1 i' · (lehen partea - valsa) dantza hau (hamaika konpasak) hiru aldiz egiten da. hirugarrena...

DOINU ZAHARRENINGURUAN

UEUren Musika Saila

Partaideak: Idoia Arantzamendi

Agurtzane Zubikarai

Marta Fuidio

Maria Pilar Calvera

Olatz Narbaiza

Miren Barrutia

Amaia Gorosabel

Amaia Agirre

Pili Castro

Juan Mari Beltran

Antton Mari Aldekoa-Otalora

Joxe Ramon Arbe

PRINTZAK SAILA 5

© U.E.U.ren Musika Saila

General Concha 25, 6. 48010 BILBO

ISBN: 84-86967-30-9

Lege-gordailua: BI-2786-90

Inprimategia: BOAN, S.A.

Particular de costa 12, 48010 BILBO

Azalaren diseinua: Julio Pardo

AURKIBIDEA

- Sarrera 5

- Iribas (Nafarroa) 6

- 87.eko Uda 14

- Patxi Bilbao 15

- Simona Intxaurbe eta Frantziska Agirrezabala 21

- Luzia Arteaga 49

- Dionisio Arriola 69

SARRERA

UEUren azkeneko urte hauetan Musika inguruan antolatutako gai, ekintza etaaktibitateetariko bat, musika herrikoia ezagutzea eta aztertzea izan da.

Aurten, musika (kantu eta dantzak) bere jatorrizko tokietan nola jaso, musikainguruan ematen dena eta musika bera nola transkribatu hartu genuen gaitzat.

Aurretik, teoria pixka bat: helburuak, datu emaileekiko jarrera, harremanetarakoestrategia, taktika, ingurua ezagutzea, kuestionarioak, errekurtso teknikoak-magnetofoiak, bideoak, argazkiak- , eta idatzi behar dena, bai hitzak eta bai partiturak.

Honen ondotik praktika: lan konkretu bat egin.

Horretarako, aurretik jaso behar genuena aukeratu eta informatzaile-talde batekinados jarri ginen.

Folklore mailan hain aberatsa den Iribas herria, Iruñetik gertu, genuen eta harabidali genuen 1987.eko Uztailaren 28an Musika saileko lan-talde bat.

1987.eko Uztailak 28

5

IRIBAS

Zer egin behar genuen?

Aurreko urteetan Iribasko Juan Bautista Lasarteri ikasitako kantu, dantza etabeste gauza askoren arteko dantza-joku bat jaso.

Dantza-joku hau Silla dantza izenarekin ezagutzen da. 1936.eko gerra aurretikaskotan egiten zen, baina gerraz geroztik gero eta gutxiago. Aspaldion ez da egin.

Zoritxarrez, ez genuen horretarako gurekin Juan Bautista Lasarte, hainbestetangure aurrean, orduak eta orduak kontu kontari, kantatzen eta dantzatzen aritu zena, hilberria bait zen. Baina prest zegoen gu iritsi ginenerako lehen aipatutako informatzaile-talde hori, Silla Dantzari buruz informazio orokorra emateko eta dantzaren musika,pausoak eta koreografia erakusteko.

Hauek osatzen zuten taldea:

.MASTERRENEKO INES IRIBARREN ELBERDIN1907-(Santa Ines egunean) Iribasko Maisterrenean jaioa.

.MASTERRENEKO DOMINGO IRIBARREN GARAIKOETXEA1917-XII-13an Iribasko Maisterrenean jaioa.

.MITXELENEKO MANUEL NOGERA GARAIKOETXEA1909-VIII-llan Iribasko Mitxelenean jaioa.

.MARTIKONEKO PERIKO GARAIKOETXEA NOGERA1909-VI-20an Iribasko Martikonena jaioa.

.MARTIKONEKO PERIKO GARAIKOETXEA GARAIKOETXEA1941-VIII-4an Iribasko Martikonenan jaioa. Itsua, "filarmonika" jolea.

.JOAINEKO-MASTERREKO INAZIO AZPIROZ LASARTE(Juan Bautista Lasarteren iloba) 1940-XI-24ean Iribasko Joaineko-Masterrenean jaioa.

6

Ezkerretik eskubira: Manuel Nogera, Periko Garaikoetxea Nogera, Periko Garaikoetxea Garaikoetxea,Domingo Iribarren.

Orain pasa gaitezen Silla Dantza aztertzera:

Noiz, non, zein okasiotan egiten zen:

Nagusiki, bi okasio edo girotan ematen zen Silla Dantza egiteko aukera. Bata,neguko ilunabarretan eta gauetan, baserrietako sukaldeetan. Jende kuadrilla elkartzenzen, batzuetan familiakoak, besteetan gazteen koadrila, eta han egoten zirenartozuriketan eta horrelakoetan ordu luzeetan, kontuak kontatzen eta horrekin baterakantu, joku eta dantzak. Hauetako bat Silla Dantza.

Bestea, Ihauterietan "karnabaletan". Herriko mutilek ostatuan sarturik pasatzenzuten Ihauteri osoa. Jan, edan, dantzan Arratsaldeetan, egiten zen dantzaldian partehartzeko, neskek ere bazuten han sartzeko baimena. Eta giro horretan ere ematen da ereSilla Dantza egiteko beste aukera, neska-mutilak kuadrilan.

Nola egiten da:

Hasteko, ikus dezagun zein osagai behar diren:

- Hiru sila- Hiru pertsona siletan eserita (hauek heltzen)- Hiru dantzari- Dantza-Jokua- Musika- Hiru sila horiek nola jarri: hirurak errenkadan eta batetik bestera bi metro t'erdi

gutxi gora-behera.

7

I 2,50 m.i

2,50 m. I

Zenbat eta urrutiago zailago, gero ikusiko dugun bezala.

- Eseritzen direnak: Sila aldrebes harturik hau da, atzekoz aurrera, hankakzabalik, sila bizkar paparraren kontra jarririk eta besoekin indarrez helduta. Bimuturretan daudenak erdikoari begiratuz, bizkarra kanpo aldera eta erdikoahorietako batari edo besteari begira, baina ez alboetara.

- Hiru dantzariak, bakoitza sila baten ondoan, alboan, sila ezkerrean dutelarik,aurrera begiratzen eta dantzan hasteko erne.

- Dantza-joku honek bi zati ditu. Lehenengoa dantza, vals erritmoan (3/4),konpas batean ezkerrera eta bestean eskubira, hiru pausoak markatuz,pixkanaka-pixkanaka aurreratzen.

Musika hasten denean, hirurak batera dantzan hasten dira, Ingurutxoko valseanbezala (3/4), konpas batean ezkerrera eta bestean eskubira, hiru pausoak markatuz,pixkanaka pixkanaka aurreratzen.

Hamaika konpasek osatzen dute lehenengo parte hau eta dantzari bakoitzahamaika konpas horietan alde batetik bestera pasatzen da postu berdina hartzera.

® o

0

8

Ines Iribarren, Domingo eta Manuel dantzan.(lehen partea - Valsa)

Dantza hau (hamaika konpasak) hiru aldiz egiten da. Hirugarrena bukatzerakoan,berehala bigarren partea hasten da, Jokua. Hau, lehen esan dugun bezala 6/8, azkarxamar, martxa edo biribilketa moduan, dantzariak saltoka eta aurreraka, sillen tarteetatikpasatzen zortziak eginez. Eta Jokua horretan datza. Buelta erdi bakoitzean azkena doanalehenengo postura pasatzen da, gero ikusiko den bezala. Denbora guztia postuarenordena aldatzen. Buelta erdi batean azkena doana gero lehena, gero bigarrena etaondoren berriz azkena. Hori buelta askotan gero eta azkarrago, musika gelditu arte. Etaberriz hastera beste dantzariekin, aspertu arte.

9

Domingo, Ines eta azkena Manuel Silla Dantza Jokuan

Bu elta erdi guztietan, azkena dihoana erdiko sillan buelta ematen du lehenaizatera pasatuz. Aldaketa hori azkar egin behar da, bigarrena izatera pasatzen dena iritsiaurretik, bestela honek eskuarekin emango dio. (Juan Bautista Lasartek esaten zuenez,"harrapatutako hori mutila bazen, eskuarekin goitik behera emanez eta neska balitz,esku zabalarekin behetik gora").

1 0

• M'a • ~11•• 11111YII I. & _AL 11F

= 130 hasieran, geroago eta azkarrago

Aurretik Inazio Azpiroz, Domingo eta Ines, UEUko lagunei Jokua erakusten.

- Musika: Ihauterietan txistulariak jotzen zuen (azkena Zubietako Xalbador izanzen, bere seme atabalarien laguntzarekin), baina besteetan armonika edo kantuzegiten zen. Hona hemen musika partitura:

Xalbador txistulariak jotzen zuena:

.= 60,11MI ~1•11f,11••• «11••1•ffir E•M ~1.1~ W1111= ."111~ M110.4~1

fle EINIM.41~ 111~~211ffif 11~1111~1•0 1~111•1 111~•~1r •"11•15

11

Jokua (6/8aren ordez 2/4 sartzen du).= 130

Orain, Periko Garaikoetxeak "filarmonikarekin" jotzen duena:

Perikok, Xalbadorren bertsioa jasoko zuen edo kantatzen zena, baina ematendituen aldaketa edo desberdintasunak ziur aski bere musika-tresnak dituen ezaugarri edomugen eragiñez sortuak izango dira eta bere interpretazio musikalagaitik ere noski. Etaez dugu ahaztu behar Perikok bere adinagatik gutxitan parte hartu duela Silla DantzaJokuan.

Jar ditzagun bi bertsioak batera eta konturatuko gara doinu berberak direla.(Hasteko, Perikoren tonoa transportatuko dugu). Xalbadorren notak makila gorantz ( )eta Perikorenak beherantz ( ) idatzita.

OMNP71•11•81M 11••••~•••• 11=1n ~1=1" WINW ,11~11~ .11~MNO •~1111•11W ENNF,If MI•1 MEN,I ..111M 1~1~111=1~1111r IIMN•••••111~~ •ffillEr 1~11~1 .~. =111~ •n••n

Ilia11M• «0.7111~Ir 1/911=11~1r

n .41~11~1~INEINI-ff ~11M-Mffill.~1 ~1111M•Jar «SMII~111111111, ill11•111~M11111 n11~ n11111• 01•11~11111111111~1~~11111~~~1~~

11•1 i1111•."-. 1~1N111~ 1~11 RIM

110► 10.• - -„„

~.J11~111F l• .n11•1ffi MINN •11~1MIIN~~

~111111M.IN

lamsn

12

Bukatzeko esan behar dugu UEUko taldeak ondo ikasi zuela dantza joku hau,bertako taldekoekin nahasturik dantzatuz eta ondo pasatuz ere bai. Benetan irteeraaprobetxagarri eta zoragarria izan zen.

U.E.U.koak bakarrik, Iribastarren begiradapean.

Egunez ikasle zirenak, gauez Larraonako egongela haundi horretan irakaslebihurtu ziren eta denak elkarrekin garai bateko ohitura sozial zahar hori berreskuratuzdemostratu zuten kultura herrikoiak baduela baliotasunik gaur egun ere, esate baterakolagun arteko dibertsioetarako. Zenbait festa, parranda eta juergatan, askotan asperturikgaudela egiteko. Erraxa eta merke gainera.

IRUÑEA - 1.988 - UDA

13

87.EKO UDA

87.eko Udan Iribasen (Nafarroan) egindakoaren ondotik animuak hartu genitueneta Bizkai aldean hiru eskualdetan kantu edo bertso zaharrak jasotzeari ekin genion.Gure kantariak, adinez nagusiak, zaharkituak, baina umorez euren gaztarokooroimenetara itzultzen ziren. Zokoraturik izan ditugun zenbait letra eta melodia baliagarribihurtzen ari ote diren susmoaz, agian, bizi-bizi kantatu zizkiguten Patxi, Frantziska etaSimonak. Umorez gainezka eta pasadizu ugariz horniturik, baita Arriola ta Luziak ere.

Gure asmoa, ez letra jasotzea bakarrik, baizik eurok erabilitako melodia nolabaittranskribiturik ematea izan da, honek dituen zailtasun guztiekin. Askotan doinu askiezagunak ditugu, baina kantariaren ñabardurak jaso nahi izan dugu.

14

Izena: Patxi Bilbao Etxebarria

Non jaioa: Bargundia (Dima)

Non bizi da: Arantxe (Lemoa)

Zer grabatu du: Kantuak xPasadizuak xEsaera zaharrak x

Noiz grabatu: 87ko Abenduan

Non ikasia: EtxeanLagunarteanEskolanKaleanElizan

.erromerietan

Noiz : Gabonetan afaldu ondoren (dantza)Herriko jaietanLan aroan x goruetanTxikitan

. tertu lietan

Beste zenbait ohar:

Adina: 87

15

OTSAINAREN KANTUA

rr ru 4r • N1 • kanta bat i- ka-si dot aur-ten-go ur-te-an Bil-bo-ko

..--''''• • •

o- tsai-na-ren prak-ti-kan-te ba-te-an

Kanta bat ikasi dotaurtengo urtean,Bilboko otsainarenpraktikante batean

Plazan ta txorroetanbai karnezerian,txitto egoten dirapazientzi handian.

Ikusi orduko talehenengo berbea,zer dinozu Marittxuene alabea

Ama ni ondo nabilahal dodan posibleanezin leike gure etxeaninok egin urtean

Zer dozu ba Maritxuurten ez eiteko,denborea beoguhoneik kontetako

Jarri gaitian biokalkarren ondoan,alkarri kontetakozer dogun gogoan

Uzaba bat ba dogupastelalangoa,ta uzandrea bai onainor ezlangoa.

Iñunde barraban batsartu beaku etxean,ezindu bakerik einotsainon artean.

Gaur ere jagi etalehenengo berbea,plantxetako dauelaseinen erropea

Uzaba etorri jakusalatik sutera,otsainok despatxetanetxetik kanpora

Loroak dinoskiogoiko bentanatikhorreik jaukiek gogoauzaben lepotik

Oilo estofadueuzabari ostute,urragoakaz joatekopaseetan dostue

Isilik egon hadi!barritsu haundie,hik egotziko euskiohatxari mendie.

16

1 I I

DIMAKO IDIARI

La - gun - ta - sun bat es - ka - tzen deu- tset

ai - ta San An- to-

- ni - o - ri Be - rei - ze- ne- an ja - rri al ba - leiz ber - tso

pa - re - bat e - do bi

Be - rak e - gin - da i - kus - ten do - guz

ma - ki - na - txo bat mi - ra - ri

ho - rre - ta - ra - ko bat gu -

ra neun - ke pa - pel ho - ne - tan e - za - rri

Laguntasun bat eskatzen dautsetAita San Antoniori,bere izenean jarri ahal baleizbertso pare bat edo bi,berak egin da ikusten doguzmakinatxo bat mirarihorretarako bat gura neunkepapel honetan ezarri.

Bizkaiko bazter-bazter batekoDima deritxon herrian,idi eder bat zelan dagoannago esan beharrian;hasi buruan eta atzerahiru metro dau luzian,hamairu arrak gogor gogorrakbiribilean garrian.

Apatxetatik goiko palaradituz bederatzi arrak,aurreko beso bien erdianbarriz metro bat zabalak;lurrean ere erdi tarraskadarabil bere bularra,burua eta adar txikiakolorez pinto nabarra.

Honen luzia ta honen zabalata honen gorputzen ederra,itsasontzi bat dirudielaatzetik eta aurrera;Aste Santuen idi eder haueroan daurie Bilbora,bertan ilteko uste osoazbaina bizirik lotu da.

Tamalez dagoz berau hiltzekohain den ganadu ederra,San Isidroak pasatutekodaroadie Madrilera;ganadu eder ederragorikhan agertuko ete da?guztiz famadu ein dan idiaorain doaz han saltzera.

Nor dan be esan beharra daukuberau loditu dauana,apellidua ArriortuaPedro dau bere izena;Etxe bi daukaz errentadunakberea hirugarrena,horrez gainera esku arteanbastante ondo daoana.

17

Beti izan da famili horiganadu eder zalea,antxinetatik eta gehiagoharen etxean hagea,Ointxe urte bi hazi eutsienauzoko batek hobea,orduko faltak bardindutekooingoak jeukek sobrea

Agur goxo bat opa dautsegunPedro Arriortuari,ta honez ganera emazteagazseme ta familiari;guzti-guztiok opa dautsegunhementxe danok agiri,holangoxeak loditu daizendatorren urterako bi.

EZ POZTU NESKATILA

ez - poz - tu neska -ti-la txa-pel o ke -rra-ri as - te - an zaz-pi zu-rredo - me - kan o - ke - le - a au - zo-an i - ku - si ez - poz-tu nes -ka -ti -la

za - pa - tu - e - tan bitxa - pel o ke - rra - ri

IEZIK ETA AURTEN

I - e - zik e- ta ur - ten di - ra

I - e - zik e - taur- ten di - ra

n•••~711•1•1.~ ~•~1~~1 •~~1_11~ .1•NI1~ •~• •111• n•n .~Ir 11~ ~7•STAMI,J1 ~11' 11~rr W11.1111!•••11 •n•nn•1 • W.• ••• •~11•~M

pe -na neu - re-ak na- gu - si

i - az mai - te nin - du -

•1Wev~~•~-~ mmoil wor iw•~.1 ~1' ~1.~ •ffll El~ -••••1.~ 11•111•11~~1••• ~~111~~ N•11"_11••1- • ~1._11•• 1•11

e - nak

aurten ez nau - nahi ku - si

i - e - zik

e - ta ur - ten di - ra aur - ten ez nau nahi i-ku - si

18

Ez poztu neskatilatxapel okerrari,astean zazpi zurrezapatuetan bi,domekan okeleaauzoan ikusi,ez poztu neskatilatxapel okerrari.

Iezik eta aurten dira (berriz)pena neureak nagusi,iaz maite ninduenakaurten ez nahi nau ikusi.

Haizeak horriei ikera (berriz)mendi altuen zuzune,jakiturikan naukazusaldurik narabizune,

Sasien txori larrosa (berriz)zure berbaren donosazaldunak euki litzakezeugaz ezkontzeko poza.

Zeuk ederrorrek esana (berriz)ezagozela neuretzat,maitea eskerrik askoez nago neu be zeuretzat.

Antoniok egin arren (berriz)mutil gaztetzat burua,etxean itxita datorPatrizianatxo mantsua.

Joxepa Elorriokoa (berriz)orain ezkonduta dago,bere senar eder horikorru eskinean dauko,guardasol bi eskuetan tairribarre eiten deutso.

Joxepa Elorriokoa (berriz)orain bertsoa behar daubere gorputz eder horiederto mogituten dau.

Joxepak etxerantzian (berriz)senarrari esan dautsoAntonioren bertsuekazzeruan sarturik nago.

Pandero honen narrue (berriz)dana da ardi narrue,fraile bati kosta jakosermoia on baten dirue.

ITSUE ETA ISKRIBAUE

Gure aitaren aititen denboretan hamaseiko gorrie, 100 errealeko gorrie 4 zirikoa,4 marikoa, 8 marikoa eta 19 errealeko eskudoak egozan diru txanpon lez; eta bizi zenetxetxo baten itsu geratu zen gizon bat. Honek ez eukan beste erremediorik eskean eiteabaino; eta lau eskudo aurreratu zituenean, ba ze, haretx baten gorde zituen. Bainaondoan, aurrez, eskribaue bizi zen eta honek ikusi ein eiauen itsuori dirutxoorigordetan, eta zer? ba, joan ta ostu. Itsuak falta somatu auenean, eskribauen sospetxaetorri jakon burure eta etxera joan eta honela kantau ei uetson (1). Eskribauek faltariksomatu ez daien eta gero zortzi hartuteko barriz haretx harroan bueltatu zituen,segurube. Orduen itsuek zituenean honela kantu ei eutson ateetan.(2)

19

ITSUE ETA ISKRIBAUE

114 "IIM nn••• •• •ffill

•• • • sln n•••

MOLIM~ ••n .1111~ ~••• 1•••••• •"•••n•••n• • • 1~ • • 1~ 8,» 1~ .n• WIM•I" 1~•1~I .• 11~4~~ •1101 • C1••••111~•n••n •~~ n,"••n• •••P. •11~ •~•1••.. • =11••• 511•NEN• 1111•1•~~•~1 • •

Lau es-ku-do-txo do-daz ha-retx ha-rro ba - ten lau es-ku-do-txo

do-daz ha-retx ha-rro-ba - ten beste lau i - pin - te -ko ga-ne- koal - di ba

ten ai sa - la - da ga - ne - koal-di ba - ten lau es-ku-do-txo

do-daz ha - retx ha-rro ba - ten

Lau eskudotxo dodaz biharetx harro batenbeste lau ipinten noaganeko aldi baten.Ai, salada,ganeko aldi baten,lau eskudotxo dodazharetx harro baten.

Dana gure dauenak biguztie galtzen dauitsuek eskribaueondo engañau dau.Ai, salada,ondo engañau dau,dana gure dauenakguztie galtzen dau.

Urkiolara joandomilun santirus,lehenengo preguntia, morenanon da Maria Jesus?

Iturrira joan dalaster da etorrihan dauzen mutilekaz, morenatardau ez baledi

Han dauzen mutil horreinerrosarioa,Birjina Santa Klara, morenaErriojakoa. (Doinua: Urkiolara joan)

20

Izena: Frantziska Agirrezabala Bengoa

Adina: 70

Non jaioa: Sutsuten (Zeanuri)

Non bizi da: Sutsuten (Zeanuri)

Zer grabatu du:

Kantuak xPasadizuak xEsaera zaharrak

Noiz grabatu du: 88ko Martxoan

Non ikasia: EtceanLagunarteanEskolanKaleanElizan

Noiz: Gabonetan xHerriko jaietanLan aroan xTxikitan x

..San Juanetan Beste zenbait ohar:

1.990 Apirilaren 24 hil zen Sutsuten, bere jaiotetxean.

Izena: Simona Intxaurbe Gorostiza Adina:72

Non jaioa: Axpe Goikoa - Uribe - Zeanuri

Non bizi da: Olabarrin (Zeanuri)


..Errezitatiboak

Noiz grabatu du: 88ko Martxoa

Non ikasia: Etxean x artazuriketa

LagunarteanEskolanKaleanElizan

Noiz: Gabonetan x

Herriko jaietanLan aroan x -Santa AgedakTxikitan

..Aratosteak

Beste zenbait ohar:

21

GABON KANTA " HOGETALAUGARRENA"(Frantziska Aguirrezabala)

r.41/~ W 1~01n111 W11111 nW 1~%11~1~~-111.11~ W ~8~~~18.W.1~11~~~4"g".=~=4

,/~/~1•1•1= NWEZEWEWMIEM •11~I~IMI-N~IIINW 1~ GWII-~IW WINI.49 ffill ~EW •ffil

Iffll= =1~11=11EN nWEIMWEWIEJI •W IWEI ~ MN WIW al• "

Ho- ge-ta-lau-ga- rre-na de - gu A-ben-du- e de- se-o gen-du-e-na lo-Gan-e-ko ha-ma- bi-ak jo du-ten or-du- an gure sal- ba-gi- li-a jai-

r rr rra-tu gen-du - en.o da mun-du-en.

Hogeitalaugarrena Astoa ta idiadegu Abenduen dekoz aldameniandeseo genduena arnasaz berotzekoloratu genduen. hoztuten denian.

Gaueko hamabiak

Kristalian argiajo duten orduen garbi da pasatugure salbagilea jaio ta gero bere

jaio da munduen. dontzela geratu.

A ze konsuelua Espiritu Santuak

hartu behar degun emanik traziaJaingoikoaren semea haren konzepzinua

etorri da lagun. beti da garbia.

Erakutsiko deusku Goiko mendietatik

zer egin behar degun pastoreak datozberaren alabantzak esanik aingeruak

kantatu dezagun. jaio dala Jesus.

Belengo portalian Espiritu Santuagandik

askatxu batian sortu dan gizonajaio da gure Jesus Trinidade Santuko

estalpe batian. bigarren pertsona.

22

Debozinoz ari dira Zorionian JesusJose ta Maria zu jaio zineananparatzeko seme bestela zeruetanestimagarria. sartzen ez ginean.

Jose eman diote

Zorionian gizonMariari esposa egin zara hemenizan daitezen biok

gloria gozatzekohaur honen guraso. zeruetan Amen.

23

11~ 'S • ~11r'e.•/•E SlOMM/i• ~..,111111~1111 1111I I ••••

=11ffillf 1••• ..•11~~ IEMW ~/im~

2)

GABON-KANTA: AIZE POLIT PINPINA!

A- ai ze po-lit pin-pi- na e- e- de- rra-go e- zi- na

ze-ek zeu-koz hor-haur- txu-a zer do-zu as-ka-txu-an Ar- txain mu-til nes-..~,

• •Il• ••• .n ..~IIII~1 Iffl1~•~1~ 1~1~1~•••••••• ~... 1~ J•1•1~MOOF.M .110.~

E~1 M110~•~1~111 n•••, M1~/~ ~~11~ 1•1ffi iln Offir 1••1 alffi 51~1" =11Y • •~111 il 1111.

• pii •

ka-txa ze- ru-ko ain-ge- ni- a Ha - ra Je- sus u- mi- a gu-re

n

71 L•EIM ••• .11=1~1•~111~1,Z IIM111~ 11~ 11MB.P. 91~ 11~, 1~.•••• ~••••• ~I• .01~ .11~1.4••• 1=11~Nr ~1~ IMD J11~ IMINP"

•.•~10 11~ •111~ I 111~ •11•111~1~ Mffi • 1~ ~11•I•11~I E. ~I • Mill ----. Elliffi ••n•n .".n• .1~8 •ffill

jaun dae- rre-gi- a Es -ta-li- ba-rik hotzez go-gor -tu-ko da as-

•/..•.~11.1~ •••~1~111..•••11~•^1~~11~ ••••.~

kan . Bai-na a-ma da-go a - di-an go-zo- tu-ko dau laz-ta -nez Haur-

~.1• .n11~ 11.71,7111~ ~I.dffi aln .11~ 1.1111

011•011~ Mffi •••=1ffil ffi•• •111•11•• •WIN~ •• I •• MD•1

-txo den Jaun-goi-ku-a goi-tik e-to-rri- ku-a kan-tau zai - ez ze- ru- a har-

Lr r-tu gai-tez mun- du- an A- aize po-lit pin-pi-na

.Tonu laurden bat edo igotzen du.

Ai, ze polit Pinpinaederrago ezinazek zeukoz hor haurtxoazer dozu askatxuan?Artzain mutil neskatxazeruko aingerua.Hara Jesus umiagure jaun da erregia.Estalgi barik hotzezgogortuko da askan.

Baina ama dago adiangozotu dau laztanezHaurtxo den Jaungoikoagoitik etorrikua.Kantau zaiez zeruahartu gaitez munduak.Ai,ze polit Pinpinaederrago ezinaze zeukoz hor haurtxoazer dozu askatxuan?

24

3)

GABON- KANTA: AGUR JESUS, MARIA, JOSE

1111111IMM•111~~~1._J•••••~

A-gur Je-sus Ma- ri- a Jo-se Jo-a- kin e- ta A- naHe-rri- ko hainbat nes-ka mu-til ga-toz gu-re a - te - ra

Ba-da-ki-gu Je-sus mai- ti - a jai-o zen gaba da- naA-tse-de-nez- ko poz e- der bat zu-e- ri e- mo - te - ra

Agur Jesus, Maria, JoseJoakin eta Ana,badakigu Jesus maitiajaio zan gaba dana.

Herriko hainbat neska mutilgatoz gure atera,atseginezko poz eder batzueri emotera.

Egiazko barri ederrajatzuenean ekarri,limosnaren bat uste dogugaur etxe honetatik.

Bildots-agiri zarean haurraez zara zu pobriaAita Urtzik dauka zeruanzeuretzako erropia.

Gasparrek dakar intzentsuaBaltasarrek mirriatxiruak jazteko Meltzorrekdakar urregorria.

Eske datoz gose egarriznegarrez dauzenentzat,eske datoz Jesus laztanamaite daben haurrentzat.

Egiazko barri ederrabehar dogu sinistuJaingoikoaren semia dauzerutik jatsi jaku.

Belengo estalpean dagoJesus hotzez dardarka,koilarreakin astoa taidiaren erdian.

Sortaldetik etorriko direhiru mago erregemaitasun nekean zer diranhaixek esango dabe.

Pobreziarik handienagazaska baten gainian,heuren arnasaz berotzekohotzituten danian.

25

5)

GABON DALA ONA- (errezitatiboa)

Ga-bon dala o-na Ga-bon da-la o na Na-ti-bi- ti-te

ho- be- a

Na-ti-bi- ti-tek e-ka-rri- ko-tso Ga-bon o- tsa-ra bete - a

Gabon dala ona,Gabon dala ona,Natibitite hobea,Natibititek ekarrikotsoGabon otzara betea.

Haratostetxo mangeagau biharamun bagea.Gau biharamun bajeukek baine,Gabonek jeukek hobea!

4)

HIRU ERREGE- (errezitatiboa)

Ha pa-la- zi- o zal-du- ne hi- ni- e- rre-gen e-gu- ne3 3 3

Hi-ru e- rre-gek bi-la-tu

Ha palazio zaldune,hiru erregen egune,hiru erregek bilatu daurielimosnatxo bat beogule,.Zotzak eta paluek,Martin Antonen kontuek.

dau-rie li-mos-na- txo-bat beo-gu-le

Martin Antoneri ohostu ei deutsozhiru oilanda katuek,haren hazurrek topau ezindehak darabizen saltuek.Salto ta brinko, salto ta brinkoMartin Antonen aurrean.Gabon gaueko intxur saltseaguztiz birrindu artean!

26

6)

GABON-KANTA"DAN-DAN MARIA JOSEPE"

..~~— eme ~~~n-- I ~1111111111~711~ 1~. 11111 I~ffilffil 1~111111~1~11M MI YINNI 111• I

I r111~11~111~ r1•~1~1~~ 11~ ZUME Zffi •11~ iM11111il•P.~ 111=

Dan-Dan-Dan, Maria taJoxepe Belenen (bi)Kras-kris-kras, etxe barik Gabon izanarren. (bi)

Dan-Dan-Dan, nor da hemen?jauregi honetan. (bi)Kras-kris-kras, zein da deika gauekohamarretan? (bi)

Dan-Dan-Dan, nor da hemenetxetxu honetan?Kras-kris-kras, zein da deika gauekohamaiketan? (bi)

Dan-Dan-Dan, eske dabizgau ostatuaren. (bi)Kras-kris-kras, ostaturik ez dago bahemen. (bi)

Dan-Dan-Dan, behartsu biiriki egiguzu. (bi)Kras-kris-kras aberats bi hartuakditugu. (bi)

7) 6. URTE BARRI(errezitatiboa)

Urte Barri retxine

por amor de San Miguel

San miguel estå en la puerta

Tarita, Tarita, tuerta

si me da, no me das

aquilando faltars.

Dan-Dan-Dan, jo dezagunestalpe honetan. (bi)Kras-kris-kras sar gaitezan hortxeilunpetan. (bi)

Dan-Dan-Dan, aintza goian,ta bakea hemen. (bi)Kras-kris-kras Jesukristo jaio daBelenen. (bi)

Dan-Dan-Dan, hamabiakBelengo torrean. (bi)Kras-kris-kras aingeruak zeruko atean.(bi)

Kras-kris-kras, jaio zaiguJesustxo Belenen. (bi)Dan-Danok sar gaitzala berak zerura.Amen. (bi)

27

8) KANDELARIO- LARIO - (errezitatiboa)

•2111~:~f •••11' 111~111=~~111~r •1•1111NW =ffilf

Kan-de-le- ri- o la- ri- o ha-txa-ri u- re da- ri- o

e-rro-te- a- ri u-ru- ne ha-xe da guk be- o- gu- ne

Kandelario-lario

hatxari ura dario,

erroteari urune

haxe da guk beogune!

9) SANTA AGEDA KOPLAK

u -za- ba jauna da -mu -tsut po-zez a - tse -gi - nez- ko gau o-

na zu - re a - la -bai jakin e- ra - gin bihar da-la A- ga

• •

te deu - naUzaba jauna damutsut pozezatseginezko gau onazure alabai jakin eraginbihar dala Agate Deuna.

Kataniako uri handianzer gauza pasa zireanberrehun eta berrogei etahamaikagarren urtean.Esaten noa erraz da zuzeneuskaldun onen artean.

Kataniako jauregi batenlora eder bat jaio zanPalermon zegon errege beralora honegaz gustau zan.

Baina ez zegon larrosa horiKintzianontzat eginazeruan zeukan haren senarraJesukristo gure jauna.

Hori jakinik gentil gogorrakeskindu eutsan sariaaiztituten ezpazan Jesukristogazeukala heriotzia.

Heriotzaren larritasunakez eban bape samintzenzeru altuko handitasunakzitualako ezeutzen.

Orain ba goaz alde egitera'agur deutsugu gogotikAgate Deuna bitarte dalaez eizu izan dongerik.

Berrogeitahamar zigor hartutabere bularrak kendurikkartzelan dago Agate deunabildurren izpi bagarik.

28

Gau ilunetan lei gogor batekzeukan ludia josiriketa jatxi zan deun Kepa beraSanta hau osatzen zerutik.

Jesukristoren esku samurrakagoniako orduanlagundukotse pobrezaliarita sartu bere erreinuan.

Gaubon eukizu uzaba jaunaeta nekia parkatulukainka, urdai, zezinarekinzure andria bialdu

Arraultzarekin dirua bereguk bardin hartuko dogu.

29

SANTAGEDA II

.dil1111..—.ZWIIMENIIM a.~=

MIIIIL. ~=11•M •MINUMMUN•JIC. IPW ZIIMYEMINP.E~ w-emer•

• •~1•111~1~~~111.11•D•4

San-tai-a- ge- da A-ge-da bi-lier da San-tai A-ge-da

Bihar da San-tai A-ge-da e-ta gaur ha-ren bis-pe- ra ga-ba

Be-dein-ka-tu-a i-zan de- di-la e-txe- ho- ne- ta ko jen- ti-a

Po-bre ta hu-mil da-bil-tza nen-tzat ba-de-zu bo- ron- da-ti-a

GEMY" 11~•1•7111ffil NIIM• 1~1~ ~1~ ~•~•71~7.•.11n11~• C GEN MIO•C MENIM~F 11111111~1~111Lf ~1~1

San-ta Mar- ti-ri- in mai- ti- a dago e -me- kiz be- a

Jo-segoi- ku-ak e-mon dai-gu-la o-sa-sun e- ta ba - ki-a

Li-ber-ta- di- a es-ka-tzen di-ot ko prin- tzi- pa- la-ri.

(Bertso bakoitzean piskat aldatzen du doinua, baina oso antzerakoa da hurrengo bertsogehienetan)

30

I

Santaiageda Ageda

Santia preso sartu zanianbihar da Santaiageda zan milagro bat handiabihar da Santaiageda eta zeruetatik jaitsi zitzaiongaur haren bispera gaba. Jaungoikuaren argia.

Bedeinkatua izan dedila

Milagro ikaragarriaetxe honetako jentia santa honen alegriapobre ta humil dabizanentzat

San Pedro berak kuratu zaion (?)

badezu borondatia. santa honi gorputz guztia.

Santa Martiri maitiadago errukiz betiaJose goikuak emon daigulaosasun eta bakia

Libertadia eskatzen diotetxeko printzipalariSanta Agedaren alabantzakkantatutera nator ni.

Nok esan zer pasau zuanmunduan S antaiagedak.Lehendabiziko azotatu ta (?)kendu zioten bularra

Gorrotoaren indarrajentilen bihotz gogorrainstante baten estaldu ziongorputz guztian odola.

Soldadu bati agindu zaionzigorrakin astintzekoedo mudatu nahi ez bazuanpresondegian sartzego.

Hoiek guztiak egin da gerobularrak ebagitzeko.Sententzi ona eman diotebihotza alaitutzeko.

Emongo bozu emoizuemongo ezbozu ezeizu,hasia bere hotza dago talagunak bere irritu (?).

31

11)

SARRI ASKOTAN

lem• •MINM •ffiln• 11~ 11M !ffillIf '11/~ ffilE OINNI MIM

I . .110••• M•11~NP•11,f 11.n Mffi M1115 /111.• MINNI 1LW INE•• 1111~ EMINI11111~~1~~1111~ •111 MIN • ~1..1n111.1.1r •IM•11.•

Sa-rri as-ko-tan i-bil-ten da-la i-per-lai- no-tan o-tsu- a- e-rre

pa-ru-an bo-ta e- gi-zu da-ma-txo zeu-re pau-su- a Da-ma-txo gaz-te kon-po-ni

II... E•

MillMe INIM IEMO -../~~- = =1~

10.E' •ffi• •ffir lf lliff %11ffillf 11111111. • 61111~1=ltit

lffi ~.«.~ lf lf MII• ~10, MININ n lffi

1•111•11

•111~ 01111115 1~ .. =11~~11~1••1111! 11 1111 N I .....m..•n•• r=..- — - -- 1n~•1111•1ffi =11~801/1~ Ml~f Mffil

all• al• •11111n

IM Iffil MIN •

di-a on-do-ko lo-re go-rri- e zeu-re ma- trai-lak i-ru-di tzen-da kra-be-li

na-ren o-rri- e

Sarri askotan ibilten dalaiper lainotan otsua,erreparuan bota egizudamatxo zeure pausua.

Damatxo gazte konponidiaOndoko lore gorriezeure matrailak iruditzen daukrabelinaren orrie.

Krabelinaren orriarekinlarrosa Maiatzekua.Zeuri begire hementxe nagodamatxo bihotzekua.

Solo landetan urteten daudeudebarrien bitxiek,ilunean be argi eiten daudedamatxo xure begiek.

32

3

tso trom-pe-ta jo-ten

3

mo-tro-ilu ba-ten gai-ne-an go-ra go-ra

12) SAN JOAN DE LA PORTA LETAINA(San Juan Kanta)

11/11IF 11111~11~ TI~=11111~ •••"~ ~1111111~M.4111 •ffl r1111M1Yr 11111/..ffi=115 •=11M~ ~~I•111M MEN •ffi

NEO r 7 fp

3San Joan de-la Por-ta-le- tai-na bart a-rra- tsal- di-an ha-ma-lau-a

go-ra San Jo- a-ne-tan jan-tzan e-gin -go-gu i-par hai-ze-tan u- ju

ju San - Jo-a- ne- ra go-az gu

San Juan de la Porta Letainabart arratsaldianhamalau atso tronpeta jotzenmotrolu baten gainean.

Gora gora gora San Juanetanjantzan egingo (du)gu Ipar haizetan.U JU JU San Juanera goaz gu.

Geure herriko ekandu onakgarbi garbirik istekoberba loi eta dantza zikinakbota daiguzan betiko.

SAN JUAN DE LAPORTALE

(errezitatiboa)

San Juan de la Portale

sapoak eta subeak erre

artoak eta gariak gorde

San Juan Bagilean

denbora ederrean

Geure gora gora garbitasunaaupa bizkor egin suari biraU JU JU San Juanera goaz gu.

Deune Jone eltxo ta sorginguztiak dira erretansoloetako landara onagarbi geratu daitezan.

Gora gora gora San Juanetanjantzan egingo (du)gu Ipar haizetanU JU JU San Juanera goaz gu.

33

13) BELA-BELA JAUNE- (errezitatiboa)

Bela-bela jau-na ai-te non dozu? ka-ma-ran zer-e-gi-ten ar-

o-a ga- ran-tan ar - to-a zer-ta-ko oilo-a-ren- tza-ko ... berdin

Bela-bela jaune, Arrautza zertako?

aite non dozu? Abadearentzako.

Kamaran. Abadea zertako?

Zer egiten? Mezea esateko.

Artoak garantan. Mezea zertako?

Artoak zertako? Aingerutxo biren erdien hartute

Oioloarentzako. zerure eroateko.

Oiloa zertako?

Arraultza eiteko

14) ARTO KAMARA-( errezitatiboa)

Ar-to ka-ma-ra mo-txo li-no-a do-min- gi-lo-a le-po-an

Arto kamara, motxolinoa

domingiloa

(lai-lairon) lepoan.

Honexek (jeukok) jaiok

pasau (ezkero) artian

ez dau besterik gogoan!

34

15) 18.- TXOMIN ZE ORDU DE?(errezitatiboa)

Txomin ze ordu?Ordu batak.Txomin ze ordu?Ordu biek.Txomin ze ordu?HirurekTxomin ze ordu?Laurek.Txomin ze ordu?Bostak.Txomin ze ordu?Seirek.Txomin ze ordu?Zazpirek.Txomin ze ordu?Zortzirek.Txomin ze ordu?Bederatziek.

Txomin ze ordu?Hamarrak.Txomin ze ordu?Hamaikak.Txomin ze ordu?Hamabiek.Nire lapikoa egosite dau?Bai, egosi ez ezekatuek eta txakurrek jan bebai.Katue eta txakurre non dauz?Mendiek gora.Mendie non dao?Suek erretan.Sue non dao?Urek amatau.Ure non dao?Behiek eta txahalak edan.Behie eta txahala non daoz?Arrabatik zehar ibiliko dire.

16) JOSE MONDRAGOTAKO

Jo- se Mon-dra- go- ta-ko ka-tu- e kru- de la

dau-ka-be-rez de-

kule mo- re- na

hain bai-no ar-ga- la

Jose Mondragotakokatue krudeladauka bere ezdekula morenahain baino argala.

Hogeitamahiru erraldezer ba ez gitxiegoerrotako pisuetan morenapiseturik dago.

Narrue be bazeukanizere alanguazapata orilluak e(g)iteko morenahala-halakua.

Buztena be bazeukankana terdi luzeegurrek ekarteko morenabalioko leuke.

Gantzagiek be bazeukanilcaragarriairuliko laukezala morenaerrotako harria,

35

18)

IBILI GAIXU

==•ffi 11n":111nr 11.111111/».1

r• 1.:e. 1•511~11•• ,11~ 1111~n••

111~ Mffil -1n• 12,~1•111111• 11n1

MEN1.-~

I-bi-li-gaixu

i-bi-li- gai-xu

Ca-di- zen-da Se-vi- llan i-

bi-li gai-xu-ku bai-na be-ti dis-pues-to zea-nu-ri-rae-tor-te- ko i-bi-li-gaixu

i-bi-li-gaixu i-bi-li-gai-xu

Ibili gaixu, ibili gaixu

Cadiz-en ta Sebillan

Ibili gaixu-ku

baina beti dispuesto

Zeanurira etorteko!

Ibili gaixu, ibili gaixu, ibili gaixu.

36

17) SALTULARI KAMINO(Bautista Basterretxe doinua)

1111•n •1111111..1~ 111111•1n •1111111J~ 11~

IIINInrall1~11~.ar iIMPWn7IM ~I .0P~ .41,71111~Iffill ~alli.l• N1N r"ONN•

UMIMa.zz..

Sal-tu-la-ri ka- mi- no ez jau-kek di-ru- ri ik.

lau a-la ba jauke-zak lau a-la-ba jau-ke-zak ez-kon-du ba-ga- rik Bost-ga-rre-na se-

me-a ka-po-te za-rra-ga- az ko-ne-ju bat-di-ru-di ko-ne-ju bat-di-ru-di

curbe-re bi- za-rra- gaz

Saltulari Kamino,ez jaukek diruriklau alaba jaukezak (bi)ezkondu bagarik.

Bostgarrena semeakapote zaharragazkoneju bat dirudi (bi)bere bizerragaz.

Dingilin dango loaez nok ni zoruaSanta Katalineko (bi)dendari koxua.

Zakuen sartu jaudekzakuek zuloahandixik agiriok (bi)kadera koxua.

37

Ai, Pe-ru Pe-ru Pe-ru zu be-ti

Sa-rri zan- go dozu al - kon - da-ra zaharra

n••1111~••1 Iffli•~1 •~1 17••••••1/1•11M• 1•M•ffiffil• • 1•11~1~ 1•~111~ 1•1•J•M• ••n•11~•~1

1•.=~ •!•!••n ••11~1M Mir ffill~r~."1/ W.M1I•n•=1~1•

19) AI, PERU, PERU, PERU.

Ba-se-rri -ko mu-ti -la kon-tso-laga-rri- a kol-

Trai-la-rai-la

1111~ a7•1 1.111~1•111ffi711'~I ••n •••• • •••• nnn•••••NIMI• •~11 •1•1•`~ I 1•••••••••n••~~ 01~ ••••.~ •1••~1•11M•111•~1•nd• 1~.~11••••••~11 •~1111=~~1~~11 ~11~1~1~•~•~~11/11~ 11•.~11

la-la- ra- la

Alkondara agirianfrakaren zulotiketa txapel txatalabelarri ondotik

Ai, Peru, Peru, Peru!Zu beti alperra.Sarri izango dozualkondara zaharra.

Baserriko mutilakontsolagarria.Kolkoan arto zatiikaragarria

traila

traila

38

20) GORBEIAKO ETZANTEGIA

Gor-bei-an dago e-tzan-te - gi bat hai-ze e- de-rrak har-tze-

ko u-dan ber-ta- ra da - to-rre- nen-tzat o- sa-sun o- na

,J

ba - deu- ko

Gorbeian dago etzantegi bathaize ederrak hartzeko,udan bertara datorrenentzatosasun ona badeuko.

Ez ba gelditu etorri barikgorbeiako etzantegiraudalki ederra igaro leikeeguraldi onak badira.

Mila berrehun de hogei bat metroitsasoaren gainetik,ezer bertara gura dauenakesan Eleuteriori.

Etzantegian dago otzein batizena dauko Eugeniokozinerutza munduan ez daberehalako zerit7aio!

Esne ederra, gaztai bigunamanzanila gozoenak,hartuko ditu etzantegirabertara datozen danak.

Ohe biguna lo egitekoizera garbi-garbiakaurkituko dauz ganerako beestali berogarriak.

Etzantegitik inora berejoan beharrik ez dago,bainuak bere hartu zenkiezodola miatuteko.

Aukera bere badogu bertandanontzat beharrezkoa.Kristinau onak diranarentzatotoitzerako lekua.

Ermitatxo bat hatx zulo batendanok meza entzuteko.Artzainak ere guzti-guztiakJaungoikoa goraltzeko.

Gero zeuok eroaten bozueurdailea zegaz beteziur nago ba egingo duzuelaagur hurrengo urterarte!

Jakitun zaoze ta ez ba ahaztuGorbeia ez da lehengoa,nahikua esan dautsuet etaorain amaitutera noa.

Izan danok osasun etaondasuna be ugariOrain bagoaz hurrengorartebitartean ondo

39

21) BERTSO BERRI BATZUEK: (Txapelketa)

Ber- tso-ba-rri ba- tzu- ek ditu-guz a-te- ra ai- tzan e-mo-ten

ga-toz herri ho-ne-ta- ra a - rio-pla-noan joa te-ko di-a- tzen ga-

EN3111~1M U•111161E• =111••~1ffill •••n~,

WIS •• •IM -1~1~ =

ra bi- her ur-te-ten de -gu den-bo-rao-na bada

1.- Bertso berri batzuekdituguz ateraaitzan emoten gatozherri honetaraarioplanoan joatekoidiatzen garabiher urtetzen degudenbora ona bada.

2.- Bihar urtetzen deguguztiok aidianikusiko dituguzagurka bidianondo urtetzen begudaukagun idiaez gera hona etorrikobeste urte bian.

3.- Don Juan Txaparro jaunadogu pilotuagazte gaztetarikanestudiatuaHark hartzen duenianmartxa direktualaster izango geraAmerikatuak.

4.- Banda txikitxu bat bebadabigu geugazIralagorri jaunafilarmonikiagazFermin eta Jenaroflauta ta Teodorobiboliniagaz. (?)

5.- Aeroplanoa egitenurte bien lanahonetan gastau degugeure diru danabiderako be berrizbehar dogu janahorregatik eskatzan jatzueerrialtxu bana.

6.- Guk ez degula izangogauza hoberikanondo, ondo armozaugoizean, goizetikanez degula eroangobarrutik hotzikanaeroplanuan joatekolainoan goitikan.

40

22) SAN MIGEL (Urkiste) Basilio Pujana

Ber-tso- la- ri- a ez naiz ni bai-ne bai ber-tso la-rien

la-gu- na txar-to nahi on-do

jar- te- ra nu-a gaur-en-tzu-

le euskal- du- na.

Bertsolaria ez naiz ni bainebai bertsolarien laguna.Txarto nahi ondo jartzera nuagaur entzule euskalduna.

Noinokoa zan ikusitekoherri gestoren zentzuanta ze modutan ordaintzen ebenherrien laguntasuna.

Laguntasuna eskatu ebenta honetan zintzo herri danagero eskerrak hartzeko, barrizkanpotik ekarren jauna.

Gauza edertzat ez zan hartuaherri gestorak eginabati bakarrik ordaindutiaguztiaren ahalegina.

Santa Agedako basoren batzukeuki dauz herriak saltzenerremat barik emon ebezeninor aberastu daiten.

Gauza ederra ez da izan be taez da erreza sinistenerrematari begire batzukbestiak baso inusten.

Lotsagarri zan ikuskizunaUrkisten erromerianesku gogorrak jausten zireangaztearen bizkarrian.

Orduen herri zain izan ziranakhan egozan baztarrianezaukian ze ez egualaagintaririk herrian.

Fralca barri ta abarka opaboto ordez baserrianetxerik etxe ibili direJaungoikoaren izenian.

Boto ordezko sariak hartzenandratxo bi joan diraerrozoi dan lez iskindu eskeArregiko konfiterira.

Andratxo horrek berriz etxeraezer barik joan diraez dago txarto etxoten danahorreik emonen begira.

41

da-ma gaz-te bat aur-ki- tu ne- banba- su- an

t!~.41rESIIMM

11•11~

23)

PERRETXIKOTAN NENBILENIAN

Pe-rre- txi-ko-tan nen-bi- le - ni- an Men-di-o- la -ko

ba-ten al- bo an Gaz-te-an nintzan zo- ro- a nin - tzan

ja-rri nin -tza- kon al-boan a-men- tal-txo-a za-bal-du

•

e- ta har-tu-nin- du- en al- tzo- an.

Perretxikotan nenbilenianMendiolako basoandama gazte bat aurkitu nebanelorri baten alboan.

Gaztea nintzan, zoroa nintzanjarri nintzakon alboanamentaltxoa zabaldu etahartu ninduen altzoan.

Itandu neuntzan nongoa zeradamatxo bihotzekoajakizu ni naiz pobreen amaBirjina Arantzazukoa.

Uhiak bere txantxarrak jandaez dabe osagilerikohitura zaharrak galdu ziran dahobenak lotu bagarik.

Gaztea nintzan zoroa nintzanitaundu neutsan menmenikzergatik zagoz galantahain triste bakar bakarrik.

42

I~.Jn 9 • I 1-=.- gi'J I•••

BIS.- (Simona)

Perretxikotan nenbilenianSasiolako basoandama gazte bat aurkitu nebaninarra baten ondoan.

Gaztea nintzan, zoroa nintzanjarri nintzakon ondoanamentaltxoa zabaldu etahartu ninduen altzoan.

Itandu neuntzan nongoa zeradamotxo bihotzekoajakizu ni naiz pobrearen amaBirjina Arantzazukoa.

Gaztea nintzan, zoroa nintzanitaundu neuntzan menmenikzergatik zagoz ama galantahain triste bakar bakarrik?

JOLASETAN

Jo-la-se-tan gar-bi gar-bi be-ti izan a- di

ohi-tu- re-tan ez gar-da-ri

zan i-nori zu-re kan-tu on hori gi-zo- nen txa-lo-ga- rri

r,r r_,r r ri- zan bedi be-ti be-ti bai Jo-xe Ma- ri

Jolasetan garbi garbibeti izan adiohitueran ezgardarriizan inorizure kantu on horigizonen txalogarriizan bedi beti betibai Jose Mari.

Baltse,oa dala etabaltza da baltzalizuna da eta motzagazte ibilketaondu daizu bizitzaemoiozu ezetzamutil hori dozuhartza ta heriotza

Ibili ta ibili ezgorputzez oinez,biten biten daukazulanora joan ezzure izen ta onorezohitu zaitez bai errezberez berez daukazula,jendea burlez.

Aurreskua dala etainor ez bertanguzurra zala ninoanneure barruanZeanuritar mutilokez ahaztu al dala hoigure bozu goitikoiegin zaitez ohi.

43

25) JANTZARA MUTILAK (baltzeoa)

Jan-tza- ra - a mu-ti- lak bal-tze- o zi- ki- na

au-rre-ra -a nes-ka - txak ohi-tu- ra garbi - a - kaz

aupa-mu- ti- lak

go-ra nes-ka -txak zu-en ohi- tu- re o - na-

kaz za- pal - du be - ti jan-tza nahas-tu- a zo-ra- ke-ri guz-

ti- e - kaz

Jantzara mutilak

itzi baltzeo zikina!

aurrera neskatxak

ohitura garbiakaz!

Aupa mutilak!

gora neskatxak!

zuen ohiture onakaz

zapaldu beti

jantza nahastua

zorakeri guztiakaz

44

26)

SAN MARTIN

d -..111~1111111111~ .. .017

, • ,11~ E . 11111...'~~C . =1~111~1111 • •I1=11I•11=1~ St.. e.111~ INN II 10•111•11~~7111111"111=1I .. «71•1•11 II NIMI iffi iffi MNIN1111 film •ffilln •~11111111= MEI 1~•~1 1~IIII/~ 11ffi 01M1~1=11811~11~11111ma • • NJIMIN 1•111, Mi =I MIIMIN IMIIM IMOJIM11~~ 1101~ •••111 111111Y111~1~11~ ~111~1.0.11n1111~111

San Mar-tin e-saik bat Gu-re Jau-na Be-ra dok bat Be-rak Sal-bau-ko gai-o

zak

San Mar- tin e-saik bi E-rro- ma-ko al-ta-rak bi Gu-re

ille NEW • ~. b.111~ • 11.111~ 71ININEIM ,1n11~1~110~~11~ =JUIMM n~1 ••1~-111.• ~1~. Mffil~all»~ •11~~11~~11~3/!."• MI11.31~ ffil• IMM1~111~ ~~111 Wil1111~ INIIII911~~01~110~ 1=11• M1113~1•111~11•~11• •~111 n111..ffill I

Jau-na Be-ra dok Bat Be-rak sal-bau-ko gai-o -zak

San Mar-tin e-saik hi

ru hi-ru Tri-ni- da-de- ak E-rro- ma-ko al-ta-rak bi Gu-re Jau-na Bera-dok

bat Be-rak sal- bau-ko gai-o-zak

San Mar-tin e-saik lau lau-rek

E-ban- ge- lis- tak hi-ru tri-ni- da-de- ak E-rro- ma-ko al-ta-rak bi gu-re

ffilee iffieffil711••n~1 EMNII• &.111~ • 111M 1~1~~11•1111 •~11~1•111~~ I ~1111=1•111~1~~ • 11~ ~11~1• 1~~1= • 11•1~~~^11

911~.~ Ilr•• 1~~~~~1111n41= 1•11•111111~~111~1~

Jau-na Be-ra-dok bat Be-rak-sal- bau-ko gai-o- zak . Banaka errepikatuz.

San Martin (Simona)

a•1111ME"

".1111M11111n1= iin ..~11/~1111M11~111110111

..111~1~~ . =1.--.~ a . 11111•INNUNON Et n••••n 11111~1711111

I,.• •IM IMMO M MI=EN• ffil •ffil1~1 Iffir~11~ ~.~ ~1.~~ •1 . E . :./IM r~ 1~ ~IM1,9=1~ =111.•11~/~ ir 11~ IP• if MNIwilffir MN•111..~~ 111~ MEN~ 11~

San Mar-tin e-saik bat Gu-re Jau-na Be-ra-dok bat Be-rak Sal- bau-ko gai-o

zak

San Mar-tin e-saik bi E-rro- ma-koal-ta-ra san-tu-ak bi Gu-re

Jau-na Be-ra-dok bat Be-rak sal- bau-ko gai-o zak

45

San Martin esaik batgure Jaune bera dok batberak salbauko gaiozak.San Martin esaik biErromako altarak bigure Jaune bera dok batberak salbauko gaiozak.

San Martin esaik hiruhiru trinidadeak hiruErromako altarak bigure Jaune bera dok batberak salbauko gaiozak.

San Martin esaik laulaurek ebanjelistekhiru Trinidadeak hiruErromako altarak bigure Jaune bera dok batberak salbauko gaiozak.

San Martin esaik bostbostak Kristoren llagaklaurek ebanjelistekhiru Trinidadeak hiruErromako altarak bigure Jaune bera dok batberak salbauko gaiozak.

San Martin esaik seiseirek seirek kandelakbostak Kristoren llagaklaurek ebanjelistekhiru Trinidadeak hiruErromako altarak bigure Jaune bera dok batberak salbauko gaiozak.

San Martin esaik zazpizazpi sakramentuekseirek seirek kandelakbostak kristoren llagaklaurek ebanjelistekhiru TrinidadeakErromako altarak bigure Jaune bera dok batberak salbauko gaiozak.

San Martin esaik zortzizortzirak dira koruekzapi sakramentuekseirek seirek kandelakbostak Kristoren llagaklaurek ebanjelistekhiru Trinidadeak hiruErromako altarak bigure Jaune bera dok batberak salbauko gaiozak.

San Martin esaik bederatzibederatzi dira zeruekzortzirak dira koruekzazpi sakramentuekseirek seirek kandelakbostak Kristoren llagaklaurek ebanjelistekhiru Trinidadeak hiruErromako altarak bigure Jaune bera dok batberak salbauko gaiozak.

San Martin esaik hamarhamar mandamentuekbederatzi dira zeruekzortzirak dira koruekzazpi sakramentuekseirek seirek kandelakbostak kristoren llagaklaurek ebanjelistekhiru Trinidadeak hiruErromako altarak bigure Jaune bera dok batberak salbauko gaiozak.

San Martin esaik hamakahamaka mila aingeruekhamar mandamentuekbederatzi dira zeruekzortzirak dira koruekzazpi sakramentuekseirek seirek kandelakbostak Kristoren llagaklaurek ebanjelistekhiri Trinidadeak hiruErromako altarak bigure Jaune bera dok batberak salbauko gaiozak.

46

San Martin esaik hamabihamabi apostoluekhamaika mila aingeruakhamar mandamentuekbederatzi dira zeruekzortzirak dira koruekzazpi sakramentuekseirek seirek kandelakbostak Kristoren llagaklaurek ebanjelistekhiru Trinidadeak hiruErromako altarak bigure Jaune bera dok batberak salbauko gaiozak.

47

Izena: Luzia Arteaga Bilbao

Non jaioa: Oba (Intxaurburu) DIMA

Non bizi da: Toki Eder (Mañaria)

Zer grabatu du: Kantuak xPasadizuak xEsaera zaharrak

Noiz grabatu du: 88ko Maiatzak

Adina: 84

Non ikasia: Etxean xLagunarteanEskolanKaleanElizan

.kanta paperak

Noiz : Gabonetan xHerriko jaietanLan aroan - arta zuriketaTxikitan x

.garizuman

Beste zenbait ohar:

49

1)

JESUSEN JAIOTZEA

••l • n1•111~1ffil ~III 1~

anaffil~M~•~111~111.711~~.... emar""sp- -~ardemeaser~...~..r ~r".4.n71n1/~1~10• n111111~011n 1~1•1111= ~11111~l

• • n

.• 011..1111~1n110•1 • N•M IMINNIM~~11f ~ 1•M•r INON .£1

a .ffir ~1' IP.11•1111~1~1~~1P.~ 11.~ K~1 I~1111M WIN1.. aw ~....... I . meffill••••

rEr 1~.:7 1=18 ../11 nn1' 1~1~111~:ffirl~ 111

IMN ffil•ffillnMINO~IM 11110•111' n•111~1 •11

1Berri onakin gerajentia etorriaingeruak zerutikdiegu ekarrihain da zoragarriaenbajada horigeuk bere emon behardeutseguz alkarri

2Adan eta Evarenhutseginakaitikdesterratuta gagozgu paradisutikballe triste honetanegon behar betietortzen ez bazaiguMesias zerutik

3Profetak eman zutenaditzen lehenagoMesias prometiduaetortzeko dagoaingeruak aitortu zutenzer nola dan klarodontzeila batengandikbihar zala jaio.

4Gugaz errukiturikjaun benerabliaandra bat kriatu dabehain soberaniaMaria pekatuarenmantxarik gabiaZugandik jaio behar daugure Salbadoria

5Gero tratatu zuenaskoren artianberehala errebistarapresentau zaitian

6Errebista egindagaba etorri dahain da ikusgarriahango jende pilabeste diran guztiakalojatu diraJose eta Mariaostatuaren bila.

50

7Hama749zpi etxetanegin dute olesgaurko alojamentuaizango dan galdezhainbeste habitantetanlekurik eman ezJose bai triste dagopenaz da dolorez.

8Atera zituezankalian kanporaerretiratu zirenestalpe bateragaurko alojamentuahan doaz hartzeraastoen ta idienlastoen artera.

9Estrabila honetanJose ta MariaHemen pasatu zutenheuren afariaailegau zireniangabaren erdianJesus hirugarrenazuten famelian.

10Askatxu batian dalastoa berogarrihorrelan da munduraInfante eder horiBeruaren egileaizanik beroriaberien arteanpobre bat dirudi

11Gaba izanagatikba da hemen argiazerutik etorri dahain ikusgarriaBiluts-bilutsik dagohaur jaio berriaarnasaz berotzekoastoa ta idia.

12Aingeruen esanaartzaiak mendianongiroz hartu zutengure memoriansalto ta brinko datozgabaren erdianardiak itxirikanheuren artegian

13Ailegau ziranianInfante horrenganaHan ekarri ziotenarkumatxo banaondo ezaguturikgau hau ona zanaHaur honek badualadantza nok emana.

14Zerutarrak hasi zirenmusikia jotenaingeruzko pila batgloriaz kantatzenartzaiak belaunikoJesus adoratzenJose eta Mariabegira zoratzen

15Horrela jaio zaiguHaur hori Belenenhori ere sinisten duikusi baino lehenadoratu dezagunbihotzetik hemengero bizi gaitezanalkarrekin hemengero bizi gaitezanalkarrekin hemen.

51

2)

DANTZARIAK

:I W7.1r 11 wifflE IMIN ,MO' 1~1~1r111f 11~111MIn ..011=1~..0111ffi maiiffi •ffim •1 n111~ 1~~10 •MINIIMD

I .. M II 11 0 N 11~11 IIIN I 11EN =111I• M IN I I •A ffi M I I Ell• 1•11 =I ANEEM1•• • 11111•1 Iffill Will=1 MIINNIMMII 1~1111!-- n11

ffillf P7NIE Glil IM 1=1JI~ 1~ 1r 11•1• 111•11~.~1~ 1~ 11111.n al• •111111~

1•111~1111•1•1• n .~I Elffi 1 1~- 111~11111P'~Iffil ~=111ffillIM n• M I idal" imillffi•wil -^,..

3Don Koronelo Geretakuadan jantzari famosua (2)haren parian jantzan eitekoKasero Garaitorrekuatra la la

4Txontxongiluen buruarekinJosetxu Galtzarekua (2)haren parian jantzan eitekoPaskual Mañazkobekuata la la...

1870. urtean inguruko Mañariko dantzariakizan ziren hor goian aipatzen direnak

1Zortzi jantzari ondo kunplituJose Ramon bandererua (2)haren laguntzan jantzan eitekoJuan Manuel Askoitibekuatra la la

2Erretxinien pantorrilakinBixenti Mendibutzukua (2)haren laguntzan jantzan eitekoZiprian Landaluzekuatra la la

52

3)

TXOMIN ETA ERROSE

111

1-Txomin astelehenianostuta baztarraknora dozuz eroanzuk gure sagarrak-Zer dinozu Errosenik zure sagarrak?-Bai Txomin zuk saldu dozuzgorri ta ederrak

2-Urkiolan egon nazegun ta erdianbeste bat ibiliko zanzure sagastian.

-Zeuk eroan zenduzanharaxe burdianeta saldu zenduzanhogerleko bian.

3-Nik hori? ze barraban!holako asmorik-Hantxe saldu zenduzanez esan guzurrikHarizpetar Tomasekgozotu ta pozikguzurra dariozuTxomin edonundik

4-Tomasek saldu nau niErrose benetansagarrak erosi etazer euka zer esan.ipini bazituzansabai zabaletangozo jango genduzanguk jatorduetan.

5-Baina Jauna daukaguleku guztietanBerak jakin bagarikezin lapurretanautortu dozu Txomingauza zer jaso zanbetor dirua betigelditu gaitezan

6-Hona hemen Errosehogerleko biakzure asmoak betidira galgarriakhonek dira edestigoguan jarriakorain jarraitutekoekandu garbiak.

53

• ••••

4)

SAN PEDRO ETA ZERURA DOANA

J. J. 1.1 . 11 J • J

•

1Justo hil eta zuzenzeruko ateraigonean bertatikoles egitera

2

urtenik San Pedrokitaundu eutsen lasterzer eskatutzen dok

3Zer eskatutzen dodanbarrura sartzeaarren zabaldu begimesedez atea

4Hau zabalduterakobehar joat ikusizerurik ete doanbehian irabazi

5Ezkondua izan hazala mutil zaharra?ezkondua eta eukijoat andre txarra

6Zetarikoa izandok bada andrea?alper, zital ta ordiparerik bagea.

7Urte askotan eginhaz beragaz biziberrogei bat behinepinegin dodaz nahasi

8Hola berrogei urteandra hain txarragazez dok gitxi eroanbizitzan beragaz

9Hator ordu oneanhator gizajoaedozein andra badokpurgatorioa

10Ba jalciat hiriadala inpernuata ondo irabazidoala zerua.

54

I I I

5)

KIRIKIÑOREN OMENALDIAN (Basarrik)

1Pozik gatoz ZarauztikBizkaiko lurrerabesarkada anaikor batzuei emoteraeta kontsejutxo batanaioi aurreraHerriaren anima'bai degu euskerahori galdu ezkerogu galduak gera

2Gure uri ta herritxukun ta garbiakgure soro ta baratzbaso ta mendiakgure itsaso ederrakbaserri txuriakgure lantoki edogure industriakeuskera galdu ezkeroalperrik guztiak.

3Hitz egin behar deutsutgaztetxo kutunaentzuidazu Baserrikesaten dotsunalan izugarria daegingo dezunabaina izan zaiteztebeti euskaldunazure eskuan daukogugure etorkizuna

4Gure arbola zaharrakzenbat Ixertu berrineguaren hurrengodator udaberrigaztetxu hoiek direguretzat pozgarribildurrik gabe jarraibide eder horrizuen eskuan dozuebihar Euskalerri.

55

6) AGUR EUSKALERRIA

LA- gur Eus-kal-e-rri-a taez da kit noiz ar - teA- gur e- ne mai- ti-a gu-ra do- zun ar - te u-

4 E

rrin on-a- rren zugaz e- zin az tu nei-ke Be- ti

33[ E3 41i

zai-tu- da- la- ko bi- ho- tze- tik mai-te

Agur Euskalerria

Agur neure bihotzekoez dakit noiz arte aita eta amaGure Jaungoiko onak

jatorrizko hizkuntzagure daben arte. nik oso dot maitaUrrun egon arren zugaz

hemen naukazue niezin aiztu neike hitz bat egin nahitabeti zitudalako baina gaur ezin neike

bihotzetik maite. urrun bizi naiz ta.

Zelan aiztuko naiz ni

Amerika aldeanabeiri laztanaz egin dot gogaitubenetan maite dodan neure bihotzik hemenneure bihotz danaz ezin dot alaitumaitasunez ta indarrez Txoritxoak bezelanahigabez ta penaz hego bi banitueuskera galtzen bada laister nintekela ni

ni be galduko naz!. Euskalerriretu

56

7)

GERNIKA

1Gernikan jaio etaGernikan haziahainbat urtetan hantxeGernikan biziabere aurka sarritanzakarki haiziahaize txar horren aurkaeiten ikasia

2Haize gogor ta baltzagaur alde batetiketa gogorragoabiharkoz bestetikedur hotz-hotza goitikmila gatx lurretikbaina zutunik betigatx danen ganetik

3Bihotza zauritukaspaldi honetanha hilteko gogoaaskoren barnetanbaina indarra daukobere orpoetansustraiak ditu EuskalHerri guztietan.

4Euskal sustrai hontatiksortuko arboladanok ondo dakiguGernikan dagolata guri kentzekotanzugatz horren oholalehenen kendu beharkodeuskue odola

M. Jesus Baraiazarra

57

SASIA

, rh J J

-

1Sasiak sortzen direzsolo ederretannekazari alperrakbai dabiltz heuretaneta gauza onariitxi ez ernetanhori jazotzen jakuEuskadi honetan.

2Karlista ta liberallehenago alkar iltenodol errekartianzirean ibilten

3Espainia baino Euskadimila urterainozaharra izenda umetzatdaukie oindinonik ez dot ikusi baorain arterainoalaba zaharragorikberen ama baino

4Liberal ta Karlistakfinek zireanakeusko abertzaletanziraden gehienakta guk anai arteraetortzen direnakpozez ta alaitasunezhartzen doguz denak

5Gizonak ez dau beharhitz onik ukatugezurre esan baino lehenisilik geratuEkandu txarrak itxita onai oratugure dabenak egizEuskadi goratu

6Euskotar izan gaitezenbihotz gogorrakinhitzez abertzaleak tahizkeraz be bardinizan zan legez gureirakasle Sabinnahi badogu zorionajaritxi Euskadin

58

9)

EUSKERAZ ENTZUN NEBAN

• ,0 • •~111~1~1 • OW,1•1 =1/".rn ~11..~ 1~1~•~•~1•1j,.....~....~.~aimm.~.~~~.~.~1~~111~~~~11~.~.."1~ Mir 11 701•~11r 11•1•11=WIM • MEN • •110 • Miffil•I Fl~ •A1~11 /./JM • 100•1~1 •11~n~11 •~E• W71•M,~11ffil • •• M/••n•nn••n•n•~ 1••• ..4•1 •111•11~ ,a11 •••••• • al•01~~1 •

ti. 1•1~1~~11 ~111 i 'is n;11~ kVa 1~1 bn ffier.ffinfir.~~~ 1~..iiii.

n [••n•• ,rI•I• ~1111 01~ •01~ 111~~11•111LNI • Mffir .•N Iffil• .4•M.•••n n•~1111~1•1.11~ •IMI .4••••r lffillt .. 1110I,.. 11~1EN =, 1~ ffli~•~Nr Iffli lffil••• ~P. ••••n •ffi ••• • ffil• • •••ffill VAIM • M•~ W•1711 ~I • me•

=111.1~~1~ •Iffil ,M11,~0 I.~. .~11 0:•••• MIffi ^~1

• 1/4•n•••~1~11~1.11~1~ nnn •~111n1 • 'ffill• • ~11~I

11M~I .41•11•1~ «ant 111• ~.1=••••n1•~1 nIffi MNIM•1•81.1.• MI" IMIMr •Ellf ~I •~1•11•B• 11.1111•1111~:"Sti• • 111~ • 1M/4~1••NO 111~

• "I•D //~11 •ffl• rfffif• M•I • NI• 7,111•• ••• LI~BINCl/P1

n•n••n 11~1.1•0~/~~•~• •ffiel • ~ffil •".11~ 1,71~~ 1-7•1~ • N•

1Euskeraz entzun nebanjaio nintzanianAnboto mendiarenbeheko barrenianEuskeraz dantzut betinik orain artianeta daukat sartutaneure bihotzian

2Beti dot guztiz laztaneuskera geurianon idoro ete leibeste bat hobianiretzat izaten daeztizko berbiaesaten dodanianamatxo maitia

3Euskaldunen artianhizketa goxuaasabak itxirikokutun kutuntxoabaina bihotzetakomaitasun osuaesaten doguniangeure laztantxua

4Euskera hilgo dalauste dodanianzer da pasetan dananeure bihotzianikara ta minberaarnasa hartzianguztiz makalduten naizni osasunian

5Amatxok esan eustanhilgo zan aurrianagur alaba laztanlaister naiz lurpianeuskeraz otoi eginnire lur ganianeuskeraz nahi dot entzunhilda nagonian

6Arna, erantzun neutsanzure lur ganianbelauniko jarririkotoi egitianeuskeraz dantzut betigoiz ta arratsaldianbiok zagozelakoneure bihotzian

59

7

9Euskeraz dantzut beti

Ekin, bada, euskeraz,pozez ta bakian euskotar maitiakneure nahigabietan

jarraitu dagiguzenzein zorionian asaben legiakbihotza sendotzeko

herbestian ez dagozminez dagonian ekandu hobiakiraun bedi betiko

bakez ta pozgarrizkoEuskadi maitian zerutar legiak

8Sendatu beite badaeuskera laztanaamatxoren altzuanikasi nebanapozgarrizko berbetanmaitatzen dodanabihotz minberatazendatzen deustana

Luzia, gerra ostean, familian

60

•ff-~~, 11•P'11•••1 ••~M wa•'••••n .4~1r In••••••1•N ~~1111~111~1••n•ffil • ••11~••• •~IN •n•~1. /0•/- •••.~.1.411. 11~ •INE • •1~ ZW11••n.~ I Min . 1••••all • • • n~N• • INEr

10) FERMIN BEITIAK, AZKOITIERDIKO JAUNGOIKO ZAHARRAK, EGIN ETAKARTAZ BIDALITAKO BERTSOAK EUSEBIO ARTEAGARI MAÑARIKOAXPE BASERRIRA ALDEBARRIETAKO BIDEA EGIN ZUTENEAN. 1920an

• • •I •

n1•111 •••• •1~ •~I• VIM NIM1 I M•1~.~ •11•E•1•1•Ir alf ~~ ~•~111~•~1n1•11~ ~I" 1~ ~•••=0•1. 1- •••••• ~1 • •••I•••r 1•Er 1111•11[11~~1~ _ MoN, •••••

Mi- lla be-de-ra - tzi-reun o- gei-ta zazpi-an ez

dok o-nangoik pa-sau oin- go gi-zal-di-an Eu- ro-pa-ko sari-an Es-

paña Bizkai-an Du-ran-go-tik go-ra-ko gure Ma-ña-ri an

1Mila bederatzirehunhogeita zazpianez dok onangoik pasauoingo gizaldian.Europako sarianEspaña BizkaianDurangotik gorakogure Mañarian.

2Hiru gizon ziradenhasiak lanianTelleria burukoaldatz barrenian.Auzo bide bat jardunzioten hasianEuren kostuz eitekoJaunaren grazian.

3Angel de KapanagaJuan de BelakortuLeon de Amantegiziraden juntatu.Beitia zaharra zutenperito nonbratubidia gidatutalangilei ein kontu.

4Erretore jaunarieman nion partebidia markatzeko(in)mediatamenteNeu juan nitzan gerosobresalienteaurretik dabilenabeti baliente.

5Eusebi dabil pintxeJosetxu uretanenparau konpañiaharri ta lurretan.Lurrak astunak diraharbela gatxianhemen lan egin bainohoba dok etxian.

61

Mia .-Seln;.~ II~ 1~ IM Offi INNE % ffil =I AMINIMMI •n..7 offili•MIN111~

I" eiffiffi a 1 II I I M •11M111• MINI M1111 IMMI ffill• al =I MINEM M Mill Iffil•~ IIM ••••n MINIMMIlr •," IMMIPTII• 11~ ~111 .~1~1111~1• MME

I

11) EUSKERA

1Bertso batzuek jarri nahi dituteuskera gaia harturikikusirikan triste dagolaaurkitzen naiz beharturikaspaldi hontan nahigabe horidaukat buruan sarturikzer ikusiko dogun ondorennago oso bildurturik

2Atsedenaldi labur bateanjarri nintzan gogoratzenluzaro geldi egonarekinez garela mejoratzen.Guraso zaharren oinarri horigeuk ez badugu berotzenez da erreza izango betigure hizkuntza goratzen.

3Bihotz bamiko lorea zaituthizkuntza maitegarriaguraso onen bidez hartuadaukat zure oinarria.Hizkuntza danen artean hau daneretzat goragarriazure bitartez atsegintzen dotsarritan Euskalerria.

4Euskalerriko ohitura onaknahi baditugu indartukomeni diran asmo batzuekbeharko ditugu sartu.Etsaiak nonnahi sortuko diranahi digutena baztertubaina guk geure izateakinizango gara aspertu.

5Sarri entzun dot geurea dalahizkuntzarikan zaharrenahau entzuteak atsegintzan dueuskaldun baten barrenaizan daiteke misterioaJaungoikoak dakarrenaEuslcaldun danok batu gaitezenaho batez alkarrena.

6Nere jarduna ez da izangoaskoren mesedegarribaina dakidan guztia nahi dutbertsoetan iragarri.Maitasunezko errespetoagorde diogun alkarriorain ta beti izan gaitezanJaunaren atsegingarri.

Jon Mugartegi

62

411.41 1 71t4 •t)

.11•111~~1n1n 1n1111017.n111 71~17•~111111•R•Il• •11~.~..11~ •n•• Er~ I •• • 1•~ • 11~ • 1•• ••11 11~1 • •~17I ,1•IM • 1•11 ..•n11

I ..10~11 li•~11~ 111•1•1•1• 1•1~ lT ~11~•~115 ~11=1=•~1•7111=11~ MINIr W-1~ 111~1~~1 11= lffil•~~11=11r 1111.~1~

11~11%1711~1111~n11~011.1~11~ 1►7 •~1n• 7II•E NO•l•

n~1111"7 n11~1111~ 11~11 • 11~1•1=1 IL•111•1 • n••I • 11••n •►~I 1•1~• 1111.1~111/ .In11 INNP•M•••••

nffill•MIIMO •7171~ •

h.ffillffil • •ffi 11•11111•1!,•n•111~ffi• ► •1111

111.111~111111~. ,••n 1.n n1111~~ •=111~. C.~.••1111• n•••••n •n••.~..11~•••nn••11~ nnn• n••• •111~1 r•n••I • •IIM e.11•1~•~•~1~1~• M1~ ••.~19 • • 11•1•11•/•• •~11 • 1.11•1~~~ 1=11• •n•n •

.n••n nM•1 ffile• 111•11~170n11~ ~I•1•II~L~ 7111=1~ •••Ir,CJENb.n 71111«.7,11 •1~~~1••••• • n••n~~•~V•••••1~~~/M.LI•

n •.'.= Nidn • I/~ Mol• •~11~1W11~11= •0~1/1=•~11••••• •~/~5~~••//~~11 =11" •ffilf 7•ff ~1~1~•~IIV •111~~~1, •7•P•liffl

111~ • •~IN ami►7 •••••~1•1

12) KIRIKIÑO HILTZEAN

1Bihotz handiko gudalburuakzintzo baino zintzo lanianalde danetan beti kementsujarraitu ondoreniangazteri sendoz inguraturikdago alderdi onianAhalguzti Deunak besarkaturikjarri dau atsedenian

2Hor dau hainbeste maite genduenKirikiñoren gorpuaaitaren seme zintzorik bazanzintzoenetarikuaEuskera eta uzkurtza aldekolangile nagi bakuaSan Frantziskoren jantzi latzagazdeun baten irudikua

3Hil zarela ta zotinka gagozzure adiskide guztiakHil zarela, lo zagoz ba-talo dagoz zure begiakHil da gero be bizi antzianZeukaz Jaungoiko Handiakzintzoa izaten ikasi daienzugandik Euskalerriak

4Deunen bizitza egin zuen taheriotza be deunena.zure bakezko lo gozo hau daezaugarririk onenaAita goikoak neke saritzatemotsun sari gorenazure gomuta beti izango dagugan iraungo dabena.

5Nahigabeturik gagozanarrenzu barik gelditutiazpoztutzen gara zeugana lasterhelduko garean ustiazartian zintzo jarri ezkerogeure biharko guztiakegun baten argi egingo deuskubetiko zerun eguzkiak.

63

•• • • •.t) ,f

1 3)

EUSKARA

1Gure ama euskerata ohitura zaharrakhorrek doguz herrikojostailu bakarrakKendu guran badatoztoreru azkarrakburrukarako ondozorroztu adarrak

2Euskadi ez da Euskal herriabere hizkuntzarik bageeta etsaiak argi ta garbihori gaur ikusten dabe.Euskararen alde jagi gaitezanlan egin dagigun trebeEuskararekin egingo garagure herriaren jabe.

3Euskera dogu Euskal Herrikoizaki guztien amaEuskeragatik dauko Euskadikgaur munduan daukon danaEuskera dogu bere babesairri, bizi ta arimaEuskaldunaren espirituaEuskerak berak darama.

4Hizkuntza dogu herri batentzatbateoko oinarriahizkuntza dogu herri batekonortasun ezaugarriaEuskal Herriak euskera deukoez dakigu noiz jarriaeta Euskerak adierazten duhau dala Euskal Herria

5Herri bat ondo eroatekobeharrezko da hizkuntzabere hizkuntzak ematen diobizia eta laguntzaHizkuntza galtzen uzteak dakarherriaren heriotzanorbere hizkuntza maite ez duenakhobe jaio ez balitza.

6Egipenakaz erakusten daargi eta garbi nor gareaneuskara maite dogula etaasko dabiltzaz erderanEuskeragatik nori ardurabizi ezkero aukeranera hontako porrusaldarikgaitx egosten da galdaran

64

II i

7Euskera hitza aipatutzeantxaloak dira ugaribaina usoa airean legezhaizeak daroa hori.Hitzez eginez lagun deiogungogoz gure euskeraritxaloak legez entzun dagigunbardin baserri ta uri

8Euskaldun askok bere hizkuntzaharrokeriz garatzen daubarkatu baina jazokun honeksarri tamalez jarri nau.Alperrik hemen egingo doguorrua egun ta gaumungainezkoak eztau balioekintzarikan ez badau.

65

14)

ARANA GOIRITAR SABIN-EN HERIOTZIA

n-n• ..~11n~ b.~11:VI .~nMMIN11n1n71101 n• • II~M • •111~~ • 1~1~~1~I• Kn11• • 1~ ELO =IP•• 1•111~• • MY~•~1/9~ Et/ffilr l• 1 11~ ~111~1•11~MiL ffi IN •~1I.M~ 1~11ffi

1Adinik guztiz ederrenianhogetamazortzigarrenurtian hil zan SukarrietanEuskadi askatutiarrennor dala baina holan hil zanaaita Sabin Euskotarrenirakasliak, etsai guztiakjarten zirala pozarren

2Hamaika urte gaur dira beteguztiok gomutau gaizanEuskadirentzat ez dala behintzategun baltzagorik izanberen semerik argitsuenaeta zintzoa benetanheriotzako kodainiak joebala Sukarrietan

3Haren gorpua hilotziturikebela lurreratutenitxirik bere ama euskadinegar saminez urtutenBaita Euskotar jeltzale zuhurtzatginiela geratutengomuta horrek geruau gehiauginuzala nahigabetzen

4Bera zan eusko abertzaletanirakaslari zuzenata Euskadiren gatxak hain ondoezagutu zituenabaita berberau ezaututekozeru biderik onenaberak iratzi eban hain ondoalderdi euskotarrena.

5Alperrekua izan ete dahain gogoz egin ebanaez ete dau ba zorigaiztotikgure aberri laztanaaldatuteko berjaristekobizikera berberanaama betiko izango ete da baguk pasau izaten zerana

6Adiskidiak asko eukozaneta galdu zitun berezdiruak urtu, galdu osasunabizia emon JEL aldezdanak alperrik ein ete dauz baetsaiak uste daben lezez alperrik ez, on egin dalajaunak sariak ohi dabez.

66

7Aberriaren berbizkundiaesaten hasi ta orduanJaunak ei eutsan Sabini, erdu!jartzera neure onduanEgia da eta eusko zintzuoktamal errua genduanhain gazte zala egin biharrabeti betiko eruan.

8Baina nork daki nahi-ta-ezkuabazan bere heriotziaheriotzatik akatutekogure aberri maitiaaberri aldez opa eutsan lezberen izate guztiaegun hartantxe bete bai jakunizentauriko epaia.

9Gizonen aldez korkostegianJesus kurutzian hil zanEuskadin aldez haren antzeraSabin be Sukarrietanaberri aldez opa eutsonaberen ludiko bizitzanAzilaren hogetabostianJaunari ordaindu eutsan

10Atsekabiak gure ahalmenakipini dauskuz lotutaama Euskadi daukagulekomotzen azpian galdutaseme ustelak, berriz, lo dagozezagueria galdutata orain zeinek itzartuko dauzirakaslia hil da ta.

11Baina hil-oge buruan daukugotzonon bat geure pozgarrigardentasunik hain adoretsuaberriaren zaindariitsukun guztiz handiaz diñoheldurikSabin hil dala baina JEL aldezjarraituteko berari.

12Ikusten doguz Euskotar ostehandiak bertan batzaurikta kurutzedun JEL ikurriñakgotzonagandik harturikhain adoretsu doala aurreranegar guztiak itxirikitsukunak bultza eginda zuzenmaitetasunez beterik.

13Baita badaukuz JEL ikurriñakjasorik mendi gaineanbelaunikotu direla danakkurutze deunen aurrianotoi egin dau lau haizetarazutik jarri dabeniandeadar egin dabe GORA EUSKADIosperik haundienian

14Deadar honeri erantzun deutsiehatx, erreka, arro ta ibaimendi, erreka, iturritxuakta beste gehiagok be baiGora Jaungoikoa eta Lagi Zaharrakdeadar egin dabe alaiaberriaren berbizkundialehen-bait-lehen dabelako nahi.

15Eusko gaztedi zintzua berrizEuskadi askatuteagatikgau eta egun lanian dabizhori edozeinek dakiArana Goirik itxartu zitueneusko semia lotatikaberriaren berbizkundiadator bere heriotzatik

67

15) AMA, BURUAN MIN DOT

—

EM ll• n ••11~1~._ ~111 Nffi M 11~ -~I..~ •I1~ Z••n 711~,-.. oln n•• 1•M ell• IIM • R•11•• •••• Me IMI 1~1n- !".•1= ••• INN Mn TM ii. ~I • 1~111.• P--n • IIN• ME= ~11•11,» P 11~• II=11 Mil ffill• ••• IIn ~•~•••• = N~• 111~~11M ,ffl PU11111•11•~1~ WIIM. 0/••• •M Ir Ir 911~ 111~ ME11n.~n~1. W1111~1~1

•I•

Ama, buruan min dotez esan aiteri (3)gabeko errondiakondo galdu nau ni (3)

Gabian errondan dagoizian logure (3)ez al dozu maitiaosasuna gure? (3)

68

Dionisio, Josu bere semearekin

Izena: Dionisio Arriola Arrizubieta

Non jaioa: Lekeria (Nabarniz)

Non bizi da: Mutio (Ikazurieta) NABARNIZ


Adina: 59

Noiz grabatu du: 88ko Martxoak

Non ikasia: Etxean xLagunarteanEskolanKaleanElizan

..paper kantak

Noiz:

Gabonetan xHerriko jaietanLan aroan - arto zuriketaTxikitan

..Bertsotan plazan

Beste zenbait ohar:

1.989.eko Apirilaren 30ean Mution (Nabarnizen) hil zen.

69

ZERRENDA:

1.-"Kartzelako urteak"

2.-"Ezkontza dela eta"

3.-"Erromeria"

4.-"Salbadorren bertsoak"

5.-"Maria Martarenak" (Arbe) "Erromerira" doinua.

7.-"Gizonak andreari"

8.-"Hara neskatxa gaztia"

9.-"Andrea bertsolari"

10.-"Kankarrena ta Paulo"

11.-"Iparragirre"

12.-"Morroiak nagusiari"

13.-"Frantzez bati" (Bertsoak)

14.-"Txirrita perratzen"

15.-"Neska zaharrenak"

16.-"Andrezaila naiz neurez"

70

1) KARTZELAKO URTEAK

as - te-ra no-a kan-tu an san-ta-Ma ri-ko por-tu an Ho-ne-la di-tut pe-nak az-tu-tzen

e-txe-gil-tza-tu- an Gor-de-tzen bait-det bu-ru-an ez-da ja-kin-go mun-du-an

j:r r__rr ILr_s u asho-gei-ta-hi-ru ur-te e-de-rre-kin gaur no-la na-go- an

Hastera nua kantuanSanta Mariko Portuanhonela ditut penak aztutzenetxe giltzatuangordetzen bait det buruanez da jalcingo munduanhogeitahiru urte ederrarekingaur nola nagoan

Ez ba da uste Andonihemen nagola ondo nitilista erdi gordina etazatitxo bat ogilenago kolore gorriorain zuriak etorriama nintzala zer dan ondo naukkontuan erori.

Karta hartu dek hemendikanhori jaso ixilikanlengo lagunik bilatzen bai dekez gorde hitzikanjana bialdu hortikanpoztuko nauk gogotikangure jainkuak ez dik galeaztenlaguntasunikan

Hiregandikan apartenagola ia bost urteoraindik ere hire berririketxeakiat bat eznik hemen eskutan kateosasunarentzat kaltehi on ezkero jarriko hintzenherriko alkate.

Laga bai dek baserriaorain lantoki berrianola nahi ere jantziko huantxapela gorrianegarrez zegok herriagauza errukagarriaba zeozer bait poztuko baidabakean premia.

Eman eneike aitzeraatxulutua naizelani hiltzan ba naizondorenguak kanta dezatelaPoliki samar antzerasartu ninduten kartzelangarai batian IparragirreTolosan bezala.

71

Biok pekatu berdinaeuskeran alde jakinahorregaitikan erderantzakoez dek hartzen mina.Amak cgin nindun finabereak dakazkit grinanahiago nuke euskalzaliolsei miloi bagina.

Hatsa daukat behatzetanzorriak berriz galtzetannerekin aina ez da saiatzeneperra mahatsetangaberdian ametsetangoixaldera tximutzetanbeste gauzarik ez da aurkitzenholako etxetan.

Neretzat beti elurtepizti bezala naukategehiago ama ikusi gabehilgo banintzake.Horma da zabala neurriztartean tarteka gau eta egunzaindariak dabiltz.Ate haundiak hamar giltzezkur amets_alper gabiltznahiago nuke erana beltzabihurtuko banintz.

72

2) EZKONTZA DELA ETA

(doinua: neska zahar bat tentatzen)

Ga- lai bat e-to- rri zait pres-tu-a - ren gi-san ber-tso berri ba-tzu-ok

ja-rri al ba- niz-kan a-rra-zoi- a-ren- bi-dez nahi du-e-la min-tza

sai-a-tu- ko nin-tza-la e-man nion hi-tza

Galai bat etorri zaitprestuaren gisanbertso berri batzuokjarri al banizkan.Arrazoiaren bideznahi duela mintzasaiatuko nintzalaeman nion hitza.

Aita bati bezalaesan dizkit hitz bihoien desprezivakgoguan dauzkazkitkontrarivak frankoizan dugu, noskitontua izan balitzetzegon gaizki.

Damea gazte eder bathain gustagarriaberez naparra izanahonuntz etorriaBenta polit bateanzerbitzen jarriaeta Astigarragadeitzen dan herrian.

Dizdiz egiten zuenizar baten gisabi hartu nuen etaeman zidan hitzaesanak beste danakalperrik dabiltzazuk dadukazun nerezerrailaren giltza.

Etxean da kanpuantabernan da eleizan,bi urte zaindu zaitutzu nola zabiltzan.Beste atxakirikan ezdezu zuk izan,pixka bat mudakorragaur askoren gisan.

Lehenengo erromeriaAstigarragan zanbeste mutil batekinbertara juan zan.Alkar bilatu degu.beriala plazanbeste sobrante horihan zebilan saltsan.

73

Bentako tabernatikhurrengo auzuehan ez du mutil batekjenio gozue,bihotz gogorreko taeskandalosueharetxek tira zionneskari basue.

Zer pikardi izan zannoia esaterahausi ziran basuak etahiru platerak,neskatxa erne zegonmakurtu zan beragaixua gustotikaneskapatu zera.

Hori da izatiajenio torpiamostradorian tira zaioten golpiaarres deitu bazinonbehar dan tokiraseguru zan luzaropreso egotia.

Beste bat auzokuasujeto zuzenaneu hil behar nabelaaskotan esana.Neskatxa horren nobiolenengo izanaarrua ta korajegutxiko gizona.

Bentako iturrianilunabar batezneskatxa hori ikusi detaspaldiko partez.Hizketan egon ginanbiok borondatezez gendun ezertxo esaninorentzat kaltez.

Bide bazter batianhan zegoan gordiamakila motz batekinhain zan kobardia.Buruan jota kendunahi zidan kortianeroni ere lotanez negon ordia.

Hitza eman bazionhorra egin kasoez neri kulpa gabemakilarik jasonola izandu geralagun eta auzobarkatzen dizut bainagaizki dago oso.

Lendik geuri segikabaserri ta kalebeste lagun batzuakbai zituan alde,bi golpe eman dizkatikubilaz dalehandik aurrera ez zanokasio zale.

Ni baino larriagoezkontzeko berazorrotz galdetu zidannoiz egongo gera.Orain lazu horretaneroria zera nahi dezun martxa hartupresaka bazera.

Horra Miguel hartutahanditxua lehertuojala izar horiez balitz agertu.Badaezpada ez nintzanaurreregi sartuOrain libre dago tanahi duenak hartu.

74

3)

ERROMERIA (Aita Jaungoikoaren barientia)

.nEW • 14 ~1111111n11P.111~~~1~~ 1~~1111~~~~11~E~WMENP Er~ ..•111~ ~11..W.41 riffirn1~~11~1W 1~1.W .•1 WMI

nn

E-ne Gre-go-ri ahaz-tu al -ja-tsu ze - lan gi-na-den e- go -ten—— —• ell ell..~1111~~I W W 1~ ~.11~1~71~1111M IMMEIM

n ~1~•r 1,~1ffillffill CIMN .4/~~ INNEN.11~ WINW 1111f 1NW .111~1.111~~11 n81.4111~ 11~1~Wlf 11••n 111~EI NWN ~INW •W ffill • IN• WEN NEW 1N ~WEINN ~~1~ NMIII~~~WWW~Ilr 1WINI~11~11ii ° ei elin

e-txe au-rre-ko in-txaur az-pi-an kontu po-li-tak esaten In-txaur ho-rre-txekbal-din ba-le-ki

E~IMEIWIP~ lENINE mel .80 ..1111~..~11ENNIWIN

• WW •MINN~. 'ffiEWIU L71WWWININNE.~11~1~1~~1~.WININf. INNffir n11~10711SIWWIM NINWW1~ II eall1~NIEN=0 1•1~•~11 MIWW • Wm= ••n WINEN••• IWWW/1 AWIWWWW IW I I 1 W~Il

esMM. IRM

M

gi-zo-na le-gez ber-ba eiten ha-maika gaz-te i-pi-ni-ko luke ba-rre gus-to-ra e-gi-ten

Ene Gregorio ahaztu al jatzuzelan ginan den egotenetxe aurreko intzaur azpiankontu politak esaten.Intzaur horretxek baldin balekigizona legez berba e(g)itenhamaika gazte ipiniko lukebarre gustora egiten.

Erromerira joaten ginanautomobila hartutakontu politak alkarri esanazbiok barruan sartuta.Bion arteko pasadisuakjarri genduzen neurtutanik esan nion galdua dagozure eta nire kondukta.

Hogeitabi urte izan behar duneskatxo horren edadiaoraindik gaztia izanagaitikximeldu jako loriaezagututzen erraza dagohorren enfermedadiahori hartzen duena zer suertiaizten duenak hobia.

75

4)

SALBADORREN BERTSOAK

"1./1.4~~1~1~ :d1 111•111~11111r-~"

Kan -to-re be -rri xar-man-ba- - en has- te-ra no- a

ka..an-ta- tzen

Guz-ti-ek ba-da-ki- zu- te ba- de- la i-zar e-

der bat lu-zai - den ez-ti-ta- su- nez be-te-a da e- ta

~.~~eow n11111.1/110"

guz-ti-ak ditu xar-man-tzen gai-xo-a ha-si da tris-ta- tzen

Kantore berri xarman batzuenhastera nua kantatzenirioranterik baldin badaguztiek jakin dezaten.Guztiek badakizute badelai zar eder bat Luzaideneztitasunez betea da etaguztiak ditu xarmantzengaixoa hasi da tristatzen.

Barber gazte bat juten omen daEspainiako aldetikArtizar horren kontsolatzeraerremedioz beterik.Barber gaztiak egin ote duoi mirakulu handirikerremedioak ein ditu bainadeus ez omen du hoberikgaixoa utxi du tristerik.

76

5)

JOSE AGUSTIN ETA MARIA MARTAREN BERTSOAK

Ba-rri-a as-ko e- rain be-har du gu-re ez-kon-tza gal-du -ak

111

ne-re an-dre-gai Mar-ta- ga-ti- kan di-ra ho-la- ko kontu- ak

Ha-se- rre-tu-tik he-men ga-bil-tza a-dis- de zan- du- ak

pu-bli-ka-tu- tzen has-te- ra nu- a ja-kin de-za -la mun- du- ak

weeer- raffir-~-~~- rimer 111n111 r=10" 1~111, INIEN •~1,meer www..~~.-~ ~..n~1~-~-4111111111r

Jo- se A- gus-tin ez ne-ri e-san ge-zu- rra a-ho be-ti- an

11..~•1111~1 I•nn ONI I~D ffillEr~ I

MINE 1•11 111~11~~11 I11' 11=~~1~11111~ I

lotsa ne-ro- nek e-man-go di-zut ha-si al-di- en bati-an

11111•••• •11=11.• 1111=1~91M ~11~ MEr

kon-for-ma-tu- ta jarri- ak gi-nan gu ez- kon- tze-ko us-ti- an

1.. INU 11~~ =ffi ".41~ • 1•1111•111111111~1111•~ LINIM".~

en- gai-na-tu-ta e-du-ki nau-zu juan-da-ne-ko bi ur- ti- an

77

JOSE AGUSTIN

JOSE AGUSTIN

Barria asko erain behar du

Meriendatzen ikusi etagure ezkontza galduak, hartu dituzu zeluaknere andregai Martagatikan orain penara bihurtu diradira holako kontuak. lehenako kontsueluakHaserreturik hemen gabiltza, baina, ni zuri eginda nago,adiskide izanduak, hobiak erregaivakpublikatutzen hastera nua

bi hatzetako erastuna tajakin dezala munduak. sedazko paineluak.

Maria Marta jarri ninduzun

MARIA MARTAezkontzeko ni zurekinkarino eta fineza ona

Neri agindu ezkontzeko taizan bait zendun zeurekin. zeu bestiakin ibili,Hasarratzeko motiborikan noiz bisitatu izan dituzuez dadukazu nerekin Benita eta Zizili,

horretarako ni egongo naiz

baina txapela batekin ezinzu baino hitz bi gehiaorekin. biren buruak estali,

zintzurra kendu behar zioteMARIA MARTA zenbait holango mutili.

Jose Agustin ez neri esan

JOSE AGUSTINgezurra aho betianlotsa neronek emango dizut

Zu bisitatzen joana nintzen

hasi aldien batian. Azentzio arratsianKonformatuta jarriak ginan

Egiko Joxe eta Manuel

gu ezkondutzeko ustian

han zeduzkazun etxianengainatuta eduki nauzu

lotsatu eta alde egin nuenjuandaneko bi urtian. modu hau ikusitzian

hara neuk ere izaten ditutneure penak bihotzian.

JOSE AGUSTINMARIA MARTA

Engainurikan ez dizut eginsaiatu bai ahalegina,plazetan ere dantza franko zuzaude nerekin egina.Ustez saiatzez kunplitu arrenaurkitzen naiz hutsegina,gehiago ere egingo nizunmanifestatu bagina.

MARIA MARTA

Egia esan, dantza franko zukeragin izan zidazunda meriendak beste neskatxaiematen izan zidazun.Lotsatu ta ni bazterrianhantxe utziten ninduzunez bihotzetik, esan bezalamaite izan baninduzun.

Gure etxian asto bat etalau txem zeuden saltzekoEgiko Joxe eta Manueljoan ziren haiek hartzeko;Asko eskatu gutxi eskeinimodurik ez konpontzekohango ibilerai esan izanduMartarekin ezkontzeko.

JOSE AGUSTIN

Maria Marta behar dabenakibili beharko du juxtu,dama horrekin huts egitekoaskoren beharrik ez du;Ezkondutzeko jarriagaitik,gutxiagaitik zapuztu,hori neskazahar gelditu baietzegingo nuke apustu.

78

MARIA MARTA

Jose Agustin galai handiabehar didazu aditu!neuri agindu ezkontzako tabestiakin ibili zu,ezkondutzeko gaian dauanakbadu nik haine delitu,nik ez baina, zuk mutil zahartutabehar zenduke gelditu.

JOSE AGUSTIN

Maria Marta ari didazuorain ze esan nahi nukianbildurtu nauzu modu horretanzer gertatu lezakian,biok zahartuta gelditu gabealkarganatu gaitiananimau zaitez, esposatutabiziko gera bakian.

MARIA MARTA

Jose Agustin pretenditzeraberriz zatoz nigana zu,enfadatuko nauzu gehiagotoriatutzen banauzu;Lehen aspertu naiz bigarren aldizengainatuko ez nauzu,lehenago maite dituzunokinkonpondutzia dukazu.

JOSE AGUSTIN

Gure ezkontza barregarriakhorra zer erromatia,ez da posible birtute onikonezkero ematia,Maria Marta zelosa txarraegizu zeure suertia,gehiago ez dizut kasorik eingohortik konpondu zaitia.

MARIA MARTA

Jose Agustin probatu gabedizut zer zeran igarri,ezkondu eta zure mendienez nizkizute nahi jarri,andrarik hartzen baldin baduzuhark dauka istilu gorri,hortik konpondu, Jainkoak lagun,ez neregana etorri!

79

7)

GIZONAK ANDREARI

•

• M11•11~1•"41111ffillb.n~Ir ~11••nn•11' W1P• •NINIIM~111~.1•1•111•~11r ~10~11~ ~,111•1•1'

An-dre a-e -to- rri ta ken-du deus-ku ber-tso ta..a-ko li-zen-tzi- e

1111•EP•MINNI•M•11•1n11.• 1.n•1•111.1n11.11~1r ~1~ ffillf ~11~.1•~

Nffiln ••• 11111111~11111=~1•111r ~ffill111111~/•111~~1

ho-la- ko an-dra-kin gi-zo-nak har-tu be-har dau pa-zi -en-tzi- e

•1~11~111~ MIM 11~ ~/11~ M•Nr• ill~111Mn ~111~~ 11~ =11110~

1~111~~ ~~~111M=11.1~~1, Offib.~ MN~~1

a-man-tal zahar bat bes-te-rik ez du goi-tik behe-rai-no jan-tzi- e

e-ta oin-di-o ba-rre-ga-rri-au e- ma-ten dau e- ran-tzi-e

Andrea etorri eta kendu deusku

bertsotako lizentzie

holako andrakin gizonak hartu

behar dau pazientzie

amantal zahar bat besterik ez du

goitik beheraino jantzie

eta ondio barregarriau

ematen dau erantzie.

Lopategiri jasoa

80

8)

HARA NESKATXA GAZTIA

Txirritaren bertsoak7/6. hamarreko txikia

Ha-ra nes-ka- tza gaz-te-a zu-en-tzat ber-tsu-a bis-tan dau-ka-te-nen-tzat kol-

ku-a e-ta be-su- ak ez ziran holan bizi zu-en gu-ra- su- ak

es-pe- ran-tza e-de-rra dauka- zu-e zu-ek

zar-tza-ro pa-sa-tze-koe-gun

e- ro- su- ak

2. bertsoa

o 4•101nIMS WW1"1111~~11~ ININN

I M11.1••• .~1. 11~ .M1111~"..

Po'

Hara neskatxa gaztia zuentzat bertsuakbistan daukatenentzat kolkua eta besuakez ziran holan bizi zuen gurasuakesperantza ederra daukazue zuekzartzaro pasatzeko egun erosuak.

Gona laburra jantzi ilea moztutanor azalduko zaion dabiltzaz poztutaamaren arrazoiak balio ez du etaberiak handiagoak kopeta belztutagorputza dibertitzen animaz aztuta.

Zapata kixkurdunak hainketan sartutaalpargata zuriak paperan batutagileran dantzatzeko haiek moldatutaberen antzeko zeinbat enamoratutahor dabiltza saltoka erdi zoratuta.

Katai lepuan eta eskumuturreanjazten dituzte zenbait famili pobretanaberatsak berdintzen saia da horretanalabak apainduaz estadu horretaneta amak familira ogia sorretan.

Zenbatek esango dit neroni akasokanta jartzia gaizki egin dozu osogona motz ule kate petxu eta besoneskatza gaztientzat horren beste bertsokofradian dutenak ez eskandalik jaso.

Lenguan neskatxa bi horrien jazkeragona motza jantzita paseatzen diraotsuak soilduneko ardian antzerabesuak agirian kolkuan petxerahamarrak alderarte ez datoz etxera.

81

Ni askotan bezala tabernan nengoenneskatxa horreri esan niotzen lenguanjantzi hori ona dezu udako beruanbaina ez Ilbeltzian eta Abenduangaixuok hotzak hilgo zaituzte neguan.

Berez edade hortan horlango sasoiakhogeitabi urterekin ez zaude lasaiaadituko zenduen mutilen usaiapolita zinan eta orindikan saiaez izan gogoaren kontratko etsaia.

Mutil sasoiekuak baidabiltzaz fuerteneskatxa horrekin hartu nahi duen apartelarrosa ta krabalin reloju ta kategorputza dibertitzen nahiz anima kaltepremina zeinek duken ezagutzen dute.

82

I I i

An- dre-a ber-tso-la - ri e- de -rra

1..11L~P.9111111•• n•-~• ~1•1111• 11~.~~ Owee~~,-Emar••n••

za-ra zu jaun-

• J •

9)

ANDREA BERTSOLARI

goiko- ak e- man -da gra-zi -a dauka-zu jen- di- a po-zez da-go

3. ir J. 41,,er .41. 1~11~"

ku- si - tze-ko zu Ju- a- na Ma-nu-e- la ha-si be-har de-zu

Go- go-ri kan ez dau-ka lotsa beste-ti - kan ho-

rra e- ma-ku- mi-a nai-zen parte- ti-kan to- ri- a- tzen ba-na- zu al-

da-me-ne-ti- kan or- dai-nalc a-di-tze- ko zau-de ni- gan -di-kan

Andrea bertsolari

Andrea zuk baidezuederra zara zu esateko galaJaungoikoak emanda ez nauzu lotsatukograzia daukazu

hasi berehalajendia pozez dago mantso izan lezakeikusitzeko zu argala bezalaJuana Manuela

baina ezin erantzunhasi behar dezu. lapurra naizela.

Gogorikan ez dauka Epoka baleguka

lotsa bestetikan errez nun eginahorra emakumia miseria baidakarnaizen partetikan

hortarako grinatoriatzen banazu

desiatuagaitikaldamenetikan logratu ezina

ordainak aditzeko ezin fiau litzakezaudez nigandikan. argia bazina.

83

Gauza gaiztorik ez detustez neugandikanagetuko zaidenikinorengandikanandria bai al dezuzer erantzunikanhorra libertadiaeman bertatikan

Alperra zera behintzatasko bihezunagauza txarrikan erejan nahi ez dezunaordituta andriajotzen dakizunaez da prenda ederraholako gizona.

Andria hor zabiltzagezurrak kondatzenhorrela ibilirikez naiz akordatzenesaizu bada horrelanoiz gertatu naizenpozik egongo nazuhorixek aditzen.

Ordia ze ein lezakendagonik jakin ezhara gaurbe hemen nagobizkarreko minezbart jo ninduzun etasufritu ezineznegar egin lezakebihotzetik zinez.

Zerbait izan lezakeandriak barkuanesakera pixka bathartzen det gaurkuanlagun gaizto batekinizan naiz kanpuanez dakit zer pasau zanetorritakuan.

Kastu okasivaktxit dirade onakhoriek jeneral ditutabernan dauanakoso gaiztotzen zaitukanpoan izanakez dau andrarik biharholako gizonak.

Andriari esana niklibre eman nionorain aditzen degutristiak zer dinonhemen lotsatzen nagonork zer derizkionhain gaiztoa nintzaniknik enirizkion.

Minuttu aurreko zukezpanauzu hartzenbakarrik joan da zeratabernetan sartzenbehin ere eleizarikez dezu bilatzenlanik asko bai det nikzure grinak sortzen.

Bihotz honek narabil nihonelango gaianezertxo ere ez dieteematen eleizanzintzurra freskatzekoni zalia izanzuk entzun nahi dezunehorra ba da esan.

Pero Mari maitiaaditu didazugaiztua izan arrenneuria zera zupaperak partitzekoixildu bihazuzigarrua fumauazdeskantzu harzazu.

Egunak badijuazgure mundukuaknekoso eta pobreoraindañokuaklagunduko al diguarren Jaungoikuaklenak atsegindukoditu gerokuak.

Aditu egidazunere Pedro Marilaguntza eskatuazBirgina Amariaurrera segitzekobizitza onarisaldu paperok etatira txanponari.

84

10) KANKARRENA TA PAULO

.4I=N ./IMME MIR .nn IIIffir 11~ 1~1 .1~ .~N////•W•11•11111.1i NIMP~ • ,11ffinr 1~1~11 1

,•=11~••• 11.n 11~ /1~ 0~118 OND

n~1~===.-

bertso bat ja-rri- tze- a ez da obli-ga-zi- o baina a- die-raz-ti - a di-

zu- et de-si- o kan- ka- rre-na ta Pau-lo dabil-tza so-zi- o

ho-

rrek bi-ok bai du-te ha- mai-ka bi-zi- o

Bertsuak jarritzea

ez da obligazio

baina adieraztia

dizuet desio

Kankarrena ta Paulo

dabiltza sozio

horrek biok bai dute

hamaika bizio.

Kankarrena dabiltza

jun ezinde oinez

bizivak horreri

egin dio gainez

nola edozelan dan

seguru jakin ez

ospittalin egon da

adarreko minez.

85

11) IPARRAGIRRE

Iparragirre bozian bihaitutbertso berriak paratuGipuzkoako Euskal Herriakalbanitzake onratuasko ezkongai gaudegustokorikan gabeezin dute topatu, topatuprojimuari erakustiaez da izango pekatu.

Nekatxa eder balientiabaldin gustatzen bazaizuetorri zaitez Oihartzunerahantzen bilatuko dituzukale eta baserrikolore zuri gorriederra frango bai dezu, bai dezuSan Estebanez erromerianikusi nahi badituzu.

Errenderian dama hoiekinaskotan det nik hitzeginperfezio ta umilciadiakeman lezazke atsegindaude ikasirikangurasoetatilcanez dezatela hutsegin, hutseginneuk ere hori egin nahi nukebetiko galdu ez nedin.

Eleizan eroatenzivazdeskubritutzen dan huradudagabeak adoratzen duguztien soberanuahandi eta txikiakkristau geran guztiakhontan eduki kontua, kontuarealidadez estubigure remordimentua.

86

Esku batean daukatpluma eta paperabestian karterabetsoak jarritzekohauxe da aukeraorain berrogei urtegutxi gora beheramorroi atera nintzanerrota bateraporru hazi haundirikez nuen atera

Orain berrogei urteesandako gisanmorroi urten nintzanneskakin izan bai nunnagusia nor zanez dakienik badaorain jakin dezanneure pasadizuaknahi nituzke esansuerte handirik ez daneretzako izan.

12) MORROIAK NAGUSIARI (doinua Esne saltzailearena)

Es- ku ba-te-an dau-kat plu- mae-ta pa-pe-ra bes-

ti-an lar- te -ra bertso- ak ja-rri - tze-ko hau- xe da au-ke- ra o-

rain be-rro-gei ur-te gutxi go-ra behe-ra morroi a- te- ra nin-tzan e-

rro-ta ba-te- ra po- rru hazi han- di-rik ez nu-en a- te-

ra

4,5,6 eta 8. betsoetan bariante hau

J-] 1-1 gi

87

Errotari zahar bat zannire nagusiaoso itsusiaasko ikusi bainagutxi ikasianere moduan flakota sudur luziabesterik ez zun jatenpatata egosiaeta txerri janiandatorren guztia.

Goizeko bostetakohasitzen da kinkanhori zegatikanmorroia lo bait dagoesnatzegatikanhogei urte eginadago Amerikannahiz diru askorekinetorri handikanitxura danez ez dakonforme oraindikan

Bostetan segara junnola naizen finata egin ahalginagero gosaiterakobakalau gordinahori ez dagonianpare bat sardinaedateko pitarrabinagren eginaeta ondoreniantripetako mina.

Beti sardin zaharra tabakalaua jatenheste danak etentripetako minikanez zait neri joatenjai haundietan berrizhiru aza txortengure etxian ez dabesterik izatenia hamabi kilogaldu ditut aurten.

Infernuan bai dagozsuak eta garrakindiano zaharrakikusi behar dituhan komeri txarrakpilatuta dauzkanurre ta zilarraklaster dituzu hemenzuk utzi beharrakda gorputz ustelkorrajango dizu harrak.

Oso gaizki dagolaberriro det jakinpulmoniarekinlaister ai zer burrukakdemonivarekingaitzak ematen dionbere gogorrakinametsetan ari dabeti diruakindanak hemen utzitahil da Jose Juakin.

88

13) AIZAK HI MUTILMAINONTZI ren bariantea(kartzelako urteak).

(A• eriketan, frantses batibotatako bertso propioa)

Ari naiz bertso lanian

oso humore onian

inor tristerik baldin badago

alegratzeko ustian.

Espondarentzat lanian

hortxen dabiltza luzian

pipa bat hartu hortzian

eta ardian atzian.

TXIRRITA PERRATZEN

Goizean jailci eta

lehenbiziko lana

gorutze santuaren

beharren dana

anima jasotzeko

Jainlcuagana

zerorrek ez badaki

atoz neregana.

(doinua:baratzeko pikuak)

89

14)

NESKA ZAHARRARENA

Ber- tsu-ak ja-rri diz-kat neure bu- ru- a -ri Neu- re bu-ru- a-

- ri nahi-ga-bi-a badau-kat ba- rre-nan u-ga- ri mu-

til gus-to-ko- ri- an ez dala- koa- gi- ri ez dala- koa-gi- ri

Bertsuak jarri dizkatneure buruaru (berriz)nahi gabia ba daukatbarrenean ugarimutil gustokorikanez dalako agiri (berriz)

Berrogei ta sei urtee(g)in zaiakit pasatu (berriz)eta azala berrizpizka bat ximortuneska zahartuko ote naizenegin naiz bildurtu (berriz)

Oraindikan ez nagomirade balbanakupidirikan gabeegiten det lanaez da gaizki izangoni hartzen nauana (berriz)

Gazterik ikasi nuenplantxan eta josten (berriz)horrela saiatutadirua sobratzensenartxo bat besterikez det deseatzen (berrizO

Lehenago senargaiekugari bait ziran (berriz)gautegun jai ta astebeti nere jiranorain ez dakit haieknora joaten diran (berriz)

Gazterik nik banitunbai zazpi nobio (berriz)batekin ere ez nintzenezkontzeko fioorain damututziakez digu balio (berriz)

Eta zazpirak zirenonraduak oso (berriz)nerekin ezkontzekozauden animosohiru begi bakar tabesta lau jiboso (berriz)

Neskatxa eder nagolairuditzen zait (berriz)zazpi arroba t'erdibai daukadaz behintzatai ze berogarriamutil zahar batentzat (berriz)

90

Mutil zaharrik ez badabetor alarguna (berriz)ez da errez egitengustoko fortunanola bait egin nahi nukeohirako laguna (berriz)

Hamar mila pesetabai daukat dotia (berriz)beste bost mila berrizetxeko partiani hartutzen nauanakai zer suertia (berriz)

Ez nuke nahi hartzerikgaizto ta nagirik (berriz)ai gutxiago berrizmozkor ta hordiriktxarra baino hoba detneu bizi bakarrik (berriz)

Inork jakin nahi badunongua naizen ni (berriz)egia esatiabeti da komeniDonostin jaio ta haziaJosepa Andoni (berriz)

91

....1111~1~ III1~ ~1111111ar ~.011111111M.

soi-ku-a da e- da- dez*-

a-tzo sar-tu-ta-ko - a bez

15)

ANDREZAILA NAIZ NEUREZ

An-dre-za li - a naiz neu-rez ta noiz be-rez bi-kai-na dauz-kat

• ..-.

1 •n•• 1~ OMO 110.11 —...el• II=n Mall I IME ffill 1ffil MEN111 MENII ..111~ ~11,. Iffiffi I ~11•111".."11~ IffillEr II~ MNI 1~110•1 lEIN ~11r. NIM ~.. • 11~111~ ~I IM111~1balli~~n ~ Offir f •I1~ IlY IMINN,~11/. ~i.oll•M i.~1111r

i-txu- rez hoiek go-go-ak dauz-ka-te-la-ko na-bil e- gu- nez ta gau-ez sa-

Beste guztiak

Andrezaila naiz neurezeta protxua naiz berezbikaina dauzkat itxurezHoiek gogoan dauzkatelakonabil egunez ta gauezsasoikua da edadez (puntu haukantatu)atzo sartutakoa bez.

Matrimonio hautsiabakarrik nauzka utziabizi beharko jetsiaGizona morroi zarpa zarrakinandria galan jantziaai zer diferentzianork hartu pazientzianik daukat penitentzia.

Andria dabil tratuanemanian ta hartuanlihorrian ta portuanbere botutik salduko neukesenarra hiru kuartuanisla batera barkuan

ez zuen entregatzeko kontuanez da prezio altuan.

Hori zan Mari Aldarteparrandan gastatu artebizio txarrakin parteetxia saldu dirua urtuorain guztiontzat kalteandria dago alkateerrrespetua aparteengainatuta naukate.

92

1 i' · (lehen partea - valsa) dantza hau (hamaika konpasak) hiru aldiz egiten da. hirugarrena...

Documents