zumaia eta euskara

itzordua iritsita, zoritxarrezespero genuen egoera bila-tu genuen: mahai ingururajende gutxi joan zen. Egoe-ra hori ikusita, bertaratuginen guztion arteko mahai

ingurua egitea erabaki genuen.Denok izan ginen hizlari. Eta ordu-bete pasatxoko hitz-aspertu interes-garria izan genuen.

Orain bi urte Siadeco-k egindakoazterketa soziolinguistikoan ager-tzen diren pare bat datu nahikokezkagarriak dira. Erabilera azter-tzen duten datu horien arabera, 15eta 24 urte bitartean dituzten biz-tanleen % 93,7k euskaraz jakinarren, % 52k bakarrik erabiltzen du.25 eta 39 urte bitarteko biztanleen%72,2k daki euskaraz, baina erabili%39,7k bakarrik erabiltzen du.

Ihintz Linazisoro: Euskara dakite-nek beraien etxeetan ez diote beharadinako garrantzirik ematen. Ezgara konturatzen euskara dela gureHerriaren oinarri nagusiena, etaaurrera egin nahi badugu hizkun-tzari heldu behar diogula. Etxeetanhasi behar da euskarari garrantziaematen. Badirudi gaztelera inpor-tanteagoa dela.

Abelin Linazisoro: Gazteen arteaneuskararen erabilera eskasa da. Zer-gatiak? Nik uste dut ez zaiola presti-

H “Zumaia eta euskara” gaitzat hartu eta mahaiingurua antolatu genuen. Gure herrianeuskararen erabileraren zenbatekoak aztertu, etaetorkizunean euskararen erabilera ziurtatzeko zeregin. Horietaz guztietaz hitz egiteko euskararenmunduan diharduten zumaiarretako batzukgonbidatu genituen: Belen Golmaio, Udalekoeuskara teknikaria; Xabier Azkue, ElhuyarAholkularitzako euskara teknikaria; IhintzLinazisoro, soziologoa eta AEK-ko irakasle izana;Uxua Albizu eta Olatz Uranga, Maria eta Joseikastetxeko irakasleak; eta Uxua Sorazu eta ItziarUranga, Herri Eskolako irakasleak.

G E H I G A R R I B E R E Z I A2003ko MARTXOA, 109. ZENB.

ZUMAIA ETA EUSKARA

GEHIGARRIYA MARTXOA 24/5/04 16:42 Página 1

gio sozialik ematen. Goiko mailakojendearengandik hasita, politikoen-gandik, adibidez, nik uste dut ez dio-tela kategoria sozialik aitortzen.

Aitor Manterola: Prestigioa askotanaipatzen da euskararen erabileraeskasaren gaia aipatzean. Bainabadira beste motibo batzuk ere.

Itziar Uranga: Nik gogoan dut gaz-tetan, batxilergoa bukatu genuengaraian, gazteleraz hitz egitengenuela lagun artean. Etxean euska-raz, baina lagunekin gazteleraz.Noiz arte? Ideologiagatik pentsatze-

ko modua aldatu, eta euskara erabi-li egin behar zela konturatu ginenarte. Hala ere, aldaketa hori eginarren, oraindik ere lagun artean zen-bait gairi buruz hitz egiteko gaztele-rara jotzen dugu. Zergatik? Ikaske-tak gazteleraz egin genituelako.

Uxua Sorazu: Ohitura kontua erebada. Adibidez, pertsona bat hizkun-tza batekin lotzen dugu. Orduan,pertsona horrekin beti hizkuntzaberean hitz egiten dut. Nahiz etabiak euskaldunak izan, beti gaztele-raz komunikatu badira, horrelajarraitzen dute. Bestalde, Itziarrek

ikasketei buruz esan duenarekin batnator. Guk ere, ia-ia karrera hasiarte, ez genuen euskaraz ikastekoaukerarik izan. Beste arrazoi bat eus-kararen galera da. Zenbaitek dikta-duraren garaian galdu egin zutenetxean hitz egiten ez zutelako. Jendeaskok galdu egin zuen. Lotsagatikgaldu zutenak ere izan ziren.

Xabier Azkue: Aipatu dituzuenarrazoi horiek denak ez diraZumaiakoak bakarrik. Euskal Herriosoan ere antzekoa gertatu da. Halaere, orain arte entzundakoaren kolo-rea beltza izan da. Ezkorra. Eta,nahiz eta gaur egungo euskararenezagutza den bezalakoa izan, nikuste dut hobetu ere hobetu dugula.Gehienbat erabilera mailan. D ere-duak asko lagundu du horretan, adi-

“Euskara dakitenek beraien etxeetan ezdiote behar adinako garrantzirik ematen”


bidez. Zumaian bertan, Baleikealdizkariak euskarazko irakurzaleta-suna indartu egin du. Udalak hartu-tako erabaki batzuek ere lagundudute.

Uxua Sorazu: Nik uste dut hurren-go belaunaldiari denbora emanbehar zaiola. Gure belaunaldia dazuloan sartuta dagoena, erabileraeta ezagutza eskasaren zuloan.Hurrengo belaunaldikoak izangodira erabilera handituko dutenak.Hori espero dut, behintzat.

Uxua Albizu: Uxuak aipatu duenhorretan arazo bat ikusten dut: gauregun umeen guraso askok eta askokgazteleraz hitz egiten dute euskarazjakin arren. Ume horiek zer jasotzendute?

Belen Golmaio: Azkeneko azterke-ta soziolinguistikoaren arabera, eza-gutza handiena dutenak 15 eta 24 urtebitartekoak dira. Baina gutxien erabil-tzen dutenak ere beraiek dira. Etahoriek denak euskaraz ikasi baduteere, erabilera zergatik ez da igo?

Ihintz Linazisoro: Nire ustez euska-raz ikasteak ez du erabilera ziurta-tzen. Beste motibo asko daude era-bilera eskas horren atzean.

Uxua Sorazu: Gazteak berezkoaduen errebeldiagatik ere izan daiteke.

Olatz Uranga: Euskaraz dakigu-nak asko gara, eta kopurua gorantzegiten ari da. Hala ere, ikasketakeuskaraz egin dituztenek zergatikegin dituzte euskaraz? Nik asko-tan entzun diet nire ikasle batzueibeste erremediorik ez dutelakoikasten dutela euskaraz. Hamaseiurtera arte euskaraz egingo dute,nolabait esatearren derrigorrezkoadelako, baina ikasketak bukatuta-koan? Ez dut esan nahi horidenen kasua denik, baina badirabatzuk.

Xabier Azkue: Lehentxeago aipatuduzue gaztearen errebeldia. Irakaslezareten aldetik, umeek edo gazteek

ba al dute errebeldia horregatik gaz-telera erabiltzeko joera? Esan nahidut, gurasoek eta irakasleek euskarazhitz egitera behartzen dituztelako,beraien errebeldia azaltzeko gaztele-raz hitz egiten al dute?

Uxua Albizu: Ume batzuek bai, ira-kasleei eta gurasoei kontra egiteaga-tik. Gure ikastetxean badago jarrerahori duen talde bat.

Itziar Uranga: Nire ustez kontra-ko jarrera hori hamabi urtetikgorakoengan nabaritzen da. Denadela, ez da kontra egiteagatikbakarrik. Ezagutza txikiagatik erebada. Adibidez, ligatzeko garaiangazte askok gaztelerara jotzen du.D ereduak ez du euskara erabil-tzeko garaian erabateko erraztasu-na ziurtatzen. Batzuk iristen dira,baina beste batzuk ez. DBHrapasatzen direnean, gainera, bestemundu bat ezagutzen dute: lehenaipatutako ligeak, kaleko bestegiro bat… Eta euskarak hor hutsu-neak ditu.

“Ohitura kontua ere bada. Adibidez,pertsona bat hizkuntza batekin lotzen dugu.Orduan, pertsona horrekin beti hizkuntzaberean hitz egiten dut. Nahiz eta biakeuskaldunak izan, beti gazteleraz

komunikatu badira, horrela jarraitzen dute”


Belen Golmaio: Adin horretandago jauzia. Aldea dago hamabiurtetik beherakoen eta gorakoenartean.

Uxua Sorazu: Jolas garaietan egin-dako zaintzetan ederki asko antze-maten da hori.

Uxua Albizu: Etxean entzundakoakere eragina du horretan. Etxekogiroa erdalduna bada, umeak erda-raz egingo du. Eta alderantziz.

Abelin Linazisoro: Etxean jaso-tzen denak ideologiarekin zeriku-sia du. Abertzalea den familia bate-ko umeak euskara erabiliko du.Abertzalea ez den familia batekoumeak nekez izango du euskarare-kiko motibaziorik.

Andoni Ormazuri: Kontra eginbehar dizut, Abelin. Nik ezagu-tzen dut oso abertzalea den ema-kume zumaiar bat. Hala ere, betigazteleraz ari da. Eta alderantziz-ko kasuak ere ezagutzen ditut.Abertzaleak ez diren familiabatzuek euskaraz egiten dute. Nireustez, abertzalea denak, gutxienez,bere ingurukoekin euskaraz eginbehar du.

Gazteen hizkerari dagokionez,euskarak hutsuneak dituela esa-ten da. Horregatik jotzen omendu gazte euskaldunak gaztelera-ra. Zergatiak bat baino gehiagodirela diote: transmisioarenetena, eskoletan erakusten deneuskara, euskalkiak eta euskarabatua, herri hizkerak…

Abelin Linazisoro: Herri hizkerakgaldu egin dira batuaren mesedetan,eta hori penagarria da.

Itziar Uranga: Oso gai korapila-tsua da. Eskoletan askotan hitzegin dugu gai horri buruz, eta kon-plikatua da. Nola jokatu behar denesatea zaila da. Guk eskolan euska-ra batua erakusten dugu gehien-bat. Testuak ere batuan daude.Ahozkoa lantzerakoan jakinarengainean gaude oso garrantzitsuadela bizitasuna eta erraztasuna lor-tzea. Askotan hitz egin duguhorretaz, eta kezkatuta gaude.Gure ahaleginak egiten ditugu.Adibidez, Zumaian “laga” esatendugu, eta ez “utzi”. Ba umeei“laga” esango diegu. Horrelakoahalegintxoak egiten ari gara,baina egia esateko, ez dakigu nolajokatu. Ez dago irizpide konkretu-rik. Hitz egin eta eztabaidatu eginbehar da; ados jarri.

Imanol Azkue: Gai honetan gura-soen lana ere garrantzitsua da.Kontzientzia izan behar dute, etaez dakit zenbaterainokoa duten.Nik lagun askori entzuten dietumeei batuan hitz egiten, etagurasoek ez dakite batuan mintza-tzen. Beraiei erakutsi dietena ez dabatua, baina umeei batuan egitendiete. Gurasoei esan behar zaieZumaiako euskara ona dela, ezdela euskara kaxkarra.

Aitor Manterola: Euskararen etagazteleraren arteko prestigioarenkontu hori, orain euskara batua etaeuskalkien esparrura zabaldu da.Ematen du euskara ona eta zuzenabatua dela, eta euskalki eta herrihizkerak beherago daudela, kaxka-rragoak direla.

“D ereduak ez du euskara erabiltzekogaraian erabateko erraztasuna ziurtatzen.Batzuk iristen dira, baina beste batzuk ez”


Xabier Azkue: Oso garrantzitsua danorbere herriko hizkera berreskura-tzeko herri askotan egiten ari direnlana. Datuak bildu behar dira, gureaiton-amonen esamoldeak jaso.Beharrezkoa da hori.

Belen Golmaio: Euskalkien arazohorri buelta asko eman dizkiot.Batari eta besteari entzundakoenartean, Koldo Zuazo-ren gogoeta gustatzenzait gehien. Harenesanetan, haur esko-letan etxeko, herrikohizkera bakarriklandu beharko litzate-ke. Gero, pixkanaka-pixkanaka batua sartubeharko litzatekeeladio, eta irakurmenaeta idazmena batuanlandu beharko lirate-keela uste du. Hala ere, zenbaitherritan modu hori lantzeko arazo-ak daudela uste du, batez ere Gipuz-koan eta Nafarroan, batua eta herri-ko hizkeraren artean ez dagoelakodesberdintasun handirik.

Etxeko euskararen eta eskolan era-kusten dutenaren arteko aldeakdirela eta, askotan gertatzen daumeak etxean entzun duena etaeskolan erakutsi diotena bat ez etor-tzea. Etxera jondakoan umeak lasaiasko esaten die gurasoei eskolakoadela zuzena. Orduan gurasoek pen-tsatzen dute beraien euskara ez delazuzena, eta batua dela ona eta txu-kuna.

Ihintz Linazisoro: AEKn ere ezta-baida hori izan genuen. Zer erakutsibehar diegu, batua ala herrikoa?Erantzuna garbia da: biak. Bainanola uztartu bata eta bestea? Hauxeerabaki genuen: azalpenak herriko

hizkeran ematea, eta irakurmenaeta idazmena batuan lantzea. Horre-la, euskaltegitik irtendakoan,Zumaian erabiltzen ditugun berezkohitz eta esamoldeak ez zitzaizkienezezagunak egingo.

Ibon Manterola: Koldo Zuazok esa-ten duenari, alegia, euskalkiak haurhezkuntzan erakusteari, Kike Amo-

narrizek arrisku puntuhau bilatu dio: irakas-kuntzan sartuta euskal-kiak ikastea derrigo-rrezkoa bihurtukolitzateke, eta horrega-tik euskalkiek berezkoaduten informaltasunagaldu, eta formalidadekutsu hori hartukolukete. Eta hori gerta-tzea kaltegarria litzate-ke.

Kontu egin Koldok esaten duenhonetan: euskalkien bidez idaztekoarau batzuk finkatu behar dira. Kon-forme, baina Kikek dioena ere egiada: herri batean “heavy” idaztekozazpi modu ezberdin bildu zituen.

Arautzen hasten bagara, euskalkieneta herriko hizkeren berezko infor-maltasuna eta afektibitatea adieraz-teko indarra galduko lirateke.

Abelin Linazisoro: Baina betibatua irakatsi beharra ere euskalkienkalterako da.

Ibon Manterola: Bai, baina batuaasko erabiltzen bada azkenean one-rako izango da, erabileraren pode-rioz hizkuntza hori higatu eta ñabar-durak hartzen joango delako.Egunkarietako eta telebistetakobatua ez da hain erraz aldatuko,baina denborarekin izango ditualdaketak. Adibidez, Gasteizko eus-kaltegietan erakusten den batuagero eta gehiago entzuten da berta-ko kaleetan. Ba erabileraren erabile-raz batua aldatuz joango da, ñabar-durak hartzen. Erabilerak aldatzendu hizkuntza bat. Horixe da KoldoZuazok hain ondo definitzen duensena, hiztunaren sena.

Aitor Manterola: Nire ustez euskal-dunok arauzaleak gara. Arauari izu-

“Herri hizkerakgaldu egin dira

batuarenmesedetan, eta

horipenagarria da”


garrizko garrantzia ematen diogu.Beti ari gara ondo esan al dugunpentsatzen. Horretan naturaltasu-nez jokatu beharko genukeela ustedut. Batek era batera esango du , etabesteak beste era batera. Eta kitto.

Etxabe: Niri batua era zehatzeanerabiltzeak baino pena handiagoaematen dit erdaratik zuzenean itzu-litako esamoldeek. “Ilea hartu “ esa-ten da, “adarra jo” esan beharrean.Horrelakoak askotan egiten ditugu,eta izugarrizko pena ematen dit.

Itziar Uranga: Hori hizkuntzen arte-ko kontaktuarengatik da. Hizkuntzakelkar kutsatzen dira, eta gure ingu-ruan gaztelerak izugarrizko indarraduenez, euskarak gaztelerazko esa-molde mordoa hartzen ditu.

Uxoa Sorazu: Gaztelera bera ereingelesak gero eta gehiago kutsatzendu. Eta gaur eguneko teknologiaberriekin, zer esanik ez.

Elebitasuna, hizkuntza biziberri-tzeko planak… etorkizuna, hitzbatean esanda.

Xabier Aranguren: Hizkuntza pla-nak eta egin zituztenean, helburuaerdaldunak euskara ikastea zen, ele-bitasuna bultzatzea. Susmoa daukatalderantziz izan ez ote den: euskal-dunak egin gara elebidun, eta ezerdaldunak.

Abelin Linazisoro: Dudarik gabe,euskaldunak gara elebidunak. Admi-nistrazioaren errua da hori, ez due-lako plangintza serio xamarrik egin.AEK-k eta beste erakunde batzuekplangintza serioa eskatu arren, ezzen horrelakorik egin. Orain ereadministraziora joan, eta gaztelerazhitz egiten dute.

Xabier Azkue: Gaur egun plangin-tza faltagatik ez da izango, behin-tzat. Bi badira. Bat Eusko Jaurlari-tzaren Euskara Biziberritzeko plana,eta bestea Kontseiluaren Plan Estra-tegikoa. Herri batzuek bat aukeratudute, eta beste batzuek bestea.Zumaian Jaurlaritzarena egitea era-baki dute.

Ihintz Linazisoro: Plangintzahoriek direla eta, bada arazo bat.Herri askotan Kontseiluaren Planaonartuta egon arren, politika kon-tuengatik Jaurlaritzarena onartzeraegin dute. Baina zer gertatu da?Biak uztartu beharrean, azkeneanez bata eta ez bestea. Azpeitian, adi-bidez, Kontseiluarena oso aurreratu-ta zegoen, baina Jaurlaritzarenaegin zenean, ia eginda zegoena gel-

ditu egin zen, eta orain ez bata etaez bestea. Hori geure buruariharriak botatzea da.

Xabier Azkue: Herri batzuetanEusko Jaurlaritzaren planaren zainegon dira, eta horregatik ez da ezeregin.

Plangintzak egitea egokia da. Gizar-tearen motibazioa, eta jendea kon-tzientziatzea garrantzitsuagoa.Gizarteak borondaterik ez badualfer-alferrik dira plangintzak.

Belen Golmaio: Nire ustez kon-tzientziazioak aurretik joan behardu. Jendeari buruan sartu behar zaiobeharrezkoa dela. Motibaziorik ezbadago zaila da. Motibatzen asmatubehar dugu.

Andoni Ormazuri: Zailena horixeda, jendea motibatzea.

Belen Golmaio: Gauza asko dirazailak, baina ahaleginak egin behardira.

Ibon Manterola: Nik galdera batdut egiteko. Eskolen bitartez baka-rrik euskalduntzeko asmoa ezin dai-teke bete. Hori denboraren poderiozgarbi geratu da. Udalak, administra-zioak lagundu egin behar du euskal-duntzean. Nolako laguntza izanbehar du?

Belen Golmaio: Beno, hasteko ni eznaiz politikoa, baina nire ikuspegia

“Eskolatik kanpo dauden eremu guztietanbultzatu beharko litzateke euskararenerabilera: kiroletan, musika eskoletan…Zenbait eremutan oso txikia da erabilera”

“Etorkinei eskolatik kanpoko ekintzen berriematen zaie, baina ekintza eta eremuhorietan euskaraz egingo dela ziurtatu

behar zaie”


emango dut. Nire ustez, oso harre-man gutxi dugu udalak herritarre-kin. Gure batzordea, euskarakoa,itxia da. Parte hartu nahi bada bai-mena eskatu behar da. Nik bilerairekiak egingo nituzke, gaur egitenari garen bezalakoak. Administra-zioak bere partea jarriko luke, etazerbait egingo zukeen, egin dezake-elako. Ikastetxeek ere bilera horie-tan parte hartuko lukete. Nire ustezeuskararen inguruan hausturaantzekoa daukagu. Hala ere, admi-nistrazioak bakarrik ezin du euskal-dundu. Lehengo pausoa berakemango du plangintzarekin, bainagero herritarrei entzun beharkolioke herriak zer nahi duen jakite-ko. Ez dakit zergatik dagoen hain-beste arazo herriari entzuteko.

Ibon Manterola: Eskoletan beha-rrezkoa ikusten al duzue adminis-trazioaren bultzada hori?

Uxua Sorazu: Eskolatik kanpo dau-den eremu guztietan bultzatu behar-ko litzateke euskararen erabilera:kiroletan, musika eskoletan… Zen-bait eremutan oso txikia da erabilera.Orain, gainera, inmigranteak geroeta gehiago datoz. Non euskaldun-duko dira? Eskolan neurri batean,baina gizarteratu egin behar ditugu,

Zumaiko biztanleria euskalduna eta adin bereko solaskideen arteko kale erabilera indizea

Zuk zer nahi zenuke?Zumaian euskara gaurhitz egiten dena baino...

Interesatzen al zaizu euskara?

Iturria: SIADECO, 2000

Iturria: EUSTAT 1986, 91, 96. SIADECO, 2000. SIADECOk landua.

Iturria: SIADECO, 2000

Zumaian, herritar euskaldunen bilakaera (2 urtetik gorakoak) (1986-2000)

SIADECOk duela bi urteZumaian egindako azterketasoziolinguistikoaren emaitzaesanguratsuenak grafikohauetan daude.


eta eskolatik kanpo gizarteratuko diraondoen. Eskolak ere lagunduko die,noski, baina beharrezkoa izango daeskolatik kanpoko eremuetan euska-raren erabilera bultzatzea.

Belen Golmaio: Eskolatik kanpoekintzak antolatu behar dira, euska-razko ekintzak.

Uxua Sorazu: Etorkinei eskolatikkanpoko ekintzen berri ematen zaie,baina ekintza eta eremu horietan eus-karaz egingo dela ziurtatu behar zaie.

Xabier Azkue: Eskolatik kanpokoekintzetan lan egiten dutenei zeregin behar duten esatea baino ego-kiagoa iruditzen zait helburuak etaplangintzak egiteko garaian beraiekere parte hartzea.

Belen Golmaio: Bai, Zumaianhorrelaxe egingo da. Euskaragehien erabiltzen duten eremuak

edo taldeak hartu, eta helburuakzehaztuko dira.

Xabier Azkue: Komenigarria irudi-tzen zait denei entzutea, bakoitza-ren beharrak zein diren jakiteko.

Uxua Sorazu: Denei entzutearenaipatuta, aurreko batean gurasoerdaldunekin egindako bilera bate-an, euskaraz ikasteko klase gehiagoeskatzen zituzten, ikastaro gehiago,ordutegiari dagokionez malgutasunhandiagokoak.

Belen Golmaio: Euskaltegiekingertatzen ari dena ere horrekin lotu-ta dago. Krisian daude. Diru lagun-tzak jasotzeko gela bakoitzeko ikaslekopuru jakin bat eskatzen zaie. Ustedut bederatzikoa dela kopuru hori.Eta hori herri txikietan ezinezkoada. Ondorioz, ez euskaldun berri-rik, ez diru laguntzarik. Zumaian,adibidez, Udalak kontrakoa erabaki-

tzen ez badu, AEK dirulaguntzarikgabe geldituko da.

Uxua Sorazu: Penagarria iruditzenzait. Bi ikasleko gela baldin bada, eus-karaz ikasi nahi duten bi gehiago.Ikasle kopurua osatzen ez delakoikasi nahi dutenak kanpoan lagatzeaastakeria da. Hala ere, honekin lotutadagoen gai bat aipatu nahi nuke.Benetako beharra al dago euskaraikasteko? Kalean egunero ikusten dahori: euskaldunok erdaldunari erda-raz egiten diogu. Ondorioz, erdaldu-nak behar al du euskara ikastea? Etaorain datozen inmigranteek?

Aitor Manterola: Euskaldunontzategoera ez da erraza. Kalean erdaldunbatekin elkartzen bagara, zer egin?Euskaraz eginda, akaso popatik har-tzera bidaliko gaitu jarrera gogorraizan dugula aurpegiratuta. Gaztelerazegiten badiogu, berriz, hurrengoanere gazteleraz egingo digu. Zer egin?


zumaia eta euskara

Documents