Monacha parumcincta /

Σαλιγκάρι © Μπάμπης Πέτσικος

Hellenolacerta graeca / Ελληνική Σαύρα

© Αdrea BonettiHyla arborea / Δενδροβάτραχος

© Andrea Bonetti

Είναι ωραία τα παλιά, μεγάλα δέντραστέκονται δίπλα στο ποτάμι και κοιτάνε...Δίπλα τους παίζουν τα παιδιά και τραγουδάνετα δέντρα ακούνε και δε βγάζουνε κουβέντα...

Παύλος Παυλίδης

© Andrea Bonetti

Calopteryx splendens /

Λιβελούλα © Andrea Bonetti

Dactylorhiza saccifera /Δακτυλόριζα η σακοφόρος

© Δημοσθένης Βασιλόπουλος

Laetiporus sulphureus / Φαιδρόπορος ο θειαφένιος© Γιώργος Κωνσταντινίδης

Egretta garzetta /Λευκοτσικνιάς

© Αndrea Bonetti

Αξιοποιήστε την αφίσα ως ερέθισμα για να κινήσετε το ενδιαφέρον των μαθητών για τα δασικά οικοσυστήματα της Ελλάδας. Οι ακόλου-θες ερωτήσεις θα τους βοηθήσουν να διερευνήσουν πολλές όψεις του θέματος.

Αξιοποιήστε το παιδαγωγικό υλικό του WWF Ελλάς* για τα δάση και καλέστε στην τάξη σας το WWF για ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα στο σχολείο ή στο δάσος της γειτονιάς.

1.Παρατηρήστετηναφίσα.Ποιασυναισθήματακαιποιεςσκέψειςσάςπροκαλεί;Θυμηθείτεμιαφοράπουπεράσατεωραίασεέναδάσος.Γράψτετρειςλέξειςπουπεριγράφουντηνεμπειρίασας.

2.Πούφαντάζεστεότιμπορείναβρίσκεταιένατέτοιοδάσος; Έχετεεπισκεφθείκάποιοπαρόμοιοδάσος;Ανναι,πού;

3.«Παρόχθιαδάση»:Τιεννοούμεμεαυτότονόρο;Ποιαείδηφυ-τώνεπικρατούνεδώ;Ποιοθεωρείτεότιείναιτοκυρίαρχοείδος;

Κάντετηνέρευνάσαςκαιβρείτετακυριότεραείδηπουεπικρατούνσεαυτάταδάση.

4.Ταπαρόχθιαδάσηείναιχερσαία,υδάτιναήκαιταδύο;

5.Νααναφέρετετορόλοτουςσεσχέσημετηνποιότητατουνερού.Θεωρείτεαπαραίτητητηνύπαρξήτους;

6.Ποιεςείναιοιβασικότερεςαπειλέςγιαταπαρόχθιαδάση;

7.Βρεςτοείδοςχωρίςναπειςτιςλέξειςταμπού!

Διαβάστεπροσεκτικάτακείμεναμεταείδηπουφαίνονταιστηναφίσακαιπροσπαθήστεναπεριγράψετετην αρχικήλέξημεπαντομίμα,σκίτσοκαιήχουςμέσασε2λεπτά.Προσοχή!Δεχρησιμοποιείτετιςλέξειςπουβλέπε-τεστηνκάρτα.Στησυνέχεια,ανατρέξτεστακείμεναγιαναεντοπίσετετιςλέξειςπουυπάρχουνσεκάθεκάρτα.

9.ΦανταστείτεότιπετάτεμεαλεξίπτωτοπάνωαπόκάποιοπαρόχθιοδάσοςτηςΕλλάδας. Τιβλέπετε;Τιμυρίζετε;Τιακούτε; Προσγειώνεστε σχεδόν δίπλα στο ποτάμι και είστε μόνος σας. Ποια φυτά και ζώα ζουν εδώ; Ποια μέσα θαχρησιμοποιούσατεγιαναπροσανατολιστείτε;

10.Οιρεπόρτερτηςφύσης

ΖητήστεαπότουςμαθητέςσαςνασυγκεντρώσουνπληροφορίεςγιαταπαρόχθιαδάσητηςΕλλάδαςκαιτηναξίακαιτιςωφέλειέςτουςγιατονάνθρωπο.Ζητήστετους,αφούσυγκεντρώσουναρκετάδημοσιεύματαγιατοθέμα,ναγράψουντοδικότουςάρθρογιαταπαρόχθιαδάση,παρουσιάζοντάςτοστηντάξηήσεμιασχολικήεκδήλωση.

© Andrea Bonetti

ΛευκοτσικνιάςEgretta garzettaΟ λευκοτσικνιάς είναι ένας μεσαίου μεγέθους ερωδιός.Το όμορφο αυτό πουλί έχειάσπρο χρώμα, μαύρο ράμ-φος και μαύρα πόδια με κι-τρινωπά δάκτυλα, ενώ κατάτην αναπαραγωγική περίο-δο αναπτύσσει γαμήλιο φτέ-ρωμα από δύο επιμήκη φτε-ρά στο σβέρκο. Οι λευκοτσι-κνιάδες φωλιάζουν σε αποι-κίες σε υγρότοπους (λίμνες,λιμνοθάλασσες, έλη κλπ) καιπροτιμούναβαθήνερά,όπουτρέφονται με ψάρια, αμφί-βια,έντομακαιμαλακόστρα-κα.Ανκαιγενικάείναιμετα-ναστευτικό είδος – έρχεταιστην Ελλάδα για αναπαρα-γωγήγύρωσταμέσαΜαρτίουκαιπαραμένειμέχριταμέσαΣεπτεμβρίου–,μπορείνατονπαρατηρήσουμεκαιτοχειμώ-ναστηνότιακυρίωςΕλλάδα.Γεννάμίαμόνοφοράτοχρό-νο3με4αβγά.

© Γιώργος Κωνσταντινίδης

Φαιδρόποροςο θειαφένιοςLaetiporus sulphureus Το μανιτάρι της φωτογραφί-ας (φαιδρόπορος ο θειαφέ-νειος) ονομάζεται και «κοτό-πουλοτουδάσους»ήκαι«κα-λομάνταρο».ΕμφανίζεταιαπότονΑπρίλιομέχριτοΝοέμβριοπάνωσε ζωντανούς ή και νε-κρούς κορμούς πλατύφυλλωνδέντρων,όπωςλεύκες,ιτιέςκαιάλλα παρόχθια είδη. Καρπο-φορείσεύψοςακόμακαιμερι-κώνμέτρωναπότοέδαφοςκαιπροκαλείστουςκορμούςσήψημεκαστανόχρώμα.Τοχρώματουείναικίτρινο,σαντοθειά-φι,καιτοσχήματουημικυκλι-κό.Ανκαιθεωρείταιφαγώσι-μοκαινόστιμομανιτάρι,μπο-ρείναπροκαλέσειδηλητηρία-ση,ανδενμαγειρευτείσωστά. *Για περισσότερες ιδέες επισκεφθείτε την ιστοσελίδα www.wwf.gr > περιβαλλοντική εκπαίδευση > υλικό

Στο πλαίσιο του προγράμματος «Το Μέλλον των Δασών», το οποίο εκπονείται από το WWF Ελλάς, ετοιμάστηκαν 10 αφίσες με σκοπό την κατανόηση των εννοιών «δασικό οικοσύστημα» και «βιο-ποικιλότητα» και της σχέσης τους με τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Στόχος του ευρύτερου προ-γράμματος είναι να αντιμετωπίσει τις ουσιαστικές αιτίες της υποβάθμισης των δασών, να επεξερ-γαστεί ολοκληρωμένες προτάσεις για την αποτελεσματική προστασία τους και να συμβάλει -στο μέτρο του δυνατού- στην αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος μετά τις πυρκαγιές. Το πρόγραμμα συγχρηματοδοτείται από τα Κοινωφελή Ιδρύματα Ι. Σ. Λάτση, Α. Γ. Λεβέντη και Μποδοσάκη, καθώς και με την υποστήριξη ιδιωτών.

WWF Ελλάς

Φιλελλήνων2610558Αθήνα

Τηλ.:2103314893Fax:2103247578

Τα παρόχθια δάση στην ΕλλάδαΩςπαρόχθιαδάσηεννοούμετιςσυστάδεςδέντρωνκαιθάμνωνπουσυναντάμεκοντάσεποτάμιακαιλί-μνες.Αποτελούνταιαπόυγρόφιλαείδηφυτώνμειδι-αίτερες αντοχές,ώστε να αντιστέκονται τόσο στηνορμήτωννερώνκαιτωνφερτώνυλικώντουποτα-μού, όσο και στην εποχιακή εναλλαγή πλημμυρώνκαιξηρασίας.Είναιπολύπλοκεςκαιευαίσθητεςπε-ριοχέςπουσυνδέουντουδάτινομετοχερσαίοπερι-βάλλον.

Παρόχθιαδάσησυναντάμεκατάτόπουςσεόλητηνεπικράτειατηςχώρας.Είναισχετικάμικρέςσεέκτα-σησυστάδες,αλλάεξαιρετικάπλούσιεςσεβιοποικι-λότητα.Ταβασικάδέντραπουτιςαποτελούνείναιπλατάνια, ιτιές,λεύκες,φράξοι,φτελιές,πικροδάφ-νεςκαιαρμυρίκια.Πάραπολλάείναικαιταείδηπα-νίδαςπουσυναντάμεσεαυτά:πουλιά(ταμισάπε-ρίπουαπόταπουλιάπουυπάρχουνστηνΕλλάδα),θηλαστικά (βίδρες, νυχτερίδες, μυγαλές, ποντίκια),αμφίβια και ερπετά (βάτραχοι, φρύνοι, νεροχελώ-νεςκαινερόφιδα,αλλάκαισαύρες),ψάρια(σταγλυ-

κάνεράτηςΕλλάδαςέχουνβρεθεί154είδη),έντομα(λιβελούλες, πεταλούδες κ.ά.) και άλλα ασπόνδυλα(είδηκαβουριών,αράχνεςκλπ).

Τα παρόχθια δάση στερεώνουν τις όχθες, επηρεά-ζουντηνποιότητατωννερών,τροφοδοτώνταςμεορ-γανικήύληταποτάμιαοικοσυστήματα,συγκρατούνταθρεπτικάστοιχεία,αποτελούνκαταφύγιοκαιτόποαναπαραγωγής ψαριών και άλλων ειδών πανίδας,δημιουργούν μικροφράγματα που ελαττώνουν τηροήτουνερού,μειώνουντουςανέμουςκαιτηνηχο-ρύπανση,ενώμεσωστήδιαχείρισημπορείνααποτε-λέσουνέναπολύπλευραπαραγωγικόοικοσύστημα.

Παρ’όλααυτά,οιανθρωπογενείςπιέσειςπουδέχο-νταιείναιτεράστιεςκαιοφείλονταικυρίωςστηνπα-ράνομη υλοτόμηση, στην αυθαίρετη διάνοιξη δρό-μων,στιςαμμοληψίες,στηρύπανσηκαιστιςγενικό-τερεςμορφολογικέςκαιυδρολογικέςαλλαγέςπουοάνθρωποςμετιςδραστηριότητέςτουέχειπροκαλέ-σει.

© A

ndre

a B

onet

ti

© Δημοσθένης Βασιλόπουλος

Δακτυλόριζαη σακοφόροςDactylorhiza saccifera ΜίακοινήορχιδέατηςΕλλά-δας.Φυτρώνει κοντά σε ρέ-ματακαιστιςάκρεςτωνδα-σών,μέχρικαισευψόμετρο2.200 μέτρων. Τη συναντά-μεσυχνάσεόλητηνηπειρω-τική Ελλάδα, αλλά και στηνΕύβοια,τηΘάσοκαιτηνΚε-φαλονιά. Το όνομά της τοπήρεαπότοχαρακτηριστικό«πλήκτρο» του άνθους πουμοιάζειμεσάκο.ΑνθίζειαπόταμέσαΜαΐουμέχρικαι τοτέλος Αυγούστου, ανάλογαμετουψόμετρο.

© Μπάμπης Πέτσικος

ΣαλιγκάριMonacha parumcinctaΤο σαλιγκάρι της φωτογρα-φίας είναι ένα τυπικό χερ-σαίο γαστερόποδο μαλάκιομεσπειροειδέςκέλυφοςκαι2ζεύγηκεραιών.Τοκοντόζεύ-γος των κεραιών χρησιμο-ποιείταιγιατηναφήκαιτηνόσφρηση,ενώτομακρύφέ-ρει στην άκρη του τα μάτιατου σαλιγκαριού. Τρέφεταιμεφυτάκαιείναιπολύαργόστις κινήσεις του. Επειδήδενείναιπροσαρμοσμένοσευψηλές θερμοκρασίες, ιδα-νικέςσυνθήκεςγιατηδιαβί-ωσήτουείναιαυτέςπουφέ-ρουν υψηλά ποσοστά υγρα-σίας, με αποτέλεσμα ναπα-ρατηρείται κυρίως τις βρο-χερές ημέρες. Όπως όλα τασαλιγκάρια, όταν οι συνθή-κες δεν είναι ευνοϊκές, κλεί-νεταιστοκαβούκιτου,σφρα-γίζοντας την είσοδο με μιαμεμβράνη, προκειμένου ναδιατηρήσει ιδανικά επίπεδαυγρασίας. Στο πέρασμά τουαφήνει μια χαρακτηριστικήβλέννα.

© Andrea Bonetti

ΛιβελούλαCalopteryx splendensΤο έντομο αυτό είναι ένααπό τα πιο κοινά είδη τηςτάξης των Οδοντόγναθων,πουείναικοινώςγνωστάωςλιβελούλες ή ελικοπτερά-κια. Η «παρόχθια πεταλού-δα», όπως αλλιώς συνηθί-ζεται να λέγεται, βρίσκεταιπάντα σε κοντινή απόστα-σηαπότρεχούμενονερό, τοοποίο,σύμφωναμετιςπροτι-μήσειςτης,δενπρέπειναεί-ναιπολύκρύοήεξολοκλήρουσκιασμένο.Εξαπλώνεταιστομεγαλύτερο μέρος της Ευ-ρώπηςκαισεόλητηνΕλλά-δα,μέχρικαιστηνοτιοδυτι-κήΚίνα.Όπωςόλοιοιαντι-πρόσωποι της οικογένειας,έχει χαρακτηριστικό μεταλ-λικόχρώμαστοσώμακαιταφτερά του. Αρπάζει τη λείατου από τη βλάστηση κι όχικατάτηδιάρκειατηςπτήσης.Οιλιβελούλεςξεκουράζονταιμεκλειστάταφτεράτουςκαιανασηκωμένοτοπίσωμέροςτηςκοιλιάς.Τααρσενικά,γιαναπροσελκύσουνταθηλυκά,χορεύουνασταμάτητατριγύ-ρω τους, ενώ τις απογευμα-τινές ώρες όλα μαζί συγκε-ντρώνονται σε παρόχθια λι-μνάζοντα νερά.Πολύ χαρα-κτηριστικός είναι και ο τρό-πος αναπαραγωγής τους,γνωστόςως«περιστρεφόμε-νοζευγάρωμα».

© Andrea Bonetti

ΔενδροβάτραχοςHyla arboreaΟ δενδροβάτραχος εξαπλώ-νεται σε όλη σχεδόν τηνΕυ-ρώπη, με εξαίρεση τα νοτιο-ανατολικά τμήματα της Ιβη-ρικήςχερσονήσουκαιτηςνό-τιαςΓαλλίας.ΣτηΕλλάδατονσυναντάμε σε όλη την ηπει-ρωτικήχώρα,καθώςκαιστα

μεγαλύτερα (και πιο υγρά)νησιά. Πολύ χαρακτηριστικόγνώρισμα του είδους είναι οιβεντούζεςστιςάκρεςτωνδα-κτύλων των μπροστινών καιπίσωποδιώντου.Κατάτηδι-άρκειατηςημέραςεντοπίζε-ται στο μίσχο ή στα φύλλαδέντρων και θάμνων. Δρα-στηριοποιείται από το από-γευμακαιμετάπουκατεβαί-νειστοέδαφοςπροςεύρεσητροφής και ενυδάτωσης τουσώματός του. ΑναπαράγεταιμεταξύΜαρτίουκαιΑπριλίουκαιηδιαδικασίαμεταμόρφω-σης έχει ολοκληρωθεί μέχριτονΑύγουστο(αβγά-γυρίνοι-νεαράάτομα-ενήλικαάτομα).Ο δενδροβάτραχος είναι δει-νός θηρευτής εντόμων καιικανός να αιχμαλωτίσει ακό-μηκαιπολύγρήγοραέντομα.Σε κάποια μέρη, όπως στηΛέσβο, ονομάζεται και «βα-ρόμετρο»καθώςκοάζειπολύέντονα,προκειμένουναειδο-ποιήσει για την αλλαγή τηςατμοσφαιρικής πίεσης καιτηνπιθανότηταβροχής.

© Andrea Bonetti

Ελληνική ΣαύραHellenolacerta graeca Η σαύρα της φωτογραφίαςείναιενδημικήτηςΠελοπον-νήσου.Διατηρείαπομονωμέ-νουςκαιδιάσπαρτουςπληθυ-σμούς, κυρίως σε υψόμετραάνωτων400μ.Αποφεύγειτηναπευθείας έκθεση στον ήλιοκαι τις υψηλές θερμοκρασί-εςκαιπροτιμάβραχώδειςτο-ποθεσίεςμεσχισμέςκαιγενι-κά τοποθεσίες με υψηλό πο-σοστό υγρασίας, συχνά κο-ντά σε ρυάκια, λιμνάζοντανερά, αλλά και στην πυκνήπαρόχθια βλάστηση, όπουεξασφαλίζει επαρκή σκίαση.Έχει χαρακτηριστική λεπτό-λιγνηεμφάνισημεπολύμα-κριάουράπουτηβοηθάστοσκαρφάλωμα, καθώς μπο-ρεί εύκολα να ξεπεράσει τα2,5μ.απότηνεπιφάνειατουεδάφους. ΔραστηριοποιείταιαπότονΑπρίλιομέχριτιςαρ-χέςτουΝοεμβρίου,αλλάσπά-νιαθατηδούμεπολύνωρίςτοπρωίόπωςσυμβαίνειμεάλλεςσαύρες.Γεννάκατάμέσοόρο3-4αβγά,μίαφοράτοχρόνο.Τρέφεταικυρίωςμεαρθρόπο-δα, προτιμώντας περισσότε-ροτιςαράχνεςκαιταιπτάμε-ναέντομα.

* Στο χάρτη απεικονίζονται τα κυριότερα ποτάμια και λίμνες της Ελλάδας όπου συνήθως συναντάμε παρόχθια βλάστηση