícolas: aqueles que viven en prados ou entre musgos,
respectivamente, como por exemplo Vascellum pratense.
Tamén se debe incluir un grupo de fungos que, aínda que pouco numeroso,
viven sobre outros fungos: fungícolas (FONT QUER, 1989), como por exemplo
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
136
Xerocomus parasiticus que medra sobre Scleroderma e que a pesar do
nome, considerase que vive como saprotrófico.
Os fungos biotróficos poden vivir simbioticamente con algas (formando
liques) ou asociarse ás raíces de plantas (formando micorrizas). Son moi
poucos os basidiomicetos que forman simbiose con algas, pero non así os
que micorrizan con numerosas especies vexetais. Existen distintos tipos de
micorrizas segundo a forma de asociarse ca planta hospedadora,
ectomicorrizas, vesículo-arbusculares, ectendomicorrizas, e segundo o
grupo vexetal o que están asociadas, ericoides, orquioides e
monotropoides.
Nos macrobasidiomicetos as máis frecuentes son as ectomicorrizas,
caracterízanse porque os fungos forman un manto hifal ó redor das raíces e
a rede de Hartig entre as células vexetais (BRUNDRETT et al., 1996).
O grao de especificidade planta-fungo varía moito segundo a especie de
cogomelo, por exemplo, Lactarius deliciosus soamente establece micorrizas
con coníferas, preferentemente piñeiros (Pinus); Amanita muscaria ten
preferencia polos bidueiros (Betula), pero tamén se asocia con piñeiros,
castiñeiros (Castanea), carpazas (Cistus) etc., e outras especies, como
Amanita rubescens son practicamente indiferentes ao hospedante.
As particulares características reproductivas dos fungos fan que,
macroscopicamente só os poidamos observar no campo na fase de
frutificación, de aí que a maoría dos traballos taxonómicos se centren no
estudo dos carpóforos.
Ecoloxía
137
5.2 Metodoloxía
5.2.1 Protocolo de mostraxe
Para determina-la composición da comunidade fúnxica e a súa relación cos
distintos biotopos da área seleccionada, realizáronse un total de 34 visitas á
área de estudo entre novembro de 1999 e setembro de 2003.
En total prospectáronse 10 biotopos, os cales foron delimitados de maneira
subxetiva en función do hábitat onse se recolleron os especímenes (inclúese
un hábitat sen precisar cando se descoñece a localización da mostra):
coníferas, caducifolias, perennifolias, madeira sen precisar, prado, camiño,
musgos, excrementos e outros. En cada visita , as mostras foron tomadas ó
azar entre os distintos biotopos, aplicando a mesma unidade de esforzo en
todos eles.
As exsiccata recolectadas identificáronse segundo o protocolo indicado no
capítulo de material e métodos, obtendo o conseguinte catálogo de
basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia.
5.3 Análise de datos
A riqueza macrofúnxica do Parque Natural do Monte Aloia foi obtida a partir
do sumatorio de especies (riqueza específica) ou, no seu caso, de xéneros
(riqueza xenérica). A análise dos datos realizouse partindo dunha matriz de
presencia/ausencia para cada biotopo.
Elaboraronse táboas similares en función das formas de vida dos fungos
identificados (saprófitas, micorrícicas ou parásitas) ou do sustrato ó que se
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
138
asocia (lignícolas ou non lignícolas). Os datos para realizar estes gráficos
obtivéronse en base a observación en campo e a bibliografía existente para
cada especie. Ademais, a partir das datas de mostraxe, pódese observar a
gráfica sobre a estacionalidade da frutificación fúnxica, que se explica nos
resultados.
Para analiza-la distribución dos organismos entre os biotipos caracterizados,
realizouse unha análise de conglomerado, empregando o índice de similitude
de BRAY et CURTIS (1957). Os resultados represéntase nun dendrograma, o
cal se confrontou co método de ordenación de escalamento multidimensional
non métrico («Multidimensional Scaling», MDS) e de Análise de Similitude
Porcentual («Similarity Percentages», SIMPER), para determinar a similitude
e disimilitude promedio entre biotopos, logrando desta maneira ver de forma
gráfica a flora micolóxica existente. Todas as análises foron realizadas
utilizando o programa estadístico PRIMER (Plymouth Routines In
Multivariate Ecological Research, versión 6 para Windows).
5.4 Resultados
A riqueza macrofúnxica estudada para o Parque Natural do Monte Aloia está
formada por 9 órdenes, 41 familias, 77 xéneros e 165 especies. O xénero
con maior número de especies representadas é Russula, con 15 especies,
seguido de Amanita, con 14 especies e Mycena e Lactarius con 11 e 8
especies, respectivamente. Observando o número de especies existente a
nivel mundial para cada un dos xéneros (KIRK et al., 2001) vemos que a
Ecoloxía
139
representatividade neste parque natural mantén as mesmas porcentaxes
(Táboa 6).
Táboa 6. Porcentaxe de representatividade de especies nos xéneros de maior
riqueza específica dentro da área de estudo.
Estas porcentaxes mantéñense maioritariamente, excepto en xéneros como
Cortinarius ou Entoloma que, aínda que teñen un gran número de
representantes, a escasa disponibilidade en bibliografía de tipo xeral, os
problemas taxonómicos por resolver e a complexidade macro e
microscópica, fai difícil a sua identificación en coleccións pequenas.
De entre os 9 biotopos recoñecidos na área de estudo (o grupo «hábitat sen
precisar» non se considera nas próximas análises). O máis importante en
canto a riqueza específica foi o bosque de coníferas, onde se recolleron 81
especies. As outras unidades boscosas (caducifolias e perennifolias)
seguíronlle en canto a riqueza con 47 e 30 especies, respectivamente
(Figura 16).
Xénero nº especies no P.N. Monte Aloia
nº especies a nivel mundial
(aprox.) porcentaxe de
representatividade
Russula 15 700 2 %
Amanita 14 500 2,8 %
Mycena 11 500 2,2 %
Lactarius 8 400 2 %
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
140
Figura 16. Riqueza específica en función do biotopo asociado.
Se comparamos este gráfico co de riqueza de xéneros vemos que as
proporcións se conservan, mantendo porcentaxes similares, é dicir, de forma
xeral é o xénero o que marca a ligazón a un tipo de sustrato, este patrón é o
mesmo para cada unha das especies que o compoñen (Figura 17).
Figura 17. Riqueza xenérica en función do biotopo asociado.
Ecoloxía
141
O espectro de formas de vida está dominado por especies saprótróficas, con
91 especies, que representan un 55 % do total de especies atopadas,
seguidas polas biotróficas ou micorrícicas, con 66 especies que representan
un 40 % (Figura 18).
SENN-IRLET et al. (1999) indica, en base a estudos levados a cabo en
bosques subalpinos de Noruega, que o número de especies de fungos
saprófitos en bosques novos é maior (aínda que a producción é menor),
mentras que se observa menor número de especies micorrícicas que
producen maior número de esporocarpos. Aínda que nos nosos estudos non
recollemos datos de producción, en relación a riqueza de especies coincide
co indicado polo autor; lembremos que o Parque Natural de Monte Aloia
presenta unha cobertura vexetal relativamente xoven, consecuencia das
contínuas repoboacións iniciadas dende o primeiro tercio do século XX.
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
Saprófita Micorrícica Parásita
Formas de Vida
Riq
ueza
de
espe
cies
Figura 18. Porcentaxe de especies segundo o xeito de vida.
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
142
Só se atoparon 8 especies potencialmente patóxenas, un 5 % do total, o que
pon de manifesto un bo estado fitosanitario do bosque do Parque Natural do
Monte Aloia, onde o vigor das árbores é bastante satisfactorio, de ahí que o
papel de ditos taxóns patóxenos se vexan claramente limitados (ORTEGA et
al., 2002).
De tódalas especies estudadas, obsérvase unha elevada porcentaxe de
especies non lignícolas (un 64 % do total), este grupo reune as especies
micorrícicas e aquelas especies saprófitas que se atopan descompoñendo
restos da follaxe, humus ou outros restos vexetais. O número de especies
lignícolas é moito menor (un 36 % do total), englobando as especies
parásitas e aquelas que viven descompoñendo árbores ou ramas caídas,
tocós, etc. (Figura 19).
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
Lignicola No lignicola
Sustrato
% e
spec
ies
Figura 19. Porcentaxe de especies segundo o sustrato sobre o que medra.
Ecoloxía
143
O dendrograma amosado na Figura 20 mostra a separación dos biotopos en
tres grupos, baseándose no índice de similitude da flora macrofúnxica
presente para cada un deles. O valor promedio de similitude obtido coa
análise de estratexia de agrupación (SIMPER) para o primeiro grupo,
asociado a comunidades de vexetación baixa, foi dun 17.0 %. Para o
segundo, asociado a comunidades de bosques, o nivel de similitude
promedio foi dun 25.0 %. A disimilitude media entre ambos grupos foi dun
89.5%. O terceiro grupo, asociado a especies coprófilas, e cuxa similitude
non pode calcularse por ter unha soa mostra, presenta un valor promedio de
disimilitude do 97.6% y 96.1% respecto o primeiro e segundo grupo,
respectivamente.
Figura 20. Dendograma obtido en base ás especies atopadas nos diferentes
biotopos.
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
144
O agrupamento ilustrado polo dendrograma coincide tamén co grafíco de
ordenación (MDS) cun valor de estrés de 0,05, que corresponde a unha boa
ordenación. Nesta representación gráfica aparecen igualmente os tres
agrupamentos, observándose a disimilitude existente dentro de cada grupo
(Figura 21).
A frutificación fúnxica depende das características propias da especie e do
medio que as rodea, sendo a vexetación un dos principais factores que
inflúen sobre este desenvolvemento. A afinidade dos macromicetos por
determinadas especies vexetais é moi variable, en xeral ven dada polo tipo
de vida e a especificidade do fungo polo sustrato. Os agrupamentos obtidos
amosan unha maior similitude entre especies que proporcionan unha ampla
cobertura vexetal (G2. Bosques), onde se atopan as principais especies de
gran porte, e especies de vexetación de baixa altura (G.1. Vexetación baixa),
onde atopamos principalmente especies de menor tamaño.
A Táboa 7 amosa as especies con unha representatividade númerica maior
do 50%, en cada un dos grupos definidos según os criterios anteriores. No
primeiro grupo, tan só cinco especies foron maioritariamente responsables
da similaridade dentro dese grupo, mentras que no segundo aparecen once
especies. O terceiro grupo so inclúe as coprófilas polo que non se
establecen estas comparativas.
Ecoloxía
145
G2. BOSQUES
G1. VEXETACIÓN BAIXA
G3
G2. BOSQUES
G1. VEXETACIÓN BAIXA
G3
Figura 21. Gráfico de ordenación (MDS) en base as especies atopadas nos
diferentes biotopos.
Os taxóns que contribúen a esta similaridade corresponden a especies
xeneralistas, sen requerimentos específicos ou asociacións a hábitats
concretos. Especies como Laccaria lateritia ou Paxillus involutus aparecen
nos dous agrupamentos o que dá unha idea da pouca especificidade destas
especies.
Outro dos factores que condicionan a frutificación fúnxica son os climáticos,
en especial a temperatura, humidade e luz. Os fungos poseen un intervalo
óptimo de crecemento e frutificación, tanto en relación coa temperatura como
coa humidade. Por iso, a producción de carpóforos non é homoxénea ó
longo do ano, localizándose preferentemente en outono, estación que leva
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
146
asociada humidade alta e temperaturas moderadas. A escaseza invernal e
estival relaciónanse, respectivamente, con limitacións debidas as baixas
temperaturas e a sequedade (Figura 22).
Especies
G.1 Vexetación baixa
Scleroderma citrinum
Hygrophoropsis aurantiaca
Suillus bovinus
Laccaria lateritia
Paxillus involutus
G.2 Bosque
Bjerkandera adusta
Byssomerulius corium
Mycena galericulata
Ganoderma australe
Amanita rubescens
Astraeus hygrometricus
Laccaria lateritia
Paxillus involutus
Russula cyanoxantha
Russula ochroleuca
Táboa 7. Especies responsables da similaridade dentro de cada grupo.
Ecoloxía
147
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
Pri Ver Oto Inv
Figura 22. Distribución da micetación estacional elaborada a partir da totalidade do
catálogo.
6. CONSERVACIÓN
151
6 CONSERVACIÓN
6.1 Introdución
Durante moito tempo a micoloxía e a conservación da biodiversidade
desenvolvéronse sen relación entre si. Mentras as voces de alarma sobre a
necesidade de conservación, de especies animais ou plantas vasculares e,
incluso, determinados hábitats, xurdían entre os científicos de todo o planeta,
os fungos parecían alleos os problemas que afectan os demais seres vivos
(HAWKSWORTH, 1991).
Algunhas das razóns polas que se pode explicar que os fungos non se
tiveran en conta para a sua conservación de protección, son:
− Son difíciles de identificar macroscópicamente, o que non permite
recoñecelos “in situ”.
− Os inventarios micolóxicos necesitan dun traballo intensivo sobre o
terreo, tendo que visitar durante varios anos consecutivos (mínimo 5) o
lugar a estudar (CASTRO, 2002). De feito, debido as dificultades técnicas,
moitos xestores ambientais exclúen os fungos dos seus plans de acción
(SÁNCHEZ-RODRÍGUEZ et al., 2004)
− En xeral, os esporocarpos son efímeros, moitas veces o ciclo biolóxico
dura menos dun ano (FREIRE, 1982) e os micelios subterráneos non
poden ser observados, nen identificados tanto a nivel de especie como
de individuo (COURTECUISSE, 1993). As especies poden pasar
inadvertidas durante anos si as condicións ecolóxicas non favorecen a
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
152
frutificación ou, ó ser putrescibles, non se chega o lugar de mostraxe
nese xusto momento de frutificación.
− Ademais, Galicia é unha zona estudiada con certa irregularidade, a
excepción de traballos concretos (FREIRE, 1982; CASTRO, 1985; PÉREZ-
FROIZ, 1990; LÓPEZ-PRADA, 2000; LAGO, 2002, ...), e de forma
discontínua tanto no que a territorio se refire como a hábitats (SOLIÑO,
2004). De feito neste período, mediante prospeccións exhaustivas de
certos hábitats, describíronse algúns taxons, como Psathyrella
ascarioides (1978), Amanita porrinensis (1987), Gyroporus ammophilus
(1995), Agaricus freirei (2001); Psilocybe gallaecica (2003),
Leucocoprinus castroi (2003) e Cystoderma freirei (2003), entre outros
pendentes de ser publicados (CASTRO et al., 2004).
Na última década esta situación cambiou dun xeito considerable, os
micólogos comezaron a decatarse da progresiva diminución do número de
especies de macromicetos, especialmente nos bosques europeos (ARNOLDS
et KREISEL, 1993.). Ante este problema xurde a necesidade de elaborar
medidas de conservación da biodiversidade fúnxica, que deben ir
acompañadas de medidas legais de control e protección.
6.2 Conservación
Son moitas as razóns polas que debemos conservar os fungos, todos os
problemas presentados non impiden que os ecólogos sexan conscientes do
importantísimo papel que os fungos xogan no funcionamiento dos
ecosistemas naturales, destacando entre elas:
Conservación
153
− Interveñen en relacións simbiontes ou mutualistas, como as micorrizas e
os liques.Un 85% das plantas vasculares forman micorrizas e nalgúns
casos dependen de elas para xermolar (orquídeas) e/ou desenvolverse
(HEIDEN et SANDERS, 1997).
− Son importantes descompoñedores da materia orgánica e da sua
reciclaxe nos ecosistemas.
− Son alimento de vertebrados e invertebrados, favorecen a formación e
estrutura dos solos, etc.
− Ademais, teñen un importante interés comercial polos seus múltiples
usos na industria alimentaria, farmacéutica, etc. (MARTINS, 2002).
− Non debemos esquencer o valor científico, é importante conserva-las
especies. Coñecendo o que temos podemos investigar e averiguar o que
se pode obter (JUSTO et al., 2001).
− Posúen un valor recreativo, educativo e estético: As saídas organizadas
e monitoradas para coñecer cogomelos poden utilizarse para o
desenvolvemento do micoturismo ou na educación ambiental (JUSTO et
al., 2001).
Ata fai uns 30 anos non se pensara na posibilidade de que a micobiota
estivera sufrindo cambios drásticos a escala rexional, nin que houbera
especies que debían entrar na categoría de organismo en perigo de
extinción. Sen embargo, a destrucción de hábitats, a variación do uso do
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
154
solo e a contaminación ambiental fan que algunhas especies fúnxicas se
atopen en regresión dentro da sua área de distribución (ARNOLDS, 2001).
Xa na década dos 80 publicáronse algúns traballos realizados en
Checoslovaquia, Alemania, Países Baixos e Austria, relacionados con este
tema.
Compre destaca-los datos obtidos por DERBSCH et SMITH (1984 in ARNOLDS,
2001) que demostra unha disminución da diversidade de especies superior ó
60 %, comparando o número de especies observadas en Scarland
(Alemania), entre 1970 y 1985, en máis de 8.000 excursións. Os mesmos
autores, nunha área máis concreta, que estudiaron entre 1950 y 1985,
mediante 3.500 visitas, observaron unha disminución gradual. Das 852
especies de macromicetos rexistradas, desapareceron na primeira década o
9,5% (81 spp), na segunda, un 21,1% (180 spp) e, na última, un 22,8% (194
spp), o que supón unha pérdida estimada dun 40% da micobiota en só tres
décadas e media. Tamén resultan significativos os datos obtidos no mercado
desa rexión, onde o peso de cogomelos suministrados no período 1955-
1975 disminuiu máis dun 90% no caso de Cantharellus cibarius e Boletus
(DERBSCH et SMITH, 1987 in ARNOLDS, 2001).
Resultados similares foron obtidos por RÜCKER et PEER (1988 in ARNOLDS,
2001) en Hellbrunner Berg, cerca de Salzburgo (Austria). Ó comparar os
seus rexistros, obtidos en 1987, cos de LEISCHER-SISKA (1937 in ARNOLDS,
2001) e FRIEDRICH (1953 in ARNOLDS, 2001). Observan que o número de
especies de macromicetos redúcese de 172 (en 1937) a 95 (en 1987), o que
Conservación
155
supón unha reducción do 45%. Debemos ter en conta que estes datos non
son concluintes, xa que a metodoloxía aplicada foi sensiblemente distinta.
Este descenso xeralizado tamén se observou en estudos realizados por
ARNOLDS (1988), analizando datos recollidos nos Países Baixos durante 50
años, encontrou un forte declive de moitas especies micorrícicas, certa
limitación en saprófitas e forte aumento dos fungos lignícolas.
O mesmo autor (ARNOLDS, 1991) indica que comparando os rexistros de
saídas realizadas entre 1912-1954 e 1973-1983, o número medio de
especies ectomicorrícicas descendeu de 71 a 38. En parcelas de Quercus,
controladas entre 1972 y 1990, o número de especies micorrícicas pasou de
37 a 12 por parcela. A reducción foi superior a un 80% en tódolos xéneros de
fungos micorrícicos (excepto Scleroderma), polo contrario aumentaran os
fungos lignícolas e algúns dos saprófítos que prefieren solos nitrificados e
abondosos en nutrintes.
O descenso en especies micorrícicas atribúese, na maior parte, ós efectos
da polución atmosférica (acidificación do medio e maior fixación de
nitróxeno), que causa unha forte regresión nos bosques. De feito, estudos
recentes demostran unha correlación significativamente positiva entre a
disminución de Cantharellus cibarius (ectomicorrícico) e a concentración de
SO2 (JANSEN et VAN DOBBER, 1987 in ARNOLDS, 2001).
Na década dos anos setenta, debido a preocupación pola aparente
reducción do número de exemplares fúnxicos, fundouse en Checoslovaquia
unha Comisión para a Conservación dos Fungos e os seus Hábitats
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
156
Naturais. En 1985, durante o IX Congreso de Micoloxía Europea, celebrado
en Oslo, creouse o “European Committee for the Protection of Fungi”
(ECPF), renomeado o ano seguinte como “European Council for
Conservation of Fungi” (ECCF).
A partir da información recollida nas listas vermellas europeas, consulta con
especialistas, estudos de abundancia, hábitats, etc., este organismo propón
a primeira Lista Vermella Europea coa inclusión de 33 especies con
prioridade de protección e que pretenden incluir no Anexo I da Convención
de Berna, xa que neste documento que regula a protección de animais,
plantas e os seus hábitats, non figura ningún fungo.
Esta lista supón unha primeria aproximación, xa que se está a realizar un
estudo pormenorizados sobre as 3.000 especies consideradas como
ameazadas ou vulnerables nalgunha das listas vermellas europas.
Amanita friabilis
Amylocystis lapponica
Antrodia albobrunnea
Armillaria ectypa
Boletopsis grisea
Boletus dupainii
Bovista paludosa
Cantharellus melanoxeros
Cortinarius ionochlorus
Entoloma bloxamii
Geoglossum
atropurpureum
Gomphus clavatus
Hapalopilus croceus
Hapaloporus odorus
Hericium erinaceum
Hohenbuehelia culmicola
Hygrocybe calyptraeformis
Hygrophorus purpurascens
Laricifomes officinalis
Leucopaxillus compactus
Lyophyllum favrei
Myriostoma coliforme
Phylloporus pelletieri
Podoscypha multizonata
Pycnoporellus alboluteus
Sarcodon
fuligineoviolaceus
Sarcosoma globosum
Sarcosphaera coronaria
Skeletocutis odora
Suillus sibiricus
Torrendia pulchella
Tricholoma colossus
Tulostoma niveum
Táboa 8. Especies incluidas no Anexo I da Convención de Berna (DAHLBERG et
CRONEBORG, 2003)
Conservación
157
Co fin de recopilar a información relativa as especies que se pretenden
incluir no Anexo I da Convención de Berna, cada país firmante debe contar
cunha persoa ou persoas que coordinen dito traballo.
En España, durante a primavera de 2003, Enric Gracia (Universidade Central
de Barcelona) estuvo recopilando datos, tanto de profesionais da Micoloxía
como de aficionados (foro de discusión: [email protected]) para enviar á
ECCF.
En xaneiro de 2005, e tra-la preocupación amosada polos especialistas no
XIV Simposio de Botánica Criptogámica (Murcia, 2003), celébrase en
Cordoba a «I Reunión técnica sobre hongos amenazados» na que se nomea
un responsable de cada comunidade autónoma para que, coa axuda de
profesionais e afeizoados, se estude a situación en cada zona e así poder
elaborar unha lista vermella única a nivel peninsular.
Para Galicia, a resposable de coordinar esta tarefa entre investigadores,
agrupacións micolóxicas, afeizoados e especialistas galegos é Marisa
Castro, para intentar consensuar unha primeira lista de 50 especies
potencialmente ameazadas en Galicia. Este resultado é posto en común co
resto das comunidades no XV Simposio de Botánica Criptogámica (Bilbao,
setembro-2005).
Actualmente séguese a traballar neste tema, sendo un dos obxectivos
principais, o establecemento dos criterios que nos leven a incluir as distintas
especies dentro destas listas, xa que os criterios propostos pola IUCN para
outros organismos (animais e plantas) son de difícil aplicación en fungos,
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
158
tanto pola escaseza de datos como pola dificultade de observación do
individuo fúnxico.
6.3 Aproveitamento sostido no Parque Natural do Monte Aloia
En liñas xerais, ecólogos e micotaxónomos coinciden en afirmar que para
ser efectiva unha adecuada «estratexia de conservación» é necesario a
compilación e integración de datos de distintas disciplinas (ARNOLDS, 2001) e
a conservación dos hábitats (COURTECUISSE, 1993).
Figura 23. Representación esquemática das relacións entre conservación de
macromicetos e outras disciplinas en Micoloxía (SOLIÑO, 2004)
Conservación
159
Unha vez que se teñen os coñecementos da biodiversidade fúnxica da zona,
estableceranse as medidas necesarias para levar a cabo o plan de
desenvolvemento e protección adecuados co fin de compatibilizar o
aproveitamento sostido coa protección do medio, é dicir, compatibiliza-lo
desenvolvemento ecónomico coa conservación da natureza, analizando a
súa interdependencia e non considerandoos feitos illados, ou incluso
opostos, como se quixo ver ata o de agora.
Dentro do ámbito do Parque natural do Monte Aloia, poderíase levar a cabo
un programa de desenvolvemento sostido no que se incluian actividades de
explotación micolóxica. Esta é unha medida que xa se está realizando en
diversos paraxes protexidos de Estados Unidos e Europa, establecendo
previamente unha serie de condicións técnicas e económicas para o
aproveitamento (GARCÍA-CID, 2002). Estas medidas radican, principalmente,
en establecer:
− Permisos de recollida, diferenciando según sexa o fín: científico,
consumo propio ou comercial
− Sistema e método da recollida
− Prácticas prohibidas
− Cantidade máxima a recoller
− Períodos de recolleita
− Zonas acotadas ou de descanso
− Competencia e dereito sancionador
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
160
O aproveitamento de cogomelos vai posibilitar que os habitantes da área de
influencia do Parque Natural teñan acceso a explotación económica deste
recurso, o que posibilitaría unha predisposición positiva ó establecemento de
áreas protexidas, medida que inicialmente provoca recelo entre os
habitantes das zonas afectadas.
Ademais da explotación micolóxica, poderíanse levar a cabo tarefas de
educación ambiental (visitas guiadas para ensinar a identificar cogomelos,
cursiños, xogos relacionados coa micoloxía, ...), creación de xardíns
micolóxicos nas áreas adxacentes, exposición de cogomelos frescos (en
temporarada) ou permanente (paneis informativos, maquetas, ...). Esto
podería levar asociado un turismo paralelo que favorecería o
desenvolvemento da zona, tal e como se observa nalgunhas rexións de
España (proxecto MYAS, Almazán, Soria).
Todas estas medidas posibilitan a conservación do recurso xa que na
actualidade a normativa de carácter xeral de aplicación no recinto do Parque
Natural do Monte Aloia no ámbito de conservación e protección da natureza,
é basicamente a recollida na Lei 4/1989, do 27 de marzo, de conservación
de espacios naturais e da flora e fauna silvestre, así como a Lei 9/2001, do
21 de agosto, de conservación da natureza.
Nestas leis enuméranse unha serie de usos permitidos e prohibidos, sen
facer referencia en nengún caso os fungos; de carácter xeral entrarían na
prohibición da “extracción de plantas, ou parte delas, e de rochas e minerais,
Conservación
161
agás por motivos de interese ciéntifico ou de xestión do parque natural”, xa
que ata hai relativamente poucos anos os fungos eran considerados plantas.
Por esta falla de lexislación adecuada e a súa correcta aplicación, son
numerosas as persoas que se achegan a este Parque Natural a recoller
cogomelos, sen impedimento algún por parte dos gardas forestais e de aí
que no catálogo de macrofungos realizado neste traballo ó número exsiccata
de especies comestibles sexa tan reducido.
Sen ánimo de prohibir a recollida de cogomelos, si é necesario un control en
estas áreas protexidas, para axudar a conservación do recurso micolóxico e
de tódalas especies relacionadas con el.
7. RESUMO E CONCLUSIÓNS
165
7 RESUMO E CONCLUSIÓNS
7.1 Resumo
Esta memoria pretende contribuir ó coñecemento dos macrobasidiomicetos
do Parque Natural do Monte Aloia. O seu interese obedece á case total
ausencia de estudos sobre a diversidade fúnxica nos Parques Naturais
galegos.
Para determina-la composición da comunidade fúnxica e a súa relación cos
distintos biotopos do Parque Natural, realizáronse un total de 34 visitas á
área de estudo entre novembro de 1999 e setembro de 2003.
O estudo do material recollido deu como resultado un catálogo de 165
taxóns. As exsiccata obtidas, un total de 441, depositáronse na micoteca
LOU-Fungi situada no Centro de Investigacións Forestais e Ambientais de
Lourizán (Pontevedra).
Ademais lévase a cabo un estudo micoecolóxico dos taxóns atopados,
segundo a interacción co sustrato e a similaridade entre os distintos biotopos
da área estudada.
7.2 Conclusións
Do presente traballo podemos concluir os seguintes resultados:
1. A riqueza macrofúnxica estudada para o Parque Natural do Monte
Aloia está formada por 9 órdenes, 41 familias, 77 xéneros e 165
especies. O xéneros con maior número de especies representadas é
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
166
Russula, con 15 especies, seguido de Amanita, con 14 especies e
Mycena e Lactarius con 11 e 8 especies, respectivamente.
2. Segundo a revisión bibliográfica realizada, apórtanse 20 novos
taxóns para o catálogo micolóxico galego:
− Amanita vaginata var. badia
− Bjerkandera fumosa
− Cyphellostereum laeve
− Entoloma conferendum var. pusillum
− Hygrocybe laeta
− Inocybe cf. odora
− Lactarius deliciosus var. atrovirens
− Lactarius lacunarum
− Leucoagaricus melanotrichus var. melanotrichus
− Mycena clavicularis
− Mycena maculata
− Mycena mirata
− Peniophora violaceolivida
− Psathyrella olympiana
− Russula chloroides var. chloroides
− Russula cyanoxantha var. variata
− Russula pseudoaeruginea
− Skeletocutis percandida
− Tricholoma lascivum
Resumo e conclusións
167
− Tyromyces fissilis
3. Asemade, aportamos un total de 23 novos taxóns para o catálogo da
provincia de Pontevedra:
− Amanita ceciliae
− Amanita crocea
− Amanita submembranacea
− Boletus pinophilus
− Clavulina cinerea
− Clavulinopsis corniculata
− Clitocybe agrestis
− Conocybe digitalina
− Crepidotus applanatus
− Entoloma rhodopolium
− Inocybe lanuginosa var. lanuginosa
− Lactarius camphoratus
− Lactarius cf. tabidus
− Lentinus conchatus
− Mycena amicta
− Mycena capillaripes
− Mycena galericulata
− Mycena leptocephala
− Paneolus semiovatus
− Russula amoena
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
168
− Russula delica var. delica
− Russula heterophylla
− Tricholomopsis rutilans var. albofrimbriata
4. Aportamos un total de 22 taxons que son segundas citas para a
provincia de Pontevedra:
− Agaricus campestris var. squamulosus
− Callistosporium luteoolivaceum
− Cortinarius lividoochraceus
− Entoloma conferendum var. conferendum
− Gymnopus fusipes
− Hygrocybe miniata
− Inocybe flocculosa
− Inocybe lacera var. lacera
− Laccaria proxima
− Lactarius mitissimus
− Lactarius rufus
− Lactarius vellereus var. vellereus
− Leucoagaricus barsii
− Mycena epipterygia var. epipterygia
− Mycena galopus
− Mycena inclinata
− Psathyrella gracilis
− Psathyrella spadiceogrisea
Resumo e conclusións
169
− Russula albonigra
− Russula amara
− Russula densifolia
− Russula ochroleuca
5. Das especies anteriormente mencionadas, son segundas citas para
o catálogo micolóxico galego:
− Amanita ceciliae
− Callistosporium luteoolivaceum
− Clavulinopsis corniculata
− Clitocybe agrestis
− Conocybe digitalina
− Crepidotus applanatus
− Entoloma rhodopolium
− Lactarius cf. tabidus
− Lentinus conchatus
− Mycena amicta
− Mycena capillaripes
− Mycena leptocephala
− Paneolus semiovatus
− Tricholomopsis rutilans var. albofimbriata
6. De entre os 9 biotopos recoñecidos na área de estudo (coníferas,
caducifolias, perennifolias, madeira sen precisar, prado, camiño,
musgos, excrementos e outros), o mais importante en canto a
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
170
riqueza de especies foi o bosque de coníferas, onde se recolleron 81
especies. As outras unidades boscosas (caducilfolias e
perennifolias) seguíronlle en canto a riqueza con 47 e 30 especies,
respectivamente
7. O espectro de formas de vida está dominado por especies
saprotróficas, con 91 especies, que representan un 55 % do total de
especies atopadas, seguidas polas biotróficas ou micorrícicas, con
66 especies que representan un 40 % . Só se atoparon 8 especies
parásitas, que representa un 5 % do total das especies mostrexadas.
8. Do total dos taxóns, resulta un elevado porcentaxe de especies non
lignícolas (un 64 % do total) frente o 36 % de especies lignícolas.
9. En base os distinto biotopos presentes na área de estudo, realízase
unha análise de estratexia de agrupación (SIMPER) e de ordenación
(MDS); obténdose tres agrupamentos: un asociado a vexetación
baixa, outro a bosques e un terceiro onde se agrupan as especes
coprófilas.
10. O valor promedio de similitude para o grupo asociado a
comunidades de vexetación baixa, foi dun 17,0 %. Para o asociado a
comunidades de bosques, o nivel de similitude promedio foi dun 25,0
%. A disimilitude media entre ambos grupos foi dun 89,5%. O grupo
asociado a especies coprófilas presenta un valor promedio de
disimilitude do 97,6% y 96,1% respecto o primeiro e segundo grupo,
respectivamente.
Resumo e conclusións
171
11. A distribución anual das frutificacións fúnxicas no Parque Natural do
Monte Aloia posee un máximo durante os meses de outono,
descendendo bruscamente na época invernal e estival.
12. O número de exsiccata de macromicetos comestibles é moi reducido
debido á apaña descontrolada destas especies, o que crea a
necesidade de elaborar unha serie de medidas para a conservación
deste recurso.
8. BIBLIOGRAFÍA
175
8 BIBLIOGRAFÍA
ALESSIO, C. L. 1985. Boletus Dill. ex L. in Fungi Europaei 2. Giovanna Biella.
Saronno.
ALESSIO, C. L. 1991. Boletus Dill. ex L. in Fungi Europaei 2A. Supplemento.
Giovanna Biella. Saronno.
ANTONÍN, V. et NOORDELOOS, M. E. 1997. A Monograph of Marasmius, Collybia
and related genera in Europe. Part 2: Collybia, Gymnopus, Rhodocollybia,
Crinipellis, Chaetocalathus and additions to Marasmius in Libri Botanici 17.
IHW-Verlag.
ARNOLDS, E. 1991. Decline of ectomycorrhizal fungi in Europe. Agriculture,
Ecosystems and Enviroment 35: 209-244.
ARNOLDS, E. 2001. The future of fungi in Europe: threats, conservation and
management in Moore, et al. Fungal Conservation. Issues and Solutions.
Cambridge University Press: 64-80.
ARNOLDS, E. et KREISEL, H. 1993. Conservation of fungi in Europe, in
Proceedings of the Second meeting of the European Council for the
Conservation Fungi at Vilm, 13-18 September, 1991. Ernst-Moritz-Arndt
Universität. Greifswald.
BAPTISTA-FERREIRA, J.L. 1999. Micología, conservação da natureza e
recursos sustentáveis. Libro de resumes do I Encontro Micológico
Transmontano. Mogadouro.
BAS, C., KUYPER, T., NOORDELOOS, M. et VELLINGA, E. 1990. Flora Agaricina
Neerlandica, vol. 2. Ed. A.A. Balkema. Rotterdam.
BAS, C., KUYPER, T., NOORDELOOS, M. et VELLINGA, E 1995. Flora Agaricina
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
176
Neerlandica, vol. 3. Ed. A.A. Balkema. Rotterdam.
BAS, C., KUYPER, T., NOORDELOOS, M. et VELLINGA, E. 1998. Flora Agaricina
Neerlandica, vol. 1. Ed. A.A. Balkema. Rotterdam.
BAS, C., KUYPER, T., NOORDELOOS, M. et VELLINGA, E. 1999. Flora Agaricina
Neerlandica, vol. 4. Ed. A.A. Balkema. Rotterdam.
BASSO, M.T. 1999. Lactarius Pers. in Fungi Europaei 7. Mykoflora. Alassio.
BASSO, M.T. 2002. Tipologia e topografia delle ife nei Lactarius. Annales
confederationis europaeae mycologiae mediterranensis: 11-18.
BERNICCHIA, A. 1990. Polyporaceae s. l. in Italia. Instituto di Patologia
Vegetale. Università degli Studi. Italia.
BERNICCHIA, A. 2005. Polyporaceae s. l.. Fungi Europaei 10. Candusso.
Alassio.
BIOIMAGES: THE VIRTUAL FIELD-GUIDE. 2003.
http://www.bioimages.org.uk/HTML/ T74.HTM
BLANCO-DIOS, J.B. 1995. Aportación al estudo micológico del término
municipal de Lugo (II). Belarra 12: 105-111.
BLANCO-DIOS, J.B. 1998a. Fragmenta Chorologica Occidentalia, Fungi 6420-
6433. Anales Jard. Bot. Madrid 56 (1): 129-130.
BLANCO-DIOS, J.B., 1998b. Aportacións ó coñecemento do xénero Agaricus
L.: Fr. no noroeste da Península Ibérica (I). Mykes 1: 61-66.
BLANCO-DIOS, J.B. 1999. Fragmenta Chorologica Occidentalia, Fungi 6937-
6949. Anales Jard. Bot. Madrid 57 (1): 143.
BLANCO-DIOS, J.B., 2000. Fragmenta Chorologica Occidentalia, Fungi 7594-
7616. Anales Jard. Bot. Madrid 58 (2): 348-349.
Bibliografía
177
BLANCO-DIOS, J. B. 2001. Estudo sobre o xénero Leucocoprinus Pat. na
Península Ibérica. I. Leucocoprinus lilacinogranulosus (Henn.) Locq. var.
subglobisporus Reid. Mykes, 4: 13-15.
BLANCO-DIOS, J.B. 2002a. Fragmenta Chorologica Occidentalia, Fungi 7893-
7912. Anales Jard. Bot. Madrid 59 (2): 297-298.
BLANCO-DIOS, J. B. 2002b. Fragmenta Chorologica Occidentalia, Fungi,
8089-8105. Anales Jard. Bot. Madrid, 59 (2): 309.
BLANCO-DIOS, J. B. 2005a. Guía de la flora del Parque Natural del Monte
Aloia. Xunta de Galicia.
BLANCO-DIOS, J. B. 2005b. Novedades corolóxicas de macromicetos do
noroeste da Península Ibérica. Mykes 8: 51-54.
BLUM, J. 1962. Les Russules. Lechevalier. Paris.
BOERTMANN, D. 1995. The genus Hygrocybe in Fungi of Northern Europe. Vol.
1. Ed. Vesterholt et al. Greve.
BON, M. 1980. Clé monographique de genre Lactarius (Pers. ex Fr.) S.F.Gray.
Doc. Mycol. 10 (40): 1-85.
BON, M. 1983. Notes sur la systematique du genre Lactarius. Doc. Mycol. 13
(50): 15-26.
BON, M. 1988. Guía de campo de los hongos de Europa. Omega. Barcelona.
BON, M. 1991. Les Tricholomes et ressemblants. Tricholomataceae (Fayod)
Heim (1ére partie): Tricholomoideae- Leucopaxilloideae. Doc. Mycol.,
mémoire hors série 2. Lille.
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
178
BOUGHER, N.L. et MALAJCZUK, N. 1985. A new species of Descolea (Agaricales)
from Western Australia, and aspects of its ectomycorrhizal status. Australian
Journal of Botany 33 :619-627.
BRANDRUD, T.E., LANSTRÖM, H., MARKLUND, H. MELOT, J. et MUSKOS, S. 1992,
Fl. photographique des cortinaires 2. Matfors. Suède.
BRAY, J.R. & J.T. CURTIS. 1957. An ordination of the upland forest
communities of Southern Wisconsin. Ecological Monographs, 27:325-349.
BREITENBACH, J. et KRÄNZLIN, F. 1984. Champignons de Suisse. Tome I. Les
Ascomycètes. Mykologia. Lucerne.
BREITENBACH, J. et KRÄNZLIN, F. 1986. Champignons de Suisse. Tome II.
Champignons sans lames. Mykologia. Lucerne.
BREITENBACH, J. et KRÄNZLIN, F. 1991. Champignons de Suisse. Tome III.
Bolets et champignons à lames, 1ère partie. Mykologia. Lucerne.
BREITENBACH, J. et KRÄNZLIN, F. 1995. Champignons de Suisse. Tome IV.
Champignons à lames, 2ème partie. Mykologia. Lucerne.
BREITENBACH, J. et KRÄNZLIN, F. 2000. Champignons de Suisse. Tome V.
Agarics, 3ère partie. Mykologia. Lucerne.
BRUMMITT, R. K. et POWELL, C. E. 1992. Authors of plant names. Royal
Botanic Gardens. Kew.
BRUNDRETT, M., BOUGHER, N., DELL, B., GROVE, T. et MALAJCZUK, N. 1996.
Working with mycorrhizas in forestry and agriculture. Australian Centre for
International Agricultural Research. Canberra.
BRUNS, T. 2002. http://plantbio.berkeley.edu/%7Ebruns/
CABI BIOSCIENCE 2001. http://www.indexfungorum.org/Index.htm
Bibliografía
179
CALONGE, F. D. 1979. Setas (Hongos). Guía ilustrada. Mundi-Prensa. Madrid.
CALONGE, F.D. 1983. El género Scleroderma Pers. (Gasteromycetes) en
España. Revista Biol. 12 (1-2): 49-60.
CALONGE, F. D. 1993. Hacia la confección de una lista roja de Macromycetes
(hongos) en la península ibérica. Bol. Soc. Micol. Madrid, 18: 171-178.
CALONGE, F.D. 1998. Flora Mycologica Iberica 3. Gasteromycetes, I.
Lycoperdales, Nidulariales, Phallales, Sclerodermatales, Tulostomatales.
C.S.I.C.-Jardín Botánico de Madrid.
CANDUSSO, M. 1997. Hygrophorus s.l. in Fungi Europaei 6. Giovanna Biella.
Saronno.
CANDUSSO, M. et LANZONI, G. 1990. Lepiota s.l. in Fungi Europaei 4. Giovanna
Biella. Saronno.
CAPPELLI, A. 1984. Agaricus L.:Fr. ss. Karsten (Psalliota Fr.) in Fungi Europaei
1. Biella Giovanna. Saronno.
CARBALLEIRA, A., DEVESA, C., RETUERTO, R., SANTILLÁN, E. et UCIEDA, F. 1983.
Bioclimatología de Galicia. Fundación Barrié de la Maza. A Coruña.
CASTRO, M.L. 1985. Macromicetos de los pinares gallegos. Imprenta
Universitaria. Santiago de Compostela [resumo Tese Doutoral].
CASTRO, M.L. et FREIRE, L. 1982. Aportación a los macromicetos de los
pinares de Galicia (España). Trab. Compostelanos Biol. 9: 97-137.
CASTRO, M.L. et FREIRE, L. 1989a. Nuevas aportaciones al género Agaricus L.:
Fr. en Galicia. Braña, Monogr. 1: 87-92.
CASTRO, M.L. et FREIRE, L. 1989b. Comunidades de macromicetos y su
evolución en los tocones de piñeiros en Galicia (Comunidades iniciales
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
180
con Schizophyllum commune e Hypholoma fasciculare). Cuad. I.N.I.C.E.
(Biología II) 20: 9-18.
CASTRO, M.L. et FREIRE, L. 1989c. Micosociología de los pinares gallegos (I):
Clase Cortinario-Boletetea Darimont, alianza Myceno-Laccarion bicoloris
al. nov. Belarra 6: 33-38.
CASTRO, M.L. et FREIRE, L. 1992a. Fragmenta Chorologica Occidentalia,
Fungi 3934. Anales Jard. Bot. Madrid 50 (1): 85.
CASTRO, M.L. et FREIRE, L. 1994. Fragmenta Chorologica Occidentalia Fungi,
4705-4713. Anales Jard. Bot. Madrid 51 (2): 282.
CASTRO, M.L. et LAGO, M. 1997. Fragmenta Chorologica Occidentalia, Fungi
5738-5751. Anales Jard. Bot. Madrid 51 (1): 140.
CASTRO, M.L. et SOLIÑO, A., 1998. Fragmenta Chorologica Occidentalia,
Fungi 6410-6419. Anales Jard. Bot. Madrid 56 (1): 128-129.
CASTRO, M.L., COMESAÑA, P. et PARDO, A. 1997. Fragmenta Chorologica
Occidentalia, Fungi 5726-5737. Anales Jard. Bot. Madrid 51 (1): 139-140.
CASTRO, M.L., FREIRE, L. et PÉREZ FROIZ, M. 1988. Estudo del género Inocybe
Fr. en los suelos dunares de Galicia (España). Belarra 2 (4): 33-36.
CASTRO, M. L., FREIRE, L. et CALONGE, F.D. 1993. Catálogo provisional de los
Gasteromycetes de Galicia (España). Bol. Soc. Micol. Madrid 18: 87-104.
CASTRO, M. L., GONZÁLEZ-DÍAZ, R. et GÓMEZ-VISO, D. 1995. Fragmenta
Chorologica Occidentalia Fungi, 5193-5227. Anales Jard. Bot. Madrid 52 (2):
200-201.
CASTRO, M. L., SOLIÑO, A. et FREIRE, L. 1997a. Fragmenta Chorologica
Occidentalia, Fungi 6084-6113. Anales Jard. Bot. Madrid 55 (2): 442-444.
Bibliografía
181
CASTRO, M. L., SOLIÑO, A. et FREIRE, L. 1997b. Fragmenta Chorologica
Occidentalia, Fungi 6128-6160. Anales Jard. Bot. Madrid 55 (2): 445-446.
CASTRO, M.L., JUSTO, A., LORENZO, P. et SOLIÑO, A. 2005. Guia micolóxica
dos ecosistemas galegos. Ed. Baía. A Coruña.
CETTO, B. 1978-1993. Fungi dal vero. 7 vols. Omega. Barcelona.
CITERIN, M. 1992. Clé analytique du genre Coprinus Pers. Doc. Mycol. 22 (86):
1-28.
COMESAÑA, P. et CASTRO, M.L. 1999a. Nuevas aportaciones al conocimiento
de los Agaricales (Basidiomycotina) de la Sierra de Ancares (Lugo-
España). Bol. Soc. Micol. Madrid 24: 81-93.
COMESAÑA, P. et CASTRO, M.L. 1999b. Fragmenta Chorologica Occidentalia,
Fungi 6969-7005. Anales Jard. Bot. Madrid 57 (1): 145-146.
COMESAÑA, P. et CASTRO, M.L. 2000a. Fragmenta Chorologica Occidentalia,
Fungi 7460-7497. Anales Jard. Bot. Madrid 58 (1): 170-172.
COMESAÑA, P. et CASTRO, M.L. 2000b. Fragmenta Chorologica Occidentalia,
Fungi 7572-7593. Anales Jard. Bot. Madrid 58 (2): 347-348.
CORNER, E. J. H. 1950. A monograph of Clavaria and allied genera. Oxford
University Press. London.
COURTECUISSE, R. 1993. Le diversité des micro-organismes. B.- Les
champignons aussi in La Biodiversité: notions et realites: 20-22. ENGREF.
Paris
COURTECUISSE, R. et DUHEM, B. 1994. Les champignons de France. Guide
encyclopédique. Eclectis. Paris.
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
182
DAHLBERG, A. et CRONEBORG, H. http://www.coe.int/t/e/Cultural_Cooperation/
Environment/Nature_and_biological_diversity/Nature_protection
DANIEL-ARRANZ, J. (Coord.) 2000. Setas de Madrid (y alrededores). 3. Agaricus
L. : Fr. Sociedad Micológica de Madrid. Madrid.
ECCF. 2001. Fiches descriptives des champignons menacés d'Europe
susceptibles de figurer à l'annexe I de la Convention (Berna). Strasburg.
ERIKSSON, J. et RYVARDEN, L. 1973. The Corticiaceae of North Europe 2.
Fungiflora. Oslo.
ERIKSSON, J. et RYVARDEN, L. 1975. The Corticiaceae of North Europe 3.
Fungiflora. Oslo.
ERIKSSON, J. et RYVARDEN, L. 1976. The Corticiaceae of North Europe 4.
Fungiflora. Oslo.
ERIKSSON, J., HJORTSTAM, K. et RYVARDEN, L. 1978. The Corticiaceae of North
Europe 5. Fungiflora. Oslo.
ERIKSSON, J., HJORTSTAM, K. et RYVARDEN, L. 1981. The Corticiaceae of
North Europe 6. Fungiflora. Oslo.
ERIKSSON, J., HJORTSTAM, K. et RYVARDEN, L. 1984. The Corticiaceae of
North Europe 7. Fungiflora. Oslo.
EYSSARTIER, G. et BUYCK, B. 2000. Le genre Cantharellus en Europe
nomenclature et taxonomie. Bull. Soc. Mycol. France, 116 (2): 91-137.
FERNÁNDEZ MARTÍNEZ, M.A. 1997. Aportación ó coñecemento dos xéneros
Mycena (Pers.) Roussel e Marasmius Fr. nas carballeiras da provincia de
Pontevedra. Actas II Xuntanza de Xoves Investigadores. Gandarío: 133-
135.
Bibliografía
183
FERNÁNDEZ MARTÍNEZ, M.A. et GONZÁLEZ, S. 1998. Elaboración e importancia
dunha micoteca: A micoteca LOU-Fungi. Libro de resúmenes 3ª Xuntanza
de Xoves Investigadores. Xunta de Galicia.
FERNÁNDEZ MARTÍNEZ, M.A. et CASTRO, M.L. 1998. Fragmenta Chorologica
Occidentalia, Fungi 6713-6749. Anales Jard. Bot. Madrid 56 (2): 352-353.
FERNÁNDEZ TOIRÁN, M. 1986. Estudo de algunos géneros de la familia
Tricholomataceae en Galicia. [Tese de Licenciatura Inédita]. Universidade
de Santiago.
FÉRNANDEZ TOIRÁN, M. et MARTÍNEZ PEÑA, F. 1999. Los hongos en los montes
de Soria. Junta de Castilla y León.
FOIERA, F., LAZZARINI, E., SNABL, M. et TANI, O. 1993. Funghi Russule.
Edagricole-Edizioni Agricole. Bologna.
FONT QUER, P. 1953. Diccionario de Botánica. Labor. Barcelona.
FONT QUER, P. 1989. Diccionario de Botánica. Editorial Labor. Barcelona.
FRAITURE, M.1993. Les Amanitopsis d'Europe. Opera Bot. Belgica 5: 1-228.
FREIRE, L. 1982. Macromycetes de la "Selva Negra" (Santiago). Imprenta
Universitaria de Santiago de Compostela [Resumo Tese Doutoral].
GALLI, R. 1998. I Boleti. Atlante pratico-monografico per la determinazione dei
boleti. Edinatura. Milano.
GALLI, R. 2001. Le Amanite. Atlante pratico-monografico per la determinazione
del Genere Amanita Pers. Edinatura. Milano.
GALLI, R. 2003. Le Russule. Atlante pratico-monografico per la determinazione
delle russule. 2ª ed. R. Galli. Milano.
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
184
GALLI, R. 2003. I Tricolomi. Atlante pratico-monografico per la determinazione
del Genere Tricholoma (Fr.) Staude. Edinatura. Milano.
GARCÍA BONA, L.M. 1994. El género Cortinarius en Euskalherria. Cuad. Secc.
Ci. Nat. 10. Vitoria.
GARCÍA BONA, L.M. et MANSO IZAGUIRRE, L. 1981. Flora micológica de Euskal
Herria. Cortinarius I. Diputación Foral de Álava. Vitoria.
GARCÍA-CID, R. 2002. Estudo para la ordenación del recurso micológico en la
comarca de pinares de Soria-burgos. [Proxecto Fin de Carreira Inédito].
Universidad de Valladolid.
GARCÍA ROLLÁN, M. 1984. Setas de los árboles (Hongos basidiomicetos de la
madera). 2ª ed. Publicaciones de Extensión Agraria. Madrid.
GARCÍA ROLLÁN, M. 1999. Conservación de la biodiversidad de hongos
superiores (Macromicetos) y control de la recogida de setas y trufas. Bol.
Soc. Micol. Madrid, 24: 221-257.
GONZÁLEZ-PIMENTEL, S., COMESAÑA, P., VÁZQUEZ-FERNÁNDEZ, M. et CASTRO,
M. L., 1998. Agaricales do Campus Universitario de Vigo. Clave
dicotómica de xéneros. Mykes 1: 43-49.
HANSEN, L et KNUDSEN, H. 1997. Nordic Macromycetes 3. Polyporales,
Boletales, Agaricales, Russulales. Nordsvamp.
HARVARD UNIVERSITY HERBARIA. 2004. http://cms.huh.harvard.edu/databases/
publication_index.html
HAWKSWORTH, D.L. (ed.) 1990. Frontiers in Mycology. C.A.B. International.
Wallingford. Oxon.
Bibliografía
185
HAWKSWORTH, D.L. 1991. The fungal dimension of bioidversity: magnitude,
significance and conservation. Mycol. Res. 95 (6): 641-655.
HEIDEN, M.A.G. VAN DER et SANDERS, I.R. (eds.) 1997. Mycorrhizal Ecology.
Ecological Studies 157. Springer.
HEILMANN-CLAUSEN, J, VERBEKEN, A. et VESTERHOLT, J. 2000. The genus
Lactarius in Fungi of Northern Europe 2: 1-287. Mundelstrup.
HEIM, R. 1931. Le genre Inocybe. Lechevalier. Paris.
HESLER, L. R.et SMITH, A.H. 1979. North Species of Lactarius. University of
Michigan Press, Ann Arbor. Michigan.
HJORTSTAM, K., LARSSON, K.H. et RYVARDEN, L. 1988a. The Corticiaceae of
North Europe 1. Fungiflora. Oslo.
HJORTSTAM, K., LARSSON, K.H. et RYVARDEN, L. 1988b. The Corticiaceae of
North Europe 8. Fungiflora. Oslo.
HODGE, K. 2003. http://mycology.cornell.edu/
HONRUBIA, M., TORRES P., DÍAZ G. et CANO, A. 1992. Manual para micorrizar
plantas en viveros forestales. ICONA. Madrid.
JÜLICH, W. 1989. Guida alla determinazione dei funghi 2: Aphyllophorales,
Heterobasidiomycetes, Gastromycetes. Arte Grafiche Saturnia. Trento.
JUSTO-FERNÁNDEZ, A. 2000. Revisión del orden Boletales de la micoteca
LOU-Fungi. Libro de resúmentes 5ª Xuntanza de Xoves Investigadores.
Xunta de Galicia. Santiago de Compostela.
JUSTO A. et CASTRO, M.L. 2004. Familia Pluteaceae na micoteca LOU-Fungi:
revisión nomenclatural e taxonómica. Mykes 7: 11-18.
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
186
JUSTO A. et CASTRO, M.L. 2004. Revisión dos xéneros Macrolepiota,
Chlorophyllum (Agaricaceae, Basidiomycota) en Galicia. Mykes 7: 45-58.
JUSTO A. et CASTRO, M.L. 2004. Revisión del género Lepiota s.lato en Galicia.
Bol. Soc. Micol. Madrid 28: 315-324.
KIRK, P. M. 2002. http://indexfungorum.org/AuthorsOfFungalNames.htm
KIRK, P. M., CANNON, P. F., DAVID, J. C. et STALPERS, J. A. 2001 (ed.). Ainsworth
et Bisby´s Dictionary of the Fungi. 9th Edition. CAB International.
Wallingford.
KITS VAN WAVEREN, E. 1985. The dutch, french and british species of
Psathyrella. Rijksherbarium. Holanda.
KONRAD, P. et MAUBLANC, A. 1924-1937. Icones Selectae Fungorum. 6 vols.
Lechevalier. Paris.
KRÄNZLIN, F. 2005. Champignons de Suisse. Tome VI. Russulaceae : Lactaires,
Russules. Mykologia. Lucerne.
KUYPER, TH. W. 1986. A revision of the genus Inocybe in Europe I. Subgenus
Inosperma and the smooth-spored species of subgenus Inocybe. Persoonia,
suppl. 3. Leiden.
LADURNER, H. et SIMONINI, G. 2003. Xerocomus s.l. in Fungi Europaei 8.
Candusso. Alassio.
LAGANÁ, A., DE DOMINICIS, V. et PERINI, C. 2003. Influence of forest age on
fungal trophic groups in different forest ecosystems (Tuscany-Italy).
Cryptog. Mycol. 24 (4): 359-366.
LAGO, M. 2002. Micoflora (Basidiomycota) de los eucaliptales del NO de la
Península Ibérica. [Tese Doutoral Inédita] . Universidade de Vigo.
Bibliografía
187
LAGO, M. et CASTRO, M.L. 1997. Agaricales lignícolas sobre Eucalyptus en el
N.W. de España. Cryptog. Mycol. 18 (4): 291-298.
LAGO, M. et CASTRO, M.L. 1998. Fragmenta Chorologica Occidentalia, Fungi,
6751-6784. Anales Jard. Bot. Madrid 56 (2): 353-355.
LAGO, M. et CASTRO, M.L. 2002a. Fragmenta Chorologica Occidentalia,
Fungi, 7913-7936. Anales Jardín Botánico de Madrid, 59 (2): 298-300.
LAGO, M. et CASTRO, M.L. 2004. Macrobasidiomicetos asociados a
Eucalyptus en la Península Ibérica. Fungi non delineati, 27: 1-84.
LAGO, M. ANEIROS, M. et CASTRO, M. L., 1997. Fragmenta Chorologica
Occidentalia, Fungi 6114-6127. Anales Jard. Bot. Madrid 55 (2): 444.
LAGO, M., BOUGHER, N.L. et CASTRO, M.L. 2001. Morphological variability and
implication for definition of taxa in the Descolea-Setchelliogaster-
Descomyces complex. Mycotaxon, 78: 37-57.
LAGO, M., LÓPEZ-PRADA, M.I. et CASTRO, M.L. 2000. Fragmenta Chorologica
Occidentalia Fungi, 4617-4633. Anales Jard. Bot. Madrid 58 (2): 349-350.
LANNOY, G. et ESTADES, A. 1995. Monographie des leccinum d´Europe.
Fédération mycologique Dauphiné-Savoie. Haute-Savoie.
LEE, K.L. et LEE, H., 2004. in Fungi in forest ecosistems.Systematics, diversity
and ecology. Cathy l. Cripps, editor. New York.
LOPEZ-PRADA, M. I. 1993. Aportación al conocimiento del orden Aphyllophorales
s. lat. (Basidiomycotina) en Galicia. [Tese de Licenciatura Inédita].
Universidade de Vigo.
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
188
LÓPEZ-PRADA, M.I. 2000. Estudo de los Aphyllophorales s.lato de las Sierras
Orientales de la provincia de Lugo. [Tésis Doutoral Inédita] . Universidade
de Vigo.
LÓPEZ-PRADA, M. I. et CASTRO, M.L. 1995a. Fragmenta Chorologica
Occidentalia. Fungi 5175-5192. Anales Jard. Bot. Madrid 52 (2): 199-200.
LÓPEZ-PRADA, M. I. et CASTRO, M.L. 1995b. Fragmenta Chorologica
Occidentalia, Fungi 5578-5589. Anales Jard. Bot. Madrid 53 (2): 238.
LÓPEZ-PRADA, M.I. et CASTRO, M.L. 1996. Aportación al conocimiento de las
especies del Orden Aphyllophorales s.l. (Basidiomycotina) en Galicia.
Anales Jard. Bot. Madrid 54: 68-73.
LÓPEZ-PRADA, M.I. et CASTRO, M.L. 1998. Fragmenta Chorologica
Occidentalia, Fungi 6785-6811. Anales Jard. Bot. Madrid 56 (2): 355-357.
LÓPEZ-PRADA, M.I. et CASTRO, M. L., 2001. Fragmenta Chorologica
Occidentalia, Fungi 7659-7671. Anales Jard. Bot. Madrid 59 (1): 136-137.
LÓPEZ-PRADA, M.I. et CASTRO, M.L. 2002. Fragmenta Chorologica
Occidentalia, Fungi, 8019-8088. Anales Jard. Bot. Madrid, 59 (2): 304-
308.
LORENZO P. et CASTRO, M.L. 2002. Afinidade entre flora e micetación do
Monte Aloia (Tui, Pontevedra). Anais. Assoc. Micol. Pantorra 2: 105-112.
LORENZO P. et CASTRO, M.L. 2002. Aportación ó coñecemento do xénero
Lactarius Pers. no Parque Natural do Monte Aloia (Pontevedra, N.O.
Península Ibérica). Mykes 7: 37-44.
Bibliografía
189
LORENZO-FERNÁNDEZ, M., ARCOS, F. et PLANELLES, P. (Equipo Redactor).
2000. Plan de ordenación dos recursos naturais. Parque Natural do
Monte Aloia. Xunta de Galicia.
LOSA ESPAÑA, T.M. 1954. El género Lactarius Fr. Doctrina e investigación 11
(94): 167-176.
MAAS GEESTERANUS, R.A. 1992a. Mycenas of the Northern Hemisphere. I
Studies in Mycenas and others papers. Koninklijke Nederlandse Akademie.
Amsterdam.
MAAS GEESTERANUS, R. A. 1992b. Mycenas of the Northern Hemisphere. II
Conspectus of the Mycenas of the Northern Hemisphere. Koninklijke
Nederlandse Akademie. Amsterdam.
MARTÍN, M.P. 1996. The genus Rhizopogon in Europe. Edicions especials de
la Societat Catalana de Micologia. Barcelona.
MARTINS, F.X. 1999. Código de conducta do apanhador de cogumelos. Libro
de resumes do I Encontro Micológico Transmontano. Mogadouro.
MARTINS, F.X. 2002. Perspectivas do uso medicinal dos cogumelos. Anais
Assoc. Micol. Pantorra 2: 19-26.
MELO, I. 1983. O género Phellinus Quél. em Portugal. Revista Biol. (Lisboa) 12:
77-108
MENDAZA RINCÓN DE ACUÑA, R. et DÍAZ MONTOYA, G. 1987. Las setas. Guía
fotográfica y descriptiva. Sección de Micología de Iberduero. Bilbao
MERLO, E. G. et TRAVERSO, M. 1983. I nostri funghi le amanite. Sagep editrice.
Genova.
MILLER, S.L. 2003. http //w3.uwyo.edu/~fungi/Russulales_site.html
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
190
MICOLOGÍA.NET. 2004. http://www.micologia.net
MONTECCHI, A. et SARASINI, M. 2000. Funghi ipogei d'Europa. A.M.B.
Fondazione Centro Studi Micologici. Trento.
MONTOYA, L. BANDALA, V.M. et GUZMÁN, G. (1996). New and interesting
species of Lactarius from México including scanning electron microscope
observations. Mycotaxon 57: 411-424.
MORENO, G. 1999. Especies a proteger na península ibérica. Listas
vermelhas. Libro de resumes do I Encontro Micológico Transmontano.
Mogadouro.
MORENO, G., GARCÍA MANJÓN, J. L. et ZUGAZA, A. 1986. Guía de los hongos de
la Península Ibérica. 2 vols. Incafo. Madrid.
MORENO, M., HORAK, E. et LAGO, M. 1994. Descolea maculata Bougher
(Agaricales), nueva cita para Europa. Cryptogamie, Mycol. 15 (4): 255-
261.
MOSER, M. M. 1980. Guida alla determinazione dei funghi 1: Polyporales,
Boletales, Agaricales, Russulales. Arti Grafiche Saturnia. Trento.
MUELLER, G.M. 2002.
http://www.fmnh.org/research_collections/botany/botany_sites/
fungi/index.html
MUELLER, G.M. et VELLINGA, E. C. 1986. Taxonomic and nonenclatural notes on
Laccaria B. et Br. Laccaria amethystea, L. fraterna, L. laccata, L. pumila, and
their synonyms. Persoonia 13 (1): 27-43.
Bibliografía
191
MUELLER, G. M. et VELLINGA, E. C. 1990. Taxonomic and nonenclatural notes
on Laccaria B. et Br. III. Laccaria amethystea and L. impolita. Mycotaxon,
37: 385-388.
MURRILL, W.A. 1914. A North American flora. New York Botanical Gardens,
10:1-3.
MYCOLOGUE PUBLICATIONS. 2002. http://www.mycolog.com/
NEVILLE, P. et S. POUMARAT. 2004. Amaniteae (Amanita, Limacella et Torrendia).
Ed. Candusso. Alassio.
NEUHOFF, W. 1956. Die Milchlinge (Lactarii). In Die Pilze Mitteleuropas Bd.
IIb. Julius Klinkhardt, Bas Heilbrunn.
NOORDELOOS, M. E. 1992. Entoloma s.l. in Fungi Europaei 5. Giovanna Biella.
Saronno.
NOORDELOOS, M. E. 2004. Entoloma s.l. Suplemento in Fungi Europaei 5a.
Edizione Candusso. Alassio.
NOORDELOOS, M. 2005. http://entoloma.nl/
NOORDELOOS, M.E., KUYPER, TH.W. et VELLINGA, E.C. 2001. Flora Agaricina
Neerlandica 5. Ed. A.A. Balkema. Rotterdam.
NOORDELOOS, M. E., KUYPER, TH. W. et VELLINGA, E.C. 2005. Flora Agaricina
Neerlandica 6. Ed. A.A. Balkema. Rotterdam.
ORTON, P. D. 1986. Pluteaceae: Pluteus et Volvariella in British fungus flora
agarics and boleti, 4. Royal Botanic Garden. Edinburgh.
ORTEGA, A. et NAVARRO, F.B. 2004. A myco-ecologica analysis (lignicolous,
Aphyllophorales sensu lato, Basidiomycota) of the Abies pinsapo, Quercus
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
192
and Pinus forests of Andalusia (Southern Spain). Nova Hedwigia 78: 485-
499.
ORTEGA, A., ESTEVE-RAVENTOS, F. et MORENO, G. 2002. Biodiversidad mico-
florística del área de distribución del Abies pinsapo en España: aspectos
micoecológicos. Cryptog. Mycol. 23 (1): 51-69.
PALAZÓN, F. 2001. Setas para todos. Pirineos, Península Ibérica. Pirineo.
Huesca.
PEGLER, D.N. 1983. The generus Lentinus. A World Monograph. Royal Botanic
Garden. Kew.
PEGLER, D.N. et YOUNG, T.W.K. 1979. The gasteroid Russulales. Trans. Br.
Mycol. Soc. 72: 353-388.
PEGLER, D.N., ROBERTS P.J. et SPOONER, B.M. 1997. British Chantarelles
and tooth fungi. An account of the British chantharelloid and stipitate
hydnoid fungi. Royal Botanic Garden. Kew.
PÉREZ FROIZ, M. 1990. Macromycetes de abedulares de Galicia. [Tese Doutoral
Inédita]. Universidade de Santiago.
PROXECTO LIFE MYAS. 2003. http://www.myas.info/
REAL JARD. BOT. MADRID. 2002. http:/www.rjb.csic.es/herbario/crypto/crydbe.htm.
REDEUILH, G., VERBEKEN A. et WALLEYN R. (2001).Étude nomenclaturale des
taxons infrageneriques dans le genre Lactarius (Basidiomycota,
Russulaceae). Mycotaxon 77: 127-143.
RIVAS-MARTÍNEZ, S. 1987. Memoria del mapa de series de vegetación de
España. Serie Técnica. I.C.O.N.A. Ministerio de Agricultura, Pesca y
Alimentación.
Bibliografía
193
RODRÍGUEZ VÁZQUEZ, J. et CASTRO, M. L. 1998. Estudo do xénero Russula
Pers. ex Gray, secc. Compactae Fr. nos piñeirais dunares da provincia de
Pontevedra (N.W. Península Ibérica). Mykes 1: 51-55.
RODRÍGUEZ VÁZQUEZ, J. et CASTRO, M. L. 2001. Fragmenta Chorologica
Occidentalia, Fungi 7700-7727. Anales Jard. Bot. Madrid 59 (1): 139-141.
RODRÍGUEZ VÁZQUEZ, J. et CASTRO, M.L. 2002. Fragmenta Chorologica
Occidentalia, Fungi, 7937-7977. Anales Jard. Bot. Madrid 59 (2): 300-302.
ROMAGNESI, H. 1967. Les Russules d'Europe et d'Afrique du Nord. Bordas.
Paris.
ROBICH, G. 2003. Mycena d'Europa. A.M.B. Trento.
RYVARDEN, L. 1976. The Polyporaceae of North Europe 1. Fungiflora. Oslo.
RYVARDEN, L. 1978. The Polyporaceae of North Europe 2. Fungiflora. Oslo.
RYVARDEN, L. et GILBERTSON, R.L. 1993. European Polypores, part I in
Synopsis fungorum 6. Oslo.
RYVARDEN, L. et GILBERTSON, R.L. 1994. European Polypores, part II in
Synopsis fungorum 7: Oslo.
SANCHEZ, J.A., FLOREZ, J., SIERRA, J.L., GUERRA, B. et CHAMORRO, M. 2004.
Los Hongos. Manual y guía didáctica de micología. Irma S.L. León.
SARNARI, M. 1998, 2005. Monografía illustrata del genere Russula in Europa,
2 vols. AMB. Trento.
SENN-IRLET, B. 1995. The genus Crepidotus (Fr.) Staude in Europe. Persoonia,
16 (1). Leiden.
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
194
SENN-IRLET, B. et Bieri, G. 1999. Sporocarp succesion of soil-inhabiting
macrofungi in an autochthonous subalpine Norway spruce forest of
Switzerland. Forest ecology and management, 124 (169-175).Amsterdam.
STANGL, J. 1991. Guida alla determinazione dei funghi 3: Inocybe. Arti Grafiche
Saturnia. Trento.
SOLIÑO, A. 2004. Macromicetos de Galicia: catálogo bibliográfico y
distribución (1850-2002). [Tese Doutoral inédita] . Universidade de Vigo.
SOLIÑO, A., JUSTO, A. et CASTRO, M.L. 2000. Recopilación bibliográfica (1850-
1997) de citas macromicolóxicas de Galicia II: Basidiomycota (non
Agaricales, Auriculariales, Boletales e Cantharellales.) - Ascomycota. Mykes
3: 3-73.
SOLIÑO, A. et CASTRO, M.L. 2005. Coroloxía e fenoloxía dos macromicetos
galegos. Modelo dun sistema de información. Mykes 8: 7-22.
TELLERIA, M.T., CALONGE, F.D., TORRE, M. DE LA et MORENO, G. 1976.
Tyromyces fissilis (Bert. et Curt.) Donk, nuevo para España Peninsular.
Bol. Soc. Micol. Castellana 1: 27-29.
UBIETO-AUSERÉ, E. 2000. Micología aragonesa, desarrollo poco sostenible.
Surcos de Aragón, 64: 36-40.
UICN. 2001. http:/www.uicn.org
ULJÉ, K. 2002. http://www.homepages.hetnet.nl/~idakees/index.html.
VELLINGA, E.C. 2003. http://plantbio.berkeley.edu/~bruns/people/ev.html
VERBEKEN, A. 1998a. Estudies, tropical african Lactarius species. 5. A
synopsis of the subgenus Lactifluus (Burl.) Hesler et A.H.Smith emend.
Mycotaxon 66: 363-386.
Bibliografía
195
VERBEKEN, A. 1998b. Estudies, tropical african Lactarius species. 6. A
synopsis of the subgenus Lactariopsis (Heinn.) R. Heim emend.
Mycotaxon 66: 387-418.
VILGALYS, R. 2004. http://www.biology.duke.edu/fungi/mycolab/
VOLK, T. 2004. http://botit.botany.wisc.edu/toms_fungi/
WATLING, R. 1970. British Fungus Flora 1. Boletaceae: Gomphidiaceae:
Paxillaceae. Royal Botanical Garden. Edinburgh.
WATLING, R. 1982. British Fungus Flora 3: Agarics and Boleti. Bolbitiaceae:
Agrocybe, Bolbitius et Conocybe. Royal Botanical Garden. Edinburgh.
WATLING, R. et GREGORY, N.M. 1987. Strophariaceae, Coprinaceae pp.
Hypholoma, Melanotus, Psilocybe, Stropharia, Lacrymaria et Panaeolus.
British fungus flora agarics and boleti, 5. Royal Botanic Garden. Edinburgh.
WATLING, R. et GREGORY, N. M. 1989. Crepidotaceae, Pleurotaceae and other
pleurotoid agarics. British fungus flora agarics and boleti, 6. Royal Botanic
Garden. Edinburgh.
WINTERHOFF, W. (ed.). 1992. Fungi in vegetation science in Handbook of
vegetation science 19/1. Kluwer Academic Publishers. London.
XUGA. 2003. http://www.xunta.es/nomenclator/index.htm.
197
9 ÍNDICE DE EPÍTETOS ESPECÍFICOS
abietinum, 124, 125 abietinus, 124 acutescuamosa, 82 adusta, 38, 39, 146 adustus, 38 aereus, 41 agrestis, 49, 50, 167, 169 albobrunnea, 156 albofimbriatus, 127 alboluteus, 156 alboniger, 108 albonigra, 108, 169 alcalinus, 92 amara, 108, 116, 169 amethystea, 71, 72, 190, 191 amethystina, 71, 72 amethystinus, 71 amicta, 87, 167, 169 amictus, 87 ammophilus, 152 amoena, 109, 167 androsaceus, 119, 135 annosum, 63, 134 annosus, 63 applanatum, 60 applanatus, 54, 167, 169 areolatum, 118 arhizon, 98 arhizus, 98 ascarioides, 152 asper, 82 aspera, 82 atromarginatus, 100 atropurpureum, 86, 156 atrotomentosa, 122 atrotomentosus, 122 aurantiaca, 67, 103, 146 aurantiacus, 41, 67, 77 aurantium, 118 australe, 60, 134, 146 australis, 60 badius, 129 barsii, 83, 168 betulina, 81 bicolor, 72, 74
bloxamii, 156 bovinus, 61, 121, 146 brebisonii, 85 caerulea, 106, 108 caeruleum, 106 caesarea, 34 calamistrata, 68 calamistratus, 68 calyptraeformis, 156 campestris, 26, 135, 168 camphoratus, 74, 167 candolleana, 100, 103 candolleanus, 100 capillaripes, 88, 167, 169 castaneus, 129 castroi, 152 caudata, 101 ceciliae, 27, 167, 169 cervinus, 100 cibarius, 43, 67, 154, 155 cinerea, 46, 47, 48, 167 cinnamomea, 51, 53 cinnamomeus, 53 citrina, 28, 32 citrinum, 118, 130, 146 citrinus, 28 claroflava, 113 clavarium, 47 clavatus, 156 clavicularis, 88, 166 coliforme, 156 colossus, 156 commune, 117, 180 compactus, 156 conchatus, 81, 167, 169 conferendum, 57, 58, 166, 168 conferendus, 57 conica, 65 conicus, 65 coralloides, 47 corium, 41, 146 corniculata, 49, 167, 169 coronaria, 156 crispa, 120, 135 cristata, 46, 47, 48, 49
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
198
crocea, 28, 29, 31, 167 croceus, 156 culmicola, 156 cyanoxantha, 110, 111, 112, 146,
166 cyanoxanthus, 110 chlorinella, 92 chloroides, 109, 166 chrysenteron, 129 dealbata, 50 decipens, 76 decora, 127 delica, 111, 168 deliciosus, 75, 76, 136, 166 deliquescens, 56 densifolia, 111, 169 diatreta, 50 digitalina, 51, 167, 169 dupainii, 156 ectypa, 156 edulis, 40 elatior, 53 epipterygia, 89, 168 epipterygius, 89 equestre, 125 erinaceum, 156 erythropus, 40 eutheles, 69 excelsa, 30, 31 excelsus, 30 fasciculare, 104, 180 fascicularis, 104 fastigiata, 71 favrei, 156 fissilis, 127, 167, 194 flammea, 43 flavovirens, 125 flocculosa, 69, 168 flocculosus, 69 fraterna, 73, 190 fraternus, 73 freirei, 152 friabilis, 156 friesii, 44 fuligineoviolaceus, 156 fulva, 29, 31 fulvus, 31 fumosa, 38, 39, 166
fumosus, 39 furcatus, 112 fuscoviolaceum, 124 fusipes, 63, 168 galericulata, 89, 90, 146, 167 galericulatus, 89 galopoda, 90 galopus, 90, 168 gallaecica, 152 gemmata, 28, 32 gemmatum, 85 gemmatus, 32 globosum, 156 gloiocephala, 128, 135 gloiocephalus, 128 gracilis, 101, 168 graminicola, 49 grisea, 156 grossa, 47 heinemannii, 83, 84 hepaticus, 79 hepatochrous, 104, 105, 135 heterophylla, 112, 168 heterophyllus, 112 hirsuta, 68, 121 hirsutum, 121 horizontalis, 105 hybridus, 61, 62 hygrometricum, 37 hygrometricus, 37, 146 inaurata, 27 inclinata, 91, 92, 93, 94, 168 inclinatus, 91 inodora, 68 involutus, 96, 145, 146 ionochlorus, 156 junonius, 62, 135 junquillea, 32 laccata, 72, 74, 190 lacera, 69, 70, 168 lacerus, 69 lacunarum, 76, 77, 79, 166 laeta, 65, 66, 166 laetus, 65 laeve, 55, 56, 166 laevis, 55 lambinonii, 86 laminosa, 121
Índice de epítetos específicos
199
lanuginosa, 70, 167 lanuginosus, 70 lapponica, 156 lascivum, 125, 126, 166 lascivus, 125 lateritia, 73, 145, 146 leptocephala, 92, 167, 169 lividoochraceus, 53, 168 lubricus, 61 lucifuga, 69 luridus, 40 luteoolivaceum, 42, 168, 169 lutescens, 44, 124 macrorhizus, 83 maculata, 57, 91, 92, 93, 166, 190 mairei, 33 marginella, 50 melanotricha, 83 melanotrichus, 83, 84, 166 melanoxeros, 156 mellea, 37, 133, 134 melleus, 37 mesenterica, 124, 135 metata, 94 micaceus, 52 miniata, 66, 168 miniatus, 66 mirata, 94, 166 miratus, 94 mitissimus, 77, 168 molle, 86 molluscus, 41 mucifluus, 54 multizonata, 156 muscaria, 33, 34, 136 muscarius, 33 muscigena, 55 necator, 79 nigrescens, 85, 86 nigricans, 112 niveum, 156 ochracea, 123 ochroleuca, 113, 146, 169 odora, 156, 166 odorus, 156 oedohyphosus, 79 officinalis, 156 olympiana, 102, 166
ostreatus, 99 paludosa, 156 pantherina, 35 panuoides, 99 parasiticus, 119, 130, 136 pelletieri, 156 penetrans, 61, 62 percandida, 120, 166 perennis, 51 perlatum, 85, 135 permixta, 86 phalloides, 28, 32 pinophilus, 40, 167 platyphylla, 87 platyphyllus, 87 plumbeus, 79 polyrhizum, 119 porrinensis, 152 pratense, 128, 135 procera, 86, 135 procerus, 86 proxima, 74, 168 pseudoaeruginea, 114, 166 pseudogracilis, 101 pubescens, 51, 123 pulchella, 156 pumilus, 54 purpurascens, 156 purpurea, 21, 45 purpureum, 45 queletii, 40, 115 repandum, 64 rhodopolium, 59, 167, 169 rhodopolius, 59 rimosa, 71 rimosus, 71 rivulosa, 50 rivulosus, 50 roseolus, 107 roseus, 61 rubescens, 34, 35, 136, 146 rubicundulus, 96 rufescens, 64 rufus, 78, 168 rugosa, 47, 48 rutilans, 126, 127, 135, 168, 169 rutilus, 45 sapineus, 62
Basidiomicetos do Parque Natural do Monte Aloia
200
saponaceum, 126 saponaceus, 126 sardonia, 115 scaber, 80 scabrosum, 117 scabrosus, 117 scabrum, 80, 81 semiglobata, 105, 135 semiglobatus, 105 semiovatus, 95, 135, 167, 169 serifluus, 74 seynesii, 94 seynii, 94, 135 sibiricus, 156 sommerfeltii, 53 spadiceogrisea, 103, 168 spadiceogriseus, 103 spectabilis, 62 spissa, 30, 31 spissus, 30 spumeus, 128 squamosus, 103 staurosporum, 57 stillatitius, 54 stillatus, 56 subdulcis, 74, 78
submembranacea, 35, 36, 167 subovalis, 52 subtomentosum, 121 tabidus, 76, 78, 79, 167, 169 tenera, 52 tinctorius, 98 torminosus, 79 torulosus, 97, 134 tricuspidatus, 100 turci, 108, 116 turpis, 79 umbrinum, 86 vaginata, 28, 31, 33, 36, 166 validus, 31 variata, 110, 166 velutipes, 59 vellereus, 80, 168 vermicularis, 48 verrucosum, 118, 130 versicolor, 123 violaceolivida, 96, 97, 166 viscosa, 43, 49 vulgare, 118 vulgaris, 88, 107, 120 xanthophyllum, 42