hidrosfera eta atmosfera

HIDROSFERA

• Hidrosferako urak bi motatakoak izan ahal dira.

• Ur ozeanikoak: ozeanoek eta itsasoek osatuta.

• Ur-kotinentalak: kontinenteen zati bat hartzen dute (ibaiak, aintzirak, izotz-masa …) edo horren azpian lurpeko urak osatuz.

Hidrosfera etengabe mugitzen da: • Hidrosferako ura mugitzen da. Adibidez:• Ibai eta uhartetako ura mugitzen da itsasoratu

arte.• Ozeano eta itsasoetako ura hiru fenomenoren

ondorioz mugitzen da:1. Olatuen bitartez: haizeak itsasoaren

gainazalean sorturiko uhinak dira.2. Itsas-lasterren ondorioz: ozeanoen leku batetik

bestera mugitzen diren ur-masak. 3. Itsasaldien ostean: sei ordutik behin gertatzen

diren itsasmailaren gorabeherak.

Hidrosferaren garrantzia:

• Hidrosferak, haien gorputzak behar duten ura ematen die izaki bizidunei. Uretako organismoak bizi diren ingurua da.

• Pertsonek hidrosferako ura erabiltzen dugu edateko, dutxatzeko…

• Hidrosferan pertsonek aisialdi-jarduerak egiten ditugu, hala nola, bainatu edo nabigatu; baita lanak ere, adibidez, arrantzatzeko, merkantziak garraiatzeko …

URAREN ZIKLOALehendabizi, eguzkiaren berotasunak ura ur-

lurruna bihurtzen du eta urak hodeiak sortzen

ditu.

Gero, haizeak kontinenteraino eramaten dituzte

hodeiak eta ur tantak elkartzen dira handiagoak egiten.

Ondoren, hodeien tantek pisu asko daukatelako

prezipitazioak sortzen dituzte eta ibaiei esker, ura berriro joaten da itsasora.

ATMOSFERA

• Atmosferako airea gas-nahastea da: %78 nitrogenoa da, %21 oxigenoa da eta %1 beste gas batzuk: karbono-dioxidoa, ur-lurruna, ozonoa …

ATMOSFERAKO GERUZAK:

• Atmosfera geruza batzuetan banatzen da:1. Troposfera: lehenengo 12 kilometro dira.

Atmosferako %75 gasak hartzen du. Hor hodei eta prezipitazio gehienak sortzen dira. Bertan erreakzio-hegazkinek eta globo gidatuek hegan egiten dute.

2. Estratosfera: 12 kilometrotik 50 kilometrora da. Estratosferako tenperatura oso hotza da eta oxigeno gutxi dago. Horregatik hor ezin dugu arnastu. Bertan topa ditzakegu: globo meteorologikoak, hegazkin supersonikoak…

Atmosferako geruzak:

3. Gorako beste geruza batzuk Estratosferatik gora, beste geruza batzuk daude. Horiek oso gas gutxi dituzte. Mesosfera, termosfera eta exosfera izeneko geruzak dira. Hor, hainbat fenomeno gertatzen dira. Adibidez: mesosferan izar iheskorrak daude; termosferan espazio-ontziak eta gaueko distirak; exosferan espazioko sateliteak, planetak.

Atmosfera eta bertako aldaketak :

• Atmosferan aldaketa etengabeak gertatzen dira: haizeak, prezipitazioak, hodeiak eratzea…

• Atmosferan gertatzen diren aldaketei fenomeno atmosferikoak deitzen diegu.

Atmosferaren garrantzia :

• Atmosfera oso garrantzitsua da gure planetarako:

1. Kaltegarriak diren eguzki-erradiazioak iragazten ditu, ozono geruzari esker.

2. Planetako beroa gordetzen du, eguneko eta gaueko tenperaturen arteko aldea murrizten.

3. Fotosintesirako eta izaki bizidunek arnasteko beharrezkoak diren gasak ditu.

KLIMA ETA KLIMAREN AZTERKETA

• Eguraldia eta klima :

• Eguraldia: egun batean edo astebetean atmosferak duen egoera da. Eguraldia aldatu egiten da planetako eskualde bakoitzean.

• Klima hainbat urteetan zehar leku jakin batean gertatzen diren egoera atmosferikoen multzoa da.

INGURU BATEKO KLIMA

• Klima faktore batzuen menpe dago:• Latitudea: ekuatoretiko eta poloekiko distantzia

da. Eskualde ekuatorialetan inguru polarretan baino bero handiagoa egiten du. Inguru polarretan, neguan eta udan aldaketak nabariagoak dira.

• Itsas mailarekiko altuera: inguru menditsuetan kostaldean baino klima hotzagoa da. Tenperaturak jaisten dira altuerarekin.

INGURU BATEKO KLIMA

• Itsasoarekiko hurbiltasuna: kostaldean hezetasun handia dago, haizeak ohikoak dira eta tenperaturak barrualdekoak baino epelagoak dira.

KLIMAREN AZTERKETAK

• Meteorologia klima eta klimaren aldaketak aztertzen ditu.

• Estazio meteorologikoetan hainbat tresnak erabiltzen dira: termometroak, barometroak, plubiometroak eta anemometroak.

TERMOMETROA

Termometroa tenperatura neurtzeko balio duen tresna da.Pertsonek asko erabiltzen dugu gorputzeko tenperatura jakiteko, gaixorik gaudenean, sukarra

jakiteko.

Bi termometro mota

daude :• Kristalezko

termometroa :

Merkurioz osatuta dago edo alkohola

koloreztatuta eginda

dagoena. Berotasunarekin barruko likidoa

handitzen da eta

tenperatura markatzen du.

• Termometro digitala:

Tenperatura kalkulatzen du, baina ez dauka ez

merkuriorik, ez alkohola koloraturik. Eramaten du

termisor izeneko tresna bat.

BAROMETROABarometroa, presio atmosferikoa neurtzen duen tresna da.

HAIZE-ORRATZA

• Haize-orratza edo nabigazio arrosa. Lau puntu kardinala ditu : Iparraldea, hegoaldea, mendebaldea eta ekialdea. Hau erabiltzen dugu orientatzeko.

ANEMOMETROA

• Haizearen abiadura neurtzen du.

• Anemometroak mota asko daude, adibidez: bultzadakoa, birakorra…

PLUBIOMETRO

P lubiometroa tresna bat da, erabiltzen da estazio meteorologikoan bilketarentzat eta neurtzeko prezipitazioak. E rabiltzen da prezipitazioak neurtzeko jausten den leku zehatz batean .

KLIMAREN AZTERKETAK

• Datu horiei esker, mapa meteorologikoak egiten dira. Ere, klimogramoak egiten dira, leku zehatz bateko klima adierazteko.

• Klimogramak urte bateko leku jakin bateko tenperaturak eta prezipitazioak erakusten digun grafikoak dira.

ESPERIENTZIA

INDAR ATMOSFERIKOAMATERIALA: Edalontzi bat, ura eta CD bateko tapa.PROZEDURA: Lehenengoz, sartu ura edalontzian eta hartu tapa.Gero, ipini tapa edalontziaren gainean eta eman buelta pixkanaka-pixkanaka, BAINA EZ MUGITU TAPA!!!!!!!!ONDORIOAK:Hau gertatzen da zer estaltzen du airea eta ez da pasatzen.

Esperientzia

• Materiala :kandela, bol bat, kolorantea, ura, edalontzi bat eta metxero bat.

• PROZEDURA:• Lehenengoz, piztu kandela metxeroarekin eta

nahastu kolorantea eta ura.• Gero, kandela sartzen dugu edalontzian eta kentzen

dugunean kandela azkar-azkar ipini edalontzia uretan.• ONDORIOAK:• Hau gertatzen da airea berotzean eta kanpoko aldea

tenperatura nahastean ura igotzen da.