1

w w w.irun.org

IIIRRRUUUNNNGGGOOO III... HHHIIIRRRIIITTTAAARRR FFFOOORRRUUUAAA

3.- LAN BATZORDEA:

ONGIZATEAREN GARAPENA IRUNEN. DESOREKA

SOZIALEN MURRIZKETA.

ARAZO/ALTERNATIBEN ESKEMA

1.- ETORKIZUNA KOLOKAN.

- Ingurune sozioekonomikoa. - Irunen egoera ekonomikoa. - Joera demografikoa. - Aldaketa sozialak: bizitza-ohiturak, baloreak, elkarbizitza ereduak, e.a.

2.- GIZARTE ALORREKO ERRONKAK

- Adinekoak - Tolerantzia eta bazterkeriaren kontrako borroka - Inmigrazioa, integrazio arazo bat eta harreman aukera bat. - Emakumea - Droga-menpekotasuna - Haurrak eta nerabeak - Minusbaliak - Etxebizitza eskuratzea - Garapenerako lankidetza - Elkarteen mugimendua

2

w w w.irun.org

1.- ETORKIZUNA KOLOKAN

Ingurune sozioekonomikoa

Irunen, gizarte zerbitzuetan, 2001. urtean egin zen gastu publikoa sarrera arrunten ia %10a izan zen. Honela bana daiteke Gizarte Zerbitzuetako gastu arrunta:

• Hirugarren adina • Biztanleria oro har • Droga-menpekotasunak • Bazterkeria eta pobrezia • Emakumea • Haurrak eta nerabeak • Minusbaliatuak

Emandako prestazio motaren ikuspegitik, Irunen Gizarte Zerbitzuen gastu publikoa prestazio ekonomiko eta egoitza zerbitzuetarako erabiltzen da, eta bien artean Gizarte Zerbitzuetarako erabiltzen den guztiaren ia %60a bi horietan joaten da.

Joera demografikoa. Biztanleria oro har: 57.644 pertsona Emakumeak: 28.422 %49,3 65 urtetik gorakoak: 9.736 %16,8 14 urtetik beherakoak: 7.266 %12,6

• Gero eta haur gutxiago jaiotzen dira, jende gero eta gutxiago hiltzen

da, beraz, biztanleriaren batezbesteko adinak gora egiten du.

• 1991. urtean 65 urtetik gorakoak Irungo biztanleriaren %12,9 ziren, baina adineko pertsonen pisu espeziifkoa asko igo da hamarkada batean, 2001ean %16,8ra ailegatzen baitziren.

3

w w w.irun.org

• Bizi-esperantza igo egin da, eta ondorioz jendea askoz adin handiagoetara ailegatzen da.

• Aldaketa demografiko horiek, seguraski hirugarren adinekoen aldetik

Gizarte Zerbitzu gehiagoren eskaera ekarriko dute (etxez-etxeko laguntza, eguneko zentroak, etxebizitza babestuak, zaharren egoitzak, e.a.)

Aldaketa sozialak, bizi-ohiturak, baloreak, elkarbizitza ereduak, e.a. • Azken datu ofizialen arabera, Irungo familien batez bestekoa 3,07

pertsonakoa da. Familietako kideen jarduera kontuan hartzen bada, familia bakoitzean batez beste 0,29 langabezian daude, eta 1,54 besteren beharrean.

• Familia-ereduari dagokionez, familien %15,6a pertsona bakarrez

osatua dago eta %9,37 guraso bakar batez, eta joera hori gero eta handiagoa dela ikusten da.

• Emakumea lan merkatuan gero eta gehiago ari da sartzen, eta horrek

esan nahi du familiako kideen zaintzaz tradizionalki arduratu izan dena, emakumea alegia, gutxitzen ari dela zeregin horretan.

• Aurreko bi puntuen ondorioz zera daukagu: familietan besteren

beharrean dauden pertsonei familiak berak eman diezaikeen laguntza gutxitzen joango dela.

• Bestalde, hiritarrek oro har Gizarte Zerbitzuei buruz eta bereziki

Oinarrizko Zerbitzuei buruz dauzkaten itxaropenak goraka joan dira azken urteotan.

• Adin txikikoen babesik eza gizartearen erantzuna esijitzen duen arazo

erreala da. Babesik gabeko egoerak batez ere sortzen dira familia guneetan drogak, gaizkiletza eta beste arazo batzuk direla medio gertatzen diren desestrukturazio egoeren ondorioz.

• Tratu txarrak jasandako gero eta emakume gehiagok salatzen dute

tratu txarrak ematen dizkietena eta Erakundeei laguntza eskatzen diete. Larrialdi-zerbitzuetan ematen den atentzioarekin, harrera-etxe, laguntza juridiko eta psikologikoarekin batera kasu askotan beste era

4

w w w.irun.org

bateko laguntzak ere diseinatu behar dira emakumeari babesa eta ondorenerako autonomia bermatzeko (lana, etxebizitza, e.a.).

• Gazte eta nerabeei dagokienez, kolektibo horien artean alkoholak

eragindako arazoak eta horien osasun fisiko eta mentalerako arrisku joerak direnak ere gero eta ugariagoak dira eta prebentzioa planteatzea nahitaezkoa da. Kontuan izan behar da gazteen osasun mentalean eragiten duten arazoak askotan giza faktoreetan oinarritzen direla. Aditu askok ikusi dute azken hamarkadan asko aurreratu dela depresioak, angustia-krisiak edo asebetegarritasun-krisiak agertzeko adina. Independizatzeko adina atzeratzea, senide kopurua gutxitzea, kontsumo-ohiturak aldatzea, lana bilatzeko itxaropenik eza, eta abar dira kolektibo horren ahultasunean gehien eragiten duten faktoreak eta arazoak sorrarazten laguntzen dutenak.

5

w w w.irun.org

2. GIZA ALORREKO ERRONKAK

ADINEKOAK Etorkizunean egin beharreko gogoeta biztanleria sektore gero eta ugariago

bati eman beharreko atentziora bideratu behar da, hots, adinekoek hainbat alorretan eskatzen dutenera: etxebizitzetan laguntza eta etxebizitzaz kanpoko alternatibak, egoitzak: etxebizitza komunitarioak, apartamendu babestuak, e.a. 65 urtetik gorako pertsonen artetik %3,5ari bakarrik ematen zaio zerbitzu mota hori, Egitasmo Gerontologikoak 2003. urterako markatu duen helburua %4,5ari ematea delarik. Ematen den eta eman beharko litzatekeen zerbitzua, erabiltzaileak zenbateko eta zein eratako ekarpen ekonomikoa egin behar duen eta kobertura zabaltzea dira udal politikak alor honetan kontutan guztiz hartu beharko dituen alderdiak. Egoitza ez den etxebizitzarentzako beste alternatiba batzuk bilatzeko beharra gero eta handiagoa da, eta baita gizarte zentroak hornitzeko eta horiei eusteko beharra ere, eta horiek 2002. urtetik aurrera udal administrazioaren eskuetan egongo dira, eta horregatik oso beharrezkoa da egin behar den lanari buruz gogoeta egitea, eta horrekin batera agian udalerriko gizartexeei buruzko planifikazio orokor bat ere planteatu beharko da.

Adineko pertsonak elkarteetan bil daitezen bultzatzea eta gizartetxeen

hornidura eta mantenimendua 2002. urtetik aurrera udal administrazioaren esku egongo dira, eta, beraz, maila honetan egin nahi den lanari buruz gogoeta egin beharko da, eta agian, horrekin batera udalerriko gizartetxeen planifikazio orokor bat ere egin beharko da.

Ahultasunak

• Ekipamendu asistentzialen urritasuna.

• Adineko pertsonei eman beharreko asistentziaren kostu ekonomiko handia.

• Estruktura urbanistikoa eta etxebizitza partikularrak egokitu gabeak.

• Administrazioak iragarri gabeko behar berriak agertzea.

• Familia zabalen estruktura desagertzeko zorian.

• Adineko pertsonei eman beharreko laguntzak eraginda familietan gertatzen diren sufrimendu egoera eta istiluak.

6

w w w.irun.org

Mehatxuak Beste behar larriagoak agertzea.

Giza babeserako sistema ekonomikoki kolapsatzea.

Administrazioen artean eskuduntzengatik istiluak sortu eta ondorioz zerbitzu txarra ematea.

Gastu publikoari eustea eta dauden beharren arabera gertatu beharreko hazkundea ez gertatzea.

Atentzio informalaren krisia.

Diskapazitatea eragiten duten gaixotasun berriak, besteren behar maila handiko adineko pertsonen kopurua asko igoz.

Indarrak − Prestigio handiko giza-taldea, politikoek nahiz hiritarrek onartzen

dutena.

− Gizarte zerbitzuen alorrean “ohiko” lan eremu bat da.

− Elkarte sare dinamikoa daukate, presio soziala egiteko gaitasunarekin.

− Kolektiboak badu nolabaiteko gaitasun ekonomikoa, behar sozialak dauzkaten beste kolektibo batzurekin konparatuz.

− Oro har, familiak eta gizarteak ongi erantzuten dute.

Indarrak • Alor honetan egiten denak gizartean onarpen maila ona izaten du. • Administrazioen eskuduntzak legez ongi mugatuta daude. • Iniziatiba pribatuak ere parte har dezake alor honetan. Nahi genukeen egoera

Hirugarren adineko pertsonentzako zirkuito integral bat osatu ahal

izatea, bertan diseinatzeko berezitasun desberdinen arabera baliabide eta programa desberdinak, eta behin zirkuitoan sartuz gero sortu lekizkiekeen eskarientzat erantzunak aurki ditzatela.

7

w w w.irun.org

Adineko pertsonei zuzendutako politikek daukaten egoitza izaerako ikuspegi gailen hori gainditzea.

Prebentzioaren oinarrizko elementu gisa kohesio sozio-familiar handiagoa sustatzea.

Zenbait baliabide eta programa sozial mankomunitate mailan ematea, giza baliabideak eta baliabide pertsonalak horrela hobeto aprobetxatuak izan daitezen.

TOLERANTZIA ETA BAZTERKERIAREN KONTRAKO BORROKA Bazterkeria eragiten duten arrazoien kontra eskuhartzeak zokoraketaren

kontra borroka egitea esan nahi du, baina horrela bakarrik ez dira konponduko baztertuen arazoak. Gizarte zerbitzuek babes sozialerako politikekin jarraitu behar dute eta eskuhartze soziala gehitu behar da, hori guztia hiritar guztiei zuzenduta egin behar delarik.

Gizarte Zerbitzuen babes soziala asko sendotu da azken hamarkadan,

gero eta babes gehiago eman delarik. Irungo Udalak bertako Gizarte Zerbitzuetan urtero atenditzen dituen ia 700 espedientetatik %70 arazo ekonomikoak dauzkaten familiei dagozkie, %20 arazo bereziak dauzkaten emakumeei eta %10 arrisku egoeran dauden adin txikikoei; horrek esan nahiko luke irundarren ia %3,5ak zuzenenan edo zeharka gizarte zerbitzuen laguntza jasotzen duela. Prebentzio mailako ekintzek ere gora egin dute, ikastetxeetan edo auzoetan gazteriaren artean ohitura osasungarriak ezagutzera emateko kanpainak egin direlarik.

Maila horietan azken urteotan aurrera egin den arren, prebentzio eta

gizarteratze politiketan sakontzen jarraitu beharra dago, babes mailekin batera aginte publikoek jarrera aktiboagoa edukiz. Zentzu honetan komunitatean esku hartzen duten eragileekin sarean lana egitea da zenbait arazori egoki erantzun ahal izateko ikusten den bide bakarra, alegia arrisku egoeran dauden adin txikikoei, arazo ekonomiko larriak dauzkaten familiei, eta abarri erantzun ahal izateko.

8

w w w.irun.org

Ahultasunak. • Gizarte zerbitzuen babes sistema hau nahiko berria da pertsonei

ematen zaizkien beste zerbitzu batzuekin alderatuz: hezkuntza, osasuna…

• Gizarte lana burokratizatuegia dago, administrazio prozedura luzeegiekin, sarritan berehala eta malgutasunarekin eskuhartzea eskatzen duten kasuetarako.

• Gizarte Zerbitzuetarako sekula ez da egongo behar adina baliabide, beharrak beti baliabideak baino gehiago izango baitira.

• Araudi-marko iluna, eta administrazio desberdinen inplikazioa ez da garbiegi agertzen. Jarduera sozialetan udalek pisu handia daukate, baina baliabide finantzierorik gabe.

• Hiritarrek gertuko giza bazterkeria kasuetan inplikatzeko zailtasuna.

• Bazterkeriak eragindako pertsonek apenas ez dute batere elkarteetan parte hartzen.

Mehatxuak Gizarte Zerbitzuen Legea ez dago arau mailan gehiegi garatua.

Eskuduntza mailako auziak.

Nahikoa planifikaziorik eta lehentasunen finkapenik eza.

Gastu publikoari eustea eta baliabideak dauden beharren arabera hazitzen ez joatea.

Iragarri gabeko gizarte behar berriak agertzea.

Prestazio soziala jasotzeko eskubidea daukaten gero eta pertsona gehiago egotea.

Lan merkatua gero eta estuagoa izatea.

Beste sistema batzuetatik gero eta eskari gehiago ailegatzea.

9

w w w.irun.org

Indarrak − Bazterkeria egoeran dauden pertsonen eskubideak legez aitortzea.

− Eskuduntza daukan administrazioaren gertutasuna.

− Profesional konprometituak egotea.

Aukerak

• Gizarte politikek politika orokorraren barruan gero eta pisu handiagoa edukitzea.

• Garapen bidean marko legal bat egotea.

• Garapen lokalaren ikuspegi integrala eta kohesio soziala kontzeptua onartzea.

• Babes sozialerako beste sistema batzurekin gero eta lankidetza handiagoa.

Nahi genukeen egoera

Gizarte politikak desestigmatizatzea, hiritarrek oro har hiritar guztien aldeko ekintza multzo bat bezala har ditzaten lortuz.

Giza bazterkeria jasateko arriskuan dauden sektoreentzat zentro bat sortu eta martxan jartzea, berehala alojamendua lor dezaten; maila guztietan gizarteratzeko bitartekoak ematea nahiko genuke.

Gizarte alor desberdinetan parte hartzen duten elkarteen lankidetza handiagoa, udal mailan martxan jartzen diren programa desberdinetan inplikatuz.

10

w w w.irun.org

INMIGRAZIOA, INTEGRAZIO ARAZO BAT ETA HARREMAN AUKERA BAT Irundar gehienak ohartzen dira azken boladan inmigrante gero eta gehiago

etorri direla hirira, kulturartekotasun elementu garrantsitsu baten ekarpena eginaz.

Europako Elkartetik kanpoko beste herrialdeetatik Iruna 1.500 pertsona

inguru etori dira, eta horietatik gehienak egoera irregularrean daude. Ezin da beraien egoeragatik seguru jakin zenbat inmigrante dauden, baina pentsatzekoa da kopuru hori gehitzen joango dela.

Pertsona horiek gure hirira etortzeko arrazoi desberdinak eduki dituzte,

baina gehienak beraien jatorrizko herrialdeetan bizi duten miseria eta gerra egoeratik ihesi ailegatu dira, bizitzeko bitarteko duin eta aukera berri eta hobeagoen bila.

Alor honetan bultzatu beharko ditugun lanak ondorengoak dira: inmigranteak gizarteratzeko estrategia berritzaileei buruzko gogoeta, gizarte zibilarekin lankidetzan jarduteko eta komunikatzeko formulak diseinatzea, inmigranteen gizarteratze prozesuetan eragiten duten faktore pertsonalen azterketa, lan munduan sartzeko zerbitzuekin elkarlana eta arrazakeriaren eta xenofobiaren kontrako borrokarako estrategien definizioa.

Ahultasunak. • Maila guztietan gertatzen den txoke kulturala: ohiturak, gastronomia,

erlijioa, hizkuntza eta abarrek arazo emozionalak eta adaptaziorako arazo psikosozialak eragiten dituzte.

• Lana aurkitzeko arazoak, besteek nahi ez dituztenak bakarrik lor ditzaketelarik, eta horiek ere baldintza txarrenetan.

• Tramite legal luzeegiak eta burokratizatuegiak, lan eskaintza bat, egoiliar-baimena, erroldatzea, eta abar lortzeko.

• Etxebizitza bat lortzeko arazoak, baita egoera erregularizatua daukatenen kasuan ere.

• Prestakuntza ikastaroetan parte hartzeko eta enplegurako sistema publikoetan sartzeko arazoak.

• Pertsona inmigranteak harrera egiten dion herrialdeko kultura ez ezagutzea.

• Euskara ikasi nahi ez izatea, laguntza akademikorik ez daukatelako.

11

w w w.irun.org

• Pertsona inmigranteen lan ohitura txarrak orduan lanera joateari eta erantzukizunari dagokionez.

• Beraien eskubideak ez ezagutzea, eta ezagutu eta bete daitezen errespetarazteko interesik ere ez izatea.

Mehatxuak Eskualdearen egoera geografikoa, egoera irregularrak ugaritzea ekar

dezakeena.

Sentiberatasun eta gizartearen inplikazio maila eskasa.

Arrazakeria eta xenofobia agerraldiak.

Geto sozial eta pertsona asko pilatzen diren etxebizitzetan konzentratzea, komunitatearekin istiluak sortarazi ditzaketelarik.

Langabezia eta gaizkiletza gehitzea.

“Karitatetik bizi, lanik egin gabe” egoeran bertan goxo geratzea.

Eskola-porrot maila handia.

Familien hausketa, eragindakoen artean adin txikikoak daudelarik.

Indarrak − Tratamendu berezien beharra onartzea (programak eta baliabideak).

− Elkarteak asko ohartzen dira inmigrazioaren arazoez eta inmigranteen gizarteratzea lortzeko lanean ari dira.

− Euskal gizartea, oro har, solidarioa da eta herrialde pobreekin lankidetza historia dauka.

− Administrazioak eta zehazki Udalak gero eta lan gehiago ari dira egiten inmigrazioaren alorrean.

Aukerak • Zenbait lanetan esku-lan gabezia.

• Kulturartekotasuna kontzeptuak gero eta prestigio handiagoa dauka.

12

w w w.irun.org

Nahi genukeen egoera

Integrazio politikak sustatzea desberdintasunarekiko errespetutik.

Inmigrazioaren zergatiei eta inmigrazioaren herrialde jatorrien errealitateari buruzko sentsibilizazio eta informazio kanpainak egitea.

Lanbide heziketako ikastaroak eta baita segurtasun ohitura eta neurriei buruzkoak ere.

Euskara ikas dezaten laguntza puntualak eta baita zabalak ere.

Alor honetan lanean diharduten ONG edo Gobernuz Kanpoko Erakundeak eta elkarte desberdinak koordinatu daitezela.

Pertsona inmigranteek gizarteratzea lortzeko Udal eta gainontzeko Erakundeen lankidetza.

Laguntza psikologikoak, bereziki emakume, haur eta agureei zuzenduak.

Baliabide asistentzial gehiago eta daudenak ezagutzera eman.

Pertsona inmigranteekin kontatu kolektibo honi zuzenduriko politikak eta ekintzak martxan jartzeko orduan.

EMAKUMEA Gaur egun, gure gizarteak eta bereziki Irunek emakumeari osoki gara

dadin aukerak ematen dizkio, eta horretarako marko orokor bat definitzen da, generoaren alderdia bereziki azpimarratu gabe. Alabaina, emakumeak oso aspaldi ez dela espero ez zitekeen bezala, egun egoera positibo eta itxaropentsuagoa bizi duen arren, ez da ahaztu behar oraindi helburu asko betetzeke daudela emakumearen berdintasuna errealitate egiaz eraginkorra izateko.

Erakunde publikoek eta gizarteak oro har bi jarduera alor funtsezkotan

jardun behar dute: enpleguan eta emakumearen paperari buruzko ikuspegi sozio-familiarrean.

Irunen gaur egun lanik gabe daunen %69 emakumeak dira, hain zuzen

1.989 dira lana nahi eta gabe dauden emakumeak, eta horietatik 650ek 25 eta 34 urte artean dauzkate, eta adin tarte horretan perfil kultural-profesional altua dago, adin tarte bereko gizonekin konparatuz gero, horiek baino dezente altuagoa. Datu hau kezkagarria da eta ondorio nahitaezko batera garamatza,

13

w w w.irun.org

alegia alor pribatuan kontratazioak egiteko orduan jarraitzen den bideetan eragin beharra dagoela.

Era berean azpimarratzekoa da enplegu bat daukaten emakumeen

%87,5ak etxetik kanpo eta etxe barruan egiten dutela lan, beraien bikoteek etxeko lanetan apenas ezer egiten ez dutelarik. Egoera hori gizarteko asko eta askok gauza naturaltzat jotzen dute, eta gauzekiko ikuspegi oker horretan emakumeak beraiek ere sartzen dira.

Ahultasunak.

• Epe motzerako orientazioa. Planifikazio, gogoeta eta autoebaluaketarik eza.

• Lana behar bezala egiteko beharrezkoak diren politika, lehentasun eta informazioak behar bezala ez ezagutzea eta kolektiboaren barruan ezagutzera ez ematea.

• Programen definizioan eta baliabideen banaketan hutsuneak, eremu desberdinetan dauden premiak eta eremu horien bilakaera behar bezala ez ezagutzeagatik.

• Emakumearekin zerikusia duten gaietan eragile gehiegik esku hartzea.

Mehatxuak.

Langabezi eredu berriak.

Lanari buruz gizartean dagoen iritzia, eredu diskriminatzaileak jarraitzen dituena.

Programak eta Zerbitzuak bezeroen egiazko beharretara eta behar berezietara egokitu gabe egotea.

Gizarte babeserako Sistema desberdinen arteko koordinazio, planifikazio eta jarduketa amankomun txikiegia.

Genero berdintasunerako politika estigmatizatzeko arriskua.

Hiritarrek oro har diskriminazio positiborako politikak onartu ezina.

Emakumeari etxeko lanak izendatzen dizkioten kultur ereduak.

14

w w w.irun.org

Indarrak

− Emakumeen kolektiboak biztanlerian daukan pisua.

− Emakumeek gero eta prestakuntza hobea edukitzea.

− Diskriminazio edo emakumeen kontrako erasoen aurrean gizartean dagoen gero eta sentiberatasun handiagoa.

− Irungo emakumeen elkarte sarea dinamikoa eta heterogeneoa da.

− Hiritarrekiko oro har daukaten hurbiltasun eta harreman ona.

− Gizarte politikak indarrean jartzeari buruzko informazioaren zabaltzean komunikatzeko eta hiritarrekin harremanak izateko gero eta gaitasun handiagoa.

Aukerak

• Gizarte politikak garatzeko beharra gehiago baloratzea eta sozial eta politikoki onartzea.

• Oinarrizko marko arauemaile bat egotea.

• Hirugarren sektorearen hazkunde garrantzitsua eta gizarte zibilaren sendotzea elkartasun mugimendu berriak agertzearen ondorioz.

• Iniziatiba sozialak ematen dituen erantzunak gero eta profesionalizazio eta espezializazio handiagokoak, terrenoa hobeto ezagutuz egindakoak eta malgutasun eta erantzun arintasun handiagoarekin burutuak izatea.

• Maila lokalean gero eta protagonismo handiagoa eskuhartze eta eragile desberdinen parte hartzeko marko bezala, terrenoan eta hiritarrekiko daukan gertutasunagatik.

• Bezeroak baliabideak eta zerbitzuak gehiago eta hobeto ezagutzea.

• Gizarte babeserako beste Sistema batzuekiko gero eta lankidetza handiagoa.

• Sektorean eskuduntza daukaten Erakundeen artean dagozkien betekizunen definizio handiagoa.

15

w w w.irun.org

Nahi genukeen egoera

Gizartean eztabaidagai bezala Emakumearentzako Ekintza Positiborako Egitasmoa sartzea eta helmuga politiko-sozial bezala horko helburuekin bat egitea.

Tratu txarren arazoan eragingo duten baliabide berriak diseinatu eta martxan jartzea, egun kolektibo honentzat erantzun txikiegia daukaten alderdietan arazoak konpontzen saiatuz, alegia etxebizitza eta lan alorretan.

Heziketa sistematik genero berdintasun jarrerak sustatzea.

Admninistrazio publikoek emakumeen enplegua sustatzeko eskuhartze garrantzitsuagoak izatea.

Lanpostuak ez feminizatzea.

Tratu txar fisiko eta psikologikoei aurre egiteko eta behar izanez gero salatzeko neurriak zabaldu, horiei buruzko prestakuntza eman eta baita ezagutzera ere eman.

Tratu txarren eragileari tratamendua, bergizartera dadin.

DROGA-MENPEKOTASUNAK Droga ilegalen kontsumoak Irunen Euskal Autonomia Erkidegoko gainontzeko tokietan jarraitzen dituen ereduen antzekoak segitzen ditu: heroinaren kontsumoa asko jaitsi da, eta cannabisaren deribatuek goraka nabarmen egin dute. Era honetako kontsumoaren hastean adinari dagokionez egon den adin jaistea ere nabarmena da, batez ere hachisari dagokionez, izan ere Irungo 12 eta 19 urte arteko gazteen %47ak bakarik ez baitu sekula probatu. Droga ilegalei buruzko hiritarren perzepzioa oso desberdina da sustantzia motaren arabera, batez ere gazteen artean cocaina eta hachisa onartu egiten baitira oro har, mundu marjinaletik aldendutako bi sustantziatzat jotzen dituztelarik, eta horrela uler daiteke horien kontsumoak ekar ditzakeen ondorio kaltegarriei garrantzia kentzea. Heroina kontsumoak eragindako pertsonen kopurua asko jaitsi da, eta sustantzia hori mundu zokoratuarekin erlazionatzen da, gizarte mailan oso arriskutsutzat jotzen delarik. Honenbestez, desintoxikazio programetan atenditutako pertsonen kopurua erdira jaitsi da 88-96 bitartean, eta egun ere beherantzako bidean jarraitzen da.

16

w w w.irun.org

Oro har, droga ilegalen kontsumoak gehikuntza txiki bat izan du azken

bost urteotan, bereziki hachisaren eta cocainaren kasuan, eta kontsumitzaileak orain gazteagoak dira. Bestalde, alkoholaren kontsumoari dagokionez, 19 urte baino gutxiagoko gaztetxoen artean egon den igoera azpimarratu behar da, eta era honetako kontsumoa normaltzat jotzen denez gero, zaila da pertsona helduetan daukan eragina jakitea. Horrela, Irungo ikasleen artean egindako azterketa baten arabera, 12-19 urte arteko gaztetxoen %56ak bakarrik dio ez duela alkoholik edaten. Osasun mentaleko zentroan alkoholismoarengatik asistitutako pertsonen datuei dagokienez, 1996an 108 atenditu ziren, Gipuzkoako batez bestekoa 121,4 izan zelarik. Administrazio desberdinek alor honetan egin duten prebentzio lanak eragin handia izan du, sustantziak eta horien ondorioak ezagutzera eman direlako, baina zaila da horrek kontsumoan nolako eragina izan duen jakitea.

Gizarteak aurre egin beharreko erronka nagusia hau da: ohitura osasuntsuak sustatu eta ahaztu ezin den errealitatearen aurrean erantzukizunak hartu.

Ahultasunak

• Sistema sanitario, heziketa eta hiritarren segurtasun sistemen arteko koordinazioan hutsuneak.

• Marko sozial eskuzabalegia.

• Gizarte eredu ez osasungarrien eragin mediatikoa. Mehatxuak Gazteek droga legalak lortzeko dauzkaten erraztasunak.

Droga ilegaletarako irisgarritasuna.

Kontsumitzen hasteko adinean behera egitea.

Gizartean alkohola eta zenbait droga ilegal (hachisa eta cocaina) kontsumitzea ongi ikusita dago.

17

w w w.irun.org

Indarrak

− Gizartean sentiberatasun handiagoa dago tratu txarren inguruko

arazoei buruz.

− Gizarte-sare sendoa.

− Eragile desberdinen arteko koordinazio esperientziak.

− Azken 10 urteotan, gizarte baliabide eta laguntzek izan duten gorakada.

Aukerak

• Adin txikikoari buruzko legeria berria.

• Eskumena duten eragileak zein diren gero eta argiagoa da.

• Eskualdean, gazteentzako baliabide eta egitarau kalitatezkoak egotea, hala nola Lanerako Sarbide Zentroa eta kaleko hezitzaileen egitaraua.

Nahi genukeen egoera

• Pertsonen beharrizan konkretuetara egokitutako baliabideak. • Familiek eta hezkuntza sistemak inplikazio handiagoa izatea adin

txikikoen heziketan. • Hezkuntza sistemaren barruan zeharrekotasuna eta balioetan

oinarritutako prestakuntza bultzatzea.

MINUSBALIAK Foru Aldundiak prestatutako erroldaren arabera (1999. urtean), Bidasoaldean 1.591 pertsona daude erroldatuta; horietatik 190ek nolabaiteko defizientzia mentala dute, 25ek heldutasun-atzerapena, 137k gaixotasun mentala, 202k zentzumen-akatsa, 637k elbarritasun fisikoa, 269k barne-organoena, 6k mistoa eta 125ek beste era bateko minusbalia. 2000. urtean, Udalaren gizarte zerbitzuetan 230 lagun atenditu ziren, nolabaiteko eskuhartzea eskatu zutenak: minusbalia aitorpena, minusbalia mailaren ikuskapena, lan edo egoitza zentrora sartzea eta laguntza teknikoak.

18

w w w.irun.org

Ahultasunak • Baliabide gutxi 60 urtetik beherako minusbaliatuentzat.

• Baliabide okupazional gutxi.

• Hiriaren diseinuak integraziorako erraztasun gutxi ematen du.

• Sufrimendua eta famili barruko arazoak etxebizitzetan, minusbaliatuentzako atentzioak eraginda.

Mehatxuak

Gaitasuna kentzen duten gaixotasun berrien agerpena.

Minusbaliaren bat duten biztanleak ugaritzea.

Beharrizan sozialak dituzten beste sektore batzuetan biztanleria ugaritzea, lehentasunezko atentzioa eman beharrarekin: adibidez, adinekoak.

Indarrak

− Gizarte-sare indartsua eta ospe sozial handikoa. − Baliabideen gorakada handia azken hamar urteotan. − Gizartean sentiberatasun handiagoa minusbaliatuen arazoekiko.

Aukerak

• Legeria lagungarri izatea.

• Biztanleria orokorrak langabezia gutxiago jasatea. Nahi genukeen egoera

• Beharrizan eta gaixotasun berrietara egokitutako baliabideak. • Hiriko mugikortasun eta ibilerraztasun plan bat edukitzea, hiriko

eraikiak eta diseinua kontuan hartuz. • Gizartegintza eta osasun alorren inguruko eskumenak zehaztuagoak

egotea.

19

w w w.irun.org

ETXEBIZITZA

GAZTEEN ETXEBIZITZAK

Nabarmena da gure eskualdeko gazteek duten kezkarik handienetako bat etxebizitza dela.

Etxebizitza berrien eta bigarren eskukoen salneurri handiak direla kausa, oso normala da gazteak 25-30 urte izan arte gelditzea gurasoen etxean.

Horrekin batera, gauzak areago okertzeko, gazteak dira langabezia tasarik handiena jasaten dutenak, emakumeek batez ere, bai eta lan prekarietatea eta egonkortasunik eza ere. Horregatik, oso zaila dute etxebizitza bat erosi edo alokatzea.

Egoera honen aurrean, gogoeta egin behar dugu alor honetako beharrizanei buruz, lanari ekiteko.

Ahultasunak

• Gazteentzako etxebizitzen sustapen publikorik ez dago, Irungo biztanleriaren sektore hoenk dituen beharrizanei erantzun ahal izateko.

• Gazteek arazo honi dagokionez dituzten beharrizanei buruzko azterketa zabalik eta adin-talde desberdinak kontuan hartzen dituenik ez dago.

• Babes ofizialeko etxebizitza gutxi eraikitzen dira. • Hutsik dauden etxebizitza ugari. • Alokerak oso garestiak eta gehiegizko espekulazioa dago etxebizitzen

salmentan. • Etxebizitza berrien eta bigarren eskukoen salneurriak ikaragarri handiak

dira.

Aukerak

• Etxebizitza Publikoaren Elkartea duela gutxi sortu eta lanean hasi izana, etxebizitza publikoaren sustapenean aritzeko.

• Gazteriaren Ordezkaritzak prestatu duen Gazte Plana, gazteen etxebizitza alorrean dituzten beharrei buruzko azterketa orokorra egiten duena.

20

w w w.irun.org

Nahi genukeen egoera

-Gazteentzako etxebizitza eredu bat finkatu, erosteko ahalmenaren arabera.

-Gazteentzako alokera ereduak finkatu, gazteek gurasoen etxetik kanpora bizitzera joan ahal izateko aukera izan dezaten.

-Hutsik dauden etxebizitzen jabeei laguntzak ematea etxeak zaharberritzeko, gazteei eskaintzearren.

-Administrazioak gazteentzako alokera ereduak bultzatzea. -Babes Ofizialeko Etxebizitzen alokera bultzatzea, biztanleriaren sektore

honentzat. GARAPENERAKO LANKIDETZA

Globalizazioaren eraginez, aspaldi honetan, desberdintasun sozial eta

ekonomiko handiagoak ari dira zabaltzen munduan, Iparraldearen eta Hegoaldearen artean dagoen amildegia gehiago handituz.

Herrialde pobreen egoeraz mintzatzen garenean, hitz okerrak erabiltzen ditugu; izan ere, herrialde horiek oso aberatsak dira baliabidetan, baina aberastasun hori banatzeko sistema arbitrario eta bidegabekoa dute.

Guzti honen ondorioz, egiturazko pobrezia lotsagarri bat aurkitzen dugu: egoera honetan, biztanleriaren zati bat miseria gorrian desesperaturik bizi da, eta beste zatia, gutxienak, luxurik handienaren erdian bizi da.

Baina etorkizunari begira badago itxaropena izateko arrazoirik ere: toki-administrazioak bultzatzen duen lankidetza deszentralizatua, aurrekontuaren %1,35eko ekarpena egitearen aldeko apustua –honek beharrean daudenei elkartasuna erakusten dien hiri konprometitu bat garela esan nahi du–, eta herriko GKEek egiten duten lan handia.

Dena dela, gure ahaleginetan hobetzera eta borrokan segitzera eraman behar gaitu honek denak, bai hiritarrak eta baita erakundeak ere, munduan duintasuna eta justizia nagusi daitezen, Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsalean oinarriturik.

Jendea sentibera bihurtu eta proiektu integralak garatzea aurrerapauso handi bat da, garapen bidean dauden herrietako biztanleen etorkizuna eta duintasuna ziurtatu ahal izatearren.

21

w w w.irun.org

Ahultasunak

• Desberdintasun eta injustizia egoera horiek desager daitezen, Udalak beste erakundeen baitan presioa egiteko daukan ahalmena.

• Udalaren aurrekotuek gure ahalmen ekonomikoei ipintzen dizkien mugak.

• Hiritarrek konfiantza gutxi dute dirua erabiltzen den moduarekin, eta oso gutxi ezagutzen dituzte lankidetzaren helburuak, proiektuak eta garapenerako laguntza jasotzen duten tokietan izaten den eragina.

• Gure ekimenaren helburu diren tokiak sakabanatuta egotea. • Proiektu batzuek bideragarritasunik eta etorkizunerako proiekziorik

gabekoak izatea, oraina konpontzera mugatzen baitira, haien etorkizunaz arduratu gabe.

• Proiektu horietako batzuk orotarikoak ez izatea. • Herrialde horien nortasun, kultura, gizarte eta ekonomi eredua ez

ezagutzea.

Mehatxuak

Kanpo zorra, zalantzarik gabe, bota behar den horma handi bat da, herrialde horiei garatzeko aukera guztiak eragozten baitizkie: izan ere, interesak hain handiak direnez, herrialde batzuek hiru aldiz ordaindu ere ordaindu dute zor zutena. Globalizazio gero eta handiagoaren eraginez, herrialde hauek jasaten

duten miseria eta pobrezia latzeko egoera penagarria are gehiago okertzen ari da. Egoera politiko eta ekonomikoa ez da batere egonkorra. Erakundeek normaltasunez funtzionatu ahal izateko behar diren

oinarrizko azpiegiturak oso eskasak dira eta ia holakorik egon ere ez dago. Gizarte Ongizateko estaturik batere ez dago, ezta herrialde horietako

gobernuen inbertsiorik hezkuntzan, osasunean, etab. Estamentu politikoen eta erakundeen ustelkeria errotua. Kasu batzuetan, herrialde horietako GGKE eta erakundeekin proiektuak

koordinatzea ezinezkoa izaten da. Herrialde horien ezegonkortasun geofisiko handia, etengabe ezbehar

naturalen mehatxupean bizi direlarik. Arazo honekiko axolarik eza eta gizartearen mobilizaziorik eza egoera

hori salatzeko edo konponbide globalak planteatzeko.

22

w w w.irun.org

Indarrak

− Proiektuen idazketa eta garapenaren orokortasuna. − Proiektuen eta haien ikuskapenaren jarraitasuna, eta proiektua

garatzen den tokiaren aldameneko beste auzo-herri batzuetan duten eragin biderkatzailea.

− Udal Batzarrak arazo hauei gero eta diru gehiago bideratzeko apustua, oraingoa eta etorkizunera begira.

− Herrialde horietako erakunde demokratikoekiko lankidetza deszentralizatua, laguntza orokorraren bidea indartu eta suspertzeko.

− Proiektuak garatu eta kudeatzeko lankidetza tekniko eta aholkularitza. − Herriko GGKEekin dagoen lankidetasun handia, proiektuentzako

dirulaguntzak emanez eta hitzarmenak izenpetuz. − Generoari buruzko ikusmoldea eta haurrak, lehentasuna duten ekimen-

helburu dira. − Gizatasunaren aldeko ikusmoldea nagusi da beste edozer gauzaren

gainetik. − Herriko GGKEak herrialde horietan egiten ari diren lan handia eta

herriko Administrazioaren laguntzarekin burutzen ari diren sentsibilizazio kanpainak.

Aukerak

• Erakundeen eta GGKEen arteko elkarlanaren bidea sendotzea, kanpo

zorra barkatzeko eta aberastasunak banatzeko sistema duin eta zuzenagoa egoteko munduan.

• Biztanleen artean, eta bereziki gazteenen artean, elkartasun eta justiziaren giza balio positiboak bultzatzea.

• Munduan dagoen miseria eta pobreziaren egiazko arrazoiak ezagutzera ematea.

• Gizartearen inplikazioa etengabe bilatu, arazoaren berri izan dezan baina erru sentimendurik sustatu gabe.

• Aurrekontuetatik Garapenerako Lankidetzara egiten den ekarpenaren maila gero eta handiagoari eustea.

• Lankidetzaren errealitateari eta lankidetza horren helburu diren herrialdeen egoerari buruzko ezagutza eta sentiberatasuna sustatzea.

• Herrialde horietako kultura, gizartea etab., eta haien egoeraren berri ezagutzera ematea biztanle guztiei, ume eta gazteei bereziki.

• Kulturen arteko esperientziak garatzea, irundarren elkartasuna eta eskuzabaltasuna bultzatzeko.

23

w w w.irun.org

• Prestatzen diren proiektuek laguntzaren helburu diren pertsonen egiazko beharrizanak izan ditzatela kontuan, baita pertsona horiek ere, proiektuak lantzeko garaian.

• Herrialde horietako gobernuei ematen zaizkien laguntzen nazioarteko kontrol handiagoa egitea, laguntza horiek osorik irits daitezen, eta ustelkeria eragozteko tresnak ipintzea.

ELKARTEEN MUGIMENDUA

Elkarteen mugimenduak sustrai handiak ditu eta lan handia egiten du gure eskualdean hainbat eta hainbat alorretan: gizartegintzan, kulturan, gazteen artean, auzokideen artean, elkartasun eta lankidetzaren alorrean, sexuen arteko berdintasunaren alorrean, kirolean..., giza balio positiboen alde, alegia.

Lan handi hori egiten jarraitzeko, hala ere, zailtasun handiak dauzkate

elkarte edo talde batzuek, belaunaldi berriek errelebua hartzeko dauden arazoengatik eta elkartegintzaren eskema batzuk zaharkituta geratu izanagatik.

Hori dela eta, beharrezkoa da gogoeta egitea elkarte desberdinen arteko

eta erakundeen eta administrazioaren arteko harremanei buruz, etorkizunera begira harreman bide eta eredu berriak eta ekinbide berriak planteatzeko.

Administrazioak ematen dituen laguntzen ildoak birplanteatu behar ditugu, eta elkartegintza sustatu, hiritarrentzat lan, giza balio eta hiritarren arteko harremanetarako eredu izan dadin, elkarteen lanak duen balioa aitortuz.

Ahultasunak

• Hiritarren partaidetza eta esku hartzeko gogo eskasa. • Belaunaldien arteko errelebu falta. • Hiritarren elkarteen beraien eta egiten duten lanaren berri ez izatea

edo gizartea oso ezagunak ez izatea. • Parte hartzeko dauden bideak ondo antolatuta ez egotea. • Elkarteen artean ondo koordinaturik ez egotea, batzuetan antolatzen

dituzten ekimenak errapikatzen baitira horren ondorioz.

24

w w w.irun.org

Indarrak

- Hirian dagoen gizarte-sare indartsu eta ugaria, lan-ibilbide serio eta garrantzitsua egin duena.

- Elkarteek toki oso garrantzitsua betetzen dute hiritarren bizitzan. - Udalarekin batera lan egitearen aldeko jarrera, elkarteen lanaren

helburu diren alor desberdinetan. - Giza, kultur eta kirol balioak, balio sozialak, tolerantzia, beharrean

daudenekiko elkartasuna, sufritzen dutenentzako laguntza, berdintasuna sustatzeko egiten duten lana.

Aukerak

• Erakundeek elkarteen sorrera eta lana bultzatzea, elkarte-

mugimenduekin batera. • Parte hartzeko eta elkartzeko eredu berriak aztertu eta bultzatzea.

Nahi genukeen egoera

Elkarte horien berri, haien lan esparru eta antolatzen dituzten ekitaldien berri hobeto zabaltzea.

Administrazioak paper aktiboagoa jokatzea elkarteak eta haien arteko lankidetza bultzatzeko.