· de la independencia y del centenario de la revolución mexicana lxi legislatura. primera...

277

Upload: ledung

Post on 04-Sep-2018

243 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • AmAtlAnAhuAtili tlAhtoli tlen mexicAmeh nechicolistli

    sentlAnAhuAtiloyAn

  • Mesa DirectivaLXI Legislatura del Senado

    PresidenteSenador Carlos Navarrete Ruiz

    Comisin Especial Encargada de los Festejos del Bicentenario de la Independencia y del Centenario de la Revolucin Mexicana

    Presidente Senador Melquiades Morales Flores

    Senadores integrantesAdriana Gonzlez Carrillo

    Mara Serrano SerranoAugusto Csar Leal Angulo

    Manlio Fabio Beltrones RiveraAlfonso Elas Serrano

    Mara Rojo e InchausteguiRubn Fernando Velzquez Lpez

    Francisco Agundis AriasDante Delgado RannauroAlejandro Gonzlez Yez

    Secretaria tcnicaPatricia Galeana

  • AmAtlAnAhuAtili tlAhtoli tlen mexicAmeh nechicolistli

    sentlAnAhuAtiloyAn constitucin PolticA

    de los estAdos unidos mexicAnos

    PresentacinMiguel len-Portilla

    Traduccin al Nhuatlnatalio Hernndez Hernndez

    zsiMo Hernndez raMrez

  • senado de la rePblica

    Comisin Especial Encargada de los Festejos del Bicentenario

    de la Independencia y del Centenario de la Revolucin Mexicana

    LXI Legislatura.

    Primera reimpresin, 2010

    Traduccin: Natalio Hernndez Hernndez, Zsimo Hernndez RamrezDiseo de portada: Diana Chagoya Gonzlez

    Formacin: Atril, excelencia editorial

    Coordinacin editorial: Bibiana Gmez Muoz

    D. R. 2010, Senado de la Repblica

    Distribucin gratuita. Prohibida su venta

    ISBN: 978-607-16-0172-8

    Impreso en Mxico Printed in Mexico

  • 7

    TLEN MOTOCAYOHTIA

    15

    1113

    63

    65

    65

    68

    73

    Palabras preliminares, Senador Melquiades Morales Flores Presentacin, Miguel Len-Portilla

    AmAtlAnAhuAtili tlAhtoli tlen mexicAmeh nechico-

    listli sentlAnAhuAtiloyAn

    Achtohui tocAyotl

    Pamitl tlen I: Tlamanahuilistli tlen nochi tlacamehTlanahuatihcayomeh 1-29

    Pamitl tlen II: Tlen Mexihco TlacamehTlanahuatihcayomeh 30-32

    Pamitl tlen III: Tlen quiahuac ehuanihTlanahuatihcayotl 33

    Pamitl tlen IV: Tlen Mexihco AltepechanehqueTlanahuatihcayomeh 34-38

    ome tocAyotl

    Pamitl tlen I: Tlen Anahuac Sentlanahuatili ihuan tlen quenihqui TequihuecayotlTlanahuatihcayomeh 39-41

    Pamitl tlen II: Tlen ahachi ipan tlatzquitoc Sentlanahuati-loyan ihuan nochi Anahuac TlaltipactliTlanahuatihcayomeh 42-48

  • AMATLANAHUATILI TLAHTOLI

    8

    eyi tocAyotl

    Pamitl tlen I: Tlen Tlaxexeloli ChicahualistliTlanahuatihcayotl 49

    Pamitl tlen II: Tlen Chicahualistli TlahtolchihualiTlanahuatihcayotl 50Tlaxexeloli tlen I: Tlen quenihqui motequihuetlalis ihuan mochantlalis Sentica TlahtocanTlanahuatihcayomeh 51-70Tlaxexeloli tlen II: Tlen tlanescayotili ihuan tlatecpantli tlanahuatilmehTlanahuatihcayomeh 71-72Tlaxexeloli tlen III: Tlen Itechpohui SentlanahuatiloyanTlanahuatihcayomeh 73-77Tlaxexeloli tlen IV: Tlen SennechicolistliTlanahuatihcayotl 78Tlaxexeloli tlen V: Tlen Fiscalizacin Superior tlen Sent-lanahuatiloyanTlanahuatihcayotl 79

    Pamitl tlen III: Tlen Hueyi TequichihuaniTlanahuatihcayomeh 80-93

    Pamitl tlen IV: Tlen Poder JudicialTlanahuatihcayomeh 94-107

    tocAyotl tlen nAhui

    Tlen iixcotiah tlen altepeco tequitinih ihuan Tecpan Tlana-huatiloyan itlapialisTlanahuatihcayomeh 108-114

    tocAyotl tlen mAcuili

    Tlen Tlaltlanahuatilmeh Sentlanahuatiloyan ihuan Iyolo Hueyi AltepetlTlanahuatihcayomeh 115-122

    chicuAse tocAyotl

    Tlen tequitl ihuan intechpohui altepetlacamehTlanahuatihcayotl 123

    75

    75

    75

    85

    88

    102

    103

    106

    112

    136

    143

    168

  • 9

    TLEN MOTOCAYOHTIA

    chicome tocAyotl

    Tlen Nochimeh tlachialismehTlanahuatihcayomeh 124-134

    chicueyi tocAyotl

    Tlen tlapatlali AmatlanahuatiliTlanahuatihcayotl 135

    chicnAhui tocAyotl

    Tlen axhuel Moixpanos AmatlanahuatiliTlanahuatihcayotl 136

    tlAnAhuAhticAyotl tlen sAn onpAnohTlen se Tlanahuatihcayotl; Tlen ome Tlanahuatihcayotl; Tlen eyi Tlanahuatihcayotl; Tlen nahui Tlanahuatihcayotl; Tlen macuili Tlanahuatihcayotl; Tlen chicuase Tlanahuati-hcayotl; Tlen chicome Tlanahuatihcayotl; Tlen chicueyi Tlanahuatihcayotl; Tlen chicnahui Tlanahuatihcayot; Tlen mahtlactli Tlanahuatihcayotl; Tlen mahtlactli ihuan se Tlana-huatihcayotl; Tlen mahtlactli ihuan ome Tlanahuatihcayotl; Tlen mahtlactli ihuan eyi Tlanahuatihcayotl; Tlen mahtlactli ihuan nahui Tlanahuatihcayotl; Tlen mahtlactli ihuan macuili Tlanahuatihcayotl; Tlen mahtlactli ihuan chicuase Tlanahuati-hcayotl; Tlen matlactli ihuan chicome Tlanahuatihcayotl; Tlen mahtlactli ihuan chicueyi Tlanahuatihcayotl; Tlen Mahtlactli ihuan chicnahui Tlanahuatihcayotl;

    Sanpanoh TlanahuahticayomehTlen Tlanacualtlalilmeh Tlahtolmatilismeh

    Tlahtolpiali (vocabulario)

    181

    187

    187

    188

    195

    267

  • 11

    PALABRAS PRELIMINARES

    El Senado de la Repblica, comprometido con el reconocimien-to de los pueblos indgenas de la nacin mexicana, presenta la Constitucin Poltica de los Estados Unidos Mexicanos traduci-da al nhuatl, con el propsito de hacer llegar a las comunida-des indgenas hablantes de esta lengua el texto constitucional que da forma a la convivencia de todos los mexicanos.

    Desde la creacin de la Comisin Especial Encargada de los Festejos del Bicentenario de la Independencia y del Centena-rio de la Revolucin Mexicana, el Senado se propuso como una actividad sustantiva para la conmemoracin de nuestras gestas histricas contribuir al fortalecimiento de la cultura cvica y ju-rdica con la publicacin de diversas obras. La traduccin de la Constitucin de 1917 al nhuatl se inscribe en este propsi-to de fomentar y consolidar una cultura cvica democrtica e igualitaria, que al mismo tiempo coadyuve a la preservacin de las lenguas indgenas como factor determinante de la identidad de nuestros pueblos y comunidades indgenas.

    La publicacin de nuestra Carta Magna en nhuatl se en-riquece con la introduccin del doctor Miguel Len Portilla, mximo historiador de las culturas de los antiguos mexicanos y miembro del Consejo Consultivo de la comisin senatorial.

    El texto constitucional que aqu se presenta fue posible gracias a la ardua labor de traduccin del Mtro. Natalio Hernndez Her-nndez, poeta y escritor del nhuatl y profundo conocedor de la riqueza y diversidad de las lenguas indgenas. Asimismo, se cont con la valiosa participacin del maestro Zsimo Hernndez Ra-mrez, catedrtico y defensor de los derechos de los pueblos ind-genas, quien tradujo las ltimas reformas a la Carta Magna.

    Con obras como sta, el Senado de la Repblica refrenda su compromiso con nuestros pueblos indgenas y el fortaleci-

  • AMATLANAHUATILI TLAHTOLI

    12

    miento de su identidad, en el marco de los festejos de conme-moracin de los hitos fundacionales que nos han constituido en la nacin pluritnica y pluricultural que somos hoy en da.

    senador Melquiades Morales Flores Presidente de la Comisin Especial

    Encargada de los Festejos del Bicentenario de la Independencia

    y del Centenario de la Revolucin Mexicana del Senado de la Repblica

  • 13

    PRESENTACIN

    Reconoce la Constitucin Poltica de los Estados Unidos Mexi-canos, en su artculo segundo, no slo el carcter pluricultural de Mxico, sino tambin que sus ms hondas races se fincan en la presencia y en el legado de sus pueblos originarios. Y precisamente, para que stos puedan gozar de los derechos que la Constitucin les reconoce, es necesario que tengan ple-no acceso a ella.

    Ms fcil ser para mujeres y hombres, descendientes de los pueblos originarios, acercarse a la Constitucin si se les presenta en sus lenguas vernculas. A la luz de esto, podr valorarse me-jor la importancia que tiene el acuerdo tomado por la Comisin Especial del Senado de la Repblica Encargada de los Festejos del Bicentenario de la Independencia y del Centenario de la Revolucin Mexicana, en el sentido de promover y apoyar un conjunto de traducciones de nuestra Carta Magna.

    Aparece ahora en versin de la lengua que hablaron Neza-hualcyotl y Cuauhtmoc y perdura hoy entre cerca de dos mi-llones de personas. Fue el nhuatl, y sigue siendo, el idioma indgena con mayor nmero de hablantes y con vigencia en muchos lugares del territorio mexicano.

    La presente traduccin se debe al maestro Natalio Hernn-dez Xocoyotzin, oriundo de Naranjo Dulce, en el municipio de Ixhuatn de Madero, en Veracruz. Posee l como lengua ma-terna al nhuatl. Conocedor profundo de ella, es galardonado poeta y defensor de los idiomas indgenas de Mxico. A l se debi en gran parte la organizacin de la Asociacin de Pro-fesionales Indgenas y la creacin de la Casa de Escritores en Lenguas Indgenas. Aunque es cierto que traducir un texto de tan rico contenido jurdico como el de nuestra Constitucin no es tarea fcil, el maestro Hernndez la ha preparado con acierto.

  • AMATLANAHUATILI TLAHTOLI

    14

    Siendo verdad que en esta traduccin se refleja la variante del n-huatl hablado en la regin veracruzana de que Natalio Hernndez es oriundo, debe notarse que ha procurado que sea ella asequible a quienes se expresan en otras variantes de este idioma.

    Se debe a la secretaria de la mencionada comisin del Sena-do, la doctora Patricia Galeana, distinguida historiadora y maes-tra universitaria, haber promovido el programa de ediciones de la Constitucin en lenguas indgenas. Conlleva este proyecto un reconocimiento a los pueblos originarios y ser a la vez, de gran provecho para ellos. Con l se facilita su ms amplia participa-cin en la vida de Mxico, al que enriquecen con su cultura y sus lenguas milenarias.

    Slo me queda felicitar a quienes estn haciendo posible este proyecto y desear al mismo tiempo que cristalice en un conjunto de traducciones del texto constitucional. Es sta una atinada forma de conmemorar los orgenes de la Independen-cia nacional y de la Revolucin Mexicana. Ojal que esta pu-blicacin contribuya tambin a valorar el tesoro que son los idiomas nativos, portadores de la antigua y la nueva palabra, flores y cantos de gran belleza y sabidura.

    Miguel len-Portilla Investigador emrito de la unaM y miembro de El Colegio Nacional

    advertencia: Para facilitar la lectura, el traductor suprimi una l en el caso de las palabras cuya raz termina en ese mismo grafema, como en tlal-li, cal-li, pil-li, de suerte que escribe tlali, cali, pili; el propsito es evi-tar que el lector comn pronuncie la palabra como si incluyera una elle. Aunque esta propuesta ortogrfica altera la morfologa de tales vocablos, se ha respetado el procedimiento elegido por el traductor, que sigue en esto a otros escritores nahuas.

  • 15

    AMATLANAHUATILI TLAHTOLI TLEN MEXICAMEH NECHICOLISTLI SENTLANAHUATILOYAN

    Tlahcuiloli Tlen Axcan IpatihSan iyohtzi mocualchihqui ihuan moixnexti ipan

    Amatequichihuani Sentlanahuatiloyan 24-08-2009

    In tlacatzin tlen Achtopan Tlayecanqui ipan Ejrcito Constitu-cionalista, calpixquetl tlen Chicahualo Tlanahuatiloyan Totlal-nantzin, ipan inin tonati onech titlanilia tlahtolmatilistli:

    venustiano carranza, Achtopan Tlayecanqui tlen Ejrcito Constitucionalista, calpixquetl tlen Chicahualo Tlanahuatiloyan tlen nochi Me xihco Tlaltlanahuatiloyan, nimech matiltia:

    Yehua in Hueyi Tlahtocan tlen monechico ipan inin altepetl ipan achtopan tonatih diciembre metztli tlen 1916 xihuitl, ite-chpan amatlanotzali tlen 19 septiembre tlen seha xihuitl, itlana-huatil Achtopan Tequihuacayotl, ipan motetonia tlen quihtohua 4 tlanahuaticayotl tlen mocualchiqui ipan 14 tonatih tlen seha metztli itechpohui tlahtolmatilistli tlen 12 diciembre tlen 1914, mochihqui ipan H. Veracruz, mopihuihqui Plan de Guadalupe tlen 26 marzo 1913 xihuitl, nelcuali nihmachilia nitlatitlanis inin:

    AMATLANAHUATILI TLAHTOLI TLEN MEXICAMEH NE-CHICOLISMEH TLALTLANAHUATILMEH TLEN QUICUAL-CHIHUA TLEN MONEXTI IPAN 5 FEBRERO TLEN 1857.

    Achtohui tocAyotlPamitl tlen I: Tlamanahuilistli tlen nochi tlacameh

    Tlen se Tlanahuatihcayotl. Ipan Mexicameh Nechicolismeh Tlaltlanahuatilmeh nochi tlacameh quiasicamatiseh tlamana-huilistli tlen mani ipan inin Amatlanahuatili, nochi yehuan amo huelis molocotzos ihuan mocotonas, san queman nesis tlehueli tlamantli ihuan tlahtoli ipan Amatlanahuatili.

  • AMATLANAHUATILI TLAHTOLI

    16

    Moixcotona tlacahuentli ipan Sennechicolistli Mexihco Tlal-tlanahuatiloyan. In tlacahuentilmeh tlen hualahuih quiahuac ihuan calaqui ipan totlalnantzin quiasicamatiseh, ipampa inon, maquixtilistli ihuan tlamanahuilistli quen quiihtohuah tlana-huatilmeh.

    Noihqui moixcotona nochi tlapinahualtilistli tlen hualah ipan tlacamecayotl, tlacayotl noso sihuayotl, xihuicahuitl, axnelcuali tlacayotl, masehualyotl, cocoliscayotl, teotlaneltoquilistli, tlah-tolyeyecolistli, yolquisalistli, tlanamictilistli, noso seyoc tlamantli tlen amo quitlepanitas tlacaitalistli tlen quinequis quiixcotonas ihuan quiixpetlas tlen intechpohui ihuan tlamaquixtilistli tlen tlacameh ihuan sihuameh.

    Tlen ome Tlanahuatihcayotl. Tomexihco Tlalnantzin san se ihuan amo moxelos.

    Totlalnantzin monelchihua ihuan monelhuayotia ipan mia-quintin masehual altepemeh tlen hualahuih ipan calpolmeh tla-camecayotl chanchihqueh ipan Anahuac totlalnantzin tlen que-man opehqui yancuic chantilistli ihuan mopialia tlen yehuan tlanahuaticayotl, tlapialistli, toltecayotl ihuan tlatolcayotl, noso san achitzin tlen yehuan.

    In tlayolmatilistli tlen masehual ixtli ihuan yolohtli yehua quiihtos ahquia huelis quiselis tlanahuatilmeh tlen masehual altepemeh.

    In calpolmeh tlen masehual altepemeh, yehuan tlen mosen nechicohtoqueh, quipiah tlapialistli ihuan tlaiyocalistli, mo-chantlalihtoqueh ipan tlaltipactli ihuan quineltocah tlen ye-huan intequihua tlen hualah ipan intlaneltoquilis.

    In tlatechpohuilistli tlen masehual altepemeh tlen ica mo-sennahuatiseh huelis mochihuas ipan se tlachihuali sentlana-huatili tlen melahuac quitlepanitas sentica Anahuac tlaltipactli. In tlacaitalistli tlen calpolmeh ihuan masehual altepemeh mo-chihuas ipan Amatlanahuatilmeh ihuan tlahtoltlanahuatilmeh tlen Tlaltlanahuatiloyan, inihuantihya monequi quiitaseh, no-chi tlen moihtohua ipan tlaneltoquilistli tlen inin tlanahuatica-yotl, noihqui tlayeyecoli tlahtolmecayotl ihuan tlalchantilistli.

    A. Inin Amatlanahuatili quicualita ihuan quimanahuia tla-techpohuilistli tlen masehual altepemeh ihuan calpolmeh tlen

  • TLAMANAHUILISTLI TLEN NOCHI TLACAMEH

    17

    ica huelis mosennahuatiseh ihuan ica yehua mosenchanchi-huaseh tlen ica huelis:

    I. Quiihtose quenihqui mosenhuicaseh ihuan monahuati-seh, moyolchicahuaseh, moyecanaseh ihuan quiyeyecoseh tlai-yocalistli.

    II. Quitequihuis tlen yehuan intlanahuatil tlen ica huelis quixo-lehuaseh cualantli, moixcuiseh ipan huehueyi tlayeyecoli tlen ixnesi ipan Amatlanahuatili, motlepanitas tlanahuatil nemi-listli, tlacanemilistli ihuan cachi nelcuali, sihuayotl tlatlepanita-lis. In tlanahuatili quiyectlalis tletleno tlahtoli ihuan ohtlahtoli tlen ipatih quichihuaseh tlahtoltlasecahuanih ihuan caltequi-chihuanih.

    III. Quin tequihuatlalis, quen quihtohua huehuetlahtoli ihuan huecapa tlanahuatili, tequihuequemeh tlen quiyecanaseh tequi-huecayotl tlen masehual altepeyotl, quitlepanitaseh tlapalehui-listli tlen sihuameh senticah ipatih inihuaya tlacameh, ipan se tlahtolmecayotl tlen quitlepanitas tlahtolmachiotl tlen nochi totlalnantzin ihuan sentlanahuaticayotl tlen tlaltlanahuatiloyan.

    IV. Moahocuis ihuan moyolchicahuas inneltlahtol, intlama-tilis ihuan nochi tlehueli iyocalistli ihuan tlaixnestilistli.

    V. Moyectlalis ihuan mocualtlalis chantilistli ihuan momal-huis intlalhua quen ixnesi ipan inin Amatlanahuatili.

    VI. Moasicamatis, san monequi motlepanitas nochi tlaman-tli tlen ixnesi ipan Amatlanahuatili ihuan tlanahuatilamatl tlen itechpohui, noihqui intechpohuilistli tlen sequinoc moaxca-tihtoqueh noso tlen chantih ipan calpolmeh, huelis motequi-huis nochi tlen oncah ipan totlalnantzin campamo chanchihuah masehual altepemeh, san amo tlen sentica tlatequihuilistli tlen quiihtohua Amatlanahuatili. Tlen ica inin tlahtoli masehual cal-polmeh huelis mosen nechicoseh quen quihtohua tlanahuatili.

    VII. Quin tequihuetlalis, ipan masehual altepemeh tlana-huatiloyan, tlen ixnesiseh ipan altepetlahtocan.

    In Amatlanahuatilmeh ihuan tlanahuatilmeh tlen tlaltla-nahuatilmeh, quitlepanitaseh ihuan quitecpanaseh inin tlana-huatilmeh ipan altepemeh tlanahuatiloyan, tlen ica huelis qui-yolchicahuaseh tlapalehuilistli y tlanahuatili ixnestilistli quen moihtoa ipan huehuetlahtoli ihuan masehual tlanahuatili.

  • AMATLANAHUATILI TLAHTOLI

    18

    VIII. Mosentlalis ipan nochi tlaltlanahuatihcayotl. Tlen ica huelis momanahuis tlatechpohuilistli, ipan nochi tlahtolma-tilistli ihuan intlayeyecolpamitl campa ixnesiseh, iseltica noso sentica, monequi motlepanitas intlachihualis ihuan intlayeye-colistli quen moihtoa ipan Amatlanahuatili. In masehualmeh nochi cahuitl quipiah tlatechpohuilistli mopalehuiseh ihuaya se tlahtolcuepquetl ihuan temanahuiani tlen quiixmatih mase-hualtlhtoli ihuan masehual iyocalistli.

    In amatlanahuatilmeh ihuan tlahtoltlanahuatilmeh tlen tlaltlanahuatilmeh quinescayotiseh quenihqui mosennahuati-seh ihuan mosenchanchihuaseh tlen cachi cuali quinextis tlenon quiixnehuiah ihuan quiyeyecohuah masehual altepemeh ipan se tlaltlanahuatiloyan, ihuan noihqui tlahtoltlanahuatili tlen ica quin ixitaseh masehual altepemeh quen se calpolmeh tlapale-huicayotl.

    B. In Sentlanahuatiloyan, Tlaltlanahuatiloyan ihuan Altepe-meh Tlanahuatiloyan, ihuicpa huelis quinsenpalehuiseh mase-hualmeh ihuan quipolihuiltiseh tletleno tlaixpinahualtilistli, qui-yolitiseh caltlanahuatilmeh ihuan quiixnextiseh tlahtoltequitl tlen ica temachtli mochihuas tlatechpohuili tlen masehualmeh ihuan yolchicahuilistli tlen altepemeh ihuan calpolmeh, tlen ye-huan quisentica chihuaseh ihuan sentica tequichihuaseh.

    Ihuicpa huelis mocotonas motolinicayotl tlen quincocolisma-ca in masehual altepelemeh ihuan calpolmeh, in tequihuecameh monequiliah:

    I. Chicahuac mochihuas tequitl tlen ica moasis masehualyotl yolchicahualistli, ihuicpa huelis cachi cuali mochantlaliseh chinan-comeh ihuan mocualtlalis intlachialis altepemeh, ica tequichihual-sitli tlen eyih caltlanahuatilistli, inihuaya calpolmeh. In Altepetla-nahuatianih quiixtlaliseh nelcuali tlaxexeloli tomin tlaxtlahuili tlen calpolmeh huelis quiyecanaseh tlen ica mopalehuiseh.

    II. Monelchihuas ihuan momiaquilis tlamachtilistli, nelcuali mopalehuis ometlahtol tlamachtilistli ihuan ompamitl tlahla-miquilistli, tlacuilol tlamachtilistli, motlamis iyoyoc tlamachti-listli, tlamachtil tequitilistli, ihuan huecapah ihuan nelhueca-pah tlamachtilistli. Moyeyecos se tlachihuali tlapalehuilistli

  • TLAMANAHUILISTLI TLEN NOCHI TLACAMEH

    19

    ihuicpa masehual momachtianih tlen nochi tlamachticayotl. Moitas ihuan mochihuas tequitlamachtilistli campa ixnesis tlen cayotl tlahlamiquilistli tlen quinextis xicnelhuayotl tlen masehual altepemeh, quen moihtoa ipan tlahtol tlanahuatili ihuan noihqui matlahtocan masehual calpolmeh. Moyolchica-huas tlatlepanitalis ihuan tlamatilistli tlen miaquintin iyocalislti tlen nesticateh ipan totlalnantzin.

    III. Melahuac mochihuas maquiasicah tlapahtilistli ica mo-miaquilis tlen nochi Mexco tlachihuali tlapahtilistli, motequihuis masehual tlapahtilistli, ihuan noihqui mopalehuis tlacualistli tlen masehualmeh ica tequitlanahuatil tlacualistli, achi nemachyotl tlen conemeh.

    IV. Mocualtlalis intlachialis masehual altepemeh ihuan calix-pa inemilispa ihuicpa nelcuali tlachixtoseh ihuan tlamahuisoseh, ica tequiyotl tlen huelis quiasiseh sentica tlapalehuilistli ihuan tlatzactoc tlapalehuilistli, ihuicpa huelis mochantiseh ihuan qui-cualtlaliseh ininchan, noso momiaquilis tlapalehuilistli tlen nochi tlanequilistli.

    V. Mochihuas matlatzquican sihuameh ipan yolchicahualis-tli, ica tlapalehuilistli tequiyotl tlen tlaeliltilistli, momanahuis in-tlacayo, momactiliseh tlapalehuilistli tlen ica huelis momachtiseh ihuan tlatzquiseh ipan tlanahuaticayotl tlen ica mochanchihua masehual calpolmeh.

    VI. Mohueyilis matlatl tlahtoltlamatilistli tlen ica huelis mo-sennechicoseh calpomeh, ica inon motlapos ihuan mopatlahuas hueyohtli ihuan huehca tlanohnotzalisltli. Mocualtlalis tlahtoli tlen ica huelis quicohuaseh, quitequihuiseh ihuan quimocui-tlahuiseh tlahatoltlamatilistli, quen moihtohua ipan itechpo-hui tlahtoltlanahuatili.

    VII. Mopalehuis tequiyotl tlaeliltislitli ihuan yolchicahua-listli tlen masehual calpolmeh, ica tlachihualistli tlen ica huelis quiasiseh achi miac tomin tlaxtlahuili, motequihuis tlapalehui-listli ihuicpa sentica tlapalehuistli ihuan tlatzactoc tlapalehuilis-tli tlen ica moyolitis tequitl, motequihuis yancuic tlachihuali ihuicpa momiaquilis tlaeliltilistli, ihuan noihqui ihuicpa huelis quiasiseh tlachihuali tlen tlaeliltilistli ihuan tlanamacalistli.

  • AMATLANAHUATILI TLAHTOLI

    20

    VIII. Moyectlalis altepetlanahuatili tlen ica mopalehuiseh tlacameh tlen quistehua ipan masehual altepemeh, ipan tochan tlalnantzin noso ipan seyoc tlaltlanahuatiloyan, ica tlachihuali tlen moneltocas tlen tequitl intechpohui miltequitinih, mocual-tlalis intlacayo sihuameh, mopalehuis tequiyotl tlamachtilistli ihuan tlacualistli tlen conemeh, telpocameh ihuan ichpocameh sehcano ontequitinih; mosentlachilis mamotlepanita tlen inte-chpohui ihuan moixnestis tlaiyocalistli.

    IX. Motlacaquiliseh masehual altepemeh queman moihcui-los Sentequiyotl Yolchicahualistli ihuan tlen tlaltlanahuatiloyan, ihuan altpetlanahuatiloyan, noso mamoamatlali tlen yehuan motlatlanilia ihuan motlanequiliah.

    Ihuicpa huelis monelchihuas tlahtoli tlen monequilia ipan inin tlacuilolpamitl, in Tlahtocan tlen Hueyi Nechicolistli Tlana-huatiloyan, tlahtoltequichihuanih tlen tlaltlanahuatianeh ihuan altepetlanahuatianeh, campa yehuantin tlanahuatiah, quiixtla-liseh quenihqui motequihuis tomin tlen ica huelis quichihua-seh tlanahuatili ipan tomin tlayeyecoli tlen yehuantin quicuali-taseh, ihuan noihqui moihtos quenihqui tlapalehuiseh ihuan tlamocuitlahuiseh calpolmeh queman motequihuis in tomin tlayeyecoli.

    San amo motlahtlacahuis masehual tlatechpohuilistli tlen ni-can moihtoa, calpolmeh ihuan altepemeh tlen yehuantin, nochi ocsequintin calpolmeh tlen masehual nesih, noihqui mopiali-seh seha tlatechpohuilistli quen moihtohua ipan tlahtoltlana-huatili.

    Tlen 3 Tlanahuatihcayotl. Nochi tlacameh intechpohui quiseliseh tlamachtilistli. In Caltlanahuatiloyan Sentlanahua-tiloyan, Tlaltlanahuatiloyan, Hueyi Altepetl Tlanahuatiloyan ihuan Altepetl Tlanahuatiloyan temactilis conetlamachtilistli, ipehuayah tlamachtilistli ihuan telpocameh tlamachtilistli. In conetlamachtilistli, ipehuayah tlamachtilistli ihuan telpoca-meh tlamachtilistli, mosennechicoa ipan itlapech tlamachti-listli tlen nochipa motechnequilia.

    In tlamachtilistli tlen temactilis Caltlanahuatiloyan tlapale-huis manochi moyecchihua intlacayo tlacameh ihuan sihua-

  • TLAMANAHUILISTLI TLEN NOCHI TLACAMEH

    21

    meh ihuan quinyolmatis maquitlasohtlaca totlalnantzin ihuan mamopialicah semanahuac icniyotl, ipan sennemilistli ihuan sen-tlapalehuilistli.

    I. Quen tlasenmactilia 24 tlanahuaticayotl campa moihtoa momaquixtis teotlaneltoquilis, inin tlamachtilistli axcanah ipan motlalis teotlahtoli, ipampa inon axcanah mocalaquis teotlanel-toquilistli.

    II. Tlayeyecoli tlen quiyecanas inon tlamachtilistli ipan mo-tetonis yancuic ixtlamatilistli, quicotonas axcuali tlahlami-quilistli, san molhui tlapalehuicayotl, axcuali tlaneltoquilistli ihuan axcuali tlaixyeyecoli.

    Ihuan no ihqui:a) Mochihuas sentica tlanahuatiloyan, tlen quiihtosnequi

    tlanahuatiloyan amo san tlanahuatil pamitl ihuan san tlana-huatil tlahtoli, yehua melahuac ipan motlalis tlachixcayotl tlen ica mosen palehuiseh ipan tomincayotl, tlasentilistli ihuan al-tepeco tlaiyocalistli;

    b) Elis nochi Anahuac ipampa amo acah mocualanchihuas ihuan moiyoca quixtis quiasicamatis nochi tlen tech cuesoa, tlen quenihqui titequihuiseh topialis, quenihqui tihmanahui-seh tomaquixtilis tlahtoli, tomaquixtilis tomiyotl ihuan quenih-qui tihmanahuiseh ihuan timiaquiliseh toiyocalis, ihuan

    c) Tlapalehuis matimosenhuicacah, tlen ica huelis moyol-chicahuas momachtiani, tlen ica tlatlepanitas, ihuan tetlacaitas ihuan quitlasohtlas ichanehuah ihuan nochi altepechanehque, noihqui ipan motlalis quiyeyecos inelhuayo icniyotl ihuan no-chi tlen intechpohui tlacameh, huelis quicotonas tlapalehuilis tlen san sequin tlacameh, teotlaneltoquilis, tlanechicol tlaca-meh, tlen sihuayotl, noso san inseltlacameh.

    III. Ihuicpa melahuac mochihuas tlen moihtohua ipan ome tlahtolpamitl ihuan ipan ome tlatlapantli, Tlahtoani tlen Sentla-nahuatiloyan, quisennextis hueyi pamitl ihuan tequipamitl tla-machtilistli tlen conetlamachtilistli, ipehuayah tlamachtilistli ihuan telpochcameh tlamachtilistli ihuan Caltlamachtiloyan tlen nochi totlalnantzin. Ica inon, Tlahtoani tlen Sentlanahuatiloyan, quintlacaquilis tlen quiihtoseh tequihuaquemeh tlen Tlaltla-

  • AMATLANAHUATILI TLAHTOLI

    22

    nahuatiloyan ihuan Hueyi Altepetl Tlanahuatiloyan, ihuan no ihqui tlen quihtoseh altepechanequeh tlen tlapalehuitohqueh ipan tlamachtilistli, quen quiihtos tlahtoltlanahuatili.

    IV. Nochi tlamachtilistli tlen temactilis Caltlanahuatiloyan amo tlainamaloh.

    V. Ipihuiyah tlen temactilis ipan conetlamachtilistli, ipehua-yah tlamachtilistli ihuan telpocameh tlamachtilistli, quen moih-tohua ipan achtoh tlahtolpamitl tlacuiloli, in Caltlanahua-tiloyan quiolinis ihuan quipalehuis nochi sequinoc tlamantli ihuan tlachihuali tlamachtilistli ipan motlalis ipehuayah tla-machtilistli ihuan huehcapan tlamachtilistli tlen monequi ica moyolchicahuas totlalnantzin, quipalehuis yancuic tlatetemoa-ni tlamatilistli ihuan tequichihuali tlamatilistli, ihuan quiyol-chicahuas ihuan quiixnextis toiyocalis.

    VI. In tlapianih huelis temactiliseh nochi tlamantli tlamachti-listli. Quen moihtos ipan tlahtoltlanahuatili, in Caltlanahuatiloyan tlatemactilis ihuan quitilanas ipatiloyan amatl tlen tlamachtilsitli mochihuas ipan tlamachtiloyan tlen tlapianih. Tlen itechpohui conetlamachtilistli, ipehuayah tlamachtilistli, conetelpoch tlama-chtilistli ihuan caltlamachtiloyan, tlen tlapianih monequiliseh:

    a) Tlatemactiliseh in tlamachticayotl quen quiihtohua ohtli ihuan tlayeyecoli ixnesi ipan ome tlacuilolpamitl ihuan ome tlatla-pantli tlahtoli, ihuan noihqui motlepanitas pamitl ihuan tlamachtil-pamitl tlen moihtohua ipan eyi tlatlapantli tlahtoli, ihuan

    b) Achtohui quiselis, ipan se ihuan se tlamantli, amatlacuiloli tlen tequihua, quen ixnesi ipan tlahtol tlanahuatili.

    VII. In calmecameh ihuan sequinoc caltlanahuatiloyan huecapan tlamachtilistli tlen tlanahuatili quinmactilis inselne-milis, quipiaseh tlatechpohuilistli ihuan tlanahuatili mosenna-huatiseh, quiyecanaseh tlamachticayotl, tlatehtemolistli ihuan quiixnestiseh iyocalistli quen moihtohua ipan inin tlanahuati-cayotl, motlepanitas tlamachticayotl, tlatetemolistli ihuan mo-tlepanitas tlayeyecoli; yehuan quiixtlaiseh tlaixyeyecoli ihuan amatequitl; quiixtlaliseh quenihqui quinseliseh tlen yancuinih, mocualtlaliseh ihuan senyetoseh tlamachtianeh; ihuan ye-huan quimocuitlahuiseh in tlapialis. Tlahtoltequiticayotl, tlen tlamachtianeh ihuan noihqui tlen san tequitinih, mochihuas

  • TLAMANAHUILISTLI TLEN NOCHI TLACAMEH

    23

    quen moihtohua ipan pamitl A tlen Tlanahuaticayotl 123 tlen inin Amatlanahuatili, quen ihcuilohtoc ipan Tlanahuaticayotl tlen Tequitinih quen se itlanequilis nelcuali tequitl, mosentlalis ihuan tlasennemilistli, tlamachticayotl tlatlepanitalis ihuan tla-tetemolistli, ihuan noihqui intlachialis caltlanahuatilmeh tlen moihtohua ipan inin tlatlapantli tlahtoli, ihuan

    VIII. In Hueyi Nechicolistli Tlanahuatiloyan, tlen ica qui-sentlalis ihuan quiyecanas tlamachtilistli ipan nochi Totlal-nantzin, quiquixtis tlanahuaticayotl tlen monequis, campa monextis itlatequihuilis tlamachticayotl tlen Sentlanahuatilo-yan, Tlaltlanahuatilmeh ihuan altpetlanahuatilmeh, quiixtlalis tomin tlen inin tlapalehuilistli altepenchantli ihuan quinextis tlatzacuilticayotl tlen tequichihuanih amo quichihuaseh noso amo tlanequiliseh mamochihua itechpohui tlanahuatili, ihuan noihqui tlen sequinoc amo tlatlepanitaseh.

    Tlen 4 Tlanahuatihcayotl. In tlacatl ihuan sihuatl seha in-patih ipan tlahtol tlanahuatili. Inin amatlahtol tlanahuatili tla-palehuis mamocualtlali ihuan mamoyolchicahua chantli.

    Nochi tlacameh ihuan sihuameh intechpohui quimatiseh ihuan huelis quiihtoseh quesquih conemeh quinequi quinpia-seh ihuan tla ehechca noso huehcahuas tlacatiseh.

    Nochi tlacameh ihuan sihuameh intechpohui quinmanahui-seh ica cocolistli. In tlahtol tlanahuatili quiixtlalis tlahtolpamitl ihuicpa moselis tequitlapahticayotl ihuan quiihtos quenihqui mopalehuiseh Sentlanahuatiloyan ihuan nochi Tlaltlanahua-tilmeh ipan nochi tlapatihcayotl, quen moihtohua ipan XVI tlatlapantli tlahtoli tlen 73 tlanahuaticayotl tlen inin Amatla-nahuatili.

    Nochi tlacameh ihuan sihuameh intechpohui quinialiseh cuali tlaltipactli ihuicpa huelis moyolchicahuaseh ihuan nel-cuali chanchihuaseh.

    Nochi chantli itechpohui quipias nelcuali ihuan cuacualtzin cali. In tlahtol tlanahuatili quiixtlalis tlatequihuili ihuan tlapa-lehuili tlen ica huelis mochihuas inin tlanequilistli.

    In oquichpilmeh ihuan sihuapilmeh intechpohui quipia-quipia tlacualistli, cuali tlacayonemilistli, tlamachtilistli ihuan cuali tlahtlalcahualistli tlen ica cuali moscaltiseh.

  • AMATLANAHUATILI TLAHTOLI

    24

    In tatahuan ihuan conetlapalehuianih quipiah tlanahuatili quitlachiliseh melahuac mochihuas inin tlatechpohuilistli. In Caltlanahuatiloyan tlapalehuis tlen ica monequis ihuicpa ma-motlacaitacah conemeh ihuan maquiasicamaticah tlen intech-pohui.

    In Caltlanahuatiloyan amo quin ohui macas tlapianih ihuic-pa huelis tlapalehuiseh mamochihua tlatechpohuilsitli tlen co-nemeh.

    Nochimeh tlacameh qui piah in tlatechpohuili ica qui pias tlaiyocalistli uan yolpactos ica nochi tlen te tlanehtia se Altepetl ipan ni tlamantli, nohqua ueli qui chihuas nochi tlen amatla-yacantli tlaiyocalistli. Nopa Altepetl qui ixnextis ipan tlemas ohtli uelis ma qui ixmaticah uan ma mo xoyahua in tlaiyocalistli, mo nequi qui tlepanitaseh nochi tlen ihiyoca qui tlamatilistli tlen no ixnextia tlemach ipan uan qui yoltiah quin tlepanitaseh in ne-milis. Amatlanahuatili qui ihtos quenihcatsah elis ohtli tlen ica nelia nochi ueliseh qui chihuaseh ipan in tlaiyocalistli.

    Tlen 5 Tlanahuatihcayotl. Amo acah huelis quicotanaseh ma ipan motlali tequitl, tepostequitl, tlanamacalistli noso tequitl tlen yehua quicualmatis, san monequi tlen xitlahuac tequitl. In tlachihuali tlen inin tlamaquixtilistli san huelis mocotonas que-man quiihtos chicahualo Tlatzacuilticayotl, queman tlaixpanos tlen seyoc itechpohui, noso queman ihquinoh quiihtos tlana-huatiani, mohcuilohtos quen quiihtos tlahtol tlanahuatili, que-man tlaixpanos ipan itechpohui altepechantli. Amo acah huelis quicuiliseh tlen motlanilis ica itequih, san queman itlanahuatil chicahualo Tlatzacuilticayotl.

    In tlahtol tlanahuatili quiixtlalis ipan se ihuan se Tlaltlana-huatiloyan, catlia ihqui tequiyotl monequi quinextis tequima-chiotl tlen ica huelis tequipanos, catlia ihqui monequi mochi-huas ihuicpa huelis quimacaseh tequitl ihuan tequihuameh tlen temacaseh amatl.

    Ayac huelis quinahuatiseh matequith ihuan amo cuali quit-laxtlhuiseh tla yehua amo quinequi, san queman tequitl quix-cahuiliseh tequihuameh tlatzacuiltianih ipampa itlatlacolyo, yehua tlahtoli moixcuis ipan I ihuan II tlahtol tlatlapantli tlen 123 Tlanahuatihcayotl.

  • TLAMANAHUILISTLI TLEN NOCHI TLACAMEH

    25

    Tlen itechpohui altepetequiyotl, san huelis monahuatis, quen moihtohua iixcotiah tlahtol tlanahuatilmeh, tlen tepostlatopon-tli ihuan tlahtolamatinih, noihqui tlen tlahtocan tequichihuaneh ihuan tlen quintequihua tlaliah, xitlahuac noso amo xitlahuac. Te-quitl tlen queman tlatequihuataliah ihuan tech amatlaliah eltoc tlanahuatili mochihuas ihuan amo motlaxtlahuas; motlaxtlahuas sequin tequitl tlen nelcuali mochihuas quen moihtohua ipan Amatlanahuatili ihuan sequinoc tlahtol tlanahuatilmeh. Tlen nel-cuali tequitl mochihuas ipan altepechantli noihqui tlanahuatil-pa ihuan motlaxtlahuas quen mihtohua ipan tlahtol tlanahuatili ihuan moixcotonas queman quiihtos inin tlahtol tlanahuatili.

    In Caltlanahuatiloyan amo huelis quicahuas mamochihua amatlahtoli, tlahtoli noso amatlacuiloli campa nesis moxolehua, mopoloa noso mocotonas tlamaquixtilistli tlen se tlacatl ipam-pa se tlehueli tlamantli ipantis.

    Noihqui amo huelis moselis amatlacuiloli campa se tlacatl motemactilis ma quiquixtican, noso quicahuas se ome tonatih noso nochipaya quitequihuis itequiyo, tepostequiyotl noso tla-namacatiloyan.

    In amatlahtoli tequiyotl san tlanequilis tlapalehuicayotl tlen ca-huitl moixtlalis ipan tlahtol tlanahuatili, ihuan amo huelis panos se xihuitl campa motlatlacahuis tequitiquetl, ihuan amo huelis quia-sis, ipan nochi tlamantli, campa quihtos quicahuas, quipolos noso quitlatlacahuis tlen itechpohui tlahtolyotl noso altepechantli.

    Queman amo moquixtis amatlacuiloli tequiyotl, tlen itech-pohui tequitiquetl, san monequilis in tequitiquetl maquiquixti itlanahuatil tlen altepechantli, ihuan amo ipampa inon huelis quitlacayo tetzopaseh.

    Tlen 6 Tlanahuatihcayotl. Huelis se quiihtos tlen quiyeyeco-huah ihuan amo huelis quicuatotoniseh ica tlatzacuilticayotl noso amatlanotzali, san queman se teixpanos, acahya titlahtlacahuis, quichihuas axcuali tlahtoli, noso tlaolinis ipan altechantli; tlen in-techpohui tlahtolmatilis Tecpantlanahuatiloyan tlatemactilis.

    Ihuicpa tlachihuali tlen itechpohui tlahtolmatilis, in Sentla-nahuatiloyan, Tlaltlanahuatilmeh ihuan Iyolo Hueyi Altepetl, campa yehuan intlanahuatiloyan, quitoquiliseh inin tlahtolpe-hualistli ihuan tlahtolpechtli:

  • AMATLANAHUATILI TLAHTOLI

    26

    I. Nochi tlahtolmatilistli tlen quipiaseh tlanahuatianih, tla-chiluali, tlahtolchihuali tlen Sentlanahuatiloyan, Tlaltlanahua-tiloyan ihuan altepetlanahautiloyan, mosenmatis ihuan huelis motzacuas se ome tonatih ipampa ihcon monequi altepeco quen moixnextia ipan tlahtol tlanahuatilmeh. Ipan quenihqui mocua-machilis inin tlatechpohuilistli monequi moitas tlahtolpehua-listli tlen miac momatilistli.

    II. In tlahtolmatilistli tlen itechpohui tlacanemilistli ihuan tlahtol ixnextilistli huelis motlapachos ihuan mocotonas quen quihtohuah tlahtol tlanahuatilmeh.

    III. Nochi tlacatl, amo monequi quiihtos tlenon ica quite-quihuis, huelis san molhui quiasis tlatolmatilistli tlen altepeco, tlen itlaixnextilis noso quicualtlalis itlaixnextilis.

    IV. Mocualtlalis tlahtolmecatl tlen ica se calaquis ipan tlahtolmatilsitli ihuan mochihuas tlahtolchihuali tlen saniman tlaitalistli. Inin tlahtolchihuali motetonis ipan nelcuali tlachi-hualmeh ihuan xitlahuac tlahtolmeh, ihuaya sentlananhuatili itequichihualis, tlen tequipanos ihuan tlaxolehuas.

    V. Tlacameh intlanequilis monequi quipiaseh amameh ipan amatlapiali tlasencahuali ihuan quiixnextiseh ipan tlahtolme-catl, asitoc tlahtolmatilistli ihuan tlasencahuali tlen intequipa-nolis ihuan intequichihualis tlen tomin tlatequihuili altepeco.

    VI. In tlahtol tlanahuatilmeh quiihtoseh quenihqui monequi intlanequilis tlacameh quichihuaseh tlahtolmatilistli tlen to-min tlatequihuili altepeco tlen quinmactiliseh tlacameh noso san tlatocayotl.

    VII. In amo cuali tlachialistli tlen quiihtohuah tlahtolmeh quenihqui se quiasis tlahtolmatilsitli ipan altepco motlatzacuil-tis quen moihtohua ipan tlahtol tlanahuatilmeh.

    Tlen 7 Tlanahuatihcayotl. Amo acah huelis quicotonas tlamaquixtilistli campa moihtohua huelis se tlahcuilos ihuan quinextis tlacuiloli tlen miac tlamantli. Amo tlen tlananahuatili ihuan amo acah tlanahuatiani huelis saniman axquicualitaseh, ihuan amo huelis tlatlaniseh tlatlanehuilistli inaxca tlachuiloli ihuan inaxca tepos amachihuani, ihuan amo huelis quicotona-seh amachihuani, tlen amo quipiah nepanyotl nemilistlil; san monequi quitlepanitaseh yolchantli, nelcuali nemilistli ihuan

  • TLAMANAHUILISTLI TLEN NOCHI TLACAMEH

    27

    altepeco yolsehuilistli. Amo queman huelis moichtequis tepos amachihuani quehuac yehua itlahtlacolpa.

    In tlahtol tlanahuatilmeh tematiltiseh san quesqui tlahtoltla-nahuatili monequis tlen ica huelis mocotonas tlahtoli amatlapo-huali quincahuilseh, quintzacuaseh amatlacuiloli tlanamacanih, tlasasacanih, ihuan sequinoc tequintinih ipan caltlanamacatilo-yan tlen campa quisqui amatl tlatelhuili, san monequi achtohui monextis tla melahuac intlahtlacol tlen yehuan.

    Tlen 8 Tlanahuatihcayotl. In tlanahuatianih ihuan altepe-co tequitinih quitlepanitaseh tlen itechpohui tetlatlanilistli, tla yehua mochihuas ica tlahcuiloli, san yamanic tlahtoli ihuan ica tlatlepanitalistli; ipan tlahtol chihualoh san huelis quitequihui-seh inon tlatechpohuilistli altepechanehqueh tlen Totlalnantzin.

    Nochi tlen se motlatlanilis monequi moselis se amatl tlen tlanahuatiani ipan yohui tlahtoli, ihuan yehua itlanequilis qui-matiltis amo huecahuas tlacatzin motlatlaniani.

    Tlen 9 Tlanahuatihcayotl. Amo huelis mocotonas tlen se itechpohui mosennechicos noso monechicos ica tlehtleya cuali tlahtoli; san huelis ihquinon quichihuaseh altepechanehqueh tlen Totlalnantzin, tlen ica huelis mocalaquiseh ipan tlahtolte-quihuacayotl tlen totlalpan. Amo tlenon tepostlatopontli nechi-colistli, intechpohui mocuayehyecoseh.

    Amo huelis moihtos mocahua quiahuac tlanahuatili, ihuan amo huelis moxolehuas se hueyi nechicolistli ihuan nechico-listli tlen quiixtlalihtoc quichihuas se tlatlanilistli noso tlate-mactilis se tlahtolcualantli ipampa tlehtleya amo cuali tlachi-huali imaco tequihua, tla amo moihtohua axcual tlahtoli iixpah tequihua, ihuan tla amo mochihuas hueyi cualantli noso teix-panos tlen ica quimahmatis noso quitetzopas matlaxolehua quen yehuan quinequih.

    Tlen 10 Tlanahuatihcayotl. Altepechanehque tlen Sen-nechicolistli Mexihco Totlalnantzin intechpohui quipiaseh te-postlatopontli ininchan, tlen ica momanahuiseh ihuan mopa-lehuiseh, san amo huelis mopialiseh tlen quiihtohua Tlahtol tlanahuatili tlen Sentlanahuatiloyan ihuan noihqui tlen qui-tequihuia Ejrcito, Armada, Fuerza Area ihuan Guardia Na-cional. In Tlahtol tlanahuatili tlen Sentlanahuatiloyan quiihtos

  • AMATLANAHUATILI TLAHTOLI

    28

    catlia ihqui tlamantli, tlayeyecoli, amatlanequilmeh ihuan ca-nin tlalpan huelis quinmactiliseh maquitequihuican tepostli altepechanehque.

    Tlen 11 Tlanahuatihcayotl. Nochi tlacameh intechpohui huelis calaquiseh ipan Totlanantzin, ipanquisaseh, nemiseh inahuactipah, mochanpatlaseh, ihuan amo monequis amatla-cuiloli, amatlapanoli, amatlamanahuili noso sequinoc tlamantli amatlanequilmeh. Inin tlapechpohuili tlatzquitos ipan tetlatza-cuiltiani tequihua itlanahuatil, tlen queman oncas tlatemicti-listli noso tlahtlacoli, itlanahuatil tequihua tequichihuani, tlen queman amo nochi nesis ipan tlanahuatili tlen sehcanoh yohuih, tlen sehcanoh hualahuih ihuan nochi icualnemilis Totlalnantzin, noso axcualtlacameh sehcanoc ehuanih tlen chantih totlalpan.

    Tlen 12 Tlanahuatihcayotl. Ipan Nochi Mexihco Tlaltla-nahuatiloyan amo tlaltemactiliseh pilcayotl ihuan huecauh tla-camecayotl, ihuan amo ipatih elis tlen sehcanoc tlali hualah pilcayotl ihuan tlacamecayotl tlanahuatili.

    Tlen 13 Tlanahuatihcayotl. Amo acah huelis quiixpanti-seh ica iyohtzih tlanahuatilmeh noso tlasencahuali caltequichi-huaneh. Amo acah tlacatl noso tlanechicolistli huelis mopialis tlasenmanahuilistli, ihuan amo huelis quiselis miac tlaxtlahui-lis san tlen itechpohui altepetequitl ihuan tlen moihtohua ipan tlahtol tlanahuatili. Mocahua tlasenmanahuilistli tlen yaoyotl ihuicpa tlen tlahtlacoli ihuan tlaixpanihuilistli ipan yaoteca-yotl; amo ipampa inon in caltequichihuaneh yaotecayotl amo huelis quiaxiltiseh tlahtoli ipan sequinoc tlacameh tlen amo tlatzquitoqueh ipan yaotecayotl. Queman se tlahtlacoli noso axtlatlepanitali yaotecayotl ipan motlalis se masehuali, quiix-matis cuesoli altepeco tequihua tlen itechpohui.

    Tlen 14 Tlanahuatihcayotl. Amo tlen tlahtol tlanahuatili huelis quicuilis tlen panohca tlahtoli tlen ica quitlahtlacahuis acahya.

    Amo acah huelis quicotoniliseh tlamaquixticayotl noso tlen iaxcayo, itlapialis ihuan tlen itechpohui, san queman quiasis tlahtolmatilistli tlen hualah ipan caltlanahuatilmeh achtohui moixtlaliseh, tlen campa motlepanitas nochi tlen moihtohua ipan tlahtolchihualistli ihuan tlen moihtohua ipan Tlahtol

  • TLAMANAHUILISTLI TLEN NOCHI TLACAMEH

    29

    tlanahuatilmeh tlen achtohui ixnesqui tlen queman inin tla-mantli.

    Ipan tlahtolmatilistli tlen tlatemictili amo acah huelis quiixca-huilis, san ipampa seha ixnesi tlahtoli, ihuan ipampa miac tlahtoli ipan mochihua, tlatzacuiltilistli tlen amo ixnesi ipan tlahtol tlana-huatili tlen iixcahuil tlahtlacoli tlen nican moihtohua.

    Ipan tlahtolmatilistli tlen altepechantli, in mosentlatzacuil-tilistli mochihuas quen mihtotihua ipan tlahcuiloli noso tlaye-yecolistli tlen tlahtol tlanahuatili ihuan tla polihui inin ipan motlalis tlahtolpehualtilistli tlen tlatechpohuili.

    Tlen 15 Tlanahuatihcayotl. Amo oncah tlatemactilistli tlen ica mochihuas amatlacuiloli ihuicpa quinmalahcahuaseh tlen tlahtol tlatlacahuianeh, ihuan no ihqui amo ihuicpa tlen nochi tonal tla-tlacahuianeh tlen hualahuih seyoc tlali campa quichihque tlatlaca-huili, amo tohuenyo mochihuaseh, ihuan no ihqui amatlahcuilo-li noso amatlahtoli campa ixnesis mopatlas tlanelchihualistli ihuan taltechpohuilistli tlen moixtlalia ipan Amatlanahuatili ihuicpa in tlacatl ihuan altepetlacatl.

    Tlen 16 Tlanahuatihcayotl. Ayac huelis quicualaniseh itla-cayotipa, itlaixmatcahua, ichantla, amatinimeh noso tlen tla-pihpia tla amo onca se tlahcuiloli tlen quinahuatihtos se tlana-huatihquetl tlen quinamiqui, iuan quiihtos tlen tlahtlacoyotl ica quitlatsintoquiliah.

    Nochi masehualmeh quipia intechpihulistli maqui pihpiya-ca intocayitl, quiasis, quiyecyencahuas iuan quiixpolos nom-pa, iuan nohquia quiihtos amo quinequi, tla ihquino quiihtos tlanahuatili, tlen quiihtos quema amo huelis mochihuas iuan ihquina quiihtos quenicatsa motlatis nompa tlahtlahpixquetl, iuan quitlalis ica seguridad nacional, iuan ihquina quiihtos orden pblico, seguridad iuan tlapahtili pblicas onhquia tlen sequinoc intocayitl.

    Amo huelis quiquixtiliseh amatlatsahtilistli tla amo quiihtos tlen melahuac tlanahuatihquetl tlen poder judicial iuan tla amo oncas anque quitelhuiya noso quiihtohua se amatlana-huatili mochia se tletelhuihcayotl, iuan quiihtos quenihqui quitlatsacuilseh itlacayotipa iuan oncas tlahtoltlaixnextili cam-pa moinhtos quenihqui panotos tlen quitlahtlacolhuiya iuan

  • AMATLANAHUATILI TLAHTOLI

    30

    monextis tla nehlia anque quitlahtlacoltia nehlia quichihtos tlahtlacoyotl.

    Tequihueh tlen qui nechicos tlanahuatil amatl canih qui ihtoua aquin qui itsquiseh, qui uicas nopa tlahtlacolchihquetl iixpa tlanahuatihquetl tlen tetlatsacuilta, nimantsi uan ya mo nechicos iixpah. Tlah amo qui chihuas ihquino qui tlatsacuilti-seh san queh eltoc pan tlanahuatilamatl.

    Aquin ueli tlacatl ueli qui itsquisqui se tlahtlacolchihquetl tla qui ita tlahtlacolchihua que tlah quemah sanoc qui chihtoc, uan qui ui-cas iixpah se tlanahuatihquetl tlen itstoc echca, iuan niya, nimantsi qui uicas iixpa tlanahuatihquetl canih on mo tlateilhuiyah. Uan ni-mantsi qui ihcuiloseh nochi san quemah qui itsquihqueh.

    San quemah nimantsi mo nequi, quemah onca se ueyi tlahtla-coli quehanoh qui ihtoua amatlanahuatili iuan quemah qui mahuilia mamo chololti uan ihquinoh ax ma qui tlatsacuilti-cah, nopa elis san quemah amo ueli qui uicaseh iixpan tlana-huatihquel tlen te tlatsacuiltia pampa cahuitl, canih itstoqueh que tlah san queh tla eheltoc, uahca tequhueh Tekiueh kanih on mo tlateiljuiyah mo nequi, ica ya ipampa, tlanahuatis qui itsquiseh, tlen qui ihtoua tlanahuatihqueamatl ipan mo tlacxi-lis uan qui ihtos quenihqui qui pehualti nochi tlanahuatilis.

    Quemah qui itah acahya tlahtlacolchihua que tlah quema mo nequi nimantsi qui itsquiseh, tequieuh tlen te tlatsacuil-tia tlen qui selis amatla tlen qui tsactoqueh monequi nimantsi quiihtos tlah achiyoc qui tsactoseh que tlah tlah qui macahua-seh masqueh ayocmo qui sencahuaseh amatlanahuatili.

    Tequihueh tlen tetlatsacuiltia, tlah qui tlahtlanis Tekiueh kanih on mo tlateiljuyah iuan tla eli quemah mo sehcotilah tlacameh tlahtlacolchihuaseh, uelis qui calaquiseh pan se cali se tlacatl, canih qui ihcuiloseh quenihcatsah nopa cali uan quesqui tonali tlen qui ihtoua amatlanahuatili, amo ueli pano omesempoualih tonali, san tlah quehanoh mo nequi uan cuali quisas itlatehtemolistli, quin mocuitlahuiseh sequinoc tlaca-meh que tlah tlahqua tlen amatlanahuatili qui mocuitlahuia, que tlah quemah ueli choloua aquih tlahtlacolchihtoc tlah qui ixpanotoc amatlanahuatili. Ni tonali ueli mo ompahuiya, san quemah Tekiueh kanih on mo tlateiljuyah qui ixpantis nohah

  • TLAMANAHUILISTLI TLEN NOCHI TLACAMEH

    31

    qui mahtoc quenque pehqui cuatotonilistli. Amo quemah ueli panos nahui pouali tonali qui pixtoseh se tlacatl pan se cali.

    Nopa quemah mo sehcotilah tlacameh tlahtlacolchihuaseh yohuantih mo ihiluiyah tlah eyih que tlah achi miyaquih tlaca-meh, uan ihquinoh tlahtlacolchihuaseh nochipa que tlah aha-chica, san queh eltoc pan amatlanahualiti tlen yano qui ihtoua.

    Yon se tlahtlacolchihquetl ueli qui tsacuilihtoseh ne Tekiueh kanih on mo tlateiljuyah qui panoso omesempouali iuan chi-cueyi cahuitl, iuan ni cahuitl mo nequi tlanahuatiseh ma qui quixtica que tlah ma qui uicacah iixpan tlanahuatihquetl; ni cahuitl ueli mo ompahuis quemah amatlanahuatili qui ihtoua tlen nechicolistli tlahtlacoli. Nochi tlen mo ixpanos tlahtoli tlen nica no ihtoua mo tlatsaquiltis ica tlahtoltlanahuatili.

    Ipan nochi calcalaquistli tlanahuatili, tlen san tequhueh te-tlatsacuiltia ueli qui chihuas, qui tlahtlanis Tekiueh kanih on mo tlateiljuyah, quiihtos canih tlahtlachiaseh, aceya que tlah ahcyohunatih quin itsquiseh iuan tlachetl qui temouah, uan san yainoh mo nequi qui chihuaseh tlen tlanahuatili, uan qui ihcuiloseh quemah tlamiseh, se amatl, canque mo tocaihcuilo-seh ome san tlachianih tlen techah calqueh uan tla amo aqui que tlah amo qui nequis, qui tlalis tlen tlanahuatihquetl tlen calcalaqui.

    Nochi te axcayo amo aca ueli qui ixpanos. Amatlanahuatili qui tlatsacuiltis nochi tlamantli tlen te tsacuilia uan te axcayo, amo ihquinoh elis quemah tlen in axca te mactiliya. Tequhueh tlasencahquetl quiihtos ipatih, san quemah qui pixtos tlahto-li melahuac iuan qui tilantoqueh se tlahtlacoli. Amo quemah qui seliseh quemah nopa tlemach teaxca quemah qui ixpanoua iuan ayoh quitlepanita tlemach tlen te axca iuan ihqunoh quiih-toua amatlanahuatili.

    San tequihueh te tlatsahuilta nochi ni Ueyi Tlaltipactli, quitlahtlanihtos se tequihueh iuical iuan amatlanahuatili qui-cahuilis que tlah tlen quimaquixta Tekiueh kanih on mo tla-teiljuyah tlen itequih se Altepetl, te cahuilis ma quiixpanocah nochi tlen teaxcacamanali. Ihquino elis, quemah se tequihueh tlen ino iitequih quiihtos cenque iuan ipan tlachque amatl mo tlacxila tlen te titlani, nohquia quiihtos, itoca tlen quichihque,

  • AMATLANAHUATILI TLAHTOLI

    32

    ahqueyohuantih mo ma macalaquihqueh iuan cuaitl. Tequi-hueh te tlatsahuilta nochi ni Mexihco amo monequi tecahuilis ma quichihuacah ni, quemah eli itequi sequinoc tequiuehqueh tlah tequiuehtlalistli, tomintlahcialistli, amatlanamacalitsli, al-tepechantli, tequiyotl que tlah amatequiyotl, noihqui tlamatil-cayotl tlen se tlacatl quitsactoqueh ihuaya itemanahuihquetl.

    Nochi ueyi tlanahuatihquetlmeh tlen tlasencahuah quipiaseh tequiuehmeh tlen qui tlacaquilis nochi tlahtlacoli ya qui senca-huas, nimantsi, ica nochi tlen monequi, tlah quin tlahtlanilia ma tetitlani matlahquia quichihuacah que tlah ma amo mo chihua uan ihquino amo ma pano seyoc tlahtlacoli iuan teihlis quenihqui mo tlatehtemoliseh tequiuehmeh, tlen mo nequi quimocuitlahui-seh sequin tequiuehmeh, quimouitlahuiseh ica yainoh san queh mo nequi tlen quin tsactoqueh uan tlen quin tlahtlacolchihuilihto-queh que tlah yanih i ixmatcahuah. Mo nequi quin ihcuiloseh no-chi tlen oncas camanali tlen tequihueh ihuaya Tekiueh kanih on mo tlateiljuiyah uan sequinoc tequiuehmeh tlen yainoh in tequitl.

    Tlen quin mactiliseh tlahtoli ma momacalaquicah quinne-chicoseh san tlen ualah pan amatlanahuatili. Tlen senquisati ipan tlacalaquistli tlen amo qui nechicoseh tlanequilistli, amo tleno ipatih elis tlahtoli ixnextilistli.

    In tequihua tequichihuani huelis calpanos san ihuicpa quii-tas mochihtoc tlanahuatilpamitl tlen cuali chantli ihuan tla-mocuitlahuilistli; ihuan tetlanequilis maquinextilican amox-meh ihuan amameh campa ixnesi melahuac motlepanita amatl tlen tomintlachialistli, tlen ipan matlatzquilis ipan inin tlahtoli, tlen itechpohui ihuan tlahtol tlanahuatili tlen moihto-hua ipan chancalaquilistli.

    In amatlatlatitlanilistli tlen tzactoc nemis ipan estafetas amo acah huelis quitlatlachilis, ihuan tla amo motlepanitas motlatza-cuiltis ica tlahtol tlanahuatili.

    Queman san tlaeltos amo acah yaotecatl huelis mocahuas ipan teaxca chantli tla amo quinequis chaneh, ihuan amo hue-lis san molhui tetlanequilis tlapalehuilistli. Queman oncah yaoyotl, yaotecameh huelis tenequiliseh cochiscali, tlehueli tla-tequihuilmeh, tlacualistli ihuan sequinoc tlapalehuilistli, quen moihtohua ipan tlahtol tlanahuatili yaotecayotl.

  • TLAMANAHUILISTLI TLEN NOCHI TLACAMEH

    33

    Tlen 17 Tlanahuatihcayotl. Amo acah huelis iselti mo-macuepas, ihuan noihqui amo huelis quichihuas cualantli tlen ica motlatlanis tlen itechpohui.

    Nochi tlacameh quipiah tlatechpohuilistli quiseliseh sentlapale-huilistli tlen Caltequichihuaneh tlen intequih nimantzin quichihua-seh intlanahuatil ipan cahuitl ihuan tlahtoli tlen quiihtoseh tlahtol tlanahuatilmeh, tematiltiseh tlasencahuali nimantzin, asitoc ihuan xitlahuac. Intequichihualis amo motlaxtlahuas, ipampa inon amo huelis quiquixtiseh tomin tlasencahualistli.

    Amatlanahuatili qui ihcuiloseh quenihqui ueliseh mo senca-huacuaseh ipan sequih cualantli. Ipan tlatsacuiltlatilantli qui tlatlachiliseh nochi quenihqui mo ixtomas, qui itaseh cenihqui mo ixtlahuas se tehmatilistli iuan quiihtoseh quemah mo nequi qui mocuitlahuitoseh tequiuehqueh tlen te tlatsacuiltiah.

    Nopa amatlatsacuiltiah tlen qui quetsalta tlatehtemolistli tlen ica in tlahtol mo nequi quiixtomaseh in ixpan tlen miaquih tlacameh quin notstoseh ica uehcatonal tlen mo ixpanotoqueh.

    In tlahtol tlanahuatilmeh tlen sentlaltlanahuatiloyan ihuan chinanco tlanahuatiloyan quiixtlaliseh tlen monequis ihuicapa moasis tlanelchihualistli maquixticayotl tlen Caltequichihua-neh ihuan tlen melahuac intequitiyo.

    Ni Mexihco, in Altepetlmeh iuan in Iyolo Hueyi Altepetl quin mocuitlahuiseh ihquinoh ma onca tlen quin manahuiseh tlacameh tla quinequiseh iuan yohuantih quin tlaxtlahuiliseh, monequi eliseh cuahcualtsitsih uan no nequi qui itseh qui pia-seh nochi in amah iuan ihinoh uelis tequitiseh cuali nochi te manahuihquetl. Tlen quin tlaxtlahuiseh amo ueli elis yon achi pilquentsi tlen quiseliah tlen tequiuehmeh tlen Tekiueh kanih on mo tlateiljuiyah.

    Amo acah huelis quiitzquiseh ipampa tlahuica tlen san al-tepetlacayotl.

    Tlen 18 Tlanahuatihcayotl. San quemah oncas tlahtlaco-li tlen itlanequilis ma qui tsacuacah uahca oncas quenihqui quitsacuaseh se quentsi tlahtlacohquetl. In cayotl tlen inin tsa-cualistli seyoc tlen motequihuis ihuicpa quitlaxtlahuah tlatla-coyotl iuan uehca mocahuaseh.

  • AMATLANAHUATILI TLAHTOLI

    34

    Tlen qui yecchihuah canih tlaxtlahuaseh tlen tlahtlacolchih-toqueh, monequi mo cualcahuaseh in tlanahuatiltqui, pan tequitl, quin nextiliseh in tequiohui, tlamachtiiloyan, chica-hualistli iuan ma mahuilticah iuan ihquinoh ma moxitlahua-cah iuan quin palehuiseh tlen quin tlatsacuiltihtoquehya ma calaqucah teipah in iuaya iuampoyouah iuan ihquinoh qui-mocuitlahuiseh ma ayoh tlahtlacolchihuas, no qui tlachiliseh tla oncas sequinoc tlamantli tlen ica quipalehuiseh pan amatla-nahuatili. In sihuameh quitlaxtlahuaseh tlahtlacoli ipan cayotl huehca tlen campa yetosqueh tlacameh.

    Ni Hueyi Altepetl, in Altepemeh iuan in Iyolo Hueyi Altepetl uelih mo sencahuaseh iuan ihquinoh tlen tlaxtlahuah in tlatsa-cuil pampa tlahtlacolchihtoqueh iuan tlah yainoh itequih ma quitlamilticah in tlatsacuil ipan chantli tlen in axca aquinueli tlen yainoh in tequitlanahuatil.

    In Sentlanahuatiloyan, Tlaltlanahuatilmeh ihuan Iyolo Hueyi Altepetl quiyectlaliseh, campa yehuan tlanahuatiah, se asitoc tlachihuali sentlapalehuilistli tlen mocahuiliseh ahquia hueyi tlahtlacoli quipiaseh quen quiihtohuah tlahtol tlana-huatilmeh ihuan asitoc matlactli ihuan ome xihuitl ihuan amo asi caxtoli ihuan eyi xihuitl, campa melahuac motlepa-nitas tlatechpohuilistli tlen quiasicaita inin Amatlanahuatili tlen nochi tlacatl, ihuan noihqui tlen sequinoc tlatechpohui-listli tlen quiihtohua nohua tlacameh moscaltiah quin tlachi-liah. In tlacameh tlen ayamo quipia matlactli ihuan ome xi-huitl, tlen tlehueli tlahtlacoli quichihua tlen ihcon quiihtohua tlahtol tlanahuatili, san huelis quin cualtlaliseh ihuan quin chanpalehuiseh.

    In tequichihualo tlen tlachihualo ipan se tlanahuatiloyan inixcotiah caltlanahuatilmeh, caltequichihuaneh ihuan tla-nahuatianeh tlen melahuac quixmatih sentlapalehuilistli tlen conetelpocameh. Huelis motequihuis tlahtoli tlen ica quinye-canaseh, quinmanahuiseh ihuan quinpatiseh tla iquinoh mone-qui, tlen ica mosenpalehuis ihuan mosentlacaquilis tlen intech-monequis conetelpocatl.

    Tlen sequinoc tlamantli sentlapalehuilistli monequi quiixtla-chiliseh inin tlachihualo, tla iquinoh monequi. Ipan nochi te-

  • TLAMANAHUILISTLI TLEN NOCHI TLACAMEH

    35

    quichihualistli tlen ininpan motlalis conetelpocameh, moixtla-chilis tlanelchihuali tlen melahuac tlanahuatili, ihuan noihqui isentlanahuatil tlen tequihuaquemeh quichihuah tlatitlantli ihuan tlen tetlatzacuiltiah. Inin tlatzacuiltili monequi ihuaya moixtlalis nemilistli ihuan motemos ocsepa mochantlalis cone-telpocatl, ihuan noihqui nelcuali moscaltis ihuan motlalamic-tis. In caltzacualistli san motequihuis queman melahuac monequis ihuan amo huecahuas, ihuan huelis mocahuilis inihuaya cone-telpocameh tlen quipanotoqueh matlactli ihuan nahui xihuitl, tlen tequichihuani axnelcuali nemih ihquino quiitoseh.

    Tlen tlaxtlahuah in tlatsacuil tlen mexihco ehuaneh, tlen quintzactoseh sehcanoc tlaltipactli, huelis quinhualicaseh ipan totlalnantzin ihuicpa quitlaxtlahuaseh tlahtlacoli quen ixne-si ipan tlachihuali ma calaquicah teipah in iuaya iuampoyouah tlen ixnesi ipan inin tlanahuaticayotl, iuan tlen tlaxtlahuah in tlatsacuil tlen sehcanoc tlali tlahtlacolchihqueh quiihtlacoh ueyi altepetl que tlah san tlahtic altepetl, huelis quinhuicaseh tlali campeca hualohuih noso chantih, ipan motlatzquiltiliseh ama-tlahatoli tlen Hueyi Semanahuac tlen mochihtos itechpan inin tlahtoli. Quin panoltiseh tlen quin caltsactoqueh elis san tla quinequis iuan qui ihcuiloseh maquichiuaca.

    Tlen quintlatzcuiltitoqueh, quenihqui tlehueli tlamantli moixtlalia ipan tlahtol tlanahuatili, huelis tlaxtlahuaseh tlah-tlacoli ipan caltlatzacuiltiloyan tlen echca mocahua ininchan, ipampa ihquinon calaquis teipah in iuaya iuampoyouah. Ni tlanahuatili amo motequihuis quemah miac tlacameh mo se-hcotiliah tlahtlacolchihuasnequih yon amo mo tequihuis que-mah onca tlacameh tlen mo nequi quin nelmocuitlahuihtoseh.

    Canih sanoc quentsi quin calstactoseh iuan tlen quin tsato-quehya pampa tlaxtlahuah in tlatsacuilis tlen ica miaquih mo sencahuah tlahtlacolchihuah uahca oncas se caltlatsacuilo-yan san para yohuantih. Tequiuehmeh tlen yainoh in tequih ueli amo ma monelnechicocah tlahtlacolchihquehmeh iuan tlen tlatsacuiltlaxtlahuah tlen ica miaquih mo sencahuah tlah-tlacolchihuah in uaya sequinoc, amo ihquinoh elis quemah moechcahuiyah ihuaya in temanahuihquetl, iuan monequi achims quin mocuitlahuihtoseh tlen nopaya quin caltsacto-

  • AMATLANAHUATILI TLAHTOLI

    36

    seh. Ni tlanahuatili no ueli mo tequihuis quemah onca tlaca-meh tlen monequi quin nelmocuitlahuihtoseh, san queh eltoc ipan amatlanahuatili.

    Tlen 19 Tlanahuatihcayotl. Amo acah tequihuah tlahtol-tlanahuatihquetl huelis quiquetzas acaya quipano expoali ma-tlactli ihuan ome cahuitl, queman pehuas imaco elis tlahtlacoh-quetl, tla amo oncah amatlatilantli tlen tlahtlacoltehtemolistli campa moihtos: tlen tlahtlacoli quicahuiliah, canin mochihqui, cahuitl ihuan tlenon ica mochihqui, ihuan tlahtoli tlen quiix-nextis mochichqui tlahquia iuan se amatlanahuatili qui ihtoua nompa eli tlahtlacoli iuan maonca tlemach tlen qui ixtextia nom-pa aquin quinequih qui tlatsacuiltiseh quichihtoc que tlah mo calaquih in iuaya sequinoc quichihuaseh.

    Tekiueh kanih on mo tlateiljuiyah san uelis qui tlahtlanis tequi-huehtlatsacuiltihquetl ma qui tsacuacah se quentsi quemah quii-tahca sequinoh ohtli iuan yon ica inoh ax moechcauia tlahtlacoh-quetl canih qui tlatsacuiltsinequih, qui tlatehtemoliah itlahtlacol, qui mocuitlahuiah aquih qui ixpanotoc, que tlah tlen quiitaqueh tlahtlacolchihqui que tlah nochimeh iuampoyouah, iuan nohquia quemah nompa qui tlatehtemoliah qui notsah sehcoyoc ica seyoc tlahtlacoli que tlah qui tlatscuiltihtoquehya pampa san quinequi quichihqui seyoc tlahtlacoli. Uahca tequihueh te titlanis ma quitsa-cuacah se quentsih nimantsih, nochipa mochihuas ihquinoh, san quemah mo sehcotiliah miaquih tlahtlacolchihuaseh, san quineh-que quimictiseh, te ahuiltihqueh, te caltsahqueh canahya, tlahtla-coli cani qui tequihuihqueh tlenueli ica tecocoseh tlahquia que tlah tlahquia tlen toponi, nohqua quemah eli ueyi tlahtlacoli tlen que-hani quitocaxtiya amatlanahuatili quiixpano to tlalticpac, acahya qui tsacuilia ma mo cualchihua que tlah chicahualistli.

    Amatlanahuatili quiihtos quemanque tequihueh uelis quin macahuas tlacameh tlen quipiah amatlatilantli tlen tlahtlacol-tehtemolistli.

    Ni cahuitl cani monequi qui ihcuiloseh amatlatilantli tlen tlaht-lacoltehtemolistli huelis mohuecahuilis san queman motlatlanilis tlahtlacoani, quen quiihtos tlahtoltlanahuatili. Queman mohueca-huilis quiquetzaseh tlen ica quitlatlacahuia huelis tetlatzacuiltis tlahtol tlanahuatili. Tequihuah tlen imaco caltlatzacuali campa

  • TLAMANAHUILISTLI TLEN NOCHI TLACAMEH

    37

    quipixtoqueh tlahtlacoani, tlen amo quiselis amatl tlaixcopincayotl campa ixnesi amatlatilantli tlen tlahtlacoltehtemolistli uan tlen qui ihtos ma qui tsacuacahya quentsi, que tlah tlahtlanilistli tlen qui ompahuia cahuitl tlen qui tocaxtia ni Hueyi Amatlanahuatili, mo-nequi quimatiltiseh tlasencahquetl tlen inin tlahtoli saniman que-man asis tonatih ihuan, tla amo quiselis amatl tlen nican moihtoa panos eyi cahuitl, huelis quimacahuas tlahtlacoani.

    Nochi ohtequitl motoquilis pampa tlahquia panoc que tlah tlenueli tlahtlacoli qui ixnextihtoqueh ipan amatlatilantli tlen tlahtlacoltehtemolistli. Tla ipan ohtli tlatehtemolistli ipannesis seyoc tlahtlacoli amo ihuical tlen sanoc qui tehtemolia, monequi quipehualtiseh seyoc tlatehtemolistli no iyoca, masqueh teipah quena ueli quin sehcotiliseh, tlah ihquino ueli mochihua.

    Tla quipixtoquehya teipah amatlatilantli tlen tlahtlacoltehte-molistli ipampa mo sehcotilihqueh miaquih tlahtlacolchihqueh se tlahtlacolchiquetl cholohtehua que tlah quiuicah iichpah se-yoc tequiueh ipan seyoc tlaltipactli, uahca san panoh mo quet-saltis tlahtlacoltehtemolistli uan nohquia ayoh nehnemis cahuitl catli mo ixpolos itequi tlen tequihueh quitlahtacoltemolia.

    Nochi axcuali tlahtoli tlen queman quinilpiseh noso quintza-cuaseh, nochi tlacuatotonili tlen mochihuas ihuan amo tlen xitla-huac tlanahuatili; nochi altepeco tlaxtlahuili, ipan caltlatzacuali, nochi yehua axcual nemilistli tlen moxitlahuas ica tlanahua-tilmeh ihuan tlatzacuiltilistli tlen tequihuameh.

    Tlen 20 Tlanahuatihcayotl. Tlahtlacoltehtemolistli mone-qui elis moteilhuiseh iuan ica intlahtol camanal. Tlen tlahtoli tlayacanas monequi elis nochimeh ueliseh qui matiseh, mo ix-cotemiliseh ica tlahtol, san sehco qui quixtiseh in tequih, moh-motsquitoc in tequih elis iuan monequi itstoseh tlen mo ixcote-miliseh se tlahtlacoli iixpah tequihueh.

    A. Tlen tlahtoli tlayacanas:I. Tlahtlacoltehtemolistli quitemos maixnesi quenihcatsa

    panoc tlahquia, qui mocuitlahuis aquin amo tleno quichihtoc, nochi quichihuas quitlatsacuiltis tlahtlacolchihquetl iuan amo san queni mamo cahua iuan maqui cualtlali canque tecocoh;

    II. Nochi tlacaquilistli quichihuaseh ixpah tequihueh, amo quemah seyoc qui cahuilihtehuas itequih quemah quitlachi-

  • AMATLANAHUATILI TLAHTOLI

    38

    liseh quenihqui quiixtomah iuan quitlaliliah ipatih nochi tlen ica momanahuiah, yainih amo canah quin tsacuiliseh san queh yohuantih uelih iuan quicuamachiliah;

    III. Tlen inacayo sentencia san quicalaquiseh tlen ica moma-nahuiseh nochi tlen quiitaqueh quiixtohtonqueh pan in tlaca-quilis iixpan tequihueh. Amatlanahuatili quiihtos cemah amo uelis que tlah tlen monequi iuan ihquinoh qui seliseh iixpan te-quihueh ica mo manahuiseh quemah ayimo itonal, iuan ihqui-noh nonequi mo ixnextis nimantsi;

    IV. Camanali mo ixtomas iixpah tequihueh tlen amo canah quiixmati tlen ica asitoqueh nopaya. In camanal tlahtol tlen ica momanahuiseh iuan nochi tlenueli tlen ica mo manahuiseh no ixtomas inixpah aquin ueli sequinoc tlacameh, mo ixcoiluiseh tlemach iuan qui tequihuiseh san in tlahtolcamanali;

    V. Tlen imahmal quipias quiixnextis se tlacatl itlahtlacol elis aquin te tlateilhuia, san queh quiihtos amatlanahuatili tlen te-tlatsacuiltia. Iuan tlen mo ixcoihliah san se in uical quin tlaca-quilis tequihueh quemah acahya quimamaltiah se tlahtlacoli que tlah tlen momanahuiya, quehani quichihtiaseh;

    VI. Amo ueli yon se tequhueh mo sencahuas tlahqua iuaya acahya tlen mo teilhuiya tlah nopaseh amo aqui, nochipa mon-equi qui tlepanitaseh tlahtoli quiihtoua mo ixcotemiliseh in ca-manal, amo ihquinoh elis san quemah ihquinoh te cahuilis ni Hueyi Amatlanahuatili;

    VII. Quemah pehqua tlahtlacoltehtemolistli, iuan axmo tlahcotlalis tlen quinmatiltiah se tlahtlacoli, ueli nimantsi tlamis tla onca tlamantli iaun tecahuilia amatlanahuatili. Tla aquih quinmamatiltiah se tlahtlacoli quiselia iixpah tequihueh tlen yainoh itequih, ica iselti iuan quimahtos nochi tlen ueli panos, quena tlahtlacolchihqui iuan onca tlemach qui ixnextia quena ihquinoh panoc, nopa tequihueh quin notsas se tonali quica-quiseh in tlatsacuil. Amatlanahuatili quiihtos cenihqui uelis qui palehuiseh nopa tlahtlacolchihquetl quema ica iselti qui selih i tlahtlacol;

    VIII. Tequihueh san te tlatsacuiltis quemah nelnelia onca tle-mach quiixnextia nopa aquin qui tlahtlacoltemolia ipampa pa-noc tlahtlacoli;

  • TLAMANAHUILISTLI TLEN NOCHI TLACAMEH

    39

    IX. Nochi tlenueli tlen quiixnextia se tlahtlacoli tlah qui ma-tih quiquixtihqueh pampa te cocohtoqueh pan se tlacatl que tlah itlapialis amo tleno ipatih elis, ihuan

    X. Tlen tlahtoli tlayacanah pan ni tlanahuatili, no motlepa-nitaseh quemah mo camanalcaquiseh iixpah tequihueh mas-queh ayi pehua canih qui tlahtlacoltemiliseh.

    B. Tlen qui tlepanitaseh tlen aquin qui mamalta se tlahtla-coli:

    I. Monequi quineltoquiliseh amo tleno quichihtoc tlah ayi-mo onca se amatlatsacuiltili cani qui pantilihtoqueh nochi it-lahtlacol quiixtomahca tequiueh tlen quiixmatqui;

    II. Qui ihtos tlemach iixpah tequiueh que tlah amo tleno quiihtos. San queh qui itsquiseh no mequi quiihliseh nochi tlen ipampa ian quiilhuiseh quicahuilia amatlanahuatili amo tleno quiihtos, amo mo ihtosnequi qui ixpanos tlanahuatili. Amo que-mah nonequi elis ihuan motlatzacuiltis ica tlahtlacoli tlanahua-tili, nochi tlatzactli, tlatetzoptli ihuan tlahuitectli.In yoltlahtoli tlen qui chihuas tla ax aqui iuaya itemanahuihquetl amo tleno ipatih elis;

    III. Ma quiihlicah, quemah qui itsquiseh iuan quemah itstoh-ca iixpah aquin tequihueh quiixmati achihtoui tlahtlacoli que tlah tequihueh, nochi tlen quimamaltah iuan nochi tlen qui tlacahuilia tlanauatili. Quemah pa miaquih mo sehcotiliah tlah-tlacolchihuasnequih, tequihueh ueli quin cahuiliah ma axmo ixpanti in tocah yon tlen quih tlateilhuihtoc.

    Tlanahuatili quiihtos quenihqui quipalehuiseh aquin quin-mamaltia se tlahtlacoli, tlen ya qui tletehtemola que tlah aquin quitlatsacuiltihquehya ica momapalehuiseh achi cuali quitla-tehtemolise itlahtlacol iuan quitoquiliseh tlahtlacoli cani mia-quih mo sehcotiliah tlahtlacolchihuah;

    IV. Quiseliseh itlahtolpalehuianeh ihuan sequinoc tlamantli tlen quena nesi cuali tlen quiixnextis, momactilis cahuitl tlen quiihtos tlanahuatili ihuan quipalehuiseh tlen ica huelis mo-nextiseh tlacameh tlen huelis quitlahtolpalehuiseh, san queh qui ihtoua tlanahuatili;

    V. Quiihtoseh tlah tlahtlacolchihqui que tlah amo iniixpah miaquih tlacameh quinihlis se tequihueh que tlah eyih tequi-

  • AMATLANAHUATILI TLAHTOLI

    40

    huemeh tlatsacuiltanih. Amo uelis itstoseh sequinoh tlacacto-seh san quemah tlanahuatili amo te cahuilia, pampa amo cuali qui chihua to tlaltipac, tlah tlaahcomanas se altepeco, quin mo-cuitlahuiyah itlahtolpalehuianeh iuan conemeh, quemah ueli ixnesi tlemach tlen tlanahuatili quiihtoua amo moixnexticah, que tlah quemah tequiuehmeh moyolilhuiyah onca tlemach tlamantli iuan quiihtouah amo mamo ixnexti.

    Quemah miaquih mosehcotilia tlahtlacolchihuah, nochi tlen itequih tequihuemeh tlen quin tlahtlacoltemoliah ueli quipias ipatih, quemah ayoc ueliseh quiixpantiseh iixpan tequihueh quemah monequi que tla quema onca se mahmauilistli ihuaya se itlahtolpalehuianeh que tlah aquin qui cocohtoqueh. Amo moihtosnequi qui ixpanoseh aquin qui mamaltiah tlahtlacoli ueli quiuicas seyoc tlemach tlamantli uan ihquinoh qui ixnextis amo cuali eliyaya;

    VI. Huelis quimactiliseh nochi tlahtolmatili tlen motlatlani-lis tlen ica mopalehuis ihuan ixnesi ipan ohtequichihuali.

    Aquin quimamaltiah tlahtlacoli ihuaya i manahuihquetl ue-lis quimatiseh nochi tlen tlatehtemolistli quipia tequihuemeh quemah nese quicaltsactoquehya iuan qui seliseh itlahtol que tlah quinequin tlemach camanaloseh ihuaya. Nohquia, que-mah ayi panos tlen achtoui iixpah tequihueh ueli quixmatis nochi tlen quipia, iuan ihquinoh qui cualtlalis tlemach ica mo-manahuis. Nica ayohmo ueliseh quitlatiseh tlen quichihuaseh tlatehtemolistli, san quemah amatlanahuatili ihquinoh quiih-toua iuan san ihquino nochi san cuali tlaeltos tletehtemolistli iuan nochipa teipah qui ixnextiseh ica cuali tonali iuan ihquino uelis momanauiseh;

    VII. Quiixpantiseh queman ayimo asis nahui metztli tla itlah-tlacol amo asi ome xihuitl tlatzacuiltili, ihuan ayimo asi se xihuitl tla itlatlacol quipano inin cahuitl, amo ihquinon tla motlahtla-nis achi miac cahuitl tlen ica quitemos tlapalehuili.

    VIII. Quipias aquin cuali quimanahuis elis se temanahuih-quetl, ya qui tocahtis nimantsi quemah quiitsquiseh. Tlah amo quinequi que tlah amo ueli qui tocahtia aquin qui manahuis, iuan qui tlahtlanilihquehya, tequihue qui tocahtilis se tlen no-paya itequi temanahuia. Noihqui quipia tlatechpouilistli ma-

  • TLAMANAHUILISTLI TLEN NOCHI TLACAMEH

    41

    moixnexti itlapaleuihca ipan nochi nechicolistli ohtequichihuali ihuan inin quipia tlanahuatili quichihuas san queman quinequi-liseh, ihuan

    IX. Amo queman huelis mohuacahuilis tlatzactli noso tla-quetzalistli, ipampa amo quiseliah intlaxtlahuil tlahtoltlapale-huianeh noso sequinoc tomin tlanehtli, ipampa iixcotiah alte-pechantli noso seyoc tlahtoli ihuical.

    Tlen quintsactoqueh quentsi iuan noha quin tlahtlacoltemo-liah amo uelis panos tlen cahuitl quiihtoua tlanahuatilamatl tlen itlatsacuil tlen tlahtlacoli quitemoliah yon amo qui panos ome xihuitl, qui uehcahuilise quema cuali noha quimanahui-seh aquin qui mamaltia tlahtlacoli. Tla asitoc ni cahuitl amo onca amatl tlen quitlatsacuiltia que tla amo, uahca nopa aquin quimamaltia tlahtlacoli quimanauise iuan itlatehtemolistli noha nenemis, yainoh axmo ihtosnequi ayoh onca seyoc tla-mantli qui mocuitlauihtose.

    Ipan nochi tlahtlacoli tlen tlatzactli tlen quiixcahuilis se tlatza-cuiltilistli, ipan motlalis cahuitl tlen queman quiquetzque.

    C. Tlen qui tlepanitase tlen aquin qui cocohtoque que tlaix-matcaua:

    I. Quiselis tlahtolmatilis tlahlamiquilistli; quimatiltise tlen itechpohui ica mopalehuis ixnesi ipan Amatlanahuatili iuan, queman motlahtlanilis, quimatiltiseh quenihqui mochihua tlahtlacol tequichihualistli;

    II. Tlapalehuis iuaya Tequihua Tlahtolsencahquetl; mamoseli nochi tlahtolmatilme noso tlanescayomeh tlen mopialia, queman qui tlahtlacotemolia que tla quema panohca iixpah tequihue, ma-mochihua tlanahuatilme tlen itechpohui, iuan mo tencalaquis quemah iixpah tequihueh iuan quicalaquis amatlanahuatili tlen ica mo palehuis momanahuis san que quiihtoua tlanahuatili.

    Queman Tequihua Tlahtolsencahquetl quiihtos amo mone-qui motzinquixtis tlanahuatilme, monequi quiihtos cani mote-tonia itlahtol.

    III. Quiselis, san niman quichihuas tlahtlacoli, tepahtiani tlapalehuili iuan tonal tlapalehuili ica tlalochpan;

    IV. Ma quicualtlalica tlahtlacoli. Ipan tlehtleya tlahtoli tlen huelis mochihuas, in Tequihua Tlahtolsencahquetl monequi

  • AMATLANAHUATILI TLAHTOLI

    42

    tlahtlanis maquicualtlalica tlahtlacoli, san amo quiihtlacose aquin qui ixpanotoqueh que tla iixmatcahua uelis mo tlah-tlanis ya, iuan teixpantihquetl amo huelis quimaquixtis tlen tlahtlacoani tlen inin tlacualtlalistli tla quitlalihtoc se tlahtoli tlatzacuiltihcayotl.

    In tlahtol tlanahuatili quiixtlalis acasotic tequichihualismeh tlen ica mochihuas tlahtoli tlatzacuiltihcayotl ipan tlahtlacoli tlacualtlalistli;

    V. Qui mocuitlahuise itocah iuan sequihnoc tlemach tlen ica quiixmatiseh san: quema noha conetl; quemah ixnesi teahuil-tihtoque, qui caltsactoya acahya iuan tla inanque que tlaquema miaqui mosehcotiliah tlahtlacolchihuase; iuan tequihue quiihtos tla ihquino monequi eltos axtleno quipanos, quinmocuitlahuihto-se tlen qui cahuilia tlanahuatili tlen ica momanahuis.

    Tequihue cani on motlateilhuia monequi cuali quin mocui-tlahuis aquin qui ixpanotoqueh, in tlaixmatcahua, itlahtolpa-lehuiane iuan nochime tlen tlapalehuise tlatehtemose que tla quiihcuenise se tlahtlacoli. Nopa tequihueme monequi qui mo-cuitlahuise ihquino ma mochihua tlanahuatili;

    VI. Mo tlahtlanise tlemach iuan ihquino ayoc panos sequi-hnoc temahmatilis iuan nochi tlen monequi ica mo mocui-tlahuise iuan quin tlaxtlahuilica tlen quin cocohque, ihuan

    VII. Mo tlahtlanis nochi tlayeyecolme iixpah tequihue tetlatsa-cuiltia pampa tla tlahqui amo quichihqui tequihueh cani mo tla-teilhuitoc quema eltoc sanoc tlahtlacoltemolistli, nohquia quema onca se amatl canque motlatilia se tlahtlahqui, tla amo qui mac-tilia aquin quimamaltia tlahtlacoli, quema ayoh quinemilis ahqui tetlatelhui que tla san qui quetsahya tletehtemolistli iuan amo qui-cualitah tlen qui tlaxtlahuihque aquin qui cocohtoque.

    Tlen 21 Tlanahuatihcayotl. Nochi tlahtlacoltemolistli qui chihuas Tequihueh can yon on mo tlatelhuiya iuan in topilhua, nochimeh in tequi quichihuase iuan qui seliseh tlen yeineh tlah yainoh itequi.

    Tlen temactilis que tla amo in iixpa tequihueme tlen tetlatsa-cuiltise elis san Tequihue can yon on motlatelhuiya. Amatlana-huatili quiihtos quemanque ueliseh aquinueli icaya temactilis iixpa tequihueme tlen tetlatsacuiltise.

  • TLAMANAHUILISTLI TLEN NOCHI TLACAMEH

    43

    Tlen tetlatsacuiltis, uelis quiolinis iuan quiihtos quesqui tlaxtlahuas san uelis quiihtos tequihuemeh tlen tetlatsacuiltise.

    Itechpohui tequihua tlen tequitihcayotl quitlalis tlatzacuilti-listli tlen tlahtlacoli tlanahuatilme iuan tlen tlamocuitlahuiani, nochi yehuan san tomin tlatzacuiltilistli noso tlailpiltilistli amo quipanos sempoali mahtlactli iuan chicuaseh cahuitl que tla tequitis quin palehuis iuampoyohua; tla tlahtlacohquetl amo quitlaxtlahuas tlen quixcahuiliah tlahtlacoli, mopatlas tomin tlaxtlahuili ica tlatzactli, tlen amo quipanos sempoali matlactli iuan chicuase cahuitl.

    Tla nompa tlaixpanotoc amatlanahuatili tlen tlanahuatia in uaya tlamocuitlauianih eli tlahtlacoani san miltequitiquetl, te-quichihuani noso tequitiquetl, amo huelis motlatzacuiltis ica tomin quipanos tlen quitlani ipan se tonatih.

    Queman intechmotlalis cuesoli tequitini tlen amo tomint-lani, tlatzacuiltilistli quitlalise pampa tlaixpanotoc amatlana-huatili tlen tlanahuatia in uaya tlamocuitlauianih eli amo mo nequi panos tlen quitlani se tonal itequi.

    Tekiueh canih onmo tlateiljuiya uelis quitlachilis sequinoc ohtli qui tequihuis quema quiuicas tlahtlacohquetl iixpan tequihue, no-chi ichihcayo iuan quitlachilis tlen quinequi tlanahuatilistli.

    In Tequichihuani tlen Sentlanahuatiloyan huelis, ica itlahtol-temactilis tlen Huehcapa Tlahtocan, se ihuan se tlamantli, qui-cualitas itlanahuatihcayo tlen Semanahuac Tlatzacuiltilistli Tlanahuatiloyan.

    In nelcuali altepeyotl nemilistli imaco tlen Sentlanahuatilo-yan, Iyolo Hueyi Altepetl, Tlatlanahuatilme iuan altepetlalme, quin sehcotilia amo matlahtlacolchihuaca; tlahtlacoltehtemo-listli iuan quitoquilise se tlahtlacoli ixquisca quitlatsacuiltiseh, nohquia tlen san quiixpanos sequinoc amatlanahuatili, san que quiihtoua amatlanahuatilistli inixcotia campa yehuan tla-nahuatia quen moixnextia ipan Amatlanahuatili. In tequichi-hualis tlen caltlanahuatilmeh tlamocuitlahuianih tlen nelcuali altepeyotl nemilistli monahuatiseh ica ohtli tlen melahuac, tlen moneltoca, cuali tequichihuali, neltequichihuali, cuali ne-milistli iuan quitlepanitaseh nochi tlen monequi quipiaseh no-chimeh tlacameh tlen quinemilia ni ueyi Amatlanahuatili.

  • AMATLANAHUATILI TLAHTOLI

    44

    In tequichihualis tlen caltlanahuatilmeh tlamocuitlahuinih elis in tequihua tlahtol altepechantli, mo nechicoseh in tlana-huatil iuan neltequichihuali. Tekiueh kanih on mo tlateljuiyah iuan in tequichihualis tlen tlamocuitlauianih tlen eyi iuehca-panca tlanahuatilmeh mopalehuise san sehco iuan ihquino cuali tlamocuitlahuise nochi ni altepetl iuan quichihuase Tson-tecomitl tlen Ueyi Altepetl ica Tlamocuitlahuise, yainih pehuas mo tlatsquilihtos ipan ni tlanahuatili:

    a) Qui mocuitlahuise quenihqui calaquiseh, tomin, quin mach-tiseh, mamocahuaca, quin patiyoseh, quin cualitaseh iuan quin macase inin ama tlen calactoquehya altepetl quimocuitlahuise. Inin tequitihcayotl iuan innemilis tle nitlemach tequitl qui chi-huase tlen Sentlanahuatiloyan, Iyolo Hueyi Altepetl, Tlaltlana-huatilme iuan altepetlalme san tlen yainoh intequi.

    b) Qui chihuase se tlahcuiloli cani ixnesis tlahtlacolchiua-nih iuan tlen tequitini ipan in tlanahuatil qui mocuitlahuise altepetl. Amo calaquis se acah ipan ni tlanahuatil qui mocui-tlahuiseh altepetl tla ax quimacatoqueh imah iuan amo moih-cuilohtoc pan ni ueyi amatsontecomitl.

    c) Qui titlanise tlahtoli qui tequihuiseh tlen ica quitlanahua-til qui mocuitlahuiseh altepetl iuan ihquino ayoc ma tlahtlacol-chihuaca.

    d) Qui ihtose quema tepalehuiseh tlen nompaya incha, iuan ipan seyoc tlamantli, quema quinpatiyouiseh tlanahuatili tlen ica ayocmo ma tlahtlacolchihuaca iuan nohquia tlen in tequi-chihualis tlen caltlanahuatilme tlamocuitlahuianih.

    e) Tomin tlen quisehcotilise ica mopalehuiseh ni tequichi-hualis tlen caltlanahuatilmeh tlamocuitlahuianih, ipan nochi ni ueyi tlaltipactli qui tlalise tlen Sentlanahuatiloyan, Iyolo Hueyi Altepetl, Tlaltlanahuatilmeh iuan altepetlalme iuan san qui tequiuiseh san ica yaini tlamantli.

    Tlen 22 Tlanahuatihcayotl. Axacah uelis quitlatzacuiltiseh ica tlamictihcayotl, tlacoxcohcayotl, istlacayotl, tlacayonesca-yotl, tlahuitectli, tlacuahuitectli, ihuan miac tlehueli tlaiyohui-listli, miac tomin quiquixtilistli, quicuilise tlen mopialia ihuan sequinoc tlehueli tlatzacuiltilistli tlen temahmati ihuan uehca iasica. Nochi tlatsacuiltili elis iuical san que itlatsacuili tlen

  • TLAMANAHUILISTLI TLEN NOCHI TLACAMEH

    45

    tlahtlacoli iuan ica tlemach tlen quimocuitlauiya iuan qui co-cohque.

    Axcanah uelis moihtos quicuilia tla quitequihuiya tlen ipiali tlen se tlacatl quema onca tlanahuatili ica ma tlaxtlauacah tla tlahuica tomin pampa tlahuica que tla tlen qui tlaxtlahuiyan al-tepemeh, yon quema quititlani se tequihue ica qui tlaxtlahuise acahya itlapialis qui ixpanotoc pampa tlahtlacolchihqui. Yon amo moihtosnequi quicuilia tlen in pali quema tequihue tlatsa-cuiltihquetl qui titlani pampa amo cual ohtli quenihqui qui tlanqui san que quiihtoua tlanahuiayihcayotl 109, qui tequi-huia ica ni Ueyi Altepetl canque quin tlamocuitlauianih tlapiai-lis tlen quinilcahua nompaya san que tlanahuatili quiihtoua, yon tlen tlapialis tlen iteco quipolohqui ica se amatlatsacuili. Cani quipoloua in tlapialis in tecouah monequi oncas se tlateh-temolistli catli qui melahuase ni tlahtoltlayacantli.

    I. Quiihtos se tequihueh iuan amo quitetsopaseh sequinoc quema tlatsacuiltilantli;

    II. Pehuas quema miaqui mo sehcotilia tlahtlacolchiuase, quiihtlacoa chicahualistli, tlachtectli teposcahuayohmeh iuan quinhuelchiuah tlacameh, tlen tlatsintla tiquihcuiloseh tlamantli:

    a) Tlen qui tequihuihque ica tlahtlacolchihque, tlen qui ih-tlacouihqueh que tla tlen quitlanque pan tlahtlacoli, masqueh ayimo onca amatlatsaluilistli cani qui ixpantia tlen ica qui te-quihuihqueh, iuan nochi cuali qui ixnextia tlen quiihtoua que-na panoc nopa tlemach amo cuali.

    b) Tlen amo qui tequihuihqueh ica tlahtlacolchihque, tlen qui ihtlacouihque que tla tlen quitlanque ipan tlahtlacoli, iuan tla quena quitequichihque que tla qui xihxitlahque ica quicual-tlatise que tla quisehcotilise tlemach iuaya tlen quitlantoqueh ipan se tlahtlacoli, monequi qui nechicose tlen mo tlahtlania ipan ne inciso tlen ti on panoque.

    c) Tlen qui tequihuiya ica tlahtlacolchihua seyoc acah-ya, tlah iteco quimatiyaya qui tequihuiya ica yaino iuan amo quitlateilhui iixpah tequihue que tla tlanqua quichihqui iuan ihquino amo te cahuilis.

    d) Tlemach tlen in teco amo eli tlen tlahtlacolchihquetl, yese tlemach nochi ixnesi iuan quena quiistoqueh pan se tlahtlaco-

  • AMATLANAHUATILI TLAHTOLI

    46

    li tlen qui ihtlacohque se tlapialis tla quema mo sehcotilihque miaqui tlahtlacolchiuani, iuan ahquin qui tlateilhuique ica ni tlahtlacoli inxesiaya quesah ya i teco.

    III. Nochi tlacatl tlen amo qui cualmatis tlahquia uelis quin-tilanas tlahtolamatl ica mo palehuis iuan tenextilis ipan cuali quitlanqui nompa tlen nama itlapialis iuan ipan cuali ohtli no-chipa nemi, iuan nohquia qui ixnextis axquema uelqui quima-tis tlen axcuali ica qui tequihuiyaya itlapialis.

    Tlen 23 Tlanahuatihcayotl. Amo tlenon tlahtlacoli tlahtolmatilistli huelis quipanos eshpa tlaixnextilistli. Amo acah huelis ompa quiixpantiseh tlen ica sehca tlahtlacoli, tlen melahuac huelis quimaquixtiseh noso quitlahtlacoltiseh ipan tlahtolmatilistli. Moixcotona tlahtoli tlen quiixpolihuiltia tlaixnextilistli.

    Tlen 24 Tlanahuatihcayotl. Nochi tlacameh quipiah tla-maquixtilistli tlen ica huelis quineltocaseh teotlahtoli ica in-yolo ihuan ilhuichihuaseh, tlaneltocaseh noso ipan tlaixpamitl tlatlaliseh, san monequi amo teixpanoseh noso quiixpanoseh tlahtoli tlen ixnesi ipan tlahtol tlanahuatili.

    In Tlahtocan amo huelis quichihuas tlahtol tlanahuatilmeh tlen quiixtlalis noso quiixcotonas tlehtleya teotlaneltoquilistli.

    In teotlanechicolismeh tlen ilhuitl altepeyotl nochipa mochi-huas ipan teocalmeh. Tlen mochihuas san quemantica quiahuac tlen teocalmeh inin nechicolis ipan tlatzquis tlen itechpohui tlahtol tlanahuatili.

    Tlen 25 Tlanahuatihcayotl. Itechpohui Sentlanahuatilo-yan quiyecanas yolchicahualistli tlen nochi Anahuac tlaltipac-tli ihuicpa tlanelchihuas manochi moyolchicahua ihuan mo-nelhuayoti, mahmotetili itlanahuatihcayo totlalnantzin ihuan isentica itequihuahcayo, ihuan ica imiaquilis tomin yolchica-hualistli, in tlatequitilis ihuan cachi cuali tlaxexeloli tomin-tlanili ihuan tlapiali, huelis mopialiseh tlamaquixtilistli ihuan tlacaitalistli tlen tlacameh, nechicolismeh ihuan altepechane-queh, tlen cualnemilis quimanahuia inin Amatlanahuatili.

    In Sentlanahuatiloyan quiamatecpanas, quiyecanas, qui-salos ihuan huehca quitlachialtis tequitl tlen tomin Anahuac, ihuan quitamachihuas ihuan quipalehuis tequitilistli tlen no-

  • TLAMANAHUILISTLI TLEN NOCHI TLACAMEH

    47

    chi motlahtlaniseh tlen imaco tlamaquixtilistli ixnesi ipan Amatlanahuatili.

    Ipan tomin yolchicahualistli tlen nochi Anahuac tlaltipactli moixnextiseh, ica miac altepeyotl tlatlepanitalistli, nechicolistli tlen altepeyotl, chinanco altepeyotl ihuan nechicolistli tlen tla-pianih, ihuan amo quitlahuelcahuas sequinoc tlamantli tomin tequitl tlen ica moyolchicahuas totlalnantzin.

    In nechicolistli tlen altepeyotl mopialis, san iixcotiah, tlali tlen malhuili tlen moixnextia ipan 28 tlanahuaticayotl, nahui tlahtoltlatlapantli tlen Amatlanahuatili, ihuan nochi tonatih imaco eltos Sentlanahuatiloyan tlapiali ihuan tlanahuatili tlen caltlanahuatiloyan moyolitiseh.

    Noihqui huelis tlatzquis san yehua noso inihuaya nechicolis-meh tlen altepeyotl ihuan tlen tlapianih, quen moihtohuaj ipan tlahtol tlanahuatili, ihuicpa quichicahualos ihuan quiyectlalis tequiyotl tlen yolchicahualistli.

    Inipan tlalnamiquilistli tlen sentica altepeyotl ihuan tlaeliltilistli tlapalehuis ihuan quinchicahualos chantequitinih tlen altepeyotl ihuan tlapianih tlen tominyotl, quintlanequilis maquitlepanitacah tlen quinsencuesoa altepechanehqueh ihuan tlatequihuili, tlen ica nochi mopalehuiseh, in tlamantli tlen tlaeliltia, momocuitlahuis tlen tlaeltoc ihuan tlen oncah ipan tlaltipactli.

    In tlahtol tlanahuatili quiixtlalis tequichihuali tlen ica moisi-huiltis nechicolistli ihuan quihueyilis tomin tequitl tlen alte-peyotl: tlen altepetlali, nechicolistli tlen tequitinih, tlamapa-lehuilistli, calpolmeh, chantequitinih tlen inaxca tequitinih, ihuan nochimeh, tlen nochi nechicolismeh altepeyotl ihuicpa tlaeliltilistli, tlaxexeloni ihuan tlatequihuili tlen tlapiali ihuan tlatequihuili tlen nochtin tlacameh monequiliah.

    In tlahtol tlanahuatili tlapalehuis ihuan quimanahuis tomin-tequitl tlen quichihuaseh san tlacameh ihuan quichihuas ma-cuali tlaeli tlen ica tequipanoseh tlen nechiscolistli tlapainih, tlapalehuis mamotomin yolchicahua nochi Anahuac, quen moi-htohua ipan Amatlanahuatili.

    Tlen 26 Tlanahuatihcayotl. A. In Sentlanahuatiloyan quiyecanas nechicolistli tlen tla-

    chihuali sentica tlayeyecoli tlen Anahuac yolchicahualistli tlen

  • AMATLANAHUATILI TLAHTOLI

    48

    quimacas tetiyotl, acasoltilistli, sentlaeltos ihuan sentlapalehuis ipan tomin hueyilistli ihuicpa maquixtilistli ihuan sentica tlahto-li, sentica altepeyotl, sentica iyocatilistli tlen Totlalnantzin.

    In tlaasitilistli tlen Anahuac tequichihuali tlen ixnesi ipan inin Amatlanahuatili quiihtos tlanequilistli tlen amatlayeye-coli. Ipan amatlayeyecoli sentica tlapalehuiseh. Ica tlapale-huilistli tlen miac altepeyotl nechicolismeh, monechicos tlen quinequih ihuan motlatlaniah tlen altepechanehqueh ihuicpa moixtlalis ipan amatlayeyecoli ihuan amatequitl tlen yolchi-cahualistli. Oncas se hueyi amatlayeyecoli tlen yolchicahualistli campa matlatzquiseh ica tlanahuatili nochi amatequitilistli tlen Altepeyotl Tequichihualo Sentlanahuatiloyan.

    In tlahtol tlanahuatili quitequimacas Hueyi Tequichihuani ihuicpa maquiixtlali tequichihualistli tlen tlapalehuilistli ihuan altepeyotl tlatlanilistli ipan Anahuac tlachihuali tlen sentica amatlayeyecoli, ihuan tlalnamiquilistli tlen ica mochihuas, mo-tecpanas, momocuitlahuis ihuan motamachihuas amatlayeye-coli ihuan amatequitl tlen yolchicahualistli. Noihqui, quiixtlalis tlayoltilismeh inixcahuil tlen ohtequitl amatlayeyecoli ihuan tlahtolpechtli ihuicpa Hueyi Tequichihua Sentlanahuatiloyan quiyecanas tequitl ica amatlacuiloli inihuaya Tequihuameh tlen Tlaltlanahuatilmeh ihuan quin tlatlahtis ihuan mosencahuas inihuaya san tlacameh teaxcameh tlen monemilis ihuicpa moih-cuilos ihuan mochihuas.

    Ipan tlachihuali amatlayeyecoli tlen nochi tlapalehuilistli, Sentica Hueyi Tlahtocan huelis mocalaquis quen moihtoa ipan tlahtol tlanahuatili.

    B. In Sentlanahuatiloyan quipias se Anahuac Tlachihuali tlen Tlapohuali ihuan Tlaltlachiali ihuan nopa tlahtolmatili moihtos inelpatih. Ihuicpa Sentlanahuatiloyan, Tlaltlanahuatilmeh, Iyo-lo Hueyi Altepetl, ihuan Altepemeh Tlanahuatilmeh, tlahtol-matilmeh tlen ixnesi ipan Tlachihuali eliseh tlanahuatil tlahtoli quen moihtos ipan tlahtol tlanahuatili.

    In iixcahuil quiyecanas ihuan quixelos tequitl tlen tlachihua-li imaco elis ipan se tlayolcayotl tlen quipias iselnemilis tequitl ihuan tlatenohnotzali, tequihuacayotl ihuan iaxca tlapiali, qui-pias tlanahuaticayotl tlen ica quiyecanas tlanechicolistli, tlai-

  • TLAMANAHUILISTLI TLEN NOCHI TLACAMEH

    49

    hitalistli ihuan tlatematiltilistli tlen tlahtoli monechicos ihuan moitas melahuac mamotlepanita.

    In tlayolcayotl quipias se Tlahtocan Tlanahuaticayotl ma-cuilmeh ipan tlatzquiseh, se tlen yehuan quiyecanas Tlahtocan ihuan Tlayolcayotl; nochi yehuan quintocatlalis Hueyi Tlahtoa-ni tlen Totlalnantzin ica itlahtolselistli tlen Huecapa Tlahtocan noso queman mosiacahuas tlanahuatis Sentequichihuani tlen Sentica Hueyi Tlahtocan.

    In tlahtol tlanahuatili quiixtlalis tlahtolpechtli tlen nechico-listli ihuan tequitilistli tlen Anahuac Tlachihuali tlen Tlapoali ihuan Tlaltlachiali, quen moihtohua ipan tlayeyecoli tlen asi-camatilistli tlahtolpohuali, tzalantic tlahtoli, melahuac ihuan iseltitzin; amanequilistli tlen monequi temactiliseh tlen Tlahto-can Talanahuatiloyan, quen achi huecahuaseh, ihuan quenih-qui mopatlatiaseh ipan intequih.

    In tlanahuatianih tlen Tlahtocan Tequihuequemeh san hue-lis quin quixtiseh queman hueyi tlahtlacoli quinpantis ihuan amo huelis quipiaseh seyoc tequitl, tlanahuatili noso tequichi-huali, san moquixtiah tlen amo tequipanoh ica tlaxtlahuili ipan caltlamachtiloyan, tlamatilispan, iyocalispan noso tlapalehui-lispan, ihuan quitlepanitaseh tlen moihtohua ipan Nahui To-cayotl tlen inin Amatlanahuatili.

    Tlen 27 Tlanahuatihcayotl. In axcayotl tlali ihuan atl mani ipan iitihco anahuac tlaltipactli, achtohui iaxca totlalnantzin, tlen yehua mopialihtoc ihuan quipia itechpohui quinmactilis san tlacameh, tlen ica mochihuas sentlapiali.

    In tlalquixtilistli san huelis mochihuas tla motequihuis ihuan nochi altepeyotl quinpalehuis ihuan monequi motlax-tlahuas.

    In Totlalnantzin nochipa cahuitl itechpohui quiixcahuilis in teaxcayotl sequinoc tlamantli tlapiali tlen quiihtos altepeyotl, ihuan no ihqui quicualtlalis, tlen nochi tlacameh mopalehui-seh, in tlatequihuili tlen oncah ipan tlaltipactli tlen huelis se moaxcatis, tlen ica huelis mochihuas tlaxexeloli campa nochi quiasiseh yolchicahualistli tlen altepeyotl, momocuitlahuis, moasis yolchicahualistli tlen nochi totlalpan ihuan nochi cua-li itztoseh tlen chantih ipan chinanco ihuan altepeco. Ipampa

  • AMATLANAHUATILI TLAHTOLI

    50

    inon, moihcuilos tlahtol tamachihuali tlen monequis ihuicpa mo-chantlaliseh tlacameh ihuan moixtlalis tlen nelcuali monequis, tlatequihuili, cuatitlancahuali ihuan tlali tlatequihuili, atl, hueyi cuatitla, ihuan ihcon mochihuas tlachihuali tlen altepeyotl ihuan mochihuas tlayeyecoli ihuan mocualtlalis tlaquetzali, tlamocui-tlahuili, tlacualchihuali ihuan mohueyichichuali tlen inyolo altepechantli, tlen ica mosenpixtos ihuan motlatlamanis sen-yetos cuatitlamitl, ihuicpa moxexelos hueyi tlalmeh, ihuicpa mochihuas, quen moihtohua ipan tlanahuatili itechpohui, in nechicolistli ihuan sentica tlatequihuili tlen tlalpianeh ihuan calpolmeh; ihuicpa yolchicahualistli tlen calpoli tepitzin tla-piali; ihuicpa mohueyilis miltequitl; cuacuehmeh, cuatitlamitl ihuan sequinoc tomin tequitl tlen mochihua ipan calpolmeh, ihuan ihuicpa amo mocahuilis ma quitlatlacahuica tlen ocah ipan tlaltipactli ihuan tlahtlacoli tlen huelis quipantis axcayotl ihuan quitlahtlacahuis altepeyotl.

    Itechpohui Totlalnantzin quimatis xitlahuac nochi tlamantli tlen oncah ipan tlapechtli hueyi Anahuac ihuan atzintla tlen ayahualmeh; tlen nochi tepoz ostoco noso atlamaneloli tlen mo-tlaloa, mantoc, tlaxacualoli noso ameyalotl, mosenchihuah ipan ostoco ihuan itlacayo seyoc tlamantli tlen quenihqui tlali, hue-lis tiquihtoseh tepesili tlen ipan moquixtia tepostli tlen mote-quihuia ipan industria; campa moyolitia chalchihuitl, istatla ihuan istapan tlen moyolitia ipan hueyiatl; tlamantli tlen moeliltia tepexico queman monequis tlacoyontli; ameyalotl tlen tepesili noso sequinoc tlamantli tlen motequihuia quiyolchicahua tlali; tepostlatatili tlen chicahuac, chapopohtli ihuan nochi tlatlatili tlen chicahuac, tlen atic,