ASTEKO ASMAKIZUNAberria

GAZTETXOEN ASTEKARIA 936. ZENBAKIA LARUNBATA, 2021EKO MARTXOAREN 6A

Berba-lapiko galanta, berba-alerik ez dut falta;

niregana jotzen dute zalantzarik badute. Zer ote?

m a n t a n g o r r iErantzuna: Hiztegia.

Asmakizunaren jatorria: ‘Nik papaita, zuk papaita (Igarkizunak, olerkizunak eta igarkilimak) Xabier Olaso (Pamiela).

EUSKAL WIKILAR

IEN ELKA

RTEA

Txikientzako Wikipedia

m a n t a n g o r r i2 LARUNBATA, 2021EKO MARTXOAREN 6A berria

Gurasoen eta Ekairen partez, aunitz urtez, Jone! 9 urte beteko dituzu martxoaren 8an. Segi orain arte bezain

bizkor eta alai! Muxu erraldoi bat!

Jone! Aunitz urtez! Astelehenean bertze

urte bat gehiago! Ongi pasa, eta oroitu elkartzen

garenean bi bizkotxo ekarri beharko dituzula!

Iazkoa eta aurtengoa! kar-kar-kar. Muxu bana

Berako familiaren partetik.

Martxoaren

8an 2 urte

beteko ditu

gure etxeko

kantariak.

Zorionak

eta muxu

potolo bat,

Ixone!Etxeko

denon

partez.

Zorionak gure etxeko zurrunbiloari, eguzkiari eta maitekortasunari! Badira 12 urte gure

bizitza guztiz aldatu zenuenetik. Maite-maite zaitugu, Inar! Hamabi txori kantari zuretzat.

Amatxo, aitatxo eta Lili.

ZORiON AGURRAK

Zorionagurrakargitaratu ahalizateko, gogoanizan mezuakasteartearratsaldea bainolehen jaso beharditugula.Asteartetikaurrera jasotzendiren mezuguztiak hurrengoasteko zenbakianargitaratukoditugu.

Bidali zure gutunak helbide hauetara Helbide elektronikoa: mantangorri@berria.eus Egoitza nagusia: BERRIA. MANTANGORRI. Gudarien etorbidea, z/g. 20140 Andoain.

Argitaratzailea: Euskal Editorea SM Lege Gordailua: SS-616/05 Zuzendaria: Martxelo Otamendi Koordinatzailea: Uxue Gutierrez Lorenzo

Egoitza: Martin Ugalde kultur parkea. Gudarien etorbidea, z/g. 20140 Andoain ISSN: 1699-728x

m a n t a n g o r r i 3berria LARUNBATA, 2021EKO MARTXOAREN 6A

ZU ERE ARTiSTA

Kaixo, MANTANGORRI! Tolosako Intza, Eihar eta Elur gara, 4,

7 eta 10 urtekoak, eta gure marrazkiak bidaltzen dizkizuegu!

Eskerrik asko halako aukerak eskaintzeagatik! Gustura irakurtzen

dugu MANTANGORRI, baita marrazkiak ikusi ere! Ondo izan.

Kaixo, MANTANGORRIko lagunak! Paula Eraso naiz, eta

mantangorri polit hau marraztu dut. Zer iruditzen zaizue?

Kaixo! Sara Eraso naiz, eta marrazki polit hau

MANTANGORRIn erakustea gustatuko litzaidake. Gustuko duzue?

m a n t a n g o r r i4 LARUNBATA, 2021EKO MARTXOAREN 6A berria

ERREPORTAJEA Txikipedia

Txikipedia haurrentzako Wikipediaren aplikazioaaurkeztu dute. IOS eta Android sistemetanerabil daiteke, eta aplikazioa lortzeko lotura‘Txikipedia.eus’-en dago eskuragarri.

Interneten argitaratzen deneduki askeko informaziogune erraldoi bat da Wiki-pedia. Munduko edozeintxokotatik, edozein unetanpertsona orok du Wikipe-

dian edukia sortu eta jakintza parte-katzeko aukera. Jakintza esparruguztietako edukiak biltzen ditu entzi-klopediak, eta gaur-gaurkoz 291 hiz-kuntzatan ditu edukiak eskuragarri.

Informazio biltoki birtual horrekbadu haur eta gaztetxoei egokituta-ko adarra: Txikipedia. Gazte entziklo-pediak eta Wikipediak funtzionamen-du eta helburu berberak dituzte:edonork sor dezake edukia, eta ho-rrela elikatzen da entziklopedia bir-tuala, mundu osoko wikilarien lan bo-luntarioaren bidez. Halaber, hizkun-tza egokitua darabilte Txikipediakoorriak sortu eta elikatzen dituztenwikilariek, gaztetxoentzat ulergarriaden edukia prestatuz.

Ordenagailutiksakelakora

Hedatuz eta haziz doa Txikipedia egu-netik egunera, eta urrats berri bategin du orain: ordenagailuko pantaila-

tik sakelakora egin du salto. Sakelakotelefonoetarako aplikazio bat aurkez-tu du Euskal Wikilarien Elkarteak Co-desyntaxekin elkarlanean. Aplikazioadeskargatzeko loturak Txikipedia.eus-en daude eskuragarri, eta Androidzein IOS sistemetan erabil daiteke.

2018an jaio zen Txikipedia, eta, ba-tez ere, 8-13 urte bitarteko gaztetxo-ei zuzenduta dago. Euskal WikilarienElkarteak Wikipediaren bertsio labur-tu eta sinplifikatua sortzea erabakizuen, zenbait artikulu luzeegiak, kora-pilatsuegiak eta zailegiak izan daitez-keela iritzita. Era berean, Txikipediakbadu 2006an Frantzian sortutako au-rrekari bat: Vikidia. Gaztetxoei egoki-tutako eduki faltaren kezkatik tiraka2015ean sortu zen euskarazko Viki-dia. Orduan, frantsesezko eduki askoeuskaratu eta moldatu zituzten.

Sorreratik gaurdaino 2.700 artikuluinguru biltzen ditu Txikipediak. Natu-ra, kultura, zientzia, gizartea, kirola...hainbat arlotako jakintza topa daite-ke. Era berean, pertsonaien soslaiaketa biografiak, kontzeptu orokorreninguruko deskribapen eta azalpenaketa gai orokorren bueltako bitxike-riak aurki daitezke Txikipedian araka-tzen. Izan ere, hitz, kontzeptu eta

izen berdinek bi bertsio dituzte: ba-tetik, Wikipediako artikulu luze etazehatzak, eta bestetik, Txikipediakoegokitzapen bakunagoa, lexiko, egi-tura zein gramatika aldetik. Askotan,eskolako lanak egiteko baliatzendute haur eta gaztetxoek Txikipedia.

Eduki hori jaso ez ezik, sortzaile ak-

tibo ere bihurtu nahi dituzte gazte-txoak. Edukiak hutsetik sortu edo da-goeneko hasita daudenak osatu etazuzentzeko aukera ematen du Txiki-pediak, eta 8-13 urteko gazteak edi-tatzen ikasi eta ekarpenak egiten ja-kitea da sortzaileen beste helburue-tako bat.

Gaztetxoei egokitutako

entziklopedia

Urdiaini buruzko Txikipediako orria sortu duen haur taldea. EUSKAL WIKILARIEN ELKARTEA

Wikilaririk gazteenak

Sakanan, hain zuzen Urdiainen, daude inoizko wikilaririk txikienak.

2019ko amaieran Euskal Wikilarien Elkarteak Sakanako Garapen

Agentziarekin garatutako proiektu baten emaitza izan zen 6-9

urte bitarteko urdiaindarren parte hartzea. Haurrek euren herria-

ri buruzko informazioa ikertu, sortu eta idatzi zuten. Lehenbizi, Urdiai-

nen inguruan Wikipedian zegoen informazioa irakurri eta ulertu zuten

gazteek, ostera, Txikipedian bertsio propioa osatu ahal izateko. Ariketa

horren bidez, zenbait alor landu zituzten Urdiaingo gazteek: informazio

bilaketan sakondu, elkarren artean komunikatu zalantzak argitzeko,

segurtasun informatikoaz ikasi eta eduki digitala sortu dute.

m a n t a n g o r r i 5berria LARUNBATA, 2021EKO MARTXOAREN 6A

BA AL DAKIZU?

Ba al dakizu, adibidez, gure eguzkisistemako planeta gehienek erromatar

jainkoen izenak dituztela? Merkurio, jain-koen hegaldun mezularia zen eta izen horri ja-rri zioten planetari, azkar mugitzen dela diru-

dielako. Planetarik handienari Jupiter izena jarrizioten, jainko hau guztien erregea zelako. Sa-turno planetak Jupiterren aitaren eta denbo-

raren jainkoaren izena darama (planetarizahar itxura ikusi zioten, poliki mugi-

tzen baita). Eguzki sistemaren Txi-kipediako artikuluan irakur

dezakezu gehiago.

BA AL DAKIZU?

Ba al dakizu, adibidez, gure eguzkisistemako planeta gehienek jainko

erromatarren izenak dituztela? Merkuriojainkoen hegaldun mezularia zen, eta izen ho-rri jarri zioten planetari, azkar mugitzen dela

dirudielako. Planetarik handienari Jupiter izenajarri zioten, jainko hori guztien erregea zelako.Saturno planetak Jupiterren aitaren eta den-boraren jainkoaren izena darama (planetari

zahar itxura ikusi zioten, poliki mugi-tzen baita). Eguzki sistemaren Txi-

kipediako artikuluan irakurdezakezu gehiago.

BA AL DAKIZU?

Eta, ba al dakizu lurrikara bat zerden? Lurrazalak izaten duen mugi-

mendu edo astinaldi indartsuari lurrika-ra esaten zaio eta Nafarroan bertan ere

noizean behin izaten dira! Baina, lasai, lurri-kara nafarrak oso txikiak izaten dira nor-

malean. Indartsuenak 5,5eko magnitudeaizan zuen eta 1903an gertatu zen. Inte-

resgarria iruditu bazaizu, Txikipedia-ko Lurrikara artikuluan hobeto

ezagutu dezakezu nolasortzen diren.

540.000ikustaldi azken

urtean

2.861artikulu

Bisita gehien dutenartikuluak: Izakibizidun, Eguzkisistema, Iraitzaparatua, Aro

Modernoa.

m a n t a n g o r r i6 LARUNBATA, 2021EKO MARTXOAREN 6A berria

DENBORA-PASAK Zer dagosobran?Olaia Interneten

arakatzen ari da, etaTxikipediarekin egin dutopo. Atal bakoitzak iruditxobat duela ohartu da. Laumarrazki hauenartean, zein ezdagokioTxikipediako atalbaten irudiari?

Margotu eta asmatu. Martinek liburu potolobat hartu du apalategitik, definizioz betea. AnaiaIkerrek marrazki bat egin dio.

Margotu laukiak zehaztutako kolorez.

Urdin argia

Berde argiaArroxa

Beltza

Horia

Gorria

Urdin iluna

1

2

3

4

5

6

7

Berde iluna8

Laranja9

1.

2.

m a n t a n g o r r i 7berria LARUNBATA, 2021EKO MARTXOAREN 6A

Erantzuna: 2.- Garaikurra. 3.-Kultura, biografiak, historia,

zientzia, natura, gizartea, geografia eta Txikipedia.

‘Eguzkia gosaldu dut’ Inoiz pentsatu duzu nondik datozen go-saritan jaten ditugun zerealak? Ba al ze-nekien zure zapaten zolako goma zuhaitzbatetik ateratzen dela? Ilustrazio ede-rrez jantzitako naturako gertaeren bildu-ma honetan, hasi menda zaporeko hortzoretik eta kotoizko elastikora gure bizi-tzan nonahi presente dauden landareakgoretsi nahi dira.

Michael Holland eta Philip GiordanoArgitaletxea: Ttarttalo

‘Elmer paseoan’ Elmerrek gauza zoragarriak ikusteneta entzuten ditu paseora ateratzenden bakoitzean, baina beste anima-liak presaka dabiltza beti, eta ez duteastirik hartzen gauza horietaz goza-tzeko. Zer ikusiko ote dugu Elmerre-kin batera paseoan joanda?

David MckeeArgitaletxea: Erein

‘Galdu dena azaldudadila!Galdu dena azaldu dadila! ipuinaren ka-suan, Garazi Kamiok eta Julen Ribasekhitzak eta irudiak elkartu dituzte hel-duak galdu zaizkien lau umeren pasadi-zoak kontatzeko. Eskutik ondo heldueta adi egoteko esan dieten arren, hi-

rian desagertu dira Olaiaren ama, Ekhiren aita, Lukaren amo-nak eta Miaren osaba. A zer despistatu kuadrilla!

Garazi Kamio Anduaga eta Julen Ribas SasiainArgitaletxea: Ikaselkar

‘Iruzurbeitia zizarea’Iruzurbeitia ez da, ez, besteak bezalako zi-zare bat: arrosa kolorekoa da, eta eguzkiahartzea asko gustatzen zaio. Hori guztiorioso arraroa da, bere familiakoentzat, batezere. Alabaina, Jango ezagutuko du basoan,armiarma barazkijalea, eta berarekin ikasikodu ezberdina izateaz gozatzen.

Blanca Álvarez eta Tesa GonzálezArgitaletxea: Ibaizabal

AZOKA

B T E L E G R A B AZ G L O N Z N A I GK U L T U R A N O SA N O S L I T T G EE S A A E L U E R NN I Z G G E R L A TG T I A U R A E F II G E O G R A F I AZ L N R F Z I R A EA I T I X T J A K NR A Z U Y U E M O MT X I K I P E D I AE A A I C M E I D DA G O R R O T O X EN H I S T O R I A I

kultura

biografiak

historia

zientzia

natura

gizartea

geografia

Txikipedia

Hizki salda. Kaxildak saldaberezi bat prestatu du haurrekeskolan ikasi dutena jakiteko.

Lapikoko hitzak ezkutatu dituhizkien artean. Bila itzazu!

3.

m a n t a n g o r r iberria

GAZTETXOEN ASTEKARIA LARUNBATA, 2021EKO MARTXOAREN 6A

JOLASA

'Gabide'-a

Kide kopuru bereko bi talde eginbehar dira. 10 metroko tartea

utzita, talde bakoitza lerro bateankokatuko da, elkarri begira. Bi lerro-en erdian metro eta erdiko diame-troko borobil bat marraztuko dutejokalariek. Aldiko, talde bateko kide

bat borobilaren erdian sartuko daeta beste taldeko kide bat, berriz,borobilaren kanpoaldean. Borobila-ren barruan dagoen jokalaria kanpo-an dagoena borobilera sartzen aha-legindu behar da; eta, kanpoandagoena, berriz, borobilean dagoen

jokalaria kanpora ateratzen. Nor-gehiagoka galtzen duena jolasetikkanpo geratuko da. Hurrengo txan-dan, lerro bakoitzeko beste bi kide-ren artean egingo dute lehia. Aurkariguztiak kanporatzea lortzen duentaldeak irabaziko du jolasa.

DATUAK

Kontinentea: Afrika(Benin). Adina: 10-12 urte artean.Materiala: Klariona.Lantzen dituenalderdiak: Oreka etamotrizitatea.Iturria: Munduko jolasak(Txatxilipurdi).Webgunea:www.txatxilipurdi.com