�4 2013KO URTARRILAREN 27A

ASTEKO GAIA

ZENTRAL NUKLEARREN ERAISTEA

Neurrigabea, inkognitaz josia

Zentral nuklearrak eraistea ez da ahuntzaren gauerdiko eztula, erradioaktibitateak eragitenduen amesgaiztoa ez baita planta ixtearekin batera amaitzen. Prozesu arrunt luzea eta

ikaragarri garestia da atzetik datorrena, baina batik bat, ezezaguna, zientzialaririkjakintsuenak ere sasi-eskola egiten dutenen pare uzten dituena. Kontuan hartzeko

baldintzak, krisi garaiotan aitzakia bila dabiltzanentzat.

| JOXERRA AIZPURUA |

DENBORAK AURRERA egin ahala, agortu egin-go dira Garoña zutik edukitzeko aitzakiak.Gero eta hurbilago dago zentral nuklearraeraisteko pausoak emateko unea, eta honen-bestez, gero eta zailago dute horretarako ira-garritako epeari, aurtengo uztaila, luzapenak

asmatzea. Batek baino gehiagok ospatuko duberrogei urte bete dituen zentralaren itxieraeta askorentzat historiarako geldituko dengertaera bilakatuko da.

Zentralak ez du dagoeneko elektrizitateriksortzen, baina muinetik darion erradioaktibi-

Txernobilgo 4. erreaktoreari egin beharreko estalki berriak –Munduko Zortzigarren Miraria deitu izan zaio– aspaldi beharzuen bukatuta. Lehendik duen hormigoizko sarkofagoak pitzadura larriak eta beste ditu. Kutsatzen jarraitzen du.

2013KO URTARRILAREN 27A 5�

tatea ez da uztailean etengo. Nuclenor enpre-sak eraiste-plangintza aurkeztu beharko dutartean, eta plangintza hori ezagutu arte ezergutxi ziurta baliteke ere, ez genuke harritubeharko Garoñako zentralak hartzen dueneremua beste ehun urtez –gehiago ez badira–erabiltzerik ez balego. Hainbat dira munduanitxi behar diren zentral nuklearrak, eta horre-tarako planteamendu estandarrak baldinbadaude ere, horietariko zentral bakoitzalaborategi bakan bilakatuko da.

Zentralak jendearen borondatez itzaltzeagauza bat da. Arrunt bestelakoa da istripuzedo matxuraz itxi behar izatea. Gogoan ditu-gu Txernobil eta Fukushima, baina Katalu-niako Vandellos I ere akatsengatik itxi zuten.

Krisi ekonomikoaren aitzakianZentral nuklearren eraisteak zer nolakodimentsioa hartzen duen, hiru datuk adieraz-ten dute ondoen. Bat: kasurik gehienetanehun urtetik gora behar dira eraiste prozesuaamaitzeko. Esan nahi baita, egun bizi garenokez dugu zentral nuklearren eraiste erabatekoaezagutuko. Bi: ehun milioika euro behar iza-ten dira langintza behar bezala burutzeko, etahonenbestez, erraz da imajinatzea zereginhauek baztertzeko tentazioak ugariak izangodirela, edo azkar eta baldar joka litekeela,sosak aurrezte alde. Eta hiru: zentral nukleararruntak erradioaktibitate-maila ezberdineta-ko 10.000 m3 hondakin sortzen du. Honda-kin erradioaktiboenak zentralaren muineanaurkituko ditugu, erregaia egon den tokian,baina muina osatzen duten elementuak trata-tzeko modurik ez dago. Hor nonbait pilatukodira, beraz, ontziak eta gainerakoak. Zentra-leko porlanezko hormei eta gainerako ele-mentuei, bestalde, ehun urte pasatsutan apal-duko zaie erradioaktibitate maila, edo halauste da behintzat.

Garoña txikia da martxan diren beste zen-tralekin alderatuta, eta aditzera eman izan zai-gunez, ez du istripu larririk izan funtzionatuduen bitartean. Hortaz, eraiste “normala”espero beharko genuke. Alabaina, artikuluhau irakurriko duen inork ez du jakingobenetan Garoña behar bezala eraitsiko oteden, ez baita ehun urte barru biziko. Hortaz,eta gerratan esan ohi den bezala, irabazlea

AEB 104 101.216

Frantzia 58 63.236

Japonia 55 47.348

Errusia 32 23.084

Alemania 17 20.339

Ipar Korea 20 17.716

Ukraina 15 13.166

Kanada 18 12.679

Erresuma Batua 19 11.035

Txina 12 9.624

Suedia 10 9.399

Espainia 8 7.727

Belgika 7 5.943

India 19 4.183

Txekiar Errepublika 6 3.686

Suitza 5 3.252

Finlandia 4 2.721

Bulgaria 2 1.906

Brasil 2 1.901

Hungaria 4 1.880

Hegoafrika 2 1.842

Eslovakia 4 1.760

Mexiko 2 1.310

Errumania 2 1.310

Argentina 2 935

Eslovenia 1 696

Herbehereak 1 485

Pakistan 2 400

Armenia 1 176

Estatua kopurua MW Eraikitzen

Txina27

Errusia11

Hego Korea5

India5

Japonia2

Eslovakia2

Ukraina2

Bulgaria2

Taiwan2

Iran1

Brasil1

Frantzia1

Finlandia1

Pakistan1

AEB1

Argentina1

Artikulu hau irakurriko dueninork ez du jakingo benetan

Garoña behar bezala eraitsikoote den, ez baita

ordura arte biziko

Zentral nuklearrak munduan

�6 2013KO URTARRILAREN 27A

LEHEN ETAPALehenengo eta behin, erregaia, kontrolekobarrak eta likido kutsatuak erretiratzen dira.Zirkuitu primarioari kutsaduraren aurka jarri-tako babesa mantendu egin behar zaio etanolabaiteko irekidura duten elementuak (bal-bulak, tapakiak, tutueria...) itxi behar dira,ondo zigilatu. Eraikina bere horretan manten-du behar da eta erradioaktibitate azterketak,alegia kontrol-neurri guztiak, pasatu beharkoditu, zentrala martxan balitz bazala.

BIGARREN ETAPAZirkuitu primario edo nagusiko babesa sendo-tu behar da, itxierak areago itxi, normalki hesiberriak eraikiz. Hortik kanpo gelditzen denarierradioaktibitatea neurtzen zaio eta ematenduen mailaren arabera, garbitu, desmuntatuedota bere horretan utzi beharko da. Erradio-aktibitatearen kontrola ez da aurreko faseanbezain zorrotz beteko, baina azterketak ezin-bestekoak dira. Jakina, baita pertsonen gaine-koak ere.

HIRUGARREN ETAPAZentrala osatu duten elementu guztiak des-muntatu eta desegin egin behar dira. Kutsadu-ra garbitu ondoren, zentralak hartzen zuenorubea libre da.

Gaur ezagutzen ditugun zentralak inoiz hiru-garren etapara helduko ote diren ikusteke dago.Izan ere, etapa batetik bestera pasatzeko urteakbehar dira –kopurua, hondakinen erradioaktibi-tate mailaren araberakoa da–. Kasurik optimis-tenean 110 urte behar dira hirugarren etaparaheltzeko. Nolanahi ere, ezinezkoa izango daorubearen lurra, geruza freatikoa eta ekosistemazein egoeratan izango diren aurreikustea.

Bestelako susmorik ere bada etapa haueidagokienez. Izan ere, krisi ekonomikoak, ener-gia nuklearraren gaineko ezezagutzak eta hon-dakin biltegien kopuru urriak zaildu egitendute hirugarren etapa horren alde amestea.

Zentral nuklearren eraiste faseak

gehien irauten duena baldin bada, Garoñaguk itxiko dugu, baina hura izango da beneta-ko irabazlea.

Arestian aipatu bezala, bete-betean harra-patu gaituen krisi honen eraginez batez ere,itxi diren lantegiak eta saldu ezin izan direnetxe erdi-eraikiak gero eta egoera penagarria-goan ikusten ditugu. Zerbaitek produzitzekobalio ez badu, bertan behera uzten da, aban-donatuta. Nola ziurtatu, beraz, Garoñako

hondakinek trataera egokia izatea? Nucleno-rrek edo Iberdrolak ordainduko dute, baldineta argiagatik hilero ordaintzen dugun kuotanzentrala eraisteko zatia ordaintzen badugu,eta honenbestez gu geu izango gara eraisketaordainduko dugunak. Gure osasun zerbi-tzuak edo erretreta ordaintzeko sistemazalantzan dagoen honetan, nola arraio jokoditugu ziurtzat, nola sinetsiko diegu zentralaeraisteko hartu beharreko lanak bete egingo

Eraisketarako eragozpenak kontuan hartuta, zentral nuklearrak bere horretan hobiratzeko proposamena egin dute eskarmentu handiko zenbait zientzialarik.

2013KO URTARRILAREN 27A 7�

BEHERALAKO ERAISTEAZentrala desaktibatu ostean, erregaia azkarsamar atera eta zenbait urteren bueltan zentralaosatzen zuten elementuak desmuntatzen hastendira.

EPE ERTAINEKO ERAISTEAErregaia atera ondoren zentrala “egoera pasibo-an” uzten da, ehun bat urtez geldirik, elemen-tuen erradioaktibitatea makaldu zain. Ondoren,erradioaktibitate mailaren arabera beti ere, erais-keta dator.

IN SITU HILOBIRATZEAZentral nuklearra porlanez, harriz eta lurrezestaliko litzateke, haren gainean mendia osatuarte (irudian). Eraitsitako elementu erradioakti-

boak tratamendu zentroetara edo hondakintegiseguruetara garraiatzeak ekarriko lituzkeen era-gozpenak izan zituzten gogoan, proposamenhau aurkeztu zutenean.

Aukera teorikoak dira hirurak ala hirurak,oraindik ez baita inoiz zentral nuklearrik funda-mentuz itxi. Zenbait eraiste bidean dira, bainahorien berri apenas zabaltzen da. Urriak diradatuak. Berehalako eraisteak ez dira gertatu,erradioaktibitatearekin lan egiten duten laborate-gi txikietan ez bada. Datorren hamarkadanehunka izango dira eraitsi beharrekoak eta unehonetan ez da aski laborategi epe motzean pila-tuko diren hondakin erradioaktibo horiek denakparaleloki tratatzeko. Laborategi berriak eraiki-tzea, garesti ez ezik, arazo ere bada, tokian toki-ko biztanleek aurkako jarrera aktiboa hartzenbaitute. Frantzian, kasura, gero eta argiago agerida in situ hilobiratzearen aldeko postura.

Frantziako Estatuan datozen 25 urteetan 58zentral nuklear eraitsi beharko dituztela kontuanhartuta, 30.000 milioi eurotik gorako gastuaaurreikusi zuten François Lampérière eta Chris-tian Ngò ikerlariek, eta erantsi, goranzko desbi-derazioa ikaragarria izan daitekeela, ezin delakojakin zentral bakoitzaren egoera zehatza zeinden. Halaber, aitortu zuten 600.000 m3-tik gora-koa izango litzatekeela hondakin kopurua, eta ezdagoela aski biltegirik hori guztia hartzeko etatratatzeko.

Proposatzen duten alternatibak %60-80 txiki-tuko luke kostua eta 10-20 urtez besterik ez litza-teke babestu beharko, erradiazio-maila epehorretan apalduko litzatekeela estimatzen dela-ko. Ez dute baztertzen hilobi erraldoi horienkontrako kexa azaltzen duten herriak konpentsa-zio ekonomikoz limurtzea.

Itxura eman badezake ere, ezin liteke zientzia-lari malapartatu pare baten burutazio zorotzathartu. Ziurrenik estrategia hau erabiliko da Txer-nobilen eta Fukushiman, eta energia nuklearrabaliatzen duten herrialdeetan ere kontuan hartudute hipotesia. Besteak beste Espaniako EnergiaNuklearraren Kontseiluak.

Kontuan hartu diren estrategiak

direnik? Arazo ekonomikoak tarteko, atzera-tu egin dira Txernobileko zentralari jarribeharreko porlanezko esferari dagozkion

lanak. Eta Vandellos I-eko itxieran hiru urte-tik gorako desfasea daramate arazo tekniko,logistiko eta ekonomikoak direla kausa.

Hamarkada honetan, ia 500 zentral nuklearizango dira martxan munduan, eta horietarik200, hamar urte hauek pasa baino lehen hasibeharko dute eraisten. Eraitsi beharreko zen-tralak gutxi batzuk izatea edota 200 izatea ezda berdin. Zergatik? 200 arazo potolo izangoditugulako paraleloan, eta krisi garaian. Hori

Hamarkada honetan ia 500 zentral nuklearizango dira martxan munduan, eta horietatik

200 bat, epe berean hasi beharko duteeraisten. 200 arazo larri, beraz, paraleloan

ZENTRAL NUKLEARREN ERAISTEA

ez da ahuntzaren gauerdiko eztula. Koktelikaragarri lehergarria da esku artean duguna.Zentral batzuk erakitze bidean dira, bestezenbait eraisteko zain, beste batzuek istripuaezagutu dute, eta hainbatekin ez dugu jakingozer egin. Ez dago ihesbiderik. Garbi dagonuklearrak bizitza baldintzatuko duela dato-zen mendeetan.

Energia nuklearraren aldeko apustua eginduten zenbait estatu aberatsek zalantzanjarri dute orain arteko euren estrategia, Ale-mania eta Frantzia kasu. Beste batzuk, aldiz,indartu eta areagotu egingo dute. Esatebaterako Txinak eta Japoniak (bai, Fukushi-makoa gertatuta ere). Estimazio batzuenarabera, hogei urte barru 900 zentral nuklea-rretik gora izan ditzakegu munduan, gaurdagoenaren bikoitza.

Zientziak ordea, aurrera egingo du, etapentsatu nahi dut, halabeharrez, gure seme-alabek aurkituko dutela erradioaktibitateare-kiko bizitza-oreka, baina zenbait belaunaldikminbizi orokorrari egin beharko diote aurre,horrekin bizitzen ikasi beharko dute. Lurerradiatuen eraginez, derrigo-rrezko populazio migrazioak ger-tatuko dira eta sistema ekologikoosoak transformatu eta desager-tuko dira. n

Erradioaktibitateak gure gorputzean duen eragina

Kataratak

Ile galera Larruazaleko minbizia

BiriketakominbiziaBularreko

minbizia

urdailagoragalea eta diarrea, oka egiteanodola

ugalketa sistemaobarioak eta obuluak kaltetzen ditu

ugalketa sistema

prostata etabarrabilak kaltetzen ditu

immu-nitate

sistemaglobulu gorriak,

globulu zuriaketa plaketak

suntsitzen ditu

hezur-muinaleuzemia, gutxiegitasuna...

tiroide guruinaIodo

erradioaktiboaklarriki kaltetzen

du tiroidea